Lễ hội Hà Nội - Tập 1

Nội dung text: Lễ hội Hà Nội - Tập 1

1. www.100hanoi.com Leã Hoäi Haø Noäi Leã Hoäi Haø Noäi Tp 1 Ch u Trách Nhi m Đinh Ti n Hoàng Biên T p Nguy n Th Khuyên Hi u Đính Ph m V ăn Hi p Thi t K Nhóm thi t k Ban D án Hà N i Tôi Yêu ® HDINVESTMENT.JSC Đi L 1000 n ăm Th ăng Long 2010 451 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
2. www.100hanoi.com Leã Hoäi Haø Noäi Hà N i luôn là m t ñ a danh v ăn hóa, kinh t , chính tr c a c n ưc. Tìm hi u các thông tin v kinh t , v ăn hóa, gi i trí .c a Hà N i luôn là m t nhu c u thi t y u c a nhi u t ng lp nhân dân. Bên c nh ñó, n ăm 2010 là n ăm quan tr ng, v i r t nhi u nh ng d p l k ni m l n, ñ c bi t là ñi l 1000 n ăm Th ăng Long. Đây là m t c t m c v ăn hóa, l ch s ñưc quan tâm c a c trong và ngoài n ưc. Đó chính là lí do chúng tôi l a ch n ch ñ v Hà N i ñ ñ nh h ưng n i dung cho d án chu i website Hà N i. D án chu i website v Hà N i mang tên Hà N i Tôi Yêu ñưc công ty CP ĐT Hoàng Đt tri n khai th c hi n t tháng 2 n ăm 2010. V i nh ng n l c, tâm huy t và tình yêu dành cho Hà N i, các thành viên ban d án ñã cho ra nh ng s n ph m văn hóa gây ñưc n t ưng v i ñ c gi yêu Hà N i. Đi L 1000 n ăm Th ăng Long ñang ñ n r t g n, d án c ũng ñang ñi vào giai ñon g p rút hoàn thành ñ hòa chung không khí c a ngày Đi L . D án là m t b c tranh t ng th , ñi t nh ng s ki n g n v i Đ i L , c ũng nh ư nh ng góc sâu trong tâm h n Hà N i, nh ng n p s ng, nh ng c m xúc c a ng ưi Hà N i. Bên c nh vi c xây d ng và hoàn thi n chu i website v Hà N i, Ban d án còn cho ra mt nh ng n ph m v Hà N i. Chúng tôi ñã dành nhi u tâm huy t ñ xây d ng T sách Hà N i v i nh ng n ph m ñin t ñưc t ng mi n phí cho quý b n ñ c. Chúng tôi hi vng nh ng tâm huy t này s mang l i cho quý b n ñ c yêu Hà N i nh ng ñiu thú v . Tư li u chúng tôi s d ng ñ th c hi n nh ng n ph m này hoàn toàn ñưc s ưu t m và biên t p t các ngu n trên Internet nên không tránh ñưc nh ng thi u sót. M t s t ư li u do l y các ngu n th c p, nên chúng tôi không th trích d n ngu n ñ y ñ . Chúng tôi mong nh n ñưc s thông c m t các tác gi . Xin chân thành c m ơn và mong nh n ñưc nh ng góp ý t phía b n ñ c! Ban d
   án 452 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
3. www.100hanoi.com Leã Hoäi Haø Noäi Mc L c Th ư ng 2 Ban d án 2 L h i Thánh Gióng 3 Hi Gióng 6 L h i C Loa 9 Hi Đn C Loa 11 Hi L M t 14 L h i gò Đng Đa 16 Hi làng Bát Tràng 18 Hi ñ n hai bà Tr ưng 21 L h i Đ n Bà T m 24 Hi ñ n Trèm (Chèm) 29 Tc l r ưc l n khao quân ñ c ñáo La Phù 30 Hi ñ n Voi Ph c 34 Hi Đ n Thánh C 37 Đình Bái Ân 41 Hi ñình Yên Ph 44 453 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
4. www.100hanoi.com Leã Hoäi Haø Noäi L h i Thánh Gióng L h i Thánh Gióng hay còn g i là h i làng Phù Đng (tên nôm là làng Gióng). Đây là mt trong nh ng h i l l n nh t ñ ng b ng B c b , m t di n tr ưng l ch s - v ăn hoá, di n l i s tích Thánh Gióng ñánh th ng gi c ân. T Hà N i mu n ñi t i làng Phù Đng ph i qua Gia Lâm, theo qu c l 1 v h ưng B c Ninh th ng t i c u Đung. Qua c u r ph i d c theo ñê kho ng 7 km thì t i. Đ ng trên b ñê ñã có th trông th y ñ n Th ưng - m t ngôi ñ n khá ñ s , ki n trúc theo l i x ưa. Đây chính là n ơi th Thánh Gióng - Phù Đng Thiên V ươ ng. Ng c ph trong ñ n còn ghi l i ti u s c a c u bé Gióng ñưc sinh ra do m t l n ng ưi m nghèo làng Gióng ra ñng th y m t v t chân to l n l th ưng, bà ưm th vào chân mình, v nhà m mang thai sinh ra Gióng. C u bé trong ba n ăm không nói không c ưi y khi bi t n n n ưc lâm nguy ñã yêu c u nhà vua rèn ng a s t, áo giáp s t, roi s t cho mình r i v ươ n vai ñng d y thành ng ưi kh ng l ăn h t b y nong c ơm, ba nong cà, sau ñó nh y lên ng a s t, m c áo giáp s t dùng g y s t, tre quê nhà làm v ũ khí d p gi c. Gi c tan, Gióng cho ng a ch y lên núi Sóc. T i ñây Gióng c i b áo giáp c ng ưi và ng a cùng bay lên tr i. Câu chuy n là c m t ch ñ b t tuy t v ch ngh ĩa anh hùng c a tu i tr Vi t Nam: tu i nh mà trí l n, bình th ưng mà phi th ưng, n ưc g p n n s n sàng ra c u n ưc, tan gi c r i l i tr v là m t ng ưi dân vô danh. 454 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
5. www.100hanoi.com Leã Hoäi Haø Noäi Ki n trúc ñ n cho bi t ñ n ñưc d ng t th k XI th i Lý. H ng n ăm c ñ n ngày 9 tháng 4 âm l ch (ngày ông Gióng th ng gi c Ân), dân t x l i ñ v t m i ng xa g n ñ xem l , d h i làng. L h i làng Gióng ñưc c hành trên m t di n tr ưng r ng l n dài kho ng 3 km g m ñ n Th ưng, ñ n M u (th m Gióng) và chùa Ki n S ơ. Hi b t ñ u t ngày m ng 6 tháng 4. Trong nh ng ngày này dân làng t ch c l r ưc c ti ñ n M u, r ưc c ơm chay (c ơm cà - th c ăn mà Gióng thích) lên ñn Th ưng. Ngày chính h i (9-4) có l r ưc ki u võng t ñ n M u lên ñn Th ưng và t ch c h i tr n (di n l i tr n phá gi c Ân). Ngày m ng 10 làm l duy t quân t ơn Gióng. Ngày 11 l r a khí gi i. Ngày 12 l r ưc c báo tin th ng tr n v i tr i ñ t Cu i cùng là l khao quân, ñn ñêm có hát chèo. Ngoài l h i chính t i làng Phù Đng còn có m t s n ơi khác c ũng t ch c h i Gióng: H i ñ n Sóc (xã Xuân Đnh huy n T Liêm), h i Sóc S ơn (huy n Sóc Sơn), h i Phù Gióng; h i Gióng B Đ u Trong các l h i Hà N i có l h i Gióng làng Phù Đng là m t l h i ñưc t ch c quy mô và hoành tráng nh t. Đây là c ơ h i ñ ng ưi tham d ñưc ch ng ki n các nghi th c ca m t h th ng l v i các thao tác thu n th c, uy nghi, mang tính ngh thu t và bi u tưng cao. C ũng t i ñây, m i ng ưi ñ u có d p c m nh n m i quan h nhi u chi u gi a làng và n ưc, gi a cá nhân và c ng ñ ng, gi a quá kh và hi n t i, gi a th c và o, gi a thiêng liêng và tr n t c, t t c ñ u ñưc gìn gi nh ư m t tài s n v ăn hoá ñ l ưu truy n mãi v sau 455 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
6. www.100hanoi.com Leã Hoäi Haø Noäi Hi Gióng "Ai ơi m ng chín tháng t ư Không ñi h i Gióng c ũng h ư m t ñ i" T x ưa ng ưi K Ch ñã có câu ng n ng : “N ng ông T a, m ưa ông Gióng”. Có ngh ĩa là c vào ngày hô thánh T a (t c T Đ o Hnh) m ng 7 tháng 3 âm l ch thì th nào cũng n ng to, còn vào h i thánh Gióng, m ng 9 tháng 4 âm l ch thì có m ưa, vì b t ñ u mùa m ưa dông. L h i Thánh Gióng hay còn g i là h i làng Phù Đng là m t trong nh ng l h i l n nh t khu v c ñ ng b ng B c B . Thánh Gióng - Phù Đng Thiên V ươ ng m t trong b n v thánh b t t trong tâm t ưng ng ưi Vi t. Bác H kính yêu ñã dành nhi u m ĩ t khi nh c t i ng ưi anh hùng dân t c này: " Đng ta v ĩ ñ i th t. M t ví d trong l ch s ta có ghi chuy n v anh hùng dân t c là Thánh Gióng ñã dùng g c tre ñánh ñui gi c ngo i xâm. Trong nh ng ngày ñu kháng chi n Đ ng ta ñã lãnh ño hàng nghìn, hàng v n anh hùng noi g ươ ng Thánh Gióng dùng gy t m vông ñánh th c dân Pháp. " H Chí Minh (l i khai m c l k ni m 30 n ăm ngày thành l p Đng - 5/1/1960). L h i Gióng di n ra trên m t khu v c r ng l n xung quanh nh ng v t tích còn l i c a Thánh t i quê h ươ ng. C Viên, t c v ưn c ũ nay gi ưã ñng thôn Đ ng Viên, t ươ ng truy n là v ưn cà c a m Gióng, t i ñây bà ñã d m ph i v t chân ông Đ ng, t ng ñá có du chân th n c ũng v ưn này. Mi u Ban, thu c thôn Phù D c, tên c ũ là r ng Tr i Nòn, là n ơi Ngài ñưc sinh ra, hi n t i sau toà mi u còn có m t ao nh , gi a ao có gò ni, trên gò có m t b con b ng ñá t ưng tr ưng cho b n t m và m t chi c li m b ng ñá là d ng c c t r n ng ưi anh hùng. Đn M u n ơi th m Gióng, xây ngoài ñê. Chùa Ki n S ơ n m sát ñ n Th ưng th c Tam giáo (Ph t Thích Ca – Lão t – Kh ng t ) là nơi th a nh vua Lý Công U n tu hành. Và ñc là ñn Th ưng th Phù Đng Thiên Vươ ng là m t ph c h p ki n trúc, ngôi ñ n n m sát chân ñê b b c sông Đung ñưc xây d ng t ñ i Lý, trong ñ n còn có nhi u câu ñ i, hoành phi và nh ng ñ th t có giá tr t ñ i Lê ñ l i. 456 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
7. www.100hanoi.com Leã Hoäi Haø Noäi T m ng 1 tháng 3 ñ n m ng 5 tháng 4 âm l ch là th i gian chu n b l h i. H i b t ñ u t ngày m ng 6, trong nh ng ngày này dân làng t ch c l r ưc c t i ñ n M u, r ưc cơm chay (c ơm cà) lên ñn Th ưng. M ng 8 có l r ưc n ưc t ñ n H v ñ n Th ưng tưng tr ưng cho vi c tôi luy n v ũ khí tr ưóc khi ñánh gi c. M ng 9 vào chính h i có múa hát th , có h i tr n và l khao quân. Hát th di n ra tr ưc thu ñình phía tr ưc ñ n Th ưng do ph ưng hát i Lao và h i Tùng Cho c bi u di n ch y u là hát dân ca. H i tr n mô ph ng l i c nh Thánh Gióng ñánh gi c t i c m t khu v c cánh ñ ng r ng l n (kho ng 3km) g i là Soi Bia. 28 cô t ưng t 9 ñ n 12 tu i m c t ưng ph c th t ñ p tưng tr ưng cho 28 ño quân thù. 80 phù giá l ưng ñeo túi d t, chân qu n xà c p là quân ta. Đi ñu ñám r ưc là d ăm ba bé trai c m roi r ng, m c áo ñ ñi d n ñưng tưng tr ưng cho ño quân m c ñ ng. Theo sau là ông H t ng giúp Thánh phá gi c. Trong ñám r ưc còn có c ông Tr ng, ông Chiêng và 3 viên ti u C m c áo xanh l ĩnh x ưng. Ti Soi Bia còn có c ñánh c ng ưi. Trong khi ông hi u c ñang say s ưa múa c thì dân chúng xem h i ñã tranh nhau nh ng ñ t l n_ c cái bát n ưc th , manh chi u tr i trên n n c H tin r ng nh ư v y ñã ñưc Thánh ban l c, nh ng v t d ng kia s ñem li may m n cho c n ăm tr i. Đám r ưc ñi ñ n t n Đ ng Viên, ñi ñn ñâu c qu t t ưng bng ñ n ñy. Vào ngày m ng 10, vãn h i có l duy t quân t ơn Thánh. Ngày 11 làm l ra khí gi i và ngày 12 l r ưc c báo tin th ng tr n v i tr i ñ t. L h i Gióng không ch làm ng ưi xem ñưc ch ng ki n các nghi th c c a m t h th ng l v i các thao tác thu n th c mang tính ngh thu t và bi u tr ưng cao mà còn là d p ñ mi ng ưi Vi t Nam có th c m nh n m i quan h nhi u chi u “tình làng ngh ĩa xóm”, gi a cá nhân và c ng ñ ng, gi a th c t i và h ư vô, gi a thiêng liêng và tr n th t t c ñu ñưc gìn gi là m t tài s n vô giá l ưu truy n mãi v sau. Phù Đng gi ñã ñi thay nhi u. Bây gi v v i Phù Đng ngoài ñưng qua Gia Lâm, theo qu c l 1 v h ưng B c Ninh th ng t i C u Đung, qua c u r ph i d c con ñê kho ng 7 km thì t i còn có th t Hà N i theo qu c l c 5 kho ng g n 20 km r trái, theo 457 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
