›
›

Giáo trình mô đun Thu hoạch - Nghề Ương giống và nuôi tu hài

pdf 59 trang ngocly 1360
Download
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Giáo trình mô đun Thu hoạch - Nghề Ương giống và nuôi tu hài", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

  • pdfgiao_trinh_mo_dun_thu_hoach_nghe_uong_giong_va_nuoi_tu_hai.pdf

Nội dung text: Giáo trình mô đun Thu hoạch - Nghề Ương giống và nuôi tu hài

  1. 1 BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN GIÁO TRÌNH MÔ ĐUN THU HOẠCH MÃ SỐ: MĐ04 NGHỀ ƢƠNG GIỐNG VÀ NUÔI TU HÀI Trình độ: Sơ cấp nghề
  2. 2 TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN Tài liệu này thuộc loại sách giáo trình nên các nguồn thông tin có thể được phép dùng nguyên bản hoặc trích dùng cho các mục đích về đào tạo và tham khảo. Mọi mục đích khác mang tính lệch lạc hoặc sử dụng với mục đích kinh doanh thiếu lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm. MÃ TÀI LIỆU: MĐ04
  3. 3 LỜI GIỚI THIỆU Để phục vụ chương trình dạy nghề cho nông dân. Nhằm đạt được mục tiêu đảm bảo chất lượng trong dạy nghề, việc phát triển giáo trình phục vụ cho đào tạo nghề là rất quan trọng. Giáo trình mô đun “Thu hoạch” của “Nghề Ƣơng giống và nuôi tu hài” trình độ sơ cấp nghề được tổ chức biên soạn nhằm góp phần đạt được mục tiêu đào tạo nghề đã đặt ra. Chương trình đào tạo nghề Ương giống và nuôi tu hài đã được xây dựng trên cơ sở phân tích nghề và được kết cấu theo mô đun. Để tạo điều kiện thuận lợi cho các cơ sở dạy nghề trong quá trình thực hiện, việc biên soạn giáo trình nghề ương giống và nuôi tu hài theo các mô đun đào tạo nghề là cấp thiết hiện nay. Giáo trình Mô đun Thu hoạch là mô đun đào tạo nghề được biên soạn theo hình thức tích hợp lý thuyết và thực hành. Giáo trình được biên soạn theo Thông tư số 31/2010/TT-BLĐTBXH ngày 08/10/2010 của Bộ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội. Giáo trình là tài liệu hướng dẫn giáo viên tổ chức việc dạy học từng bài trong chương trình dạy nghề ương giống và nuôi tu hài trình độ sơ cấp nghề. Các thông tin trong giáo trình có giá trị hướng dẫn giáo viên thiết kế và tổ chức các bài dạy một cách hợp lý. Giáo viên vẫn có thể thay đổi hoặc điều chỉnh cho phù hợp với điều kiện và bối cảnh thực tế khi tiến hành thực hiện các bài dạy. Nội dung được phân bổ giảng dạy trong thời gian 50 giờ và bao gồm 06 bài: Bài mở đầu Bài 1. Chuẩn bị dụng cụ thu hoạch Bài 2. Xác định thời vụ thu hoạch Bài 3. Thu hoạch giống tu hài cấp 2 Bài 4. Thu hoạch tu hài trong lồng trên bãi triều Bài 5. Thu hoạch tu hài trên bãi triều Giáo trình là tài liệu học tập chính cho các học viên học nghề. Các mô đun được thiết kế linh hoạt có thể giảng dạy lưu động tại hiện trường hoặc tại cơ sở dạy nghề của trường. Sau khi đào tạo, người học có khả năng tự tiến hành ương nuôi tu hài qui mô hộ gia đình. Nhóm biên soạn xin được cám ơn Vụ Tổ chức cán bộ Bộ Nông nghiệp& Phát triển nông thôn, lãnh đạo và giáo viên của trường Cao đẳng Thủy sản, các chuyên gia và các nhà quản lý tại địa phương đã tạo điều kiện thuận lợi cho nhóm thực hiện cuốn giáo trình này.
  4. 4 Do nhiều nguyên nhân, nên chắc chắn cuốn giáo trình còn có nhiều khiếm khuyết. Nhóm biên soạn rất mong nhận được những ý kiến đóng góp của các đồng nghiệp và bạn đọc. Xin chân thành cảm ơn! Tham gia biên soạn : 1. Chủ biên: ThS. Lê Văn Thắng 2. ThS.Nguyễn Văn Tuấn 3. ThS. Cao Xuân Dũng 4. ThS. Nguyễn Thị Quỳnh
  5. 5 MỤC LỤC ĐỀ MỤC TRANG Lời giới thiệu 2 Mục lục 4 Mô đun thu hoạch 6 Giới thiệu mô đun 6 Bài mở đầu 7 1. Tầm quan trọng của mô đun 7 2. Nội dung chương trình mô đun 7 3. Mối quan hệ với các mô đun khác 7 4. Những yêu cầu đối với người học 7 Bài 1. Chuẩn bị dụng cụ thu hoạch 9 A. Nội dung 9 1. Chuẩn bị lưới các loại 9 2. Chuẩn bị dụng cụ đựng tu hài giống và tu hài thương phẩm 10 3. Chuẩn bị dụng cụ đào, xúc 14 B. Câu hỏi và bài tập thực hành 15 C. Ghi nhớ 15 Bài 2. Tìm hiểu thị trƣờng tiêu thụ 16 A. Nội dung 16 1. Khái niệm thị trường 16 2. Tìm hiểu, đánh giá thị trường tiêu thụ 17 3. Đánh giá giá cả thị trường 18 4. Mục đích của việc sử dụng thông tin thị trường 19 B. Câu hỏi và bài tập thực hành 20 C. Ghi nhớ 21 Bài 3. Thu hoạch tu hài giống cấp 2 22 A. Nội dung 22 1. Xác định thời điểm thu hoạch 22 1.1 Căn cứ xác định thời điểm thu hoạch 22 1.2 Phương pháp xác định thời điểm thu hoạch 22 2. Di chuyển khuôn lồng lên bè 23 3. Sàng cát 24 3.1 Lọc và tách tu hài trong cát 24 3.2 Yêu cầu kỹ thuật 28 4. Phân cỡ 28 4.1 Phương pháp phân lọc tu hài 28 4.2 Lọc tách tu hài thành các cỡ khác nhau 28 5. Lưu giữ 30 5.1 Tiêu chuẩn tu hài giống lưu giữ 30 5.2 Phương pháp lưu giữ tu hài giống 30 B. Câu hỏi và bài tập thực hành 31 C. Ghi nhớ 31 Bài 4. Thu hoạch tu hài trong lồng trên bãi triều 32
  6. 6 A. Nội dung 32 1. Xác định thời điểm thu hoạch 32 1.1 .Căn cứ xác định thời điểm thu hoạch 32 1.2 .Phương pháp xác định thời điểm thu hoạch 32 2. Di chuyển khung lồng lên bè 33 3. Sàng cát 33 3.1 Lọc và tách tu hài trong cát 33 3.2 Yêu cầu kỹ thuật 36 4. Phân cỡ tu hài 36 5. Lưu giữ 37 5.1 Tiêu chuẩn tu hài lưu giữ 37 5.2 Phương pháp lưu giữ tu hài 37 B. Câu hỏi và bài tập thực hành 38 C. Ghi nhớ 39 Bài 5. Thu hoạch tu hài trên bãi triều 40 A. Nội dung 40 1. Xác định thời điểm thu hoạch 40 1.1 Căn cứ xác định thời điểm thu hoạch 40 1.2 Phương pháp xác định thời điểm thu hoạch 40 2. Phương pháp lật cát thu tu hài 42 3. Phân cỡ tu hài 43 4. Lưu giữ 44 4.1 Tiêu chuẩn tu hài lưu giữ 44 4.2 Phương pháp lưu giữ tu hài 44 B. Câu hỏi và bài tập thực hành 45 C. Ghi nhớ 45 Hƣớng dẫn giảng dạy mô đun 47 I. Vị trí, tính chất của mô đun 47 II. Mục tiêu mô đun 47 III. Nội dung chính của mô đun 47 IV. Hướng dẫn thực hiện bài tập, bài thực hành 48 V. Yêu cầu về đánh giá kết quả học tập 59 VI. Tài liệu tham khảo 60
  7. 7 MÔ ĐUN THU HOẠCH Mã mô đun: MĐ05 Giới thiệu mô đun - Mục tiêu: + Trình bày được các bước về chuẩn bị dụng cụ, xác định thời vụ thu hoạch, thu hoạch giống cấp 2, thu hoạch tu hài trong lồng trên bãi triều và thu hoạch tu hài trên bãi triều. + Thực hiện được qui trình kỹ thuật thu hoạch tu hài giống và thương phẩm. + Tuân thủ đúng qui trình kỹ thuật thu hoạch tu hài giống và thương phẩm. - Nội dung của mô đun: Giáo trình này là quyển cuối cùng trong số 06 mô đun của chương trình đào tạo: “Nghề Ương giống và nuôi tu hài” trình độ sơ cấp. Trong mô đun này gồm có 06 bài dạy thuộc thể loại tích hợp lý thuyết và thực hành. Bài mở đầu Bài 1. Chuẩn bị dụng cụ thu hoạch Bài 2. Xác định thời vụ thu hoạch Bài 3. Thu hoạch giống tu hài cấp 2 Bài 4. Thu hoạch tu hài trong lồng trên bãi triều Bài 5. Thu hoạch tu hài trên bãi triều Kiểm tra kết thúc mô đun - Phƣơng pháp học tập: + Học lý thuyết trên lớp về nội dung các chủ đề trong mô đun + Tự nghiên cứu tài liệu ở nhà + Thực hành kỹ năng cơ bản: tất cả các bài tập thực hành của các bài được thực hiện tại nơi nuôi của các cơ sở nuôi tu hài hoặc hộ gia đình. - Phƣơng pháp đánh giá: + Trong quá trình thực hiện mô đun: kiểm tra lý thuyết bằng hình thức viết (tự luận, trắc nghiệm); kiểm tra thực hành bằng bài thực hành, quan sát đánh giá mức độ thành thạo thao tác. + Kết thúc mô đun: kiểm tra đánh giá mức độ hiểu biết kiến thức và khả năng thực hiện.
