Một số vấn đề về ngôn ngữ mạng Tiếng Việt

Nội dung text: Một số vấn đề về ngôn ngữ mạng Tiếng Việt

1. Kỷ yếu công trình khoa h ọc 2015 - Ph ần II MT S VN V NGÔN NG MNG TI NG VI T GS.TS Nguy n V n Khang B môn Vi t Nam h c, Tr ng i h c Th ng Long 1. Nh ng v n v n chung 1.1. S ra i c a internet có th coi là m t trong nh ng b c ngo t c a l ch s nhân lo i. Internet xu t hi n, phát tri n và lan t a nh v bão ã làm nên cu c cách m ng v truy n tin và cu c cách m ng trong m i m t i s ng c a con ng i. S ng trong th gi i c a internet, ng i ta không th không l a ch n nó, n u không mu n mình c/b coi là l c h u. iu này lí gi i vì sao, nh ng ng i a tìm hi u, a khám phá và mu n thành công trong cu c s ng ã tìm n internet, trong ó, c bi t là gi i tr -lp ng i n ng ng, a khám phá, dám ngh dám làm. Bi ch cn m t công c nh máy tính hay in tho i di ng, con ng i c m th y th gi i nh h p l i v không gian và ng n l i v th i gian. Lí do là vì, nh có internet, ng i ta có th liên k t v i th gi i qua m t không gian o, có th khai thác tài nguyên m ng ti p nh n m i thông tin bên ngoài và a thông tin c a b n thân ra bên ngoài, t ph m vi h p là c ng ng nh (nhóm ng i ho c vùng/mi n), l n h ơn là qu c gia, rng h ơn n a là khu v c và bao trùm là toàn th gi i. Vi c thù nh v y, ngôn ng s dng trên internet tr thành ngôn ng ữ mạng và nh ng ng i s dng internet, theo lí thuy t c a ngôn ng hc xã h i, l p thành c ng ng giao ti p (community of speech) trên m ng g i là cộng đồng giao ti ếp trên m ạng (g i t t là cộng đồng m ạng ), trong ó h là các thành viên, gi là cư dân m ạng . 1.2. Ngôn ng mng có th hi u chung là ngôn ng c s dng giao ti p trên mng. Mt cách c th hơn, ngôn ng mng là ngôn ng c c dân m ng s dng thích ng v i nhu c u giao ti p trên m ng. Ngôn ng mng có th coi là m t bi n th xã h i c a mt ngôn ng c th , ch ng h n, ngôn ng mng ti ng Vi t, ngôn ng mng ti ng Anh, ngôn ng mng ti ng Hán, v.v. ây là bi n th ngôn ng ca c dân m ng c s dng trên không gian o, c s n sinh và xu t hi n cùng v i c dân m ng. Theo ngh a r ng, ngôn ng s dng trên m ng bao g m ngôn ng trong các thông tin trên m ng, ngôn ng trao i, giao lu trên m ng nh ngôn ng chat, ngôn ng trên blog, face book Mt cách khái quát, ngôn ng mng có th phân thành 3 lo i là: 1/ Ngôn ng i th ng c dùng trên m ng; 2/Ngôn ng máy tính m ng, g m các thu t ng chuyên ngành c a m ng (ví d: màn hình, bàn phím, chu ột, ph ần m ềm, email, URL,WAP, CRM; hacker, không gian ảo, c ư dân m ạng ,.); 3/Ngôn ng mang nh ng c im riêng khi s dng trên m ng, g m: ngôn t ( ví d : hic,hi, he he, rùi, roài, iu, đÊm cuỐj cùg); bi u t ng, kí hi u (ví d: (:-) , :) , :], đang cảm th ấy m ệt mỏi) ; con s (ví d : G9;2222); v.v. Vi cách nhìn c a ngôn ng hc xã h i, có bao nhiêu nhóm xã h i thì có b y nhiêu ph ơ ng ng xã h i, phơ ng ng xã h i có hai c tr ng c ơ b n là c tr ng xã h i c a ng i s dng ngôn ng (phân t ng xã h i theo gi i, tu i, a v , ngh nghi p, thu nh p, tôn giáo, v.v.) và bi c nh giao ti p c nh (gn v i c ng ng giao ti p). c im ca ng i s dng (c dân m ng), n ơi s dng (không gian o), ch c n ng bi u t (t do th hi n CÁI TÔI cá nhân) ã làm nên tính c thù c a ngôn ng mng và tr thành mt lo i phơ ng ng xã h i c thù. Tuy nhiên, khi nói n ngôn ng mng, ng i ta th ng nh n m nh n lo i th (3)-bi n th ch th y xu t hi n trên m ng, có tính c tr ng, làm cho cho ngôn ng mng có tính c thù c a m t lo i ph ơ ng ng xã h i. Tr ường Đại h ọc Th ăng Long 292
2. Kỷ yếu công trình khoa h ọc 2015 - Ph ần II 1.3. Vi t cách là ph ơ ng ng xã h i c thù, ngôn ng mng có ch c n ng bi u t c thù. “Tính c thù” ó nh m c gng th a mãn ph n nào nhu c u giao ti p c a c dân mng mà tr c h t là c dân m ng tr tu i. Ch ng h n, ngoài vi c th a mãn nhu c u c a m i cu c giao ti p thì có th th y, ngôn ng mng có ch c n ng bi u t c thù nh sau: a. Ngôn ng mng òi h i ph i có t c nhanh . Vi vi c s dng bàn phím nên yêu cu t ra là trong th i gian ng n nh t có th truy n t i nhanh nh t các thông tin có th . ây chính là lí do gi i thích vì sao, ngoài các lí do khác thì ngôn ng mng thích s dng cách vi t tt, chuy n cách di n t b ng con s , b ng bi