8. www.100hanoi.com Leã Hoäi Haø Noäi tuy n ñưng ñi L ng S ơn m i ñã g p ñ oc cây ña, b n n ưc, sân ñình huy n tho i g n vi s tích v anh hùng. Phù Đng là m t trong nh ng vành ñai xanh cung c p rau cho th ñô. Ch ng nh ng rau Phù Đng tr ưc ñây t ng n i ting xa g n mà bây gi bò s a Phù Đng, cây c nh Phù Đng, ngh tr ng dâu nuôi t m bán kén c ũng ñã ñưc ñ u t ư ch ăm chút phát tri n. Đúng nh ư nh ng ñiu c ăn d n c a T ng Bí th ư Lê Kh Phiêu, trong d p v d Đ i h i Đ ng b Phù Đng trung tu n tháng 9 n ăm 2000, trong t ươ ng lai nơi ñây s tr thành khu du l ch sinh thái, tuy n ñưng n i li n qu n th di tích s ñưc m r ng và ti n tr m s có nhà khách v i l ưng hàng hoá phong phú ph c v khách th p ph ươ ng xa g n m i d p hành h ươ ng v ñ t Thánh. 458 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
9. www.100hanoi.com Leã Hoäi Haø Noäi L h i C Loa Ða ñim: Xã C Loa, huy n Ðông Anh, Hà N i. C Loa là di tích l ch s n i ti ng n m trên ña ph n huy n Ðông Anh cách trung tâm Hà N i kho ng 17 km v phía Tây B c, là m t vùng thành trì l n, m t du tích v t ch t v ki n trúc quân s và thành c cách ñây h ơn 2 thiên niên k . Ðây là th ñô th hai ca Vi t Nam, sau Phong Châu (t nh Phú Th hi n nay - là th ñô th i các vua Hùng). Thành C Loa g n li n v i câu chuy n An D ươ ng V ươ ng và Nhà n ưc Âu L c cu i th i Hùng V ươ ng. Tuy ph i làm ch ng cho m t câu chuy n bu n v s m t c nh giác ñ n ưc r ơi vào tay gi c, song tr i qua th i gian, thành C Loa v n luôn mãi là ni m t hào c a ng ưi Vi t Nam v l ch s ch ng ngo i xâm. Hàng n ăm c ñ n ngày m ng 6 tháng Giêng âm l ch, nhân dân C Loa và khách du l ch trên kh p m i mi n T qu c l i v dâng h ươ ng t ưng ni m vua An D ươ ng V ươ ng và t ch c tr ng th l h i ñ n C Loa v i các cu c thi và trò ch ơi dân gian. Làng C Loa g m 12 xóm nh ưng h i C Loa là c a chung m t c m tám làng (ngày tr ưc gi là Bát Xã) g m: Ðài Bi, Sàn Dã, C u C , M ch Tràng, V ăn Th ưng, Th ư C ưu, C Loa, Xép. C 8 làng này ñu th Th c Phán nên ñu tham gia t ch c h i. H i b t ñ u t sáng s m ngày 6 tháng Giêng âm l ch. Ngay t sáng s m hôm ñó, các ch c s c c a 8 làng ñn nhà ông tiên ch c a làng V ăn Th ưng, là làng có ñc quy n so n th o v ăn t , ñ r ưc v ăn t . T i ñây có m t cái giá văn dán s n bài t . Tiên ch và các ch c s c áo m ũ nghiêm ch nh ñ n tr ưc giá v ăn làm l r i ñám r ưc v ăn g m có ph ưng bát âm ñi ñ u, ñ n các ch c s c và 8 ông tiên ch 8 làng cùng các dân ñinh khiêng giá v ăn t , ki u long ñình, c l ng ñi ra ñ n An D ươ ng Vươ ng t c ñ n Th ưng. Sân ñ n ñưc bài trí c qu t r c r cho cu c t th n. Ngoài c a ñ n, có ng a h ng, ng a b ch (b ng g ) ñ ng ch u. Hai bên ñưng ñi vào ñn có các giá g c m c qu t và l b bát b u (các ñ th cúng làm theo ki u dáng tám lo i v ũ khí). Ki u c a tám xã x p theo th t qui ñ nh. Tr ưc ñ n ñ t m t h ươ ng án ln, trên ñ h p kính ñ ng ñôi hia vàng và các ñ th . Tr ưc h ươ ng án l n là m t hươ ng án nh h ơn trên bày nh ng khí gi i c a vua Th c nh ư cung, ki m, tên, n . Ti p ñó tr i m t hàng chi u c p ñiu ñ làm ch t th n. 459 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
10. www.100hanoi.com Leã Hoäi Haø Noäi Khi ñám r ưc t i, long ñình ñưc ñ t tr ưc hai hươ ng án. Cu c t th n ñưc ti n hành trong n n nh c c a ph ưng bát âm. Tiên ch làng V ăn Th ưng là ch t . Sau cu c t , ñ n l ưt dân làng vào làm l . Cu c l kéo dài ñn g n tr ưa m i xong. Sau ñó chuy n sang cu c r ưc th n. Ði ñu c ũng là c qu t r i ñ n long ñình cùng các l b bát b u. Ti p theo là ph ưng bát âm và các quan viên ñi mũ t áo th ng, ñai hia, tay b ưng các v ũ khí c a nhà vua. Li n sau ñó là ch c s c và trai ñinh xóm Chùa thu c làng C Loa khiêng long ñình trên có bài v c a nhà vua. R i ñ n ch c s c và dân c a các làng khác, m i làng r ưc ki u c a mình, v i c qu t, ph ưng bát âm riêng. Toàn b ñám r ưc r t dài, l i ñi r t ch m, ñàn sáo t ưng b ng. Ðưng ñi bt ñ u t ñ n Th ưng vòng quanh gi ng Ng c r i theo ñưng chân thành N i t i ñình Ng Tri u. Ði sau m i ki u có 4 trai ñinh m i ng ưi c m m t cây c ñ i, v a ñi v a múa. T i ngã t ư c a ñim làng C Loa ki u làng nào quay v làng y. Riêng ki u c a làng C Loa thì quay vào ñình Ng Tri u, ñưc ñ t tr ưc sân ñình và dân C Loa l i làm l th n l n n a. Ðn lúc này là t i m t, h t ngày l h i chính nh ưng ñó ch m i là ph n l . Còn ph n h i thì kéo dài t i r m tháng giêng b ng nhi u trò vui. T i ñình làng có ñt pháo hoa, hát ca trù, hát tu ng. Ban ngày, các c ông ch ơi bài, ñánh c . Các c bà ñi l ñình l chùa. Thanh thi u niên nam n có trò ch ơi: ñánh ñu, ñu v t, kéo co, leo dây, bn cung n , c ng ưi, th i c ơm thi, ch i gà, ñánh ñáo m t Trong nh ng ngày h i C Loa, nhân dân quanh vùng cùng khách th p ph ươ ng ñn xem th t ñông, coi ñây là d p vui xuân có ý ngh ĩa. 4510 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
11. www.100hanoi.com Leã Hoäi Haø Noäi Hi Đ n C Loa Ðn th C Loa còn g i là ñn Ch hay ñ n vua An D ươ ng V ươ ng, t a l c t i xã C Loa, huy n ñông Anh, ngo i thành Hà N Mu n tr y h i C Loa, các b n nên ñi tàu h a t ga Hà N i ñ n ñông Anh, xu ng ga ñông Ki u thì ñn n ơ N u ñi b ng xe h ơi thì ph i qua Gia Lâm, ca6`u ñung r sang tay trái ñn 15km, sau ñó r sang tay ph i ñi vào m t km n a thì ñn C Lo ñây còn ñi tích cái thành c g i là Loa thành ñp t th i An D ươ ng V ươ ng (207-208 tr ưc Công Nguyên. Thành ñp theo hình trôn óc nên m i g i là thành c hay Loa thành. Thành C Loa có ba l p, xây b ng ñ t. Vòng trong cùng hình ch nh t dài 500m, r ng 350m, ñây có hình C Loa, chùa và ñn cùng m M Châ Vòng th ba hình trái xoan, chu vi 10 km, là tuy n phòng ng chính c a Loa thành. Tr ưc khi vào thành C ph i ñi qua cây c u g ch b c qua con su i nh . T c truy n n ơi ñây thu xa x ưa, th n Kim Quy (Rùa Vàng) hi n ra và dâng lên nhà vua cái móng chân rùa ñ dùng làm cái l y c a n th n. Sau hai vòng ngoài, m i thành cách nhau ch ng 200m, m i ñ n c ng than`h tro cùng dn vào dinh C Lo Bên trái ñình là m và ñn M Châu n p d ưi cây ña c th ñình C Loa c t theo l i c trong ñơn s ơ, gi n d nh ưng r t trang nghiêm. Trong h u cung có bài v vua An D ươ ng V ươ ng làm b ng g b ch ñàn. Tr ưc bài v có t ưng An D ươ ng Vươ ng b ng ñ ng cao g n b ng ng ưi th t, ñ i m ũ bình thiên. Còn ñn M Châu c ũng có h u cung và t ưng M Châu b ng ñá, t c truy n, ñó là thân th nàng sau khi ch t ñã bi n d ng trông gi ng nh ư thi u ph ñã c t m t ñ u 4511 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
12. www.100hanoi.com Leã Hoäi Haø Noäi Hàng n ăm, h i ñ n C Loa ñưc m vào sáng m ng 6 tháng giêng âm l ch. ñám r ưc có ph ưng bát âm ñi ñ u, theo sau là 12 thôn và các trai làng, khiêng giá v ăn t , ki u long ñình, c qu t ra ñ n ñ n th . Sân ñ n th t r ng rãi có treo c xí trang nghiêm ñ chu n b cu c t th n long tr ng Ngoài c a ñ n, hai bên là ng a h ng, ng a b ch, yên c ươ ng thêu thuà s c s . Hai bên ñưng d n vào ñn có các giá g c m c qu t, các kiu c a 12 thôn n i ti p nhau Tr ưc ñ n có ñ t bàn h ươ ng án l n trên có ñ các ñ ng ũ s và ñôi hoa vàng. Tr ưc hươ ng án ln là h ươ ng bán nh h ơn, bày nh ng khí gi i c a vua Th c An D ươ ng Vươ ng nh ư cung, ki m và m ũi tên ñng. Ti p ñó là hàng chi u C p ñiu tr i dài ñ cho hi ñ ng k ỳ m c 12 thôn làm l t th n. L t ñưc ti n hành trong ti ng nh c c a ph ưng bát âm, tr ưc là các ch c s c, sau ñó là dân làng thay phiên nhau c u nguy n nhà vui phò h cho bà con làm ăn ñưc th nh ph ưng, an h ưng c nh thái bình. Bu i l t th n kéo dài ñn gi ng thì xong. Sau ñó, dân làng t ch c ñám r ưc có ñ 12 thôn tham d ñông ñ ñi ñu là c qu t ri ñ n long ñình, các t khí, l b , bát b u, ph ưng bát âm. Sau cùng là các ch c s t các thôn ăn m c qu n áo th ng, ñi hia, ñ i m ũ h n hoi, b ưng theo t khí c a nhà vua gm cung, ki m, n 4512 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