  8. 8 Bài 1: Chuẩn bị dụng cụ thu hoạch Giới thiệu: Chương trình bài học giới thiệu về công tác chuẩn bị, các dụng cụ cần thiết để phục vụ cho thu hoạch tu hài. Chuẩn bị dụng cụ đúng loại, đúng tiêu chuẩn sẽ giúp cho việc thu hoạch được nhanh, chất lượng tu hài được đảm bảo. Mục tiêu: - Mô tả được công tác chuẩn bị các dụng cụ, trang thiết bị, vật liệu cần thiết cho khâu thu hoạch tu hài giống và thương phẩm. - Thực hiện công tác chuẩn bị dụng cụ, trang thiết bị thu hoạch tu hài. - Tuân thủ nghiêm túc trình tự, tiêu chuẩn qui trình kỹ thuật. A. Nội dung 1. Chuẩn bị lưới các loại Để thu hoạch có rất nhiều loại dụng cụ khác nhau. Nhưng thu hoạch triệt để, an toàn và nhanh gọn nhất hiện nay thường sử dụng các loại lưới như sau: - Lưới sử dụng là loại lưới nilon, được mua tại các cửa hàng dụng cụ thủy sản tại địa phương, hoặc chuyển từ địa phương khác về. - Tùy theo hình thức ương nuôi ứng với thao tác thu hoạch mà chuẩn bị các loại lưới sử dụng để lọc có kích thước mắt lưới khác nhau. + Để thu hoạch tu hài giống cấp 2 có thể sử dụng lưới lọc có kích thước mắt lưới 2a = 5mm. Hình 4-1: Lưới thu hoạch tu hài giống cấp 2
  9. 9 Trong quá trình thu hoạch giống đồng thời phải phân cỡ tu hài để chuyển đi nuôi thương phẩm cùng một địa điểm, cùng một lồng nuôi Để phân loại tu hài giống cấp 2 theo các kích cỡ khác nhau, có thể sử dụng các loại lưới có kích thước tương ứng với kích cỡ tu hài giống cấp 2: Từ lưới có kích cỡ 2a = 10mm, 2a = 15mm, 2a = 18-20mm, và 2a = 25mm. Như vậy có thể phân tu hài giống ra thành các cỡ khác nhau để đưa vào nuôi thương phẩm hoặc tiếp tục tiến hành ương đến khi đủ kích cỡ. + Sử dụng lưới có kích thước mắt lưới 2a = 2cm để loại bỏ cát, thu tu hài trong thu hoạch tu hài thương phẩm trong lồng treo trên giàn bè. + Cũng có thể sử dụng lưới kích thước 2a = 2cm làm túi gắn với cào thành dụng cụ cào túi sử dụng để thu hoạch tu hài thương phẩm trên bãi triều. Hình 4-2: Cào túi Cách làm cào túi: May túi lưới dài khoảng 50-70cm, dạng hình bán nguyệt. Miệng túi được gắn với khung sắt, hoặc Inox cũng có hình bán nguyệt. Khung lưới được gắn với cây khung hình chữ T, phần tay cầm chếch lên một góc 45o. Nếu như có điều kiện chúng ta cũng có thể mua cào túi ở các cửa hàng dụng cụ thủy sản. 2. Chuẩn bị dụng cụ đựng tu hài giống và tu hài thương phẩm Tùy thuộc vào giai đoạn ương giống hay nuôi thương phẩm mà chuẩn bị dụng cụ đựng giống cho phù hợp. Phương thức ương nuôi tu hài phổ biến hiện nay bao gồm: ương tu hài giống cấp 2, nuôi tu hài trong lồng, nuôi tu hài trên bãi. Để đựng tu hài thu hoạch giống hay thương phẩm hiện nay thường sử dụng các loại dụng cụ như sau: - Dụng cụ đựng tu hài giống cấp 2: + Chậu thau:
  10. 10 Sau khi thu hoạch, tu hài giống cấp 2 được chuyển sang chứa đựng trong các chậu, trước khi tiến hành khâu phân cỡ. Có thể sử dụng chậu thau với đủ các kích cỡ khác nhau được bày bán trên thị trường, từ chậu 10 lít, 20 lít, 40 lít. Hình 4-3: Chậu thau đựng tu hài giống cấp 2 + Hoặc chứa đựng trong các thùng xốp, thùng phi, rổ . Hình 4-4: Thùng, rổ đựng tu hài giống cấp 2
  11. 11 + Hoặc sử dụng chính lồng ương. + Máy sục khí: Tùy điều kiện mà hộ nuôi có thể trang bị các loại máy sục khí khác nhau. Có loại máy chạy bằng điện từ 50W, 100W, 150W, 380W, 500W. Sử dụng loại máy này có công suất sử dụng lớn, nhưng nhược điểm là phải sử dụng điện, và có các phụ kiện như dây khí, đá bọt đi kèm. Có loại máy sục khí mini chạy bằng pin. Sử dụng loại này không cần điện, giá thành rẻ, di động hơn; nhưng không sử dụng được với công suất lớn. Hình 4-5: Máy sục khí 380W chạy điện - Dụng cụ đựng tu hài nuôi trong lồng và trên bãi: + Nếu là thu tỉa có thể sử dụng thùng xốp, chậu thau lớn Hình 4-6: Thùng xốp đựng tu hài
  12. 12 Hoặc sử dụng một khuôn lồng nuôi chưa sử dụng để đựng tu hài thương phẩm, đồng thời tiến hành sục khí. Hình 4-7: Lồng nuôi được sử dụng làm dụng cụ đựng tu hài thương phẩm + Nếu là thu toàn bộ, tu hài thương phẩm thu lên vào xô, chậu được giữ trong giai hoặc trong lồng và đặt dưới nước (có thể có sục khí). Hình 4-8: Xô đựng tu hài thương phẩm
  13. 13 3. Chuẩn bị dụng cụ đào, xúc Tùy theo hình thức ương nuôi mà chuẩn bị dụng cụ đào xúc cho phù hợp, sẵn có trong đời sống hàng ngày: - Dụng cụ đào, xúc tu hài giống cấp 2: Giống cấp 2 khi thu hoạch có chiều dài vỏ 20-25mm, vỏ vẫn còn tương đối mỏng và rất dễ dập vỡ khi va chạm nếu thao tác thu hoạch không đảm bảo kỹ thuật, do đó khi thu hoạch giống tu hài cấp 2 chỉ cần dùng tay là chủ yếu, mà không cần dùng đến các dụng cụ khác như bay, xẻng, cào . - Dụng cụ đào, xúc tu hài nuôi trong lồng: Tu hài được nuôi trong lồng nên khi thu hoạch chỉ cần sử dụng dụng cụ đào xúc loại nhỏ như bay hoặc cũng có thể chỉ sử dụng tay thu hoạch sau khi đã loại bỏ cát trong lồng nuôi. - Dụng cụ đào, xúc tu hài nuôi trên bãi: + Khi thu hoạch tu hài nuôi trên bãi thường tìm các lỗ để đào. + Các dụng cụ được sử dụng là bay, xẻng, cào. Hình 4-9: Xẻng đào tu hài trên bãi Có thể sử dụng hai loại cào: Cào túi (Hình 4.2): sử dụng cào túi khi thu hoạch tu hài trên bãi triều vẫn còn bị ngập nước, cả tu hài và cát đều đi vào túi, nhưng chỉ có tu hài là được giữ lại, còn cát sẽ theo nước đi ra khỏi túi. Cào đinh: sử dụng khi thu hoạch tu hài trên bãi triều đã cạn nước, tu hài sẽ được cào nổi lên trên mặt cát, và được nhặt vào trong các dụng cự chứa đựng.
  14. 14 Hình 4-10: Cào đinh B. Câu hỏi và bài tập thực hành Câu hỏi 1. Trình bày các loại lưới sử dụng trong thu hoạch tu hài? 2. Trình bày các loại dụng cụ đựng giống tu hài cấp 2? 3. Trình bày các loại dụng cụ đựng tu hài thương phẩm nuôi trong lồng và trên bãi triều? 4. Trình bày các dụng cụ đào xúc sử dụng trong thu hoạch tu hài? Bài tập thực hành Kết hợp với thực tiễn quan sát, tìm hiểu, chuẩn bị lưới, các dụng cụ đựng giống, tu hài thương phẩm; dụng cụ đào xúc trong thu hoạch. C. Ghi nhớ - Cần nắm rõ các hình thức nuôi, để thực hiện các khâu trong chuẩn bị các loại lưới, các dụng cụ đựng giống, tu hài thương phẩm; các dụng cụ đào xúc sử dụng trong thu hoạch tu hài một cách chính xác, phù hợp với từng hình thức nuôi, hình thức thu hoạch.
  15. 15 Bài 2: Tìm hiểu thị trƣờng tiêu thụ Giới thiệu: Thị trường có một vai trò vô cùng quan trọng trong việc tiêu thụ sản phẩm. Thị trường là lĩnh vực trao đổi hàng hoá và dịch vụ thông qua các quy luật của kinh tế hàng hoá, do đó nó là điều kiện cần và buộc phải có để kết thúc một chu trình sản xuất kinh doanh, thực hiện lợi nhuận cho người làm sản xuất. Thông qua thị trường, tất cả các chủ thể kinh tế đều có thể tự do mua những gì mình cần, bán những gì khách hàng muốn cũng như mình có thể đáp ứng, nhằm thu lợi nhuận. Giá cả thị trường được xác định bởi sự cân bằng cung - cầu. Ngoài vai trò thực hiện lợi nhuận cho người kinh doanh, sản xuất thị trường còn có vai trò trong việc phân bổ những nguồn lực khan hiếm đều cho các ngành, các lĩnh vực và các chủ thể kinh tế thông qua giá cả thị trường. Qua những vai trò trên, hơn ai hết những người làm kinh tế phải đánh giá đúng tầm quan trọng của thị trường, từ đó có những giải pháp để tiêu thụ sản phẩm của mình làm ra tạo ra lợi nhuận. Nghề nuôi tu hài cũng như vậy, để đưa sản phẩm tu hài thương phẩm ra thị trường tiêu thụ đạt được lợi nhuận thì người nông dân cũng phải tìm hiểu qua thị trường tiêu thụ, nắm rõ được nhu cầu tiêu thụ, giá cả thị trường để có thể điều tiết việc xuất bán sản phẩm của mình. Mục tiêu: - Mô tả được khái niệm về thị trường và các thành phần tham gia vào thị trường, những thông tin cần biết khi tham gia vào thị trường. - Trình bày được cách tìm hiểu và đánh giá thị trường tiêu thụ. - Mô tả việc đánh giá giá cả thị trường. - Trình bày được mục đích của việc sử dụng thông tin thị trường A. Nội dung 1. Khái niệm thị trường - Thị trường là nơi người mua và người bán gặp gỡ trực tiếp hoặc gián tiếp với nhau để trao đổi, mua bán hàng hóa và dịch vụ. + Thị trường là nơi diễn ra các hoạt động mua và bán một thứ hàng hóa nhất định nào đó. Với nghĩa này, có thị trường gạo, thị trường cà phê, thị trường chứng khoán, thị trường thủy sản + Thị trường có một nghĩa hẹp khác là một địa điểm nhất định nào đó, tại đó diễn ra các hoạt động mua bán hàng hóa và dịch vụ. Với nghĩa này, có thị trường Hà Nội, thị trường Quảng Ninh - Thành phần tham gia vào thị trường:
  16. 16 + Người bán: được hiểu là người cung cấp sản phẩm hoặc dịch vụ cho thị trường. Những sản phẩm này có thể do họ trực tiếp làm ra hoặc do mua của người khác để bán lại. + Người mua: là người có nhu cầu về một loại hàng hóa, dịch vụ nhất định. Người mua tìm đến thị trường (chợ) hoặc người bán để tiến hành trao đổi sản phẩm theo nhu cầu của mình. Mục đích của người mua có thể để sử dụng, hoặc mua để bán lại. + Người phân phối: là những người mua hàng từ những nơi sản xuất để bán lại cho người tiêu dùng ở một nơi khác. + Người tiêu dùng: là người có nhu cầu tiêu dùng một loại hàng hóa, dịch vụ nhất định. Họ tìm đến thị trường để thỏa mãn nhu cầu tiêu dùng đó. Mỗi cá nhân, doanh nghiệp khi tham gia vào thị trường có thể là người bán, người mua, trung gian đóng vai trò phân phối hoặc là người tiêu dùng. Những vai trò này có thể hoán đổi phụ thuộc vào đặc điểm và mục đích khi tham gia thị trường. - Những thông tin khi tham gia thị trường: Có rất nhiều loại thông tin thị trường như sản phẩm, người bán, người mua, đối thủ cạnh tranh Trong đó, đối với sản phẩm hàng hóa, bà con có thể quan tâm nhiều đến các thông tin như giá cả, chất lượng, mẫu mã, chi phí sản xuất, vận chuyển + Chi phí sản xuất là số tiền mà bà con phải chi để mua các yếu tố đầu vào cần thiết cho quá trình sản xuất: con giống, thức ăn, thuốc phòng, trị bệnh Việc giảm chi phí sản xuất ở mức thấp nhất sẽ giúp bà con tăng lợi nhuận. + Khi bà con là người sản xuất, bà con cần quan tâm đến các thông tin thị trường như nhu cầu của thị trường, giá cả và chi phí sản xuất, bán sản phẩm cho ai?, khi nào? Cách thức vận chuyển sản phẩm đi tiêu thụ ra sao v.v. + Khi bà con là người mua, bà con nên quan tâm đến các thông tin về giá cả vật tư nông nghiệp, giống, kỹ thuật sản xuất, chất lượng và mẫu mã sản phẩm 2. Tìm hiểu, đánh giá thị trường tiêu thụ - Tu hài là đối tượng có giá trị kinh tế cao và đặc sản quý trong các loại thực phẩm hiện nay, do vậy việc thu hoạch tu hài phụ thuộc rất lớn vào thị trường tiêu thụ. - Có 2 loại thị trường chính: + Thị trường bán lẻ: là thị trường được biết đến rộng rãi và rõ ràng nhất, người mua và người bán trực tiếp mua bán, thỏa thuận giá cả, phục vụ nhu cầu tiêu thụ sản phẩm của người tiêu dùng. + Thị trường bán buôn: Đây là thị trường không bán sản phẩm cho người sử dụng cuối cùng, thay vào đó, người bán buôn là “người trung gian” mua số
  17. 17 lượng sản phẩm với số lượng lớn từ người nuôi, rồi phân phối thành những lượng nhỏ hơn cho người bán lẻ, đây là những người giao dịch trực tiếp với người tiêu dùng cuối cùng. - Những thông tin cần biết khi tìm hiểu về thị trường: + Giá cả thị trường: Đối với bà con nông dân khi bán sản phẩm nông sản, thông tin về giá bán là thông tin quan trọng nhất. Thông thường, khi bà còn đến vụ thu hoạch, thương lái địa phương sẽ tìm đến để thu mua. Thương lái trả bà con một mức giá nhất định. Khi đó bà con làm thế nào để biết được mức giá đó là thấp hay cao? Bà con cũng không biết được mình có bị thương lái ép giá hay không? Sự hiểu biết về thông tin thị trường sẽ giúp bà con có cơ hội bán sản phẩm của mình với mức giá cao hơn. Trước khi quyết định bán, bà con hãy tham khảo giá bán của hàng của hàng xóm, giá mua của các thương lái khác, hoặc giá cả hàng hóa về loại sản phẩm đó được phổ biến trong bản tin thị trường trên tivi. + Nhu cầu tiêu thụ của thị trường. - Thông tin thị trường được nắm bắt thông qua: + Thông tin thị trường của nhà nước: được phổ biến trong các bản tin thị trường, bạn của nhà nông trên truyền hình, hoặc có thể được biết đến thông qua báo chí, internet . + Thương lái: Đây là những người thu mua sản phẩm trực tiếp của bà con, nên các thông tin giá cả do các thương lái cung cấp chắc chắn sẽ cập nhật hơn, bởi họ thường xuyên đến chợ để tìm kiếm thông tin thị trường cho chính họ, và tìm hiểu tin tức thị trường qua các thương lái khác. + Những người nông dân khác: Đây là nguồn thông tin thị trường quan trọng, đặc biệt tại chính địa phương. - Từ việc tìm hiểu, nắm bắt thông tin thị trường người nuôi có thể đánh giá một cách tổng quát về thị trưởng để dự tính được giá sàn bán sản phẩm; quyết định nơi bán, bán cho ai; sơ bộ hoạch tính được lỗ lãi, từ đó xác định chính xác thời điểm thu hoạch. 3. Đánh giá giá cả thị trường - Giá cả là thông tin thị trường quan trọng nhất: Biết được giá cả chung của thị trường giúp cho bà con có thể quyết định giá bán một cách hợp lý, dù phải bán cho thương lái hay bán tại chợ, mà không bị ép giá. - Giá cả thị trường thay đổi khi nguồn cung và cầu của thị trường thay đổi, những nguyên nhân chính khiến cho giá cả dao động lên xuống tại từng thời điểm nhất định phụ thuộc vào: + Số lượng Tu hài thương phẩm được bán trong ngày và khối lượng bán ra trong vài ngày gần đây.
  18. 18 + Sự tăng giảm của nhu cầu thị trường đối với sản phẩm tu hài tại thời điểm đó. + Sự cạnh tranh giữa các thương lái và chính những người nuôi. 4. Mục đích của việc sử dụng thông tin thị trường - Dự tính được giá sàn + Nông dân không có điều kiện bán sản phẩm của mình trực tiếp cho các nhà bán lẻ hoặc người tiêu dùng, họ thường bán cho những thương lái đến tận nơi bà con nuôi để thu mua. Do vậy cần phải biết rằng, trước hết những sản phẩm mà họ sản xuất phải được thị trường chấp nhận. + Thứ hai là một phần chi phí tham gia thị trường của họ đã được những thương lái gánh đỡ. Thường thì người nông dân ít nhận thấy được những chi phí đó. Tuy nhiên, một điều chắc chắn rằng giá cả lên xuống, biến động rất nhanh chóng. Ví dụ: Một phần giá cả chính là chi phí vận chuyển. Tuy nhiên, chi phí này cũng khác nhau phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác như vùng miền, giá nhiên liệu Hoặc như vận chuyển một lượng hàng hóa không đủ trọng tải của xe đến chợ thị chi phí sẽ cao hơn so với vận chuyển một chuyến xe đầy. + Thứ ba, khi sản phẩm chỉ thu hoạch trong thời gian ngắn và giá cả thị trường tăng cao thì tất nhiên, chi phí tham gia thị trường cũng tăng theo. Nếu như không nắm được thông tin thị trường, chắc chắn rằng người nông dân sẽ bị yếu thế trong quá trình thương lượng với thương lái. - Giảm thiểu được rủi ro khi tham gia vào thị trường: Bà con nông dân rất dễ gặp phải những rủi ro, nhất là thiên tai khiến cho mùa màng thất bát, giá nông sản thấp Khi bán sản phẩm ra thị trường cũng không đủ bù chi phí sản xuất do phải mất các chi phí vận chuyển, lưu kho, các khoản lệ phí Như thế, thông tin về giá cả thị trường và về cung thị trường có thể giúp giảm thiểu rủi ra. Tất nhiên, thông tin thị trường tốt đến mức nào cũng không thể loại bỏ hoàn toàn được rủi ro vì giá cả nông sản luôn dao động, lên và xuống theo mùa vụ. - Quyết định được nơi bán, bán cho ai Thị trường có vai trò quan trọng giúp cho bà con nông dân có thể bán sản phẩm của mình một cách thuận tiện và có lợi hơn. Sẽ có một vài lựa chọn như sau: + Bán trực tiếp cho người tiêu dùng: Đây là một trong những hình thức tiêu thụ sản phẩm phổ biến nhất, đặc biệt đối với hàng hóa nông sản. Bán sản phẩm cho người tiêu dùng là hình thức mà sản phẩm từ tay người sản xuất được trao đổi trực tiếp với người sử dụng cuối cùng, không thông qua bất kỳ một khâu trung gian nào khác.
  19. 19 Đối với hình thức này, người bán sản phẩm phải tự tìm đến khách hàng thông qua việc đưa hàng hóa ra trao đổi trên thị trường (chợ). Giá bán sản phẩm thông thường cao hơn so với bán cho thương lái vì giảm bớt được các khâu trung gian. Việc bán sản phẩm trực tiếp cho người tiêu dùng khi người sản xuất chỉ có một lượng hàng hóa nhỏ, không ổn định. Nếu mở rộng quy mô, tăng lượng sản xuất hàng hóa thì phải xem xét để chuyển sang hình thức tiêu thụ sản phẩm khác phù hợp hơn. + Bán cho người thu gom: Người thu gom hay còn gọi là thương lái nhỏ, tư thương là những người giữ vai trò trung gian trong quan hệ mua bán, tiêu thụ sản phẩm tại địa phương. Họ có thể trực tiếp tham gia sản xuất loại hàng hóa họ thu gom hoặc chỉ bỏ vốn để làm công việc thu gom cho chủ doanh nghiệp hoặc thương lái nhỏ. Những người thu gom thường là người địa phương, được thuê để đứng ra mua sản phẩm cho một đầu mối khác lớn hơn hoặc cho doanh nghiệp. + Bán cho người sản xuất, chế biến: Người sản xuất, chế biến thường là các doanh nghiệp, các hợp tác xã. Sản phẩm hàng hóa đem bán trở thành nguyên liệu cho các hoạt động chế biến, sản xuất, sau đó được tung ra thị trường để tiêu thụ. Việc bán sản phẩm trực tiếp cho người chế biến, sản xuất thường phổ biến ở những vùng được quy hoạch thành vùng nguyên liệu cho một nhà máy sản xuất nào đó. - Quyết định bán hay lưu giữ sản phẩm Đến vụ thu hoạch, người nông dân thường có rất ít các lựa chọn đối với việc bán sản phẩm, họ chỉ có thể xúc tiến ngay hoặc trì hoãn việc thu hoạch trong ít ngày. Nếu giá cả thị trường cao có thể tiến hành thu hoạch và bán sản phẩm ngay, ngược lại nếu giá cả thị trường thấp, người nuôi phải ngừng thu hoạch sản phẩm, tiếp tục nuôi, lưu giữ chờ đến khi giá cả tăng cao. - Quyết định nuôi trồng không với một đối tượng nuôi. Nếu một loại đối tượng nuôi có thể làm gia tăng thu nhập, người nông dân sẽ cố gắng để tiếp tục nuôi chúng. Trong nhiều trường hợp, những chính sách của chính phủ khuyến khích đa dạng đối tượng nuôi, nhiều đối tượng mới được đưa vào sản xuất. Trong nhiều trường hợp khác, người nông dân cũng biết tính toán và tận dụng các nhu cầu của thị trường để lựa chọn đối tượng nuôi mang lại hiệu quả kinh tế cao.
  20. 20 B. Câu hỏi và bài tập thực hành Câu hỏi: 1. Trình bày khái niệm về thị trường? 2. Trình bày các thành phần tham gia vào thị trường? 3. Hãy cho biết những thông tin khi tham gia thị trường? 4. Hãy cho biết có mấy loại thị trường? Là những loại nào? 5. Trình bày những thông tin cần biết khi tìm hiểu về thị trường? Những thông tin thị trường đó được năm bắt thông qua đâu? 6. Trình bày vấn đề đánh giá giá cả thị trường? 7. Trình bày mục đích của việc sử dụng thông tin thị trường? Bài tập thực hành Kết hợp với thực tiễn tại địa phương tìm hiểu, đánh giá thị trường và thông tin thị trường về việc tiêu thụ sản phẩm tu hài thương phẩm. C. Ghi nhớ - Nắm vững được khái niệm thị trường, các thành phần tham gia vào thị trường. - Nắm vững nguồn gốc những thông tin cần biết khi tìm hiểu về thị trường. - Nắm vững cách đánh giá về giá cả khi tham gia thị trường. - Hiểu rõ được mục đích của việc sử dụng thông tin thị trường.