u t ng, b ng các câu “sai ng pháp, sai chính t” và th ng ng n n m c không th ng n h ơn. Ví d : choi o? If dj, mag cho munj cun gtrinh. O ranh thi thoi.” (*Có i ch ơi không? OK. Nu i, mang cho cu n giáo trình. Không r nh thì thôi); ng i nh n tin tr li: OK. b. Ngôn ng mng ph i t o ra c m h ng, kích thích s hng thú, thú v cho c ng i phát tin (vi t ra) và c i v i ng i ti p tin (ng i c/xem). Do v y, ngôn ng mng không ch thu n túy mang t i thông tin mà còn bao ch a trong ó c s thích thú, lôi cu n c ng i vi t l n ng i xem. ây là lí do gi i thích vì sao, ngôn ng mng luôn c sáng t o, cách tân, kích thích s tò mò, t o ra s hng kh i.Ví d : ai ch ả bi ết t ừ lâu you có s ở thix s ưu t ập pic zai đẹp (*ai ch bi t t lâu chàng có s thích s u t p nh c a giai p). c. Ngôn ng m ng mang tính trêu ch c, lôi kéo ng i khác cùng tham gia vào câu chuy n mà nói theo kh u ng i th ng là “ khích t ng”. Nh ã bi t, face book, chat room, blog c ng c coi là m t hình th c “x stress” , gi i trí, góp ph n làm gi m áp l c cho m i ng i trong th i i mà cu c s ng có quá nhi u áp l c t công vi c n cu c s ng bn thân, cu c s ng gia ình, quan h xã h i. Vì th , có th th y, trong ngôn ng m ng th ng có nh ng cách s d ng ngôn t dí d m c ng có khi thô t c ùa vui, ch c gh o nhau. Ví d : C dân m ng X (X, Y.Z thay cho vi c nh c tên th t c a c dân m ng-NVK) sau khi ng m t vài b c nh ch p các b c t ng n bán kh a thân Hàn Qu c v i l i bình kèm theo “ Tr ẻ ngoan hi ền, già đổ đố n!” ã lp th c có hàng lo t “ thích” và “l i bình” nh : Đổ đố n m ột tí đã sao ; Ăn v ụng thì ph ải bi ết chùi/ Bài này các c ụ d ạy rùi ch ớ quên ;Già rồi ch ẳng s ợ cái gì 1.4 . th c hi n c yêu c u trên, ngôn ng mng có m t s c im n i tr i nh sau: Th ứ nh ất, tính kh ẩu ng ữ trong cách vi ết c ủa ngôn ng ữ mạng: Nhìn v hình th c (cách thao tác) thì ây ích th c là ngôn ng vi t và “vi t” b ng bàn phím (c a máy tính, c a in tho i di ng), vì th , ngôn ng mng còn c g i là “ngôn ng bàn phím” hay “ngôn ng ngón tay”. Tuy nhiên, th c ch t, ngôn ng mng là ngôn ng nói c th hi n dng vi t , có c tr ng n i b t là tính t c th i. Nói cách khác, ngôn ng mng là ngôn ng vi t b ng bàn phím nh ng l i nói t c th i. S gi i h n c a không gian và th i gian òi h i ngôn ng mng ph i ơ n gi n hóa v t ng , rút ng n dài c a câu cùng cách hành v n ít c trau chu t, th m chí có chút ki m nhã, t c t u do không ki m ch c c m xúc nh t th i c a mình và th ng l ch chu n (do vô tình hay c ý to s chú ý, gây kích thích). Ví d : “nhà nhìu b ưởi th ế mà đíu cho anh em qu ả nào ” (* nhà nhi u b i th mà cho anh em qu nào); “ Bố mày thik thì b ố mài t ưới đới :))” ( *B mày thích thì b mày t i y!); Zai đẹp thì ph ải la cà/ Nh ưng đừng "th ả cá" s ổng ra bên ngoài Tr ường Đại h ọc Th ăng Long 293
3. Kỷ yếu công trình khoa h ọc 2015 - Ph ần II Th ứ hai, tính th ị giác c ủa ngôn ng ữ mạng: Khác v i ngôn ng vi t thông th ng, tính th giác c a ngôn ng mng không ch dng l i các con ch mà còn có hình nh, các bi u t ng v i s c m nh ng ngh a không kém gì ngôn t , th m chí có giá tr thông tin cao hơn c ngôn t . N u nh trong giao ti p l i nói, các nghiên c u cho r ng, ngôn t ch có s c mnh truy n tin kho ng 30%, còn l i là s c m nh c a ngôn ng không l i (c n ngôn, phi l i) thì ngôn ng mng c ng v y: Trong ph n l n các tr ng h p, ngôn ng mng là s kt h p c con ch ( ngôn t ), con s , bi u t ng. Có th th y, nh ng cách vi t khác l , nh ng kí hi u phi ngôn t cùng v i các hình nh g i lên các s liên t ng. ây chính là s khác nhau gi a ngôn ng mng v i ngôn ng bình th ng. Ví d : Oh T ại Sao nh ĩ ; gi ờ tớ show cho cả nhà 1 anh chàng vô kùg đáng iu nhá hình nài ch ụp quê t ớ đấy ai mún bít v ề chàng thì pm t ớ nhá . Th ứ ba , tính ph ươ ng ng ữ c ủa ngôn ng ữ m ạng: Ngôn ng m ng ã t n d ng tri t tính ph ơ ng ng c a m i ngôn ng , bao g m ph ơ ng a lí (vùng mi n), ph ơng ng xã h i (các nhóm xã h i theo s phân t ng xã h i). Nh ó, ngôn ng m ng gây c n t ng mnh.Ví d : Hỏi mần chi mà h ỏi khó h ỏi kh ăn rứa? Đi mà h ỏi các nhà ng ữ ngôn h ọc Vi ệt Nam mi ềng đó ch ớ. S ố điện tho ại mô bai là ., imeo là Đọ n ạ! Tui nỏ bi ết chi