13. www.100hanoi.com Leã Hoäi Haø Noäi Đám r ưc ñi r t ch m qua gi ng Tr ng Th y và ti n v c ng làng thì gi i tán. Sau ñám r ưc là các trò vui ch ơi ñưc t ch c, kéo dài cho ñn r m tháng giêng m i mãn. Nhi u trò ch ơi nh ư ñánh v t, ñánh ñu, hát chèo, ñánh c ng ưi, kéo co, ch i gà, leo dây trong khi các c ông, c bà thì ñi l chùa ni m Ph t Ngoài ñn th vua Th c An D ươ ng V ươ ng C Loa, còn có ñn th Vua Th c chân núi M D , thu c xã H ươ ng Aí, huy n ñông Thành, t nh Ngh An, t c g i là ñng Cuông và xã ñông Cao, huy n Ngh ĩa H ưng, t nh Nam ñnh, c ũng có ñ n th M Châ Nh ng ngày h i ñ n C Loa l ch s là nh ng ngày ñ nhân dân trong vùng h p m t ôn li nh ng truy n th ng ñánh gi c gi n ưc c a t tiên. 4513 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
14. www.100hanoi.com Leã Hoäi Haø Noäi Hi L M t Ng ưi dân Hà N i ngày nay v n có câu ca: Nh ngày 23 tháng 3 Dân tr i ta v ưt Nh Hà th ăm quê Kinh quán, c u quán ñ hu H Tây cá nh y ñi v trong mây Câu ca y ñưa chúng ta tr v v i truy n thuy t c a m t làng Vi t c liên quan t i c ñô Th ăng Long h ơn 9 th k tr ưc. Th n ph ñình làng L M t còn ghi l i câu chuy n ñánh thu quái c u công chúa con vua Lý Thái Tông (1072 - 1127) c a chàng trai h Hoàng. Ng ưi mà ñã kh ưc t mi t ng v t vua ban ch xin ñưc chiêu t p dân nghèo li tán ñư a ñn vùng ven ñô khai kh n. Và d i ñ t hoang phía Tây thành Th ăng Long x ưa, (Qu n Ba Đình ngày nay) d ưi bàn tay c a chàng cùng l ưu dân ñã t o thành mt vùng nông nghi p trù phú n i ti ng vùng ven kinh thành Th ăng Long x ưa và v n còn l ưu d u ñ n t n ngày nay: C ng V , Gi ng Võ, Li u Giai, Ng c Hà, H u Ti p, V ĩnh Phúc, Th L , Kim Mã, Ng c Khánh s g i ñó là khu th p tam tr i. Khi chàng trai h Hoàng qua ñi, dân làng L M t cùng dân Th p tam tr i nh ơn ng ưi có công m ñ t ñã tôn làm Thành hoàng. T ñó c ñ n ngày k c a chàng (ngày 23 tháng 3), con cháu 13 tr i x ưa “dân kinh quán” ( n ơi kinh ñô) l i kéo v làng c ũ “c u quán” d l h i t ưng ni m ng ưi ñã có công m làng l p p Hi làng L M t ñưc b t ñ u vào sáng ngày 23, trong khung c nh c , ki u, tr ng chiêng gióng gi báo ngày vui ti sân ñình. Dân 13 tr i l p thành 13 ñoàn, c ng ưi ñ i mâm l v t cung kính t kinh ñô v cùng dân làng m i ng kéo t i sân ñình d h i. 4514 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
15. www.100hanoi.com Leã Hoäi Haø Noäi M ñ u l h i là t c r ưc n ưc, ñám r ưc t ñình ra gi ng làng, n ưc ñưc l y ñ y ché s l n ñ t trang tr ng trên ki u có l ng che. L y n ưc xong theo l c ũ dân làng li ñem vó ra gi ng b t m t con cá chép l n, ñ t nguyên c con lên mâm ñng, ph v i ñiu r ưc v ñình làm l vt dâng cúng. Nghi th c này nh c nh con cháu hôm nay không ñưc quên g c c ũ, và công lao ng ưi ñã có công khai phá m mang tr ăm ngh cho dân làng. Sau cu c l long tr ng và thành tâm, hi L M t bao gi cùng có trò múa r n t i sân ñình. Đi múa r n thông th ưng ñưc tp luy n t hàng tháng tr ưc và trò di n là nh m tái hi n l i chi n tích k ỳ di u c a ng ưi tráng s ĩ h Hoàng n ăm x ưa. Hi làng L M t không ch là l h i mang tính ñ a ph ươ ng, nh m t ưng ni m ng ưi có công v i dân làng, mà còn mang nh ng ñ c ñim chung c a các c ư dân nông nghi p. Đó là tín ng ưng v t linh giáo th hi n trong ñiu múa r n - con v t mang tính n ưc và là bi u t ưng th gi i âm, th c ra ñây là m t bi n th c a t c coi r n là v t t , v t linh và th r n khá ph bi n các c ư dân nông nghi p Đông Nam á. Song cái hay ñây là nó ñưc khéo léo n trong s tích c a chàng trai h Hoàng và công cu c m làng, l p p to nên Th p tam tr i trù phú trên ñt kinh k ỳ. Điu ñó không ch góp ph n t o ni m vui chung, là d p ôn l i trang s d ng làng ñy gian nan th thách, mà còn góp ph n thúc ñy m i dây liên h c ng ñ ng, t o tình g n bó v i quê h ươ ng, m nh ñ t ñã không ch sinh ra nh ng con ng ưi hay lam hay làm mà còn t o cho h có m t b n l ĩnh không ph i vùng quê nào c ũng có ñưc. Ng ưi dân L M t có bi t tài b t r n, nuôi r n ñ ch bi n ra nh ng thành ph m có giá tr cao v kinh t c ũng nh ư y d ưc. V d h i làng hôm nay, du khách bao gi c ũng có d p ñưc th ăm các b nuôi r n theo ph ươ ng pháp c truy n ñ l y n c làm d ưc ph m quý ph c v cho trong n ưc và xu t kh u, c ũng nh ư th ưng th c m t chén r ưu r n, th ñ c s n th thi t ch có vùng quê L M t, ñ khi tan h i ra v v n nh mãi v ñ m ñà ñc ñáo c a chén r ưu vùng quê! 4515 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
16. www.100hanoi.com Leã Hoäi Haø Noäi L h i gò Đng Đa L h i gò Ð ng Ða (thu c qu n Ðng Ða- Hà N i) hàng n ăm di n ra vào ngày m ng 5 Tt Nguyên Ðán (5/1 âm l ch). Ðây là l h i chi n th ng, m ng công tích l y l ng trong lch s ch ng ngo i xâm c a dân t c, do Hoàng ñ Quang Trung (Nguy n Hu ) ng ưi anh hùng áo v i Tây S ơn lãnh ño. Cách ñây h ơn 2 th k (1789), Ðng Ða là n ơi h ơn 29 v n quân Thanh b tiêu di t. Gò Ðng Ða tr thành di tích l ch s v vang c a dân t c Vi t Nam. Sáng s m ngày 5, ñám r ưc th n m ng chi n th ng t ñình Kh ươ ng Th ưng v Gò Ð ng Ða trong r ng c , tàn, tán, l ng, ki u, r c r màu s c cùng chiêng, tr ng, thanh la di u hành ch m rãi mang tính hoành tráng c a cu c m ng ñón chi n công. Ðc bi t nh t là r ưc "R ng la" ñưc b n b ng nùi r ơm, mo nang và gi y b i trang trí thành hình con r ng, m t t p thanh niên b n võ ph c ñi quanh, bi u di n côn, quy n nh ư tái hi n l i cu c chi n ñ u ñã qua. "R ng l a Th ăng Long" tr thành bi u t ưng chi n th ng c a dân t c Vi t Nam. 4516 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
17. www.100hanoi.com Leã Hoäi Haø Noäi Khi ñám r ưc v ñ n gò Ð ng Ða, có l dâng h ươ ng, l ñ c v ăn k l i s tích chi n công n ăm K D u, ca ng i thiên tài quân s c a anh hùng dân t c Quang Trung. Hi còn có nhi u trò ch ơi vui kho , ñua tài, ñua trí trên bãi r ng tr ưc gò. 4517 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
18. www.100hanoi.com Leã Hoäi Haø Noäi Hi làng Bát Tràng Bát Tràng là m t làng c n m b b c sông H ng, nay thu c xã Bát Tràng huy n Gia Lâm. H ơn 600 n ăm tr ưc, có ng ưi h Nguy n t Vĩnh Ninh (Thanh Hóa) ñ n ñây l p nghi p. Ti p ñó, 5 c h Lê, Tr n, V ươ ng, Ph m, Nguy n ñem gia ñình ñn vùng 72 gò ñt tr ng l p ph ưng s n xu t g m g i là B ch Th ph ưng. Tr i theo n ăm tháng, ngh g m ngày càng phát ñt và nh ng ng ưi B Bát (Ninh Bình) kéo ra ngày càng ñông. Vào th i cu i Lê, làng Bát Tràng ñã có 20 h . Cùng v i s n xu t g m s , làm ru ng, buôn bán, vi c h c làng c ũng ñưc ng ưi dân h t s c coi tr ng. Trong h ơn 5 th k , dưi th i h c ch Nho, Bát Tràng có 364 ng ưi ñ ñ t, trong ñó có Tr ng nguyên Giáp Hi (1506-1586), 8 ng ưi ñ u ti n s ĩ cùng nhi u quan võ. Ban ñu, làng ch có m t ngôi mi u nh làm b ng tranh tre ngoài bãi sông. N ăm 1720, ñình ñưc làm v i quy mô l n. Đình xây ki u ch nh , phía trong là tòa h u cung 3 gian; phía ngoài là tòa ñi bái 5 gian 2 chái. C t ñình b ng g lim ng ưi ôm không h t vòng tay. Gian gi a th p bày h ươ ng án. Các gian bên ñu lát g thành b c cao. M t ñình hưng ra sông H ng. Trong kháng chi n, ñình ñã b bom M phá h y. N ăm 1993, dân làng ñã góp ti n c a d ng l i ñình theo ki n trúc truy n th ng. T i ñình còn gi ñưc mt s ñ t khí nh ư ngai th , bát bu, chuông ñ ng, ki u bát c ng, hai bi n g t o vào th i Minh M ng, cùng nhi u hoành phi, câu ñi c l n, m i ch có th coi là m t tác ph m th ư pháp ñc ñáo. Đình Bát Tràng còn gi ñưc 50 ñ o s c phong th n có niên ñi th i Lê, th i Tây S ơn, th i Nguy n. 4518 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
19. www.100hanoi.com Leã Hoäi Haø Noäi Bát Tràng là m t ñim t c ư, vì th ngoài Thành hoàng b n ñ a, nhân dân n ơi khác ñn cũng r ưc thành hoàng c ũ c a mình ñn th . Đó là th n B ch Mã Đi v ươ ng; Trang Thu n Nghi Dung; Phan Đ i t ưng Tr ưc ñây, Bát Tràng vào ñám t ngày 15 ñn ngày 22 tháng hai âm l ch. Tr ưc T t, vào ngày 25 tháng Ch p, làng ñem l v t ñ n làng Đuc (làng k t ch v i Bát Tràng) xin ch t tre làm cây nêu. Ngày 7 tháng Giêng làm l h nêu. Cây tre làm nêu ñưc dùng ñ ch t ăm, vót ñũ a. Tr ưc khi vào ñám ñ 10 ngày, làng t chc l r ưc n ưc t sông Hng ñ bao sái bài v th n ngôi mi u bên sông. Sau ñó dân làng r ưc bài v th n ra ñình t l . Khi t , các h ñưc r ưc T c a mình ra ph i h ưng. H Nguy n Ninh Tràng (h ñ u tiên ñn làng Bát Tràng) ñưc r ưc bát h ươ ng có l ng che vàng ñi gi a. Các h khác r ưc bát h ươ ng có l ng che xanh ñi né sang hai bên. Khi t , ch có các v khoa mc (nh ng ng ưi ñ ñ t) m i ñưc vào ñình, còn các hào m c (nh ng ch c d ch trong làng) ñng ngoài h u l . Bát Tràng còn l gi nghiêm ngôi th . T i ñình tr i 4 chi u c p ñiu. Có chi u dành cho các v ñ u ti n s ĩ, có chi u dành cho võ quan ñưc phong t ưc công, có chi u dành cho các c th t 100 tu i tr lên. Có n ăm không ñ ng ưi, chi u nào tr ng thì làng ñt m t cây ñèn, chai r ưu, ñĩ a tr u cau vào gi a chi u ñ th v ng. Hng n ăm vào ngày R m tháng hai, ngày ñu tiên vào ñám, làng bi n l cúng Thành hoàng g m m t con trâu t ơ th t béo, thui vàng r i ñ t lên m t chi c bàn l n s ơn son, kèm theo 6 mâm c và 4 mâm xôi. T xong, các quan viên ch c s c, ñ i di n 20 dòng h cùng th l c. 4519 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