  21. 21 Bài 3: Thu hoạch tu hài giống cấp 2 Giới thiệu: Tu hài giống cấp 1 qua thời gian ương khoảng 30 ngày sẽ đạt đến kích cỡ giống tu hài cấp 2 (từ 18-25mm), lúc này tiến hành thu hoạch giống cấp 2 để chuyển tới nơi nuôi thương phẩm. Công tác thu hoạch cần phải được chuẩn bị kỹ lưỡng để đảm bảo hiệu quả, tỷ lệ sống cao cho tu hài giống. Con giống khỏe mạnh sẽ góp phần đem lại thắng lợi cho vụ nuôi tu hài thương phẩm. Mục tiêu: - Mô tả được công tác xác định thời điểm thu, di chuyển khuôn lồng lên bè, sàng cát, phân cỡ và lưu giữ tu hài giống. - Thực hiện được thao tác xác định thời điểm thu, di chuyển lồng lên bè, sàng cát, phân cỡ và lưu giữ tu hài. - Tuân thủ nghiêm túc trình tự, thao tác kỹ thuật. A. Nội dung 1. Xác định thời điểm thu hoạch 1.1. Căn cứ xác định thời điểm thu hoạch - Căn cứ vào thời điểm ương giống cấp 1, mùa vụ thả giống hàng năm để tiến hành thu hoạch giống tu hài cấp 2. Thông thường với khí hậu phía bắc, từ lúc thả ương giống tu hài cấp 1, đến khi thu hoạch giống tu hài cấp 2 để thả nuôi thương phẩm chia ra làm 2 vụ: + Vụ chính: từ tháng 4 đến tháng 6 hàng năm + Vụ phụ: khoảng tháng 11 hàng năm. Mùa vụ thu hoạch giống tu hài cấp 2 để thả nuôi cũng phù hợp với thời gian nuôi, và mùa vụ thu hoạch khi tu hài thương phẩm đạt được độ béo cao nhất, hàm lượng đạm cao vào năm sau. - Trên cơ sở kiểm tra sinh trưởng một tuần một lần, trong khoảng thời gian ương 30 ngày, khi tu hài đạt cỡ 18-25mm có thể tiến hành thu hoạch. - Thời điểm thu hoạch nên tiến hành vào lúc thời tiết mát mẻ: nhiệt độ từ 22-28oC, không có mưa, bão để không ảnh hưởng đến sức khỏe của con giống thu hoạch, cũng như khi đưa ra nuôi thương phẩm. - Trường hợp lồng ương treo trên các giàn cố định, cần xác định thời điểm mà thủy triều có mức nước thấp nhất để dễ dàng cho công tác thu hoạch. 1.2. Phương pháp xác định thời điểm thu hoạch - Cần theo dõi sinh trưởng của tu hài giống một tuần một lần để nắm được kích cỡ tu hài giống qua mỗi tuần ương, khi đạt đến kích cỡ 18-25mm có thể tiến hành thu hoạch.
  22. 22 - Theo dõi dự báo thời tiết trong các ngày mà tu hài giống đã có thể thu hoạch được. - Theo dõi lịch thủy triều để xác định khi nào mức nước thấp nhất. Tuy nhiên điều này có thể không cần thiết, vì với kinh nghiệm của những người ngư dân gắn bó với nghề nuôi biển, họ có thể căn cứ theo tuần trăng để xác định con nước, từ đó dễ dàng biết được thời điểm nào mức nước là thấp nhất. Cần kết hợp cả 3 sự theo dõi trên, đảm bảo xác định đúng được thời điểm thu hoạch tu hài giống cấp 2, tu hài khỏe mạnh, đủ tiêu chuẩn về kích cỡ, tỷ lệ sống cao khi nuôi thương phẩm. 2. Di chuyển khuôn lồng lên bè - Trường hợp lồng treo trên bè: tiến hành kéo lồng lên, đưa tất cả lồng tập trung về một khu vực bè nhằm dễ dàng cho thao tác thu hoạch. Hình 4-11: Kéo khuôn lồng nuôi lên bè
  23. 23 Lưu ý: Lồng treo khá nặng do mang theo một lượng cát ương trong lồng, phải kéo, di chuyển nhiều lồng trong một khoảng thời gian ngắn, do đó trong quá trình thao tác kéo lồng lên nên trang bị thêm găng tay để tránh gây tổn thương cho chính mình. - Trường hợp lồng treo trên các giàn cố định: vào thời điểm thủy triều có mức nước thấp nhất, trực tiếp tháo dây treo, đưa các khuôn lồng lên thuyền đã chuẩn bị sẵn đến một địa điểm trên bè hoặc trên bờ để tiến hành thu hoạch. Hình 4-12: Thu khuôn lồng ương giống tu hài cấp 2 treo trên giàn cố định - Lưu ý: + Toàn bộ quá trình di chuyển lồng cần phải được tiến hành cẩn thận, nhẹ nhàng, tránh ảnh hưởng đến tu hài giống. + Nên thực hiện theo nhóm nhiều hơn 2 người, như vậy toàn bộ thao tác di chuyển sẽ dễ dàng, nhanh chóng hơn. 3. Sàng cát 3.1. Lọc và tách tu hài trong cát - Dụng cụ chuẩn bị: + Ca múc nước + Lưới lọc có kích thước mắt lưới 2a = 5mm + Chậu thau lớn, lồng chưa sử dụng hoặc thùng xốp + Máy sục khí và các phụ kiện kèm theo (dây khí, đá bọt) - Thao tác:
  24. 24 + Mở nắp lồng, dùng ca múc nước từ bên ngoài dội vào làm cho cát trôi ra. + Dùng tay nhặt tu hài đưa vào chậu, thùng xốp chứa nước biển hoặc đưa vào một khuôn lồng khác được treo ngay trên bè ngay sát nơi tiến hành thu hoạch, đồng thời loại bỏ luôn những con chết, hoặc những con chỉ còn lại vỏ không. Hình 4-13: Nhặt tu hài giống cấp 2 Hình 4-14: Đưa giống tu hài cấp 2 thu hoạch vào khuôn lồng treo trên bè
  25. 25 + Nếu giống được để trong chậu hoặc thùng xốp cần mắc sục khí, đảm bảo giống đủ oxy, trước khi tiến hành các thao tác khác. + Hoặc có thể sử dụng lưới lọc tu hài, thao tác tiến hành như sau: Mở nắp khuôn lồng Hình 4-15: Mở nắp lưới khuôn lồng Lưới lọc được đặt trong một chậu chứa to. Di chuyển khuôn lồng đến vị trí đặt chậu lọc, đặt miệng khuôn tỳ lên miệng chậu. Dùng ca, chậu thau nhỏ dội nước từ từ vào trong khuôn nuôi. Hình 4-16: Dùng ca dội nước từ từ vào khuôn nuôi
  26. 26 Khi đó cả cát và tu hài giống cấp 2 đều được qua lưới lọc, dùng tay nhẹ nhàng kéo lưới lọc lên, té nước trong chậu vào lưới lọc để rửa sạch cát còn bám trên lưới. Hình 4-17: Dùng tay té nước làm sạch cát trên lưới lọc Nhẹ nhàng nhấc lưới lọc lên, ta sẽ thu được toàn bộ tu hài giống cấp 2 trong khuôn lồng ương. Hình 4-18: Nhấc lưới lọc lên khỏi chậu
  27. 27 Đưa toàn bộ số tu hài giống trong lưới vào một chậu nhỏ, dùng tay chọn, nhặt tu hài còn sống vào một chậu khác, loại bỏ những vỏ tu hài đã bị chết. Hình 4-19: Chọn nhặt tu hài còn sống 3.2. Yêu cầu kỹ thuật Giống cấp 2 khi thu hoạch có chiều dài vỏ 18-25mm, vỏ vẫn còn tương đối mỏng và rất dễ dập vỡ khi va chạm nếu thao tác lọc tách không đảm bảo kỹ thuật, do vậy cần phải tuân thủ các yêu cầu sau: - Nước được dội từ từ vào trong khuôn, tránh gây xây xước, dập vỡ cho tu hài giống. - Khi nhặt tu hài đưa vào chậu, thùng xốp hay khuôn lồng nên nhẹ nhàng, nhặt từng con một, tránh sự cọ xát sẽ dễ dẫn tới xây xước, dập vỡ. - Nên chuẩn bị nhiều dụng cụ đựng tu hài, đủ để giữ được một lượng tu hài vừa phải, không quá dày. 4. Phân cỡ 4.1. Phương pháp phân lọc tu hài - Sử dụng lưới lọc với các kích thước mắt lưới khác nhau: 2a = 10mm, 2a = 15mm, 2a = 18-20mm, và 2a = 25mm để phân lọc tu hài. - Trên cơ sở tu hài có kích cỡ nhỏ hơn kích thước mắt lưới sẽ lọt xuống dưới, tu hài có kích cỡ to hơn sẽ được giữ lại trên mặt lưới, từ đó tách riêng biệt được các cỡ tu hài. 4.2. Lọc tách tu hài thành các cỡ khác nhau
  28. 28 - Chuẩn bị dụng cụ: + Lưới lọc: sử dụng lưới lọc với các kích cỡ mắt lưới khác nhau: từ 2a = 10-25mm tùy theo kích cỡ tu hài muốn phân tách; lưới được cắt vuông, khâu vừa với khung PVC đã chuẩn bị sẵn để dễ dàng cho thao tác sàng lọc. Hình 4.20: Lưới lọc tu hài giống cấp 2 + Chậu hoặc thùng xốp. + Vợt để chuyển tu hài + Sục khí - Thao tác lọc tách: + Sử dụng vợt chuyển tu hài từ chậu hoặc thùng xốp sang khung lưới lọc được đặt trong một chậu khác có chứa nước và sục khí. Mỗi khung lưới có kích thước mắt lưới khác nhau sẽ lọc được các cỡ tu hài giống khác nhau. Hình 4.21: Sàng lọc phân cỡ tu hài giống cấp 2
  29. 29 + Dùng tay nhẹ nhàng đưa khung lưới di chuyển quay tròn từ từ giống với thao tác sàng gạo. + Sục khi đẩy lên, kết hợp với thao tác sàng lọc tu hài có kích cỡ nhỏ hơn kích thước mắt lưới lọc sẽ tách khỏi sàng và rơi xuống chậu đặt phía dưới khung. + Tách riêng từng cỡ tu hài giống trong các chậu khác nhau, cỡ giống tu hài giống cấp 2 nào đủ tiêu chuẩn về chiều dài từ 18-25mm được đưa vào lưu giữ, cỡ tu hài giống nhỏ hơn được đưa vào ương tiếp cho đến khi đạt kích cỡ giống cấp 2 yêu cầu. Hình 4.22: Giống tu hài cấp 2 5. Lưu giữ 5.1. Tiêu chuẩn tu hài giống lưu giữ - Tu hài đạt kích cỡ về chiều dài đối với giống cấp 2 từ 18-25mm. - Tu hài không bị vỡ vỏ do va đập vào nhau trong quá trình thu hoạch, phân lọc giống. - Tu hài nhìn mặt ngoài vỏ thấy sáng, nhìn thấy điểm đen to, rõ ràng trên phía đỉnh vỏ. 5.2. Phương pháp lưu giữ tu hài giống - Giống tu hài cấp 2 sau khi được phân lọc, loại bỏ cỡ giống chưa đạt tiêu chuẩn để đưa ra ương tiếp được giữ tại ngay các chậu thau lớn có nước biển và sục khí, cứ 15 phút thay nước một lần bằng cách gạn gần hết tu hài có trong
  30. 30 chậu, sau đó cho nước mới vào thay thế; hoặc giữ trong giai, lồng được mắc, treo dưới nước trước khi chuyển giống ra nuôi thương phẩm. - Lưu ý: Nên chuyển tu hài đến nơi nuôi thương phẩm càng sớm càng tốt, vì giữ tu hài lâu trong điều kiện mật độ tập trung dày, đã trải qua quá trình thu hoạch, phân lọc dài sẽ làm tu hài yếu, gầy; cùng với quá trình vận chuyển, khi đưa ra nuôi thương phẩm tỷ lệ sống có thể bị ảnh hưởng. B. Câu hỏi và bài tập thực hành Câu hỏi 1. Hãy nêu các căn cứ xác định thời điểm thu hoạch? 2. Trình bày phương pháp xác định thời điểm thu hoạch? 3. Trình bày thao tác di chuyển khuôn lồng lên bè? 4. Trình bày phương pháp lọc, tách tu hài trong cát? Các yêu cầu kỹ thuật cần có trong quá trình thực hiện? 5. Trình bày phương pháp phân lọc tu hài thành các cỡ khác nhau? 6. Trình bày tiêu chuẩn và phương pháp lưu giữ tu hài giống cấp 2? Bài tập thực hành - Kết hợp với thực tiễn tìm hiểu, xác định thời điểm thu hoạch tu hài giống cấp 2. - Kết hợp với thực tiễn thực hành các thao tác di chuyển khuôn lồng lên bè; lọc tách tu hài trong cát; phân cỡ tu hài giống cấp 2. C. Ghi nhớ - Nắm vững được thời điểm thu hoạch giống tu hài cấp 2. - Hiểu rõ các thao tác kỹ thuật di chuyển khuôn lồng lên bè; lọc tách tu hài trong cát; phân cỡ tu hài giống cấp 2 và các yêu cầu kỹ thuật kèm theo, từ đó thành thạo trong các thao tác thực tế.