tr ả l ời cho thi ệt đụ thi ệt r ọ ràng mô! (NGÔN NG LÀ CÁI CHI CHI V Y TA?). nhoc' thik anh da~ la^u roaj`. Anh dang trai wa moj' tjnh` tan vo~ cua mjnh`. (*Nhóc thích anh ã lâu roài/r i. Anh ang tr i wa/qua m i tình tan v c a mình). Th ứ tư, tính khác th ường c ủa ngôn ng ữ mạng: Ngôn ng mng có c im là ph i khác th ng. Nói cách khác, “không khác th ng” thì sao g i là ngôn ng mng c. S khác th ng ó c th hi n vi c s dng ngôn t khác l , pha tr n các y u t nc ngoài, s dng bi u t ng, con s và c cách vi t, cách trình bày. Ví d : 4nh o? da^y giu*a~ d0‘ng -do*j‘ la.c l0ng~ ng0n’g ch0*‘ aj -da~ ba0 la^n‘ fu. ba.c Ha^n ngu*o*i‘ Kja Nhu*ng Sa0 L0n‘g H0k the^? A^n Tjn‘h Naj‘ Tho^y Hen. Nhau Kiep’ Kha’c M0^ng Hem Tha‘nh th0^y -Danh‘ Que^n –Dj "(* Anh ây gi a dòng i l c lõng, ngóng ch ai ã bao l n ph bc, h n ng i kia nh ng sao lòng không th , ân tình này thôi h n nhau ki p khác, m ng không thành thôi ành quên i). Tính khác th ng c a ngôn ng mng nhi u khi c nâng lên, bi n ngôn ng mng tr thành “ m t ng ” cho m t c ng ng/nhóm xã h i riêng. Ví d : (*Và iu mu n nói ; Có nh ng iu không th bi t tr c c, b i cái vi n c nh khi ó di n ra quá hoàn h o, quá p khi n l m t ng s có mt m i tình dài lâu, hai n m cng là m t kho ng th i gian quá dài, th t s mãn nguy n v i iu này. Nh ng m i th ch ng bao gi “b ng ph ng” c . Nh ng khó kh n cùng c c, nh ng bi quan, au kh , m t ni m tin, nh ng lo toan, m t mát Cu i cùng là nh ng gi t n c m t, là nh ng iu luôn g n li n v i mi con ng i. Có ai ó nói r ng: “Ch khi nào b n au kh n 99% thì lúc ó b n s ón Tr ường Đại h ọc Th ăng Long 294
4. Kỷ yếu công trình khoa h ọc 2015 - Ph ần II nh n c 1% ni m h nh phúc ” m i hi u c giá tr ích th c c a cu c s ng. Ch ng l th t s nghi t ngã n nh v y?).[ Ngu n: Quý An-Nam V ơ ng]. Th ứ năm, tính tr ẻ hóa/teen hóa ngôn ng ữ mạng : C ng nh các nhân t t xã h i khác ca s phân t ng xã h i, t ui tác khác nhau thì có các ph ơ ng th c bi u t ngôn ng khác nhau. Có th nói, ngôn ng mng là ngôn ng ca gi i tr . Nh ng có iu thú v là, n u nh trong giao ti p, nh t là trong giao ti p chính th c, r t khó mà th y c nh ng ng i l n tu i s dng ngôn ng ca gi i tr , thì trong ngôn ng mng có th th y xu t hi n ngôn ng mng ca ng i l n tu i “b t ch c”, “ph ng theo” ngôn ng ca gi i tr . S thay i này, m t mt làm cho các c dân m ng “già” c tr hóa, m t m t t ng hi u qu vui nh n, hài h c, ch ng l i cách s dng o m o, quy chu n nh truy n th ng. Nói nh cách nói c a ngôn ng hc xã h i M , “ai m n tr li thì hãy nói th t nhi u ngôn ng ng ph ”.Ví d , các c dân m ng tuy trên 50 tu i v n “vô t ” s dng iu, rùi : X (trên 55 tu i): Anh P. nh ầm rùi! Ch ỉ có T. H và Đ.M. P thui! Y (65 tu i Hà N i): Nhà NNH mô vi ết chánh t ả rứa hè??????? 2. Mt s c im c th 2.1. Đặc điểm c ủa ti ếng Vi ệt trên m ạng Vi t Nam, ngay t khi có internet (11/1997), các lo i hình nh blog (2000) ti p n là facebook (2009), xu t hi n, theo ó ngôn ng mng ti ng Vi t xu t hi n. V i t cách là bi n th c thù c a ti ng Vi t, bên c nh nh ng c im chung, ngôn ng mng ti ng Vi t còn có nh ng c im riêng ch trên m ng m i có. Ti ng Vi t trên m ng ang ngày m t phát tri n phong phú, a d ng theo s phát tri n c a m ng. S phong phú này là nh các c dân mng ã s dng các bi n th ti ng Vi t, các y u t ca ti ng n c ngoài mà óng vai trò hàng u là ti ng Anh cùng các bi u t ng, C ng nh ngôn ng mng nói chung, ti ng Vi t trên m ng tr c h t thu c v gi i tr , cho nên, ây là lí do gi i thích vì sao, Vi t Nam, nó còn c x p vào “ngôn ng a còng (@)”, “ngôn ng tu i teen”/ “ngôn ng teen”. Ngôn ng mng ti ng Vi t có m t s c im n i tr i nh sau: (i) Biến th ể ng ữ âm: c im n i tr i nh t c a ti ng Vi t trên m ng là s xu t hi n các bi n th ng -âm t v ng mà tâm im là xoay quanh các phát âm t ó t o cách vi t “m i” âm ti t ti ng Vi t. C th : 1) T n d ng s không t ơ ng ng 1:1 gi a cách c và cách vi t c a ch qu c ng trong m t s tr ng h p t o ra bi n th ngôn ng m ng. Nh ã bi t, do ch qu c ng là ch vi t ghi âm, v c ơ b n là s t ơ ng ng 1:1 gi a cách c và cách vi t ( c th nào vi t nh th ). Tuy nhiên, trong m t s tr ng h p, m t cách c có t i hai ho c trên hai cách vi t. ây chính im mà các c dân m ng khai thác t o ra các bi n th c a ngôn ng m ng. Ví d: ng/ngh ( nghe/nge),g/gh ( gh ế/g ế); d/z/gi (gia đình/da đình/gia đình). 2) T n d ng các các bi n th ng âm c a ph ơ ng ng a lí ti ng vi t to ra các bi n th ca ngôn ng mng. Ví d : qu/w (quá/wá), v/z ( vô/zô); l/n ( làm/nàm; nam/lam), nh/d ( nh ện/d ện); tr/gi(tr ời/gi ời); tr/ch (tr ời/ch ời); r/d/z ( ra/za/da); kh/h ( không/hông); s/x ( xin x ỏ/sin s ỏ; s ống/x ống); ơ/ươ ( l ợn/l ượn); o/oo ( h ọc/h ọoc). Tr ường Đại h ọc Th ăng Long 295