20. www.100hanoi.com Leã Hoäi Haø Noäi Hi Bát Tràng có nhi u trò di n, ñ c ñáo nh t là trò ch ơi c ng ưi và hát th . Theo l , tr ưc h i, làng ch n l y 2 bà t ưng c là nh ng ng ưi ph m h nh, giàu có nh t trong làng. M i bà t ưng nh n 16 thi u n tu i t 10 ñ n 15 xinh ñ p, n t na nuôi ăn u ng và may cho áo qu n th t ñ p. Các cô ñưc rèn t p làm quân c trong m t tháng m i ñưc ra bi u di n thi ñ u sân ñình. Công vi c chu n b cho hát th c ũng công phu không kém. Làng t ch c 3 ch u thi và 4 ch u c m ñ ch n bài và ng ưi vào hát th , sau ñó m i các ñ i ñàn hát các làng xung quanh ñn t p ñ kén gi ng. Đ i nào v ưt lên nh t qua “4 ch u c m” s ñưc hát th trong l h i n ăm ñó. Hi làng n ăm Giáp Thân di n ra trong 2 ngày 15 và 16 tháng hai âm l ch. Cùng v i nghi l r ưc n ưc, t l và các trò ch ơi dân gian, làng ngh s tr ưng bày nh ng s n ph m gm ñ c s c nh t c a mình t i “Ch g m Bát Tràng” n m v trí trung tâm c a làng. 4520 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
21. www.100hanoi.com Leã Hoäi Haø Noäi Hi đ n hai bà Tr ưng Nm cách ñưng Nguy n Công Tr ch ng 500 mét, thu c ph ưng Đ ng Nhân, qu n Hai Bà Tr ưng là m t ngôi ñ n ki n trúc theo l i x ưa. Tr ưc c a ñ n là m t cây ña l n cành lá xum xuê t o cho ngôi ñ n m t v linh tú, nghiêm trang. Đây chính là n ơi th hai v n v ươ ng duy nh t c a Vi t Nam là Tr ưng Tr c và Tr ưng Nh . Sau ba n ăm kiên c ưng ch ng quân xâm l ưc ph ươ ng B c (40-43), cu c kh i ngh ĩa ca Hai Bà Tr ưng th t b i, nh ưng ñã ñ l i cho dân t c ta t m g ươ ng trung trinh c a nh v n anh hùng, làm r ng ng i ý chí và b n l ĩnh c a ph n Vi t Nam. T ưng nh s nghi p v vang c a Hai Bà cùng các t ưng l ĩnh, nhân dân ñã l p ñ n th nhi u n ơi. Nh ưng n i ti ng h ơn c , ph i k ñ n ba ngôi ñ n: ñ n Hát Môn (Hà Tây), ñn H Lôi (V ĩnh Phúc) và ñn Đ ng Nhân (Hà N i). 4521 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
22. www.100hanoi.com Leã Hoäi Haø Noäi Đn Đ ng Nhân ñưc kh i d ng vào n ăm 1142 ñi Lý Anh Tông, sau s ki n huy n k ỳ v pho t ưng Hai Bà b ng ñá trôi theo dòng sông H ng d t vào b và to sáng bãi Đng Nhân ñêm 6 tháng 2. T ñó thành l c vào d p này h ng n ăm dân làng t ch c l h i. Đn n ăm 1819, bãi sông l , ñ n chuy n v S Võ (gi ng võ ñưng th i Lê) t i thôn Hươ ng Viên, nay là ph ưng Đ ng Nhân, qu n Hai Bà Tr ưng thành ph Hà N i. Hi ñ n Đ ng Nhân kéo dài trong b n ngày t 3 ñ n 6 tháng Hai. L h i b t ñ u bng l m c a ñ n ngày m ng 3. Sáng ngày m ng 4 dân làng ñã b t ñ u t (là l nh p t ch). Đn ngày m ng 5 là ngày chính h i. Trong ngày này có l t m t ưng, t n quan và t 4522 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
23. www.100hanoi.com Leã Hoäi Haø Noäi ch c múa ñèn, ngày m ng 6 t l chay. Theo t c c ũ m i vi c dâng cúng trong h u cung ñu do các lão bà th c hi n. Sau t l , ñ n múa ñèn. T p múa ñèn g m t 10 ñ n 12 cô gái ñ tu i thanh xuân ñ p ñ và t m vóc nh ư nhau ñã ñưc t p luy n chu ñáo. T t c các n v ũ công này ñu m c áo dài ñen, qu n h ng, th t l ưng ñ, ñ u chít kh ăn l a màu. M i ng ưi c m trên hai tay hai ñèn làm b ng ñài g , dán gi y màu xung quanh và th p n n cháy sáng gi a. T p múa này s p thành hàng tr ưc h ươ ng án và múa uy n chuy n, lúc lên lúc xu ng, lúc ñan xen, lúc tách hàng theo ti ng tr ng c ơm b p bùng nh p nhàng c a hai cô gái ñánh bng (do nam gi i c i trang) làm nh p cho ñiu múa. Ngày m ng 6 rã h i có l dâng h ươ ng và ñóng c a ñ n. 4523 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
24. www.100hanoi.com Leã Hoäi Haø Noäi L h i Đ n Bà T m Đn Bà T m nay thu c xã D ươ ng Xá, huy n Gia Lâm ngo i thành Hà N i, x ưa thu c trang Th L i, huy n Siêu Lo i, ph Thu n An, t nh B c Ninh. D ươ ng Xá g m ba thôn là Dươ ng Đình, D ươ ng Đá và D ươ ng Đanh (Tam D ươ ng), xa n a là ba ngõ trong m t làng, ñn Bà T m n m trên ñt c a thôn D ươ ng Đá . Tr ưc ñây riêng D ươ ng Xà là m t xã, nh ưng nay h p v i Thu n Quang và Yên Bình thành xã D ươ ng Xá m i. Trong h u cung ñ n có t ưng bà T m (Nguyên Phi Lan) và sáu t ưng n khác g i là lc b . Gian ngoài có ñt m t s ñ th và chi c ngai, trên ngai có bài v ghi "Lý tri u ñ tam hoàng thái h u" và m t vài bia ký hai gian bên c nh. Đ c bi t có b khám long ñình r t ñ p mang niên ñi th i M c. Hàng n ăm ngày ti c l chính là 19-2 âm l ch - ngày h i l n là 25-7, t ươ ng truy n là ngày gi bà. Ngoài ra vào các d p xuân thu, nh ng ngày sóc v ng ñ u có l trong ñ n. "X ưa kia h i ñ n bà T m r t l n, không ph i ch có D ươ ng Xá và Thu n Quang t ch c, mà c t ng D ươ ng Quang c ũ (g m chín xã su t t S i (Phú Th ) cho t i V ăn Lâm (H í Hưng) và nh ng làng c y ru ng h u c a ñ n. Trong ñ n còn gi ñưc t m bia ghi rõ tên các làng c y ru ng h u c a ñ n v i s l ưng c th . Do h i khá l n, nên th ưng ph i năm n ăm m i t ch c m t l n. H i cu i cùng, theo trí nh c a dân làng, ñưc t ch c vào n ăm 1939, nhi u ng ưi còn nh c tên ng ưi ñưc gi i c ng ưi n ăm ñó là ông Tr n Nh t Tân. Tr ưc ñây chính h i là t 19 ñ n 22 tháng 2 âm l ch, nh ưng th c ch t ng ưi ta ñã r c r ch t ngày 16 và ñn t n 25 tháng 2 m i h t h i. Ngay t ti c ñ u xuân dân làng ñã t h i t i ñ n ñ chu n b h i xuân t l c n cáo v i Bà, mong phù h cho làng. Dân làng ch n c các tiên ch , t ng c , ban t cùng các vi c khác cho ngày h i. 4524 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
25. www.100hanoi.com Leã Hoäi Haø Noäi Ngày 19-2 (âm l ch t ươ ng truy n là ngày sinh c a bà T m. Ngày h i ñưc m ñ u b ng mt ñám r ưc long tr ng - r ưc n ưc. Đám r ưc kh i hành t ñ n Bà T m lên t i gi ng nưc c nh chùa làng S i (Phú Th ) cách ñ n kho ng 2km. Đi ñ u ñám r ưc là c ng ũ hành, ti p ñ n là T ng c , r i ñ n chiêng, tr ng, bát b u. Li n sau ñó là long ñình r ưc bà Lan (bài v ), có nh ng ng ưi ph c d ch theo ki u. Đưng ñi t ñ n theo ñưng 179 ngày nay lên S i. Sau ki u Bà là ki u ñ ng chóe dùng l y n ưc. Các c già còn nh tr ưc kia trong ñn có m t chi c chóe b ng s Nh t B n r t cao và to, nh ưng nay ñã b mt. Ngoài ra là ki u c a các thôn thu c D ươ ng Xá và t t c các làng c y ru ng nhà ñn. Do v y mà ñám r ưc r t l n và dài, b i vì ru ng ñ t l c c a bà tr i r ng t i t n Ngh ĩa Trai, Bình Trù, Liên M . . . Bà c ũng ñưc coi là M u nghi thiên h . Do qui mô c a ñám r ưc dài và l n nh ư v y nên nó kéo dài t i b n n ăm ti ng ñ ng h mi r ưc ñưc nưc v t i ñ n. Trong lúc di n ra cu c r ưc n ưc, thì t các thôn c ũng ti n hành r ưc l v t ra ñ n ñ t l. Sau khi ki u Bà và n ưc ñưc ñưa vào ñn yên v , cu c t l b t ñ u. Các bô lão năm thôn ñưc c vào ban t ti n hành ki m tra l v t r t nghiêm ng t. L v t ñ t l trong ngày h i hoàn toàn là tr u, r ưu. T th ưng c n ăm nào c ũng v y có ch ăng thêm thì ch có bánh gai, bánh m t mà thôi. Tươ ng truy n vi c làm o n xôi th c ũng ph i r t tinh khi t. Ph i dùng n ưc gi ng Quán Đôi, ñu thôn D ươ ng Đình, gánh v nhà tr ưc ñó ba b n ngày ñ th t trong, khi ñó m i ñem ra vo g o và th i xôi, nh ư v y m i ñm b o ñ tinh khi t. Sau khi ñã xem xét l v t m t cách k l ưng, cu c t l b t ñ u. Trong "Lý tri u ñ tam hoàng ñ” b n ch Hán còn chép rõ b n v ăn t Hoàng thái h u v mùa xuân ñ n. Chúng tôi xin ghi l i ñây làm c li u tham kh o: "R ng: N ăm nay là. . . tháng . . . ngày m ng m t. Tnh-ph -huy n-tng-xã, toàn dân kính dâng l v t mong ñưc chi u c . Tri u Lý, Hoàng ñ th ba Lan linh ng, dung m o th ơm tho, ñc h nh ñoan trang, trí hòa hi n h u, trinh ti t phép lành, l ng danh nhân h u. . . giúp n ưc ñ y phúc, ngh ĩa ñp, m t m c hi n hòa ñôn h u, d p h t n n, yêu n ưc; ñoan trang ñim lành, c u ñ i yên dân, giúp n ưc b o v s nghi p, gây d ng c ơ ñ, vun tr ng n n ơn, ban phúc, phát ca. . . ñ c l n l ng danh, hành vi tao nhã, gi n n p, yên dân gi n ưc, lòng nhân ñc m r ng kéo dài không ngh . Rt linh Hoàng thái h u ngôi trên, r ng có l t trong mùa xuân. 4525 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