  31. 31 Bài 4: Thu hoạch tu hài trong lồng trên bãi Giới thiệu: Hiện nay có nhiều phương thức nuôi tu hài thương phẩm, nhưng phổ biến nhất hiện nay là nuôi tu hài trong lồng treo trên bè trên bãi triều và nuôi tu hài trên bãi triều. Nội dung của bài này sẽ trình bày các thao tác kỹ thuật trong việc thu hoạch tu hài thương phẩm trong lồng treo trên bè trên bãi triều. Thực hiện đúng kỹ thuật sẽ góp phần đem lại năng suất cao, giảm tỷ lệ hao hụt. Mục tiêu: - Mô tả được công tác xác định thời điểm thu hoạch, sàng cát, phân cỡ và lưu giữ tu hài. - Thực hiện được công tác xác định thời điểm thu hoạch, sàng cát, phân cỡ và lưu giữ tu hài. - Tuân thủ nghiêm túc trình tự, thao tác kỹ thuật. A. Nội dung 1. Xác định thời điểm thu hoạch 1.1. Căn cứ xác định thời điểm thu hoạch - Trên cơ sở kiểm tra sinh trưởng một tháng một lần, khi tu hài đạt cỡ 50 gam trở lên có thể thu hoạch và bán theo nhu cầu của thị trường. - Thời điểm thu hoạch nên rơi vào trong các tháng từ tháng 11 đến tháng 2 năm sau, lúc này là thời gian tuyến sinh dục phát triển, tu hài béo, hàm lượng dinh dưỡng là cao nhất. - Vào thời điểm tu hài bán được giá, sức tiêu thụ lớn thì có thể tiến hành thu hoạch ngay. - Thời điểm thu hoạch nên tiến hành vào lúc thời tiết mát mẻ: nhiệt độ từ 22-28oC, không có mưa, bão để không ảnh hưởng đến sức khỏe của tu hài thường phẩm. - Cần xác định thời điểm mà thủy triều có mức nước thấp nhất (0-0,3m) để dễ dàng cho công tác thu hoạch. 1.2. Phương pháp xác định thời điểm thu hoạch - Cần theo dõi sinh trưởng của tu hài một tháng một lần để nắm được tốc độ sinh trưởng của tu hài, khi đạt đến kích cỡ 50 gam/1 con (hoặc 12-14 con/kg) có thể tiến hành thu hoạch. - Theo dõi, tìm hiểu thị trường tiêu thụ thông qua các hàng xóm, thương lái, hoặc bản tin thị trường trên tivi. - Theo dõi dự báo thời tiết trong các ngày mà tu hài đã có thể thu hoạch được. - Theo dõi lịch thủy triều để xác định khi nào mức nước thấp nhất.
  32. 32 Cần kết hợp cả bốn sự theo dõi trên, đảm bảo xác định đúng được thời điểm thu hoạch tu hài, tu hài khỏe mạnh, đủ tiêu chuẩn về kích cỡ, tỷ lệ sống cao. 2. Di chuyển khuôn lồng lên bè - Chuẩn bị: Nhân lực: 2 người trở lên Thuyền nan (mủng) hoặc thuyền máy. Găng tay - Thực hiện: + Xác định lúc thủy triều có mức nước thấp nhất trong ngày. + Đưa thuyền ra một vị trí ngập nước, gần nhất với khu vực thu hoạch tu hài để dễ dàng cho việc di chuyển khuôn lồng lên thuyền. + Phối hợp di chuyển lần lượt các khuôn lồng lên thuyền. + Sau khi di chuyển đủ số lượng khuôn lồng lên thuyền, đưa thuyền quay lại bè, chuyển số khuôn lồng đó lên một vị trí trên bè, rồi tiếp tục quay trở lại bãi nuôi để thực hiện đợt di chuyển tiếp theo. - Lưu ý: + Toàn bộ quá trình di chuyển lồng cần phải được tiến hành cẩn thận, nhẹ nhàng, tránh ảnh hưởng đến tu hài. + Nếu là thu hoạch toàn bộ cần phải nhanh chóng, đề phòng nước triều lên. 3. Sàng cát 3.1. Lọc và tách tu hài trong cát - Chuẩn bị: + Nhân lực: 2 người trở lên + Ca múc nước (có thể sử dụng bát nhựa to) + Chậu thau lớn, thùng xốp hoặc giai lưới, lồng chưa sử dụng + Máy sục khí + Lưới lọc, kích thước mắt lưới 2a = 2-4cm. - Thao tác: + Mở nắp lồng: Dùng tay gỡ từ từ nắp lồng ra khỏi miệng khuôn lồng
  33. 33 Hình 4.23: Mở nắp lồng + Dùng ca hoặc bát nhựa múc nước từ bên ngoài dội vào làm cho cát trôi ra.
  34. 34 Hình 4.24: Dội nước tách tu hài khỏi cát + Dùng tay nhặt tu hài đưa vào chậu, thùng xốp chứa nước biển hoặc đưa xuống giai, khuôn lồng khác được treo ngay trên bè gần nơi tiến hành thu hoạch. + Nếu giống được để trong chậu hoặc thùng xốp cần mắc sục khí, đảm bảo giống đủ oxy, trước khi tiến hành các thao tác khác. + Có thể đổ trức tiếp cả cát và tu hài trong khuôn lồng vào lưới lọc có kích thước mắt lưới 2a = 2cm được đặt dưới nước, hoặc dùng ca múc nước dội vào để loại bỏ cát, chỉ giữ lại tu hài thương phẩm. Hình 4.25: Lọc tách tu hài qua lưới lọc
  35. 35 3.2. Yêu cầu kỹ thuật Thao tác lọc tách tu hài thương phẩm cần phải tuân thủ các yêu cầu sau: - Nước được dội từ từ vào trong khuôn đủ để cát trôi ra ngoài, tu hài được giữ lại mà không bị xây xước, dập vỡ. - Khi nhặt tu hài đưa vào chậu, thùng xốp hay giai, khuôn lồng nên nhẹ nhàng, nhặt từng con một, tránh sự cọ xát sẽ dễ dẫn tới xây xát, dập vỡ. - Nếu thu hoạch toàn bộ, với số lượng lồng nuôi lớn, nên chuẩn bị nhiều dụng cụ đựng tu hài, đủ để giữ được một lượng tu hài vừa phải, không quá dày. 4. Phân cỡ tu hài - Chuẩn bị dụng cụ: + Chậu hoặc thùng xốp. + Sục khí + Cân + Thước đo - Thao tác lọc tách: + Tập trung tu hài vào các chậu thau hoặc thùng xốp. + Chuẩn bị các chậu thau, thùng xốp khác có chứa nước biển và sục khí. + Trước khi tiến hành phân lọc tu hài cần được rửa sạch bằng nước biển để loại bỏ hết cát, chất bẩn bám trên vỏ tu hài. + Do kích thước tu hài thương phẩm lớn, nên quá trình lọc tách phân cỡ có thể sử dụng tay để làm: Cân đo một số con làm mẫu, rồi chia thành từng cỡ, để riêng biệt. Nhìn bằng mắt thường, xác định cỡ tu hài tương ứng với mẫu rồi nhặt chúng lại với nhau, mỗi cỡ tu hài cho vào mỗi chậu khác nhau. Hình 4.26: Cân xác định khối lượng tu hài
  36. 36 + Cỡ tu hài nào đủ tiêu chuẩn về chiều dài từ 7-8cm, 12-14 con/kg (nếu đạt cỡ 50 gam/con thì càng tốt) được đưa vào lưu giữ, cỡ tu hài nhỏ hơn nếu thị trường cần có thể bán luôn, hoặc đưa xuống nuôi tiếp một thời gian nữa để đạt được đủ cỡ mà thị trường tiêu thụ yêu cầu. 5. Lưu giữ 5.1. Tiêu chuẩn tu hài lưu giữ Tu hài sau khi thu hoạch, được chọn lựa, loại bỏ những con không đạt yêu cầu về kích cỡ, về chất lượng. Chỉ những con tu hài đạt được tiêu chuẩn sau mới được đưa vào lưu giữ, vận chuyển đến nơi tiêu thụ: - Tu hài đạt kích cỡ thương phẩm: chiều dài vỏ từ 7-8cm, khối lượng từ 12- 14 con/kg - Tu hài khỏe mạnh, không bị vỡ vỏ do va đập vào nhau trong quá trình thu hoạch, phân lọc. - Vòi tu hài không có vệt thâm đen, lớp da phủ bên ngoài vòi không bị xây xước, vòi vươn dài khi thả xuống nước. Hình 4.27: Tu hài thương phẩm đạt tiêu chuẩn lưu giữ 5.2 Phương pháp lưu giữ tu hài - Tu hài đạt kích cỡ thương phẩm được phân loại: + Loại bỏ những con không đạt tiêu chuẩn để riêng trong một chậu, thùng xốp hoặc giai. + Những con chưa đủ kích cỡ thương phẩm có thể đưa ra nuôi tiếp hoặc có thể bán đi nếu thị trường tiêu thụ được + Những con chưa đủ tiêu chuẩn về chất lượng được loại bỏ, hoặc có thể bán với giá thấp hơn giá thị trường.
  37. 37 - Số lượng tu hài đạt tiêu chuẩn được lưu giữ trong các chậu, thùng xốp có chứa nước biển, trong các giai hoặc lồng được mắc, treo dưới nước cho đến khi thương lái tới mua tận nơi hoặc vận chuyển tới nơi tiêu thụ. Hình 4.28: Tu hài đủ tiêu chuẩn được tập trung trong xô + Nếu giữ tu hài trong các chậu hoặc thùng xốp cần phải duy trì được mức nước nhất định đủ để toàn bộ tu hài ngập trong nước, ngoài ra phải tiến hành sục khí. + Nếu không sục khí thì cứ 15 phút thay nước một lần bằng cách gạn hết nước trong chậu, thùng xốp, sau đó cho nước mới vào thay thế. - Lưu ý: Nên chuyển tu hài đến nơi tiêu thụ càng sớm càng tốt, vì giữ tu hài lâu trong điều kiện mật độ tập trung dày, đã trải qua quá trình thu hoạch, phân lọc dài sẽ làm tu hài yếu, gầy; cùng với quá trình vận chuyển, tỷ lệ sống của tu hài có thể bị ảnh hưởng. B. Câu hỏi và bài tập thực hành Câu hỏi 1. Hãy cho biết căn cứ xác định mùa vụ thu hoạch tu hài thương phẩm nuôi trong lồng trên bãi triều? 2. Trình bày phương pháp xác định mùa vụ thu hoạch tu hài thương phẩm nuôi trong lồng trên bãi triều? 3. Trình bày thao tác di chuyển khuôn lồng lên bè?