5. Kỷ yếu công trình khoa h ọc 2015 - Ph ần II 3) S dng ph ơ ng ng xã hi nh ti ng lóng, uy n ng , cách các phát âm c a tr em, cách nói nh u, cách nói n ng n u, to ra các bi n th ca ngôn ng mng. Ví d : b/p ( bé/pé); iêu/iu ( nhi ều/nhìu); oi/ui ( thôi/thui); -nh/-n (xinh quá/xin wá). 4) S dng m t vài con ch tuy hi n ch a c công nh n trong b ng ch cái ch qu c ng nh ng c xu t hi n th ng xuyên trong ti ng Vi t hi n nay: ph/f ( ph ải/f ải), w/qu/ua ( quá/wá; hwa), d / đ ( đẹp/dep); s dng các vi t ki u n c ngoài (dùng d thay cho đ), cách vi t không có du thanh , ví d : đep doi/ đẹp đôi ). Di ây là m t vài th ng kê v s thay i ng âm- chính t (cách vi t) các thành ph n âm ti t ti ng Vi t th ng g p trên ngôn ng mng, bao g m bi n th on tính (âm u, âm m. Âm chính , âm cu i) và bi n th siêu on tính (thanh iu). [*Ghi chú: bi n th : bi ến th ể của ngôn ng ữ mạng; chu n: ti ếng Vi ệt chung ] Bảng 1. Bi ến th ể ng ữ âm-chính t ả của âm đầu âm ti ết ti ếng Vi ệt trên m ạng: Chu ẩn Bi ến th ể Ví d ụ b p bé yêu: pé iu , bè b n: pè p ạn c k khô khan: kô kan; con c ng: kon kung* ch t i ch ơi: đi t ơi d z da tr ng: za tr ắng d ây ó: dây dó g j gì: jì gh g ghi: gi j gì: jì; gi gìn: jữ jìn gi z giai p: zai đẹp dz k c kim: cim kh k con giai: kon zai l n làm chi: nàm chi n l nói nhi u quá: lói nhìu wá nh l ln quá: nh ớn wá ph f ph i không: fải hông qu q quê quán: qe qan, quét: qét w quá xinh: wá sin, hôm qua: hôm wa; quý: r z ra i anh ch : za đi a ch ờ s x sung s ng: xug xuog th h thì thui ( thôi): hì thui x th ơ ng quá: xươ ng wá tr ch tr i ơi: ch ời ui/ gi trai p: giai đẹp v z vô: zô ề dz dzào X s xao xuy n: sao sýn Tr ường Đại h ọc Th ăng Long 296
6. Kỷ yếu công trình khoa h ọc 2015 - Ph ần II Bảng 2. Bi ến th ể ng ữ âm-chính t ả của âm cu ối âm ti ết ti ếng Vi ệt trên m ạng: Chu ẩn Bi ến th ể Ví d ụ -c k rt ti c: rất ti ếk z híc: hiz’ -i y thôi: thôy j vui v : zuj z ẻ, con gái: kon gaj, ng g cng: kũg, nh ng: nh ưg k ch ng yêu: chok iu O u tao: tau, làm sao: làm sêu -t c tát: tác -y i ngày x a: ngaj` x ưa Bảng 3. Bi ến th ể ng ữ âm-chính t ả của âm đệm âm ti ết ti ếng Vi ệt trên m ạng: Chu ẩn Bi ến th ể Ví d ụ u b âm bu n quá: bun^ qá, quen quá: qen wá m không có thêm âm nhé: nhóe/, có: cóa, nó: nóa, ch ơi: choai m o, u w hoa qu : hwa wa, hoa qu : hwa qwa Bảng 4. Bi ến th ể ng ữ âm-chính t ả của âm chính âm ti ết ti ếng Vi ệt trên m ạng: Chu Bi ến th ể Ví d ụ ẩn e áng yêu l m: deng iu lém ê sao mà khóc: sêu m ừ kók a o lò ji: làm gì ơ thông c m: thông k ỡm u cm ơn: củm ơn dng (nh ng) mà: dưng m ừ e thèng: th ằng , n m ng: en méng , m n: mén ơ nhi u l m: nh ỳi l ớm u mm m m: mum mum e nh c chân: nhék ch ưn â ê cm th y: kãm th ếy i mt r i: mít rùi ơ hi u l m: hỉu l ờm u bt công: bút kug e a hn g p: hạn gep iê thèm: thi ềm, nhé: nhi ế ơ thèm: th ờm i bnh: bịn ê j nu: nju ia th : thía ja th : etja y ht: hýt / e bi t: pek iê ê yêu: êu / i vi t: vít y nhi u l m: nh ỳu lém yê i xinh yêu: xynh iu iê yêu: iêu, quy t nh: wiêt’ dinh Tr ường Đại h ọc Th ăng Long 297