26. www.100hanoi.com Leã Hoäi Haø Noäi Kính mong Hoàng thái h u xét ñ n ch t i t ăm, Đoan trang thu n túy công ơn y ghi l i c n ăm, mu n k . Nay g p th i lành, t mùa xuân, l mn, tình thâm, kính c n, xin ñưc chi u c , ban phúc, giúp n ưc th nh v ưng, giúp c u v t dân c ư m no. Xin tâu trình" Ch c ch n v ăn t này ñưc làm v sau và t i nay không rõ vào ngày h i n i dung bài t có gi ng nh ư trên không, song ít nh t ñó c ũng là c li u ñ th y ñưc ni m mong ưc cu xin c a dân làng ñi v i Bà. Sau cu c l chính th c c a các c trong h i ñ ng, ra vào không ng t là các cu c dâng l ca dân làng và khách th p ph ươ ng. Ngày h i ñ u tiên kéo dài cho ñn khuya trong không khí nghiêm trang t i ñ n cùng các cu c vui ngoài sân và khu v c xung quanh. Tươ ng truy n sau khi t l xong ngày hôm ñó c ũng nh ư bu i hôm sau, l v t ñưc chia ra làm ñôi, riêng D ươ ng Đá (là n ơi sinh ra Bà) ñưc m t n a, n a kia m i ñưc chia cho các thôn còn l i trong xã. Riêng ông ch t ñưc bi u 60 ph m o n và 60 qu chu i. Nh ng c già ñưc chúng tôi h i ñ u kh ng ñ nh h i x ưa không có chi ti t v ki u và võng l ng c a ông bán d u trong ñám r ưc ngày h i (ng ưi mà theo truy n thuy t ñã báo tr ưc cho Lan bi t s tr thành hoàng h u). Tuy nhiên theo B c Ninh d ư ña chí ca Đ Tr ng V ĩ, (m c c tích) khi nói v mi u Lý Thái h u l i nh c ñ n chi ti t này nh ư sau: “Ng ưi con gái làng D ươ ng Xá hái dâu trong n ươ ng. Có m t ông lão bán d u trông th y trên ñu cô có ñám mây tía li n ñ n b o cô ta ñi g p vua. Ng ưi con gái t ch i nói: "M tôi sai tôi ñi hái dâu ch không sai ñi xem vua" . Ông lão nài thêm, nói "sau này n u qu cô ñưc quí hi n thì cho tôi võng l ng ñi tr ưc". Đ n lúc ñó, cô ta m i ch u nghe theo ông lão ñn ch vua ng . . . Lý Nhân Tôn lên ngôi, tôn làm hoàng thái h u. Nh l i ông bán d u, m i khi ng giá l i cho võng l ng (c a ông - LHL) ñi tr ưc. Nên v sau, dân v n gi l c ũ. Hàng n ăm ngày nh p t ch m h i, v n r ưc m t cái ki u ñ ñ không và m t ñôi l ng xanh ñi tr ưc ki u th n, không dám thay ñ i". Ngày 20 tháng 2 h i c ũng b t ñ u bng nh ng cu c r ưc. Song l n này là r ưc Thành hoàng và l v t c a các thôn thu c Dươ ng Xá và nh ng n ơi ăn l c ru ng c a ñ n bái v ng dâng l . Tr ki u c a b n thôn thu c D ươ ng Xá và Thu n Quang ñưc vào trong ñn, còn t t c các ki u c a nh ng làng khác ñu ph i ñ ng bên ngoài c ng ñ n (ch ñưng 5 bây gi ) bái v ng vào. L vt ñưc chuy n vào trong ñn. T i sân ñ n còn có t c ph t c t ng, truy n r ng nh t là vào nh ng n ăm tr i âm u, múa c là ñ xua tan mây ám cho tr i quang mây t nh. Thu n Quang là làng ñưc quy n l a ch n t ng c cho h i hàng n ăm. 4526 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
27. www.100hanoi.com Leã Hoäi Haø Noäi Tng c c ũng ñưc l a ch n c n th n, là ng ưi không tang ch , ñ p ng ưi, kh e m nh và nhanh nh n. Ngoài ra còn có hai th hi u tr ng và chiêng. C th hi u c và th hi u tr ng, chiêng ñu m c ñ p và ph i t p luy n t tr ưc. Các ñ ng tác và ñiu múa c a h cũng gi ng nh ư hi u c , hi u tr ng và hi u chiêng h i Dóng. Hi u c c ũng quì, nh y múa ba l n nh ư ba ván h i Dóng. Lá c c ũng dài nh ư h i Dóng, nh ưng t ng c ph i t p luy n c n th n, thu n th c, tránh ñ c lùng nhùng mà cu n vào cán, nh ư v y s b ph t v r t n ng và có l i v i Thánh. Do ñó mà các t ng c luôn luôn ph i chú ý trong khi luy n t p . . Ti bãi Xây trong ñ n, ngày tr ưc r t r ng và cây c i um tùm, mát m , là n ơi di n ra cu c ñ u c ng ưi. Ng ưi ñ p nh t ñưc ch n làm t ưng. M i quân c ñ u có m t chi c gh ñ u ñ ng i. Riêng tưng c ñưc che thêm m t chi c l ng. Ng ưi ch ơi ñánh nưc nào thì ng ưi ñóng vai quân c chuy n ch theo n ưc ñánh. C nh ư v y ván c di n ra c ăng th ng v i s ñ u trí c a ng ưi ch ơi, nh ưng l i h p d n ng ưi xem không ch vì các n ưc c tài ba mà còn b i các màu s c và s thanh tú c a các nam n ñóng quân c . Cu c ñánh c phân th ng b i cho các ñ ch th kéo dài cho t i h t h i. Đ n cu i hi ng ưi ta m i xác ñ nh rõ ng ưi th ng và trao gi i cho ng ưi nh t cu c . Mi n ăm h i ñ u có ph ưng hát các n ơi ñn ñă ng cai hát gi c a ñ n, su t t 19-2 ñn h t h i. Th ưng th ưng các ph ưng hát ñ n xin, ñ a ph ươ ng tín nhi m ph ưng nào thì cho phép h t i hát gi c a ñ n cho ñ n khi rã ñám m i thanh toán ti n cho h . Ngoài ra các ph ưng chèo, tu ng khác c ũng ñ n góp vui cho h i thêm sôi n i. Trong h i còn có các trò ch ơi khác nh ư t tôm ñim, ñ u v t, ch i gà, ñt pháo và th i pháp thu c có c hát cô ñ u. . . C nh ư v y l h i ñ n bà T m kéo dài cho ñn h t ngày 2l tháng 2 âm l ch. Ngày 22 tháng 2 là ngày t rã ñám và kt thúc h i. Cũng vào ngày ñó các gi i v t, gi i c m i phân ngôi nh t nhì và làm l trao gi i . Qua kh o sát l h i D ươ ng Xá và nh ng làng có liên quan ta th y m t s ñim sau: l. Trong các làng th Nguyên phi Lan thì h i D ươ ng Xá có qui mô l n nh t. H i có rưc n ưc t trên S i (Phú Th ) v i ñám r ưc l n g m c t ng D ươ ng Quang x ưa và các làng ăn l c ñ n Bà T m. N u nh ư Nh ư Qu ỳnh (H i H ưng) hay chùa D m (Nam Sơn, Qu Võ, B c Ninh), Phú Th (Gia Lâm, Hà N i) nh t m c m i ng ưi ñ ucho ch th Nguyên Phi Lan, thì t i D ươ ng Xá, bà T m và Nguyên Phi ch là m t và có m t quá trình l ch s dài t m t hình t ưng cô T m lam l ũ và thông minh ñn v Nguyên phi tài ba, tháo vát. Ch có D ươ ng Xá kiêng ch T m g i là b i, cám g i là ñn . 4527 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
28. www.100hanoi.com Leã Hoäi Haø Noäi 2. Vào d p h i, c D ươ ng Xá, Nh ư Qu ỳnh và Phú Th ñ u r ưc giao hi u và c ba n ơi ñu trân tr ng yêu quí th n t ưng M u nghi thiên h c a mình. C ũng d nh n ra ñiu ñó vì Th L i trang x ưa bao g m ñ t ñai su t t S i (Phú Th ) cho t i V ăn Lâm, V ăn Giang, Hi H ưng ngày nay. C ba làng trên ñu thu c trang Th L i y. Do v y không l y làm l khi xu t hi n tâm th c kính tr ng, c ba làng ñu coi Nguyên Phi Lan là ng ưi c a quê mình. 3. Ghép các chi ti t h i c ba làng ta s có ñưc m t l h i tr n v n v i n i dung là toàn b truy n thuy t v s th c l ch s v Nguyên Phi Lan. Đó là các t c l , nghi th c liên quan ñn cô T m ñ n Bà T m. Chi ti t ông bán d u h i làng Ghênh (Nh ư Qu ỳnh) nh c ñ n ñon cô T m d a bên khóm lan khi ñi hái dâu và g p vua ñ thành hoàng h u sau này. T c bông sòng h i làng Phú Th (S i) nh m k l i s tích ñ u thai c a vua Lý Nhân Tông và cu i cùng là nh ng nghi th c và l v t c a ngày h i nói lên quãng ñi cu i cùng c a Nguyên Phi chuyên tâm vào vi c xây d ng chùa chi n, chuyên tâm làm ñiu thi n, tu nhân tích ñ c n ơi c a ph t. Toàn b l ch s c a m t nhân v t ñưc bi u t ưng hóa trong các nghi th c, t c l l h i c a c ba làng. Do v y vi c t ch c t t l h i ñây s phát huy ñưc tình ñoàn k t, t ươ ng tr l n nhau gi a các ñ a ph ươ ng nh ư truyn th ng t t ñ p c a các làng m c Vi t Nam v n ñã có t xa x ưa. 4. Nh ng n ăm g n ñây, h i ñ n Bà T m ngày càng tr thành m t l h i l n. Khu v c ñn ñã ñưc tu s a khang trang h ơn, ñp h ơn. Ngày h i ñưc s t ch c khá chu ñáo ca chính quy n ñ a ph ươ ng và nhân dân trong xã. Nhi u trò vui dân gian ñưc khôi ph c l i nh ư t tôm ñim, ch i gà. . . M t s sinh ho t m i ñưc t ch c. . . Trong m t khu v c ñ n h ơn hai hécta, các trò ch ơi ñưc b trí h p lý cho nên ñã thu hút ng ưi xem r t ñông. D ươ ng Xá l i là n ơi g n Th ñô, n m c nh ñưng qu c l s 5, do ñó khách tr y h i c ũng r t ti n l i. Vì v y khách ñ n h i m i n ăm m t ñông thêm./. Nm v trí bên t ng n sông H ng, ngay trên con ñê thu c xã Thu Ph ươ ng, huy n T Liêm, Hà N i. Đ n Trèm (t trèm, bi n âm c a t vi t c T.lem, T.rem - Trèm) ñã ch ng ki n bao mùa ñi dòng thay h ưng c a con sông H ng v a hi n hoà v a d d n m i mùa con n ưc. Đây chính là n ơi th Lý Ông Tr ng. Câu chuy n v tài n ăng, ñc ñ c ũng nh ư oai linh c a ông c khi s ng l n khi ñã cht, c khi còn trong n ưc l n khi n ưc ngoài (Trung Qu c) ñã tr thành bi u t ưng c a sc m nh và chính ngh ĩa. Nh ưng v i dân làng Thu Ph ươ ng ông v n t n t i nh ư m t phúc th n b o h cho dân làng, t ưng ông cùng phu nhân ñưc th ph i h ưng trong ñn và tôn kính g i là Đc ông, Đ c Bà. 4528 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
29. www.100hanoi.com Leã Hoäi Haø Noäi Hi ñ n Trèm (Chèm) Hng n ăm h i ñ n Trèm m 3 ngày (t 14-16/4) ñ t ưng ni m Lý Ông Tr ng. M ñ u là l r ưc n ưc sáng s m ngày 15. N ưc ñưc l y gi a dòng sông ñ ph c v cho l tm t ưng. Sau ñó là l r ưc v ăn (r ưc bài v ăn t t nhà ng ưi tr ưng v ăn ra ñình), cu i cùng là l t ng kinh c u siêu do th y chùa ph trách ti n hành trong ñêm R m. Khi các nghi l ti n hành xong c ũng là th i ñim dân làng và khách th p ph ươ ng chung vui không khí h i hè: th chim b câu, chèo thuy n, ñánh c , ñ u v t Trong ñó h p dn nh t v n là h i thi th chim và chèo thuy n. V i s tham d c a nhi u ch chim có khi t i d ăm ch c th m chí hàng tr ăm ñàn chim ch ñ i m l ng tung cánh, ñua tài cao th p trong ngày h i càng làm cho không khí h i ñ n Trèm thêm náo nhi t. T nh ng nghi th c và t p t c: r ưc n ưc, t m t ưng, chèo thuy n, th chim là hình nh m nh t c a các l nghi nông nghi p xa x ưa, qua ñp ñ i c a th i gian và các dòng văn hoá cho ñn nay ch còn hi n di n nh ư m t thú ch ơi tao nhã và tinh th n th ưng võ. Tt c t o nên s h p d n riêng c a m t làng quê nông nghi p ven ñô. 4529 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
30. www.100hanoi.com Leã Hoäi Haø Noäi Tc l r ưc l n khao quân ñ c ñáo La Phù Vào ngày 13, 14 tháng Giêng (Âm l ch) h ng n ăm, xã La Phù (Hoài Đc, Hà N i) di n ra l t gi thu hút ñưc nhi u khách th p ph ươ ng tham d . Đ c bi t n ơi ñây có t c l rưc l n h t s c ñ c ñáo và h p d n. Nuôi l n ăn c ơm ñng Theo các c già La Phù k l i, t c r ưc l n n ơi ñây b t ngu n t vi c khao quân c a Đc thánh Tam Lang Đ i V ươ ng, m t l c t ưng th i Hùng V ươ ng, có công ñánh gi c Th c. T c truy n, m i khi Đ c thánh t p h p quân s ĩ ñánh gi c, ng ưi dân th ưng th i xôi, th t l n ñ khao quân. Sau này, v t ưng tài ba ñã “hóa” vào ngày 14 tháng Giêng làng La Phù. Do ñó, ng ưi dân l y ngày 13, r ng ngày 14 tháng Giêng là ngày dân làng t ch c khao quân và c ũng là ngày gi c a Tam Lang Đ i V ươ ng. Ông Nguy n V ăn Sùng, m t ng ưi cao tu i ñình La Phù k r ng, ñ ñưc tr thành “cai ñám” (ng ưi cung c p l n cho bu i r ưc), ng ưi dân ph i ñă ng ký t n ăm tr ưc. Sau ñó, các c già có uy tín trong xóm ñó h p nhau l i bàn b c, ch n ra ng ưi ưu tú nh t ñ giao “ông l n” ph c v cho l h i n ăm sau. Ng ưi La Phù tin, n u có m t “ông l n” to, ñ p ñ t thánh, ñưc ch ăm b m công phu và không b nh t t thì c xóm s ñưc h ưng l c. Do ñó, vi c l a ch n ng ưi ch ăm sóc ln r t kh t khe. Cai ñám bu c ph i là ng ưi có ñ c, tài, con cái ph i có ñ 2 v (có c con gái và con trai) 4530 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