  38. 38 4. Trình bày phương pháp lọc tách tu hài trong cát? Những yêu cầu kỹ thuật cần tuân thủ là gì? 5. Trình bày phương pháp phân cỡ tu hài thương phẩm? 6. Hãy cho biết tiêu chuẩn lưu giữ tu hài thương phẩm? 7. Trình bày phương pháp lưu giữ tu hài thương phẩm? Bài tập thực hành - Kết hợp với thực tiễn tìm hiểu, thực hành các thao tác di chuyển khuôn lồng lên bè, lọc tách tu hài trong cát, lọc tách tu hài thành các cỡ khác nhau. - Kết hợp với thực tiễn xác định tiêu chuẩn tu hài lưu giữ, tìm hiểu và thực hành phương pháp lưu giữ. C. Ghi nhớ - Nắm vững được các căn cứ xác định mùa vụ thu hoạch, từ đó đưa ra được các phương pháp xác định mùa vụ thu hoạch tu hài thương phẩm nuôi trong lồng trên bãi triều. - Nắm vững các thao tác kỹ thuật di chuyển khuôn lồng lên bè, lọc tách, phân cỡ tu hài thương phẩm để thực hiện vào thực tế đạt hiệu quả cao. - Hiểu rõ các tiêu chuẩn tu hài đưa vào lưu giữ và các phương pháp lưu giữ.
  39. 39 Bài 5: Thu hoạch tu hài trên bãi triều Giới thiệu: Phương pháp nuôi tu hài trên bãi triều khác với nuôi tu hài bằng lồng treo trên giàn bè ở chỗ tận dụng được diện tích bãi triều, không phải làm khuôn lồng, sử dụng cát tự nhiên trên bãi triều. Ngay cả các bước thu hoạch cũng được tiến hành khác nhau. Nội dung bài này sẽ trình bày các thao tác thu hoạch tu hài được nuôi trên bãi triều. Mục tiêu: - Mô tả được công tác xác định thời điểm thu hoạch, lật cát thu Tu hài, phân cỡ và bảo quản Tu hài. - Thực hiện được công tác xác định thời điểm thu hoạch, lật cát thu Tu hài, phân cỡ và bảo quản Tu hài. - Tuân thủ nghiêm túc trình tự, thao tác kỹ thuật. A. Nội dung 1. Xác định thời điểm thu hoạch 1.1. Căn cứ xác định thời điểm thu hoạch - Trên cơ sở kiểm tra sinh trưởng một tháng một lần, khi tu hài đạt cỡ 50 gam trở lên có thể thu hoạch và bán theo nhu cầu của thị trường. - Thời điểm thu hoạch nên rơi vào trong các tháng từ tháng 11 đến tháng 2 năm sau, lúc này là thời gian tuyến sinh dục phát triển, tu hài béo, hàm lượng dinh dưỡng là cao nhất. - Vào thời điểm tu hài bán được giá, sức tiêu thụ lớn thì có thể tiến hành thu hoạch ngay. - Thời điểm thu hoạch nên tiến hành vào lúc thời tiết mát mẻ: nhiệt độ từ 22-28oC, không có mưa, bão để không ảnh hưởng đến sức khỏe của tu hài thường phẩm. - Cần xác định thời điểm mà thủy triều có mức nước thấp nhất (0-0,3m) để dễ dàng cho công tác thu hoạch. 1.2. Phương pháp xác định thời điểm thu hoạch - Cần theo dõi sinh trưởng của tu hài một tháng một lần để nắm được tốc độ sinh trưởng của tu hài, khi đạt đến kích cỡ 50 gam/1 con (hoặc 12-14 con/kg) có thể tiến hành thu hoạch. - Theo dõi, tìm hiểu thị trường tiêu thụ thông qua các hàng xóm, thương lái, hoặc bản tin thị trường trên tivi. - Theo dõi dự báo thời tiết trong các ngày mà tu hài đã có thể thu hoạch được, nếu thời tiết thuận lợi, có thể tiến hành các khâu chuẩn bị vào hôm trước, để hôm sau thu hoạch ngay.
  40. 40 - Theo dõi lịch thủy triều để xác định khi nào mức nước thấp nhất. Cách đọc lịch thủy triều: + Mở quyển thủy triều tới trang lịch thủy triều tại khu vực biển tiến hành nuôi, hoặc khu vực biển giáp ranh đó. + Tìm đến trang lịch thủy triều trong tháng dự định thu hoạch tu hài + Đưa mắt dò tìm ở cột nước ròng, xác định được mức nước thấp nhất trong tháng ở cột độ cao. + Gióng mức nước thấp nhất đó theo hàng chiều từ phải qua trái ta sẽ tìm được ngày, giờ cụ thể. + Xác định được ngày, giờ nước thủy triều ở mức thấp nhất từ đó đưa ra kế hoạch để tiến hành thu hoạch. Cần kết hợp cả 4 sự theo dõi trên, đảm bảo xác định đúng được thời điểm thu hoạch tu hài, tu hài khỏe mạnh, đủ tiêu chuẩn về kích cỡ, tỷ lệ sống cao. 2. Phương pháp lật cát thu tu hài - Khi đạt đến kích cỡ thu hoạch, tu hài có thể được thu tỉa hoặc thu toàn bộ tùy theo nhu cầu của thị trường. - Phương pháp thu tỉa, hoặc thu toàn bộ đều được tiến hành giống nhau như sau: + Chờ lúc thủy triều có mức nước ròng nhất, nếu bãi nuôi hoàn toàn cạn nước khi thủy triều rút, có thể tìm các lỗ trên nền bãi, dùng que ngắn hoặc bay đào xuống các lỗ, lật cát ra phía ngoài, khi đó tu hài sẽ lộ ra, dùng tay thu tu hài cho vào dụng cụ chứa. Hình 4.29: Lật cát thu tu hài
  41. 41 + Nếu bãi nuôi nằm ở khu vực mà thủy triều rút xuống nhưng vẫn còn nước thì căn cứ trên các vị trí tạo lỗ khi thả giống, dùng que ngắn, bay hoặc cào lần lượt bới cát, cào cát lên, tu hài lộ ra, thu tu hài cho vào dụng cụ chứa ngay hoặc để tu hài nằm trên nền bãi, sau khi thao tác lật cát xong hết mới tiến hành thu toàn bộ vào dụng cụ chứa. + Ngoài ra, ở những nơi bãi nuôi sâu, thủy triều rút nhưng mức nước vẫn cao thì có thể dụng phương pháp lặn, cũng tìm các lỗ trên nền bãi, dùng bay, que ngắn đào, lật cát thu hoạch tu hài. Chú ý: Toàn bộ thao tác kỹ thuật phải được tiến hành chính xác, cẩn thận, nếu không khi dùng que, bay đào, lật cát rất dễ va chạm với tu hài, gây ra những tổn thương trên vỏ, vòi của tu hài. Hình 4.30: Thu tu hài trên bài triều 3. Phân cỡ tu hài - Chuẩn bị dụng cụ: + Chậu hoặc thùng xốp. + Sục khí + Cân + Thước đo - Thao tác lọc tách: + Tập trung tu hài vào các chậu thau hoặc thùng xốp. + Chuẩn bị các chậu thau, thùng xốp khác có chứa nước biển và sục khí.
  42. 42 + Trước khi tiến hành phân lọc tu hài cần được rửa sạch bằng nước biển để loại bỏ hết cát, chất bẩn bám trên vỏ tu hài. + Do kích thước tu hài thương phẩm lớn, nên quá trình lọc tách phân cỡ có thể sử dụng tay để làm: Cân đo một số con làm mẫu, rồi chia thành từng cỡ, để riêng biệt. Nhìn bằng mắt thường, xác định cỡ tu hài tương ứng với mẫu rồi nhặt chúng lại với nhau, mỗi cỡ tu hài cho vào mỗi chậu khác nhau. + Cỡ tu hài nào đủ tiêu chuẩn về chiều dài từ 7-8cm, 12-14 con/kg (nếu đạt cỡ 50 gam/con thì càng tốt) được đưa vào lưu giữ, cỡ tu hài nhỏ hơn nếu thị trường cần có thể bán luôn, hoặc đưa xuống nuôi tiếp một thời gian nữa để đạt được đủ cỡ mà thị trường tiêu thụ yêu cầu. 4. Lưu giữ 4.1. Tiêu chuẩn tu hài lưu giữ Tu hài sau khi thu hoạch, được rửa sạch, chọn lựa, loại bỏ những con không đạt yêu cầu về kích cỡ, về chất lượng. Chỉ những con tu hài đạt được tiêu chuẩn sau mới được đưa vào lưu giữ, vận chuyển đến nơi tiêu thụ: - Tu hài đạt kích cỡ thương phẩm: chiều dài vỏ từ 7-8cm, khối lượng từ 12- 14 con/kg. - Tu hài khỏe mạnh, không bị vỡ vỏ do va đập vào nhau trong quá trình thu hoạch, phân lọc. - Vòi tu hài không có vệt thâm đen, lớp da phủ bên ngoài vòi không bị xây xước, vòi vươn dài khi thả xuống nước. Hình 4.31: Vòi tu hài vươn dài trong nước
  43. 43 4.2. Phương pháp lưu giữ tu hài - Tu hài đạt kích cỡ thương phẩm được phân loại: + Loại bỏ những con không đạt tiêu chuẩn để riêng trong một chậu, thùng xốp hoặc giai. + Những con chưa đủ kích cỡ thương phẩm có thể đưa ra nuôi tiếp hoặc có thể bán đi nếu thị trường tiêu thụ được + Những con chưa đủ tiêu chuẩn về chất lượng được loại bỏ, hoặc có thể bán với giá thấp hơn giá thị trường. - Số lượng tu hài đạt tiêu chuẩn được lưu giữ trong các chậu, thùng xốp có chứa nước biển, trong các giai hoặc lồng được mắc, treo dưới nước cho đến khi thương lái tới mua tận nơi hoặc vận chuyển tới nơi tiêu thụ. + Nếu giữ tu hài trong các chậu hoặc thùng xốp cần phải duy trì được mức nước nhất định đủ để toàn bộ tu hài ngập trong nước, ngoài ra phải tiến hành sục khí. + Nếu không sục khí thì cứ 15 phút thay nước một lần bằng cách gạn hết nước trong chậu, thùng xốp, sau đó cho nước mới vào thay thế. - Lưu ý: Nên chuyển tu hài đến nơi tiêu thụ càng sớm càng tốt, vì giữ tu hài lâu trong điều kiện mật độ tập trung dày, đã trải qua quá trình thu hoạch, phân lọc dài sẽ làm tu hài yếu, gầy; cùng với quá trình vận chuyển, tỷ lệ sống của tu hài có thể bị ảnh hưởng. B. Câu hỏi và bài tập thực hành Câu hỏi 1. Hãy cho biết căn cứ xác định mùa vụ thu hoạch tu hài thương phẩm nuôi trên bãi triều? 2. Trình bày phương pháp xác định mùa vụ thu hoạch tu hài thương phẩm nuôi trên bãi triều? 3. Trình bày phương pháp lật cát thu tu hài thương phẩm nuôi trên bãi triều? 4. Trình bày phương pháp phân cỡ tu hài thương phẩm? 5. Hãy cho biết tiêu chuẩn lưu giữ tu hài thương phẩm? 6. Trình bày phương pháp lưu giữ tu hài thương phẩm? Bài tập thực hành + Kết hợp với thực tiễn tìm hiểu, xác định thời điểm thu hoạch. + Thực hành thao tác lật cát thu tu hài. + Kết hợp với thực tiễn xác định tiêu chuẩn tu hài lưu giữ, tìm hiểu và thực hành phương pháp lưu giữ.
