Tìm hiểu cổ vật Đồng bằng Cửu Long (Tiếp theo)

Nội dung text: Tìm hiểu cổ vật Đồng bằng Cửu Long (Tiếp theo)

1. Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (72). 2009 57 COÅ VAÄT VIEÄT NAM TÌM HIEÅU COÅ VAÄT ÑOÀNG BAÈNG CÖÛU LONG (Tieáp theo) Phạm Hy Tùng Bách* LTS: Neàn vaên hoùa OÙc Eo gaén lieàn vôùi lòch söû phaùt trieån vuøng ñoàng baèng chaâu thoå haï löu soâng Meâkoâng vaøo nhöõng theá kyû ñaàu Coâng nguyeân. Nhöõng di tích cuûa neàn vaên hoùa naøy ñöôïc bieát ñeán töø sau cuoäc khai quaät cuûa nhaø khaûo coå hoïc ngöôøi Phaùp L. Malleret vaøo naêm 1944 taïi caùnh ñoàng OÙc Eo (xaõ Voïng Theâ, huyeän Thoaïi Sôn, tænh An Giang). Töø ñoù ñeán nay, neàn vaên hoùa OÙc Eo vaø vöông quoác Phuø Nam ñöôïc nhieàu hoïc giaû trong laãn ngoaøi nöôùc quan taâm nghieân cöùu, tuy vaäy vaãn coøn nhieàu vaán ñeà tranh caõi, nhieàu luaän ñieåm traùi chieàu chöa ngaõ nguõ. Ñeå goùp theâm moät caùch nhìn, töø soá 2 (67). 2008, taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån khôûi ñaêng loaït baøi cuûa taùc giaû Phaïm Hy Tuøng Baùch, döôùi tieâu ñeà chung “Tìm hieåu coå vaät ñoàng baèng Cöûu Long”. PHAÀN III: COÅ VAÄT CHAÏM, KHAÉC Baøi 6: ÑOÀ NGOÏC, THUÛY TINH, ÑOÀ BAÈNG ÑAÙ BAÙN QUYÙ Töø laâu, caùc nhaø nghieân cöùu myõ thuaät theá giôùi vaãn chöa coù söï nhaát trí khi ñaùnh giaù veà hoäi hoïa vaø ñieâu khaéc, boä moân naøo ra ñôøi tröôùc trong tieán trình lòch söû vaên minh nhaân loaïi. Nhöng hoï ñoàng thuaän ôû noäi dung: moãi daân toäc treân theá giôùi ñeàu coù nhöõng thaønh töïu rieâng veà myõ thuaät, song Trung Quoác ñöôïc coi laø quoác hoïa coøn Hy Laïp, La Maõ ñaït toät ñænh veà ñieâu khaéc (caû kieán truùc) vaø haøo quang cuûa vaên hoùa Hy-La bao truøm khaép chaâu AÂu vaø aûnh höôûng saâu ñaäm vaøo AÁn Ñoä töø thôøi coå ñaïi. Hieän chöa coù baèng côù vöõng chaéc veà vieäc ngöôøi Hy Laïp hay La Maõ töøng ñaët chaân ñeán ñoàng baèng Cöûu Long vaøo nhöõng naêm tröôùc vaø ñaàu Coâng nguyeân maëc duø tieàn teä cuûa hoï “aán haønh” vaøo giai ñoaïn ñaàu ñaõ hieän dieän taïi nôi naøy. Song, thôøi kyø ñoù do chòu aûnh höôûng saâu saéc cuûa vaên hoùa AÁn Ñoä neân vuøng ñaát phía nam cuûa Vieät Nam ta ñöông nhieân ñöôïc haáp thuï caû tinh hoa cuûa myõ thuaät AÁn-Hy. Kieán truùc vaø ñieâu khaéc khoâng taùch rôøi nhau nhöng ñieàu kieän thoå nhöôõng vuøng töù giaùc Long Xuyeân khoâng cho pheùp döïng leân nhöõng coâng trình kyø vó, tuy theá, ñieàu maø caùc söû gia nhaø Löông beân Trung Hoa truyeàn tuïng raèng cö daân Phuø Nam xöa “chaïm khaéc raát kheùo leùo” cuõng chaúng ngoa. Bôûi vì khoâng keå ñeán caùc coå vaät chaïm khaéc thu thaäp ñöôïc qua caùc cuoäc khai quaät do nhaø nöôùc thöïc hieän thì thò tröôøng coå vaät troâi noåi maáy chuïc naêm qua ñaõ cung caáp cho söu taäp tö nhaân nhieàu taùc phaåm ñoäc ñaùo chöa coù taøi lieäu chính thöùc naøo noùi tôùi vaø chuùng nhö nhöõng chöùng nhaân lòch söû cho ta hieåu raèng vaøo nhöõng ∗ Thaønh phoá Hoà Chí Minh.
2. 58 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (72). 2009 theá kyû ñaàu Coâng nguyeân laø muoän nhaát, vuøng tuï cö ñoàng baèng Cöûu Long ñaõ coù söùc huùt maïnh meõ haáp daãn thöông nhaân töø caùc nôi xa xoâi vaø saûn phaåm mang ñaëc tröng cuûa vaên hoùa nöôùc hoï cuõng ñaõ hieän dieän taïi nôi ñaây. Caùc baøi vieát trong phaàn naøy xin giôùi thieäu moät soá coå vaät chaïm, khaéc khaùc laï noùi treân, ñoàng thôøi ñöa ra moät soá yù kieán môùi. 1. Ñoà ngoïc a. Roàng ngoïc thôøi nhaø Chu (841 - 256 tröôùc Coâng nguyeân) Vaøo naêm 1998 nhaø buoân coå vaät giaûi ngheä N.C.P (TP Hoà Chí Minh) baùn cho ngöôøi vieát 5 con roàng baèng baïch ngoïc vôùi giaù tieàn baèng vaøi böõa quaø saùng. OÂng ta khaúng ñònh mua ñöôïc ôû Tieàn Giang vaø “ chuùng laø ñoà vôùt döôùi soâng, phaûi chi laø ngoïc ñôøi Haùn thì giaù trò laém ”. AÛnh 1 laø 5 con roàng baèng ngoïc keå treân. Caùch ñaây 3 - 4.000 naêm vaên hoùa Phuøng Nguyeân (Baéc Boä) ñaõ coù nhöõng coâng xöôûng cheá taïo ñoà trang söùc baèng loaïi ñaù ngoïc Nephrite. Loaïi ñaù ngoïc naày coù maàu xanh nhaït hoaëc traéng ngaø vôùi ñaëc tröng laø moûng vaø nheï, noåi tieáng nhaát laø ôû di chæ Traøng Keânh (Haûi Phoøng). Ñeán giai ñoaïn vaên hoùa Ñoâng Sôn ngöôøi xöa khai thaùc ñöôïc ñaù ngoïc ñeïp hôn nhöng vaãn mang nhöõng ñaëc tröng vöøa noùi. Khaûo saùt ñoä cöùng, neáu khoâng duøng ñeán thieát bò hieän ñaïi ngöôøi ta caên cöù vaøo troïng löôïng rieâng vaø aâm thanh cuûa phieán ngoïc phaùt ra khi laáy vaät cöùng goõ vaøo noù. Troïng löôïng rieâng caøng cao, aâm thanh caøng trong vaø goïn thì ñoä cöùng cuûa ngoïc caøng cao. Naêm con roàng ngoïc keå treân coù ñoä trong, naëng khaùc haún ñaù ngoïc Phuøng Nguyeân, môùi ñaây ñöôïc Baûo taøng Ñòa chaát TP Hoà Chí Minh (BTÑC) xaùc ñònh laø “Nature Jade” vaø taïi baùn ñaûo Ñoâng Döông khoâng coù moû loaïi ngoïc naøy. Khaûo saùt kyõ hieän vaät coù maáy nhaän xeùt sau: - Veà taïo daùng vaø neùt khaéc hoa vaên nhöõng con roàng ngoïc naøy coù ñaày ñuû tieâu chí veà ñoà ngoïc thôøi nhaø Chu beân Trung Hoa maø caùc taøi lieäu Trung Hoa myõ thuaät töø ñieån (Ñaøi Baéc, 1986) vaø Myõ thuaät chaâu AÙ - quy phaùp taïo hình vaø phong caùch (Nxb Myõ thuaät, 1995) ñaõ chæ ra. - Lôùp patin bao beân ngoaøi caû 5 hieän vaät khaù daày, coù choã bò suøi. Ñaëc bieät nhaát laø hieän vaät ñaõ “troå huyeát” nghóa laø beân trong thaân roàng coù nhöõng gaân ñoû nhö maùu töôi. Trong kho taøng vaên hoùa ngheä thuaät Trung Quoác, ngoïc AÛnh 1: Ngoïc khí chaïm khaéc roàng thôøi Chu khí (ñoà cheá taùc baèng ngoïc) coù lòch söû laâu ñôøi vôùi nhieàu truyeàn thuyeát thaàn bí vaø bieán hoùa xuaát hieän töø thôøi kyø ñoà ñaù môùi, ñaït ñeán ñænh cao vaøo thôøi Thöông - Chu vaø ngoïc troå huyeát
3. Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (72). 2009 59 vôùi nhöõng ñöôøng gaân maùu beân trong phaàn thòt laø minh chöùng veà nieân ñaïi coå xöa cuûa moät moùn ngoïc khí maø cho ñeán nay chöa coù phöông phaùp laøm giaû taïo. - Ñoàng tieàn daäp noåi hình chim baèng ñoàng ñoû “dò baûn” ñeà caäp trong baøi vieát tröôùc (Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån soá 6 (71). 2008, tr.75-76) coù caû chöõ ( ) maø coù yù kieán cho laø chöõ 周 Chu - tuy khoâng theo kieåu chöõ maø ngöôøi Trung Quoác goïi laø kim vaên thöôøng vieát ñeå chæ trieàu ñaïi naøy vaøo thôøi baáy giôø, nhöng phaûi chaêng coù theå hy voïng ñoù laø baèng chöùng ñeå tin raèng 5 moùn ngoïc khí “troâi noåi” noùi treân töøng bò choân vuøi ôû di chæ Tieàn Giang chöù khoâng phaûi ôû caùc vuøng mieàn khaùc. - Vaøo maáy theá kyû ñaàu Coâng nguyeân, thöông nhaân Trung Hoa taáp naäp lui tôùi vaø hoï ñaõ “boû queân” taïi OÙc Eo moät chieác göông ñoàng thôøi Haäu Haùn ñeå roài L. Malleret phaùt hieän ra vaøo 1944. Söû lieäu Trung Hoa laïi ghi roõ vaøo naêm 506 Löông Voõ Ñeá môøi hai nhaø sö Phuø Nam sang dòch kinh Phaät taïi maáy nôi, trong ñoù coù ñòa ñieåm Phuø Nam quaùn - töùc “vaên phoøng ñaïi dieän” cuûa Phuø Nam taïi Trung Hoa. Chaúng nhöõng vaäy, naêm 2005 ngöôøi vieát coøn söu taäp moät hieän vaät baèng baïc (xem aûnh 2a, 2b) maët tröôùc daäp noåi hai chöõ “廣 益 quaûng ích” (ích lôïi roäng khaép) theo haøng doïc, ñoái xöùng hai beân laø hai boâng hoa mai 5 caùnh - loaïi hoa ñaëc tröng cuûa ñoàng baèng Cöûu Long. Maët sau hieän vaät ñeå trôn. AÛnh 2a, 2b: Maët tröôùc vaø maët sau cuûa “tín baøi” baèng baïc Baïc nguyeân chaát khoâng bò oâxy hoùa, nhöng do choân vuøi döôùi ñaát laâu ngaøy neân hieän vaät bò thoå nhöôõng xaâm thöïc trôû neân xaùm xæn töïa nhö nhöõng ñoàng tieàn hình chim baèng hôïp kim baïc (AÛnh 3, baøi vieát kyø tröôùc, ñaõ daãn) cho pheùp ñoaùn ñònh nieân ñaïi hieän vaät vaøo ñaàu Coâng nguyeân vaø vôùi nghóa hai chöõ “quaûng ích” coù theå ngôø raèng ñaây laø moät loaïi tín baøi. Ngoaøi ra töø caùc noäi dung keå treân khieán ta döï ñoaùn vaøo ñaàu Coâng nguyeân taïi ñoàng baèng Cöûu Long coù theå ñaõ coù caû ngöôøi Hoa soáng chung vôùi coäng ñoàng ngöôøi baûn xöù vì ngoaøi göông ñoàng thôøi Haäu Haùn maø L. Malleret ñaõ khai quaät ñöôïc thì ñeán nay coøn
4. 60 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (72). 2009 coù theâm ít nhaát 2 hieän vaät Trung Hoa nöõa laø tín baøi naøy vaø ñoàng tieàn hình chim daäp noåi chöõ Chu ñaõ ñeà caäp ôû treân. b. Ruøa baèng ngoïc Theo truyeàn thuyeát Hindu giaùo thì Ruøa (Kurma) laø moät trong nhöõng kieáp hoùa thaân cuûa thaàn Vishnu ñeå choáng ñôõ moät caây coät coù raén thaàn Vasaki khuaáy bieån söõa taïo neân söï saùng taïo treân coõi ñôøi. AÛnh 3 laø moät con ruøa coù nhöõng ñöôøng khaéc treân mai ñöôïc BTÑC giaùm ñònh chaát lieäu laø ngoïc (Nature Jade), phía döôùi yeám saùt buïng coù taïo raõnh ñeå laøm vaät ñeo. Baûo taøng Lòch söû Vieät Nam taïi TP Hoà Chí Minh hieän ñang löu giöõ moät con ruøa baèng maõ naõo, mang maõ soá ñaêng kyù 4453 (soá môùi). Hieän vaät naøy cuõng do L. Malleret khai quaät vaø cuõng laø vaät ñeo vì phaàn döôùi coå ruøa ñöôïc khoan moät loã nhoû theo chieàu ngang, AÛnh 3: Ruøa baèng ngoïc (vaät ñeo) nhöng treân mai ruøa khoâng coù vaïch khaéc. 2. Ñoà thuûy tinh Coå vaät baèng thuûy tinh tìm thaáy haàu heát laø ñoà trang söùc, trong ñoù ña phaàn laø haït chuoãi maøu saéc khaùc nhau, taïo daùng cuõng nhieàu veû, nhöng ñaëc bieät hôn caû laø maáy loaïi döôùi ñaây. a. Haït chuoãi chaïm hình gaø AÛnh 4a, 4b laø hai maët cuûa moät haït chuoãi coøn khaù nguyeân veïn. Taùc phaåm cuûa L. Malleret L’archeùologie du Delta du Meùkong, Tome Troisieøme - La Culture du Fou-Nan, Paris, 1962 trang 44, 45 cuõng in hình aûnh 5 hieän vaät loaïi naøy nhöng ñeàu laø maûnh vôõ vaø oâng giaûi thích moät maët ñöôïc veõ hình con gaø, maët kia veõ hoa. AÛnh 4a: Maët tröôùc cuûa haït chuoãi AÛnh 4b: Maët sau cuûa haït chuoãi chaïm hoa. thuûy tinh maøu ñen chaïm hình gaø.
5. Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (72). 2009 61 Ñaây laø daïng haït chuoãi coù loã, thuûy tinh maøu ñen, keát quaû giaùm ñònh gaàn ñaây cuûa BTÑC cho bieát loaïi thuûy tinh naøy coù ñoä cöùng 4,5. Duøng kính phoùng ñaïi soi kyõ nhaän ra raèng khoâng phaûi hieän vaät ñöôïc veõ hoa vaên maø nhöõng ñöôøng “veõ” aáy laø nhöõng neùt khaéc, sau ñoù ñöôïc laáp laïi baèng chaát lieäu gì ñoù coù maøu traéng ngaø noåi baät treân neàn ñen vaø ñoä cöùng cuûa chaát lieäu traùm laáp naøy laø 3, taïo cho hieän vaät coù tyû troïng chung laø 2,3. b. Khuyeân tai hai ñaàu thuù Loaïi hình naøy khaù phoå bieán ôû vuøng vaên hoùa Sa Huyønh (Quaûng Ngaõi) vôùi caùc chaát lieäu ñaù ngoïc vaø thuûy tinh, taïi moä chum cuûa vaên hoùa Ñoâng Sôn cuõng coù nhöng hieám hôn. Khuyeân tai hai ñaàu thuù baèng thuûy tinh thöôøng coù maøu xanh luïc ñaäm hay nhaït, tuy raèng do ñuùc maø ra nhöng saûn phaåm vaãn ñöôïc chaïm khaéc ñeå hoaøn thieän chi tieát hình haøi. Naêm 1999 taïi Gioàng Caù Voà (huyeän Caàn Giôø, TP Hoà Chí Minh) cuõng khai quaät ñöôïc loaïi khuyeân tai naøy vaø nhieàu ngöôøi cho raèng di chæ Caàn Giôø laø ñòa ñieåm caùch xa di chæ Sa Huyønh nhaát veà phía nam, coù theå coù loaïi khuyeân tai naøy. AÛnh 5 laø 3 chieác khuyeân tai hai ñaàu thuù baèng thuûy tinh maøu xanh luïc, ñaäm vaø cho duø ngöôøi vieát ñaõ doø hoûi nhieàu caùch, ngöôøi baùn tröôùc sau vaãn khaúng ñònh hoï mua ñöôïc cuûa daân ñaøo ñaõi ôû Raïch Giaù. c. Voøng ñeo tay hai ñaàu raén Noùi chung caùc coâng trình cuûa caùc nhaø khaûo coå hoïc Vieät Nam khi thoáng keâ laïi hieän vaät do L. Malleret khai quaät tröôùc 1945 ñeàu khoâng noùi ñeán loaïi hình voøng ñeo tay baèng thuûy tinh maø AÛnh 5: Ba chieác khuyeân tai hai chæ nhaéc ñeán loaïi coå vaät naøy ñöôïc khai ñaàu thuù baèng thuûy tinh maøu xanh luïc quaät sau 1975, bao goàm 2 chieác nguyeân veïn, 10 maûnh vôõ vaø chuùng coù maøu xanh luïc ñaäm hoaëc nhaït. Nhöõng voøng vaø maûnh naøy coù tieát dieän hình troøn, hình baùn caàu vaø hình tam giaùc. AÛnh 6a, 6b döôùi ñaây laø chieác voøng ñeo tay, ngöôøi baùn ra khaúng ñònh laø hoï mua ñöôïc taïi Ba Theâ, An Giang. Hieän vaät coù maáy ñaëc ñieåm noåi baät döôùi ñaây. - Maøu saéc: maøu lam saãm. - Taïo daùng: chaïm khaéc hai ñaàu raén. - Tieát dieän: hình baùn caàu. Töø tröôùc tôùi nay chöa coù baát cöù taøi lieäu naøo noùi veà khuyeân tai hai ñaàu thuù hay voøng ñeo tay thuûy tinh coù maøu lam vaø keát quaû khai quaät khaûo coå hoïc ôû Vieät Nam töø tröôùc ñeán nay cuõng chöa bao giôø thu löôïm ñöôïc coå vaät coù hình töôïng hai ñaàu raén baèng baát cöù chaát lieäu naøo. Coù leõ ñaây laø tình traïng chung cuûa caùc quoác gia khaùc ôû khaép Ñoâng Nam AÙ. Naêm 1924 vaø vaøi naêm tieáp theo
6. 62 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (72). 2009 khi khai quaät taïi Mohenjo Daro (nay thuoäc laõnh thoå Pakistan) ngöôøi ta thu ñöôïc moät con daáu hai ñaàu raén cheá taïo töø ñaù vaø töø ñoù ñeán nay, moïi coâng trình nghieân cöùu noùi ñeán vaên minh AÁn Ñoä coå ñaïi ñeàu nhaéc ñeán vaøi con daáu ñaëc bieät nhaát, trong ñoù coù con daáu hai ñaàu raén nieân ñaïi 5.000 naêm tuoåi naøy. Noù ñöôïc ngôïi ca nhö vaäy coù leõ vì ñoù laø bieåu töôïng toái coå cuûa ngöôøi AÁn, töùc toäc ngöôøi Naga thôø raén. Veà sau naøy söû thi AÁn Ñoä goïi laø raén thaàn Naga. AÛnh 6a, 6b: Voøng ñeo tay baèng thuûy tinh maøu lam chaïm khaéc hai ñaàu raén Gaàn ñaây giaùo sö Löông Ninh cho bieát caùc nhaø thaïch hoïc Nhaät Baûn sau moät thôøi gian nghieân cöùu ñaõ ñi ñeán keát luaän chaát lieäu thuûy tinh cuûa caùc ñoà trang söùc baèng thuûy tinh keå treân laø cuûa vuøng Taây AÙ. Nhöng taïi di chæ Gioàng Caù Voà ñaõ nhaéc ôû treân, khi khai quaät ñaõ tìm ñöôïc moät chieác khuyeân tai hai ñaàu thuù baèng thuûy tinh xanh luïc naèm yeân vò treân goø maù moät soï ngöôøi. Baèng chöùng khaûo coå