31. www.100hanoi.com Leã Hoäi Haø Noäi Là m t ng ưi t ng ñưc làm cai ñám, anh Nguy n Quang S ơn, 49 tu i (xóm Minh Khai II) k , khi nh n tr ng trách, c m t n ăm tr i gia ñình anh không dám l ơ là vi c ch ăm b m “ông l n.” “Các c có câu, nuôi l n ăn c ơm n m, nuôi t m ăn c ơm ñng nh ưng lúc tôi nuôi ‘ông’, ch dám nm chút nào,” anh vui v nói. Vì công vi c ch ăm sóc này h t s c quan tr ng nên ng ưi nuôi l n ñ t l c ũng ph i tách b ch riêng “ông l n” v i ñàn l n nhà mình ñang nuôi. Ch ñ ăn u ng c a “ông” cũng ñ c bi t: Mùa hè ph i tm r a s ch s , th c ăn không ñưc tr n cám công nghi p. Thi tho ng, ph i “b i d ưng” b ng b t s n, ñưng Đôi khi, “ông l n” còn ñưc “chén” c cháo n u b ng g o th ơm, g o n p cái hoa vàng. Nu “ông l n” nh có b “h t h ơi, s m ũi,” l p t c cai ñám ph i gi các c già l i nhà bàn bc, nh bác s ĩ thú y ch a tr . N u ch ng may “ông l n” b ch t, cai ñám ph i l p t c tìm mt “ông” khác ñ thay th và s không có c ơ h i làm cai ñám n a. Ng ưi ta cho r ng, xóm ñó r t có th trong n ăm s g p nh ng ñiu không thun l i khi c xóm không ch ăm ñưc “ông.” B i th , các c cao niên th ưng xuyên ñi ch ăm “ông” theo ki u thanh tra ñ t xu t. N u phát hi n cai ñám không chu ñáo v i “ông,” các c s hp ph t và có th còn t ưc quy n cai ñám. Ng ưi ta hay trêu ñùa nhau r ng, r ưc l n La Phù theo hình th c “c ph n” c ũng b i chi phí nuôi “ông l n” là s góp s c c a c m t xóm ch không ph i c a m t nhà. Sau mt n ăm, “ông l n” ít nh t ph i có tr ng l ưng 120kg m i ñưc xem là ñt yêu c u. Rưc “ông” ñi m th t Sáng s m ngày 13 tháng Giêng, cai ñám cho l n ăn no. Sau ñó làm m y mâm c ñ mi các c trong xóm cùng nh ng ng ưi ñ n th t l n. R i ng ưi ta tr i chi u t c ng chu ng ñ r ưc “ông l n” ra ngoài. Nh ng ng ưi th t l n tuy t ñ i không ñưc phép dùng roi qu t ho c dùng dây trói bu c “ông l n” mà ph i dùng tay ñ gi . Sau khi th t “ông l n,” ng ưi ta ñ t l n trên m t chi c khung b ng tuýp n ưc (tr ưc kia bng tre) ñã ñưc u n cong ñ ch ng mình l n lên cao. Ti p theo, h t o dáng cho l n nh ư lúc còn s ng, ñ t lên chõng cao kho ng 1,2m. Chi u r ng, dài c a chõng tùy tr ng lưng c a l n ñ làm. Sau khi “ông” ñã yên v trên chõng, ng ưi ta b t ñ u trang trí cho ông b ng nh ng bông hoa t gi y màu c t ra, t t hoa t ươ i thành vòng 4531 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
32. www.100hanoi.com Leã Hoäi Haø Noäi L m t nh t ph i k ñ n “chiêu” bóc l p m lá c a chính “ông” ñ ph lên da “ông,” t o thành m t l p hoa v ăn trang trí r t ñ p m t và ñc s c. Kho ng 18 gi , khi ánh ñèn ñin ñưc th p lên và nh ng chi c ñèn l ng, ñèn nháy trang trí kh p ñưng làng, ngõ xóm ñng lo t sáng là lúc các xóm nh n nh p rưc ki u l n ra ñình. Theo l , xóm g n r ưc tr ưc, xa r ưc sau. M t ñ i r ưc ñưc s p x p tu n t : ñi ñ u là hai lá c ñ i, r i sau ñó là ñi nh c kèn, múa lân. Ti p theo s là “bàn ñc” v i ñ ñ th nh ư cây ñèn, ng hoa, mâm ng ũ qu , chè o n và ñnh h ươ ng tr m nghi ngút r i ñ n qu xôi. Cu i cùng, ki u c a “ông l n” ñưc ñ y (ho c khênh) b i nh ng thanh niên kh e mnh nh t. Đám r ưc ngày nay di n ra r t nh n nh p. Các xóm ñ u có ñ i v ăn ngh riêng c a mình ñ bi u di n. Xóm thì múa lân, xóm múa sinh ti n xóm dùng nh c bát âm và có xóm thuê h n kèn tây, tr ng ñng th i vang m t góc tr i. Khi ñn ñình làng, bàn ñc c a các xóm ñưc x p d c hai bên sân ñình ngoài và sân ñình trong, l l n ñưc khiêng vào ñi ñình và h u cung ñ các c làm l . Theo t c l La Phù, ngày 14 tháng Giêng là ngày gi c a Thành Hoàng, ng ưi dân s không t ch c ca hát và nh ng trò ch ơi. Do ñó, l r ưc t ch c vào ngày 13 tháng Giêng, sau ñó là l t di n ra t 23 gi ngày 13 ñn 2 gi sáng ngày 14. Sáng 14, tr ưc s ñông ñ c a bà con sân ñình, các c s công b ñim thi xem l n ca xóm nào ñp và có quà t ng (th ưng là vài bao thu c, gói chè). Sau ñó, t ng xóm li khiêng l n v và x th t, chia ph n cho t ng h trong xóm c a mình. 4532 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
33. www.100hanoi.com Leã Hoäi Haø Noäi Đc bi t, toàn b tr ng l ưng, giá thành c a “ông l n” s ñưc ng ưi dân ñóng góp ti n mua. Nhà ch ch t n kém trong vi c làm c ơm th t ñãi ng ưi ñ n m l n và trang trí cho ln mà thôi. Theo l i các c cao niên, ngày nay nh ng nghi l trong l h i r ưc l n La Phù v n gi nguyên b n s c. Ch khác là khi cu c s ng ñã sung túc h ơn thì quy mô t ch c c ũng l n hơn mà thôi. 4533 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
34. www.100hanoi.com Leã Hoäi Haø Noäi Hi ñ n Voi Ph c Th : Linh Lang ñi v ươ ng, th n tr n ph ươ ng Tây, (con vua Lý Thánh Tông) Đa ñim: Đn Voi Ph c - ph ưng Ng c Khánh, qun Ba Đình, Hà N i Th i gian: 9 – 11 tháng Hai Đc ñim: Thi nâng hòn ñá tuy n trai ñô Rưc: Thu Khuê - Th L - Hào Nam Đn Voi Ph c Phía Tây Hà N i nay thu c ph ưng Ng c Khánh, Ba Đình, Hà N i. Th L x ưa là vùng ñt khu T ng N i, huy n Qu ng Đ c, ph V ĩnh Thu n . Ông Hoàng Phúc Trung(th i Lý) ng ưi L M t (Gia Lâm) ñã v vùng này khai phá l p khu Th p Tam Tr i gm: Ng c Hà, Xuân Bi u, H u Ti p, Đ i Yên, V n Phúc, V ĩnh Phúc, C ng Yên, C ng V, Li u Giai, Báo Khánh, Th L , Kim Mã, Gi ng Võ. Đn th Linh Lang ñ i v ươ ng, con trai th t ư vua Lý Thánh Tông (1054 – 1072) do m t bà phi ng ưi làng B ng Lai ( Đan Ph ưng) sinh ra. Có nhi u th n tích ghi. M t v ăn b n g c do ông h Nguy n sao chép năm T Đ c th 8 (1856) cho bi t: t ưng gi c Tri u Ti t, Quách Qu ỳ th ng l ĩnh chín tưng: H ng, Châu, V ũ, Nh , S ư, T ĩnh, Hoàng, V ĩnh, Trinh ph i h p v i quân Chiêm t i xâm l ưc n ưc ta. Gi c kéo ñ n mi n Qu c Oai. Th gi c m nh, kinh thành náo ñng, nhà vua lo l ng. Vua sai s gi chiêu m ng ưi tài ñánh gi c. T i Th L , v ươ ng ñang nm ch t nghe l i chiêu hi n li n cho m i s gi vào, v ươ ng xin mua s m cho ng n c hng, m t cây giáo dài, m t th t voi ñ c. Vua không nh ng chu n y mà còn c p thêm cho m ưi v n binh lính. V ươ ng t p h p ngh ĩa s ĩ c a bn tr i ñưc 121 ng ưi. S p ñ t quân ng ũ xong, v ươ ng th ng l ĩnh ba quân cho xông tr n Phú L ươ ng, tr n cu i cùng c ñào ph t ph i bay, quân ta toàn th ng. Sau ñó tr v quê h ươ ng, Linh Lang n m trên phi n ñá, hóa thành giao long b ơi xu ng H Tây. Đ i sau nh ơn ngài l p 269 ngôi ñ n th t Hà N i ñ n Thanh Hoá. Di tích ñ n Voi Ph c n i ti ng vì n m trong t tr n Th ăng Long. Đn có c ng tam quan c , m t ñôi câu ñ i ghi: Sinh vi t ưng, t vi th n, uy tr n Nam Bang ñ nh t, Công t i tri u, danh t i s , l ưu truy n B c H i vô song. (T m d ch) 4534 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
35. www.100hanoi.com Leã Hoäi Haø Noäi Trong h u cung ngoài pho t ưng Linh Lang còn hai pho t ưng ñ ng, ñó là t ưng Lê Công X c và Nguy n Công Hoàng. H là hai trong s 121 ng ưi lính tham gia tr n phá quân T ng sông Khau Túc (sông C u) cùng thái t Ho ng Châu và Ph qu c Thái Uý Lý Th ưng Ki t. sau sân ñ n còn d u ñá m t th i t ươ ng truy n là qu t ñ cho trai làng trong ngày “Tuy n ñô”. H i t ch c l n l n cu i cùng vào kho ng n ăm 1924, có mưi ba làng - tr i tham gia. Ngày 10 tháng Hai r ưc ki u t Thu Khuê v Th L , ngày 11 tháng Hai r ưc ki u t Th L v Hào Nam, Thu Khuê và Hào Nam là n ơi k t ngh ĩa. Th L gi l th cúng, x ưa g m ba giáp: giáp B c, giáp Nam và giáp Đông. Đi h i n ăm năm m t l n. Th L làm ch t . V n Phúc ñ c chúc v ăn. Còn hi l hàng n ăm V n Phúc làm ch t , Th L ñ c chúc v ăn. Ngày chính ti c, bài v c a thành hoàng ñưc r ưc t ñình hành t ng V n Phúc v Th L . Ki u bát c ng do trai làng khiêng qua máy qu ñ i . Mu n gi th ăng b ng, các ñô tu ỳ ph i v a khiêng v a bò v a c ng ưi gi nh p. Ch ñó hi n là d c núi bò g n Đ i s quán Thu Đin. M i l n ñ i h i, Tây tr n Th ăng Long này li t ưng b ng. Cây hoàng anh n r c hoa vàng bên màu vàng óng c a ki u thánh, màu l ưu truy n m ũ áo c l ng. Không ch có th p tam tr i mà m y t nh c ũng c ñoàn v d B ng Lai, Chí Trung, T ăng Non, Đình V ĩ (Hà Tây), Đình B ng (B c Ninh), Th V c (H ưng Yên) v.v Đây là h i r ưc l n. C qu t d n ñ u. R i chiêng, tr ng, l ng, tàn, tán, n i theo có hàng ch p kích, ph ưng bát âm cùng ñi sênh ti n. Cô gái múa bông duyên dáng ch y lên ch y xu ng quanh ñám r ưc ki u bát c ng r ưc s c vua phong có l ng che, ki u long ñình có bát nhang h ươ ng th ơm nghi ngút và mâm l ng ũ qu r c màu. Đoàn ki u ñi ñ n ñâu, tù và, chiêng tr ng, chuông khánh vang vang ñ n ñó. Quan t , già làng và h i ch ư bà áo qu n màu xúng xính b ưc theo sau. D ưi h , thuy n r ng múa l ưn và ti ng tr ng thì thùng âm vang m t n ưc. Đám r ưc ñi t c ng ñ n ñ n ch kho ng 300m nh ưng chuy n d ch ch m ch m ñ n hai gi . Sau khi t và r ưc, h i có các sinh ho t v ăn hoá su t ba ngày: ngâm th ơ, tri n lãm tranh th ơ ch Hán (th ư pháp), hát quan h , c hi. 4535 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
