33 Chiến lược của chiến tranh (Phần 2)

Nội dung text: 33 Chiến lược của chiến tranh (Phần 2)

1. 13 NHẬN BIẾT KẺ THÙ CHIẾN LƢỢC TÌNH BÁO Mục tiêu chiến lược của bạn nên nhằm vào bộ não của người điều hành quân đội mà bạn phải đối đầu hơn là chính nĩ. Nếu bạn hiểu bộ não hoạt động ra sao, bạn sẽ nắm được điều cốt lõi để đánh lừa và kiểm sốt nĩ. Hãy rèn luyện cách nắm được những gì người khác nghĩ, chộp lấy những tín hiệu về tư duy và dự tính trong đầu mà họ vơ tình bộc lộ ra. Một vẻ ngồi thân thiệt sẽ giúp bạn theo dõi họ sát hơn và khai thác họ để lấy thơng tin. Đề phịng đừng để lộ các cảm xúc và tập quán tinh thần của bạn cho họ biết; cố tư duy như họ tư duy. Bằng cách tìm ra nhược điểm tâm lý của đối thủ, bạn cĩ thể khiến cho họ mất phương hướng. 193
2. THẤU HIỂU KẺ THÙ Tháng 6/1838, Huân tƣớc Auckland, thống đốc Anh ở Ấn Độ, triệu tập một cuộc họp các quan chức cấp cao của ơng để thảo luận về kế hoạch xâm lƣợc Afganistan. Auckland và các bộ trƣởng Anh khác đang ngày càng lo âu về tầm ảnh hƣởng đang lớn dần của Nga trong khu vực. Ngƣời Nga đã kết đồng minh với Ba Tƣ, lúc này họ đang cố làm điều đĩ với Afganistan, và nếu họ thành cơng, quân Anh ở Ấn Độ cĩ khả năng mất đất ở phía tây và dễ bị quân Nga tấn cơng hơn. Thay vì cố vƣợt trội hơn ngƣời Nga và đàm phán việc liên minh với Dost Mahomed, ngƣời đứng đầu nhà nƣớc Afganistan, Auckland đề xuất một giải pháp mà ơng cho là chắc chắn hơn: xâm lƣợc Afganistan và dựng lên một ngƣời cầm quyền mới – vua Soojah, một cựu lãnh đạo Afgan đã bị tƣớc hết quyền lực trƣớc đĩ 25 năm. Khi đĩ, ơng ta sẽ chịu hàm ơn ngƣời Anh. Trong số thành viên dự họp hơm đĩ cĩ William Macnaghten, bí thƣ chính của thống đốc Caltutta. Macnaghten cho rằng cuộc xâm lƣợc là một ý tƣởng xuất sắc: một nƣớc Afganistan thân hữu sẽ đảm bảo an tồn cho các lợi ích của Anh trong khu vực và thậm chí cịn giúp ích cho việc mở rộng tầm ảnh hƣởng của Anh. Và cuộc xâm lƣợc hầu nhƣ khơng thể thất bại. Quân đội Anh hẳn sẽ khơng gặp khĩ khăn nào trong việc đánh đuổi những bộ lạc thổ dân Afganistan; họ cĩ thể xuất hiện nhƣ là những giải phĩng quân để giải phĩng ngƣời Afganistan khỏi đế chế Nga và đem đến cho đất nƣớc này sự hỗ trợ cùng với ảnh hƣởng văn minh của Anh Quốc. Ngay khi vua Soojah nắm quyền, quân đội sẽ rút đi, để ảnh hƣởng của Anh đối với vị vua này, dù rất mạnh mẽ, sẽ khơng bị dân chúng Afgan phát hiện. Khi tới phiên Macnaghten phát biểu ý kiến về kế hoạch xâm lƣợc, ơng ta ủng hộ nĩ một cách nồng nhiệt tới mức Auckland khơng chỉ quyết định tiến tới, ơng cịn chỉ định Macnaghten làm đặc phái viên của nữ hồng – ngƣời đại diện tối cao của Anh tại Afganistan - ở thủ đơ Kabul. Người biết rõ kẻ thù Khơng gặp nhiều cƣỡng kháng lắm trên đƣờng đi, tháng 8/1839, quân và bản thân sẽ khơng đội Anh tới Kabul. Dost Mahomed bỏ chạy vào vùng núi, và vị cựu vƣơng bao giờ gặp nguy cơ trong khi lâm trận. quay trở lại thành phố: Đối với dân cƣ địa phƣơng, đây là một quang cảnh lạ Tơn Tử, lùng: vua Soojah, kẻ mà nhiều ngƣời hầu nhƣ khơng cịn nhớ tới, trơng cĩ vẻ Thế kỷ 4 tr. CN. già nua và dễ bảo đi bên cạnh Macnaghten, kẻ đang cƣỡi ngựa vào Kabul trong bộ đồng phục màu sáng, với một cái mũ ba gĩc gắn lơng đà điểu. Vì sao Khi bị lơi vào một cái những ngƣời này tới đây? Họ sẽ làm gì ở đây? bẫy hoặc phục kích bạn phải khơn ngoan và đầy lý trí để khơng Với nhà vua bù nhìn này, Macnaghten phải đánh giá lại tình thế. Các tin vào những điều dễ bản báo cáo gửi đến cho ơng biết rằng Dost Mahomed đang xây dựng một lực dàng. Ví dụ, nếu kẻ lƣợng quân đội trong dãy núi ở miền bắc. Trong lúc đĩ, ở miền nam, khi vào thù đặt một chiến lợi xâm chiếm đất nƣớc này quân Anh đã hạ nhục một số tù trƣởng địa phƣơng phẩm nào đĩ trước bằng cách cƣớp đoạt đất của họ để kiếm thực phẩm. Cũng rành rành là thần bạn, bạn nên tin rằng bên trong nĩ cĩ một dân cũ của nhà vua khơng ƣa thích gì ơng ta, khơng ƣa đến mức Macnaghten lưỡi câu và nĩ che khơng thể để mặc khơng bảo vệ cho ơng ta và các lợi ích khác của ngƣời Anh. giấu một trị lừa bịp Macnaghten miễn cƣỡng lệnh cho phần lớn quân đội Anh ở lại Afganistan nào đĩ. Nếu nhiều cho tới khi tình thế vững vàng hơn. quân binh của kẻ thù bỏ chạy trước một vài người lính của bạn, Thời gian trơi đi, cuối cùng Macnaghten cũng quyết định cho phép các nếu chỉ một vài tên viên sĩ quan và binh sĩ của lực lƣợng chiếm đĩng lâu ngày này đƣa gia đình lính địch tấn cơng của họ sang, để giúp cuộc sống của họ bớt phần khắc nghiệt. Chẳng bao lâu 194
3. nhiều quân binh của các bà vợ và đám trẻ con kéo tới, theo cùng họ là những ngƣời Ấn giúp việc. bạn, nếu kẻ thù đột Nhƣng trong khi Macnaghten tƣởng rằng việc các gia đình binh lính tới sẽ nhiên bỏ chạy bạn phải e ngại một mưu đem lại một ảnh hƣởng văn minh, nhân đạo, thực ra nĩ chỉ làm ngƣời Afgan mẹo lọc lừa. Và bạn thêm cảnh giác. Phải chăng ngƣời Anh đang tính đến việc chiếm đĩng vĩnh khơng bao giờ nên tin viễn? Ở khắp mọi nơi ngƣời dân địa phƣơng nhìn tới đều cĩ những kẻ đại rằng kẻ thù khơng diện cho các lợi ích của ngƣời Anh, họ nĩi năng la lối om xịm trên đƣờng biết cách thực hiện phố, chè chén say sƣa, ùa vào các sân khấu và sân đua ngựa – những trị tiêu các cơng việc của nĩ. Khi kẻ thù yếu hơn, khiển lạ lùng mà họ vừa mới du nhập vào đất nƣớc này. Lúc này ngƣời nhà khi họ ít cảnh giác của họ xem nhƣ mình đang ở nhà mình. Một niềm căm ghét tất cả những gì hơn, bạn nên chú ý của ngƣời Anh đã đâm chồi. tới họ hơn. Nghệ thuật chiến tranh, Niccolo Machiavelli, 1521 Phần lớn những con đèo mà các con đƣờng thƣơng mại chính của Afganistan chạy qua do các bộ lạc Ghilzye nắm giữ. Trong suốt nhiều năm, trải qua nhiều triều đại khác nhau của nƣớc này, họ đã đƣợc trả một khoản phí để giữ cho các con đèo này thơng thƣơng. Macnaghten quyết định chấm dứt khoản phí này. Ngƣời Ghilzye đáp lại bằng cách phong tỏa các con đèo, và trên khắp đất nƣớc, các bộ lạc đều đồng cảm với sự nổi dậy của ngƣời Ghilzye. Macnaghten cố làm cho các cuộc nổi dậy lắng xuống, nhƣng ơng khơng nhìn thấy tính cách nghiêm trọng của chúng, và những viên sĩ quan lo lắng đã bảo với ơng phải phản ứng một cách triệt để hơn đều bị khiển trách vì sự phản ứng thái quá. Lúc này, quân đội Anh phải ở lại đĩ vơ hạn định. Tình thế nhanh chĩng xấu đi. Tháng 10/1841, một đám đơng tấn cơng vào nhà của một viên chức Anh và giết chết ơng ta. Ở Kabul, các tù trƣởng địa phƣơng bắt đầu âm mƣu đánh đuổi những tay lãnh chúa nguời Anh. Vua Soojah hoảng sợ. Trong suốt nhiều tháng, ơng ta van nài Macnaghten hãy để cho ơng ta bắt giữ và hạ sát những đối thủ chủ yếu của mình, theo phƣơng thức truyền thống để bảo vệ ngai vàng của một vị vua Afganistan. Macnaghten bảo ơng ta rằng một đất nƣớc văn minh khơng dùng cách giết ngƣời để giải quyết các vấn đề chính trị của nĩ. Nhà vua biết rằng ngƣời Afganistan tơn trọng sức mạnh và quyền lực chứ khơng phải là các giá trị „văn minh”; với họ, việc ơng khơng thể xử trí các kẻ thù chứng tỏ rằng ơng nhu nhƣợc và khơng đủ sức cầm quyền, và họ để mặc cho ơng bị vây quanh bởi các quân thù. Macnaghten khơng chịu nghe theo. SƢ TỬ GIÀ VÀ CÁO Cuộc khởi nghĩa lan rộng, và lúc này Macnaghten phải đối đầu với thực tế rằng ơng khơng cĩ nhân lực để đàn áp một cuộc nổi dậy khắp nơi. Một con sư tử về già Nhƣng vì sao ơng lại phải lo sợ chứ? Dân Afganistan và các lãnh tụ của họ và khơng cịn cĩ thể kiếm thức ăn bằng sức rất ngây ngơ; ơng cĩ thể tái lập thế thƣợng phong qua mƣu mẹo và trí thơng mạnh quyết định rằng minh. Để đạt mục đích đĩ, Macnaghten cơng khai đàm phán một thỏa thuận nĩ phải dùng đến mưu theo đĩ các đạo quân và cơng dân Anh sẽ rời khỏi Afganistan, đổi lại, ngƣời mẹo. Vì thế nĩ chui Afganistan phải cung cấp thực phẩm cho quân đội Anh rút lui. Tuy nhiên, vào một cái hang và một cách riêng tƣ, Macnaghten tìm cách bắn tin cho một số tù trƣởng chủ nằm xuống giả vờ đang bệnh. Cứ thế, khi chốt rằng ơng sẵn sàng đƣa một trong số họ lên làm tể tƣớng – và chu cấp cĩ bất kỳ con thú nào tiền của cho ơng ta – đổi lại, ngƣời này phải dẹp yên cuộc khởi nghĩa và cho vào hang viếng thăm phép ngƣời Anh ở lại. nĩ, nĩ xơi ngay. Khi cĩ 195
4. quá nhiều thú rừng Akbar Khan, lãnh tụ của các bộ lạc Ghilzye ở miền đơng, đã đáp lại mất tích, một con cáo đề nghị này, và vào ngày 23/12/1841, Macnaghten cƣỡi ngựa ra ngồi để gặp đã phát hiện ra được điều gì đã xảy ra. Nĩ riêng ơng ta và quyết định cuộc trao đổi. Sau khi chào hỏi nhau, Akbar Khan đến thăm sư tử nhưng hỏi Macnaghten rằng ơng cĩ muốn tiếp tục trị lừa đảo mà họ đang sắp đặt đứng ở một khoảng khơng. Mừng rơn vì đã xoay chuyển đƣợc tình thế, Macnaghten vui vẻ đáp cách an tồn ở bên rằng ơng muốn. Khơng một lời giải thích, Akbar ra hiệu cho thuộc hạ tĩm ngồi cái hang và hỏi lấy Macnaghten – ơng ta khơng tính tới việc phản bội lại các tù trƣởng khác. thăm sư tử. “Ồ, khơng khỏe lắm,” sư tử đáp. Dọc trên đƣờng, một đám đơng đang tụ lại, họ bắt giữ ngƣời đặc phái viên “nhưng sao mi khơng xấu số, và với cơn cuồng nộ đã chất chứa nhiều năm vì bị sỉ nhục, họ xé xác vào đây?” Cáo đáp: ơng thành từng mảnh. Tứ chi và đầu của ơng đƣợc kéo đi diễu hành qua các “Tơi hẳn đã vào trong đƣờng phố của Kabul, và thân mình của ơng bị treo lên một cái mĩc sắc nếu khơng nhìn thấy trong chợ. nhiều dấu chân đi vào trong hang nhưng chẳng thấy cĩ giấu Trong vịng vài hơm, mọi thứ đƣợc làm sáng tỏ. Khoảng 4.500 quân chân nào đi ra cả.” Anh cịn lại, cùng với 12.000 nhân khẩu tháp tùng buộc phải đồng ý rút lui Người khơn ngoan lưu ngay khỏi Afganistan, bất kể thời tiết mùa đơng khắc nghiệt. Ngƣời ý tới những chỉ bảo Afganistan phải cung cấp cho đồn quân rút lui nhƣng họ khơng thực hiện của nguy cơ và nhờ đĩ tránh được chúng. điều đĩ. Vì biết chắc rằng ngƣời Anh sẽ khơng bao giờ lên đƣờng nếu khơng Ngụ ngơn Aesop, bị ép buộc, họ sẽ liên tục quấy rối quân đội xâm chiếm này trên suốt đƣờng Thế kỉ 6 tr. CN. rút lui. Những thƣờng dân cũng nhƣ binh lính nhanh chĩng bỏ mình trong tuyết lạnh. Miếng mồi, – “Mọi người đều cĩ giá của Ngày 13/1, các lực lƣợng Anh ở pháo đài Jalalabad trơng thấy một mình” – điều này khơng đúng. Nhưng con ngựa lẻ loi đang cố tiến vào cổng. Ngƣời cƣỡi nĩ, bác sĩ William chắc chắn tồn tại cho Brydon, đang sống dở chết dở, là ngƣời duy nhất cịn sống sĩt trong đội quân mỗi con người một xâm lƣợc Anh xấu số trở về từ Afganistan. miếng mồi mà anh ta khơng thể khơng đớp Diễn dịch lấy. Như vậy, để hướng nhiều người tới một mục tiêu người ta chỉ Kiến thức lẽ ra cĩ thể ngăn chặn đƣợc thảm họa này vốn đã nằm sẵn cần đặt lên nĩ một lớp trong lịng bàn tay của Macnaghten từ lâu trƣớc khi ơng tiến hành cuộc viễn sơn hào nhống của chinh. Những ngƣời Anh và ngƣời Ấn đã từng sống ở Afganistan lẽ ra cĩ thể lịng nhân ái, sự cao bảo cho ơng biết rằng dân chúng ở đĩ thuộc loại ngƣời kiêu hãnh và độc lập thượng, tính khoan dung, sự tự hy sinh – nhất của hành tinh. Đối với họ, hình ảnh những đồn quân ngoại bang tiến và cĩ mục tiêu nào mà vào Kabul là một sự sỉ nhục khơng thể nào tha thứ nổi. Trên hết, họ khơng người ta khơng thể đặt phải loại ngƣời thiết tha tới hịa bình, thịnh vƣợng và hịa giải. Thực sự, họ nĩ lên trên? –đây là xem sự xung đột và đối đầu là một phƣơng cách sống mạnh mẽ. những thứ mứt ngọt mĩn ngon cho tâm hồn họ; những kẻ khác cĩ Macnaghten cĩ thơng tin nhƣng khơng chịu xem xét chúng. Thay vì những thứ khác. thế, ơng gán cho ngƣời Afganistan những giá trị của ngƣời Anh, mà ơng đã Phàm phu, tất cả quá giả định một cách sai lầm rằng cĩ tính phổ quát. Mù quáng vì chứng tự yêu phàm phu, mình, ơng đã hiểu sai mọi dấu hiệu trên đƣờng. Kết quả là chiến lƣợc của Friedrich Nietzsche, ơng đã vận hành hồn tồn trái ngƣợc với những gì cần thiết – để cho quân 1886 Anh chiếm Kabul, ngƣng khoản phí trả cho ngƣời Ghilzye, cố khơng quá Sự đánh giá của nặng tay trong việc đàn áp các cuộc nổi dậy. Và vào cái ngày định mệnh ấy, Khổng Tử về Dương khi thật sự đánh mất trí suy xét, ơng đã thực hiện dự tính sai lầm tối hậu, 196
5. Hổ, một người đã buộc tƣởng rằng tiền của và sự khêu gợi tính ích kỉ sẽ mua chuộc đƣợc lịng trung phải chạy trốn từ nước thành từ chính những ngƣời ơng đã hạ nhục đến thế. này sang nước khác vì đã tỏ ra tham lam và bất trung mỗi khi đạt Sự mù quáng và chứng tự yêu mình nhƣ thế khơng quá hiếm; chúng được quyền thế, đã ta bắt gặp chúng trong cuộc sống hàng ngày. Khuynh hƣớng tự nhiên của cung cấp một ví dụ chúng ta là nhìn ngƣời khác nhƣ là phản ảnh đơn giản của những ao ƣớc và giản dị về hành vi bộc giá trị của chính mình. Khơng hiểu đƣợc rằng cách thức họ khác với chúng lộ trên nền tảng của sự bất biến. Dựa trên ta, chúng ta ngạc nhiên khi họ khơng phản ứng nhƣ mong đợi. Chúng ta xúc khuơn mẫu hành vi lặp phạm và làm cho mọi ngƣời vơ tình ốn ghét, rồi đổ lỗi về tai họa xảy ra cho đi lặp lại này, Khổng họ chứ khơng phải mình khơng cĩ khả năng thấu hiểu họ. Tử đã tiên đốn một cách chính xác rằng Thấu hiểu: Nếu để chứng tự yêu mình hoạt động nhƣ một bức màn Dương Hổ chắc chắn sẽ cĩ một kết thúc ơ che giữa bạn và mọi ngƣời, bạn sẽ hiểu sai họ và các chiến lƣợc của bạn sẽ nhục. Một cách phổ tịt ngịi. Bạn phải nhận thức đƣợc điều này và cố gắng nhìn nhận mọi ngƣời quát hơn, Mạnh Tử một cách tỉnh táo. Mỗi một cá nhân cũng giống nhƣ nền văn hĩa xa lạ. Bạn nhận định sau đĩ: phải thâm nhập vào bên trong cách suy nghĩ của đối tƣợng, khơng phải nhƣ “Một người ngưng các một bài tập về khả năng nhạy cảm mà là do sự cần thiết. Bạn chỉ cĩ thể hy nỗ lực của y ở nơi mà [lẽ ra] y khơng nên vọng đánh bại kẻ thù bằng cách thấu hiểu họ. ngưng sẽ từ bỏ chúng ở bất kỳ nơi nào. Một Hãy phục tùng để ơng ta tin bạn và từ đĩ nắm được hồn người keo kiệt với cảnh thật sự của ơng ta. Chấp nhận ý kiến của ơng ta và những ai mà với họ [lẽ đáp ứng cho những cơng việc của ơng ta như thể bạn hĩa ra] y phải hào phĩng sẽ keo kiệt ở bất kỳ nơi thân thành hai người. Khi đã nắm bắt được mọi điều, khéo đâu.” Chấp nhận rằng léo tập trung trong quyền lực của ơng ta. Như vậy, khi ngày nĩi chung mọi người cuối cùng tới, sẽ giống như thể chính Trời đã hủy diệt ơng đã cĩ những tập quán ta. cố định ngay từ buổi đầu đời, từ đĩ kết thúc của một người cĩ thể Thái Cơng, Sáu giáo điều bí mật. tiên đốn trước lúc (khoảng thế kỷ 4 tr. CN.) trung niên: “Một kẻ vẫn bị ghét bỏ vào năm CÁI ƠM THÂN THIẾT 40 tuổi sẽ kết thúc trong tình trạng đĩ.” Ralph D. Sawyer Năm 1805, Napoleon Bonaparte đã hạ nhục ngƣời Áo trong các trận Đạo của nghề đánh ở Ulm và Austerlitz. Trong hiệp ƣớc sau đĩ, ơng cắt nhỏ đế quốc Áo, phản gián, chiếm lấy các vùng đất ở Ý và Đức của nĩ. Đối với ơng, tất cả những điều 1998 này là một phần của một cuộc đấu cờ. Mục tiêu tối hậu của ơng là biến Áo thành một đồng minh yếu ớt và phụ thuộc, nhƣng cĩ thể giúp ơng thêm nặng cân ở châu Âu, vì Áo từng là trung tâm chính trị của châu Âu. Napoleon đã yêu cầu một đại sứ Áo mới đến Pháp nhƣ là một phần của chiến lƣợc tổng thể này. Đĩ là Hồng tử Klemens von Metternich, vào lúc đĩ là đại sứ Áo tại triều đình Phổ ở Berlin. Metternich, khi ấy 30 tuổi, xuất thân từ một trong những gia tộc sáng giá nhất châu Âu. Nĩi tiếng Pháp cực kỳ lƣu lốt, cực kỳ bảo thủ về chính trị, ơng ta là một con ngƣời hồn hảo về dịng dõi và sự thanh lịch, và là một kiểu đàn ơng của các quý bà. Sự hiện diện của nhà quý tộc sáng chĩi này cĩ thể bổ sung thêm vào sự huy hồng của vƣơng triều mà Napoleon đang tạo dựng. 197
6. Quan trọng hơn, thu phục đƣợc một ngƣời nhiều quyền lực nhƣ thế - Napoleon cĩ thể chiêu dụ đƣợc ơng ta trong những cuộc gặp gỡ riêng tƣ – cĩ thể giúp ích cho việc biến Áo thành một vệ tinh yếu ớt. Và nhƣợc điểm về phụ nữ của Metternich sẽ mở lối cho Napoleon. Hai bên gặp nhau lần đầu vào tháng 8/1806, khi Metternich đến trình bản quốc thƣ. Napoleon tỏ ra điềm tĩnh. Ơng phục trang tề chỉnh trong cuộc gặp nhƣng vẫn đội nĩn trên đầu, theo tập tục đĩ là điều khá thơ lỗ. Sau khi Metternich phát biểu, ngắn gọn và đầy nghi thức, Napoleon bắt đầu đi lại trong phịng và nĩi về chính trị theo một cung cách thể hiện rõ rằng ơng đang ra lệnh. (Ơng thích đứng nĩi với mọi ngƣời khi họ vẫn ngồi yên.) Ơng phát biểu một cách cĩ chủ định và súc tích; ơng khơng phải một gã ngƣời đảo Corse quê mùa nào đĩ đối với một Metternich phức tạp. Cuối cùng, ơng chắc chắn rằng mình tạo ra đƣợc một ấn tƣợng nhƣ mong muốn. Nhiều tháng trơi qua, Napoleon và Metternich cĩ thêm nhiều cuộc gặp nhƣ vậy. Việc chiêu dụ vị hồng tử là dự tính của nhà vua, nhƣng rốt cuộc nĩ khơng thể tránh khỏi đi theo hƣớng khác: Metternich cĩ một lối lắng nghe chăm chú, đƣa ra những lời nhận xét xác đáng, thậm chí cịn phê bình cả những nhận thức chiến lƣợc của Napoleon. Những khi đĩ, Napoleon thƣờng thầm nghĩ: đây là một con ngƣời cĩ thể thật sự thấu hiểu thiên tài của ơng. Ơng bắt đầu khao khát sự hiện diện của Metternich, và những cuộc thảo luận về các nền chính trị ở châu Âu ngày càng trở nên thẳng thắn hơn. Cả hai trở thành bạn của nhau. Hy vọng lợi dụng đƣợc nhƣợc điểm về phụ nữ của Metternich, Napoleon sắp đặt cho em gái của ơng, Caroline Murat, hẹn hị với Metternich. Ơng biết từ cơ một số mẩu chuyện gẫu ngoại giao, và cơ bảo với ơng rằng Metternich đã trở nên kính trọng ơng. Ngƣợc lại, cơ cũng bảo với Metternich rằng Napoleon khơng tìm thấy hạnh phúc với vợ của ơng, hồng hậu Josephine, vì bà khơng thể sinh con; ơng đang định ly hơn. Napoleon khơng tỏ vẻ gì phiền muộn để Metternich cĩ thể biết những điều nhƣ thế trong đời sống riêng tƣ của ơng. Sự hợp tác khơng Năm 1809, tìm cách phục thù cho thất bại thảm hại của mình ở phải là vấn đề khi tự Austerlitz, Áo tuyên chiến với Pháp. Napoleon chào đĩn sự kiện này, vì nĩ thân các lãnh tụ đĩng một vai trị chủ động tạo cho ơng cơ hội tấn cơng Áo dữ dội hơn cả khi trƣớc. Cuộc chiến rất ác trong nỗ lực tình báo. liệt, nhƣng quân Pháp thắng trận, và Napoleon chiếm tồn bộ nƣớc Áo làm Khi cịn là lãnh đạo thuộc địa. Quân đội Áo bị giải giáp, chính phủ của nĩ bị thay đổi tồn bộ, và của đa số ở Thượng ngƣời bạn Metternich của Napoleon đƣợc chỉ định làm bộ trƣởng bộ ngoại nghị viên, Lyndon giao – chính xác nơi mà Napoleon muốn. Johnson đã xây dựng một hệ thống tình báo với nguồn từ khắp Vài tháng sau, đã xảy ra một chuyện khiến Napoleon mất cảnh giác Washington. Vào một nhƣng lại khiến ơng hài lịng: vua Áo đề nghị ơng kết hơn với con gái cả của thời điểm trong thập ơng, cơng chúa Marie Louise. Napoleon biết giới quý tộc Áo vốn khơng ƣa niên 1950, Johnson mình; đây phải là tác động của Metternich. Kết đồng minh với Áo thơng qua than phiền với một nhà báo rằng ơng hơn sự là một chiến lƣợc thành tựu, và Napoleon vui sƣớng chấp nhận lời đề đang tập trung các nghị, trƣớc hết ly hơn với Josephine, rồi sau đĩ kết hơn với Marie Louise vào vấn đề nội bộ của năm 1810. Đảng Dân chủ trong khi khơng thể bao 198
7. trùm các phe phái Metternich tháp tùng vị cơng chúa tới Paris để dự hơn lễ, và lúc này trong Thượng viện quan hệ giữa ơng ta với Napoleon càng thân mật hơn. Cuộc hơn nhân của [GOP] Để nhấn mạnh quan điểm, ơng Napoleon biến ơng trở thành thành viên của một trong những gia tộc lớn nhất rút ra một bản ghi châu Âu, và đối với một ngƣời đảo Corse, gia đình là tất cả; ơng đã đạt đƣợc nhớ về cuộc họp tính chính thống về hồng tộc đã từ lâu hằng khao khát. Ơng cũng vui sƣớng riêng mà từ đĩ người với vị hồng hậu mới của mình, ngƣời tỏ ra cĩ một đầu ĩc chính trị nhạy bén. phĩng viên và các Ơng để cho bà tham gia vào kế hoạch thống trị châu Âu của mình. cộng sự của ơng ta đã cĩ được một bản tĩm lược về đầu ĩc bè Năm 1812, Napoleon xâm lƣợc Nga. Lúc này Metternich tìm đến ơng phái của GOP từ với một yêu cầu: đƣa một đội hình 30.000 quân Áo vào dƣới quyền bố trí của Thượng nghị sĩ Napoleon. Đổi lại, Napoleon sẽ cho phép Áo xây dựng lại quân đội của nĩ. Thurston Morton. Napoleon thấy việc này chẳng cĩ gì đáng ngại: ơng đã kết đồng minh với Áo Rowland Evans và Robert Novak nhớ qua hơn sự, và việc tái vũ trang của nĩ cũng cĩ thể giúp ích cho ơng. lại: “Hệ thống tình báo này là một kỳ Nhiều tháng sau, cuộc xâm lƣợc Nga đã biến thành một thảm họa, và cơng của tính hiệu Napoleon buộc phải rút lui, quân đội của ơng bị tổn thất nặng nề. Lúc này quả. Nĩ cũng khá Metternich đề nghị phục vụ cho ơng với tƣ cách là một ngƣời trung gian giữa đáng sợ nữa.” Ngay cả trong Nhà Trắng, Pháp và các thế lực châu Âu khác. Đƣợc đƣa vào trung tâm nhƣ trƣớc đĩ, Áo Johnson cũng tin đã tiến hành cơng việc này, và dù sao Napoleon cũng cĩ ít khả năng chọn lựa: tưởng vào tin tình ơng cần cĩ thời gian để phục hồi. Ngay cả nếu vai trị trung gian của Áo cho báo chính trị trực phép nĩ tái lập lại nền độc lập của mình, ơng cũng khơng cĩ gì phải e sợ tiếp. Phụ tá của ơng, những ngƣời cĩ quan hệ thơng gia với mình. Harry McPherson nĩi: “Tơi đốn là ơng đã gọi cho nhiều Mùa xuân năm 1813, những cuộc đàm phán bị phá vỡ và một cuộc người, nhưng tơi chiến mới sắp bùng nổ giữa nƣớc Pháp đã tổn thất nặng nề và lực lƣợng đồng thường cĩ thể hy minh hùng hậu bao gồm Nga, Phổ, Anh và Thụy Điển. Đến lúc này, quân đội vọng vào những xế Áo đã lớn lên đáng kể; dù sao Napoleon cũng phải nhúng tay vào nĩ – nhƣng chiều, khi ơng thức dậy sau một lúc chợp các tình báo viên của ơng báo cáo rằng Metternich đã ký kết một thỏa ƣớc bí mắt, tơi sẽ được gọi mật với các nƣớc Đồng minh. Chắc chắn đây phải là một thủ đoạn nào đĩ; tới và ơng sẽ hỏi: làm sao vua Áo lại cĩ thể đánh nhau với con rể của mình? Thế nhƣng trong “Anh biết gì khơng?” một vài tuần, việc đĩ trở thành chính thức: trừ khi Pháp chịu đàm phán hịa Khi đĩ, McPherson sẽ bình, Áo sẽ rút khỏi vị trí trung lập của nĩ để gia nhập phe Đồng minh. trình bày những tin tức mới nhất mà ơng thu được từ các báo Napoleon khơng thể tin đƣợc những gì ơng nghe thấy. Ơng đến cáo viên và những Dresden để dự một cuộc họp với Matternich vào ngày 26/6. Ngay khi nhìn nhân vật chính trị thấy vị hồng tử, ơng đã bị sốc: vẻ thân thiện, thoải mái đã biến mất. Với Nghệ thuật chiến giọng khá lạnh lùng, Metternich thơng báo với ơng rằng nƣớc Pháp phải chấp tranh chính trị John J. Pitney.Jr. nhận đƣa ranh giới quốc gia trở về các biên giới tự nhiên của nĩ. Áo buộc 2000 phải bảo vệ các lợi ích của nĩ và sự bền vững của châu Âu. Đột nhiên, nhà vua nhận ra rằng: Metternich đã lừa dối ơng suốt lâu nay, mối ràng buộc gia đình chỉ là một trị lừa bịp che mắt ơng để tái vũ trang và lấy lại độc lập của Trong mọi mơn võ Áo. “Thế là tơi đã làm một điều rất ngu xuẩn điên rồ khi kết hơn với cơng thuật, trong mọi mơn chúa Áo? Napoleon buột miệng hỏi. “Nếu bệ hạ muốn biết ý kiến của tơi,” nghệ thuật biễu diễn và cịn hơn nữa, trong Metternich đáp, “Tơi sẽ thẳng thắn nĩi rằng Napoleon, kẻ thống trị, đã phạm mọi hình thức của phải một sai lầm.” hành vi con người, điệu bộ và cử chỉ của 199
8. một người dựa và Napoleon khƣớc từ lời kêu gọi hịa bình của Metternich. Để đáp lại, những chuyển động Áo rút khỏi vai trị trung lập và gia nhập Đồng minh, trở thành ngƣời lãnh đạo của tâm trí (khơng thể nhìn thấy ) của phi chính thức của nĩ. Và với Áo dẫn đƣờng, cuối cùng họ đã đánh bại anh ta . Trong Napoleon vào tháng 4/1814 và đã lƣu đày ơng tới hịn đảo Elba ở Địa Trung phong cách Kage của Hải. kiếm thuật, một kiếm sĩ đọc tâm trí của đối Diễn dịch thủ thơng qua những điệu bộ và cử động của anh ta Loại đầu Napoleon đã tự hào về khả năng phán đốn tâm lý của mọi ngƣời và ĩc nào cĩ thể thâm dùng nĩ chống lại họ, nhƣng trong trƣờng hợp này ơng đã để cho một ngƣời nhập được vào đầu giỏi hơn trong mơn này đánh lừa mình. Cách thức của Metternich nhƣ sau: ĩc của đối thủ anh ơng ta lặng lẽ nghiên cứu những kẻ thù từ phía sau. Những nụ cƣời, vẻ ngồi ta? Đĩ là loại đầu ĩc được rèn luyện và thanh lịch, vẻ thoải mái hiển nhiên của ơng mời gọi sự cởi mở ở họ. Ngay trau dồi tới mức thản trong lần gặp gỡ đầu tiên với Napoleon, ơng ta đã nhìn thấy một ngƣời đang nhiên với sự tự do cố gây ấn tƣợng: ơng ta nhận ra rằng gã bé hạt tiêu Napoleon đang nhĩn chân hồn hảo. Nĩ trong để cĩ vẻ cao hơn, và đã cố gắng kềm giữ giọng ngƣời Corse của mình. Những sạch như một tấm cuộc gặp sau chỉ khẳng định thêm ấn tƣợng của Metternich về một ngƣời khát gương cĩ thể phản chiếu những chuyển khao đƣợc cơng nhận sự ngang hàng về mặt xã hội với giới quý tộc châu Âu. động trong đầu ĩc Vị vua này là ngƣời dễ dao động. của kẻ thù. Khi người đĩ đứng đối mặt với Khi đã cĩ đƣợc nhận thức này, Metternich sử dụng nĩ để xây nên một những đối thủ của chiến lƣợc phản cơng hồn hảo: lời đề nghị kết hơn với hồng gia Áo. Đối với anh ta, tâm trí của anh ta khơng bị hé lộ một ngƣời đảo Corse, điều đĩ cĩ nghĩa là tất cả, và nĩ khiến cho Napoleon theo hình thức chuyển mù quáng trƣớc một sự thật đơn giản: đối với những quý tộc nhƣ Metternich động. Thay vì thế, và vua Áo, những liên kết gia đình khơng cĩ nghĩa lý gì so với sự tồn vong tâm trí anh ta sẽ phản của chính vƣơng triều. ánh tâm trí của đối thủ như mặt nước phản chiếu ánh trăng. Thiên tài của Metternich là nhận ra mục tiêu tƣơng thích cho chiến Cuộc đời của những lƣợc của ơng ta: đĩ khơng phải các lực lƣợng quân đội của Napoleon mà với kiếm sĩ bậc thầy nĩ, Áo khơng thể hy vọng đánh bại – Napoleon là một vị tƣớng xuất chúng – Makoto Sugawara, mà là tâm trí của ơng. Vị hồng tử hiểu rằng “ngay cả kẻ cĩ nhiều quyền năng 1988 nhất trong đời cũng vẫn là con ngƣời và cĩ những nhƣợc điểm của con ngƣời. Bằng cách đi vào đời sống riêng tƣ của Napoleon, Metternich cĩ thể tìm ra Khi Munenori được ban tặng đặc ân được điểm yếu nhất và gây cho ơng sự tổn thƣơng mà khơng một quân đội nào làm gặp tướng quân, ơng đƣợc. Nhờ việc tiếp cận ơng về mặt tình cảm – qua em gái Caroline của nhà ngồi xuống, đặt hai vua, qua cơng chúa Marie Lousie, qua những cuộc gặp thân tình của họ - ơng bàn tay lên nền nhà ta đã cĩ thể làm Napoleon ngạt thở bằng một cái ơm thân thiện được trải thảm tatami, như những người tùy tùng luơn Thấu hiểu: kẻ thù thật sự của bạn chính là tâm trí của các đối thủ của làm để bày tỏ lịng bạn. Các lực lƣợng, tiềm năng, trí tuệ của nĩ, tất cả đều cĩ thể khắc phục nếu kính trọng đối với chủ bạn cĩ thể thăm dị ra yếu điểm của nĩ, điểm mù về tình cảm qua đĩ bạn cĩ nhân của họ. Đột thể lừa gạt, làm xao lãng và lơi kéo nĩ. Quân đội hùng mạnh nhất trên thế giới nhiên, lemitsu phĩng cũng cĩ thể bị đánh bại bằng cách làm cho tâm trí của ngƣời chỉ huy nĩ mất một mũi giáo vào Munenori “khơng hề đi phƣơng hƣớng. ngờ vực” – và rất ngạc nhiên khi thấy Cách tốt nhất để tìm ra điểm yếu nhất của ngƣời chỉ huy khơng phải là bản thân ơng ta đang 200
9. nằm ngã ngửa trên qua những điệp viên mà là qua một cái ơm thắm thiết. Đằng sau một vẻ ngồi nền nhà! Munenori thân thiện, thậm chí khúm núm, bạn cĩ thể quan sát kẻ thù, khiến cho họ cởi đã cảm nhận được dự định của vị tướng mở và tự hé lộ bản thân. Hãy luồn vào dƣới lớp da của họ; tƣ duy nhƣ họ tƣ quân trước khi một cử duy. Một khi bạn đã khám phá ra khả năng bị tổn thƣơng của họ - một tính động được thực hiện, khí khơng thể kiểm sốt, một yếu điểm đối với ngƣời khác phái, một tính cách và đã quét ngã hai dễ dao động – bạn đã cĩ chất liệu để tiêu diệt họ. chân của lemitsu ngay khoảnh khắc của cú đâm. Chiến tranh khơng phải là hành động của ý chí hướng vào Cuộc đời của những một đối tượng vơ tri vơ giác, như trong các kỹ thuật cơ kiếm sĩ bậc thầy, giới . Đúng hơn [nĩ], là hành động của ý chí hướng vào Makoto Sugawara, một thực thể sinh động cĩ khả năng phản ứng. 1988 Carl von Clausewitz (1780-1831) Cơn giận với tư cách CÁC YẾU TỐ CƠ BẢN một điệp viên. – Cơn giận làm trống vắng tâm hồn và mang Quyền năng lớn nhất bạn cĩ thể cĩ trong đời sẽ khơng đến từ những ngay cả những cặn bã nguồn lực vơ hạn hoặc ngay cả từ kỹ năng tột bậc về chiến lƣợc. Nĩ thƣờng của nĩ tới ánh sáng. đến từ kiến thức rõ ràng về những ngƣời xung quanh bạn – khả năng đọc hiểu Đĩ là lý do vì sao, mọi ngƣời nhƣ đối với một quyển sách. Khi đã cĩ kiến thức đĩ, bạn cĩ thể nếu chúng ta khơng phân biệt đƣợc bạn và thù, xua rắn ra khỏi cỏ. Bạn cĩ thể lƣờng trƣớc ác ý của biết cách thức nào để khám phá ra sự thật kẻ thù, chọc thủng các chiến lƣợc của họ, và ra địn quyết định. Việc nhìn của một vấn đề, xuyên thấu tâm trí họ sẽ vén mở ra cho bạn những cảm xúc mà họ ít cĩ khả chúng ta phải biết năng kiểm sốt nhất. Đã đƣợc vũ trang bằng kiến thức đĩ, bạn cĩ thể làm cho cách đặt những kẻ họ rơi vào bẫy và tiêu diệt họ. quen biết, những kẻ thân cận và những đối thủ của mình, vào Loại kiến thức này đã là một mục tiêu quân sự ngay từ buổi bình minh một cơn giận dữ, để lịch sử. Đĩ là lý do vì sao các nghệ thuật thu thập tin tình báo và gián điệp đã nhờ thế cĩ thể hiểu đƣợc phát minh. Nhƣng những gián điệp khơng đáng tin cậy; họ sàng lọc các được tất cả những gì thơng tin qua những định kiến và phán xét vội vàng của họ, và vì cơng việc thật sự đã được suy của họ đặt họ một cách chính xác vào giữa hai phía và buộc họ phải là những nghĩ và thực hiện chống lại chúng ta. ngƣời hoạt động độc lập, họ vốn khét tiếng là khĩ kiểm sốt và cĩ thể quay lại Phàm phu, tất cả chống bạn. Cũng thế, những sắc thái bề ngồi của mọi ngƣời - giọng nĩi của quá phàm phu, một phát ngơn viên, ánh nhìn của họ - chắc chắn sẽ bị bỏ sĩt trong các bản Friedrich Nietzsche, báo cáo của họ. Rốt lại, thơng tin tình báo chẳng cĩ nghĩa lý gì trừ phi bạn rất 1886 lão luyện trong việc diễn dịch hành vi và tâm lý con ngƣời. Khơng cĩ kỹ năng đĩ, bạn sẽ thấy trong đĩ cái mà bạn muốn thấy, khẳng định thêm thành kiến của chính bạn. Theo tơi, cĩ hai loại mắt: một loại chỉ đơn Những nhà chỉ huy đã sử dụng tốt nhất tin tình báo – Hannibal, Julius giản nhìn vào mọi sự Caesar, hồng tử Metternich, Winston Churchill, Lyndon Johnson ở thời cịn vật và loại khác nhìn là nghị viên Mỹ - đều là những nhà nghiên cứu đứng đầu và vĩ đại về bản chất qua các sự vật để con ngƣời và là những kẻ cĩ khả năng đọc hiểu con ngƣời ở mức thƣợng nhận thức được bản chất bên trong của thừa. Họ mài sắc những kỹ năng của mình thơng qua sự quan sát mọi ngƣời. chúng. Loại mắt đầu Chỉ với nền tảng ấy mới cĩ thể sử dụng những điệp viên để mở rộng khả năng tiên khơng quá nên tầm nhìn của họ. căng thẳng (để quan 201
10. sát được càng nhiều Bƣớc đầu tiên trong tiến trình là vƣợt qua quan niệm cho rằng mọi càng tốt); loại thứ hai ngƣời là những nguồn bí ẩn khơng thể thăm dị và chỉ cĩ một thủ đoạn nào đĩ phải mạnh mẽ (để thấy rõ những hoạt mới cĩ thể giúp bạn luồn sâu vào tâm hồn của họ. Nếu họ cĩ vẻ bí ẩn, đĩ là vì động trong tâm trí phần đơng tất cả chúng ta đã học cách che đậy các cảm giác và dự tính thật sự của đối thủ). Đơi khi, ngay từ thời cịn trẻ. Nếu chúng ta thể hiện ra mình đã cảm thấy thế nào và một người cĩ thể đọc nĩi cho ngƣời khác biết chúng ta định làm những gì, chúng ta tự làm cho được tâm trí của mình dễ bị tổn hại bởi kẻ cĩ ác ý. Và nếu cứ luơn phơ bày ý nghĩ, chúng ta cĩ người khác bằng đơi mắt của mình. Trong thể xúc phạm tới nhiều ngƣời một cách khơng cần thiết. Vì thế, khi trƣởng kiếm thuật, cĩ thể cho thành, việc che đậy những gì chúng ta nghĩ trở thành một bản chất thứ hai. phép mắt của chính bạn thể hiện ý chí của Sự cố tình che đây này khiến cho ngành tình báo gặp khĩ khăn nhƣng bạn nhưng khơng bao khơng phải khơng thể thực hiện. Bởi vì khi mọi ngƣời cố gắng che đậy một giờ để chúng hé lộ tâm trí của bạn. Vấn cách cĩ ý thức những gì diễn ra trong đầu ĩc họ, họ lại vơ ý thức bộc lộ chúng đề này phải được cẩn ra. Việc che giấu cảm xúc của chúng ta trong những hồn cảnh xã hội gây kiệt thận lưu tâm và sức; cĩ thể bày tỏ bản thân là một sự thƣ giãn. Chúng ta ngầm mong muốn chuyên cần nghiên mọi ngƣời hiểu biết về mình, ngay cả mặt tối. Thậm chí khi chúng ta cố gắng cứu. một cách cĩ ý thức để kiểm sốt niềm khao khát tiềm ẩn này, trong vơ thức Miyamoto Musashi 1584-1645 chúng ta luơn lộ ra những dấu hiệu hé lộ một phần diễn biến nội tâm - những câu lỡ lời, giọng nĩi, cách ăn mặc, những cử động nơn nĩng, những hành động phi lý bất ngờ, ánh mắt trái với lời nĩi, những điều chúng ta thốt ra trong lúc say. Thấu hiểu: suốt đêm ngày, mọi ngƣời phát ra những tín hiệu bộc lộ những dự tính và khát khao sâu thẳm của mình. Nếu chúng ta khơng phát hiện ra, đĩ là vì chúng ta khơng chú ý. Nguyên nhân của điều này rất đơn giản: chúng ta thƣờng chìm trong thế giới của riêng mình, lắng nghe những lời độc thoại nội tâm, bị ám ảnh với chính bản thân và với việc thỏa mãn bản ngã của chúng ta. Giống nhƣ Macnaghten, chúng ta cĩ khuynh hƣớng nhìn mọi ngƣời một cách đơn giản nhƣ những phản ảnh của bản thân chúng ta. Ở một mức độ mà bạn cĩ thể gạt bỏ tính ích kỷ của mình và nhìn mọi ngƣời theo đúng bản chất của họ, tách biệt khỏi những mong muốn của bạn, bạn sẽ trở nên nhạy cảm với những tín hiệu của họ. Khả năng đọc hiểu mọi ngƣời là một kĩ năng sống cịn chủ yếu cho những samurai Nhật và đặc biệt đƣợc đề cao bởi trƣờng phái kiếm thuật Shinkage. Một trong những bậc thầy đầu tiên của trƣờng phái này là samurai Yagyu Munenori ở thế kỷ 17. Một chiều xuân trong những năm cuối đời của ơng, Munenori đang bình an thả bƣớc trong vƣờn nhà, thƣởng ngoạn những cánh đào bùng nở. Tháp tùng ơng là một tiểu đồng/ vệ sĩ, kiếm cầm tay nhƣ thƣờng lệ. Đột nhiên Munenori dừng lại. Ơng cĩ một cảm giác nguy hiểm. Nhìn quanh, ơng chẳng thấy gì để đảm bảo cho cảm giác đĩ, nhƣng ngay cả khi đĩ ơng vẫn thấy khĩ chịu đến mức ơng quay trở về nhà và ngồi tựa lƣng vào một cây cột để ngăn một cuộc đột kích bất ngờ. Sau khi ngồi ở đĩ một lúc, tên tiểu đồng hỏi ơng việc gì đã xảy ra. Vị thầy thú nhận rằng đang ngắm hoa đào nở ơng đã cĩ một linh cảm về mối nguy hiểm sắp xảy ra, sự tấn cơng của một kẻ thù. Điều làm ơng khĩ chịu là bây giờ mối nguy hiểm đĩ rõ ràng chỉ là tƣởng tƣợng, hẳn ơng đã cĩ ảo giác về nĩ. Một samurai cậy nhờ vào những bản năng mạnh mẽ của mình để chống đỡ những cú tấn cơng. Nếu Munenori đã đánh mất khả năng đĩ, cuộc đời ơng với tƣ cách một chiến binh đã kết thúc. 202
11. Đột nhiên tên tiểu đồng quỳ xuống đất và thú nhận: khi Munenori đang đi trong vƣờn đào, một ý nghĩ đã đến với tên tiểu đồng rằng nếu y tấn cơng thầy mình trong lúc ơng đang thả hồn vào việc thƣởng ngoạn hoa đào nở, ngay cả kiếm sĩ tuyệt trần này cũng khơng thể đỡ gạt đƣợc cú tấn cơng của y. Munenori khơng mất đi kỹ năng gì hết; hồn tồn trái lại – sự nhạy cảm khơng ai sánh bằng của ơng với những cảm xúc và ý nghĩ của ngƣời khác đã cho phép ơng phát hiện ra những cảm giác của một ngƣời đứng sau lƣng mình, giống nhƣ một con ngựa cảm nhận đƣợc sức mạnh của ngƣời cƣỡi nĩ hoặc một con chĩ đối với những cử động của chủ nĩ. Một con vật cĩ sự nhạy cảm đĩ vì nĩ hồn tồn chú ý. Tƣơng tự, trƣờng phái Shinkage dạy cho các chiến binh tẩy sạch tâm trí họ, tâp trung bản thân vào những khoảnh khắc giống nhƣ những con thú đã làm và giữ cho mình khỏi bị lệch đi bởi bất kỳ ý nghĩ nào. Điều này cho phép một chiến binh Shinkage đọc hiểu một trạng thái căng thẳng nhẹ nhàng của khuỷu tay hay bàn tay của đối thủ, báo hiệu cho một cú tấn cơng; anh ta cĩ thể nhìn xuyên thấu đơi mắt của đối thủ và cảm nhận đƣợc địn sắp tung ra hoặc nhận thấy cử động bồn chồn của bàn chân báo hiệu cho sự sợ hãi hay bối rối. Bậc thầy nhƣ Munenori chắc chắn đọc đƣợc những ý nghĩ của ngƣời khác, ngay cả khi khơng nhìn thấy ngƣời đĩ. Năng lực mà trƣờng phái Shinkage giảng dạy – giống hệt năng lực mà Hồng tử Metternich thủ đắc – là khả năng thốt ra khỏi bản ngã của mình, tự nhấn chìm mình vào tâm trí của một ngƣời khác. Bạn cĩ thể kinh ngạc với việc phát hiện ra rất nhiều điều về mọi ngƣời nếu bạn cĩ thể ngƣng lại sự độc thoại nội tâm khơng ngớt của mình, làm cho tâm trí mình trống rỗng và cắm neo bản thân vào khoảnh khắc ấy. Nhƣng chi tiết bạn nhìn thấy lúc bấy giờ sẽ đem đến cho bạn những thơng tin nguyên sơ mà từ đĩ bạn cĩ thể sắp xếp lại thành một bức tranh chính xác về những nhƣợc điểm và ƣớc vọng của mọi ngƣời. Đặc biệt, hãy chú ý đến đơi mắt của họ: việc che giấu những thơng điệp từ ánh mắt về trạng thái tinh thần của bản thân là một việc địi hỏi rất nhiều nỗ lực. Điều chủ yếu là phải làm cho mọi ngƣời khơng nhận ra bạn đang theo dõi họ một cách sát sao. Một vẻ ngồi thân thiện, giống nhƣ vẻ ngồi của Hồng tử Metternich đối với Napoleon, sẽ giúp che đậy điều mà bạn đang làm. Đừng đặt quá nhiều câu hỏi; phải làm cho mọi ngƣời cảm thấy thoải mái và cởi mở, nhờ vậy họ khơng bao giờ đốn ra điều mà thật sự bạn đang nhắm tới. Những thơng tin đều vơ dụng trừ phi bạn biết cách diễn dịch chúng, biết sử dụng chúng để tìm ra sự thật. Bạn phải học cách nhận ra một loạt các kiểu hình tâm lý. Chẳng hạn, hãy cảnh giác với hiện tƣợng ngụy tạo tƣơng phản: khi một ngƣời nào đĩ cố biểu thị một cá tính đặc thù, cá tính đĩ rất cĩ thể là một chiếc mặt nạ. Một kẻ bợ đỡ tỏ ra rất dễ thƣơng cĩ thể đang che giấu sự thù ghét và ác ý; kẻ hay dọa dẫm hung hăng cĩ thể đang che giấu sự dao động. Dù họ đang tung hỏa mù vào mắt bạn hay mắt chính mình – họ cĩ thể đang cố gắng tự thuyết phục bản thân rằng họ khơng phải là loại ngƣời mà họ sợ rằng họ cĩ thể là – cá tính tƣơng phản ẩn nấp phía dƣới bề mặt. Nĩi chung, chúng ta dễ quan sát mọi ngƣời trong hành động hơn, đặc biệt trong những thời điểm khủng hoảng. Đĩ là những lúc họ bộc lộ yếu điểm hoặc cố gắng che đậy nĩ một cách khĩ khăn đến mức bạn cĩ thể nhìn xuyên qua tấm mặt nạ. Bạn cĩ thể chủ động thăm dị họ bằng cách thực hiện những điều cĩ vẻ vơ hại nhƣng đem tới một phản ứng – cĩ thể nĩi một điều gì đĩ thơ bạo hoặc khiêu khích, rồi xem họ phản ứng ra sao. Việc làm cho mọi ngƣời trở nên cảm tính, ấn vào những yếu huyệt cảm xúc của họ, sẽ chạm tới một phần sâu thẳm nào đĩ trong bản chất của họ. Hoặc họ sẽ để lộ ra một sự thật nào đĩ về bản thân, hoặc họ sẽ đeo lên một tấm mặt nạ mà bạn, trong tình thế thử nghiệm do mình tạo ra, sẽ cĩ thể nhìn đƣợc phía đằng sau của nĩ. Một phần chủ 203
12. yếu trong việc thấu hiểu mọi ngƣời là đo lƣờng khả năng cƣỡng kháng của họ. Khơng cĩ kiến thức này, bạn sẽ cĩ thể đánh giá quá cao hoặc quá thấp họ, tùy vào mức độ e sợ hoặc tự tin của chính bạn. Bạn cần biết họ cĩ thể chiến đấu đến mức nào. Một kẻ đang che đậy sự hèn nhát và thiếu kiên định của mình sẽ cĩ thể đầu hàng với một cú đẩy mạnh bạo duy nhất; một kẻ gần nhƣ khơng cĩ gì để mất sẽ chiến đấu tới cùng. Ngƣời Mơng Cổ thƣờng bắt đầu chiến dịch của họ với một trận đánh mà mục đích duy nhất của nĩ là kiểm nghiệm sức mạnh và sự kiên định của đối thủ. Họ khơng bao giờ giải quyết kẻ thù cho tới lúc họ đã thăm dị đƣợc tinh thần của nĩ. Trận đánh thử thách này cũng cĩ ích cho việc vén lộ một điều gì đĩ về chiến lƣợc và tƣ duy của kẻ thù. Động cơ của sự tấn Phẩm lƣợng của thơng tin mà bạn thu thập đƣợc từ kẻ thù cĩ ý nghĩa cơng – Một người tấn quan trọng hơn là số lƣợng. Một thơng tin duy nhất nhƣng cốt yếu cĩ thể là cơng một người khác khơng chỉ gây tổn hại yếu tố cơ bản cho sự hủy diệt của họ. Khi viên tƣớng ngƣời Carthage cho anh ta hay để Hannibal thấy rằng viên tƣớng La Mã mà ơng đang đối đầu ngạo mạn và khuất phục anh ta nĩng tính, ơng cố tình vờ nhƣ yếu ớt, dụ cho ngƣời này lọt vào một trận tấn nhưng cĩ lẽ chỉ để biết cơng khinh suất. Khi Churchill thấy rằng Hitler cĩ một tính tình hoang anh ta mạnh mẽ thế tƣởng, dễ trở nên phi lý với một gợi ý gây tổn thƣơng đơn giản nhất, vị thủ nào. Friedrich Nietzsche, tƣớng Anh đã biết phải làm cách nào để làm rối trí gã độc tài ngƣời Đức này: 1844-1900 bằng cách vờ nhƣ tấn cơng vào một số khu vực bên lề nhƣ vùng Balkans, ơng cĩ thể làm cho Hitler nhìn thấy mối đe dọa ở mọi phía và trải mỏng các tuyến phịng thủ của mình – một sai lầm quân sự cơ bản. Năm ngối ở một cuộc Năm 1988, Lee Artwater là một chiến lƣợc gia chính trị thuộc phe hội thảo lớn cĩ một người đã lý giải quan cánh của George Bush, khi đĩ đang trong cuộc chạy đua để trở thành ứng điểm phi chính thống viên tổng thống của Đảng Cộng hịa vào năm đĩ. Khám phá ra rằng thƣợng của anh ta và bảo rằng nghị sĩ Robert Dole, đối thủ chính của Bush, cĩ một tính nết kinh khủng tới anh ta quyết tâm giết mức những phụ tá của ơng ta phải cố gắng kiểm sốt, Artwater bày ra nhiều chết người lãnh đạo mƣu mẹo để điểm vào các yếu huyệt của Dole. Khơng chỉ tạo ra một gã Dole cuộc hội thảo nếu nĩ khơng được chấp khĩ chịu trơng cĩ vẻ khơng thích hợp với chức tổng thống trong mắt cơng nhận. Đề xuất của anh chúng Mỹ, mà cịn là một con ngƣời đầy cảm tính và hay giận dữ, ít khi suy ta được thơng qua. Sau nghĩ một cách ngay thẳng. Một tâm trí rối bời là cái mà bạn cĩ thể kiểm sốt khi các trình tự đã kết và gây mất thăng bằng tùy ý thích. thúc, người đĩ nĩi: “Sự chuẩn y của họ đến quá nhanh. Tơi Tất nhiên, cĩ những giới hạn về mức độ tin tình báo mà bạn cĩ thể nghĩ rằng họ quá nhu thu thập bằng cách quan sát trực tiếp. Một hệ thống gián điệp sẽ mở rộng tầm nhược và khơng đáng nhìn của bạn, đặc biệt khi bạn đã học đƣợc cách diễn dịch thơng tin mà họ tin cậy để làm cố vấn mang về cho bạn. Một hệ thống thơng tin là cái tốt nhất – một nhĩm các cho sư phụ.” đồng minh tâp hợp đƣợc theo từng thời điểm sẽ là tai mắt của bạn. Cố kết Hagakure: Quyển sách về Samurai, bạn với mọi ngƣời ở tại hoặc gần nguồn thơng tin về địch thủ của bạn; một Yamamoto ngƣời bạn ở vị trí tốt sẽ cĩ ích hơn nhiều so với một nhĩm điệp viên phải trả Tsunetomo, lƣơng. Vào thời Napoleon, mạng lƣới tình báo của ơng thuộc loại hàng đầu, 1659-1720 nhƣng các thơng tin tốt nhất của ơng đến từ những ngƣời bạn mà ơng đã cẩn thận đặt vào những vị trí ngoại giao trên khắp châu Âu. Đại tá John Cremony nhận xét về sự tinh Luơn luơn kiếm tìm những nội gián, những kẻ bất mãn và cĩ một thơng đến dường như 204
13. “biến mất” của họ khi mục đích cá nhân trong doanh trại kẻ thù. Xoay chuyển họ theo các mục đích ơng viết “một người của bạn và họ sẽ đem tới cho bạn những thơng tin tốt hơn bất kỳ kẻ xâm Apache cĩ thể che giấu nhập nào mà bạn cài đặt từ bên ngồi. Thuê những ngƣời mà kẻ thù của bạn thân hình ngăm đen đã sa thải – họ sẽ báo cho bạn biết kẻ thù suy nghĩ ra sao. Tổng thống Bill của mình giữa đám cỏ Clinton cĩ những tin tình báo tốt nhất về Đảng Cộng hịa từ cố vấn Dick xanh, đằng sau những Morris, ngƣời đã từng làm việc cho họ nhiều năm và biết rõ những điểm yếu bụi cây nâu hay những của họ, cả về cá nhân và tổ chức. Một lời cảnh báo: khơng bao giờ nên tin tảng đá xám, với sự vào một điệp viên hay một nguồn thơng tin duy nhất, bất kể nĩ tốt nhƣ thế khéo léo và ĩc phán nào. Nguy cơ của bạn phụ thuộc vào, hoặc trở thành định kiến bởi, những đốn tài tình đến mức thơng tin một chiều. Nhiều ngƣời để lại dấu vết trong các văn bản, các cuộc bất cứ ai ngoại trừ tiếp xúc, vv Chúng cĩ tác dụng hé lộ bất kỳ điều gì mà bạn cĩ thể biết từ những người giàu kinh nghiệm cĩ thể đi qua một điệp viên. Ngay trƣớc Thế chiến II, quyển sách Mein Kampf của Adolf anh ta mà khơng phát Hitler đã cung cấp những chi tiết về tƣ duy và các dự định, chƣa kể đến hiện ra ở khoảng cách nhiều gợi ý vơ tận về tâm lý của ơng ta. Các viên tƣớng Rewind Rommel và ba hay bốn mét.” Và Heinz Guderian của ơng đã viết về kiểu chiến tranh chớp nhống mà họ đang ơng chú thích rằng: chuẩn bị. Mọi ngƣời hé lộ khá nhiều về bản thân trong những gì họ viết – nĩi “họ sẽ theo dõi suốt cho cùng, họ muốn lý giải về mình. Và chúng sẽ là một nguồn thơng tin quý nhiều ngày, lướt theo báu đối với ngƣời cĩ khả năng đọc giữa những dịng chữ. từng cử động của bạn, quan sát từng hành Cuối cùng, kẻ thù bạn đang giải quyết khơng phải là một đối tƣợng động của bạn; cĩ vơ tri vơ giác chỉ đơn giản phản ứng theo một cách thức đã đƣợc dự trù đối những lưu ý chính xác với các chiến lƣợc của bạn. Họ luơn thay đổi và điều chỉnh theo những gì tới nhĩm của bạn và bạn đang thực hiện. Tự nâng cao và cải tiến, họ cố học hỏi từ những sai lầm tất cả những thành của họ và thành cơng của bạn. Vì thế, kiến thức của bạn về kẻ thù khơng thể viên của nĩ. Đừng ai là bất biến. Luơn luơn cập nhật các tin tức tình báo của bạn, và đừng mong nghĩ rằng những cuộc kẻ thù sẽ phản ứng theo cùng một cách thức hai lần. Thất bại là một vị thầy đột kích này được thực nghiêm khắc, và đối thủ đã bị bại trận của bạn hơm nay cĩ thể thơng minh hiện dưới sự kích động hơn vào ngày mai. Những chiến lƣợc của bạn phải quan tâm tới khả năng của khoảnh khắc bởi này; hiểu biết của bạn về kẻ thù khơng chỉ cần sâu sắc mà cịn phải đúng lúc. những cuộc chạm trán tình cờ. Rất khác xa Hình ảnh: Cái bĩng. Mọi người đều cĩ một cái bĩng, một tự ngã với điều đĩ; chúng hầu bí mật, một phía tối. Cái bĩng này bao gồm mọi thứ mà người ta như là kết quả của cố che giấu trước thế giới – những yếu điểm của họ, những khát những cuộc theo dõi dài – kiên nhẫn chờ vọng bí mật, những dự định ích kỷ. Cái bĩng này khơng thể nhìn đợi – sự quan sát cẩn thấy từ một khoảng cách xa, để thấy nĩ bạn phải đến thật gần kẻ thận và chặt chẽ, và sự thù, cả về vật chất lẫn tâm lý. Rồi anh ta sẽ cảm thấy thoải mái. Đi bàn bạc kỹ lưỡng.” theo thật gần những bước chân của mục tiêu của bạn và anh ta sẽ Những chiến binh: khơng nhận ra mình đã hé lộ nhiều đến mức nào về cái bĩng của chiến tranh và thổ mình. dân da đỏ châu Mỹ, Norman Bancroft Hunt, 1995 Tƣ liệu: Như vậy, lý do mà một minh quân nhìn xa trơng rộng và viên nguyên sối của ơng ta chế ngự kẻ thù ở từng cử động, và đạt được những thành cơng 205
14. vượt xa khỏi tầm với của đám đơng tầm thường, là sự biết trước. Một kiến thức như thế khơng thể cĩ được từ những bĩng ma hay thần linh, rút ra từ sự so sánh với quá khứ, hay kiểm định bởi những thuật chiêm tinh. Nĩ phải đến từ mọi người – những kẻ biết rõ tình thế của quân thù. Tơn Tử (thế kỷ 4 tr. CN.) HỐN VỊ Ngay cả khi bạn hành động để biết rõ về kẻ thù, bạn phải biến bản thân thành khơng cĩ hình thù rõ rệt và khĩ hiểu càng nhiều càng tốt. Vì mọi ngƣời thật sự chỉ trơng mặt bắt hình dong, họ cĩ thể dễ dàng bị dối gạt. Thỉnh thoảng hãy hành động một cách khĩ mà lƣờng trƣớc. Ném cho họ vài hạt quặng vàng về tự ngã bên trong của bạn – một điều gì đĩ ngụy tạo chẳng liên quan gì tới con ngƣời thật sự của bạn. Hãy nhận thức rằng họ đang chăm chú dị xét bạn, và/hoặc chẳng đƣa đến cho họ thơng tin nào, hoặc cung cấp cho họ những thơng tin sai lệch. Việc giữ cho bạn khơng cĩ hình thù rõ rệt và khơng thể dị xét đƣợc sẽ khiến cho mọi ngƣời khơng thể tự bảo vệ trƣớc bạn và biến những thơng tin thu thập về bạn trở thành vơ giá trị. 206
15. 14 ÁP ĐẢO SỰ CƢỠNG KHÁNG VỚI TỐC ĐỘ VÀ SỰ ĐỘT NGỘT CHIẾN LƢỢC TẤN CƠNG CHỚP NHỐNG Ở một thế giới mà trong đĩ mọi người hay do dự và quá mức cảnh giác, việc vận dụng tốc độ sẽ mang tới cho bạn quyền năng vơ kể. Việc tấn cơng trước tiên, trước khi các đối thủ của bạn cĩ thời gian suy nghĩ hay chuẩn bị, sẽ khiến cho họ trở nên cảm tính, mất cân bằng và cĩ thể phạm sai lầm. Khi tiếp tục với địn tấn cơng nhanh và đột ngột khác, bạn sẽ đem lại nhiều sợ hãi và hoang mang hơn nữa. Chiến lược này cĩ hiệu quả tốt nhất với một sự sắp đặt sẵn, một thời gian tạm lắng – hành động bất ngờ của bạn nhằm vào lúc kẻ thù lơi là cảnh giác. Khi tấn cơng, hãy ra địn với sức manh khơng hề thuyên giảm. Khi tấn cơng, hãy ra địn với với sức mạnh khơng hề thuyên giảm. Hành động với tốc độ và sự quyết đốn sẽ đem lại cho bạn sự tơn trọng, sợ hãi [từ phía kẻ thù] và một xung lực khơng thể nào chống nổi. 207
16. Điều quan trọng tối CHIẾN LƢỢC HAI BƢỚC CHẬM – HAI BƢỚC NHANH cao trong chiến tranh là tốc độ. Đĩ là chiếm lợi thế cái Năm 1218, Muhammad II, vua nƣớc Khwarizm, đã đĩn tiếp ba sứ nằm ngồi tầm tay thần đại diện cho Thành Cát Tƣ Hãn, ngƣời đứng đầu đế quốc Mơng Cổ ở của kẻ thù, đi theo Phƣơng Đơng. Những ngƣời khách mang tới nhiều quà tặng tuyệt vời, và những con đường quan trọng hơn, lời đề nghị ký kết một hiệp ƣớc giữa hai thế lực, cho phép nơi y ít ngờ vực mở lại Con đƣờng tơ lụa nhiều lợi ích nối liền Trung Quốc và châu Âu. Đế nhất và tấn cơng nơi y khơng thể quốc của nhà vua này rộng mênh mơng, bao gồm Iran và phần lớn Afganistan chuẩn bị. ngày nay. Thủ đơ Samarkand của ơng giàu cĩ khơn lƣờng, là một biểu tƣợng Tơn Tử - quyền lực của ơng, và việc gia tăng thƣơng mại dọc theo con đƣờng sẽ chỉ Thế kỷ 4 tr. CN đem lại sự giàu cĩ hơn nữa. Vì ngƣời Mơng Cổ đã xác định rõ họ xem ơng là phía thƣợng tơn trong hiệp ƣớc nên nhà vua đƣợc quyền quyết định ký kết nĩ. Một vài tháng sau, một đồn lữ hành Mơng Cổ tới thành phố Otrar ở miền đơng bắc đế quốc với nhiệm vụ mua các vật phẩm sang trọng quý giá cho triều đình Mơng Cổ. Viên thị trƣởng của Otrar nghi ngờ những ngƣời trong đồn lữ hành này là gián điệp. Ơng ta giết chết hết họ và tƣớc đoạt hết những hàng hĩa mà họ đã mang tới để trao đổi. Nghe thấy sự vi phạm trắng trợn này, Thành Cát Tƣ Hãn cử một viên sứ thần, tháp tùng bởi hai cận vệ, tới gặp nhà vua để yêu cầu một lời xin lỗi. Lời yêu cầu – cĩ vẻ nhƣ đặt hai đế quốc vào thế ngang hàng nhau – đã làm nhà vua nổi giận. Ơng chém đầu viên sứ thần và gửi trả lại Thành Cát Tƣ Hãn. Tất nhiên, điều này cĩ nghĩa là chiến tranh. Nhà vua khơng e sợ: quân đội của ơng ta, chủ yếu là lực lƣợng kỵ bịnh Thổ đƣợc huấn luyện bài bản, lên tới con số trên 40 vạn, ít nhất cũng gấp đơi lực lƣợng của kẻ thù. Nếu đánh bại ngƣời Mơng Cổ, nhà vua cĩ thể chiếm lấy đất đai của họ. Ơng đốn rằng quân Mơng sẽ tấn cơng Transoxiana, vùng xa nhất ở phía đơng đế quốc. Giáp với sa mạc Kizil Kum ở phía bắc, sơng Syr Dar‟ya dài 500 dặm ở phía đơng và sơng Amu Dar‟ta ở phía tây, nội địa Transoxiana cũng là quê nhà của hai thành phố quan trọng nhất của đế quốc, Samarkand và Bukhara. Nhà vua quyết định thiết lập một tuyến phịng vệ dọc theo sơng Syr Dar‟ya, nơi quân Mơng cĩ thể băng qua để vào đế quốc. Họ khơng thể đi vào từ phía bắc vì khơng thể vƣợt qua sa mạc, cịn đi vào từ phía nam thì quãng đƣờng vịng lại quá xa. Giữ phần lớn lực lƣợng trong nội địa Transoxiana, ơng cĩ thể bố trí những lực lƣợng dự bị ở nơi cần thiết. Ơng cĩ một vị trí phịng thủ vững chắc và đơng quân hơn. Cứ để cho quân Mơng tới. Ơng sẽ nghiền nát họ. Mùa hè năm 1219, trinh sát báo rằng quân Mơng đang tiến tới gần đầu phía nam sơng Syr Dar‟ya, băng qua thung lũng Fergana. Nhà vua cử một lực lƣợng lớn, dƣới quyền chỉ huy của Jalal ad Din, con trai ơng, để tiêu diệt quân thù. Sau một trận chiến dữ dội, quân Mơng rút lui. Jalal ad Din báo lại với cha mình rằng quân Mơng khơng quá đáng sợ nhƣ tiếng tăm của nĩ. Binh lính cĩ vẻ phờ phạc, ngựa của họ gầy yếu, và cĩ vẻ nhƣ khơng cĩ ai mong muốn duy trì trận đánh. Nhà vua tin rằng quân Mơng khơng thể so với quân đội của mình, nên đặt thêm nhiều cách quân ở phía nam của tuyến phịng thủ và chờ đợi. 208
17. Một vài tháng sau, một tiểu đồn Mơng Cổ xuất hiện khơng cĩ dấu hiệu báo trƣớc nào ở phía bắc, tấn cơng thành phố Otrar và bắt giữ viên thị trƣởng của nĩ, chính là ngƣời đã vi phạm trắng trợn hiệp ƣớc , sát hại những thƣơng nhân Mơng Cổ. Quân Mơng giết ơng ta bằng cách đổ bạc nấu chảy vào mắt và tai của ơng ta. Chống váng vì họ đã tới Otrar quá nhanh, và từ một hƣớng bất ngờ, nhà vua quyết định điều nhanh nhiều cánh quân hơn tới miền bắc. Bọn ngƣời man rợ này cĩ thể di chuyển nhanh, ơng lập luận, nhƣng họ khơng thể vƣợt qua một quân đội cố thủ với quân số đơng đảo nhƣ thế. Tuy nhiên, kế tiếp sau đĩ hai lực lƣợng quân Mơng tràn về phía nam từ Otrar, chạy song song theo sơng Syr Dar‟ya. Một lực lƣợng do tƣớng Jochi chỉ huy, bắt đầu tấn cơng các thị trấn chủ yếu dọc con sơng, trong khi lực lƣợng cịn lại, dƣới quyền chỉ huy của Tƣớng Jebe, biến mất ở phía nam. Giống nhƣ những bầy châu chấu, quân đội của Jochi tràn qua những ngọn đồi và vùng đất thấp dọc con sơng. Nhà vua điều một phần lớn quân đội tới con sơng, chỉ giữ lại một số ở Samarkand. Lực lƣợng của Jochi tƣơng đối nhỏ, nhiều nhất là 2 vạn quân; những đơn vị cơ động này tấn cơng hết vị trí này sang vị trí khác, khơng hề báo trƣớc, thiêu hủy những pháo đài và tiến hành tàn phá. Các báo cáo từ tiền tuyến bắt đầu đem đến cho nhà vua một bức tranh tồn cảnh về những chiến binh kỳ lạ đến từ phía đơng này. Quân đội của họ tồn là kỵ binh. Mỗi chiến binh Mơng Cổ khơng chỉ cƣỡi một con ngựa mà dắt theo nhiều con ngựa khơng ngƣời cƣỡi khác, tất cả đều là ngựa cái, và khi con đang cƣỡi mệt, anh ta sẽ nhảy lên một con khác. Những con ngựa này nhẹ nhàng và nhanh. Quân Mơng khơng bị vƣớng víu bởi những cổ xe tiếp vận; họ tự mang theo thực phẩm, uống sữa và máu ngựa, giết chết và ăn thịt những con ngựa bị kiệt sức. Họ cĩ thể di chuyển nhanh gấp đơi kẻ thù. Tài thiện xạ của họ rất phi thƣờng, dù đối mặt hay đang rút lui, họ cĩ thể bắn cung với sự khéo léo vơ kể, biến những cuộc tấn cơng của họ thành mối nguy hiểm chết ngƣời vƣợt xa khỏi những gì ơng từng chứng kiến. Các đồn quân liên lạc với nhau ở những khoảng cách xa bằng cờ và đuốc; cách bố trận của họ cĩ sự kết hợp một cách chính xác và gần nhƣ khơng thể lƣờng trƣớc. Việc đối phĩ với những cuộc quấy rối thƣờng xuyên này làm các lực lƣợng của nhà vua kiệt sức. Đột nhiên, lúc bấy giờ, đạo quân của Tƣớng Jebe đã biến mất về hƣớng nam lại xuất hiện, tiến lên phía bắc, tràn về Transoxiana với tốc độ rất nhanh. Nhà vua vội vã điều các lực lƣợng dự bị cuối cùng của ơng, khoảng 5 vạn quân, về phía nam để giao chiến với Jebe. Ơng vẫn chƣa lo âu mấy - quân của ơng đã chứng tỏ họ chiếm thế thƣợng phong trong chiến đấu trực diện, ở trận đánh trong thung lũng Fergana. Tuy nhiên, lần này lại khác. Quân Mơng tung ra những vũ khí lạ lùng: tên của họ đƣợc tẩm nhựa hắc ín, tạo thành những màn khĩi mà phía sau chúng những kỵ binh nhanh nhƣ chớp tiến lên, phá vỡ những cửa mở trên các tuyến của lực lƣợng nhà vua, thơng qua đĩ các kỵ binh vũ trang nặng hơn tiến vào. Các cổ xe lƣợn tới lui phía sau các tuyến quân Mơng, thƣờng xuyên vận chuyển tiếp tế. Tên của họ phủ kín bầu trời, tạo nên một áp lực liên tục. Họ mặc những chiếc áo ngắn bằng vải dầy. Một mũi tên xuyên qua lớp áo ấy hiếm khi chạm tới da thịt và cĩ thể rút ra một cách dễ 209
18. dàng khỏi chiếc áo, tất cả những điều này đƣợc thực hiên trong khi họ đang di chuyển với tốc độ rất cao. Quân đội của Jebe đã tiêu diệt các lực lƣợng của nhà vua. Nhà vua chỉ cịn một chọn lựa: rút lui về hƣớng tây, cố thủ và dần dần xây dựng lại quân đội của ơng. Tuy nhiên, khi ơng bắt đầu chuẩn bị, một điều ngồi sức tƣởng tƣợng đã xảy ra: một lực lƣợng dƣới sự chỉ huy của Thành Cát Tƣ Hãn đột nhiên xuất hiện ở phía ngồi các cổng thành của Bukhara, nằm ở phía tây Samarkand. Họ đã đến từ đâu? Họ khơng thể băng qua sa mạc Kizil Kum ở hƣớng bắc. Sự xuất hiện của họ dƣờng nhƣ là điều bất khả, nhƣ thể chính quỷ sứ đã đƣa họ hiện lên. Chẳng bao lâu Bukhar thất thủ, và trong vịng vài ngày Samarkand cũng bị chiếm. Binh lính bỏ trốn, tƣớng lĩnh kinh hồng. Nhà vua, lo cho mạng sống của mình, bỏ chạy với một nhĩm quân lính. Quân Mơng khơng ngừng truy đuổi ơng. Nhiều tháng sau, trên một hịn đảo nhỏ trong vùng biển Caspian, bị tất cả từ bỏ, rách rƣới và đĩi khát, vị vua của đế quốc một thời giàu cĩ nhất ở phƣơng Đơng đã chết đĩi. Diễn dịch Khi Thành Cát Tƣ Hãn trở thành ngƣời lãnh đạo nƣớc Mơng Cổ, cĩ lẽ ơng đã kế thừa một đội quân nhanh nhất trên hành tinh, nhƣng sự nhanh nhẹn của họ biến thành sự thành cơng hạn chế về quân sự. Ngƣời Mơng cĩ thể tuyệt vời trong việc chiến đấu trên lƣng ngựa, nhƣng họ quá vơ kỷ luật để khai thác bất kỳ lợi thế nào mà họ cĩ đƣợc theo cách đĩ hay để kết hợp lại cho một cuộc tấn cơng quy mơ lớn. Thiên tài của Thành Cát Tƣ Hãn là chuyển tốc độ hỗn loạn của quân Mơng thành một thứ tốc độ cĩ tổ chức, cĩ kỷ luật và chiến lƣợc. Ơng đạt đƣợc điều này bằng cách áp dụng chiến lƣợc hai bƣớc chậm – hai bƣớc nhanh của Trung Quốc cổ đại. Bƣớc “chậm” đầu tiên là để chuẩn bị kỹ càng trƣớc bất kỳ chiến dịch nào, điều mà quân Mơng luơn thực hiện ở mức độ cao nhất. (Trong kế hoạch tấn cơng nhà vua, quân Mơng đã tìm hiểu từ một ngƣời dẫn đƣờng biết rành về một chuỗi ốc đảo băng qua sa mạc Kizil Kim. Ngƣời này đã bị bắt và sau đĩ đã dẫn đƣờng cho quân đội của Thành Cát Tƣ Hãn băng qua vùng lãnh thổ cấm ngăn này). Bƣớc “chậm” thứ hai là sự bố trí, bao gồm việc làm cho kẻ thù lơi là cảnh giác, dẫn dụ nĩ đi tới sự tự mãn. Chẳng hạn, quân Mơng đã cố tình thua trận ở thung lũng Fergana để nuơi dƣỡng tính ngạo mạn của nhà vua. Rồi đến bƣớc “nhanh” đầu tiên: lơi kéo sự chú ý về phía trƣớc với một cuộc tấn cơng trực diện thần tốc. (Những cuộc đột kích dọc con sơng của Jebe). Bƣớc “nhanh” cuối cùng là một địn thần tốc gấp đơi từ một hƣớng bất ngờ. (Sự xuất hiện đột ngột của Thành Cát Tƣ Hãn trƣớc các cổng thành của Bukhara đƣợc nhiều ngƣời xem là một sự bất ngờ lớn nhất trong lịch sử quân đội). Là một bậc thầy về chiến tranh tâm lý, Thành Cát Tƣ Hãn hiểu rằng con ngƣời sợ nhất là sự khơng biết và khơng thể đốn trƣớc. Sự đột ngột của cuộc tấn cơng làm tăng gấp đơi tính hiệu quả của tốc độ, dẫn tới sự rối loạn và sợ hãi [của kẻ thù]. Chúng ta sống trong một thế giới mà tốc độ đƣợc đánh giá cao hầu nhƣ hơn tất cả mọi thứ khác, và hành động nhanh lẹ hơn đối phƣơng trở thành một mục tiêu cơ bản. Nhƣng rất thƣờng là mọi ngƣời chỉ đơn thuần vội vã hành động và phản ứng một cách điên rồ đối với các sự kiện, tất cả 210
19. những điều đĩ khiến họ phạm sai lầm và cuối cùng là lãng phí thời gian. Để tách riêng bạn ra khỏi đám đơng, để tạo nên một tốc độ cĩ sức mạnh tàn phá, bạn phải cĩ tổ chức và cĩ chiến lƣợc. Đầu tiên, bạn phải chuẩn bị bản thân trƣớc khi cĩ bất kì hành động nào, rà sốt kẻ thù để tìm những yếu điểm. Rồi bạn phải tìm một phƣơng thức để khiến cho kẻ thù đánh giá thấp bạn, và trở nên lơi là cảnh giác. Khi bạn tấn cơng một cách bất ngờ, họ sẽ trở nên tê cứng. Khi bạn tấn cơng lần nữa, họ khơng biết biết nĩ đến từ đâu. Nĩ là địn khơng thể lƣờng trƣớc tạo nên tác động lớn lao nhất. Một điều càng ít cĩ khả năng bị đốn trước, thì nĩ càng gây nên nỗi sợ Khơng thể nhìn thấy điều này ở nơi đâu tốt hơn là trong chiến tranh, nơi mà mỗi sự bất ngờ đều gợi nên sự khủng khiếp ngay cả đối với kẻ mạnh hơn rất nhiều. Xenophone (430? – 355? tr. CN) CHẨN - KHUẤY CÁC YẾU TỐ CƠ BẢN ĐỘNG (CƯ SỐC, SẤM) Tháng 5/1940 quân Đức xâm lƣợc Pháp và các Quốc gia vùng thấp Quẻ Chấn đại diện với một kiểu chiến tranh mới: tấn cơng chớp nhống. Tiến quân với một tốc độ cho người con trai nhanh lạ thƣờng, quân Đức kết hợp với xe tăng và máy bay trong một cuộc tấn trưởng, kẻ nắm quyền cơng lên đến đỉnh điểm ở một trong những chiến thắng nhanh nhất và cĩ sức điều hành với năng tàn phá nhất trong lịch sử quân sự. Thành cơng của tấn cơng chớp nhống lượng và quyền lực. phần lớn nhờ sự bảo vệ cứng nhắc, khơng thay đổi linh hoạt của quân Đồng Một vạch dương nằm dưới hai vạch âm và minh – tƣơng tự với sự phịng thủ của vua Muhammad II chống quân Mơng ép mạnh lên phía Cổ. Khi quân Đức phá vỡ sự phịng thủ này, quân Đồng minh khơng thể điều trên. Động thái này chỉnh hoặc phản ứng kịp thời. Quân Đức tiến nhanh hơn trƣớc khi kẻ thù của mạnh bạo đến mức họ cĩ thể nắm đƣợc chuyện gì đang diễn ra. Khi quân Đồng minh quyết định nĩ khuất động sự một chiến lƣợc phản cơng thì đã muộn. Các điều kiện đã thay đổi. Họ luơn kinh sợ. Nĩ được biểu tượng bằng sấm luơn chậm hơn một bƣớc. động, nổ ra trên mặt đất và với sự chấn Bây giờ hơn là lúc nào hết, chúng ta phát hiện ra mình đang đối mặt động của nĩ gây nên với những kẻ cĩ tính cách phịng vệ và đầy cảnh giác, những kẻ bắt đầu bất kỳ sự run sợ. hành động nào từ một vị trí bất động. Lý do rất đơn giản: nhịp bƣớc của cuộc Kinh Dịch, Trung Quốc, sống đang ngày càng nhanh hơn, đầy những thất vọng não nề, những mối Thế kỷ 8 tr. CN. phiền muộn và những can thiệp khơng đâu. Phản ứng tự nhiên ở nhiều ngƣời là rút lui vào bên trong, dựng lên một bức tƣờng tâm lý để ngăn chống những thực tại ác nghiệt của đời sống hiện đại. Mọi ngƣời ghét cái cảm giác phải hối hả và sợ phải mắc sai lầm. Họ cố gắng một cách vơ thức để làm chậm mọi thứ lại – bằng cách dần dừ lâu hơn trƣớc khi ra quyết định, khơng hứa hẹn, phịng thủ và cảnh giác. Nhưng thiên tài Chiến tranh chớp nhống, đƣợc điều chỉnh cho cuộc chiến hàng ngày, trong Ali đã biến những hạn chế của là chiến lƣợc hồn hảo cho những thời đại này. Trong khi những ngƣời quanh anh thành những ưu bạn co lại cố thủ và bất động, bạn làm họ ngạc nhiên với quyết định đột ngột điểm. Chúng ta hãy và dứt khốt, buộc họ phải hành động trƣớc khi họ sẵn sàng. Họ khơng thể đi từng bước. Tơi phản ứng nhƣ thƣờng lệ, bằng cách lảng tránh hay cảnh giác. Họ sẽ cĩ khả 211
20. khơng thể nghĩ về năng trở nên cảm tính và đối phĩ một cách khinh suất. Bạn đã phá vỡ những một nhà vơ địch hạng tuyến phịng thủ của họ, và nếu bạn duy trì áp lực và tấn cơng họ thêm lần nữa nặng trong quá khứ, người mà quả đấm với một điều bất ngờ nào đĩ, bạn sẽ đẩy họ vào một con đƣờng xoắn ốc đi đầy sức mạnh của xuống về tâm lý – đẩy họ vào những sai lầm khiến họ chìm sâu hơn vào sự anh đã khơng vượt lúng túng, và cứ thế chu kỳ tiếp tục. hơn của Ali. Thế nhưng trong hai Nhiều ngƣời đã thực hành một dạng chiến tranh chớp nhống trên mươi trận đấu đầu tiên, Ali, khi đĩ là chiến địa cũng sử dụng nĩ với hiệu quả lớn lao trong cuộc sống hàng ngày. Cassius Clay, đã Julius Ceasar – bậc thầy về tốc độ và gây kinh ngạc – là một ví dụ lớn về điều thắng tất cả mọi đấu này. Ơng cĩ thể kết đồng minh với một kẻ thù quyết liệt nhất của một nghị thủ, với thành tích 70 viện, buộc ngƣời nghị viện đĩ phải thay đổi quan điểm về ơng, hoặc phải đánh lần hạ knock – out liều với một cuộc đối đầu nguy hiểm . Tƣơng tự, ơng cĩ thể bất ngờ tha thứ Thế thì bí mật của Ali là gì? Vì sao một cho một ngƣời đã chống lại ơng. Khơng cịn cảnh giác, ngƣời đĩ sẽ trở nên người mà mọi chuyên một đồng minh trung thành. Tiếng tăm của Ceasar về việc thực hiện những gia đều đồng ý rằng chuyện bất ngờ khiến mọi ngƣời cảnh giác hơn khi ơng cĩ mặt đã nâng cao khơng cĩ cú đấm đầy khả năng tấn cơng chớp nhống vào sự vơ ý thức của những ngƣời quanh ơng. sức mạnh lại hạ đo ván những đối thủ, kể cả tay đấm một cú Chiến lƣợc này cĩ hiệu quả tuyệt vời đối với những ngƣời đặc biệt hay knock out Sonny do dự và sợ phải phạm vào bất kỳ sai lầm nào. Theo cung cách tƣơng tự, nếu Liston trong trận đầu bạn đối đầu với một kẻ thù đang tranh chấp quyền lãnh đạo hay chia rẽ nội bộ, tiên bảo vệ danh hiệu một cú tấn cơng nhanh và bất ngờ sẽ khiến cho sự chia rẽ lớn hơn và gây ra sự của Ali? Lời đáp sụp đổ nội bộ. Phần nửa những thành cơng của hình thức chiến tranh chớp nằm ở tốc độ và sự đúng lúc. Clay vào nhống của Napoleon đƣợc ơng sử dụng để chống lại những lực lƣợng đồng lúc đĩ và Ali hiện minh mà trong đĩ nhiều tƣớng lĩnh hay cãi cọ nhau lại phụ trách về chiến giờ, cĩ khả năng lƣợc. Khi quân đội của ơng phá vỡ các tuyến phịng ngự của những lực lƣợng tung những quả đấm này, mối bất đồng bùng nổ và họ sẽ tự chia rẽ lẫn nhau trong nội bộ. với sự nhanh nhẹn cực kỳ, nhưng quan trọng hơn hết, là vào Chiến lƣợc tấn cơng chớp nhống cũng cĩ hiệu quả trong ngành ngoại thời điểm đúng lúc, giao, nhƣ Henry Kissinger đã chứng minh. Khi một cuộc đàm phán ngoại giao ngay trước khi đối bắt đầu, ơng thƣờng dẫn dụ đối phƣơng với những lời giễu cợt nhẹ nhàng. Rồi thủ trước mặt anh cĩ khi tới thời hạn chĩt của cuộc trao đổi tới, ơng tấn cơng họ với một bản liệt kê thể tiên liệu được những yêu cầu. Khơng cĩ đủ thời gian để xem xét điều gì đang diễn ra, họ trở bằng cảm giác của một võ sĩ quyền Anh. nên dễ chấp nhận hoặc trở nên cảm tính và phạm sai lầm. Đây là phiên bản về Khi điều đĩ xảy ra, chiến lƣợc hai bƣớc chậm – hai bƣớc nhanh của Kissingger. người nhận cú đấm khơng nhìn thấy nĩ. Trong cuộc tấn cơng chọc sâu đầu tiên vào Pháp ở Thế chiến II, quân Kết quả là bộ não Đức chọn con đƣờng tấn cơng qua khu rừng Ardennes ở miền nam nƣớc Bỉ. của người này khơng thể chuẩn bị cho anh Khu rừng này, đƣợc coi là khơng thể xâm phạm bằng xe tăng, đƣợc canh giữ ta đĩn nhận sức va khá lơ là. Thọc mạnh vào điểm yếu này, quân Đức cĩ thể xây dựng đƣợc tốc chạm của cú đấm. độ và xung lực. Khi thực hiện một cuộc tấn cơng chớp nhống, bạn phải bắt Đơi mắt khơng thể đầu bằng cách tìm ra điểm yếu của kẻ thù. Khởi sự hành động ở nơi nào ít cĩ gửi thơng điệp trở lại sự trở kháng nhất sẽ cho phép bạn phát triển xung lực chủ yếu. phần cơ thể bị tấn cơng. Vì thế chúng ta đi tới kết luận rằng: Sự thành cơng của chiến lƣợc này phụ thuộc vào ba điều: một nhĩm cĩ cú đấm làm bạn bất tính cơ động cao (thơng thƣờng càng nhỏ càng tốt), sự kết hợp cao nhất giữa tỉnh khơng phải là cú các bộ phận, và khả năng truyền đạt mệnh lệnh lên xuống dọc theo dây chuyền đấm mạnh mà là cú 212
21. đấm bạn khơng nhìn mệnh lệnh một cách nhanh chĩng. Đừng trơng cậy vào kỹ thuật để thực hiện thấy. điều này. Trong chiến tranh Việt nam, quân đội Mỹ đã thật sự bị cản trở bởi Chích nhƣ ong, José Torres & Bert những phƣơng tiện thơng tin cao cấp của nĩ – quá nhiều thơng tin để xử lý Randolph Sugar, khiến cho thời gian phản ứng chậm hơn. Quân đội Bắc Việt, trơng cậy vào 1971 một mạng lƣới kết hợp tốt các gián điệp và thơng tin viên chứ khơng phải những thiết bị, đã ra quyết định nhanh chĩng hơn và kết quả là nhanh nhẹn hơn trên chiến trƣờng. Veni, vidi,vici. ( Ta đã đến, đã thấy và đã chiến thắng) Julius Caesar, 100- 44 tr.CN Khơng lâu sau khi đƣợc bầu làm tổng thống năm 1932, Franklin D. Roosevelt dƣờng nhƣ biến mất khỏi mắt cơng chúng. Cuộc Suy thối đang ở đỉnh cao, và đối với nhiều ngƣời Mỹ đây là điều rất khơng đảm bảo. Thế rồi, với lễ nhậm chức của mình, Roosevelt đã thay đổi nhịp độ, đƣa ra một diễn văn phấn chấn cho thấy rằng thực ra ơng đang tập trung tƣ tƣởng vào những vấn đề vốn đang đối mặt với đất nƣớc. Trong những tuần kế tiếp, ơng xuất hiện ở Quốc hội một cách nhanh chĩng và mạnh mẽ, với một loạt các đề xuất lập pháp táo bạo. Tất cả đều cảm nhận cƣờng độ của chiều hƣớng mới này một cách mãnh liệt hơn phần lớn là do bƣớc sắp đặt chậm rãi. Nhiều hơn là một tấn kịch đơn thuần, xung lực đƣợc xây dựng bởi chiến lƣợc này đã giúp Roosevelt thuyết phục đƣợc cơng chúng rằng ơng xem trọng cơng việc và đang dẫn dắt đất nƣớc đi theo hƣớng đúng. Xung lực này đã chuyển thành sự hỗ trợ cho các chính sách của ơng, và tới lƣợt chúng lại khích lệ lịng tự tin và xoay ngƣợc tình hình kinh tế. Nhƣ vậy, tốc độ khơng chỉ là một cơng cụ mạnh mẽ để sử dụng chống lại kẻ thù, mà nĩ cịn cĩ một sức tác động tích cực, mạnh mẽ lên những ngƣời ở về phía bạn. Đại đế Frederick đã nhận ra rằng một quân đội di chuyển nhanh hơn cĩ tinh thần cao hơn. Tốc độ tạo nên một cảm giác về sức sống. Di chuyển với tốc độ cao cĩ nghĩa là cĩ ít thời gian hơn cho bạn và quân đội bạn để phạm sai lầm. Nĩ cũng tạo nên một hiệu quả dây chuyền: ngày càng nhiều ngƣời ngƣỡng mộ sự táo bạo của bạn, sẽ quyết định tham gia vào lực lƣợng cùng với bạn. Giống nhƣ Roosevelt, hãy cĩ những hành động dứt khốt và càng cĩ tính bi kịch càng tốt: một khoảnh khắc lặng lẽ và đình trệ trên sân khấu trƣớc khi bạn xuất hiện một cách đầy chấn động. Hình ảnh: Cơn bão. Bầu trời trở nên tĩnh lặng, và thời gian tạm lắng, yên bình và êm ả. Rồi, khơng biết từ đâu, sét đánh, giĩ gào và bầu trời vỡ toang. Chính sự đột ngột của cơn bão mới là điều đáng sợ. Tƣ liệu: Bạn phải chậm rãi trong sự cân nhắc thiệt hơn và nhanh chĩng trong sự thực thi. Napoleon Bonaprte (1769 – 1821) 213
22. HỐN VỊ Sự chậm chạp cĩ thể cĩ một giá trị lớn lao, đặc biệt khi bố trí xếp đặt. Xuất hiện chậm và cân nhắc kỹ, thậm chí với chút ít ngờ nghệch, sẽ mê hoặc kẻ thù, đầu độc họ với một thái độ lờ đờ ngái ngủ. Khi sự cảnh giác của họ đã giảm xuống, một cú tấn cơng từ bên sƣờn sẽ hạ gục họ. Nhƣ vậy, việc sử dụng sự chậm chạp và tốc độ của bạn, phải đƣợc cân nhắc kỹ và cĩ kiểm sốt, khơng bao giờ nên rơi vào một nhịp độ cĩ tính chất tự nhiên. Nĩi chung, khi đối đầu một kẻ thù nhanh nhẹn, cách phịng vệ đúng đắn là phải nhanh bằng hoặc hơn. Chỉ cĩ tốc độ mới cĩ thể hĩa giải tốc độ. Nếu thiết lập một sự phịng thủ cứng nhắc, nhƣ vua Muhammad II đã làm để chống lại quân Mơng Cổ, bạn chỉ cĩ thể rơi vào bàn tay của kẻ thù nhanh nhẹn và cơ động. 214
23. 15 KIỂM SỐT ĐỘNG LỰC NHỮNG CHIẾN LƢỢC ÁP ĐẢO Mọi người thường xuyên cố gắng kiểm sốt - khiến cho bạn hành động theo các lợi ích của họ, duy trì động lực trong phạm vi của họ. Cách duy nhất để chiếm thế thượng phong là biến khả năng kiểm sốt của bạn trở nên thơng minh và mưu trí hơn. Thay vì cố gắng chế ngự từng cử động của đối phương, hãy hành động để xác định bản chất của chính mối quan hệ. Chuyển mối xung đột vào địa hình mà bạn chọn, thay đổi nhịp bước và nguyên tắc cho phù hợp với bạn. Dùng mưu mẹo để kiểm sốt tâm trí đối thủ, nhấn vào những yếu huyệt cảm xúc của họ và thúc ép họ phạm sai lầm. Nếu cần, cứ để cho họ cảm thấy rằng họ đang kiểm sốt để họ lơ là cảnh giác. Nếu bạn kiểm sốt chiều hướng tổng thể và bố trí trận chiến, bất kỳ điều gì họ làm cũng sẽ nằm trong lịng bàn tay bạn. 215
24. THUẬT KIỂM SỐT TỐI THƢỢNG Sự kiểm sốt là một vấn đề trong mọi mối quan hệ. Bản chất con ngƣời vốn ghét cay ghét đắng cảm giác bất lực và cố gắng phấn đấu vì quyền lực. Bất cứ khi nào cĩ sự tƣơng tác giữa hai ngƣời hay những nhĩm với nhau, cĩ một sự tranh chấp thƣờng xuyên giữa họ để xác định mối quan hệ, xác định ai là ngƣời kiểm sốt điều này điều nọ. Trận chiến của các ý chí này là khơng thể tránh khỏi. Cơng việc của bạn với tƣ cách một chiến lƣợc gia cĩ hai phần: Đầu tiên, nhìn nhận cuộc đấu tranh giành chính quyền kiểm sốt ở mọi phƣơng diện của cuộc sống, và đừng bao giờ để bị đánh lừa bởi những ngƣời bảo rằng họ khơng quan tâm đến việc kiểm sốt. Những dạng ngƣời này thơng thƣờng là những kẻ mánh khoé hơn ai hết. Thứ hai, bạn phải làm chủ nghệ thuật di động đối phƣơng nhƣ một con cờ trên bàn cờ, với mục đích và hƣớng đi cụ thể. Nghệ thuật này đã đƣợc trau dồi bởi những tƣớng lĩnh và chiến lƣợc gia sáng tạo nhất trong suốt nhiều thời đại. Chiến tranh, trên hết, là một cuộc đấu tranh mà trong đĩ một bên cĩ thể kiểm sốt những hành động của đối phƣơng ở một mức độ lớn hơn. Các thiên tài quân sự nhƣ Hannibal, Napoleon, Bonaparte và Erwin Rommel đã khám phá ra rằng cách tốt nhất để thủ đắc sự kiểm sốt là xác định đƣợc nhịp bƣớc, chiều hƣớng tổng thể và hình trạng của bản thân cuộc chiến. Điều này cĩ nghĩa là khiến cho kẻ thù chiến đấu theo nhịp điệu của bạn, dẫn dụ họ vào địa thế xa lạ đối với họ và phù hợp với bạn, phát huy đƣợc sức mạnh của bạn. Và quan trọng hơn hết, nĩ cĩ nghĩa là sự tác động đến tâm trí của đối thủ, điều chỉnh chiến thuật của bạn theo những yếu điểm tâm lý của họ. “Ấn chặt xuống đệm” Một chiến lƣợc gia cao cấp hiểu rằng khơng thể nào kiểm sốt một là chỉ những nỗ lực cách chính xác kẻ thù sẽ phản ứng nhƣ thế nào đối với cử động này hoặc nọ. của một người để giữ Cố gắng làm nhƣ thế sẽ chỉ dẫn tới sự rối trí và kiệt sức. Cĩ quá nhiều điều khơng cho đối thủ của mình vùng dậy. Trong khơng thể đốn trƣớc trong chiến tranh và trong cuộc đời. Nhƣng nếu chiến những trận đấu dựa lƣợc gia đĩ cĩ thể kiểm sốt đƣợc tâm trạng và tƣ duy của kẻ thù, việc họ sẽ vào chiến lược võ phản ứng ra sao với những chiến thuật của anh ta khơng phải là vấn đề quan thuật, điều cấm kỵ là trọng. Nếu anh ta cĩ thể làm cho họ sợ sệt, hoảng hốt, hung hăng thái quá và để cho đối thủ nắm giận dữ tức là anh ta đã kiểm sốt đƣợc những hành động của họ ở tầm mức được thế chủ động, do vậy sẽ đẩy ta vào rộng hơn và cĩ thể gài bẫy họ về mặt tinh thần trƣớc khi dồn họ vào gĩc tƣờng thế phịng ngự. Trong về mặt vật chất. trận đấu, đối thủ mong muốn áp đảo Sự kiểm sốt cĩ thể là khiêu khích hoặc thụ động. Nĩ cĩ thể là một cú bạn cũng ngang với đẩy trực tiếp vào kẻ thù, khiến anh ta lùi lại đánh mất thế chủ động. Nĩ cĩ thể bạn mong muốn áp là giả vờ nằm im, khiến kẻ thù lơ là cảnh giác, hay dụ dỗ anh ta vào một cuộc đảo họ. Vì thế điều cơ tấn cơng khinh suất. Nhà nghệ sĩ của sự kiểm sốt đan dệt cả hai phƣơng diện bản là bạn phải nắm được những dự tính này lại thành một khuơn mẫu cĩ tính tàn phá - tấn cơng, lùi ra, nhử mồi, áp và chiến thuật của đối đảo. thủ để kiểm sốt họ. Theo nguyên tắc của Nghệ thuật này cĩ thể áp dụng một cách vơ hạn vào những trận chiến chiến lược võ thuật, hàng ngày. Nhiều ngƣời cĩ khuynh hƣớng chơi những trị chơi thống trị vơ ý bạn phải cĩ khả năng thức hay bị cuốn vào việc cố gắng kiểm sốt từng cử động của một ngƣời nào kiểm sốt đối thủ của 216
25. mình vào mọi thời đĩ. Trong sự gắng sức xoay sở và xác định quá nhiều, họ tự làm mình kiệt lực, điểm. phạm sai lầm, đẩy mọi ngƣời ra xa, và cuối cùng đánh mất khả năng kiểm sốt Ngũ luân thƣ, tình thế. Nếu bạn thấu hiểu và làm chủ đƣợc nghệ thuật này, bạn sẽ dần trở nên Miyamoto Musashi 1584-1645 sáng tạo hơn trong việc tác động và kiểm sốt đối phƣơng. Bằng cách xác định tâm trạng của mọi ngƣời, nhịp bƣớc của họ, những khía cạnh liên quan, bạn sẽ thấy rằng hầu hết những điều mà mọi ngƣời làm để phản ứng lại các chiến Nĩi tĩm lại, tơi cũng thuật của bạn sẽ gắn kết vào động lực tổng quát mà bạn đã định hình. Họ cĩ nghĩ giống Frederick thể biết họ đang bị kiểm sốt nhƣng bất lực khơng thể chống lại nĩ, hoặc họ cĩ (Đại Đế), rằng người thể di chuyển theo hƣớng mà bạn mong muốn mà khơng nhận ra. Đĩ là sự ta luơn luơn nên động kiểm sốt tối thƣợng. thủ trước. Napoleon Bonaparte, Sau đây là bốn nguyên tắc cơ bản của nghệ thuật này: 1769-1821 Nắm lấy thế chủ động. Trƣớc khi kẻ thù động thủ, trƣớc khi một yếu tố tình cờ hay những hành động bất ngờ của đối thủ cĩ thể phá hỏng các kế Nếu cĩ cùng mức độ hoạch của bạn, bạn hãy thực hiện một động thái cĩ tính chất cơng kích để nắm về trí tuệ, trong chiến lấy thế chủ động. Khi đĩ, bạn hãy duy trì một áp lực liên tục, khai thác tối đa tranh, sự nhút nhát sẽ gây tác hại gấp ngàn lợi thế tạm thời này. Đừng chờ đợi các cơ hội mở ra cho bạn mà hãy tự tạo ra lần hơn sự táo bạo. chúng. Nếu bạn là phía yếu hơn, điều này thƣờng sẽ nâng bạn lên cao hơn Carl von Clausewitz, trong sân thi đấu. Việc đƣa kẻ thù vào thế phịng thủ và đối phĩ sẽ cĩ hiệu quả 1780-1831 làm họ mất tinh thần. Chuyển đổi chiến địa. Theo lẽ tự nhiên, một kẻ thù muốn đánh nhau với bạn trên một địa hình quen thuộc. Địa hình theo nghĩa này là tất cả mọi chi tiết của trận chiến - thời gian, khơng gian, chính xác là nơi xảy ra trận chiến, ai cĩ liên quan trong cuộc đấu tranh v.v Bằng cách khéo léo chuyển kẻ thù sang những địa điểm và tình thế xa lạ đối với họ, bạn đã kiểm sốt đƣợc động lực. Khơng biết điều gì đang diễn ra, đối thủ của bạn phát hiện ra họ đang chiến đấu theo những điều kiện của bạn. Buộc đối thủ phạm sai lầm. Kẻ thù của bạn trơng cậy vào việc thực hiện một chiến lƣợc tạo nên lợi thế của họ, từng cĩ hiệu quả trong quá khứ. Cơng việc của bạn cĩ hai phần: giao chiến theo một cách thức khiến họ khơng thể đƣa sức mạnh hoặc chiến lƣợc của mình vào cuộc và tạo nên một mức độ thất vọng đến mức họ phạm sai lầm trong tiến trình. Bạn đừng cho họ cĩ đủ thời gian để làm bất cứ điều gì; lợi dụng những yếu điểm về cảm xúc của họ, làm cho họ càng bực tức càng tốt; bạn đã dụ họ lọt vào những cái bẫy chết ngƣời. Chính những bƣớc sai lầm của họ chứ khơng phải hành động của bạn đem lại cho bạn sự kiểm sốt. Vờ nhƣ bị kiểm sốt một cách thụ động. Hình thức tối thƣợng của sự thống trị là khiến cho đối phƣơng nghĩ rằng chính họ mới là ngƣời nắm quyền kiểm sốt. Tin rằng mình là kẻ ra lệnh, họ ít cĩ khả năng gây trở ngại cho bạn hoặc trở nên phịng thủ. Bạn tạo nên ấn tƣợng này bằng cách di chuyển với năng lƣợng của đối phƣơng, rồi dần dần và khéo léo chuyển họ theo 217
26. hƣớng mà bạn muốn. Đây thƣờng là cách tốt nhất để kiểm sốt đối thủ hung hăng thái quá hoặc cơng kích một cách thụ động. Kẻ xuất chúng trong thực hiện chiến tranh thường ép buộc người khác chứ khơng để người khác ép buộc mình. Tơn Tử (thế kỷ 4 tr.CN.) NHỮNG VÍ DỤ LỊCH SỬ 1. Cuối năm 1940, các lực lƣợng Anh ở vùng Trung Đơng đã cĩ thể bảo đảm an tồn cho các vị trí của họ ở Ai Cập và chiếm lại một phần lớn của Libya mà quân Ý (một đồng minh của Đức) đã chiếm đầu Thế chiến II. Chiếm đƣợc thị trấn cảng quan trọng Benghazi, ngƣời Anh đã lấy đƣợc thế cân bằng để tiến xa hơn về phía tây cho tới Tripoli, cho phép họ hất quân Ý khỏi đất nƣớc này mãi mãi. Khi đĩ, bất ngờ, họ đã đƣợc lệnh dừng tiến quân. Tƣớng Archibald Wavell, tổng chỉ huy của các lực lƣợng Anh ở Trung Đơng, đang phát động chiến tranh ở quá nhiều mặt trận. Vì quân Ý đã tự chứng tỏ họ khá lạc lõng với tiến hành chiến tranh trên sa mạc, nên ngƣời Anh cảm thấy họ cĩ thể đủ sức tạo nên một tuyến phịng thủ ở Libya, xây dựng các lực lƣợng của họ ở Ai Cập và tiến hành một cuộc đột kích chủ yếu vào quân Ý vào tháng 4 năm sau. Tin tức rằng một lữ đồn xe thiết giáp Đức dƣới quyền chỉ huy của Tƣớng Erwin Rommel đã tới Tripoli vào tháng 3/1941 khơng làm thay đổi kế hoạch của quân Anh. Rommel là một viên chỉ huy xuất sắc trong trận đột kích chớp nhống vào Pháp hồi năm ngối. Nhƣng ở đây ơng nằm dƣới quyền chỉ huy và phụ thuộc vào sự tiếp tế của quân Ý kém cỏi, và lực lƣợng của ơng quá nhỏ để khiến quân Anh phải lo ngại. Ngồi ra, tin tức tình báo tiết lộ rằng Hitler đã cử ơng tới đĩ với nhiệm vụ duy nhất là ngăn chặn khơng cho quân Anh tiến tới Tripoli. Thế rồi, khơng cĩ dấu hiệu gì báo trƣớc, vào cuối tháng 3/1941, xe tăng của Rommel càn quét về phía đơng. Rommel đã chia lực lƣợng nhỏ bé của ơng thành nhiều phân đội, và ơng tung chúng ra nhiều hƣớng tấn cơng vào tuyến phịng thủ của quân Anh đến nỗi khĩ mà thăm dị đƣợc ý định của ơng. Những phân đội cơ giới này di chuyển với một tốc độ rất nhanh; tiến quân vào ban đêm dƣới ánh sáng lờ mờ, lần này sang lần khác họ khiến cho kẻ thù phải sửng sốt, đột ngột xuất hiện ở bên sƣờn hoặc phía sau đội hình của họ. Vì tuyến phịng thủ bị vỡ ở nhiều nơi, quân Anh buộc phải rút lui xa hơn về phía tây. Đối với Wavell, ngƣời đang theo dõi những sự kiện sau từ Cairo thì đây là một cú sốc và nỗi ơ nhục hiển nhiên: Rommel đang gây hỗn loạn với một số xe tăng ít ỏi và thiếu nguồn tiếp tế trầm trọng. Chỉ trong vài tuần, quân Đức đã tiến tới biên giới Ai Cập. Cái cĩ tính tàn phá nhất trong cuộc tấn cơng này là phƣơng thức chiến đấu tân kỳ của Rommel. Ơng sử dụng sa mạc nhƣ thể nĩ là biển cả. Bất kể những khĩ khăn về nguồn tiếp tế và địa hình, ơng vẫn giữ cho đồn xe tăng liên tục di chuyển. Quân Anh khơng thể ngƣng canh phịng trong một khoảnh khắc nào và điều này làm họ kiệt sức về mặt tinh thần. Nhƣng các cuộc di chuyển của ơng, dù cĩ vẻ tuỳ tiện, luơn luơn cĩ một mục đích. Nếu muốn chiếm một thành phố cụ 218
27. thể, ơng sẽ tiến lên theo hƣớng ngƣợc lại, rồi vịng lại và tấn cơng từ một hƣớng bất ngờ. Ơng mang theo một đội xe tải khuấy bụi mù trời khiến quân Anh khơng thể nhìn rõ ơng tiến về đâu và để gây ấn tƣợng về một lực lƣợng tấn cơng lớn hơn nhiều so với thực tế. Rommel thƣờng đi đầu hàng quân, liều chết để cĩ thể cĩ những phán xét nhanh chĩng về việc di chuyển, điều các phân đội tới nơi này nơi khác trƣớc khi quân Anh cĩ thời gian để nhận định tình hình. Và ơng sử dụng những chiếc xe tăng theo cách trái hẳn với quân Anh, với hiệu quả chết ngƣời. Thay vì đẩy chúng tới trƣớc để phá thủng các tuyến của kẻ thù, ơng điều động những chiếc xe tăng yếu nhất, rồi lệnh cho chúng rút lui trong cuộc tiếp xúc đầu tiên; xe tăng của quân Anh lúc nào cũng cắn phải câu và đuổi theo, tự làm tung bụi lên đến mức họ khơng thể nhìn thấy rằng họ đang chạy thẳng vào một tuyến bố trí súng chống tăng của Đức. Khi đã tiêu diệt đƣợc một số khá lớn xe tăng của Anh, Rommel lại tiến quân, tàn phá ở phía sau các tuyến của quân Anh. Thƣờng xuyên bị bám sát gĩt, buộc phải ra những quyết định gấp gáp để đối phĩ với những cuộc di chuyển của Rommel, quân Anh phạm vơ số sai lầm. Khơng biết ơng sẽ xuất hiện ở đâu kế tiếp, hay từ hƣớng nào, họ trải mỏng các lực lƣợng trên những khu vực nguy hiểm rộng mênh mơng. Khơng lâu sau đĩ, với một tin tức đơn giản rằng một phân đội Đức đang tới gần, Rommel đi đầu, quân Anh đã từ bỏ các vị trí của họ, ngay cả khi họ đơng quân số hơn ơng nhiều. Cuối cùng, điều duy nhất dừng ơng lại là nỗi ám ảnh của Hitler với Nga, khiến Rommel khơng cĩ đủ nguồn tiếp tế và chi viện cần thiết để chinh phục Ai Cập. Diễn dịch Đây là cách Rommel phân tích tình thế đầu tiên đang chạm trán với ơng: Kẻ thù cĩ một vị trí mạnh ở phía đơng, và chỉ cĩ thể mạnh lên thêm với nguồn tiếp tế và chi viện đến từ Ai Cập. Rommel cĩ một lực lƣợng nhỏ hơn nhiều, và ơng càng chờ đợi lâu, nĩ càng trở nên vơ dụng. Vì thế ơng quyết định khơng tuân theo lệnh của Hitler, đánh liều sự nghiệp của mình với một chân lý mà ơng đã học trong cuộc đột kích chớp nhống ở Pháp: việc hạ thủ trƣớc cĩ thể hồn tồn thay đổi động lực. Nếu kẻ thù là phía mạnh hơn, nĩ sẽ bực tức và mất tinh thần vì bị dồn vào thế thủ. Vì qui mơ của nĩ lớn hơn và chƣa chuẩn bị, nĩ gặp khĩ khăn nhiều hơn trong việc tổ chức một cuộc rút lui cĩ trật tự. Để chiến lƣợc của ơng cĩ hiệu lực, Rommel đã tạo nên sự hỗn loạn cực độ trong hàng ngũ quân thù. Trong cơn lúng túng kế tiếp, quân Đức cĩ vẻ nhƣ kinh khủng hơn trên thực tế. Tốc độ, cơ động, linh hoạt và sự bất ngờ đã tạo một chung cuộc. Khi kẻ thù đã ngã ngựa, một chiến thuật nghi binh - tiến theo một hƣớng rồi tấn cơng từ hƣớng khác – đã tăng gấp đơi hiệu quả. Một kẻ thù đang rút lui và khơng cĩ thời gian để suy nghĩ sẽ phạm phải vơ số sai lầm nếu bạn tiếp tục duy trì áp lực. Cuối cùng, yếu tố cơ bản trong thành cơng của Rommel là nắm lấy thế chủ động với một chiến thuật táo bạo, rồi khai thác lợi thế tạm thời này đến mức tối đa. Mọi thứ trên thế giới này hợp lực với nhau để đặt bạn vào thế phịng thủ. Ở cơng việc, cấp trên của bạn cĩ thể muốn vinh quang cho chính họ và sẽ làm bạn mất tinh thần để nắm lấy thế chủ động. Mọi ngƣời thƣờng xuyên thúc ép và tấn cơng bạn, giữ bạn ở thế phải đối phĩ. Bạn liên tiếp 219
28. bị nhắc nhở về các hạn chế của mình và điều bạn khơng thể hy vọng hồn thành. Bạn bị tác động để cảm thấy cĩ lỗi vì điều này điều nọ. Trƣớc khi làm bất kỳ điều gì, bạn cần phải giải phĩng bản thân khỏi cảm giác này. Bằng cách hành động một cách táo bạo, trƣớc khi những ngƣời khác sẵn sàng, bằng cách di chuyển để nắm lấy thế chủ động, bạn tạo ra hồn cảnh của riêng mình hơn là chỉ đơn giản chờ đợi cái mà cuộc đời mang đến cho bạn. Cú đẩy ban đầu của bạn sẽ thay đổi tình thế theo mong muốn của bạn. Mọi ngƣời buộc phải đối phĩ với bạn, làm cho bạn cĩ vẻ lớn hơn và mạnh mẽ hơn trên thực tế. Sự kính nể và e dè mà bạn gợi nên sẽ biến thành sức mạnh tấn cơng, một tiếng tăm đặt trƣớc bạn. Giống nhƣ Rommel, bạn cũng phải cĩ một chút điên khùng: sẵn sàng vơ định hƣớng và gây xáo trộn vì chính nĩ để tiến lên bất kể hồn cảnh ra sao. Điều đĩ tuỳ thuộc vào bạn - thƣờng xuyên phịng thủ hay buộc những ngƣời khác phải làm điều đĩ. Khi họ đến chỗ cạn 2. Năm 1932, hãng Paramount Picture, đang chiều theo niềm đam mê của Xanthus, con các bộ phim găng-xtơ, bắt đầu sản xuất phim Nigh After Night. Cuốn phim này sơng cuộn xốy mà dành cho ngơi sao George Raft, ngƣời gần đây nổi tiếng trong phim Scarface. thần Zeus đã sinh ra, Achille chẻ đơi quân Raft đƣợc phân vai một tay cƣớp điển hình. Nhƣng Night After Night, theo xu thành Troj, chàng hƣớng, phải cĩ một phần hài hƣớc. Nhà sản xuất William Le Baron đã e rằng đuổi một nửa đến khơng cĩ ai trong danh sách phân vai cĩ đủ sức để đĩng vai này. Nghe thấy thành phố, băng qua thế, Raft đề nghị ơng thuê Mae West. vùng thảo nguyên nơi mà hơm qua những West là một diễn viên hài kịch danh tiếng ở Broadway, đĩng vai chính người Hy Lạp đã bỏ trong những vở kịch do bà viết. Bà nổi danh là một cơ nàng tĩc vàng vui nhộn, trốn khỏi cơn giận dữ chĩi ngĩi của Hector. hung hăng, với một trí thơng minh sắc sảo. Các nhà sản xuất đã nghĩ tới bà Để cản bước trốn trƣớc đĩ, nhƣng bà quá thơ kệch để cĩ thể đĩng phim. Năm đĩ bà đã 39 tuổi, chạy của người thành thân hình phúng phính, và đƣợc xem là quá già để xuất hiện lần đầu trên phim. Troj, Hera tung ra Dù sao đi nữa, Le Baron sẵn sàng đánh liều để làm cho bộ phim đƣợc náo một màn sương giữa nhiệt. Bà cĩ thể gây chú ý, gĩp phần cho việc quảng bá, rồi sẽ đƣợc trả về họ. Những người ngoặt theo hướng Broadway, lãnh địa của bà. Paramount đề nghị với bà một hợp đồng hai tháng khác thấy họ đã bị với mức cátsê 5.000 đơ la/ tuần, một khoản chi hào phĩng vào thời bấy giờ. dồn xuống dịng sơng. West vui vẻ nhận lời. Họ lao vào dịng nước sâu ánh bạc Đầu tiên West cĩ đơi chút khĩ khăn. Ngƣời ta bảo bà phải giảm đi vài đang cuồn cuộn réo cân, nhƣng bà ghét ăn kiêng nên lập tức từ chối. Thay vì thế, bà nhuộm tĩc gầm chảy qua đơi bờ thành một màu vàng ĩng pha bạch kim. Bà ghét kịch bản - lời thoại quá đơn của nĩ. Bạn cĩ thể nghe thấy tiếng la điệu và nhân vật của bà khơng quan trọng. Phần đĩ phải đƣợc viết lại, và West thét khi họ loạng đề nghị bà sẽ phục vụ với tƣ cách một nhà biên kịch. Những ngƣời ở choạng tiến lên, và bị Hollywood đã quen với việc đối phĩ với những nữ diễn viên khĩ chịu và cĩ đủ cuốn theo xốy nước. mọi chiến thuật để thuần hố họ, đặc biệt là với những ai muốn viết lại phần Đơi khi lửa khiến cho vai của mình. Điều khác thƣờng ở đây là West đề nghị tự mình viết lại lời một bầy châu chấu bốc lên khơng trung thoại. Bị gây trở ngại bởi đề xuất đĩ, ngay cả từ một ngƣời đã từng viết cho và bay tới một dịng Broadway, các uỷ viên phim trƣờng quay lại với một lời từ chối thẳng thừng. sơng. Ngọn lửa tiếp Việc trao cho bà ta đặc quyền đĩ sẽ tạo nên một tiền lệ kinh khủng. West phản tục tiến tới thiêu đốt 220
29. chúng và những con cơng bằng cách từ chối tiếp tục với cuốn phim cho tới khi họ để cho bà viết lại cơn trùng chìm vào lời thoại. làn nước. Achille cũng như ngọn lửa Adolph Zukor, chủ hãng Paramount đã xem West quay thử và thích đĩ. Và dịng nước ngoại hình cũng nhƣ phong cách của bà. Cuốn phim cần cĩ bà, Zukor cử một gầm gào của sơng Xanthus bị cản lại bởi uỷ viên trƣờng quay tới mời bà đi dùng cơm vào ngày sinh nhật của bà để cố những cỗ xe, những thuyết phục bà; mục tiêu là làm cho bà dịu lại để họ tiếp tục quay. Khi máy đã con ngựa và những quay, ơng ta nghĩ, họ cĩ thể tìm ra cách để buộc West phải cƣ xử đàng hồng. con người. Achille Nhƣng đêm đĩ trong bữa tiệc, West rút từ xắc tay ra một tấm séc và trao nĩ khơng phí thời gian. cho ngƣời uỷ viên. Đĩ là 20 ngàn đơla, khoản tiền mà bà đã nhận đƣợc cho tới Đặt ngọn giáo tựa vào một bụi liễu, chỉ lúc đĩ. Bà trao trả lại số tiền này cho phim trƣờng, cám ơn Paramount, bảo với cầm theo thanh kiếm, ngƣời uỷ viên rằng hơm sau bà sẽ tới New York. chàng nhảy từ bờ sơng như một hồn ma Zukor, đƣợc báo ngay lập tức về tin này, hồn tồn bị mất thăng bằng. từ địa ngục xơng lên West dƣờng nhƣ sẵn sàng mất tiền, đánh liều với một vụ kiện vi phạm hợp giết chĩc. Chàng đồng và bảo đảm rằng bà ta sẽ khơng bao giờ làm việc tại Hollywood nữa. xơng lên xơng lên, Zukor xem lại bản thảo kịch bản – cĩ lẽ bà ta nĩi đúng: lời thoại quá tệ. Bà ta theo một đường xoắn mở rộng ra. Những thà chịu mất tiền và một sự nghiệp hơn là đĩng trong một cuốn phim hạ cấp! tiếng rên la khủng Ơng quyết định đề nghị với bà ta một thoả ƣớc: bà ta cĩ thể viết lời thoại cho khiếp vang dội từ chính mình, và họ sẽ quay hai phiên bản của cuốn phim, một của bà, một của những kẻ bị thương. phim trƣờng. Điều đĩ cĩ thể làm tăng thêm phí tổn, nhƣng họ sẽ giữ đƣợc bà Và dịng sơng trở nên trong phim. Nếu phiên bản của bà tốt hơn, điều mà Zukor nghĩ là khơng cĩ khả đỏ ngầu như máu. Lũ cá bỏ trốn khỏi một năng, thì điều đĩ chỉ nâng cao chất lƣợng bộ phim; nếu khơng, họ sẽ quay lại con cá heo to lớn, tìm với bản gốc. Paramount khơng thể thua cuộc. nơi ẩn náu trong những kẽ nứt, nhưng West chấp nhận thoả ƣớc và việc quay phim bắt đầu. Tuy nghiên, cĩ một con cá heo nuốt tươi ngƣời khơng hài lịng: đạo diễn Archie L. Mayo, một ngƣời cĩ thành tích lẫy những gì nĩ bắt được. lừng. West khơng chỉ thay đổi kịch bản cho phù hợp với gu của bà, bà cịn Và những người khăng khăng địi thay đổi cách bố trí máy quay và phân đoạn. Họ cứ tranh thành Troj cũng giống như thế, bên chấp nhau mãi, cho tới ngày nọ West từ chối tiếp tục. Bà đã yêu cầu một cảnh dưới đơi bờ. quay trong đĩ bà biến mất sau vài bậc thang sau khi nĩi vài câu lém lỉnh theo kiểu của mình. Điều này tạo thời gian cho khán giả cƣời. Mayo cho rằng nĩ Iliad, Homer, khơng cần thiết và từ chối quay. West ngƣng đĩng, và việc sản xuất bị đình trệ. Khoảng thế kỷ 9 tr.CN. Các uỷ viên phim trƣờng đồng ý rằng các lời thoại của bà đã làm sáng cuốn phim; cứ để cho bà làm theo cách của mình và quay tiếp, họ bảo Mayo. Họ cĩ thể biên tập nĩ lại sau. Việc sản xuất tiếp tục. Một nữ diễn viên khác, Alison Skipworth, khi đĩng các phân cảnh của mình, cĩ một ấn tƣợng bản năng rằng West đã quyết định nhịp điệu của các lời thoại, khiến máy quay tập trung vào bà, cuỗm mất nhiều cảnh. Khi khiếu nại rằng West đã giành quyền chỉ đạo cuốn phim, Skipworth cũng đƣợc đảm bảo rằng đừng lo lắng - tất cả sẽ đƣợc chỉnh lý khi biên tập. 221
30. Tuy nhiên, khi đến lúc cắt phim, West đã thay đổi tâm trạng và nhịp điệu các phân cảnh của bà nhiều đến mức khơng cĩ cách biên tập nào cĩ thể đƣa chúng trở về với nguyên bản; quan trọng hơn, cảm giác của bà về thời gian và chiều hƣớng rất thuần khiết. Thật sự bà đã nâng cao tồn bộ cuốn phim. Cuốn phim đƣợc cơng chiếu vào tháng 10/1932. Các bài phê bình khen chê lẫn lộn, nhƣng gần nhƣ tất cả đều đồng ý rằng một ngơi sao mới đã ra đời. Phong cách khêu gợi táo bạo và sự lém lỉnh của West đã mê hoặc các khán giả phái nam. Dù bà chỉ xuất hiện trong một vài phân cảnh, bà là vai diễn duy nhất mà bất kỳ khán giả nào cũng nhớ tới. Những lời thoại của bà: “Tơi là một cơ gái đã đánh mất thanh danh của mình và khơng bao giờ nhớ tới nĩ” - đƣợc trích dẫn khơng ngớt. Nhƣ sau đĩ Raft thừa nhận: “Mae West đã cuỗm đi tất cả mọi thứ trừ máy quay phim.” Chẳng bao lâu sau đĩ, khán giả yêu cầu cĩ nhiều phim do Mae West diễn hơn – và Paramount, đang gặp khĩ khăn tài chính vào lúc bấy giờ, khơng thể làm ngơ họ. Ở vào tuổi 40, vẫn béo tốt nhƣ lúc nào, West đã ký kết một hợp đồng dài hạn với mức lƣơng cao nhất. Với cuốn phim kế của bà, Diamond Lil, bà đã cĩ thể hồn tồn chủ động sáng tạo. Khơng một nữ hoặc nam diễn viên nào từng lập đƣợc một cú đúp nhƣ thế trong một thời gian rất ngắn. Diễn dịch Khi Mae West đặt chân vào Hollywood, mọi thứ đều chống lại bà. Bà đã lớn tuổi và hết thời. Đạo diễn và đội quân các uỷ viên của trƣờng quay chỉ cĩ một mục tiêu: sử dụng bà trong một hai cảnh quay để làm cuốn phim sinh động hơn, rồi giao trả bà về New York. Bà khơng cĩ quyền lực thật sự, và nếu bà chọn cách chiến đấu trên trận địa của họ - một trận địa mà trong đĩ những nữ diễn viên bị khinh rẻ và bĩc lột tối đa – bà sẽ chẳng đi tới đâu cả. Thiên tài của West, hình thức tiến hành chiến tranh của bà, là chậm nhƣng chắc chắn, từng bƣớc chuyển trận địa sang lãnh địa mà bà chọn. Bà bắt đầu cuộc chiến của mình bằng cách đĩng vai một quả bom tĩc vàng, dễ thƣơng và quyến rũ những ngƣời đàn ơng ở Paramount. Cảnh diễn thử của bà đã câu đƣợc họ - bà khĩ chịu, nhƣng nữ diễn viên nào mà chả thế! Kế tiếp, bà yêu cầu viết lại lời thoại của mình và nhận đƣợc lời từ chối theo đúng mong đợi. Việc trả lại số tiền đã nhận là thời điểm chủ chốt trong chiến dịch của bà: nĩ khéo léo chuyển tiêu điểm tập trung từ một trận chiến với một nữ diễn viên sang bản thân kịch bản. Bằng cách cho thấy bà sẵn sàng bỏ cuộc, bà đã làm cho Zukor phải bắt đầu tự hỏi về lời thoại hơn là về chính bà. Sau thoả ƣớc của ơng ta, West tiến tới chiến thuật mới, chiến đấu với phân cảnh, gĩc quay, nhịp điệu của các cảnh quay. Kịch bản của bà đã là một phần đƣợc chấp nhận của cảnh quay; cuộc chiến đấu lúc này đi theo hƣớng của bà. Một thoả ƣớc khác lại chuyển thành một thắng lợi khác. Thay vì chiến đấu với những uỷ viên trƣờng quay trên đất của họ, West đã khéo léo chuyển trận đấu tới một địa hình xa lạ đối với họ - chiến đấu với một nữ diễn viên về kịch bản và việc đạo diễn của một cuốn phim. Trên một địa hình nhƣ thế, chống lại một nữ diễn viên thơng minh và quyến rũ, đội quân đàn ơng của Paramout đã thua và bất lực. Chúng ta hãy thừa nhận Một cách tự nhiên, kẻ thù của bạn sẽ chọn chiến đấu trên địa hình rằng sự táo bạo trong 222
31. chiến tranh thậm chí mà họ thích, điều đĩ cho phép họ sử dụng sức mạnh của họ ở mức tối đa. cũng cĩ đặc quyền của Chịu nhƣờng họ với sức mạnh nhƣ thế và bạn chấm dứt việc chiến đấu trên chính nĩ. Nĩ phải được đất của họ. Mục tiêu của bạn là khéo léo chuyển mối xung đột tới địa hình ban cho một quyền lực nhất định bao trùm và ở mà bạn chọn. Bạn chấp nhận cuộc chiến nhƣng đã thay đổi bản chất của nĩ. bên trên những tính tốn Nếu nĩ là về tiền bạc, chuyển nĩ sang một thứ gì đĩ cĩ tính chất tinh thần. thành cơng cĩ quan hệ Nếu đối thủ của bạn muốn chiến đấu vì một vấn đề cụ thể, hãy cơ cấu lại tới địa điểm, thời gian và trận chiến để bao gồm một điều gì đĩ lớn lao và khĩ giải quyết hơn đối với tầm mức của các lực họ. Nếu họ thích một nhịp điệu chậm, tìm cách để đẩy nhanh nĩ lên. Bạn lượng, bởi ở bất kỳ nơi nào mà nĩ cĩ vị trí cao khơng nên cho phép kẻ thù chiếm phần tiện nghi hay chiến đấu theo cách hơn, nĩ sẽ lợi dụng được thơng thƣờng của họ. Một kẻ thù bị dụ vào một địa hình xa lạ là kẻ đã đánh những yếu điểm của đối mất khả năng kiểm sốt động lực. Khi sự kiểm sốt đĩ đã vuột khỏi tay của phương. Nĩi cách khác, anh ta, anh ta sẽ thoả hiệp, rút lui, phạm sai lầm và hậu quả là tự huỷ diệt nĩ là một nguồn lực sáng mình. tạo thật sự. Sự thật này khơng khĩ để chứng 3. Đầu năm 1864 cuộc Nội chiến Mỹ đã bị đƣa vào thế bí. Quân đội minh, ngay cả một cách khoa học. Bất cứ khi nào ở bắc Virginia của Robert E.Lee đã tìm cách đẩy lùi các lực lƣợng miền Bắc sự táo bạo chạm trán với ra khỏi Richmond, thủ đơ của miền Nam. Ở phía tây, phe miền Nam đã sự nhút nhát, nĩ cĩ khả thiết lập một vị trí phịng thủ bất khả xâm phạm ở thị trấn Dalton, Georgia, năng là kẻ thắng, vì bản chặn đứng bất kỳ cuộc tiến quân nào của phe miền Bắc vào Atlanta, thành thân sự nhút nhát đã bao phố cơng nghiệp chủ yếu của miền Nam. Tổng thống Abraham Lincohn, hàm một sự mất thăng bằng. Sự táo bạo chỉ cĩ đối mặt với cuộc tái tuyển cử vào năm đĩ, rất lo lắng về các cơ may của ơng thể là một bất lợi khi nếu sự bế tắc vẫn tiếp diễn, đã quyết định cử Ulysses S. Grant làm tổng chỉ chạm trán với một sự chủ huy các lực lƣợng miền Bắc. Đây là một ngƣời thƣờng thực hiện chiến tâm cảnh giác, cũng cĩ tranh phịng vệ. Động thái đầu tiên của Grant là bổ nhiệm trung tƣớng chính thể được xem là táo bạo của ơng, Tƣớng William Tecumseh Sherman, để chỉ huy các lực lƣợng ở theo cách của nĩ, và tất nhiên nĩ cũng mạnh mẽ Georgia. Khi Sherman tới nơi, ơng nhận ra rằng bất kỳ nỗ lực nào để chiếm và hiệu quả tương Dalton sẽ hỏng ngay từ đầu. Chỉ huy quân miền Nam, Tƣớng John đương; nhưng những Johnston, là một bậc thầy về chiến tranh phịng ngự. Với những dãy núi ở trường hợp như thế rất sau lƣng và một vị trí vững chắc ở phía trƣớc, Johnston chỉ cần án binh bất hiếm hoi. Sự nhút nhát là động. Một cuộc bao vây sẽ kéo dài, cịn một cuốn tấn cơng trực diện sẽ rất cội rễ của tính cẩn trọng ở đa số mọi người Dây đắt giá. Tình thế dƣờng nhƣ vơ vọng. chuyền mệnh lệnh càng cao, nhu cầu được hỗ trợ Thế rồi, Sherman quyết định rằng nếu khơng thể chiếm Dalton, ơng bởi một đầu ĩc biết suy sẽ đánh vào tinh thần của Johnston, gây nên nỗi sợ ở một con ngƣời nổi tư cân nhắc của sự táo tiếng là bảo thủ và cảnh giác. Tháng 5/1864, Sherman điều ¾ lực lƣợng tấn bạo càng phải lớn, để sự cơng trực tiếp vào Dalton. Khi Johnston tập trung chú ý vào cuộc tấn cơng táo bạo khơng suy thối này, Sherman lẻn đƣa lực lƣợng của Tennessee đi vịng quanh dãy núi tới thành những ngọn lửa vơ mục đích của cảm xúc thị trấn Resara, ở phía nam Dalton 15 dặm, khố chặt con đƣờng rút lui và mù quáng.Về chiến tuyến tiếp tế duy nhất của Johnston. Hoảng hốt vì đột nhiên mình bị bao tranh, Carl von vây, Johnston khơng cịn lựa chọn nào khác hơn là từ bỏ vị trí ở Dalton. Clausewitz. 1780-1831 223
32. Tuy nhiên ơng ta khơng lọt vào tay của Sherman: ơng ta chỉ đơn giản rút lui sang một vị trí phịng ngự khác an tồn hơn, một lần nữa, Johnston mời gọi Sherman tấn cơng trực diện mình. Điều này nhanh chĩng chuyển sang một điệu khiêu vũ: Sherman đánh nhử ở một hƣớng, rồi bằng cách nào đĩ chuyển một phần lực lƣợng tới phía nam của Johnston, kẻ đang lùi lại trên con đƣờng tới Atlanta. Tổng thống miền Nam Jefferson Davis, nổi giận vì Johnston khơng chịu chiến đấu liền điều Tƣớng John Hood thay thế ơng ta. Sherman biết rằng Hood là một viên chỉ huy hung hăng, thậm chí liều lĩnh. Ơng cũng biết rằng khơng cĩ đủ thời gian lẫn quân lực để vây hãm Atlanta – Lincoln cần một chiến thắng nhanh chĩng. Giải pháp của ơng là điều những chi đội đe doạ các tuyến phịng thủ của Atlanta, nhƣng ơng biến những chi đội này trở thành bé nhỏ và yếu ớt một cách khiêu khích. Hood khơng thể cƣỡng lại sự cám dỗ rời khỏi cứ địa của mình trong thành phố để xơng ra tấn cơng, chỉ để thấy ơng ta đang lao vào một ổ mai phục. Điều này diễn ra nhiều lần, và với mỗi thất bại, quân đội của Hood trở nên nhỏ hơn và tinh thần binh sĩ nhanh chĩng đi xuống. Lúc này, khi quân đội của Hood đã mệt mỏi và chờ đợi thảm hoạ tới, Sherman giở thêm một chƣớc khác. Vào cuối tháng 8, ơng tiến quân về hƣớng đơng nam, vƣợt qua Atlanta, từ bỏ các tuyến tiếp tế của mình. Đối với Hood điều này chỉ cĩ thể cĩ nghĩa là Sherman đã từ bỏ việc đánh chiếm Atlanta. Sự vui mừng vỡ ra khắp thành phố. Nhƣng Sherman đã dự trù một cách xảo trá để thời gian cuộc tiến cơng này trùng với mùa thu hoạch ngơ, và với binh sĩ đƣợc ăn no và sự khơng ngờ vực của Hood, ơng cắt đứt tuyến đƣờng tàu hoả chạy tới Atlanta rồi tấn cơng liên hồi vào thành phố khơng đƣợc bảo vệ. Hood buộc phải từ bỏ Atlanta. Đây là một chiến thắng lớn lao đã bảo đảm cho cuộc tái tuyển cử của Lincoln. Những vị thần Olympus Kế tiếp là chiến thuật lạ lùng nhất của Sherman. Ơng chia lực lƣợng lúc này cĩ thể tham gia của mình thành bốn phân đội và hồn tồn cắt rời mình với các tuyến tiếp vào trận đánh với những tế, bắt đầu tiến quân về phía đơng từ Atlanta tới Savannah và biển. Binh người khổng lồ. Heracles buơng mũi tên hướng về lính của ơng tàn phá đất đai, huỷ diệt mọi thứ trên con đƣờng của họ. Alcyoneus, chỉ huy của Khơng bị trở ngại bởi các cỗ xe tiếp tế, họ tiến với tốc độ rất nhanh. Bốn kẻ thù. Hắn ngã xuống phân đội tiến song song cách xa nhau để quân miền Nam khơng thể đốn là đất, nhưng lại vùng đứng họ đang tiến về đâu. Phân đội phía nam dƣờng nhƣ tiến tới Macon, miền lên hồi phục sinh lực, vì Bắc Augusta. Các lực lƣợng miền Nam di chuyển để trải quân ở cả hai địa đây là vùng đất bản địa Phlegra của hắn. Nữ điểm đĩ, bỏ ngỏ khu vực giữa – chính là nơi mà Sherman định tiến tới. Giữ thần Athene kêu lên: chặt miền nam trong tình thế mà ơng gọi là “cặp sừng tiến thối lƣỡng nan”, “Nhanh nào, Heracles! mất cân bằng và hoang mang nhƣ ơng đã dự tính, Sherman tiến về Hãy kéo hắn tới một Savannah hầu nhƣ khơng đụng trận nào trên đƣờng. vùng đất khác!” Heracles nắm lấy vai của Hiệu quả của cuộc tiến quân này cĩ tính tàn phá. Đối với những Alcyoneus, lơi hắn qua chiến sĩ vẫn đang chiến đấu ở Virginia, sự sụp đổ của Georgia – nơi là quê biên giới Tharacia, ở đĩ chàng kết liễu mạng sống nhà của nhiều ngƣời – là một địn khủng khiếp giáng vào tinh thần của họ. của hắn bằng một chiếc Nĩ gieo rắc một khơng khí ảm đạm lên tồn bộ miền Nam. Chậm chạp gậy.Thần thoại Hy Lạp, nhƣng chắc chắn, nĩ đánh mất dần ý chí tiếp tục chiến đấu, Sherman đã đạt Tuyển tập 1, Robert đƣợc mục tiêu. Graves, 1955 224
33. Diễn dịch Trong bất kỳ mối xung đột nào, thơng thƣờng trên thực tế phía yếu hơn kiểm sốt động lực. Trong trƣờng hợp này miền Nam đang kiểm sốt theo nghĩa cả chiến lƣợc lẫn tổng chiến lƣợc. Trong chiến lƣợc cục bộ, trƣớc mắt, quân miền Nam đã cố thủ trong những vị trí phịng vệ đầy hiệu quả ở Georgia và Virginia. Niềm cám dỗ của miền Bắc là chiến đấu theo những điều kiện của kẻ thù, tung hết sƣ đồn này tới sƣ đồn khác để tấn cơng vào các vị trí này, với sự tổn thất lớn lao về sinh mạng và ít cĩ cơ may tiến lên. Trong tổng chiến lƣợc lớn của miền Nam, sự bế tắc này càng kéo dài, càng cĩ nhiều khả năng Lincoln bị đẩy khỏi văn phịng chính phủ. Khi đĩ cuộc chiến cĩ thể kết thúc trong thƣơng lƣợng. Miền Nam đã thiết lập nhịp điệu cho trận chiến (chậm và kéo lê) và kiểm sốt những diễn biến. Khi Sherman nhận ra điều này, mục tiêu của ơng khơng phải là chiếm một thành phố hay đánh bại quân miền Nam trong giao chiến. Theo quan điểm của ơng, cách duy nhất để chiến thắng cuộc chiến là lấy lại quyền kiểm sốt động lực. Thay vì những cuộc tấn cơng dữ dội, trực diện vào Dalton hay Atlanta, điều cĩ thể nằm trong suy tính của miền Nam, ơng đã hành động một cách gián tiếp. Ơng đe doạ khiến Johnston từ bỏ thành trì vững mạnh của mình và thúc đẩy Tƣớng Hood khinh suất lao vào những cuộc tấn cơng vơ ý nghĩa. Bằng cách thƣờng xuyên đẩy kẻ thù vào cặp sừng của tình thế tiến thối lƣỡng nan, nơi mà cả án binh bất động và di chuyển đều nguy hiểm nhƣ nhau, ơng đã nắm lấy quyền kiểm sốt tình thế mà khơng lãng phí binh lính trong giao chiến. Quan trọng nhất, bằng cách chứng tỏ với miền Nam với cuộc tiến quân tàn phá rằng cuộc chiến càng kéo dài, họ sẽ càng gặp nhiều điều tệ hại, ơng đã lấy lại sự kiểm sốt tổng chiến lƣợc của cuộc chiến. Đối với quân miền Nam, tiếp tục chiến đấu là tự tử một cách chậm chạp. Động lực tệ hại nhất trong chiến tranh và trong cuộc sống là sự bế tắc. Dƣờng nhƣ bất kỳ điều gì bạn làm cũng chỉ gây nên đình trệ. Khi điều này xảy ra, một dạng tê liệt tinh thần sẽ chế ngự bạn. Bạn đánh mất khả năng tƣ duy hoặc phản ứng theo những cách khác nhau. Ở một điểm nhƣ thế, tất cả đã bị đánh mất. Nếu bạn phát hiện ra mình đang rơi vào một động lực nhƣ thế - đối đầu với một đối thủ phịng ngự hay sập bẫy vào một quan hệ cĩ tính đối phĩ - bạn phải trở nên sáng tạo nhƣ Tƣớng Sherman. Cố tình thay đổi nhịp điệu của khúc luân vũ chậm bằng cách thực hiện một điều gì đĩ cĩ vẻ phi lý. Hành động vƣợt khỏi kinh nghiệm của kẻ thù, nhƣ Sherman đã làm khi cắt rời khỏi những nguồn tiếp tế của mình. Chuyển động nhanh ở nơi này và chậm ở nơi khác. Một địn chủ yếu sẽ thay đổi tình thế, buộc kẻ thù phải làm một điều gì đĩ khác. Với một thay đổi nhỏ nhất, bạn cĩ chỗ trống cho thay đổi lớn hơn và giành lấy quyền kiểm sốt. Thơng thƣờng, việc tiêm đủ liều lƣợng mới lạ và linh động đã đủ để làm tâm trí của những đối thủ cứng nhắc và phịng thủ của bạn mất cân bằng. 4. Năm 1833, Thomas Auld, một chủ nơ cĩ đồn điền ở bờ biển Eastern Shore của Maryland, đã thu hồi lại ngƣời nơ lệ Frederick Douglass, lúc ấy 15 tuổi, từ Baltimore, nơi Douglass đã trải qua 7 năm phục vụ cho ngƣời em của Auld. Lúc bấy giờ ngƣời ta cần đến cậu để làm việc trong những cánh đồng của đồn điền. Nhƣng cuộc sống ở thành phố đã biến đổi Douglass theo nhiều hƣớng, và cậu buồn bực nhận ra rằng hồn tồn khĩ mà che giấu điều đĩ với Auld. Ở 225