7. Kỷ yếu công trình khoa h ọc 2015 - Ph ần II y rèn luy n: ri ền l ỵn uô u bu n: pùn , y u ui: íu đúi, cu i cùng: cúi cùng ơ mm c i: mỉm k ừi a rách r i: r ack’r ưai’ Bảng 5. Bi ến th ể thanh điệu trong âm ti ết ti ếng Vi ệt trên m ạng: Dấu kí hi ệu thay th ế Ví d ụ thanh du s c s dng ’ ( ghi cu i âm ti t) ích k : ik’ ki? du h i s dng ? (ghi cu i âm ti t) kh i: khoi? du n ng S dng . (ghi ngang v i con ch ) mc dù: mak. du` (ii) Bi ến th ể từ vựng-ng ữ ngh ĩa: To ra t mi ho c ngh a m i trên c ơ s t ã có và s dng các t ng a ph ơ ng cng là m t c im áng chú ý c a ngôn ng mng. Nh ó, ti ng Vi t trên m ng tr nên linh ho t,uy n chuy n và sinh ng trong cách di n t. Ví d : Bu ồn quá r ủ thèng e ra công viên chém gió(*thèng e; th ằng em ch con trai)\ Úp cái hình v ới thèng em. Lâu rùi.( thèng em: th ằng em ch ch ồng). Zai iu của mình đây (Zai iu: trai /giai yêu ch con trai). Dồi ôi, tui nản lém rùi. Uhm, ch ắc ch ụp ảnh nó rứa M. ạ; rứa à, rứa là t ốt r ồi, hehe . Cu ối tu ần k cháo nòng, pia p ọt gi ề hả cụ L.K.TH?(c ụ:ng ười l ớn tu ổi h ơn). có zai đẹp này bà ui ( bà:b ạn cùng trang l ứa; ui: ôi/ ơi). Nghé bi ết d ạo này m ẹ bận (nghé: g ọi con còn bé). Ch ồng mà léng phéng v ới kon nào chít v ới vợ , vợ theo ch ồng khác ( v ợ, ch ồng: g ọi bạn trai, b ạn gái). ja djnh` ma` pe' lun iu thuong za` tran^ trong. ( bé/pé: em- nữ sinh t ự xưng;c ũng để gọi ng ười yêu). Vâng. Đang h ọc n ội quy. Keke. Ch ồng G ng ười Hà T ĩnh, hehe. Các t ng lóng c s dng khá ph bi n. Ví d : chém vãi; Me^t. da~ man ( m t dã man). (iii) Bi ến th ể câu: Mt c im d nh n ra cách di n t câu ti ng Vi t trên m ng là cách di n t c a ngôn ng nói, vì th , câu th ng ng n, có c u trúc ơ n gi n, s dng d u câu không theo quy nh (n u theo chu n m c thì nh ng câu này b xp vào lo i câu c t, câu què); sau d u ch m câu c ng không c n vi t hoa; sau câu h i không có d u ch m h i (?). Ví d : Tr ường Đại h ọc Th ăng Long 298
8. Kỷ yếu công trình khoa h ọc 2015 - Ph ần II Day chj rua.nhjn G. xjnh ra nhjeu lam.mjnh nhan no ra.thj thoag mjnh ve que thoi.chog gaj o mo rua. ( D ạy chí r ứa. nhìn G. xinh ra nhi ều l ắm. mình nh ận n ỏ ra.th ỉnh tho ảng mình v ề quê thôi. ch ồng G. ở mô r ứa. Uhm, th ế là ổn rùi, làm lèo nuôi luôn, mà trai hay gái v ậy b ạn? Úi z ời ơi, dân Hà N ội đang fai l ội n ướ c này a. Nh ớ nhung làm ji cho m ệt (câu này có hai cách hi u: “dân Hà N ội đang ph ải l ội n ước này anh/ Nh ớ nh ưng làm gì cho m ệt” và “dân Hà N ội đang ph ải l ội n ước này/ anh Nh ớ nh ưng làm gì cho m ệt). Có nh ng tr ng h p không s dng d u câu cho c mt “v n b n”: Buo^n` wa' , mang. sao sao a^y' , vao` yahoo ko dc , ca? tua^n` roai` ko ga(p. ban be` j` he^t' , ko ai them` nha(n' tin cho minh` nu*a~ chu*' ( Bon. ban. de^u? woe'''') Minh` mo*i' ko vao` net' dc. ma^y' ngay` ma` da~ tha^y' sao sao a^y' , ko bit' ngu*o*i` ta bi. song' tha^n` thi` the^' nao` nhi???? Buo^n` wa' , ne^u' ko co' ma^y' kai' thie^n tai nhu* va^y. co' phai? to^t' ko ?(Bu n quá m ng làm sao u, vào yahoo không c, c tu n r i không g p bn bè gì h t, không ai thèm nh n tin cho mình n a ch ( b n b n u quá) Mình m i không vào net cm y ngày mà ã th y sao sao y, không bi t ng i ta b sóng th n thì th nào nh ???Bu n quá, n u không có m y cái thiên tai nh v y có ph i t t không?). (iv) Bi ến th ể chính t ả Các vi t trên m ng khá a d ng, ngoài cách vi t theo quy chu n, các c dân m ng còn to ra các cách vi t m i nh : vi t không d u; vi t hoa tùy ý; xê d ch cách t d u thanh, d u m; l p l i con ch cu i âm ti t; s dng các d u khác (v n không có trong cách vi t chính t ti ng Vi t); v.v Ví d : - S dng cách vi t không d u: ruk ko f hoa co chu ruj ak.rag ruk ek. - S dng cách vi t chuy n d ch d u m c a m t s con ch . Ví d : hanh. fuc' ben^ ja djnh` than^ thuong ạ đ ườ pe' xjn joi*' thjeu^. cho tat^' ca? moj. ng` trong cong^. dong^` ớ ệ ấ ảọ ườ ộ đồ đổ ế ộ ố ữ ấ ũ ư ưằ ệ ụ nu*a~ chu */n a ch )' ăằ ệụ nha(n' tin/nh ắn tin. - S dng các vi t hoa các con ch mt cách tùy ý: CầN 1 ng ưỜ j đỂ nh Ớ!!! c Ần 1 ng Ườ j quAn tâm C ần 1ng ưỜ j lo l ắg c Ần 1 ng Ườ j hj ểu mjk TaO h Ận mj h Ắn gjÁm hUn mìk taO méT hjx hjx vĩnh bi Ệt cÁc p Ợn-vĩNh bi Ệt m Ọj ng ưỜj-tẠm bi Ệt t Ất c Ả t I NG =)) mÀ cÓa k Ỷ n ịỆ m lÀ đC rOày -Lp l i con ch cu i âm ti t k t thúc câu: Ka ka l ại b ức xúc kìaaaaaa. Tr ường Đại h ọc Th ăng Long 299
9. Kỷ yếu công trình khoa h ọc 2015 - Ph ần II Góc c ủa a đâuuuuuuu. - S dng các d u khác: mu ốn đổ i tên fb mà ch ưa ngh ĩ ra tên j hay ka. _aj t ư v ấn cho káj tên nào hay hay đơ (v) Tr ộn mã ( MIX) các y ếu t ố ti ếng Anh: Các y u t ti ng Anh c các c dân m ng s d ng theo hai cách: s d ng nguyên ca ti ng Anh và t t o trên c ơ s các y u t c a ti ng Anh. Ví d : - S dng các t ng ti ng Anh: Good BYE !!!”; vi ết r ồi del del r ồi vi ết; Hải Hà là who??; B ạn đã bít gì về girl í! - S d ng câu ho c phân on câu ti ng Anh: May ban oi , I’m very sad. - S d ng theo ki u t t o trên c ơ s các y u t c a ti ng Anh nh vi t t t: tranh th ủ show pic gi ờ t ớ shw cho c ả nhà Haha! Đây là cu ộc thi tìm h ỉu z ề hgirl, Có quà cho m ười you có câu tr ả lời h ợp í chui nh ứt,nhanh nh ứt. Gn2u. (vi) Cách vi ết t ắt và s ử d ụng con s ố thay th ế: Vì mang tính kh u ng nên ngôn ng mng tri t s dng cách vi t t t mang tính cá nhân cùng v i các con s . T t nhiên, các cách vi t t t u g n v i b i c nh giao ti p ng i ti p nh n có th “lu n’ ra c. Ví d : anh: a; em: e; ng ười: ng; trước: trc; nh ưng: nhg; trong: trg; chung- chg. M; em; N: anh; vs: v ới. Mt t có th có t i m y cách vi t t t. Ví d : không: ko/kh/kg/o. S dng các con s theo “th a thu n”. Ví d : A: 1, B: 2, C: 3; 8: chat. i v i nh ng t song ho c a âm ti t thì th ng s dng cách vi t t t m t trong s âm ti t mà ng i vi t c m th y thu n l i trong trong cách vi t c a mình ( th ng là âm ti t u). Ví d : giáo trình: gtrình ; nh ững ngày: nhngày; nhà tr ọ: nhtr ọ. Cách vi t t t còn c s dng i v i các t ng ti ng Anh. Ví d : ss: sister; U: you; ms : message; pls: please; lol: laugh on loud (c ười l ớn ). áng chú ý là, các c dân m ng v a t n d ng “ ng ngh a, g n ngh a” v a t n d ng “ng âm, g n âm” gi a ti ng Anh và ti ng Vi t. Ví d : vì night “ đêm” gn âm nine ‘9” nên có cách nói/vi t: g9 ( goodnight). 2 ti ng Anh là two và two gn âm v i to nên có cách nói/vi t: 2nite ( tonight), 2 day (today ngày, Cu 29 (see you tonight). Hi có cách c g n gi ng ti ng Vi t là “hai, 2” nên có cách nói: 2! ( Hi!). H/h vi t t t c a hour nên có cách nói: Mog rag e se hiu! A wen, e bun ngu ch? Bi h hon 12h rui do. (vii) Sử d ụng bi ểu t ượng c ảm xúc: Tr ường Đại h ọc Th ăng Long 300
10. Kỷ yếu công trình khoa h ọc 2015 - Ph ần II Bi u t ng c m xúc là kí hi u c s dng truy n t i c m xúc trong ngôn ng mng nói chung, ti ng Vi t trên m ng nói riêng. S dng các bi u t ng c m xúc là m t trong nh ng l i th cơ b n c a ngôn ng mng. Bi u t ng có th s dng cùng v i ngôn t ; có th thay thay cho ngôn t , nh t là nh ng tình hu ng giao ti p ý nh và trong nhi u tr ng h p, sc n ng ng ngh a c a bi u t ng còn l n h ơn ngôn t rt nhi u. Các bi u t ng, hình nh c “l p trình” s n v i ng ngh a c a t ng ki u lo i, ng i s dng ch cn ch n l a cho phù h p, theo ó, có th s dng m t bi u t ng ho c nhi u bi u t ng, v.v. Ch ng h n, trong c a s chat c a facebook có n ba b ng bi u t ng c m xúc, ng i s dng có th d dàng ch n l a nh ng biu t ng phù h p v i c m xúc mình mu n th hi n ho c mình thích. Ví d : Bi u t ng: Kí hi u bi u t ng: :-) , :) , :] =) “ vui”; ^_^ “ r t vui”; :-(, :(, :[, =[ “không vui”. đang cảm thấy buồn ng ủ lại wên Cùng v i vi c s dng các bi u t ng có s n, các c dân m ng còn t to ra các bi u tng riêng. Ví d : Hôm nay b ầu tr ời sao l ấp lánh. Ánh sao nào v ẫn mãi kh ắc tên anh. !?! *(`'•.¸(`'•.¸*¤*¸.•'´)¸.•'´)* (¯ `'•.¸(¯ `'•.¸ ^^^saodem_toasang2002^^ ¸.•'´¯ )¸.•'´¯ ) 2.2. Đặc điểm s ử d ụng T góc s d ng và thái ngôn ng i v i vi c s d ng chúng, có th th y , ti ng Vi t trên m ng có m t s im áng chú ý nh sau: 1) Xét v phân t ng xã h i trong s d ng ngôn ng , k t qu iu tra cho th y: a. Xét tu i, t n s d ng m t cách toàn di n các bi n th ngôn t (nh các c im nêu trên) gi m d n theo l a tu i: c dân m ng tu i teen s d ng các bi n th khá phong phú, a d ng; c dân m ng tu i t 20 n tr c 30 ch s d ng m t s bi n th ; c dân m ng t sau 30 tu i ch s d ng m t vài bi n th quen thu c (nh rùi, roài, iu, nhìu ). So sánh: Tu i teen : ib đi xu hà đag có chu ỵen; Rag rk mái iu; đag pùn; đỂ bít bâY gI ờ làM saO; Ns aj mak ds rk. Tu i 30 (cô giáo THPT): C i nhi!! Ai xinh o day???? Thui thi xinh tat a! Nhung dg là kh gi am áp bang tinh nguoi chi nhay? Tu i 50: Cả công ty b ỗng d ưng xôn xao vì s ếp b ắt đầ u dùng phây. Tu i 70: Được m ời ăn ti ệc nhân ngày gi ải phóng Th ủ đô. b. Xét góc gii, các c dân m ng dù là nam hay n u s d ng ti ng Vi t trên mng theo l a tu i. Ch riêng vi c s d ng bi u t ng c m xúc thì t n s s d ng bi u t ng ca n gi i nhi u h ơn nam gi i. Tr ường Đại h ọc Th ăng Long 301
11. Kỷ yếu công trình khoa h ọc 2015 - Ph ần II 2) V vi c tr n mã ti ng Anh trong vi c s dng trên m ng, kh o sát cho th y, vi c s dng này còn ph thu c vào kh nng ti ng Anh c a c dân m ng. Nói chung, các c dân mng ch s dng trong kho ng 20 t ng ti ng Anh g i là quen dùng. Ví d : thank you, sorry, forget, U/ you, I, see ( you), tonight, goodnight/ G9, miss (U), love (U), book (phòng,vé), v.v. i v i các c dân m ng có kh nng ti ng Anh t t h ơn (theo cách g i quen thu c là “thành th o”) thì vi c tr n mã di n ra th ng xuyên và s lng ngôn t ti ng Anh c ng a dng h ơn. Ví d v cuc nói chuy n c a hai cô giáo ti ng Anh tr : ko kiem dc cai version nao net hon nhi; cai con hat You don't have to say u love me bi loai roai; ban H nhan textbook IS con doi day reading tai chinh ah?; co ai day debate chua? 2) Xét s lan t a c a ti ng Vi t trên trên m ng n ti ng Vi t trong i s ng: B c u kh o sát cho th y, vi c g i là “l m d ng” ti ng Vi t trên m ng sang ti ng Vi t i s ng không nhi u. Có ch ng ch là cách s dng các tr ng h p giao ti p phi chính th c, t c là các ngôn b n mang tính trao i cá nhân. Tuy nhiên, c ng có nh ng tr ng h p cá bi t s dng ti ng Vi t trên m ng vào ti ng Vi t h c ng. Ch ng h n, theo tác gi Bích Thanh “ c yêu c u tóm t t tác ph m Lặng l ẽ Sa Pa , m t h c sinh (HS) l p 9 Q.Tân Phú (TP.HCM) vi t: “ Trên chi ếc xe t ừ Lào Cai lên Sa Pa, bác lái xe có d ịp g ặp g ỡ ông h ọa s ĩ và cô k ỹ sư. Bác nhi ệt tìh zs thi ệu cho h ọ gặp g ỡ trò chj v ới anh thanh niên Ch ỉ sau 30’ trò chj, ông h ọa s ĩ và cô k ỹ sư thêm m ến và khâm ph ục anh ” (Báo Thanh Niên, ngày 29 tháng 8 nm 2015). Ti n hành kh o sát m t s bài vi t c a h c sinh trung h c c ơ s , c ng nh trung hc ph thông cho th y, trong m t s bài vi t có cách vi t kh u ng ( nh cách dùng t , cách di n t câu,v.v.). Thi t ngh , chúng ta không ph nh n nh h ng không t t c a ti ng Vi t trên m ng i v i ti ng Vi t trong tr ng h c, nh ng, nguyên nhân c a hi n t ng này c n c lí gi i nhi u góc hơn là gán cho ngôn ng mng là nhân t duy nh t (n u có thì ây ch là m t trong nh ng nguyên nhân). 3) Xét thái ngôn ng i v i ti ng Vi t trên m ng, hi n có các lu ng ý ki n khác nhau. Kh o sát c a chúng tôi cho th y: - Gi i tr a ph n u cho r ng, ti ng Vi t trên m ng s dng nh v y là bình th ng, “ch ng sao c ”, “ch ng có v n gì”, “có th ch p nh n c” (80%).Trong ó có t i 35% gi i tr t ra thích thú v i ti ng Vi t trên m ng; 20% cho r ng, s dng nh v y là “ ti n l i”; 54% cho r ng , s dng nh v y “m i vui”. - Các b c l n tu i , nh t là b c ph huynh hc sinh thì t ra dè t khi a ra nh n xét: 70% các ý ki n cho r ng, có th s dng v i iu ki n “khoanh vùng” c chúng ch trên mng; 30% thì t ra không ng tình, “b t bình” v i vi c s dng ti ng Vi t nh v y. Các ý ki n cho r ng, ây là th “ngôn ng ch búa”, “ti ng Vi t lai c ng”, “ti ng Vi t nh m nhí” , “ti ng Vi t ô nhi m”, “bin ti ng Vi t thành m t mã”, v.v Theo ó, xã h i ph i có thái dt khoát “nói không” v i th ti ng Vi t này “ gi gìn s trong sáng c a ti ng Vi t”, tr c ht là ti ng Vi t trong tr ng h c. 3. Thay cho k t lu n: th o lu n 1) Nh ã nêu trên, ngôn ng m ng ra i nh m t s t t y u, b i có c dân m ng (m t lo i nhóm xã h i) thì t t y u có ngôn ng m ng (m t lo i ph ơ ng ng xã h i). Cùng v i các ph ơ ng ng xã h i khác nh ti ng lóng, ti ng ngh nghi p, uy n ng , s xu t hi n ngôn ng m ng ti ng Vi t góp ph n làm a d ng ti ng Vi t bi n th , và d nhiên, có tác ng n ti ng Vi t chung ( ti ng Vi t toàn dân), t i các i t ng s d ng ti ng Vi t. Vì th , Tr ường Đại h ọc Th ăng Long 302
12. Kỷ yếu công trình khoa h ọc 2015 - Ph ần II trong xã h i ã xu t hi n các thái ngôn ng (language attitude) i v i ngôn ng m ng ti ng Vi t. 2) Nhìn r ng ra, cho th y, không ph i ti ng Vi t mà t t c các ngôn ng trong th i i công ngh thông tin u nh v y. Cùng v i s ra i c a công ngh thông tin v i s h tr ca internet là s xu t hi n dch v thông ip ng n (Short Message Service; SMS). Vì th , Bodomo & Lee (2002) ã a ra v n “Ti p c n s dng và bi n i ngôn ng do nh h ng c a công ngh ” (Technology-conditioned approach to Language Change and Use; TeLCU). Lí thuy t TeLCU cho r ng, cùng v i s ra i c a m t lo i hình công ngh mi là s ra i c a m t hình th c ngôn ng mi, và iu ó là c n thi t áp ng nhu c u di n t ngôn ng [Bodomo & Lee, 2002]. V i cách nhìn này, ngôn ng ca SMS là “ m t bi n d ng c a ngôn ng chu n” [Labov, 2001]; còn Crystal thì cho r ng, SMS là cách vi t m i c a v n b n, mà hoàn toàn không ph i là ngôn ng mi [Crystal, 2001]. 3) V i cách nhìn c a ngôn ng hc xã h i, chúng tôi cho r ng, ngôn ng mng nói chung, ngôn ng ca SMS c ng nh ti ng Vi t trên m ng là m t lo i ph ơ ng ng xã h i c thù. Bi, lo i ngôn ng này h ng ng i giao ti p, n s thân thi n trong t ơ ng tác và tuân th nguyên tc giao ti p xã h i v i ba ph ơng châm: 1/ ng n g n và nhanh (brevity and speed); 2/ h i áp c n ngôn ng (paralinguistic restitution); 3/ ti m c n âm v hc (phonological approximation) [Thurlow, 2003]. Tr c m t hi n t ng ti ng Vi t là m i nh v y, chúng ta có th chia s nh ng cách nhìn khác nhau c a xã h i i v i ti ng Vi t trên m ng hi n nay, g m: ng h , ph n i và bình t nh ch i. Nhìn t góc chu n hoá theo h ng quy ph m lu n (t c là, a ra nh ng khuôn m u chu n s n t ó mà theo- chu n hóa theo h ng “ bó bu c”) thì rõ ràng s ph n i ngôn ng mng là hoàn toàn có lí và vì th , c n chia s s lo l ng c a nh ng ng i mu n b o v s trong sáng c a ti ng Vi t. Nh ng n u nhìn t góc xã h i c a ngôn ng thì ngôn ng mng nói chung, ti ng Vi t Vi t trên m ng nói riêng là c a c dân m ng, mang tính ch t nhóm xã hi, th m chí mang phong cách cá nhân nên nó hoàn toàn có th c s dng theo cách riêng c a m i cá nhân, m i nhóm. M t thái ng n ch n hay c m s dng lo i ngôn ng này là không th nu không mu n nói là phi lí. Tuy nhiên, vì m ng mang tính xã h i và s c lan ta r ng nên m i th , trong ó có vi c s dng ngôn ng tng nh mang tính riêng t l i tr thành v n chung c a c ng ng và t t nhiên tác ng c hai chi u tích c c và tiêu c c n xã h i. B i lí do ó nên, m t m t th a nh n s tn t i hi n nhiên c a ngôn ng mng ti ng Vi t và m t c n “ mt” n chúng, không buông l ng cho ti ng Vi t trên m ng tràn vào ngôn ng chính th c, vào ti ng Vi t trong nhà tr ng. Vì th , thi t ngh c n hài hòa gi a “l a ch n” và “bó bu c” có m t thái bình t nh nh m có th to ra c nh h ng xã h i trong s dng ngôn ng “phù h p v i b i c nh giao ti p”. 4. TÀI LI U THAM KH O CHÍNH [1]. Nguy n V n Khang (2012), Ngôn ng ữ xã h ội h ọc. NXB Giáo d c Vi t Nam. [2]. Nguy n V n Hi p- inh Th Hng (2014), Th ực tr ạng s ử dụng ti ếng vi ệt “phi chu ẩn”c ủa gi ới tr ẻ hi ện nay nhìn t ừ góc độ ngôn ng ữ học xã h ội. Ngôn ng & i s ng, s 5. [3]. Tr n V n Ph c - Võ Th Liên H ơ ng (2014), Một s ố vấn đề về ngôn ng ữ SMS c ủa gi ới tr ẻ, s 6. Tr ường Đại h ọc Th ăng Long 303
13. Kỷ yếu công trình khoa h ọc 2015 - Ph ần II [4]. Bodomo, A. B. & Lee, C. K. M. (2002), Changing forms of language and literacy: technobabble and mobile phone communication . Literacy and Numeracy Studies: An International Journal in the Education and Training of Adults . 12(1): 23 - 44. [5]. Crystal, D. (2001), Language and the internet . Cambridge: Cambridge University Press. [6]. Thurlow, C. (2003), Generation Txt ? The (socio-) linguistics of young people’s text- messagin g. Discourse analysis online. paper.html [7]. Aziz, S., Shamim, M., Aziz, M. F. & Avais, P. (2013), The impact of texting/SMS language on academic writing of students - What do we need to panic about ? Linguistics and Translation. 55, 12884 - 12890. [8]. Các bài vi t, tài li u có liên quan c ng t i trên các báo in t . PROBLEMS ARISING FROM VIETNAMESE CYBER LANGUAGE Abstract: From the perspective of sociolinguistics, Vietnamese cyber language is considered a typical social dialect. This article presents a number of liguistic features of Vietnamese language used on the internet and analyses current social views on this issue. Key words: sociolinguistics; Vietnamese cyber language; intern. Tr ường Đại h ọc Th ăng Long 304