36. www.100hanoi.com Leã Hoäi Haø Noäi D h i, dâng h ươ ng và th ăm ñn, du khách có c m giác lâng lâng th y nh ư ñưc tr v vi quá kh ngàn n ăm trên m nh ñ t thiêng liêng này, b i gia nh ng tòa nhà cao t ng mi d ng v n còn gò, ao, h , cùng tam quan có con ñưng lát g ch Bát Tràng c kính, hàng cây mu m xanh um cùng cây si c th chùm r buông sát ñ t. Ngày 19/2/1976 Th tưng Ph m V ăn Đ ng ñã vào th ăm Tây tr n Th ăng Long này. Trong s l ưu ni m ñ n, Th t ưng vi t: “ Đây là m t di tích l ch s c n ñưc gi gìn chu ñáo”. Ti n s ĩ Ph m Quý Thích (1639) ñã ca ng i Th L t i v ăn bia ñ n Quán Thánh: C u ngang Linh n Chuông d i Hàn S ơn Tr ưc m t M Ph ưng Sau l ưng Mình R ng! Linh n là chùa c Hoàng Châu, Hàn S ơn là chùa ñ o Cô Tô. Đ u là nh ng danh lam th ng c nh n i ti ng. M Ph ưng có chùa bà Đanh (nay tr ưng Chu V ăn An). Mình Rng là vùng danh th ng Th L , m t d i ñ t th p nhô gò ñi. Đuôi R ng gò núi Voi (n ơi ñ ki u ngày h i r ưc), ñ u R ng chính là n ơi t a l c c a ñ n Voi Ph c - Th L r i ti p gò Nhót, gò Đt, gò L n, gò Cây, bao d u tích c a kinh thành Th ăng Long xưa v n ñưc l ưu gi . Ng ưi x ưa th ăm ñn ñã ng i ca: Sinh v n con vua thác hóa th n Đn ñài r c r c nh thanh tân Ngàn n ăm Tr i ch l ưu danh tích M t d i H Tây s ch b i tr n 4536 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
37. www.100hanoi.com Leã Hoäi Haø Noäi Hi Đ n Thánh C Nm trên tuy n du l ch hành h ươ ng v ñ t Ph t Chùa H ươ ng, Đn Thánh C là ñim dng chân c a nhi u du khách th p ph ươ ng. Ngoài s sùng kính ñi v i b c ti n nhân nhi u công lao v i tr ăm h , khách du l ch còn ñưc chiêm ng ưng m t b c tranh thiên nhiên hùng v ĩ v i núi non, sông n ưc, trên b n, d ưi thuy n, tr già, gái trai nô n c ngày tr y h i Đn Đ c Thánh C to l c trên ñt thôn H u V ĩnh (xã H ng Quang, huy n ng Hoà, Hà Ni), còn g i là ñn Thiên V ng. Đ n Đ c Thánh C ñã ñưc Nhà n ưc x p h ng là di tích l ch s - v ăn hoá. Cng Đ n Đ c Thánh C . nh: M.B Đn ng bên t ng n sông Đáy, t a l ưng vào dãy núi Hàm Long trùng ñip. Du khách tr y h i chùa H ươ ng trên ñưng 21B, ñon t Thanh B v b n Đ c Khê, ñn xã H ng Quang, theo bi n ch d n trên tr c ñưng qua cánh ñ ng tr i r ng, ñi kho ng 15 phút ñưng sông t Đình Xuân s c p b n Đ n Đ c Thánh C . Tươ ng truy n, Đ n Đ c Thánh C ñưc xây d ng cách ñây kho ng 1.500 n ăm. Đ n th th n là v t ưng "Nh t ph m ñ i v ươ ng" tri u Ti n Lý Nam Đ. Theo sách " Đi Nam nh t th ng chí" và th n ph , s c phong hi n l ưu gi t i ñ n do Hàn Lâm vi n Đông Các ñ i h c s ĩ Nguy n Bính so n n ăm H ng Phúc nguyên niên (1572) và Qu n giám bách th n tri ñin Nguy n Hi n phng sao n ăm V ĩnh H u l c niên (1740) thì Th n thu c dòng dõi Kinh D ươ ng V ươ ng, con cháu vua Hùng. 4537 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
38. www.100hanoi.com Leã Hoäi Haø Noäi Sinh th i, Th n là m t v t ưng phò Lý Bôn d p gi c L ươ ng xâm l ưc. Th n v n là ng ưi có tài thao l ưc thu quân, ñưc Lý Bôn phong làm "T ng th ng quân v thu ñ o th ưng t ưng quân". Ngài cùng v i Đ i t ưng Ph m Tu th ng l ĩnh quân s ĩ, phía B c dp t ưng gi c Tiêu T ư nhà L ươ ng, phía Nam d p gi c Ch ăm-pa xâm l ưc. Di t xong gi c, ñ t n ưc thanh bình, ngày 6 tháng 12, Ngài ñi xe mây v c a sông Hát thu c trang Hu V ĩnh, hào quan sáng r c m t vùng. Ngài hoá t i n ơi ñây - n ơi thân m u ñã sinh ra Ngài. Hi n thánh, Ngài ñưc Lý Nam Đ phong s c "Nam Thiên linh ng t i linh th ưng ñng tôn Th n". Nhà vua ban cho 5 h t b c, c p ru ng ñ t cho trang H u V ĩnh làm "h nhi", tu s a ñ n mi u ñ ph ng th , l ưu d u linh tích tr ưng t n cùng non sông ñt nưc. T ñó, ngôi ñ n này luôn ñưc ph ng th tôn nghiêm. Nhân dân ña ph ươ ng và khách th p ph ươ ng th ưng xuyên v bái l , chiêm ng ưng công lao b c Ti n nhân. Tr i qua các triu ñ i ñ u ban s c phong. Hi n t i ñ n còn l ưu gi ñưc 48 ñ o s c t th i Lê Th n Tông niên hi u V ĩnh T (1619-1628) ñn th i Nguy n. Các s c phong ñ u ghi nh n "x ưa nay giúp n ưc, giúp dân nhi u l n linh ng, x p vào hàng t i linh th n tr i Nam". N ăm 1991 ñã ñưc B V ăn hoá - Thông tin x p h ng. T x ưa, nhi u b c ñ ng ñ u v ươ ng tri u, các anh hùng dân t c ñã t ng v ñây chiêm ng ưng, bái l . Theo th n ph h i th k th X, Đinh B L ĩnh d p lo n 12 s quân ñ n ñn H u V ĩnh, th y phong c nh núi sông hùng v ĩ, ng ưng m th n linh, ông ñã cho quân s ĩ h tr i làm l c u nguy n. Đ n n a ñêm, Th n báo m ng âm phù giúp ông d p gi c. Ông làm l bái t và ch n m ưi hai trai tráng c a làng sung vào ñi quân túc v . T ñó, ñánh ñâu th ng ñó, r i lên ngôi, ñó là Đinh Tiên Hoàng. Nh ơn th n phù giúp, nhà vua s c phong "Th ưng ñ ng th n" cùng m t "Th ưng linh t thông c m r c thánh h ng ân uy li t hi n h u trung minh qu c Th ưng ñ ng th n". Ngày 11 tháng giêng hàng n ăm, nhà vua xa giá v hành l . T ñó, ngày 10, 11, 12 tháng giêng tr thành ngày h i l n c a nhân dân ñ a ph ươ ng. Th i Tr n, vào n ăm 1285, H ưng Đo V ươ ng Tr n Qu c Tu n tr ưc khi ñ i phá quân Nguyên Mông, ông kéo quân v gi c a r ng huy n Hoài An (mi n ng Hoà, M Đ c ngày nay). H ưng Đo V ươ ng ñã vào ñn làm l t th n, sau ñó ti n ñánh quân gi c, giành ñi th ng. Vua Tr n s c phong cho th n "Nh t v v ũ l i phong vân ñ ng kh u h qu c linh ng Th ưng ñ ng th n". Ngày 6 tháng 5, nhà vua sai t ưng s ĩ v làm l bái t . T ñó, ngày này c ũng là ngày l h i c a nhân dân ña ph ươ ng. V ki n trúc, ngôi ñ n ñưc xây d ng theo ki u trong ch "V ươ ng", ngoài ch "Qu c". Phía ngoài có c ng ñ n và t ưng bao quanh. Phía trong là hai dãy hành lang, nhà ñi bái, nhà h u cung và toà ng mu ng. 4538 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
39. www.100hanoi.com Leã Hoäi Haø Noäi Toà h u cung có 9 r ng ch u. Trong ñn còn l ưu gi ñưc toàn b h th ng hoành phi câu ñi s ơn s ơn th p vàng, s ơn mài, kh m trai có giá tr . Đ t gi a toà ñi bái là hai b c hoành phi: Bc ngoài: "V n c anh linh (muôn thu anh linh); b c trong: "Nam Thiên th ưng ñ ng" (th n th ưng ñ ng tr i Nam). Trong ñ n còn có hàng ch c câu ñ i g s ơn son th p vàng, có câu ñi c a các quan ñ i th n. Câu ñ i c a nhà chí s ĩ yêu n ưc Nguy n Th ưng Hi n ti n s ĩ khoa Nhâm Thìn, vi t: Long ñin ph n sùng t ng ũ thái loan ch ươ ng tiên quy t h Long tung truy n c s thiên niên vân giá h i thiên quy. Dch ngh ĩa: Đin h ưng ñn th nh n ăm s c ph ưng bay c a tiên m Du binh truy n s c ũ ngàn n ăm xe mây tr i bi n v n v . Câu ñi c a Th ưng th ư Bùi B ng Đoàn, vi t: Qu c H u V ĩnh t chiêm ñ ñ c Dân Hoài An tr ch ng ưng hoàng ân Dch ngh ĩa: Nưc có ñ n H u V ĩnh ngôi ñ ñ c Dân Hoài An ng ưng ơn ñc Hoàng ñ" Đc bi t, c ng chính c a ñ n là m t ki n trúc hình kh i cân x ng v i nh ng ñưng nét ñp v phù ñiêu r t ñ p. Phía trên c ng ñ p n i b n ch : "Lâm h h u hách" (n ơi n i ti ng hi n hách). Hai c t tr có câu ñ i: T thiên d ư niên vu t H ng L c thánh th n tú thu k ỳ s ơn tiêu th ng tích. Bách niên v n th chi h long tiên dân t c ph phông can v ũ t i linh sàng. Dch ngh ĩa: Hơn b n ngàn n ăm n ơi ñây có thánh th n H ng L c, non n ưc ngoài th ng tích. Mãi mãi v sau dân t c r ng tiên ñi ơn m ưa móc c a th n thiêng". Ngoài nh ng giá tr v ăn hoá c ñưc l ưu truy n, ñ n H u V ĩnh còn là m t th ng c nh ñp. Đ n ng bên b sông c . C a ñ n nhìn ra dòng sông. N ơi ñây, dòng sông u n khúc nh ư d i l a. Phía sau ñ n t a l ưng vào dãy núi Hàm Long. Ng n núi chính hình thành 9 c p nhìn t a nh ư 9 ñu r ng h ưng v ñ n. T ng n núi này, n ưc ch y qua 4539 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
40. www.100hanoi.com Leã Hoäi Haø Noäi lèn ñá tuôn róc rách quanh n ăm. Ngôi ñn n nh p vào l p áo choàng xanh c a nh ng lùm cây c th , cây ăn qu tr i r ng trên di n tích 20.807m2. Vi v trí núi non hùng v ĩ, sông n ưc hi m tr , n ơi ñây ñã t ng ch ng ki n bao k ỳ tích anh d ũng c a các th i k ỳ d ng n ưc và gi n ưc. T nh ng n ăm 1947-1948 ñn 1953 là vùng chi n khu c ăn c kháng chi n c a ñ ng bng B c b , ñ u m i n i li n tuy n ñưng Hà N i - Phú Xuyên - Khu Cháy ( ng Hoà) vi vùng h u c r ng l n: Nho Quan, Thanh Oai, khu IV c ũ. Công binh x ưng nh ng ngày ñu kháng chi n ñã l p x ưng ñúc súng ñn ñ u tiên khu v c này. Liên khu u U ban Hành chính Liên khu III vào nh ng n ăm 1949-1950, ñóng ñây ch huy chi n d ch Hà Nam Ninh, chi n d ch Nam Khu Cháy - ng Hoà - Phú Xuyên - B c Bình L c - Nam Hà. Đn c ũng là n ơi t p k t b ñ i xu t quân ñánh nhi u tr n l n, n ơi dng chân c a nhi u cán b cao c p c a Đ ng, Chính ph trong th i k ỳ kháng chi n. Tr i qua bao c ơn binh l a, th v n ñ i thay, ngôi ñ n v n tr ưng t n cùng v i s tr ưng tn c a ñ t n ưc, tr thành di tích l ch s - v ăn hoá. N ơi ñây n ch a nhi u d u tích l ch s ñáng trân tr ng, ñi vào ñi s ng tinh th n c a nhân dân v i lòng tôn kính, sùng bái khách th p ph ươ ng. Hàng n ăm, l ti n n ăm c ũ, ñón n ăm m i t ngày 30 T t ñ n h t mùng 4 tháng giêng. T ñó, ñón du khách tr y h i Chùa H ươ ng và hành l Đ n Đ c Thánh C ; L ñ i k ỳ ph ưc ñưc t ch c 3 ngày t 10 ñ n 12 tháng giêng, làng t ch c r ưc ki u b ng thuy n r ng dc sông, có b ơi ch i và các thuy n chi n b ơi th , r ưc l ng giá t ñ n v ñình Xuân ñn t th n. Trong 3 ngày có nhi u trò vui nh ư: múa r ng, k ỳ lân, ñ u g y ; K ỳ l t vua Đinh, t ưng ni m vua Đinh - ng ưi có công th ng nh t ñ t n ưc, làng t ch c t l 1 ngày (ngày th ưng ñinh ñ u tháng 2); H i t mùng 6 tháng 5 là ngày k ni m vua Tr n v t ơn Thánh; K ỳ t h i thu, t ch c vào ngày 11 và 12 tháng 8 có r ưc thuyn b ơi ch i, r ưc ki u trên sông t ñ n v ñình Thu, t Long Vân khánh h i; H i t mùng 6 tháng ch p là ngày k Thánh. 4540 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