  44. 44 C. Ghi nhớ - Nắm vững được các căn cứ xác định mùa vụ thu hoạch, từ đó đưa ra được các phương pháp xác định mùa vụ thu hoạch tu hài thương phẩm nuôi trên bãi triều. - Nắm vững các thao tác kỹ thuật lật cát thu tu hài, phân cỡ tu hài thương phẩm để thực hiện vào thực tế đạt hiệu quả cao. - Hiểu rõ các tiêu chuẩn tu hài đưa vào lưu giữ và các phương pháp lưu giữ.
  45. 45 HƢỚNG DẪN GIẢNG DẠY MÔ ĐUN I. Vị trí, tính chất củ a mô đun - Vị trí: Mô đun thu hoạch tu hài giống và thương phẩm là mô đun chuyên môn nghề trong chương trình đào tạo trình độ sơ cấp nghề của nghề ương giống và nuôi tu hài; được giảng dạy sau mô đun quản lý, chăm sóc và phòng bệnh, cũng có thể giảng dạy độc lập theo yêu cầu của người học. - Tính chất: Thu hoạch tu hài giống và thương phẩm là mô đun chuyên môn thực hành tích hợp một phần lý thuyết để giới thiệu và trang bị cho học viên kiến thức cơ bản về chuẩn bị dụng cụ, xác định thời vụ thu hoạch, thu hoạch giống cấp 2, thu hoạch tu hài trong lồng trên bãi triều và thu hoạch tu hài trên bãi triều . II. Mục tiêu mô đun Sau khi học xong mô đun này, học viên cần đạt được: - Trình bày được các bước về chuẩn bị dụng cụ, xác định thời vụ thu hoạch, thu hoạch giống cấp 2, thu hoạch tu hài trong lồng trên bãi triều và thu hoạch tu hài trên bãi triều. - Thực hiện được qui trình kỹ thuật thu hoạch tu hài giống và thương phẩm. - Tuân thủ đúng qui trình kỹ thuật thu hoạch tu hài giống và thương phẩm. III. Nội dung chính của mô đun Thời gian Tên các bài trong Loại bài Mã bài Địa điểm Tổng Lý Thực Kiểm mô đun dạy số thuyết hành tra* Chuẩn bị dụng cụ Tích hợp Lớp học MĐ thu hoạch 8 2 6 05-01 Cơ sở thực hành Xác định thời vụ Tích hợp Lớp học MĐ thu hoạch 6 2 4 05-02 Cơ sở thực hành Thu hoạch giống tu Tích hợp Lớp học MĐ hài cấp 2 10 2 7 1 05-03 Cơ sở thực hành Thu hoạch tu hài Tích hợp Lớp học MĐ trong lồng trên bãi 10 2 8 05-04 triều Cơ sở thực hành
  46. 46 Thu hoạch tu hài Tích hợp Lớp học MĐ trên bãi triều 12 2 9 1 05-05 Cơ sở thực hành Kiểm tra hết mô đun 4 4 Cộng 50 10 34 6 IV. Hƣớng dẫn thực hiện bài tập, bài thực hành 4.1. Bài 1: Chuẩn bị dụng cụ thu hoạch 4.1.1. Bài tập 1: Chuẩn bị lưới - Nguồn lực: Mỗi nhóm học viên cần có: + Lưới nilon + Dao + Kéo + 01 sổ ghi chép. - Các bước thực hiện: Chia nhóm 3-5 học viên/nhóm và thực hiện các bước sau: + Bước 1. Chuẩn bị dụng cụ, vật liệu + Bước 2. Thảo luận + Bước 3. Báo cáo kết quả chuẩn bị - Tiêu chuẩn thực hiện + Mắt lưới 2a = 5mm sử dụng để lọc cát thu tu hài giống cấp 2 + Mắt lưới 2a = 10-25mm sử dụng để phân loại cỡ trong thu hoạch tu hài giống cấp 2. + Mắt lưới 2a =2cm để loại bỏ cát, thu tu hài trong thu hoạch tu hài thương phẩm trong lồng treo trên giàn bè. 4.1.2. Bài tập 2: Chuẩn bị dụng cụ đựng giống, tu hài thương phẩm - Nguồn lực: Mỗi nhóm học viên cần có: + Chậu thau + Thùng xốp + Hoặc sử dụng chính lồng ương. + Máy sục khí. + 01 sổ ghi chép.
  47. 47 - Các bước thực hiện: Chia nhóm 3-5 học viên/nhóm và thực hiện các bước sau: + Bước 1. Chuẩn bị dụng cụ đựng giống, tu hài thương phẩm + Bước 2. Thảo luận + Bước 3. Báo cáo kết quả chuẩn bị - Tiêu chuẩn thực hiện + Đủ dụng cụ đựng giống, tu hài thương phẩm. + Đảm bảo chất lượng. 4.1.3 Bài tập 3: Chuẩn bị dụng cụ đào, xúc - Nguồn lực: Mỗi nhóm học viên cần có: + Bay + Cào + xẻng + 01 sổ ghi chép. - Các bước thực hiện: Chia nhóm 3-5 học viên/nhóm và thực hiện các bước sau: + Bước 1. Chuẩn bị dụng cụ đào, xúc + Bước 2. Thảo luận + Bước 3. Báo cáo kết quả chuẩn bị + Bước 4. Ghi chép vào sổ nhật ký - Tiêu chuẩn thực hiện + Đủ dụng cụ đào xúc. + Đảm bảo chất lượng. 4.2. Bài 2: Tìm hiểu thị trƣờng tiêu thụ 4.2.1. Bài tập 1: Tìm hiểu thị trường tiêu thụ - Nguồn lực: Mỗi nhóm học viên cần có: + Sách báo + Đài, tivi, internet + Thị trường tiêu thụ tu hài (Ví dụ: thị trường Hạ Long – Quảng Ninh) + 01 sổ ghi chép.
  48. 48 - Các bước thực hiện: Chia nhóm 3-5 học viên/nhóm và thực hiện các bước sau: + Bước 1. Chuẩn bị thu thập số liệu qua đài báo, internet + Bước 2. Thu thập số liệu qua thực tế tại thị trường tiêu thụ qua quan sát, phỏng vấn. + Bước 2. Thảo luận số liệu + Bước 3. Báo cáo về việc tìm hiểu thị trường - Tiêu chuẩn thực hiện + Thị trường tiêu thụ đối tượng tu hài lớn + Những tin bài, thông tin về thị trường tiêu thụ được đăng tải rõ ràng trên đài báo, internet. 4.2.2. Bài tập 2: Xác định giá cả thị trường - Nguồn lực: Mỗi nhóm học viên cần có: + Đài, báo, TV, internet. + Đơn đặt hàng + 01 sổ ghi chép. - Các bước thực hiện: Chia nhóm 3-5 học viên/nhóm và thực hiện các bước sau: + Bước 1. Chuẩn bị thu thập thông tin về giá thị trường + Bước 2. Thảo luận + Bước 3. Báo cáo kết quả đánh giá - Tiêu chuẩn thực hiện + Khả năng tiêu thụ tốt + Giá cao 4.2.3 Bài tập 3: Đánh giá thị trường - Nguồn lực: Mỗi nhóm học viên cần có: + Báo chí + Đài, tivi, internet + Thị trường tiêu thụ + 01 sổ ghi chép. - Các bước thực hiện:
  49. 49 Chia nhóm 3-5 học viên/nhóm và thực hiện các bước sau: + Bước 1. Thu thập số liệu về thị trường tiêu thụ qua đài báo, internet + Bước 2. Thu thập số liệu trực tiếp tại thị trường tiêu thụ thông qua quan sát, phỏng vấn về khả năng tiếp nhận sản phẩm, khả năng tiêu thụ, mùa vụ tiêu thụ + Bước 3. Tổng hợp ghi chép vào sổ + Bước 4: Báo cáo đánh giá về thị trường - Tiêu chuẩn thực hiện + Thị trường tiêu thụ có tiềm năng lớn về tu hài về giá bán, sức tiêu thụ. + Tinh thần, thực hiện một cách nghiêm túc, đi sâu vào thực tế. 4. 3 Bài 3. Thu hoạch giống cấp 2 4.3.1. Bài tập 1: Xác định thời điểm thu - Nguồn lực: Mỗi nhóm học viên cần có: + Lồng nuôi, khuôn nuôi + Tu hài giống cấp 2 + Lịch thủy triều + 01 sổ ghi chép. - Các bước thực hiện: Chia nhóm 3-5 học viên/nhóm và thực hiện các bước sau: + Bước 1. Chuẩn bị dụng cụ, trang thiết bị, vật liệu + Bước 2. Thảo luận + Bước 3. Báo cáo kết quả xác định thời điểm thu - Tiêu chuẩn thực hiện + Thời tiết mát: Nhiệt độ: 22 – 280C; + Không mưa, bão. + Tu hài đạt cỡ 18-25mm + Giống khỏe 4.3.2. Bài tập 2: Di chuyển lồng lên bè - Nguồn lực: Mỗi nhóm học viên cần có: + Thuyền + Lồng
  50. 50 + Bè mảng, + Gang tay + 01 sổ ghi chép. - Các bước thực hiện: Chia nhóm 3-5 học viên/nhóm và thực hiện các bước sau: + Bước 1. Chuẩn bị phương tiện, dụng cụ + Bước 2. Thảo luận + Bước 3. Báo cáo kết quả chuẩn bị + Bước 4: Di chuyển lồng lên bè - Tiêu chuẩn thực hiện + Đưa lồng lên bè nhẹ nhàng. + Đảm bảo an toàn. 4.3.3 Bài tập 3: Sàng cát - Nguồn lực: Mỗi nhóm học viên cần có: + Ca múc nước + Chậu thau lớn, + Lồng chưa sử dụng hoặc thùng xốp + Máy sục khí + 01 sổ ghi chép. - Các bước thực hiện: Chia nhóm 3-5 học viên/nhóm và thực hiện các bước sau: + Bước 1. Chuẩn bị dụng cụ sàng + Bước 2. Thảo luận + Bước 3. Sàng cát + Bước 4. Ghi chép vào sổ nhật ký - Tiêu chuẩn thực hiện + Lọc riêng tu hài, cát. + Tu hài không bị xây xát 4.3.4 Bài tập 4: Phân cỡ - Nguồn lực: Mỗi nhóm học viên cần có:
  51. 51 + Lưới, + Xô, + Chậu, + Máy sục khí + 01 sổ ghi chép. - Các bước thực hiện: Chia nhóm 3-5 học viên/nhóm và thực hiện các bước sau: + Bước 1. Chuẩn bị dụng cụ phân cỡ + Bước 2. Thảo luận + Bước 3. Phân cỡ + Bước 4. Ghi chép vào sổ nhật ký - Tiêu chuẩn thực hiện + Phân cỡ các loại. + Tu hài không bị xây xát 4.3.5. Bài tập 5: Lưu giữ - Nguồn lực: Mỗi nhóm học viên cần có: + Lưới, + Xô, + Chậu, + Máy sục khí + 01 sổ ghi chép. - Các bước thực hiện: Chia nhóm 3-5 học viên/nhóm và thực hiện các bước sau: + Bước 1. Chuẩn bị dụng cụ lưu giữ + Bước 2. Thảo luận + Bước 3. Lưu giữ + Bước 4. Ghi chép vào sổ nhật ký - Tiêu chuẩn thực hiện + Tu hài khỏe mạnh. + Tu hài không bị xây xát 4.4. Bài 4. Thu hoạch tu hài trong lồng trên bãi triều
  52. 52 4.4.1. Bài tập 1: Xác định thời điểm thu - Nguồn lực: Mỗi nhóm học viên cần có: + Lồng nuôi, khuôn nuôi + Tu hài Thương phẩm + Lịch thủy triều + 01 sổ ghi chép. - Các bước thực hiện: Chia nhóm 3-5 học viên/nhóm và thực hiện các bước sau: + Bước 1. Chuẩn bị dụng cụ, trang thiết bị, vật liệu + Bước 2. Thảo luận + Bước 3. Báo cáo kết quả xác định thời điểm thu - Tiêu chuẩn thực hiện + Tu hài đạt cỡ 50 gam trở lên. + Từ tháng 11 đến tháng 2 năm sau + Tuyến sinh dục phát triển, tu hài béo, hàm lượng dinh dưỡng là cao nhất. + Thời tiết mát mẻ: nhiệt độ từ 22-28oC, không có mưa, bão để không ảnh hưởng đến sức khỏe của tu hài thường phẩm. + Thủy triều có mức nước thấp nhất (0-0,3m). 4.4.2. Bài tập 2: Đổ cát và tu hài vào lưới lọc - Nguồn lực: Mỗi nhóm học viên cần có: + Lồng nuôi, + Lưới, + Thùng đựng, + Xô chậu, + Gang tay + 01 sổ ghi chép. - Các bước thực hiện: Chia nhóm 3-5 học viên/nhóm và thực hiện các bước sau: + Bước 1. Chuẩn bị phương tiện, dụng cụ + Bước 2. Thảo luận
  53. 53 + Bước 3. Báo cáo kết quả chuẩn bị + Bước 4: Đổ cát và Tu hài vào lới lọc - Tiêu chuẩn thực hiện + Nhẹ nhàng, không xây sát. + Đảm bảo an toàn. 4.4.3 Bài tập 3: Sàng cát - Nguồn lực: Mỗi nhóm học viên cần có: + Ca múc nước + Chậu thau lớn, + Lồng chưa sử dụng hoặc thùng xốp + Máy sục khí + 01 sổ ghi chép. - Các bước thực hiện: Chia nhóm 3-5 học viên/nhóm và thực hiện các bước sau: + Bước 1. Chuẩn bị dụng cụ sàng + Bước 2. Thảo luận + Bước 3. Sàng cát + Bước 4. Ghi chép vào sổ nhật ký - Tiêu chuẩn thực hiện + Lọc riêng tu hài, cát. + Tu hài không bị xây xát 4.4.4 Bài tập 4: Phân cỡ - Nguồn lực: Mỗi nhóm học viên cần có: + Lưới, + Xô, + Chậu, + Cân + Máy sục khí + 01 sổ ghi chép. - Các bước thực hiện:
  54. 54 Chia nhóm 3-5 học viên/nhóm và thực hiện các bước sau: + Bước 1. Chuẩn bị dụng cụ phân cỡ + Bước 2. Thảo luận + Bước 3. Phân cỡ + Bước 4. Ghi chép vào sổ nhật ký - Tiêu chuẩn thực hiện + Phân cỡ các loại. + Tu hài không bị xây xát 4.4.5. Bài tập 5: Lưu giữ - Nguồn lực: Mỗi nhóm học viên cần có: + Lưới, + Xô, + Chậu, + Máy sục khí + 01 sổ ghi chép. - Các bước thực hiện: Chia nhóm 3-5 học viên/nhóm và thực hiện các bước sau: + Bước 1. Chuẩn bị dụng cụ lưu giữ + Bước 2. Thảo luận + Bước 3. Lưu giữ + Bước 4. Ghi chép vào sổ nhật ký - Tiêu chuẩn thực hiện + Tu hài khỏe mạnh. + Tu hài không bị xây xát 4.5 Bài 5. Thu hoạch tu hài trên bãi triều 4.5.1. Bài tập 1: Xác định thời điểm thu - Nguồn lực: Mỗi nhóm học viên cần có: + Lồng nuôi, khuôn nuôi
  55. 55 + Tu hài Thương phẩm + Lịch thủy triều + 01 sổ ghi chép. - Các bước thực hiện: Chia nhóm 3-5 học viên/nhóm và thực hiện các bước sau: + Bước 1. Chuẩn bị dụng cụ, trang thiết bị, vật liệu + Bước 2. Thảo luận + Bước 3. Báo cáo kết quả xác định thời điểm thu - Tiêu chuẩn thực hiện + Tu hài đạt cỡ 50 gam trở lên. + Từ tháng 11 đến tháng 2 năm sau + Tuyến sinh dục phát triển, tu hài béo, hàm lượng dinh dưỡng là cao nhất. + Thời tiết mát mẻ: nhiệt độ từ 22-28oC, không có mưa, bão để không ảnh hưởng đến sức khỏe của tu hài thường phẩm. + Thủy triều có mức nước thấp nhất (0-0,3m). 4.5.2. Bài tập 2: Lật cát nhặt tu hài - Nguồn lực: Mỗi nhóm học viên cần có: + Khuôn nuôi, + Thuổng, xẻng + Lồng nuôi, + Lưới, + Thùng đựng, + Xô chậu, + Gang tay + 01 sổ ghi chép. - Các bước thực hiện: Chia nhóm 3-5 học viên/nhóm và thực hiện các bước sau: + Bước 1. Chuẩn bị phương tiện, dụng cụ + Bước 2. Thảo luận + Bước 3. Báo cáo kết quả chuẩn bị + Bước 4: Lật cát nhặt tu hài
  56. 56 - Tiêu chuẩn thực hiện + Nhẹ nhàng, không xây sát. + Đảm bảo an toàn. 4.5.3 Bài tập 3: Phân cỡ - Nguồn lực: Mỗi nhóm học viên cần có: + Lưới, + Xô, + Chậu, + Cân + Máy sục khí + 01 sổ ghi chép. - Các bước thực hiện: Chia nhóm 3-5 học viên/nhóm và thực hiện các bước sau: + Bước 1. Chuẩn bị dụng cụ phân cỡ + Bước 2. Thảo luận + Bước 3. Phân cỡ + Bước 4. Ghi chép vào sổ nhật ký - Tiêu chuẩn thực hiện + Phân cỡ các loại. + Tu hài không bị xây xát 4.5.4. Bài tập 4: Lưu giữ - Nguồn lực: Mỗi nhóm học viên cần có: + Lưới, + Xô, + Chậu, + Máy sục khí + 01 sổ ghi chép. - Các bước thực hiện: Chia nhóm 3-5 học viên/nhóm và thực hiện các bước sau: + Bước 1. Chuẩn bị dụng cụ lưu giữ
  57. 57 + Bước 2. Thảo luận + Bước 3. Lưu giữ + Bước 4. Ghi chép vào sổ nhật ký - Tiêu chuẩn thực hiện + Tu hài khỏe mạnh. + Tu hài không bị xây xát V. Yêu cầu về đánh giá kết quả học tập 5.1. Bài 1: Chuẩn bị dụng cụ thu hoạch Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá - Thực hiện thao tác chuẩn bị dụng cụ, - Quan sát, đánh giá các thao tác phương tiện thực hiện và kết quả thực hành 5.2. Bài 2: Tìm hiểu thị trƣờng tiêu thụ Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá - Mô tả được khái niệm về thị trường và - Kiểm tra bằng cách đặt câu hỏi các thành phần tham gia vào thị trường, để đánh giá mức độ hiểu biết những thông tin cần biết khi tham gia vào thị trường. 5.3. Bài 3: Thu hoạch tu hài giống cấp 2 Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá - Phương pháp xác định thời điểm thu, - Kiểm tra bằng cách đặt câu hỏi di chuyển khuôn lồng lên bè, sàng cát, để đánh giá mức độ hiểu biết phân cỡ và lưu giữ Tu hài giống. - Thực hiện được thao tác di chuyển lồng - Quan sát, đánh giá các thao tác lên bè, sàng cát, phân cỡ và lưu giữ tu thực hiện và kết quả thực hành hài. 5.4. Bài 4: Thu hoạch tu hài trong lồng trên bãi triều Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá - Phương pháp xác định thời điểm thu - Kiểm tra bằng cách đặt câu hỏi hoạch để đánh giá mức độ hiểu biết - Thực hiện thao tác sàng cát, phân cỡ - Quan sát, đánh giá các thao tác và lưu giữ Tu hài. thực hiện và kết quả thực hành 5.5. Bài 5: Thu hoạch tu hài trên bãi triều Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá - Phương pháp xác định thời điểm thu - Kiểm tra bằng cách đặt câu hỏi hoạch để đánh giá mức độ hiểu biết - Thực hiện thao tác sàng cát, phân cỡ - Quan sát, đánh giá các thao tác
  58. 58 và lưu giữ tu hài. thực hiện và kết quả thực hành VI. Tài liệu tham khảo 1. Vũ Văn Toàn, Đặng Khánh Hùng, 2004. Kỹ thuật ương giống và nuôi Tu hài thương phẩm. Danida, 2004. 2. Bài cáo khoa học ” Hoàn thiện công nghệ sản xuất giống và nuôi thương phẩm Tu hài (Lutraria philippinarum)” – Viện Nghiên cứu Nuôi trồng Thủy sản 1. 3. Sổ tay một số đối tượng nuôi hải sản nước lợ, mặn – Trung tâm Khuyến nông – Khuyến ngư Quốc gia.
  59. 59 DANH SÁCH BAN CHỦ NHIỆM XÂY DỰNG CHƢƠNG TRÌNH, BIÊN SOẠN GIÁO TRÌNH DẠY NGHỀ TRÌNH ĐỘ SƠ CẤP (Theo Quyết định số 1415/QĐ-BNN-TCCB, ngày 27 tháng 6 năm 2011 của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) 1. Ông: Nguyễn Văn Việt – Hiệu trưởng - Trường CĐ Thủy sản - Chủ nhiệm 2. Bà: Trần Thị Anh Thư - Chuyên viên Vụ Tổ chức cán bộ, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn - Phó chủ nhiệm. 3. Ông: Nguyễn Hữu Loan – Trưởng phòng – Trường CĐ Thủy sản – Thư ký. 4. Ông: Lê Văn Thắng, Phó hiệu trưởng Trường Cao đẳng Thủy sản - Ủy viên 5. Ông Thái Thanh Bình, Trưởng phòng Trường Cao đẳng Thủy sản - Ủy viên 6. Bà Nguyễn Thị Phương Thanh, Trưởng khoa Trường Trung học Thủy sản - Ủy viên. 7. Ông: Bùi Quang Tề - Viện Nghiên cứu Nuôi trồng Thủy sản I - Ủy viên. DANH SÁCH HỘI ĐỒNG NGHIỆM THU (Theo Quyết định số 1785/QĐ-BNN-TCCB, ngày 5 tháng 8 năm 2011 của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) 1. Bà: Nguyễn Trọng Ánh Tuyết – Phó hiệu trưởng – Trường TH Thủy sản - Chủ tịch 2. Bà: Đào Thị Hương Lan, Phó trưởng phòng Vụ Tổ chức cán bộ, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn - Thư ký. 3. Ông Lê Văn Thích, Giáo viên Trường Trung học Thủy sản - ủy viên 4. Ông Ngô Thế Anh, Trưởng khoa Trường Cao đẳng Thủy sản - ủy viên 5. Ông Hà Văn Ninh, Chủ trang trại nuôi trồng thủy sản xã Hạ Long, huyện Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh - ủy viên