hoïc quyù baùu naøy cho pheùp ngöôøi ta ñöa ra keát luaän, ñoà trang söùc thuûy tinh thôøi xöa do cö daân caùc vuøng vaên hoùa Sa Huyønh, mieàn Ñoâng Nam Boä hay coù theå caû ôû ñoàng baèng Cöûu Long nöõa, laøm ra khoâng chæ cho gia coâng xuaát khaåu maø coøn ñeå söû duïng taïi choã. Moät vaán ñeà nöõa laø caùc ñoà trang söùc thuûy tinh aáy ñöôïc caùc nhaø khaûo coå hoïc ghi nhaän nieân ñaïi caùch ñaây hôn 2.000 naêm. Theá thì vieäc ñoàng baèng Cöûu Long töøng löu giöõ chieác voøng thuûy tinh maøu lam hai ñaàu raén heát söùc ñoäc ñaùo ñaõ cuûng coá loøng tin raèng vaøo thôøi kyø “tieàn OÙc Eo” cö daân vuøng ñaát naøy ñaõ raát vaên minh roài, chöù chaúng phaûi laø toå chöùc xaõ hoäi baày ñaøn nhö ngöôøi ta hình dung khi ñoïc ñoaïn söû Trung Hoa noùi veà thuûy toå Lieãu Dieäp ôû truoàng. Ñieàu naøy nhaéc nhôû khi tham chieáu coå söû cuûa hoï caàn löu yù ñeán vaán ñeà - xeùt veà phaïm truø xaõ hoäi hoïc, hoï thöôøng coù tinh thaàn Ñaïi Haùn, luoân coi laân bang laø pheân daäu neân raát quen duøng ngoân töø, hình aûnh thaäm xöng khi noùi ñeán moät söï vieäc hay söï kieän naøo ñoù ñeå haï thaáp ñoái töôïng. 3. Con daáu baèng ñaù baùn quyù - laïi vaán ñeà teân goïi Taïi ñoàng baèng Cöûu Long keát quaû khai quaät töø nãm 1944 ñeán cuoái thaäp nieân 1990 ñaõ khieán caùc nhaø khaûo coå hoïc Vieät Nam, tieáp ñoù moät soá nhaø khaûo coå hoïc ngoaïi quoác vui möøng thaáy vuøng vaên hoùa mình nghieân cöùu coù nhöõng di vaät gioáng nhö AÁn Ñoä xöa kia. Hoï nhaän ñònh nhö sau:
7. Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (72). 2009 63 - “ Trong vaên hoùa OÙc Eo, con daáu laø loaïi di vaät ñoäc ñaùo cho ñeán nay loaïi di vaät naøy môùi chæ phaùt hieän ñöôïc 22 caùi, ñöôïc laøm baèng kim loaïi vaø ñaù quyù. Treân beà maët “ñoùng daáu” ñöôïc chaïm khaéc hình ngöôøi, hình ñoäng vaät, chöõ coå ôû daïng loõm. Ñieàu ñoù chöùng toû chuùng ñöôïc duøng ñeå “ñoùng” leân beà maët cuûa moät soá chaát ôû daïng saép ñoâng ñaëc hay coøn öôùt nhö chì, thieác, xi, saùp, ñaát seùt nhöõng con daáu hieän coù ña daïng vaø phong phuù, döïa vaøo hình daïng coù theå phaân laøm 6 loaïi: Loaïi con daáu nhìn ngang coù daïng noùn giaùp La Maõ hay noùn lính cöùu hoûa hai beân cong loài gaàn ñænh coù loã xuyeân ngang, maët ñoùng daáu hình baàu duïc Loaïi con daáu coù thaân nhìn ngang nhö noùn coái, coù caùi baèng ñoàng, coù caùi baèng hôïp kim thieác. Loaïi con daáu coù thaân nhìn ngang hay nhìn thaúng ñeàu coù hình beä thôø Linga ñöôïc laøm baèng chì, chì thieác, kích thöôùc cao 1,7cm, beà maët roäng töø 1,5cm ñeán 2,5cm. Loaïi con daáu coù hình maët nhaãn baèng maõ naõo maøu cam Loaïi con daáu nhoû maët hình chöõ nhaät baèng maõ naõo coù theå ñaây laø con daáu nhoû ñöôïc gaén vaøo maët nhaãn Loaïi con daáu laøm baèng ñaát nung, coù 2 caùi ” (1) Sau ñoaïn moâ taû keå treân, caùc taùc giaû khoâng queân boâi möïc leân “ maët ñoùng daáu ” roài “ñoùng” leân giaáy ñeå minh hoïa. - AÛnh 7 döôùi ñaây chuïp laïi töø cuoán saùch xuaát baûn taïi Singapore nãm 2008 laø moät trong soá caùc “con daáu” keå treân khaéc loõm hình boø Nandi (vaät cöôõi cuûa thaàn Shiva). Taùc giaû baøi vieát Pierre-Yves Maguin laø chuyeân gia Vieän Vieãn Ñoâng baùc coå Phaùp ghi chuù nhö sau : “Seal with Engraved Nandi - Rock Crystal, Oc Eo period, 3rd - 5th century CE Excavated by Louis Malleret at My Lam site, An Giang province, Mekong delta, H1.5, W2.5cm, 2257 Museum of Vietnamese History, HCMC. Similar published pieces: Illustrated in Le, Dao and Vo 1995: 334” (Daáu khaéc hình Nandi – Tinh theå ñaù, thôøi kyø OÙc Eo, theá kyû 3 ñeán 5 sau Coâng nguyeân do L. Malleret khai quaät taïi di chæ Myõ Laâm, tænh An Giang. Cao 1,5cm ngang 2,5cm tröõ taïi BTLSVN taïi TP Hoà Chí Minh maõ AÛnh 7: Vieân ñaù thaïch anh khaéc loõm boø Nandi do L. Malleret khai quaät (1944) taïi An Giang hieän do BTLSVN-TPHCM löu giöõ.
8. 64 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (72). 2009 soá 2257, nhöõng hieän vaät töông töï ñaõ ñöôïc coâng boá trong caùc baøi vieát cuûa caùc oâng Leâ, Ñaøo, Voõ).(2) (Löu yù: “ baøi vieát cuûa caùc oâng Leâ, Ñaøo, Voõ” laø baøi vieát chung cuûa giaùo sö Leâ Xuaân Dieäm, caùc tieán só Ñaøo Linh Coân, Voõ Só Khaûi coù ñoaïn vaên vöøa trích daãn keå treân). Treân ñaây chæ laø hai ví duï ñieån hình cho thaáy moät thöïc traïng laø nhieàu naêm qua moät soá keát luaän khaûo coå hoïc veà hoùa OÙc Eo (hay Champa, Sa Huyønh, Ñoâng Sôn ) cuûa caùc chuyeân gia khaûo coå trong nöôùc vaø ngoaïi quoác, heã ngöôøi ñi tröôùc vieát ra sao ñeàu ñöôïc ngöôøi ñi sau ghi nhaän, chæ thay ñoåi chuùt ít veà haønh vaên trình baøy taïo neân söï nhaát quaùn trong keát luaän khoa hoïc veà caùc doøng vaên hoùa coå voán ñöôïc coi laø haøn laâm. Tuy nhieân coù theå thaáy caùc yù kieán keå treân - trong tröôøng hôïp naøy laø teân goïi “con daáu” - coù leõ caàn xem xeùt laïi, nhö sau: Tröôùc heát ñoïc laïi Töø ñieån baùch khoa Vieät Nam, Taäp 1 (Trung taâm bieân soaïn Töø ñieån baùch khoa Vieät Nam, Haø Noäi, 1995) ñònh nghóa veà con daáu: “Vaät laøm baèng goã, kim loaïi maët döôùi hình troøn, vuoâng, chöõ nhaät theo nhöõng kích côõ nhaát ñònh roài ñöôïc khaéc chöõ hoaëc hình ñöôïc duøng ñeå in treân giaáy tôø ñeå laøm baèng, laøm tin ” (Tr. 565). Ñònh nghóa naøy minh hoïa khaùi nieäm veà con daáu maø moïi ngöôøi thöôøng hieåu laø: - Neáu goïi “maët ñöôïc khaéc chöõ hoaëc hình” laø maët con daáu thì minh vaên vaø hoa vaên phaûi ñöôïc chaïm (hay khaéc) ngöôïc. Taïm goïi ñoù laø aâm baûn - Khi boâi möïc leân “beà maët ñoùng daáu” roài “ñoùng” leân giaáy seõ cho ra minh vaên hay hoa vaên ñoïc ñöôïc theo ñuùng yù ñoà cuûa taùc giaû baûn khaéc. Taïm goïi daáu in aáy laø döông baûn (nhaán maïnh - PHTB). Khaùi nieäm sô ñaúng vöøa neâu ñaõ cung caáp cho ngöôøi quan taâm maáy lyù leõ ñeå töø ñoù tìm ra baèng côù chöùng minh raèng caùc hieän vaät maø caùc nhaø khaûo coå hoïc lieät keâ (ôû chuù thích 1 vaø 2) goïi teân laø “con daáu” coù theå khoâng ñuùng, nhö döôùi ñaây: (Xin löu yù: trong baøi vieát naøy chæ ñeà caäp ñeán nhöõng “con daáu” chaïm khaéc hoa vaên maø thoâi) a. Vaøi lyù leõ - Caùc “con daáu” aáy ñeàu coù kích thöôùc raát nhoû, hoa vaên ñöôïc khaéc loõm raát chi tieát, coù ñöôøng neùt chæ moät vaøi phaàn cuûa 1 milimeùt, neáu “ñoùng” leân caùc chaát lieäu xi, saùp, ñaát seùt seõ cho ra saûn phaåm maûnh mai, thì khoâng roõ ngöôøi xöa baûo quaûn caùc saûn phaåm raát deã vôõ aáy ra sao vaø söû duïng vaøo vieäc gì, ñeå thôø cuùng hay laøm ñoà chôi cho treû nhoû?û - Khoái hình hoïc cuûa nhieàu “con daáu” coù daïng “noùn giaùp La Maõ, noùn lính cöùu hoûa, noùn coái “ vôùi ñoä cao 1,7cm chaéc chaén raát khoù caàm naém ñeå “ñoùng”. Coøn neáu khoái hình hoïc nhö beä thôø Linga chæ cao döôùi 1cm caøng khoù hôn. Vaäy taïi sao ngöôøi xöa khoâng laøm caùn cho caùc “con daáu” naøy ñeå söû duïng thuaän tieän? - Nhieät ñoä noùng chaûy cuûa chì hay xi treân döôùi 3000C, neáu “con daáu” laøm baèng hôïp kim chì thieác, maõ naõo tinh theå ñaù thì lieäu coù bò bieán daïng, hö hoûng khi
9. Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (72). 2009 65 “ñoùng leân beà maët cuûa moät soá chaát (noùng chaûy) saép ñoâng ñaëc nhö chì, thieác ” hay khoâng? Toùm laïi chöùc naêng cuûa caùc hieän vaät treân ñeå “ñoùng” daáu nhö giaûi thích cuûa caùc nhaø khaûo coå hoïc laø baát khaû thi, vaû chaêng neáu thöïc hieän ñöôïc thì teân goïi cuûa chuùng khoâng phaûi laø “con daáu” maø phaûi goïi laø “khuoân” (nhaán maïnh - PHTB) môùi ñuùng. b. Vaät chöùng Trong quaù trình söu taäp ngöôøi vieát ñaõ löu giöõ ñöôïc 3 hieän vaät döôùi ñaây: - AÛnh 8: Beân traùi laø hieän vaät khaéc loõm hình caù (moät trong nhöõng kieáp hoùa thaân cuûa thaàn Vishnu (goïi laø caù thaàn Matsya) ñöôïc BTÑC xaùc ñònh laøm baèng thaïch anh, ñoä cöùng 7, tyû troïng 2,66. Moùn ñoà coù chieàu daøi 1,9cm, choã roäng nhaát 1,2cm, daøy 0,37cm. Beân phaûi laø daáu in cuûa noù ñoùng treân giaáy. Coù theå deã daøng nhaän ra ngheä nhaân khaéc con caù treân maåu thaïch anh vôùi ñuû caùc chi tieát mieäng caù, mang caù, vaûy caù vaø maét caù, coøn ôû baûn daáu in chæ coù khuoân hình caù maø thoâi. Do vaäy daáu in naøy khoâng theå hieän ñuû yù ñoà taùc giaû baûn khaéc muoán theå hieän caùc chi tieát noùi treân vaø vì theá chính hieän vaät môùi goïi laø döông baûn bôûi noù giuùp ta “ñoïc” ñöôïc nguyeân baûn caùc ñöôøng neùt hoa vaên. Töø ñaây keát luaän, vaät naøy ñöôïc laøm ra khoâng ñeå ñoùng daáu. AÛnh 8: Vieân thaïch anh khaéc loõm hình caù (beân traùi) vaø daáu in cuûa noù treân giaáy (beân phaûi) - AÛnh 9: Beân traùi laø hieän vaät baèng thaïch anh ñöôïc khaéc loõm nhaân vaät hình ngöôøi ñaàu deâ, BTÑC xaùc ñònh ñoä cöùng vaø tyû troïng nhö treân. Deã daøng nhaän thaáy phía beân phaûi laø daáu in hình khaéc naøy chæ theå hieän khuoân hình nhaân vaät. Coøn taïi hieän vaät thì ngheä nhaân thöïc hieän ñuû ñöôøng neùt nhö maét, mieäng, ngaán ñoát treân söøng deâ, neáp vaùy. Do ñoù hieän vaät laø döông baûn cho pheùp ngöôøi quan saùt ñoïc ñöôïc moïi chi tieát taùc giaû theå hieän. Theo truyeàn thuyeát AÁn Ñoä ngöôøi ñaàu deâ nhöng maëc vaùy laø thaàn deâ caùi Aja töôïng tröng cho nguyeân lyù voâ sinh cuûa töï nhieân. Töø ñaây keát luaän, neáu vaät laøm ra laø con daáu thì khi ñoùng ra chæ vôùi khuoân hình nhö treân laø thieáu chi tieát xieâm aùo cuûa vò thaàn naøy.
10. 66 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (72). 2009 AÛnh 9: Thaàn deâ caùi Aja ñöôïc khaéc loõm treân thaïch anh (beân traùi) vaø daáu in treân giaáy cuûa hieän vaät (beân phaûi) - AÛnh 10: Beân traùi laø ñoàng tieàn hôïp kim baïc daäp noåi hình chim vaø minh vaên Pallava chuùng ta ñaõ khaûo saùt trong baøi vieát tröôùc (ñaõ daãn), beân traùi laø hieän vaät ñöôïc khaéc loõm vôùi hoa vaên vaø minh vaên heät nhö treân ñoàng tieàn vöøa keå. BTÑC xaùc ñònh hieän vaät laø ñaù opal-agate, ñoä cöùng 6,7 vaø tyû troïng 2,3. Vieân ñaù coù khoái hình “noùn coái” AÛnh 10: Beân traùi laø ñoàng tieàn hôïp kim baïc daäp noåi hình vôùi chieàu daøi 2cm, ngang chim vaø minh vaên Pallava, beân phaûi laø vieân ñaù opal-agate ñöôïc khaéc loõm hoa vaên vaø minh vaên töông töï 1,7cm, cao 0,62cm. Hieän vaät naøy coù hai ñaëc ñieåm: Hoa vaên vaø minh vaên ñöôïc khaéc loõm treân ñænh “noùn coái” thì laøm sao coù theå in daáu leân giaáy ñöôïc? Laïi theâm hoa vaên vaø minh vaên khaéc loõm theo ñuùng chieàu cuûa hoa vaên vaø minh vaên noåi treân ñoàng tieàn beân caïnh, cho duø in daáu ñöôïc treân giaáy hay coù theå “ñoùng leân chì, xi, saùp saép ñoâng ñaëc” seõ cho ra hình chim quay ngöôïc, minh vaên “ vieát” ngöôïc, töùc aâm baûn thì khoâng ñoïc ñöôïc. - AÛnh 11: Laø moät trong soá nhöõng “con daáu” cuûa nhaø söu taäp L.Q.L (Quaän 1, TP Hoà Chí Minh - ngöôøi ñang sôû höõu moät soá tieàn vaøng, ñoàng khaùc laï). Hieän vaät naøy cuõng baèng thaïch anh khaéc loõm hình Ganesha tay phaûi ñang caàm baùt keïo. Theo huyeàn thoïai AÁn Ñoä thì thaàn Ganesha laø moät trong
11. Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (72). 2009 67 naêm vò thaàn chính cuûa AÁn Ñoä giaùo laø “chuùa teå nhaø binh” chæ huy quaân lính cuûa thaàn Shiva. Neáu söû duïng vaät naøy laøm “con daáu” ñoùng leân giaáy hay chì, saùp, xi seõ cho ra moät vò thaàn Ganesha caàm baùt keïo baèng tay traùi. Ñieàu naøy seõ traùi vôùi taát caû hình aûnh vò thaàn “chuùa teå nhaø binh” theå hieän treân caùc bích hoïa, phuø ñieâu, töôïng ôû caùc baûo taøng taïi AÁn Ñoä, Pakistan vaø caùc nôi khaùc treân theá giôùi bôûi vì saûn phaåm thu ñöôïc laø aâm baûn töùc baûn ngöôïc. Vôùi nhöõng chöùng cöù neâu treân cho pheùp ñöa ra nhaän ñònh: Taát caû caùc “con daáu” do L. Malleret khai quaät neáu ñöôïc khaéc loõm hoa vaên maø thoâi (nhaán maïnh ñeå phaân bieät vôùi AÛnh 11: Vieân thaïch anh hình “noùn coái” khaéc loõm moät loaïi hình goïi laø phong neâ khaéc thaàn Ganesha tay phaûi caàm baùt keïo (cuûa nhaø loõm minh vaên ñoùng treân ñaát seùt - söu taäp L Q L, Q.1, TPHCM). PHTB), cho duø hoa vaên aáy laø loaøi vaät hay ñoà vaät, hoaëc ñeà taøi thaûo moäc thì raát coù theå chuùng ñeàu mang yù nghóa toân giaùo, cuï theå laø Hindu ña thaàn giaùo. Vôùi yù nghóa aáy vaø laäp luaän phaàn treân, chuùng khoâng coù khaû naêng laøm coâng naêng cuûa moät con daáu thò thöïc (laøm baèng, laøm tin) cho vöông quyeàn hay thaàn quyeàn theo ñuùng yù nghóa ñích thöïc cuûa moät con daáu. Traùi laïi raát coù khaû naêng ngöôøi xöa laøm ra chuùng ñeå löu giöõ, söû duïng nhö moät loaïi buøa, duø laø hoï khoan loã xaâu daây ñeå ñeo hay laøm maët nhaãn hoaëc caát giaáu trong ngöôøi hay ñeå ôû nôi thôø töï vaø khoù coù khaû naêng söû duïng vaøo vieäc laøm ñoà trang söùc ñôn thuaàn. Ñoù laø noùi ñeán tröôøng hôïp daân ngoaïi ñaïo öa thích nhöõng taùc phaåm myõ thuaät laøm baèng caùc loaïi ñaù baùn quyù khi hoï soáng cuøng ñaïi ña soá cö daân baûn ñòa thaám nhuaàn AÁn Ñoä giaùo toân thôø vaïn thaàn nhö thaàn gioù, thaàn khoâng khí, thaàn caây coái, coû hoa v.v Vaäy neáu thöïc söï thaáy caàn tìm hieåu kyõ veà loaïi coå vaät naøy thì ñôn vò baûo taøng naøo ñang quaûn lyù chuùng raát neân khaûo saùt laïi nhöõng ñöôøng neùt maûnh, nhoû li ti ñöôïc chaïm khaéc raát chi tieát ôû ñaùy cuûa vaïch khaéc loõm treân caùc hieän vaät ñeå qua ñoù phaân bieät ñuùng sai trong vaán ñeà teân goïi. Baûn ñoà ñòa chaát Vieät Nam coøn chæ roõ vuøng ñoàng baèng Cöûu Long khoâng coù nhöõng moû maõ naõo, thaïch anh, opal-agate hay ngoïc (jade) Do vaäy coù theå tin raèng thôøi baáy giôø taïi vuøng ñaát naøy ñaõ coù coâng xöôûng gia coâng nhöõng vaät phaåm keå treân töø nguyeân lieäu ngoaïi nhaäp phuïc vuï cho xuaát khaåu vaø cho caû tieâu duøng taïi choã. Toùm laïi xeùt cho cuøng caùc vaät phaåm naøy ñuùng laø moät daïng phuø ñieâu ñöôïc chaïm khaéc loõm. Moät caâu hoûi ñaët ra - taïi sao moät soá nhaø khaûo coå hoïc Vieät Nam coù söï nhaàm laãn nhö noùi ôû phaàn treân? Vaán ñeà coù theå laø nhö theá naøy:
12. 68 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (72). 2009 - Do baûn dòch chuyeån sang Vieät ngöõ hoaëc laø khoâng chính xaùc hoaëc laø tuy coù chính xaùc nhöng khi tra cöùu ñaõ khoâng kyõ löôõng. Trong taùc phaåm cuûa L. Malleret (ñaõ daãn) taïi trang 66 chuù thích veà hieän vaät soá “ 1274 et 1273. Empreintes et elicheùs de la B.N. Paris” “Empreinte” coù nghóa laø daáu in, daáu vaân tay, nhöng daáu in L. Malleret thöïc hieän töø hai hieän vaät mang maõ soá 1274, 1273 treân thaïch cao ñeàu theå hieän hai nam nhaân giô cao tay traùi thao taùc gì ñoù. Vaäy thì daáu in naøy coù theå chæ laø aâm baûn coøn baûn thaân “con daáu” taïo ra daáu in naøy môùi laø döông baûn giuùp ta coù theå “ñoïc” ñöôïc hình nhaân treân baûn khaéc aáy thao taùc baèng tay phaûi laø ñuùng caùch, do ñoù hieän vaät khoâng coù chöùc naêng ñoùng daáu. Ñeå roõ hôn, xin ñöa ra moät ví duï raát phoå bieán laø moät nhaø nghieân cöùu Haùn Noâm chæ coù theå ñoïc ñöôïc baûn raäp moät vaên bia naøo ñoù, chöù khoâng theå ñoïc daáu in cuûa vaên bia khi ngöôøi ta boâi möïc vaøo maët bia ñeå in daáu treân giaáy vì chöõ bò ngöôïc. Ñaêng kyù xe gaén maùy caàn phaûi “caø” soá maùy soá khung töùc phaûi taïo baûn raäp chöù khoâng phaûi beâ coã maùy coù khaéc loõm caùc kyù hieäu roài in daáu ra giaáy. Vaäy neân hieän vaät 1274, 1273 cuûa L. Malleret vaø coã maùy hay taám vaên bia vöøa noùi coù caùc hoa vaên hay minh vaên khaéc loõm khoâng theå laø nhöõng con daáu. - Moät nguoàn côn nöõa raát coù theå laø vaán ñeà sau: Hôn 2.000 “con daáu” khai quaät taïi di chæ Mohenjo Daro thuoäc thung luõng Indus vaøo naêm 1924 nhöng hôn 60 naêm sau caùc nhaø khoa hoïc Lieân Xoâ, Phaàn Lan, Ñan Maïch phaûi nhôø ñeán thieát bò ñieän töû môùi ñöa ra ñöôïc keát luaän ban ñaàu laø nhöõng chöõ töôïng hình khaéc loõm treân moät soá hieän vaät thuoäc nhoùm ngoân ngöõ Dravidian III, töùc nhoùm thoå daân AÁn Ñoä 5.000 naêm veà tröôùc. Sô khôûi chæ laø nhöõng thoâng tin chung chung nhö vaäy, coøn thì cho ñeán nay chöa ai vaø chöa maùy tính ñieän töû naøo ñoïc ñöôïc vaên töï naøy. Vaø chöøng naøo chöa xaùc ñònh ñöôïc nhöõng vaên töï treân maët ñoùng cuûa caùc hieän vaät naøy laø chöõ vieát ngöôïc töùc aâm baûn thì chöa theå goïi chuùng laø con daáu. AÛnh 12a, 12b döôùi ñaây chuïp laïi moät trang saùch noùi veà myõ thuaät AÁn Ñoä. Hieän vaät 12a ñöôïc caùc nhaø khaûo coå hoïc chaâu AÂu goïi laø “con daáu” (hieän ñöôïc taøng tröõ taïi baûo taøng Calcuta, AÁn Ñoä), hieän vaät 12b ñöôïc ghi chuù laø daáu in cuûa noù treân thaïch cao. Goïi laø daáu in thì khoâng sai, nhöng hieän vaät baèng chaát lieäu ñaù steatet coù maøu xanh xaùm naøy kích thöôùc moãi caïnh 3,2cm vôùi chieàu cao chæ 1,9cm, caùc hoa vaên vaø minh vaên ñöôïc khaéc loõm cho ra daáu in treân thaïch cao 12b, neáu cöù theo caùch goïi teân cuûa caùc hoïc giaû chaâu AÂu laø “con daáu” laø khoâng oån. Coù leõ noù ñöôïc taïo ra ñeå laøm buøa ñeo hoä thaân hay caát giöõ yeåm taø. Neáu ñieàu naøy ñuùng cuõng coù nghóa ñaõ môû ra ñöôïc caùnh cöûa cuûa moät gian tröng baøy lôùn ñaõ bò khoùa kín gaàn moät theá kyû qua, trong ñoù laø moät loaïi hình myõ thuaät khaùc cuûa vaên minh nhaân loaïi. Chuùng khoâng phaûi laø daïng phuø ñieâu chaïm khaéc noåi thöôøng thaáy, maø laø ñöôïc ñieâu khaéc loõm cuûa vaên hoùa Indus coù töø 5 thieân nieân kyû tröôùc vaø sau ñoù laø cuûa vaên hoùa Oc Eo vôùi nieân ñaïi treân döôùi 2.000 naêm tuoåi. Coù khaùc chaêng laø ôû choã cö daân ñoàng baèng Cöûu Long nhieàu khi thöïc hieän taùc phaåm cuûa mình treân nhöõng chaát lieäu quyù giaù hôn so vôùi Mohenjo Daro laø sa thaïch, maõ naõo, opal-agate
13. Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (72). 2009 69 AÛnh 12a: “Con daáu” khaéc loõm treân ñaù AÛnh 12b: “Daáu in” treân thaïch cao tìm thaáy ôû Mohenjo Daro naêm 1924 cuûa hieän vaät 12a Nhöõng kieán giaûi trong baøi naøy cuûa ngöôøi vieát - chæ laø ngöôøi söu taäp bình thöôøng - neáu sai soùt xin ñöôïc chæ giaùo. Tuy nhieân khoâng phaûi cöù nhöõng ñieàu ngöôøi chaâu AÂu phaùt ngoân ra laø chaân lyù. Boä oùc lôùn maéc sai laàm vaët laø chuyeän thöôøng. Giai thoaïi veà “ñaõng trí Newton” hay nhaàm laãn veà “bouteille” cuûa L. Marellet laø nhöõng ví duï ñieån hình. Thaùng 1/2009 P H T B (Kyø sau: Veà moät soá töôïng ngöôøi baèng chì vaø baèng ñoàng) CHUÙ THÍCH (1) Leâ Xuaân Dieäm, Ñaøo Linh Coân, Voõ Só Khaûi. Vaên hoùa OÙc Eo nhöõng khaùm phaù môùi, Nxb Khoa hoïc xaõ hoäi, Haø Noäi, 1995 (Tr. 331 - 333). (2) Pierre - Yves Maguin. Funan and Archaeology of the Mekong river delta - Seal with Engraved Nandi, Singapore, 2008 (Page 59). (3) Rov C Craven. Myõ thuaät AÁn Ñoä, Nxb Myõ thuaät, 2005 (Tr.17). TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1. Tìm hieåu vaên hoùa Phuøng Nguyeân, Sôû Vaên hoùa-Thoâng tin tænh Phuù Thoï, 2001. 2. Moät theá kyû khaûo coå hoïc Vieät Nam, Nxb Khoa hoïc xaõ hoäi, Haø Noäi, 2004. 3. Khaûo coå hoïc Vieät Nam - Taäp 1 (Haø Vaên Taán chuû bieân), Nxb Khoa hoïc xaõ hoäi, Haø Noäi, 1998. 4. Theo daáu caùc vaên hoùa coå. Haø Vaên Taán, Nxb Khoa hoïc xaõ hoäi, 2003. 5. Di tích khaûo coå hoïc Caùt Tieân, Kyû yeáu hoäi thaûo khoa hoïc, Laâm Ñoàng, 2001. 6. Lòch söû trieát hoïc AÁn Ñoä coå ñaïi. Doaõn Chính, Nxb Thanh nieân, 1999. 7. AÁn Ñoä qua caùc thôøi ñaïi. Nguyeãn Thöøa Hyû, Nxb Giaùo duïc, 1986. 8. Baùch khoa thö vaên hoùa coå ñieån Trung Quoác. Nguyeãn Toân Nhan, Nxb VHTT, 2002. 9. Möôøi toân giaùo lôùn treân theá giôùi, Nxb Chính trò Quoác gia, 2003. 10. AÁn Ñoä huyeàn bí. Paul Brunton, Nxb Vaên hoïc, 2002. 11. Thaàn thoaïi AÁn Ñoä. Wendy Doniger O’flaherty, Nxb Myõ thuaät, 2005.
14. 70 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (72). 2009 TOÙM TAÉT Ñaây laø baøi môû ñaàu cuûa taùc giaû trong loaït baøi vieát veà coå vaät chaïm khaéc tìm thaáy taïi ñoàng baèng Cöûu Long. Trong baøi vieát naøy taùc giaû giôùi thieäu moät soá coå vaät baèng ngoïc chaïm khaéc hình roàng thôøi Chu (841 - 256 tröôùc CN), moät “tín baøi” baèng baïc, voøng thuûy tinh chaïm khaéc hai ñaàu raén, moät soá khuyeân tai thuûy tinh hai ñaàu thuù vaø vaøi hieän vaät baèng thaïch anh, ñaù opal-agate khaéc loõm hình aûnh nhöõng vaät linh Hindu giaùo. Qua ñoù taùc giaû ñöa ra maáy yù kieán: - Döï ñoaùn coù theå töø tröôùc Coâng nguyeân ñaõ coù ngöôøi Trung Hoa sinh soáng taïi ñoàng baèng Cöûu Long. - Cö daân ñoàng baèng Cöûu Long ñaõ nhaäp nguyeân lieäu vaø coù coâng xöôûng cheá taùc ñoà nöõ trang baèng thuûy tinh cho nhu caàu xuaát khaåu vaø söû duïng taïi choã. - Chöùng minh nhöõng ñoà chaïm khaéc maø caùc nhaø khaûo coå hoïc goïi laø con daáu laø sai laàm maø chuùng coù theå laø moät loaïi buøa chuù. ABSTRACT A STUDY ON THE ANTIQUITIES IN THE MEKONG DELTA PART THREE: SCULPTURE AND CARVING ANTIQUITIES ARTICLE 6: OBJECTS OF PRECIOUS STONE, GLASS AND SEMI-PRECIOUS STONE This is the author’s first writing of a series about the sculpture and carving antiquities found in the Mekong Delta. He introduces some antique objects made of precious stone with carvings of dragons that date back to the Chinese Chu dynasty (841-256 BC), a “credential tablet” of silver, glass rings with two snake’s heads, some earrings with two beast’s heads, and some objects made of quartz, opal-agate with engraved images of Hindu holy idols. Through these objects he puts forward his opinions: - One can speculate that the Chinese might have put in their presence in the Mekong Delta before the Christian Era. - The then residents of the Mekong Delta had their own factories and imported materials to produce glass jewelry for domestic use and exportation. - There are indications that the objects with carvings that the archiologists have defined as seals are not truly seals. They might be a kind of amulet instead.