41. www.100hanoi.com Leã Hoäi Haø Noäi Đình Bái Ân Đình Bái Ân ph ưng Ngh ĩa Đô, qu n C u Giây, Hà N i. T trung tâm H G ươ m theo các ph Tràng Thi, C a Nam, Đin Biên Ph , qua l ăng H Ch T ch, r i ñi ñ n theo ñưng Thu Khuê, t i Ch B ưi ñ n ñưng L c Long Quân thì r vào làng là t i di tích Bái Ân là m t ph ưng c a Kinh thành Th ăng Long c ũ, ñ i Lê C nh H ưng, thu c ph Ph ng Thiên, huy n Qu ng Đ c. Đ n tri u Nguy n thu c ph Hoài Đc, huy n V ĩnh Thu n. T x ưa Bái Ân có ngh làm gi y, lo i gi y quý và t t dùng ñ vi t v ăn t , th ư t ch quan tr ng nh t là b ng s c th i phong ki n; còn có ngh d t l ĩnh n i ti ng. Đ c bi t Bái Ân có mt tr ưng h c x ưa nh t Th ăng Long, th y giáo là Lý Công U n m t ng ưi uyên bác, làm quan to trong tri u, ñã cáo quan v d y h c. M t trong nh ng h c trò xu t s c c a tr ưng Lý Th ưng Ki t, danh t ưng th i Lý ñã lãnh ño và ch huy ñánh th ng quân Tng xâm l ưc phía B c và bình Chiêm Thành, gi yên b cõi phía nam. Bái Ân có nhi u ng ưi h c gi i, làm quan to trong tri u nh ư Nguy n Đình Hoàn ñ Hoàng Giáp n ăm 1688 niên hi u Chính Hoà 9 ñư òi Lê Hy Tông, làm quan ñn Binh b Th lang, khi ch t ñưc truy phong t ưc T ng qu n công. Đình Bái Ân th hai v ch ng V ũ Ph c và ông Thánh Chú (em ru t V ũ Ph c). V ch ng Vũ Ph c có công c ư vua Lý kh i ñau m t và do ñã t nguy n quyên sinh ñ c v ũ dân trong vùng Ngh ĩa Đô – Bái Ân h ăng hái ch ng l ũ l t khi ñê ñang v , n ưc sói vào thành Th ăng Long. Do v y nàh vua L ỳ Th n Tông (1128-1138) ñã phong v ch ng ông làm Phúc th n; còn ông Thánh Chú c m kích tr ưc s hi sinh c a các anh ch c ũng ñã quyên sinh, ñã ñưc ph i t và có s c phong cùng ông Bái Ân V ũ Ph c qua các tri u ñ i. M ông Thánh Chú nay gò Quán Cây, li n sát v i Ao Cá thu c ñ a ph n ph ưng Bái Ân. 4541 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
42. www.100hanoi.com Leã Hoäi Haø Noäi Đình ñưc xây d ng vao ñ u th i Lê (th k XVI, XVII), ñưc trùng tu l n ñ i vùa Thành Thái và vào nh ng n ăm cu i c a th k XX. Đình x ưa có tam quan nh ưng nay ch còn 4 c t ñ ng tr cao. C a ñình có c ng m i xây, xung quanh có t ưng bao. Đ i ñình 5 gian k t c u ch ng r ưng, có hai tr bi u, ñ nh có t ph ưng, d ưi có b n ô l ng ñèn long, ly, quy, ph ưng. Mái ñình l p ngói m ũi hài. Nhà Ph ươ ng ñình gi a ñ i ñình và h u cung t o thành hình ch Công, ki u ch ng diêm hai tng, tám mái trong ñ t ba c ki u. H u cung 3 gian, trong có b c ñ i t Nh t nguy t hp minh , ý nói hai ông bà V ũ Ph c cùng nêu g ươ ng sáng. Hai bên có câu ñi, m t b th có Bái Ân ngai th Thành hoàng làng (ông bà V ũ Ph c và ông Thánh Chú). Hai bên ph ươ ng ñình có hai nhà t h ư là n ơi h i h p c a dân làng. 4542 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
43. www.100hanoi.com Leã Hoäi Haø Noäi Câu ñi c trong làng ghi: Đc m u an dân công t nh ki p, Danh l ưu v ĩnh th qu c gia phong. Tm d ch: (Đc th nh yên dân cùng chung s c Ti ng th ơm muôn th ư s c phong còn). Đình l ưu gi m t cu n Th n ph do ti n s ĩ Nguy n Bính so n vào ñi H ng Đ c nguyên niên (1470), 17 ño s c phong, s m nh t là s c phong Đ c Long 6 (1634), D ươ ng Hoà 3 (1637), mu n nh t là Đng Khánh 2 (1887). Trong s s c phong còn có s c phong c a hoàng ñ Quang Trung n ăm th 5 (1792). Ph n l n các s c phong ñ u có m t “H qu c tý dân” (t c phò n ưc giúp dân) – nói lên công lao ñích th c vì dân, vì n ưc c a ba v Thành hoàng Bái Ân. Đ c bi t còn hai l nh ch v vi c qu n ru ng ñ t. Ngoài ra còn gi ñưc 3 c ki u cu i th k XVII ñ u th k XVIII, 1 m ng ch m g th k XVIII, 2 bia ñá th i Lê, Nguy n, cùng nhi u ñ th bát b ư, long ñình ñiêu kh c tinh x o. Qu n th di tích g m m t ngôi ñình c và ngôi m c a Thành hoàng gò Quán Cây, cùng m t ñon c a sông Thiên Phù x ưa (nay g i là Ao Cá). Gò Quán Cây còn là n ơi qua li c a m t s lãnh ño cao c p c a Đ ng, n ơi ñt hòm th ư liên l c trong th i k ỳ ho t ñng bí m t. Hi làng hàng n ăm vào 12 tháng 2 âm l ch, ngày 30 tháng 11 âm l ch là ngày gi ông bà Vũ Ph c. Ngày h i, v vùng B ưi t ưng b ng náo nhi t, còn có các n ơi nh ư An Thái, Xuân Đnh tham gia r ưc v i Bái Ân – An Thái. 4543 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
44. www.100hanoi.com Leã Hoäi Haø Noäi Hi đình Yên Ph Th i gian : 10/02 Âm l ch Đa ch : Ph ưng Yên Ph , qu n Tây H , TP. Hà N i. Ngày xuân, tháng Giêng v , c ũng là mùa l h i, c ư dân xung quanh h Tây l i náo n c ñi h i chùa, ñình. Trong các l h i tháng Giêng, ng ưi dân n ơi ñây c m nh n l h i ñình Yên Ph mang nét ñ p v ăn hi n c a ng ưi Th ăng Long- Hà N i. C ñ n 10-2 âm l ch hàng n ăm, làng Yên Ph l i t ch c H i ñình. H i ñình Yên Ph ñn nay v n ñưc ñánh giá là gi ñưc n n p H i ñình c a Hà N i. Ch có ñiu thay ñi không r ưc qua ñưng c ũ (t Đình ñi sang chùa Tr n Qu c ngày x ưa có m t con ñưng mòn) có bài v ăn bia miêu t khi r ưc ki u nh ư“chìm trong sóng n ưc”, mà v ưt dc ph Yên Ph qua ñưng Thanh Niên t i chùa Tr n Qu c. Còn toàn b ph n r ưc kêu và l y n ưc y h t nh ư ngày x ưa.Ki u r ưc do 4 thanh niên kho m nh, m c áo dài, di có tua m ng. Hai ki u ñ i do 16 thanh niên c ưng tráng, kho m nh m c áo tr ng, qu n tr ng, ñai ñ , ñai xanh khênh, ñi theo là ñoàn múa sinh ti n, các v ch c s c bô lão Đình Yên Ph (Tây H ) n m trong làng Yên Ph , là m t làng c trên bán ño nhô ra H Tây. Tr ưc ñây ñình 66 Phó Đ c Chính, g i là An Trì, th Uy Linh Lang Đ i vươ ng. Khi th c dân Pháp sang xâm l ưc, ñình b bi n thành tr ưng ti u h c Yên Ph . Theo s sách, các vùng lân c n Hà N i có t i 72 n ơi th Uy Linh Lang. Theo truy n thuy t, Uy Linh Lang là con vua Tr n Thánh Tông( tr vìt 1258 – 1278). Ngài là m t anh hùng ch ng quân Nguyên, có ngày Ngài ñánh gi c t i 8 tr n chi n tr ưng khác nhau. 4544 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
45. www.100hanoi.com Leã Hoäi Haø Noäi Bi v y, nh ng n ơi ngài ñi qua nhân dân còn nh và l p ñình th phong Thành Hoàng làng. C ũng b i v y, không ch riêng ñình Yên Ph mà các n ơi th Uy Linh Lang ñ u t ch c H i vào 10-2 âm l ch hàng n ăm. Riêng ñình Yên Ph còn là n ơi Uy Linh Lang t ng ng i làm vi c n ưc. Dân làng Yên Ph luôn tin vào s phù tr c a Uy Linh Lang trong vi c phát tri n kinh t . Hàng n ăm, dân c u xin ngài ñp phù tr ñ ñ p ñê ñưc thu n li. Đ t lòng bi t ơn, dân vùng này kiêng nói ch “Lang” (khoai lang g i là khoai dây). Nhà n ưc ñã công nh n ñình Yên Ph là di tích l ch s , ñưc x p h ng t ngày 27-2- 1986. Đình xây theo ki u ch Đinh v i ñ i bái d c, không theo ki u chuôi v (ngang) nh ư các ñình khác. M t bên ñình x ưa có n n và b c a V ăn ch th thánh hi n(Phan K Bính ñã nh c ñ n V ăn ch này trong bài vi t có tên “ ñêm tr ăng ch ơi H Tây” ñ u th k 20). M t bên có nhà c ũ c a nhà v ăn Th ch Lam. Trong ñình còn gi ñưc chi c ki u sơn son thi p vàng l ng l y, c kính, ñ c bi t t m bia kh c th i Lê Gia Tông (1672-1675) ghi rõ ñình th Thành hoàng là Uy Linh Lang và hai em g i là V ươ ng Đôi, V ươ ng Ba. Ba v ñ u là con c a Hoàng h u Minh Đ c ñ i Tr n. Bia còn ghi l i s ki n: H Ao V x ưa có ño nh gi a xum xuê các cây v . 4545 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
46. www.100hanoi.com Leã Hoäi Haø Noäi Năm nào h i ñình m c ũng có s tham gia c a nhân dân các ñ a ph ươ ng xung quanh h Tây nh ư Nghi Tàm, T Liên, Nh t Tân ñ c bi t có ñoàn k t ch t làng Thanh Cù, huy n Kim Thi (H ưng Yên)n ơi có Gò Đng M i t ươ ng truy n là m Uy Linh Lang v d . Sau khi l y n ưc thanh t nh t chùa Tr n Qu c r ưc v , H i t ch c l bái ban m c d c. Ngoài sân ñình t ưng b ng nh p tr ng H i v i c nh hát chèo, ñánh c ng ưi, ch i gà, ch i chim H i ñình Yên Ph trang nghiêm và là m t nét ñ p v ăn hoá truy n th ng c a Hà N i c n ñưc duy trì gi gìn. N ăm 2006, t ti n công ñ c và ñóng góp c a nhân dân ph ưng Yên Ph và khách th p ph ươ ng, ñình Yên Ph ñã ñưc trùng tu r t t m , nh ưng vn gi ñưc toàn v n c u trúc c x ưa. Đình Yên Ph thâm u, b n v ng, n m bên H Tây, ch c ch n s là n ơi linh thiêng, gìn gi nét v ăn hoá nghìn n ăm Th ăng Long – Hà Ni. 4546 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu