›
›

Giáo trình mô đun Nuôi cá hồng Mỹ (Đù đỏ)

pdf 62 trang ngocly 1370
Download
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Giáo trình mô đun Nuôi cá hồng Mỹ (Đù đỏ)", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

  • pdfgiao_trinh_mo_dun_nuoi_ca_hong_my_du_do.pdf

Nội dung text: Giáo trình mô đun Nuôi cá hồng Mỹ (Đù đỏ)

  1. B BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN GIÁO TRÌNH MÔ ĐUN NUÔI CÁ HỒNG MỸ (ĐÙ ĐỎ) MÃ SỐ: MĐ03 NGHỀ: NUÔI CÁ LỒNG BÈ TRÊN BIỂN Trình độ: Sơ cấp nghề
  2. 1 TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN Tài liệu này thuộc loại sách giáo trình nên các nguồn thông tin có thể được phép dùng nguyên bản hoặc trích dùng cho các mục đích về đào tạo và tham khảo. Mọi mục đích khác mang tính lệch lạc hoặc sử dụng với mục đích kinh doanh thiếu lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm. MÃ TÀI LIỆU: MĐ 01
  3. 2 LỜI GIỚI THIỆU Để phục vụ chương trình dạy nghề cho nông dân. Nhằm đạt được mục tiêu đảm bảo chất lượng trong dạy nghề, việc phát triển giáo trình phục vụ cho đào tạo nghề là rất quan trọng. Giáo trình mô đun NUÔI CÁ HỒNG MỸ của Nghề Nuôi cá lồng bè trên biển trình độ sơ cấp nghề được tổ chức biên soạn nhằm góp phần đạt được mục tiêu đào tạo nghề đã đặt ra. Giáo trình này là quyển 03 trong số 07 mô đun của chương trình đào tạo “Nghề Nuôi cá lồng bè trên biển” trình độ sơ cấp nghề. Trong mô đun này gồm có 06 bài dạy thuộc thể loại lý thuyết và tích hợp. Nhóm biên soạn không ngại đi thực tế, tham vấn nông dân từ khâu xây dựng Sơ đồ phân tích nghề và viết Phiếu phân tích công việc đến khâu biên soạn chương trình và biên soạn giáo trình. Tuy đã có nhiều cố gắng cũng không thể tránh khỏi những thiếu sót nhất định. Rất mong tiếp tục nhận được ý kiến đóng góp từ các độc giả. Chúng tôi xin chân thành cảm ơn: - Ban Lãnh đạo Trường Cao đẳng Thủy sản. - Các hộ gia đình nuôi cá biển tham gia các hội thảo. Đã có những ý kiến thiết thực đóng góp cho giáo trình này. Tham gia biên soạn 1. Chủ biên: Ths. Lê Văn Thắng 2. Thành viên: Ths. Nguyễn Văn Quyền 3. Thành viên: Ths. Nguyễn Văn Tuấn 4. Thành viên: Ths. Ngô Thế Anh 5. Thành viên: Ths. Ngô Chí Phương
  4. 3 MỤC LỤC LỜI GIỚI THIỆU 2 Bài mở đầu 6 1. Tầm quan trọng của mô đun 6 2. Nội dung chương trình mô đun 6 3. Mối quan hệ với mô đun khác 6 4. Những yêu cầu chính với người học 6 Bài 1: Giới thiệu một số đặc điểm sinh học chủ yếu 7 A. Nội dung: 7 1. Phân bố 7 2. Hình thái ngoài 7 3. Khả năng thích ứng với một số yếu tố môi trường 8 4. Tính ăn và sinh trưởng 8 B. Câu hỏi: 8 C. Ghi nhớ: 8 Bài 2: Chọn và thả giống 9 A. Nội dung: 9 1. Lựa chọn cá giống 9 2. Thuần hóa cá giống 10 3. Tắm phòng bệnh cho cá giống 11 4. Thả cá giống 12 5. Đánh giá cá giống sau khi thả 13 B. Câu hỏi và bài tập thực hành: 13 C. Ghi nhớ: 14 Bài 3: Cho cá ăn và kiểm tra sinh trưởng 15 A. Nội dung: 15 1. Xác định loại và chất lượng thức ăn 15 1.3. Xác định cỡ thức ăn 16 2. Xác định lượng thức ăn cho cá 17 3. Cho cá ăn 18 4. Kiểm tra sinh trưởng 20 B. Câu hỏi và bài tập thực hành: 22 C. Ghi nhớ: 22 Bài 4: Quản lý lồng nuôi 23 A. Nội dung: 23 1. Quản lý bè nuôi 23 2. Quản lý lồng nuôi 24 3. Xử lý lồng, bè nuôi 26 B. Câu hỏi và bài tập thực hành: 27 C. Ghi nhớ: 28 Bài 5: Phòng và trị bệnh 29 A. Nội dung: 29 1. Phòng bệnh tổng hợp cho cá nuôi 29
  5. 4 2. Chẩn đoán bệnh 30 3. Trị bệnh 35 B. Câu hỏi và bài tập thực hành: 39 C. Ghi nhớ: 40 Bài 6: Thu hoạch và đánh giá kết quả 41 A. Nội dung: 41 1. Xác định thời điểm thu hoạch 41 2. Chuẩn bị thu hoạch 41 3. Thu và bảo quản cá sau thu hoạch 43 4. Xác định phi phí 45 B. Câu hỏi và bài tập thực hành: 46 C. Ghi nhớ: 46 HƯỚNG DẪN GIẢNG DẠY MÔ ĐUN 47 I. Vị trí, tính chất của mô đun 47 II. Mục tiêu mô đun 47 III. Nội dung chính của mô đun 47 IV. Hướng dẫn thực hiện bài tập, bài thực hành 48 V. Yêu cầu về đánh giá kết quả học tập 56 VI. Tài liệu tham khảo 59
  6. 5 MÔ ĐUN NUÔI CÁ HỒNG MỸ Mã mô đun: MĐ03 Giới thiệu: Mô đun Nuôi cá hồng mỹ là một trong 07 mô đun của nghề Nuôi cá lồng bè trên biển trình độ sơ cấp nghề. Mô đun cung cấp cho người học những hiểu biết cơ bản về đặc điểm sinh học cá hồng mỹ, quy trình kỹ thuật trong nuôi cá hồng mỹ bằng lồng bè trên biển bao gồm các bước kỹ thuật: chọn và thả giống, cho ăn và kiểm tra sinh trưởng, quản lý lồng nuôi, quản lý dịch bệnh, thu hoạch và đánh giá kết quả. Làm cơ sở cho học viên lắm vững lý thuyết về đối tượng nuôi, hình thành và phát triển kỹ năng phân nghề Nuôi cá hồng mỹ. Mô đun Nuôi cá hồng mỹ được giảng dạy tích hợp giữ lý thuyết và thực hành. Nội dung chính của mô đun: Giáo trình này là quyển 03 trong số 07 mô đun của chương trình đào tạo “Nghề Nuôi cá lồng bè trên biển” trình độ sơ cấp. Trong mô đun này gồm có 06 bài dạy thuộc thể loại lý thuyết và tích hợp. Phƣơng pháp học tập của mô đun: Tích hợp giữa lý thuyết và thực hành, học viên được học lý thuyết trên lớp kết hợp với học và thực hành tại các cụm lồng bè trên biển. Trong quá trình học, học viên phải làm các bài thực hành thông qua quá trình kiểm tra thường xuyên để nắm vững lý thuyết và rèn tay nghề. Kết thúc mô đun học viên thực hành các thao tác gắn với nội dung đã được học để đánh giá kết quả học tập của mô đun. Phƣơng pháp đánh giá kết quả học tập của mô đun: - Tiêu chuẩn để được cấp chứng chỉ cuối mô đun + Không vắng mặt quá 20% số buổi học, các buổi thực hành có mặt đầy đủ. + Hoàn thành tất cả các bài kiểm tra định kỳ và bài kiểm tra kết thúc mô đun + Điểm kiểm tra định kỳ và kết thúc mô đun ≥ 5 đ - Chi tiết về các yêu cầu đánh giá kết quả học tập + Trong quá trình thực hiện mô đun: kiểm tra mức độ mức độ thành thạo của các thao tác. + Kết thúc mô đun: kiểm tra đánh giá mức độ nắm vững kiến thức và khả năng thực hiện các kỹ năng.
  7. 6 Bài mở đầu 1. Tầm quan trọng của mô đun Mô đun Nuôi cá hồng mỹ là một trong 07 mô đun của nghề Nuôi cá lồng bè trên biển trình độ sơ cấp nghề. Mô đun được giảng dạy sau sau mô đun Làm lồng bè; Chọn và cố định lồng bè ở vị trí nuôi. Mô đun Nuôi cá hồng mỹ cung cấp cho người học những hiểu biết cơ bản về đặc điểm sinh học cá hồng mỹ, quy trình kỹ thuật trong nuôi cá hồng mỹ bằng lồng bè trên biển bao gồm các bước kỹ thuật: chọn và thả giống, cho ăn và kiểm tra sinh trưởng, quản lý lồng nuôi, quản lý dịch bệnh, thu hoạch và đánh giá kết quả. Làm cơ sở cho học viên lắm vững lý thuyết về đối tượng nuôi, hình thành và phát triển kỹ năng phân nghề Nuôi cá hồng mỹ. 2. Nội dung chương trình mô đun Nội dung mô đun gồm 06 bài: - Bài mở đầu. Giới thiệu mô đun - Bài 1. Giới thiệu một số đặc điểm sinh học chủ yếu - Bài 2. Chọn và thả cá giống - Bài 3. Cho ăn và kiểm tra tăng trưởng - Bài 4. Quản lý lồng nuôi - Bài 5. Quản lý dịch bệnh - Bài 6. Thu hoạch và đánh giá kết quả 3. Mối quan hệ với mô đun khác Mô đun Nuôi cá hồng mỹ có mối quan hệ mật thiết với các mô đun Làm lồng bè; Chọn và cố định lồng bè ở vị trí nuôi. Mô đun này được giảng dạy sau mô đun Làm lồng bè; Chọn và cố định lồng bè ở vị trí nuôi. Mô đun Nuôi cá hồng mỹ được giảng dạy độc lập với 04 mô đun khác như Nuôi cá song, Nuôi cá giò; Nuôi cá chim vây vàng và Nuôi cá sủ đất. 4. Những yêu cầu chính với người học Để tiếp cận tốt với mô đun này, người học phải có khả năng ghi nhớ, phán đoán và so sánh. Người học phải tham gia trên lớp ít nhất 80% số giờ lý thuyết và 100% số giờ thực hành đối với tất cả các bài mới đủ điều kiện tham gia kết thúc mô đun. Bài kiểm tra kết thúc mô đun phải đạt từ 5 trở lên mới hoàn thành học tập mô đun.
  8. 7 Bài 1: Giới thiệu một số đặc điểm sinh học chủ yếu Giới thiệu: Bài này cung cấp các thông tin về các đặc điểm sinh học chủ yếu của cá hồng mỹ, loài cá có giá trị kinh tế cao và đang đươc̣ quan tâm phát triển mạnh trong nuôi cá lồng biển đảo ở nước ta hiê ̣ n nay . Từ các đặc điểm sinh hoc̣ , người học có thể vận dụng để giải quyết các vấn đề thực tế về kỹ thuật nuôi cá hồng mỹ bằng lồng trên biển . Mục tiêu: - Nêu được được điểm phân bố và hình thái ngoài của cá hồng mỹ. - Nêu được đặc tính dinh dưỡng và sinh trưởng của cá hồng mỹ. - Nêu được giới hạn thích ứng của cá hồng mỹ với một số yếu tố môi trường. - Nhận biết được cá hồng mỹ. A. Nội dung: 1. Phân bố Cá hồng mỹ là loài cá rộng muối, rộng nhiệt phân bố ở Tây Thái Bình Dương Masschusetts ở Mỹ đến phía bắc Mêhicô, bao gồm cả nam Plorida, Mỹ. Ở Việt Nam đã di giống cá hồng mỹ Mỹ từ Trung Quốc và được nuôi ở Cát Bà (Hải Phòng). Chúng sống vùng ven bờ, vùng đá ngầm ven bờ, nơi có dòng nước. Cũng có thể thấy chúng sống ở các vùng đáy cát, đá cứng, vùng hỗn hợp bùn cát hoặc vùng đá san hô chết. Phân bố ngang thì chúng sống từ đáy ven bờ cho đến các rạn đá hoặc bãi san hô chết ở độ sâu tới 50  60m nước. Cũng có loài ban đầu ở các vùng cửa sông phát triển lớn hơn chuyển ra các vùng nước sâu hơn, có khi tới độ sâu 150m nước. 2. Hình thái ngoài Hình 3-1. Cá hồng mỹ ( Sciaenops ocellata Line', 1766 )
  9. 8 Cơ thể có hình thon dài, thân dài hơi dẹt bên, chiều dài thân bằng 3,9  4,2 lần chiều cao. Màu thân từ màu xanh nâu trên lưng đến nâu bạc ở bụng. Vây đuôi màu tối. Khoảng cách giữa mắt và đầu không có vẩy, bộ phận đầu trừ mõm, xương trước mắt và xương dưới mắt ra đều có vẩy. Mắt trung bình, miệng rộng ở phía trước, hơi thấp và hơi lệch phía dưới, môi mỏng, có thể co duỗi được. 3. Khả năng thích ứng với một số yếu tố môi trường Cá hồng mỹ sống thành đàn, phân bố phạm vi rộng, khi trưởng thành thường đi đến những vùng cửa sông và vùng biển nông để sinh sản. Nhiệt độ thích hợp là từ 10  300C, thích hợp nhất là từ 18  250C. Cá hồng mỹ có thể sinh sống ở cả nước ngọt, nước lợ và nước mặn. 4. Tính ăn và sinh trưởng Cá hồng mỹ sinh trưởng nhanh, thức ăn chủ yếu là giáp xác, nhuyễn thể và cá. Khẩu phần ăn hàng ngày của cá hồng mỹ là tương đối lớn chiếm khoảng 11 14% khối lượng cơ thể. Thời gian chuyển hoá thức ăn là 4 giờ với loại thức ăn là cá tạp và 6 giờ với loại thức ăn hồn hợp. Hệ số thức ăn của cá chiếm khoảng 9 12%. Tốc độ tăng trưởng của cá phụ thuộc vào khu vực nuôi, mật độ nuôi, thời gian nuôi, loại thức ăn và cỡ cá thả ban đầu. Chẳng hạn như cỡ cá giống 120g, thả ở lồng với mật độ 30 60 con/m3, tốc độ tăng trưởng trung bình là 800g/con trong vòng 6  7 tháng nuôi (Israel). Với mật độ nuôi 140 con/m3, cá có thể đạt 750g con nuôi trong thời gian 10 14 tháng và cho ăn bằng thức ăn cao đạm. B. Câu hỏi: - Nêu giới hạn thích ứng của cá hồng mỹ với môi trường? - Nêu đặc điểm nhận biết cá hồng mỹ? C. Ghi nhớ: - Nhận biết được đặc điểm hình dạng chủ yếu của cá hồng mỹ. - Khả năng thích ứng với môi trường. - Tính ăn và tăng trưởng.
  10. 9 Bài 2: Chọn và thả giống Giới thiệu: Chọn và thả giống là khâu kỹ thuật then chốt nhằm chọn được con giống có chất lượng tốt, tránh được ảnh hưởng của bệnh nên sinh trưởng và phát triển của cá. Từ đó, nâng cao được tỉ lệ sống, năng suất và sản lượng cá hồng mỹ nuôi lồng. Mục tiêu: - Nêu được tiêu chuẩn lựa chọn cá giống đủ tiêu chuẩn. - Mô tả kỹ thuật thuần hóa độ mặn, nhiệt độ và phương pháp tắm cho cá trước khi thả. - Chọn được con giống tốt, thực hiện các thao tác tắm thuần hóa, thả giống đảm bảo đúng kỹ thuật. - Tuân thủ nghiêm túc quy trình kỹ thuật. A. Nội dung: 1. Lựa chọn cá giống 1.1. Lựa chọn cá giống theo cảm quan Thân hình thuân dài, cân đối. Màu sắc xanh lục, cơ thể giai đoạn cá giống có nhiều chấm màu sẫm trên lưng và lườn cá. - Cá giống đồng đều về kích thước, hơn kém nhau không quá 2cm. - Không dị hình dị tật. - Không bị sây sát và không có dấu hiệu bệnh lý. - Cá khỏe mạnh bơi quấn theo đàn trong bể, lồng lưu giữ giống. - Lấy mẫu: + Dùng vợt vớt ngẫu nhiên 10 con trong quần đàn cá đưa vào thau/thùng đựng mẫu có chứa 8 - 10 lít nước lấy trực tiếp từ trong bể/lồng lưu giữ mẫu. Quan sát và đánh giá các tiêu chí trên. + Cá khỏe, đủ tiêu chuẩn phải có đầy đủ các yêu cầu nêu trên. Tỷ lệ đạt yêu cầu 100%. 1.2. Chọn theo kích cỡ cá thả - Lấy mẫu: Dùng vợt vớt ngẫu nhiên 30 con trong bể/lồng lưu giữ cá. Vợt 3 - 4 lần ở các khu vực khác nhau đưa vào thau/thùng đựng mẫu có chứa 8 - 10 lít nước lấy trực tiếp từ trong bể/lồng lưu giữ mẫu. - Đo khối lượng và chiều dài cá: Nhẹ nhàng bắt từng con đo chiều dài và đo khối lượng cá. Đo tối thiểu 30 con/mẫu. Ghi chép số liệu và tính chiều dài, khối lượng trung bình như sau:
  11. 10 + Đo chiều dài trung bình: Đo lần lượt chiều dài của 30 con, cộng tổng chiều dài 30 con và chia cho 30, ta thu được chiều dài trung bình của 1 con. - Kích cỡ cá giống đủ tiêu chuẩn đạt 8 - 10cm. Hình 3-2. Đo mẫu chiều dài cá hồng mỹ Hình 3-3. Cá hồng mỹ giống 2. Thuần hóa cá giống Thuần hóa cá giống nhằm nâng cao tỉ lệ sống, tránh cá bị sốc do môi trường chủ yếu liên quan đến yếu tố nhiệt độ và độ mặn. Hình thức vận chuyển phổ biến hiện nay là vận chuyển kín bằng bao nilon chứa Oxy và vận chuyển hở bằng văng thông thủy hay thùng vận chuyển chuyên dụng. 2.1. Thuần hóa nhiệt độ - Thuần hóa khi vận chuyển kín:
  12. 11 + Chuyển túi chứa cá, ngâm trong lồng chuẩn bị nuôi khoảng 10  15 phút để cân bằng nhiệt độ trong túi với môi trường ngoài. + Mở miệng túi cho nước tràn từ từ vào trong túi chứa cá. + Khi cân bằng môi trường, nghiêng túi cho cá bơi từ từ ra ngoài. + Chú ý: Không mở túi đổ ngay cá ra lồng. - Thuần hóa khi vận chuyển hở bằng thùng: + Thay nước từ từ vào thùng vận chuyển. + Mỗi lần thay 10- 15% nước. + Định kỳ thay nước sau 5 - 7 phút/lần. + Sau 25- 30 phút khi cân bằng môi trường, chuyển cá sang lồng nuôi. 2.2. Thuần hóa độ mặn - Đo độ mặn nơi thả cá. - Đề nghị cơ sở cung cấp giống nâng hoặc hạ độ mặn cho đến khi độ mặn nơi vận chuyển và nơi thả cá xác định được ±5‰ (lưu ý khi tăng hạ độ mặn trong ngày. Tăng không quá 5‰/ngày và giảm không quá 5‰/ngày) - Thực hiện các thao tác thuần hóa như sau: Cá giống trong bể có sục khí. Dùng nước ngọt/mặn thuần hóa hoặc cho nước ngọt/mặn chảy từ từ vào bể thuần hóa một đầu, đầu kia cho nước mặn/ngọt chảy tràn ra ngoài. Thời gian khoảng 4- 5 ngày tùy thuộc vào mức độ trênh lệnh về độ mặn cần thuần hóa đạt đến. 3. Tắm phòng bệnh cho cá giống 3.1. Chuẩn bị dụng cụ + Bể bạt có kích thước Dài x Rộng x Cao: 1,5 - 1,8m x 1,0 - 1,2m x 0,8 - 1m. + Máy sục khí sách tay và hệ thống dây sục khí dài 2 - 3m có 04 - 06 quả khí, bình áp quy, vợt, xô chậu, 3.2. Chuẩn bị thuốc và hóa chất Thuốc, hóa chất có thể dùng 1 trong các loại sau: + Nước ngọt (không kèm theo hóa chất) + Formol: 150 - 200 ml/m3 nước biển + Thuốc tím (5 - 7gr/m3 nước biển). 3.3. Pha thuốc, hóa chất - Formol: 150 - 200 ml/m3 nước biển, hoặc. - Thuốc tím (5- 7gr/m3 nước biển).
  13. 12 - Trường hợp sử dụng nước ngọt, lồng độ thuốc và thể tích nước cũng tương tự như nước biển. 3.4. Tắm cho cá Cá có thể được tắm ngay khi cá mới chuyển đến nếu còn khỏe hoặc tắm sau 01 ngày nếu cá yếu. - Thao tác chuẩn bị bể bạt tắm cá: Trước khi cá đến cần chuẩn bị bể bạt. Bể bạt được buộc vào phía trong của lưới lồng, sau đó đổ nước ngọt (nếu tắm bằng nước ngọt) hoặc nước biển tại lồng nuôi đến độ sâu 0,4 - 0,6m. Lắp đặt hệ thống sục khí với số lượng tối thiều 4 - 6 quả và rải đều ở các vị trí. Pha hóa chất với liều lượng trên và tiến hành sục khí trong 05 phút cho hóa chất tan đều. - Tắm trong thời gian 15 - 20 phút khi sử dụng hóa chất và 5 - 7 phút khi tắm với nước ngọt. - Tắm cho cá khi trời mát, sáng sớm hay chiều tối. Hình 3-4. Lắp đặt dây sục khí trước khi tắm cá 4. Thả cá giống 4.1. Xác định thời điểm thả cá giống Thời điểm thả cá giống phải phù hợp với mùa vụ con giống và thời tiết khí hậu. Mùa vụ thả cá hồng mỹ thường vào tháng 11 năm trước (vụ chiêm) đến tháng 4 – 6 năm sau ở miền Bắc và quanh năm ở miền Nam.
  14. 13 4.2. Xác định mật độ thả Mật độ thả phụ thuộc vào kích cỡ và điều kiện nhiệt độ nuôi. Ở các vùng phía Bắc có nhiệt độ thấp có thể thả với mật độ 20 - 30 con/m3 lồng với cỡ cá 8 - 10 cm. Ở những vùng có nhiệt độ cao hơn như miền Trung và miền Nam thường thả thưa hơn với mật độ 15 - 20 con/m3 lồng kích cỡ cá 8 - 10 cm. 4.3. Thả giống - Khi thả cá cần tuân thủ các thao tác sau: Ngâm túi cá trong lồng chuẩn bị nuôi khoảng 15  20 phút để cân bằng nhiệt độ trong túi với môi trường, sau đó mở miệng túi cho nước tràn vào từ từ, nghiêng túi cho cá bơi dần ra ngoài. Không mở túi đổ cá ngay ra lồng, cá sẽ bị sốc. - Khi thả cá cần thao tác nhẹ nhàng, trường hợp cá yếu do vận chuyển, nên nhốt riêng cá trong thùng có sục khí cho đều đến khi cá hoạt động bình thường mới thả . - Thả cá giống vào lúc trời mát, chọn cá cùng cỡ thả trong một lồng để tránh cạnh tranh mồi và ăn thịt lẫn nhau. Vào sáng sớm 6- 8h hoặc chiều muộn 16 - 17h. 5. Đánh giá cá giống sau khi thả - Vớt những con cá chết ngay sau khi thả - Thường xuyên quan sát cá giống sau khi thả, cá quện đàn chứng tỏ chất lượng tốt. - Vớt và ghi chép số lượng cá chết trong 7 ngày. - Tỉ lệ chết quá 20%, cần thả bù cho đủ số lượng. B. Câu hỏi và bài tập thực hành: - Câu hỏi + Nêu các tiêu cảm quan để đánh giá chất lượng con giống + Nêu các bước thực hiện thuần hóa nhiệt độ cho cá giống? Giải thích vì sao cần thuần hóa nhiệt độ? + Khi tắm cá bằng nước ngọt, cần chuẩn bị những dụng cụ, hóa chất nào? + Nêu các bước thực hiện thả cá giống? - Bài tập thực hành Bài 1. Lựa chọn cá giống bằng cảm quan. Bài 2. Thuần hóa nhiệt độ cho cá giống. Bài 3. Tắm nước ngọt phòng bệnh Bài 4. Thả cá giống.
  15. 14 C. Ghi nhớ: - Phương pháp lựa chọn cá giống khẻo theo cảm quan; - Phương pháp thuần hóa nhiệt độ cho cá giống; - Tắm nước ngọt phòng bệnh cho cá giống; - Thả cá giống.
  16. 15 Bài 3: Cho cá ăn và kiểm tra sinh trƣởng Giới thiệu: Cho cá ăn là một trong những khâu quan trọng để nuôi cá thành công vì thức ăn chiếm 40- 60% chi phí sản xuất trong nuôi cá lồng trên biển. Mục tiêu là sử dụng thức ăn có hiệu quả và đạt lợi nhuận cao nhất. Cho ăn tốt giúp cá sinh trưởng, phát triển tối đa, nâng cao sức khỏe của cá và tăng hiệu quả sử dụng thức ăn. Từ đó, nâng cao tỉ lệ sống, năng xuất và sản lượng cá nuôi. Mục tiêu: - Mô tả cách xác định khẩu phần và tính lượng thức ăn, cho ăn và kiểm tra sinh trưởng. - Tính được lượng thức ăn hàng ngày cho cá, cân thức ăn, cho cá ăn và kiểm tra tốc độ sinh trưởng của cá. - Tuân thủ đúng trình tự quy trình kỹ thuật, cẩn thận, chính xác, trung thực. A. Nội dung: 1. Xác định loại và chất lượng thức ăn 1.1. Xác định loại thức ăn - Cá tạp: chọn thức ăn là cá tạp cho cá hồng mỹ bao gồm các loại cá nhỏ, tép moi, - Thức ăn công nghiệp: Được chế biến dưới dạng viên nổi, kích cỡ theo giai đoạn phát triển của cá. Thành phần dinh dưỡng đòi hỏi theo yêu cầu của từng loài cá khác nhau và theo giai đoạn phát triển. 1.2. Xác định chất lượng thức ăn Cá tạp thường có chất lượng không ổn định, thay đổi theo mùa vụ và loại thức ăn khác nhau, cách bảo quản. Yêu cầu đối với thức ăn là cá tạp cần phải tươi, không bị ươn thối. Trước khi cho ăn cần rửa cá tạp bằng nước biển loại bỏ chất bẩn và tạp chất. Thức ăn công nghiệp có độ đạm tối thiểu 40% cho sinh trưởng và phát triển tốt, thức ăn có độ đạm giảm dần từ <40% đến 30% cho sinh trưởng chậm dần. Hàm lượng lipid (chất béo) đảm bảo 10%. Cá hồng mỹ có khả năng sử dụng tốt với nhiều loại thức ăn công nghiệp khác nhau.
  17. 16 Hình 3-5. Thức ăn cá tạp sử dụng cho cá hồng mỹ Hình 3-6. Thức ăn công nghiệp sử dụng cho cá hồng mỹ 1.3. Xác định cỡ thức ăn Thức ăn là cá tạp tùy theo giai đoạn phát triển của cá, giai đoạn cá còn nhỏ cần băm nhỏ theo cỡ miệng, giai đoạn cá lớn không cần phải băm nhỏ để nguyên con.
  18. 17 Thức ăn công nghiệp cho cá ăn cũng cần phải thay đổi cho phù hợp với cỡ miệng của cá. Trường hợp cho cá ăn không phù hợp cỡ miệng hiệu quả bắt mồi của cá sẽ giảm. Cỡ viên thức ăn phù hợp cho cá theo giai đoạn như sau: Bảng 3-1. Kích cỡ thức ăn theo giai đoạn phát triển của cá hồng mỹ STT Khối lƣợng cá (gr) Kích cỡ thức ăn CN ( mm) 1 10-50gr 2-3 2 50-200 3-5 3 200-500 6-8 4 500-1000 8-10 5 1000-2000 10-20 6 ≥2000 ≥20 2. Xác định lượng thức ăn cho cá 2.1. Xác định khẩu phần ăn Khẩu phần thức ăn của cá thay đổi theo giai đoạn phát triển, phương pháp xác định khẩu phần thức ăn cho cá dựa vào khối lượng trung bình của đàn cá nuôi trong lồng. Xác định khẩu phần ăn dựa vào loại thức ăn và khối lượng cá hồng mỹ. Khẩu phần thức ăn của cá hồng mỹ được xác định theo bảng 3-2. Bảng 3-2. Khẩu phần ăn cá hồng mỹ theo loại thức ăn và giai đoạn phát triển STT Kích cỡ cá Khẩu phần thức ăn (%) (gr) Cá tạp Thức ăn công nghiệp 1 ≤50 12- 15 6- 8 2 50- 200 8- 10 4- 6 3 200- 500 6- 8 3- 4 4 500-1000 5 2,5- 3 5 ≥1000 4 2- 2,5 2.2. Xác định khối lượng cá nuôi trong lồng Xác định khối lượng cá dựa vào tỉ lệ sống và khối lượng trung bình cá nuôi. Tỉ lệ sống của cá hồng mỹ có thể ước lượng thông qua sổ nhật ký theo dõi lượng cá chết hàng ngày hoặc thông qua đếm toàn bộ cá trong lồng. Khối lượng trung bình được xác đinh thông qua cân mẫu 30 con. Khối lượng trung bình: Cân lần lượt khối lượng của 30 con, cộng tổng khối lượng 30 con và chia cho 30, ta thu được khối lượng trung bình của 1 con. Khối lượng cá lồng nuôi: (Khối lượng trung bình 1 con cá) x (Tổng số con cá trong lồng).
  19. 18 Xác định số cá trong lồng được thực hiện thông qua các bước sau: - Chuẩn bị dung cụ và vật liệu: dừng cho cá ăn ít nhất 01 bữa trước khi đếm, chuẩn bị xô, chậu, vợt, gang tay và sổ ghi chép. - Xác định thời gian thực hiện: sáng sớm hay chiều mát, khi thời tiết mát mẻ. - Mở nắp lồng và nhấc can cố định lồng. - Cán lồng lưới cho cá gọn sang 1 bên. - Đếm số lượng cá và ghi chép số liệu. - Thả can cố định và đan lại mặt nắp lưới lồng. Thông thường việc xác định số lượng cá nuôi trong lồng căn cứ vào nhật ký ghi chép hàng ngày về số cá chết. Việc đếm số lượng từng con nên hạn chế để tránh ảnh hưởng đến cá nuôi. 2.3. Tính lượng thức ăn theo ngày trên lồng - Các căn cứ để tính lượng thức ăn theo ngày trên lồng: + Dựa vào tổng khối lượng đàn cá nuôi trong lồng. Công việc xác định vào cuối một tháng hay đầu tháng để tính lượng thức ăn cho một tháng. + Dựa vào khẩu được xác định theo thức ăn, theo khối lượng trung bình một con cá. - Phương pháp tính: Ví dụ: Khối lượng trung bình cá nuôi được xác định là 0,8 kg/con, số lượng cá trong lồng là 600 con, khẩu phẩn ăn cho cá khi ăn cá tạp là 6% khối lượng thân, khối lượng thức ăn theo ngày được tính như sau: Khối lượng thức ăn theo ngày (kg) = 0,8 kg/con x 600 con x 0,06 = 28,8 (kg thức ăn/ngày). 3. Cho cá ăn 3.1. Chuẩn bị thức ăn 3.1.1. Cân thức ăn - Các bước chuẩn bị: + Cân đĩa: tùy thuộc khối lượng thức ăn. + Xô, chậu, ca; rổ. - Cân thức ăn: Dựa vào khối lượng thức ăn được xác định, tiến hành cân thức ăn cho các ô lồng nuôi. Ghi chép khối lượng thức ăn từng ô lồng để ddamr bảo cho ăn chính xác. 3.1.2. Xử lý thức ăn Cá tạp cần xay hoặc băm nhỏ cho phù hợp với kích cỡ miệng cá hồng mỹ trong giai đoạn cá nhỏ hơn 100gr. Giai đoạn cá lớn trên 100g băm thức ăn to
  20. 19 dần và ăn cả con giai đoạn sau. Trước khi xay hoặc băm nhỏ, cá tạp cần rửa sạch và loại bỏ tạp chất. Thức ăn công nghiệp: có thể nên ngâm 5 – 10 phút bằng nước ngọt trước khi cho cá ăn ở giai đoạn cá còn nhỏ để tránh hiện tượng cá ăn quá no. Đối với cả hai loại thức ăn, khi cần trộn vitamine C hoặc thuốc vào thức ăn, cần nghiền thuốc nếu ở dạng viên thành bột, hòa thuốc với nước ngọt và trộn đều vào thức ăn trước 15 phút để thuốc ngấm vào thức ăn. 3.2. Cho cá ăn Cho ăn theo phương pháp 4 “định” như sau: - Định chất lượng: Thức ăn không bị ôi, thối, không chứa mầm bệnh và có đầy đủ các thành phần dinh dưỡng. - Định vị trí: Cho cá ăn ở tầng mặt khi cá nhao lên bắt mồi. Cho ăn từ từ tránh để thức ăn chòm xuống đáy cá không bắt mồi gây lãng phí thức ăn. - Định số lượng: Xác định được số lượng thức ăn đầy đủ cho cá phụ thuộc vào loại thức ăn, giai đoạn phát triển của cá. - Định thời gian: Cho ăn ngày 02 lần vào sáng sớm (6-8h) và chiều mát (16- 18h chiều). Hình 3-7. Cho cá ăn 3.3. Kiểm tra hoạt động bắt mồi của cá Hoạt động bắt mồi của cá phụ thuộc vào sức khỏe của cá, thời tiết, môi trường, thức ăn. Hàng ngày theo dõi tình trạng hoạt động và mức độ bắt mồi
  21. 20 của cá để điều chỉnh lượng thức ăn cho phù hợp. Sau 1 giờ cho cá ăn, kiểm tra nếu thấy thức ăn còn thừa, cần vớt bỏ để tránh gây nhiễm bẩn môi trường nuôi. Cho cá ăn trên cơ sở lượng thức ăn đã tính toán và dựa vào lượng thức ăn có dư thừa sau 01h cho ăn để điều chỉnh lượng thức ăn. Thông thường cá ăn hết thức ăn, thì điều chỉnh lượng thức ăn tăng 5% và cá không ăn hết thì giảm lượng cho ăn 5%. Chú ý khi cá bị bệnh, thời tiết quá lóng, lạnh thì giảm lượng thức ăn từ 10- 30%. 4. Kiểm tra sinh trưởng 4.1. Thu mẫu cá Trước thời điểm lấy mẫu, dừng cho cá ăn 01 bữa. Thông thường dừng bữa ăn chiều hôm trước và lấy mẫu đo tăng trưởng sáng hôm sau. Nhấc neo cố định lồng và kéo một bên lưới lồng lên đến khi cá tập trung và có thể dùng vợt vớt được. Dùng vợt với kích thước mắt lưới phù hợp với từng giai đoạn, giai đoạn nhỏ dùng vợt mềm để tránh cá sây sát, vớt ngẫu nhiên 30 con cá hồng mỹ chuyển vào thau (với cá nhỏ) hay thùng phuy nhựa hay composite nước (với cá lớn), sục khí nếu cần thiết. 4.2. Cân khối và tính lượng trung bình Cân lần lượt 30 con, ghi khối lượng lần lượt 30 con. Cộng tổng khối lượng 30 con. Lấy tổng khối lượng 30 con chia cho 30 (số con cân) được khối lượng trung bình của một con. Khối trung bình xác định được của 30 con là đại diện khối lượng trung bình của toàn bộ số cá nuôi trong lồng. 4.3. Tính khối lượng cá trong lồng Khối lượng cá trong lồng được xác định khi tính được khối lượng trung bình của một con. Tổng khối lượng cá được xác định theo công thức: Khối lượng cá trong lồng (kg) = (Khối lượng trung bình 01 con) x (Số con trong lồng). Số con trong lồng được xác định căn cứ vào tỷ lệ sống thông qua xác định số cá chết đến thời điểm xác định thông qua ghi chép hoặc đếm số lượng cá trong lồng. 4.4. So sánh với lần đo trước Định kỳ hàng tháng kiểm tra sinh trưởng cá hồng mỹ. Chỉ tiêu cần quan tâm là đo khối lượng trung bình cá để đánh giá tốc độ tăng trưởng và là căn cứ để điều chỉnh lượng thức ăn cho cá. Khối lượng cá đo lần sau phải lớn hơn lần đo trước. Trường hợp lần đo sau không tăng trưởng hoặc tăng trưởng chậm, cần phải xem lại chất lượng thức ăn, kích cỡ mồi và lượng thức ăn cho ăn hàng ngày để điều chỉnh. Thông thường cá hồng mỹ tăng trưởng sau 30 ngày nuôi,
  22. 21 nếu tốc độ tăng trưởng từ 3% khối lượng cơ thể/ngày trở lên là đảm bảo vể tốc độ tăng trưởng của cá. Hình 3-8. Lấy mẫu cá hồng mỹ kiểm tra sinh trưởng Hình 3-9. Kiểm tra sinh trưởng cá
  23. 22 B. Câu hỏi và bài tập thực hành: - Câu hỏi + Liệt kê các loại thức ăn phổ biến trên thị trường hiện nay? + Nêu các bước xác định cỡ viên thức ăn công nghiệp? + Liệt kê các dụng cụ, trang thiết bị và vật liệu cần thiết để xác định tăng trưởng và tỉ lệ sống? + Tính khối lượng cá nuôi như thế nào? + Tính tượng thức ăn hàng ngày cho cá dựa vào cơ sở nào? - Bài tập thực hành Bài 1. Phân loại thức ăn Bài 2. Xác định cỡ viên thức ăn công nghiệp Bài 3. Xác định tăng trưởng và tỉ lệ sống Bài 4. Tính khối lượng cá nuôi Bài 5. Tính lượng thức ăn cho cá nuôi C. Ghi nhớ: - Phương pháp xác định tỷ lệ sống; - Biện pháp kỹ thuật xác định khối lượng cá; - Xác định khối lượng thức ăn.
  24. 23 Bài 4: Quản lý lồng nuôi Giới thiệu: Quản lý lồng nuôi nhằm mục đích đảm bảo môi trường lồng nuôi luôn sạch sẽ, thông thoáng, hạn chế dịch bệnh, theo dõi tình hình sức khỏe đàn cá và tình trạng bắt mồi, tránh bị thất thoát cá nuôi. Từ đó nâng cao năng suất và hiệu quả, đảm bảo an toàn người, đàn cá nuôi và tài sản của người nuôi. Mục tiêu: - Mô tả được công việc và các bước tiến hành quản lý lồng nuôi, bè nuôi cá trên biển. - Thực hiện được việc vệ sinh lưới, vá lưới, thay lồng lưới, gia cố sửa chữa những hư hỏng nhẹ trên bè nuôi. - Tuân thủ chặt chẽ quy trình kỹ thuật, nghiêm túc và không chủ quan khi thực hiện các nhiệm vụ trên biển. A. Nội dung: 1. Quản lý bè nuôi 1.1. Kiểm tra khung bè Tiến hành hàng tháng, đặc biệt trước mùa mưa bão. Khung lồng bè cần đảm bảo độ chắc chắn. Các bước tiến hành: - Kiểm tra các thanh đà: không bị mục, gãy. - Kiểm tra các khớp nối của các thanh đà: đảm bảo độ chắc, không bị tuột khỏi nối. - Kiểm tra bu lông, ốc vít: yêu cầu không bị gãy, tuột ra khỏi lỗ khoan bắt bu lông giữa các thanh đà và đoạn nối thanh đà. Trong môi trường nước mặn, bu lông, ốc vít hay bị rỉ sét ăn mòn, cần kiểm tra bổ sung thay thế để đảm bảo độ chắc chắn khi bu lông, ốc vít đã bị ăn mòn. 1.2. Kiểm tra hệ thống phao Phao bao gồm phao xốp và phao phuy nhựa. Định kỳ hàng tháng cần tiến hành kiểm tra độ nổi của phao, độ chắc chắn và độ căng của phao đối với phao phuy nhựa, kiểm tra vỏ bọc của phao xốp. Các bước tiến hành: - Kiểm tra độ nổi của phao: phao chịu tác động của khung lồng, lồng nuôi, nhà ở và nhà kho. Độ nổi của phao đảm bảo an toàn cho hệ thống trên phao. Khung lồng, nhà và kho phải cao hơn mặt nước biển thấp nhất 20cm. TRường hợp không đạt phải bổ sung hoặc thay thế phao mới. - Kiểm tra độ chắc chắn: hai đường buộc cố định phao vào khung đà phải còn nguyên vẹn, không bị đứt và bật ra. Nếu các đường dây này bị đứt, tuột hay không chắc chắn cần tiến hành buộc cố định lại dây. - Kiểm tra độ căng của phao: phao nhựa phải đảm bảo độ căng không bị xẹp móp. Trường hợp kiểm tra thấy phao bị xẹp móp cần đưa phao lên, cạo hà
  25. 24 và kiểm tra phuy có bị thủng hay không, nếu không thủng cần bơm bổ sung hơi hoặc thay nếu phuy bị thủng. - Kiểm tra vỏ phao xốp: để đảm bảo độ bền, tránh sinh vật xâm hại. Cần kiểm tra vỏ phao nilon và vỏ bạt xác rắn, nếu bị rách cần thay vỏ khác để tăng độ bền cho phao. 1.3. Kiểm tra neo, dây neo Yêu cầu dây neo phải đảm bảo đủ độ căng giữa neo và khung lồng bè. Các mối buộc phải chắc chắn. Neo không bị di chuyển khỏi vị trí thả neo. Buộc lại dây neo vào khung lồng, kéo lại dây để đảm bảo độ căng, thả thêm neo khi neo không đủ để cố định lồng bè nuôi, nhà ở và kho chứa. 2. Quản lý lồng nuôi 2.1. Kiểm tra lồng nuôi Được kiểm tra định kỳ hàng ngày để phát hiện kịp thời những lỗ thủng do bão gió, sinh vật bám, cắn, hay do lão hóa lưới lồng. Đồng thời, xử lý và ngăn chặn kịp thời cá thất thoát. 2.2. Vệ sinh, thay lồng nuôi - Hàng ngày vệ sinh lồng lưới, loại bỏ thức ăn dư thừa, rác, túi nilon, bám vào lồng lưới. Hình 3-10. Thay lồng lưới - Sau 6 - 8 tuần, khi thấy lồng lưới bị bấm bẩn bởi hầu hà, rong, tảo, cần tiến hành thay lồng lưới. Cách thức thay như sau: + Chuẩn bị lồng lưới thay, kiểm tra kỹ để tránh lồng lưới bị rách. + Mở nắp lồng, rút can cố định lồng lưới và dùng cây cán cá sang 1 bên. + Tháo lưới 2 bên không chứa cá và buộc lưới mới vào thay thế.
  26. 25 + Dùng vợt vớt hoặc dùng xô, chậu múc cá và chuyển cá sang lồng lưới mới. + Tháo và chuyển lưới cũ ra ngoài và buộc 2 góc của lưới mới vào khung lồng. + Vệ sinh sạch sẽ can cố định và thả xuống cố định lồng, đan lại nắp lồng. Hình 3-11. Vệ sinh hầu hà bám vào lồng lưới Hình 3-12. Giặt lồng lưới
  27. 26 3. Xử lý lồng, bè nuôi 3.1. Xử lý lồng nuôi Thường kiểm tra trước và trong mùa mưa bão, đảm bảo độ an toàn cho lồng nuôi. - Kiểm tra các mối buộc của các góc lồng nuôi với khung lồng. - Kiểm tra lưới mặt lồng, buộc lại khi dây buộc không chắc chắn. 3.2. Xử lý bè nuôi Trước mỗi mùa mưa bão 1- 2 tháng, kiểm tra lại toàn bộ lồng bè để tiến hành sửa chưa và gia cố lại. Kiểm tra những vấn đề sau: Các thanh dầm, khung lồng xem có bị mối mọt, nứt, gẫy. Mối liên kết khung lồng và phao có chắc chắn. Các dây leo, buộc để cố định bè, đặc biệt là các mối nổi nổi trên mặt nước bị già hóa bởi tác động của ánh nắng. Nhà ở trên bè bị mối, mọt nứt, gãy, mái tôn không chắc chắn. Tiến hành gia cố, sửa chữa lại kịp thời khi phát hiện các lỗi trên và hoàn thành trước các đợt mưa bão. Hình 3-13. Gia cố mái nhà và lồng bè nuôi - Tránh bão ảnh hưởng trực tiếp đến lồng bè - Môi trường xung quanh bị ô nhiễm nặng bởi dầu, chất lượng nước xuống thấp, đe dọa sự hao hụt lớn của bè cá. - Các khu vực nuôi bị dịch bệnh nặng khó khắc phục. Các bước tiến hành như sau:
  28. 27 - Chuẩn bị khu vực neo đậu: tiến hành thăm do độ sâu, do môi trường nước, dự kiến phương án leo buộc, cố định lồng bè. - Chuẩn bị trước khi kéo lồng: Tàu kéo công suất 32 – 44CV, dây nilon hay dây sợi cước Ø22- 32 liên kết tàu với bè, dây, neo cố định tạm thời lồng, bè. Tiến hành kéo lồng bè: - Chọn ngày có sóng, gió nhẹ. - Buộc dây kéo lồng và tàu kéo: buộc theo chiều ngang của khung lồng tại ít nhất 2 điểm đầu các thanh liên kết dọc khung lồng. - Kéo lồng, bè theo chiều dọc khung lồng. - Tốc độ tối đa không quá 1km/h. Cố định lồng bè ở nơi mới: - Di chuyển trở lại nơi neo đậu cũ, khi các điều kiện bất lợi không còn. Hình 3-14. Di chuyển lồng bè tránh điều kiện bất lợi B. Câu hỏi và bài tập thực hành: - Câu hỏi + Quan sát hoạt động bắt mồi nhằm mục đích gì? + Nêu các bước thực hiện thay lồng lưới?
  29. 28 - Bài tập thực hành Bài 1. Vệ sinh lồng nuôi. Bài 2. Thay lồng nuôi. Bài 3. Thay phao và buộc phao. C. Ghi nhớ: - Quan sát hoạt động bắt mồi, mức độ bắt mồi và điều chỉnh lượng thức ăn; - Kiểm tra, vệ sinh và thay lồng lưới.
  30. 29 Bài 5: Phòng và trị bệnh Giới thiệu: Những trở ngại do bệnh gây ra trên động vật thủy sản đã gây thiệt hại lớn về tài chính. Trong những năm qua, bệnh ở động vật thủy sản xảy ra do những tương tác giữa vật chủ có tính mẫn cảm trong điều kiện môi trường xấu cùng với sinh vật gây bệnh có sẵn trong điều kiện môi trường xấu cùng với sinh vật gây bệnh có sẵn trong môi trường. Hiểu rõ nguyên nhân xuất hiện là điều cần thiết để có kiểm soát chúng. Trong nuôi cá hồng mỹ, quản lý dịch bệnh nhằm hạn chế thiệt hại do bệnh dịch gây ra bằng các biện pháp kỹ thuật phòng và trị bệnh. Giúp cho cá sinh trưởng và phát triển bình thường, nâng cao hiệu quả nghề nuôi lồng cá hồng mỹ. Mục tiêu: - Mô tả các phương pháp phòng bệnh tổng hợp, phương pháp chẩn đoán bệnh và biện pháp trị bệnh. - Thực hiện được các công việc phòng bệnh, chẩn đoán bệnh và trị bệnh. - Tuân thủ chặt chẽ quy trình kỹ thuật. A. Nội dung: 1. Phòng bệnh tổng hợp cho cá nuôi 1.1. Phòng bệnh cho cá từ bố mẹ Để đảm bảo giống khỏe, sạch bệnh, một vấn đề cần quan tâm là bệnh có thể truyền từ bố mẹ sang cá con (lây truyền bệnh theo chiều dọc). Để phòng bệnh cho cá nuôi từ bố mẹ, cần tuyển chọn đàn cá giống từ cá bố mẹ sạch bệnh. Các bệnh nguy hiểm truyền từ bố mẹ sang cá giống như bệnh do vi rút. Cần chọn những nơi cung cấp giống có uy tín và kiểm tra bệnh trước khi lấy giống. 1.2. Phòng bệnh cho cá từ môi trường nuôi Chọn vùng nuôi với các chỉ tiêu phù hợp với đối tượng nuôi. Vùng nuôi không bị ô nhiễm bởi các nguông nước thải. Trong quá trình nuôi, phải luôn giữ cho môi trường nước sạch sẽ, lồng lưới thông thoáng. 1.3. Tăng sức đề kháng cho cá Chọn giống cá khỏe, có sức đề kháng tốt. Chỉ được phép sử dụng thức ăn hỗn hợp chất lượng tốt và thức ăn tươi, không cho cá ăn thức ăn đã bị ẩm mốc, cá tạp ươn thối.
  31. 30 Trong quá trình nuôi, có thể cho cá ăn bổ sung vitamine C để tăng sức đề kháng cho cá nuôi. 1.4. Vệ sinh môi trường nuôi Vệ sinh bè nuôi, lưới lồng, dụng cụ sử dụng. Khi phát hiện thấy cá có bệnh, cần nhốt cách ly, xác định rõ bệnh và có biện pháp chữa trị phù hợp. Tất cả các cá chết đều phải vớt lên và xử lý diệt trùng, không vứt ra biển tạo điều kiện cho bệnh lan truyền. Hình 3-15. Mối quan hệ giữa các nhân tố gây bệnh 2. Chẩn đoán bệnh 2.1. Thu mẫu Các bước bắt cá tương tự như thao tác bắt cá để xác định tăng trưởng. Dùng vợt để vớt cá trong lồng. Số mẫu thu từ 6 – 10 con trong tổng đàn cá (nếu cá lớn thu: 2 con khỏe, 4 con bệnh). Mẫu cá thu tốt nhất đảm bảo cá còn sống và đại diện được cho đàn cá. 2.2. Xác định bệnh bằng cảm quan - Quan sát dấu hiệu bệnh lý và mô tả dấu hiệu bên ngoài: Quan sát cá bằng mắt thường ghi nhận tất cả những biểu hiện bên ngoài như: mang, vết thương, những điểm xuất huyết, mùi và các triệu trứng của bệnh - Quan sát dấu hiệu bệnh lý các cơ quan nội tạng: + Mổ cá: dùng kéo, tránh làm vỡ các cơ quan nội tạng. + Kiểm tra toàn bộ các cơ quan nội tạng, ghi nhận toàn bộ các trạng thái không bình thường hoặc các dấu hiệu bệnh lý như quan sát màu sắc, hình dạng và các dấu hiệu khác thường trên gan, ruột
  32. 31 - Sử dụng giáo trình bệnh động vật thủy sản, các tài liệu về bệnh để xác định chính xác tác nhân gây bệnh. - Cạo nhớt ở mang, da và soi trên kính hiển vi quang học. - Chẩn đoán bệnh do ký sinh trùng bằng cảm quan: + Bệnh do sán lá đơn chủ Tác nhân gây bệnh: tác nhân gây bệnh sán lá đơn chủ trên cá biển thường thấy các đối tượng trong hình 3-16. Hình 3- 16.1. Pseudohabdosynochus sp Hình 3- 16.2. Benedenia sp Hình 3-16. Một số tác nhân ký sinh trùng gây bệnh chủ yếu trên cá biển Triệu chứng: cá bị bệnh do Pseudohabdosynochus sp thường bơi lờ đờ trên tầng mặt, nắp mang khép mở, hô hấp chậm chạp. Khi bắt cá lên kiêm tra nhận thấy cá thường có những biểu hiện bất thường, mang bị kênh, lá mang có màu sắc nhợt nhạt. Cá bị bệnh do Benedenia sp Khi cá nuôi bị nhiễm sán với cường độ thấp không có biểu hiện gì khác thường so với cá khoẻ mạnh và rất khó nhận biết vì sán có màu trong, lẫn với màu da cá, chúng thường ký sinh trên da, vây, mắt của cá. Khi cá bị nhiễm với cường độ cao có những biểu hiện triệu chứng khác thường: da có màu bợt, cá bơi lội kém linh động, thường bơi sát vào thành lồng, một vài vị trí bị chảy máu.
  33. 32 + Chẩn đoán bệnh do rận cá Tác nhân gây bệnh: Gồm 05 giống sau: Caligus, Parapetalus, Argulus, Alitropus và Coronalla. Hình 3-17. Rận cá (Caligus sp) Dấu hiệu bệnh lý: Rận cá ký sinh trên da, vây, nắp mang cá nuôi ở nước lợ, biển. Rận cá (Parapetalus occidentalis) bám trong xoang mang của Cá hồng mỹ nuôi thương phẩm phá hủy xoang mang và cung mang làm cá ngạt thở. Giống Argulus thường ký sinh ở vây, mang một số cá nước lợ, nước biển. Argulus dùng các gai cào rách tổ chức da cá làm cho da cá bị viêm loét tạo điều kiện cho vi khuẩn, nấm, ký sinh trùng khác xâm nhập, vì vậy nên nó thường cùng lưu hành với bệnh đốm trắng, bệnh đốm đỏ, lở loét nên dẫn đến làm cá chết hàng loạt. Mặt khác, Argulus còn dùng tuyến độc qua ống miệng tiết chất độc phá hoại ký chủ. Rận cá Alitropus và Corallana ký sinh tương tự nhau và trên da cá nước lợ, mặn và ngot. Các vết thương khi rận cá này đốt hút máu viêm đỏ, xuất huyết dễ nhầm với bệnh đốm đỏ do vi khuẩn. Rận cá Calugus kí sinh trên mang và da của cá hồng mỹ. Cá bị rận cá ký sinh có cảm giác ngứa ngáy, vận động mạnh trên mặt nước, bơi lội cuồng dại, cường độ bắt mồi giảm. Chẩn đoán bệnh: Chẩn đoán rận cá Caligus, Parapetalus, Argulus, Alitropus và Coronalla ký sinh gây bệnh cho cá có thể quan sát bằng mắt thường hoặc dùng kính lúp, để phân loài chúng cần dùng kính hiển vi, cơ thể Argulus lớn mắt thường có thể nhìn thấy được nhưng do màu sắc của chúng gần giống màu sắc của cơ thể cá, mặt khác cơ thể dẹp dán chắc vào da nên phải thật tỷ mỉ mới nhìn thấy.
  34. 33 - Chẩn đoán bệnh do vi rút bằng cảm quan: + Tác nhân gây bệnh: Virus là tác nhân gây bệnh có kích thước nhỏ nhất, thông thường bằng 1/20 kích thước của vi khuẩn. Chúng xâm nhập vào sinh vật sống, sinh sản bên trong ký chủ và gây nệnh bằng cách làm tổn hại các mô của ký chủ. ở cá song có hai loại virus được báo cáo là virus gây bệnh hoại tử thần kinh (VNN) và irido virus. + Cơ quan nhiễm: Não bộ, mắt, mang, lách và các cơ quan nội tạng. + Dấu hiệu bệnh lý: Bệnh VNN là bệnh cấp tính xuất hiện nhiều trong các trại sản xuất giống và nuôi cá biển. Cá bị bệnh thường bị bệnh bơi không định hướng (bơi quay tròn hoặc xoáy chôn ốc), kém ăn hoặc bỏ ăn, thân đen xám, đặc biệt đuôi và các vây chuyển màu đen, mắt đục hoặc bóng hơi phồng ra, não bị xuất huyết. Cá bệnh hoạt động yếu đầu treo trên mặt nước hoặc nằm dưới đáy bể hoặc đáy lồng. Cá chết sau 3-5 ngày có dấu hiệu bệnh. Bệnh gây ra chết hàng loạt trên cá hương và giống nhỏ, chết rải rác trên cá lớn (>150 gr). + Hậu quả: Bị chết nhiều + Nguyên nhân: Tác nhân truyền bệnh là cá bố mẹ và cá con. Do sốc độ mặn và nhiệt độ. Trong điều kiện môi trường xấu như có kim loại nặng. Cá bị sốc do dinh dưỡng. + Biện pháp phòng bệnh: Chọn cá không có virus, bằng cách nhờ phòng thí nghiệm. Tiệt trùng các bể và phương tiện khác trước khi sử dụng. Tránh làm sốc cá khi vận chuyển và thả giống. Thực hiện việc nuôi cá tốt như cung cấp đủ chất dinh dưỡng cho cá, loại trừ các con yếu. Qui định việc mua bán cá và cá con để ngăn ngừa bệnh lây nhiễm. Kiểm dịch và có giấy chứng nhận cá nhập khẩu. - Chẩn đoán bệnh do nấm bằng cảm quan: Nấm là vi sinh vật có dạng sợi, tăng trưởng không cần ánh sáng, chúng tạo năng lượng bằng cách tiêu thụ chất hữu cơ. Ichthyophonus sp là loại nấm gây bệnh cho cá. + Cơ quan nhiễm bệnh: Cơ; các cơ quan bên trong. + Dấu hiệu: Đám màu trắng có đường kính 2 mm ở các cơ quan bị nhiễm. + Hậu quả: ăn mòn sâu vào mô của ký chủ; ảnh hưởng giá trị của cá.
  35. 34 + Phòng ngừa: Tránh làm cá bị thương. Chuyển ngay cá có dấu hiệu bị nhiễm nấm khỏi hệ thống nuôi. Không cho cá thức ăn bẩn và hư. Bảo quản tốt thức ăn nhân tạo - Chẩn đoán bệnh do vi khuẩn bằng cảm quan: Vi khuẩn là vi sinh vật không thể nhìn thấy bằng mắt thường, không phải tất cá vi khuẩn đều có hại. Chúng được xem là các tác nhân gây bệnh cho cá khi sức khoẻ kém do sự chăm sóc hoặc do điều kiện môi trường. Hầu hết các vi khuẩn gây bệnh cho cá hồng mỹ thuộc nhóm vibrio. + Cơ quan bị nhiễm bệnh: vây và đuôi, thân, mắt. + Dấu hiệu bệnh lý: Vây bị rữa, xuất huyết dưới da, có khối u, màu sắc đậm, mắt đục, mắt lồi có xuất huyết hoặc không. + Hậu quả: cá chết ở đáy. + Nguyên nhân: Do mật độ cá quá cao, chất lượng dinh dưỡng và nước kém. Nhiễm ký sinh trùng và chúng tạo vết thương, đó chính là lối vào cho vi khuẩn xâm nhập. Ô nhiễm chất hữa cơ vì thức ăn thừa và nước kém lưu chuyển. Cá bị thương. + Phòng ngừa: Duy trì mật độ cá và sinh khối thích hợp bên trong hệ thống nuôi. Duy trì sự lưu thông nước cho lồng nuôi bằng cách vệ sinh và thay lồng để giảm thiểu sinh vật bám trên lưới. Thức ăn tươi hoặc nhân tạo cho cá phải được bảo quản tốt. + Chẩn đoán bệnh: Quan sát bằng mắt: Quan sát trực tiếp đàn cá trong lồng bè, dựa vào triệu chứng bệnh lý để phát hiện bệnh và đưa ra những chẩn đoán ban đầu. Phương pháp soi mẫu tươi: Phương pháp này dùng để chẩn đoán bước đầu nguyên nhân gây bệnh cho cá. Cách tiến hành như sau: Đặt mẫu cần quan sát lên lam kính, nhỏ một giọt nước cất lên mẫu sau đó dùng giấy thấm để hút phần nước còn lại. Nhỏ một giọt xanh Methylen lên mẫu, sau 1 - 2 phút đặt lamen lên rồi đem quan sát trên kính hiển vi quang học.
  36. 35 2.3. Cố định mẫu * Cố định mẫu sống: mẫu bệnh cá tốt nhất là bảo quản sống đến phòng thí nghiệm. Phương pháp bảo quản sống: - Chuẩn bị: + Túi nilon thể tích 10 – 20 lít. + Bình oxy. + Dây buộc túi, nhãn đánh dấu. + Thùng xốp. - Đóng cá: + Lấy nước biển hiện trường: lượng nước bằng 1/3 thể tích túi. + Chuyển mẫu cá bệnh vào túi. + Đóng oxy và đánh dấu. - Chuyển cá đến phòng thí nghiệm. * Cố định mẫu chết: - Chuẩn bị: + Túi nilon thể tích 5- 10 lít. + Dây buộc túi, nhãn đánh dấu. + Thùng xốp. + Nước đá lạnh. - Cố định mẫu: + Đưa mẫu cá vào túi nilon và buộc chặt miệng túi. + Đánh dấu mẫu bệnh. + Chuyển vào thùng xốp, bảo quản bằng nước đá lạnh. + Chuyển đến phòng thí nghiệm. 3. Trị bệnh 3.1. Trị bệnh do ký sinh trùng - Chuẩn bị dụng cụ Dụng cụ sử dụng để tắm cá bao gồm: bể bạt kích thướ: 1,5- 1,8m x 1,0- 1,2m x 0,8- 1m hay thùng, chậu, , máy sục khí sách tay và hệ thống dây sục khí 5- 6m gồm 04- 06 quả khí, bình ắc quy, vợt, - Chuẩn bị thuốc, hóa chất
  37. 36 + Nước ngọt (không kèm theo hóa chất) + Formol: 150 – 200 ml/m3 nước biển. 3 + Ôxy già (H2O2): 100 đến 150 ml/m nước biển. 3 + Thuốc tím (KMnO4): 5- 7gr/m nước biển. - Tắm cá + Thao tác chuẩn bị bể bạt tắm cá: Trước khi tắm cần dùng cây gạt để gạt cá gọn sang 1 bên lồng. Bể bạt được buộc vào phía trong của lưới lồng phía bên lồng lưới không có cá, sau đó đổ nước ngọt (nêu tắm băng nước ngọt) hoặc nước biển tại lồng nuôi đến độ sâu 0,4- 0,6m. Lắp đạt hệ thống sục khí với số lượng tối thiều 4 quả và rải đều ở các vị trí. Pha hóa chất với liều lượng trên và tiến hành sục khí trong 05 phút cho hóa chất tan đều. + Dùng vợt vớt cá chuyển sang bể tắm. + Tắm khi trời mát, sáng sớm hay chiều tối. + Trong quá trình tắm cho cá cần theo dõi hoạt động của cá để kịp thời thả cá ra lồng nuôi. + Phương pháp tắm bằng nước ngọt Tắm bằng nước ngọt là một trong những biện pháp khá hiệu quả trong việc phòng bệnh ngoại ký sinh trùng đối với cá biển. Tắm cá bằng nước ngọt thường không diệt được ký sinh trùng mà chỉ làm ký sinh trùng rời khỏi cơ thể cá. Thời gian tắm cá bằng nước ngọt từ 10 - 15 phút tuỳ theo sức khoẻ của cá. Chú ý trong quá trình tắm cho cá việc sử dụng sục khí là hết sức quan trọng vì cá biển quen sống trong môi trường có hàm lượng oxy hoà tan cao. Nếu hàm lượng oxy thấp cá có thể chết rất nhanh đặc biệt là đối với loài cá hoạt động mạnh như cá giò. Khi tắm nước ngọt cho cá biển là phải tắm hai lần, lần trước cách lần sau khoảng 24 giờ. Do việc bắt cá lên tắm thường gây ra sây xát nên việc kết hợp với việc sử dụng kháng sinh nhằm tiêu diệt vi khuẩn cơ hội gây bệnh. Các loạt kháng sinh sử dụng tắm kết hợp với nước ngọt bao gồm: Oxy tetracycline, Rifamicine . - Tắm ngoại kí sinh trùng bằng nước Oxy già (H2O2) Phương pháp này có thể phòng trị một số bệnh ký sinh trùng đơn bào như trùng bánh xe, . Nồng độ sử dụng là 100 đến 150 ml/m3 nước biển.
  38. 37 Thời gian tắm 30 phút đến 60 phút tuỳ thuộc vào sức khoẻ của cá. Nên tắm hai lần liên tục trong một đợt trị bệnh, mỗi lần cách nhau 2-3 ngày. Sử dụng nước Oxy già có thể kết hợp với formalin 100%. Nồng độ formalin sử dụng kết hợp với Oxy già là 100 pmm (ml/m3 nước biển). Việc tắm kết hợp của hai loại hoá chất này có hiệu quả hơn trong việc phòng và trị bệnh do tác nhân gây bệnh ký sinh trùng đơn bào. - Tắm ngoại ký sinh trùng bằng Formalin (Formol). + Tác dụng của formaline có thể trị được một số bệnh ngoại ký sinh trùng gây ra bao gồm bệnh do ký sinh trùng đơn bào và một số loại ký sinh trùng đa bào. + Nồng độ sử dụng là 150 – 200 ml/m3 nước biển. + Thời gian tắm thường 25- 30 phút tuỳ theo tình trạng sức khoẻ của cá. + Việc kết hợp tắm formalin với kháng sinh cũng khuyến khích sử dụng. + Chú ý đối với phương pháp phòng trị bệnh bằng formalin. Hoá chất này độc đối với cá do chúng có thể tác động đến hệ thần kinh, làm giảm hàm lượng ôxy hoà tan trong nước rất nhanh. Vì vậy khi tắm cần phải trực tiếp theo dõi tình trạng sức khỏe của cá để có biện pháp tránh tác dụng phụ như khi thấy cá yếu thì thêm nước nhằm làm giảm nồng độ thuốc. Trong khi tắm phải sục khí mạnh. Hình 3-18. Chuẩn bị bể bạt tắm cá
  39. 38 Hình 3-19. Đong hóa chất tắm cá Hình 3-20. Theo dõi hoạt động của cá trong khi tắm 3.2. Trị bệnh do nấm - Các bước chuẩn bị dụng cụ tương tự như trị bệnh do ký sinh trùng. - Pha và chuẩn bị thuốc hóa chất: + Formalin: tắm cho cá với nồng độ sử dụng là 150 – 200 ml/m3 nước biển. Thời gian tắm thường 25- 30 phút tuỳ theo tình trạng sức khoẻ của cá.
  40. 39 + BRONOPOL: Bronopol được cung ứng ra thị trường với các tên thương mại như: Pyceze, Onyxide 500 Nồng độ tắm cho cá 30 mg cho 1 m3 nước biển. Thời gian tắm là 15 phút. + Iodine: pha thuốc với tỷ lệ 1:20, liề lượng tắm cho cá 1 ml cho 1 m3 nước biển. - Trong quá trình tắm cho cá cần đảm bảo cung cấp oxy cho cá, theo dõi hoạt động của cá để kịp thời chuyển cá ra lồng nuôi. 3.3. Trị bệnh do vi khuẩn - Tác nhân gây bệnh bao gồm vi khuẩn đặc biệt là Vibrio - Ngoài ra còn một số tác nhân gây bệnh khác như ký sinh trùng, nấm cơ hội và vi khuẩn dạng sợi - Trị bệnh bằng biện pháp cho ăn. + Các loại kháng sinh sử dụng cho ăn bao gồm doxycycline và Rifamycin tỷ lệ 1:1 + Liều lượng sử dụng là 25- 30mg/kg cá/ngày. Cho cá ăn liên tục trong 7 ngày. + Cho ăn thêm Vitamin C và hỗn hợp vitamin nhằm tăng cường sức đề kháng cho cá. + Vệ sinh lồng định kỳ. - Trị bệnh bằng biện pháp tắm hoá chất + Loại hoá chất tắm bao gồm formalin, triplan và oxy già. + Tắm cho cá bằng kháng sinh. Các loại kháng sinh sử dụng bao gồm Rifamycin, Doxyciline, Oxytetraciline. + Nồng độ Formalin là 150- 200 ml cho 01m3 nước biển. + Nồng độ Rifamycine và Doxyciline là 3- 5 mg cho 01m3 nước biển. B. Câu hỏi và bài tập thực hành: - Câu hỏi + Nêu các bước chẩn đoán bệnh do ký sinh trùng? + Liệt kê các dụng cụ, trang thiết bị và vật liệu sử dụng cho tắm cá? + Nêu các bước thực hiện tắm cá? - Bài tập thực hành Bài 1. Chẩn đoán bệnh do ký sinh trùng Bài 2. Tắm cho cá Bài 3. Tính toán lượng thuốc và hóa chất:
  41. 40 - Cá hồng mỹ được tắm trong bể bạt có thể tích nước là 1,2 x 1x 0,6m. Nồng độ formalin sử dung khi tắm là 150ppm. Tính lượng thuốc cần dùng? - Cá hồng mỹ có khối lượng trung bình là 200gr/con trong lồng 27m3. Mật độ thả ban đầu là 20 con/m3 và ước lượng tỉ lệ sống 80%. Tính lượng kháng sinh doxycycline và Rifamycin tỷ lệ 1:1 cần dùng để trộn vào thức ăn khi cho ăn với nồng độ 25- 30mg/kg cá/ngày? C. Ghi nhớ: - Chẩn đoán bệnh do ký sinh trùng; - Tính toán lượng thuốc và hóa chất; - Tắm cho cá.
  42. 41 Bài 6: Thu hoạch và đánh giá kết quả Giới thiệu: Mục tiêu của công việc thu hoạch kết thúc chu ký nuôi và đánh giá hiệu quả. Thu hoạch cá đảm bảo được chất lượng cá thương phẩm và có thể nên thu vào lúc có giá cao, trước mùa cá dịch. Tránh làm cho cá tổn thương và nếu thu hoạch nhanh cá sẽ tốt và tươi hơn khi vận chuyển đến nơi chế biến. Đánh giá kết quả nuôi nhằm xem xét lại hiệu quả và làm cơ sở đánh giá, so sánh với các đối tượng nuôi khác và có quyết định đúng cho những quy trình nuôi tiếp theo. Mục tiêu: - Nêu cách xác định thời điểm thu hoạch, phương pháp thu hoạch và tính hiệu quả kinh tế. - Thực hiện được các công việc xác định thời điểm thu, thu hoạch, bảo quản sản phẩm và tính hiệu quả kinh tế. - Tuân thủ chặt chẽ quy trình kỹ thuật và tính toán chính xác. A. Nội dung: 1. Xác định thời điểm thu hoạch 1.1. Xác định kích thước thu hoạch Thời điểm thu hoạch phụ thuộc vào kích thước và giá cả thị trường. Kích thước cá hồng mỹ khác nhau có giá trị và nhu cầu tiêu thụ khác nhau. Hiện nay, trên thị trường cá hồng mỹ có kích cỡ > 1kg/con sau thời gian nuôi từ 10 – 12 tháng. 1.2. Tìm hiểu thông tin thị trường Thông tin thị trường là một trong những cơ sở để quyết định giá bán. Nắm bắt thông tin thị trường thông qua thông tin các nhà máy, cơ sở thu mua, đài báo, internet, thị trường trong và ngoài nước. 1.3. Xác định tình hình dịch bệnh Thời điểm thu hoạch phụ thuộc khá nhiều vào sức khỏe cá trong lồng nuôi. Vào cuối vụ nuôi, kích cỡ cá lớn và năng xuất cá/m3 lồng thường tăng cao, nên cần hết sức chú ý đến sức khỏe cá và tình hình bệnh dịch xung quanh. Trên có sở kích cỡ cá, thông tin thi trường và tinh hình bệnh dịch để quyết định thời điểm bán cho phù hợp. 2. Chuẩn bị thu hoạch 2.1. Chuẩn bị dụng cụ thu cá Tùy thuộc vào phương thức bán sản phẩm mà chuẩn bị dụng cụ cho phù hợp. Phương thức bán phổ biến hiện nay bao gồm: bán sản phẩm tươi sống tại
  43. 42 bè và bán sản phẩm bảo quản tươi tại bè, ngoài ra bán cho người thu mua sản phẩm sản phẩm đông lạnh hay tươi sống tại địa điểm xác định. - Bán tươi sống tại bè: + Vợt thu hoạch làm bằng lưới lồng, mắt lưới 2a bằng 2cm, kích cỡ miệng 40- 50cm và sâu 40- 45cm. + Cân tạ; găng tay vải. + Sổ ghi chép, máy tính, - Bán sản phẩm bảo quản tươi tại bè: + Dụng cụ tương tự như bán cá tười sống tài bè. + Chuẩn bị thêm nước đá (khối lượng nước đá bằng 1/2- 1 lần khối lượng cá phụ thuộc vào nhiệt độ), thùng xốp, băng keo bản to 4- 5cm bề ngang, dao, kéo, chày đập cá, - Bán sản phẩm tươi sống tại địa điểm xa: + Dụng cụ tương tự như bán cá tươi sống tại bè. + Tàu vận chuyển có khoang thông thủy. + Xe tải vận chuyển: thùng vận chuyển, máy bơm nước, hệ thống sục khí. + Nước đá khối lượng bằng 1/3- 1/2 khối lượng cá. + Luyện cá 2- 3 ngày trước khi vận chuyển bằng cách cho cá ăn hạn chế và kéo lưới lồng để cá thu gọn lại và làm quen với việc kéo lồng. Để cá 5- 10 phút ở mật độ dày và lại thả lưới xuống. Kéo lưới như vậy 1- 2 lần/ngày. + Sổ ghi chép, máy tính, - Bán sản phẩm bảo quản tươi sống ở một địa điểm xác định: + Vợt thu hoạch làm bằng lưới lồng, mắt lưới 2a bằng 2cm, kích cỡ miệng 40- 50cm và sâu 40- 45cm. + Cân tạ. + Gang tay vải. + Tàu và phương tiên vận chuyển, bạt che phương tiện vận chuyển. + Sổ ghi chép, máy tính, 2.2. Tháo lưới mặt lồng và thu can cố định - Tháo dây buộc tại bốn sườn lưới. - Tháo 2 góc dây của lưới mặt lồng, thu về một phía và tháo nốt hai góc còn lại được buộc với lồng nuôi và khung lồng. - Thu các can cố định lồng lưới ở một phía và các sườn bên của lồng nuôi.
  44. 43 Hình 3-21. Tháo lưới mặt lồng 2.3. Dồn lồng lưới Sử dụng cây cán lồng bằng tre hay gỗ bạch đàn, có đường kính từ 8- 10cm, chiều dài 3,5- 4m. Luồn cây cán lồng xuống dưới lồng nuôi ở một góc phía đã thu can cố định lên và đưa cây cán lồng sang phía cạnh đối diện. Thao tác thực hiện cần tiến hành với hai người. Kéo dần cây cán lồng để thu lưới lồng còn 1/2 - 1/3 chiều dài của lồng lưới tùy theo lượng cá. Kéo dồn thịt lưới lồng từ từ về phía không còn cá. Tiến hành nhẹ nhàng, tránh làm cá vận động nhiều để hạn chế sây sát. 3. Thu và bảo quản cá sau thu hoạch 3.1. Thu hoạch Hình 3-22. Cá hồng mỹ thương phẩm
  45. 44 - Dùng vợt để bắt cá trong lồng lên. Thao tác nhanh, nhưng nhẹ nhàng để tránh tổn thương cho cá. - Mỗi lần chỉ bắt 1  2 con. - Thu hoạch xong phải tiến hành làm vệ sinh lại lồng, bè (lưới, phao, khung bè ) cho sạch sẽ. Lưới được phơi khô và bảo quản nơi khô ráo. 3.2. Bảo quản và vận chuyển sản phẩm tươi sống. - Dùng vợt vớt cá lên và cân lần lượt từng mã sản phẩm - Chuyển cá sang dụng cụ vận chuyển. - Khối lượng cá vận chuyển phụ thuộc vào loại hình và thời gian vận chuyển như bảng Phương tiện vận chuyển phải có sục khí đầy đủ và hạ nhiệt độ nước xuống 22- 250C với vận chuyển bằng thùng hở và nên thay nước sau 08h vận chuyển. Bảng 3-3. Mối quan hệ giữa phương tiên vận chuyển, khối lượng cá và thời gian vận chuyển Loại hình vận Thời gian vận Khối lƣợng cá STT chuyển chuyển (kg/m3) 8h 100 - 120 >24h 80 - 100 8h 70 - 80 thùng hở >24h 50 - 60 Hình 3-23. Vận chuyển cá sống bằng ô tô
  46. 45 3.3. Bảo quản và vận chuyển đông lạnh (cấp đông). - Cá được đưa lên và cân theo từng mã đưa lên - Làm chết cá bằng cách đập vào đầu. - Xếp cá theo từng lớp vào thùng vận chuyển và chuyển đi. - Phương pháp bảo quản thông dụng là dùng nước đá xay nhỏ để bảo quản lạnh. Thùng bảo quản có thể là thùng composite, thùng tôn hay nhựa có lớp xốp cách nhiệt. Tùy thuộc vào thời gian bảo quản vận chuyển mà chiều dày lớp nước đá khác nhau. Mỗi lớp cá dày từ 5- 7cm và rải 1 lớp đá 2- 3cm với thời gian vận chuyển nhỏ hơn 4h và 4- 5cm với thời gian vận chuyển <8h và vận chuyển bằng xe bảo ôn nếu yêu cầu về thời gian vận chuyển trên 8h. Yêu cầu bảo quản cá bằng lưới đá lạnh phải đảm bảo cá khô, không có nước mới đảm bảo màu sắc cá thương phẩm. 4. Xác định phi phí 4.1. Chi phí con giống Chi phí con giống bao gồm chi mua giống và vận chuyển nếu có. Chi mua giống được tính như sau: Tổng giá thành con giống = số lượng giống x đơn giá/con + cước vận chuyển. 4.2. Chi phí thức ăn Chi mua thức ăn bao gồm chi mua các loại thức ăn như công nghiệp, cá tạp. Tổng giá thành thức ăn = (Số lượng TACN) x (đơn giá/kg) + (Số lượng thức ăn cá tạp) x (đơn giá/kg). 4.3. Chi phí nhân công Bao gồm chi nhân công thường xuyên và chi nhân công thuê mướn như thu hoạch, di chuyển lồng bè, . Tổng chi phí công nhân = (số nhân công) x (số tháng thuê) x (số tiền lương/tháng) + (chi thuê mướn). 4.4. Chi phí khác Chi phí khác bao gồm: Khấu hao tài sản cố định là lồng bè, lồng lưới và các máy móc khác. Ngoài ra còn các chi phí khác như chi thuốc, hóa chất, nước ngọt, chi sửa chữa, chi mua dụng cụ rẻ tiền mau hỏng như xô, chậu, đèn pin, . Khấu hao tài sản cố định được xác định theo từng loại tài sản và số năm có thể sử dụng như sau: Ví dụ: Khấu hao lồng bè = Tổng số tiền xây dựng lồng bè/số năm có thể sử dụng.
  47. 46 4.5. Giá thành sản phẩm Giá thành sản phẩm = (Tổng số tiền chi cho vụ nuôi)/(khối lượng cá thu được). Trong đó tổng số tiền chi cho vụ nuôi bao gồm: Chi con giống, thức ăn, thuê mướn công nhân và các chi phí khác. 5. Hoạch toán kinh tế Tổng thu = Khối lượng cá bán x đơn giá. Tổng chi = Chi con giống + Chi thức ăn + Chi phí công nhân + Chi khác. Lãi = Tổng thu – Tổng chi. B. Câu hỏi và bài tập thực hành: - Câu hỏi + Liệt kê các dụng cụ và phương tiện vận chuyển cá chủ yếu? + Liệt kê những hạng mục chi trong nuôi cá lồng biển đảo? - Bài tập thực hành Bài 1. Chuẩn bị dụng cụ và vật liệu cho bài toán vận chuyển: Chuẩn bị dụng cụ để bán 02 tấn cá hồng mỹ bằng hình thức vận chuyển sản phẩm đông lạnh, thời gian không quá 8h và 1 tấn cá hồng mỹ bằng hình thức vận chuyển sống? Bài 2. Chuẩn bị cá cho thu hoạch Bài 3. Hoạch toán kinh tế C. Ghi nhớ: - Hoạch toán kinh tế
  48. 47 HƢỚNG DẪN GIẢNG DẠY MÔ ĐUN I. Vị trí, tính chất của mô đun - Vị trí: Mô đun Nuôi cá Hồng mỹ là mô đun chuyên môn nghề trong chương trình đào tạo sơ cấp nghề của nghề nuôi cá lồng bè trên biển; được giảng dạy sau hai mô đun Làm lồng bèi và mô đun Chọn và cố định lồng bè ở vị trí nuôi; Mô đun Nuôi cá Hồng mỹ có thể giảng dạy độc lập theo yêu cầu của người học. - Tính chất: Mô đun Nuôi cá Hồng mỹ là mô đun chuyên môn nghề được giảng dạy tích hợp giữa lý thuyết và thực hành. Học viên sau khi học song có thể hành nghề độc lập nuôi đối tượng này. Điều kiện thực hiện mô đun được tiến hành trên biển, người học cần chú ý, tỉ mỉ và thận trọng đảm bảo an toàn cho bản thân và các tài sản trên biển. II. Mục tiêu mô đun - Trình bày được các bước kỹ thuật trong nuôi cá Hồng mỹ bằng lồng bè trên biển; - Thực hiện được các công việc trong nuôi đối tượng cá Hồng mỹ bằng lồng trên biển bao gồm: chọn vị trí đặt lồng bè, chọn và thả giống, cho cá ăn, quản lý lồng nuôi, quản lý dịch bệnh, thu hoạch và đánh giá kết quả. - Tuân thủ quy trình kỹ thuật nghiêm ngặt. III. Nội dung chính của mô đun Thời lƣợng Loại bài Địa Mã bài Tên bài Tổng Lý Thực Kiểm dạy điểm số thuyết hành tra Lý Bài mở đầu Lớp học 1 1 thuyết MĐ 03-01 Giới thiệu một số đặc điểm Lý Lớp học 1 1 sinh học chủ thuyết yếu MĐ 03-02 Chọn và thả cá Lớp học; giống Tích hợp Tại Bè 14 3 10 1 nuôi MĐ 03-03 Cho cá ăn và Lớp học; kiểm tra sinh Tích hợp Tại Bè 14 3 12 trưởng nuôi MĐ 03-04 Quản lý lồng Lớp học; nuôi Tích hợp Tại Bè 12 3 10 nuôi MĐ 03-04 Phòng và trị Tích hợp 16 3 12 1 bệnh
  49. 48 MĐ 03-05 Thu hoạch và 8 2 6 đánh giá kết Tích hợp quả Kiểm tra kết 6 6 thúc mô đun Cộng 72 16 48 8 * Ghi chú: Thời gian kiểm tra được tính vào giờ thực hành. IV. Hƣớng dẫn thực hiện bài tập, bài thực hành 4.1. Bài 2: Chọn và thả giống 4.1.1. Bài 1: Lựa chọn cá giống bằng cảm quan - Nguồn lực: Mỗi nhóm học viên cần có: + 30 con cá giống. + 01 xô 20 lít, 01 thau 15-20 lít; Thước đo dài 20cm (chia độ chính xác 01mm). + Sổ ghi chép. - Các bước thực hiện: Chia nhóm 3-5 học viên/nhóm và thực hiện các bước sau: + Bước 1. Xác định tiêu chí đánh giá và phương pháp đánh giá thông qua thảo luận nhóm + Bước 2. Chuẩn bị dụng cụ, vật liệu + Bước 3. Tiến hành đánh giá lần lượt từng tiêu chí xác định. + Bước 4. Báo cáo kết quả đánh giá - Tiêu chuẩn thực hiện + Cá khỏe; không bệnh; không dị hình; cỡ cá đồng đều, kích cỡ 8 -10cm - Sản phẩm thực hành Báo cáo nhóm lựa chọn con giống bằng cảm quan 4.1.2. Bài 2: Thuần hóa nhiệt độ cho cá giống - Nguồn lực: Mỗi nhóm học viên cần có: + 30 con cá giống. + 01 bình ôxy, nước đá; 06 túi nilong đóng cá 60 x 45 cm; Dây co; 01 thùng 20 lít; 01 chậu 5 lít; 01 ca múc nước 2 lít; Bể bạt kích thước 2 x 1x 0,8m, dây cố định bể bạt, + Sổ ghi chép.
  50. 49 - Các bước thực hiện: Chia nhóm 3-5 học viên/nhóm và thực hiện các bước sau: + Bước 1. Chuẩn bị dụng cụ + Bước 2. Chuẩn bị cá giống trước khi thả. + Bước 3. Hạ thấp nhiệt độ nước chứa mẫu cá bằng nước đá xuống nhiệt độ nước 22- 250C. + Bước 4. Thực hiện thao tác đóng túi chứa cá giống thông thường. + Bước 5. Thực hành thao tác thuần hóa cá giống theo nhiệt độ trong bể bạt. + Bước 6. Đánh giá kết quả thuần hóa. - Tiêu chuẩn thực hiện + Thuần hóa cá không bị sốc môi trường nhiệt độ. - Sản phẩm thực hành Báo cáo kết quả thuần hóa nhiệt độ 4.1.3 Bài 3: Tắm nước ngọt phòng bệnh - Nguồn lực: Mỗi nhóm học viên cần có: + 30 con cá giống. + Cân; Bể bạt kích thước 2 x 1 x 0,8m, dây cố định bể bạt; Sục khí, bình áp quy, bộ dây sục khí; Nước ngọt. - Các bước thực hiện: Chia nhóm 3-5 học viên/nhóm và thực hiện các bước sau: + Bước 1. Chuẩn bị dụng cụ và vật liệu + Bước 2. Chuẩn bị bể bạt và đưa nước ngọt vào bể + Bước 3. Chuyển cá giống vào bể bạt + Bước 4. Theo dõi quá trình tắm + Bước 5. Chuyển cá ra lồng nuôi + Bước 6. Đánh giá kết quả - Tiêu chuẩn thực hiện + Cá sạch ký sinh trùng + Tỷ lệ sống ≥ 98% - Sản phẩm thực hành Báo cáo kết quả tắm cá bằng nước ngọt 4.1.4 Bài 4: Thả cá giống - Nguồn lực:
  51. 50 Mỗi nhóm học viên cần có: + 30 con cá giống. + 01 bình ôxy, nước đá; 6 túi đóng cá 60 x 45 cm; Dây co; 01 thùng 20 lít; 01 chậu 5 lít; 01 ca múc nước 2 lít, Sổ ghi chép. - Hướng dẫn thực hiện: Chia nhóm 3-5 học viên/nhóm và thực hiện các bước sau: + Bước 1. Chuẩn bị dung cụ và vật liệu + Bước 2. Chuẩn bị túi đóng cá với nhiệt độ thấp hơn nhiệt độ nước biển thông thường tối thiểu 060C (22 - 250C) . + Bước 3. Thả cá giống theo kỹ thuật hướng dẫn. + Bước 4. Quan sát và đánh giá kết quả thả. - Tiêu chuẩn thực hiện + Tỷ lệ sống 90- 100% - Sản phẩm thực hành Báo cáo kết quả thả giống 4.2. Bài 3: Cho cá ăn và kiểm tra tăng trưởng 4. 2.1. Bài 3.1: Phân loại thức ăn - Nguồn lực: Mỗi nhóm học viên cần có + Các loại mẫu thức ăn tươi như cá tạp, nhuyễn thể khác nhau, tối thiểu 03 loại thức ăn công nghiệp khác nhau. - Các bước thực hiện Chia nhóm 3-5 học viên/nhóm và thực hiện các bước sau: + Bước 1: Chuẩn bị sổ ghi chép + Bước 2: Nhân biết các mẫu cá tạp và thức ăn công nghiệp khác nhau + Bước 3. Thảo luận nhóm, đánh giá chất lượng các loại thức ăn được cung cấp. - Tiêu chuẩn thực hiện + Nhận biệt được loại thức ăn và chất lượng thức ăn - Sản phẩm thực hành Báo cáo kết quả phân loại thức ăn 4.2.2. Bài 3.2. Xác định cỡ viên thức ăn công nghiệp - Nguồn lực: Mỗi nhóm học viên cần có - 01 loại thức ăn công nghiệp với 03 loại kích cỡ thức ăn khác nhau.
  52. 51 - Kẹp chia độ hay thước. - Các bước thực hiện Chia nhóm 3-5 học viên/nhóm và thực hiện các bước sau: + Bước 1. Chuẩn bị dụng cụ + Bước 2. Đo kích thước 03 nhóm thức ăn khác nhau + Bước 3. Ghi chép số liệu và tính toán kết quả. - Tiêu chuẩn thực hiện + Phân biệt được các cỡ thức ăn khác nhau - Sản phẩm thực hành Báo cáo phân loại cỡ thức ăn 4.2.3. Bài 3.3. Xác định tăng trưởng và tỉ lệ sống - Nguồn lực: Mỗi nhóm học viên cần có - 01 lồng cá nuôi - Mẫu cá (tối thiệu 30 con), cân, thước chia độ, gang tay, sổ nhật ký. - Các bước thực hiện Chia nhóm 3-5 học viên/nhóm và thực hiện các bước sau: + Bước 1. Chuẩn bị dụng cụ + Bước 2. Lấy mẫu 30 con cá chuyển vào thau hay thùng (có sục khí nếu cần) + Bước 3. Xác định chiều dài và khối lượng 30 con + Bước 4. Xác định tỉ lệ sống thông qua thảo luận nhóm - Tiêu chuẩn thực hiện + Xác định được tăng trưởng và tỉ lệ sống chính xác + Cá lồng nuôi không bị hao hụt - Sản phẩm thực hành Báo cáo kết quả tăng trưởng và tỉ lệ sống 4.2.4. Bài 3.4: Tính khối lượng cá nuôi - Nguồn lực: Mỗi nhóm học viên cần có - Mẫu cá nuôi, cân, thước chia độ, gang tay, sổ nhật ký . - Các bước thực hiện Chia nhóm 3-5 học viên/nhóm và thực hiện các bước sau: + Bước 1. Tính khối lượng trung bình
  53. 52 + Bước 2: Tính tỉ lệ sống của cá + Bước 3. Tính khối lượng cá trong lồng - Tiêu chuẩn thực hiện Phương pháp tính khối lượng cá trong lồng - Sản phẩm thực hành Kết quả tính khối lượng cá 4.2.5. Bài 3.5: Tính lượng thức ăn cho cá nuôi - Nguồn lực: Mỗi nhóm học viên cần có: + Số liệu tăng trưởng, tỉ lệ sống, giáo trình, bảng tính. - Các bước thực hiện Chia nhóm 3-5 học viên/nhóm và thực hiện các bước sau: + Bước 1. Tính toán khối lượng trung bình + Bước 2. Xác định tỉ lệ thức ăn theo ngày + Bước 3. Tính lượng thức ăn cho cá nuôi - Tiêu chuẩn thực hiện Tính khối lượng thức ăn cho cá nuôi - Sản phẩm thực hành Báo cáo kết quả tính khối lượng thức ăn 4. 3. Bài 4. Quản lý lồng nuôi 4.3.1. Bài 4.1: Quan sát hoạt động bắt mồi và mức độ bắt mồi - Nguồn lực: Mỗi nhóm học viên cần có: - Thức ăn công nghiệp hay cá tạp: đáp ứng ít nhất đủ 01 ngày cho 01 lồng cá giò. - Cân đĩa 1-2 kg - Sổ ghi chép - 01 lồng nuôi cá - Các bước thực hiện Chia nhóm 3-5 học viên/nhóm và thực hiện các bước sau: + Bước 1. Chuẩn bị dụng cụ, vật liệu + Bước 2. Cho cá ăn theo định lượng xác định + Bước 3. Quan sát hoạt động bắt mồi, mô tả hoạt động + Bước 4. Thảo luận nhóm đánh giá và đề xuất thay đổi lượng thức ăn cho ngày kế tiếp.
  54. 53 - Tiêu chuẩn thực hiện + Hoạt động bắt mồi bình thường + Điều chỉnh khối lượng thức ăn - Sản phẩm thực hành Báo cáo kết quả thực hiện 4.3.2. Bài 4.2: Kiểm tra, vệ sinh và thay lồng lưới. - Nguồn lực: Mỗi nhóm học viên cần có: + 01 lồng nuôi cá: tối thiểu 30 con + 01 lồng lưới mới + 01 vợt + 03-05 đôi gang tay sợi + 01cây cán lồng lưới - Các bước thực hiện Chia nhóm 3-5 học viên/nhóm và thực hiện các bước sau: + Bước 1. Chuẩn bị dụng cụ + Bước 2. Kiểm tra lồng lưới + Bước 3. Thảo luận đánh giá về lồng lưới + Bước 4. Thực hiện thao tác vệ sinh + Bước 5. Tiến hành thay lồng lưới. - Tiêu chuẩn thực hiện + Lưới không bị rách, thủng + Lồng lưới thông thoáng + An toàn lồng bè nuôi cá - Sản phẩm thực hành Báo cáo kết quả kiểm tra, vệ sinh và thay lồng lưới 4.4. Bài 5: Phòng và trị bệnh 4.4.1 Bài 5.1: Chẩn đoán bệnh do ký sinh trùng - Nguồn lực: Mỗi nhóm học viên cần có: + Mẫu cá bệnh: 03-05 con + Kính hiển vi 01 chiếc + Kính núp 01 chiếc + Lam kính 01 hộp + Bộ đồ giải phẫu 01 bộ
  55. 54 + Cân, thước, sổ ghi chép, sách giáo trình Bệnh động vật thủy sản của TS. Bùi Quang Tề, 1998. - Các bước thực hiện Chia nhóm 3-5 học viên/nhóm và thực hiện các bước sau: + Bước 1. Chuẩn bị dụng cụ + Bước 2. Lấy mẫu cá + Bước 3. Mô tả dấu hiệu bên ngoài + Bước 4. Kiểm tra các cơ quan của cá: Nhớt trên da, mang, xoang miệng, đường ruột cá. + Bước 5. Nhận biết ký sinh trùng thông qua phát hiện ký sinh trùng, so sánh với sách giáo trình và thảo luận nhóm để xác định ký sinh trùng. + Bước 6. Báo cáo kết quả: Mô tả dấu hiệu bệnh, loại ký sinh trùng, cơ quan ký sinh. - Tiêu chuẩn thực hiện + Cá khỏe không bị bệnh. + Xác định tác nhân ký sinh trùng gây bệnh cho cá. + Không phát dịch bệnh. + An toàn đàn cá, chi phí thấp. - Sản phẩm thực hành Báo cáo kết quả chẩn đoán bệnh ký sinh trùng 4.4.2. Bài 5.2: Tắm cho cá - Nguồn lực: Mỗi nhóm học viên cần có: + 30 con cá giống. + Cân; Bể bạt kích thước 2 x 1 x 0,8m, dây cố định bể bạt; Sục khí, bình áp quy, bộ dây sục khí; formal. - Các bước thực hiện: Chia nhóm 3-5 học viên/nhóm và thực hiện các bước sau: + Bước 1. Chuẩn bị dụng cụ và vật liệu + Bước 2. Lắp đặt bể bể bạt, hệ thống sục khí + Bước 3. Tính toán lượng formal sử dụng dựa vào nồng độ và thể tích bể bạt. + Bước 4. Kéo lồng lưới và chuyển cá vào bể bạt + Bước 5. Theo dõi chặt chẽ quá trình tắm và chuyển cá ra khi cần thiết, + Bước 6. Đánh giá hiệu quả quá trình tắm
  56. 55 - Tiêu chuẩn thực hiện + Cá sạch ký sinh trùng + Tỷ lệ sống ≥ 98% - Sản phẩm thực hành Báo cáo kết quả tắm cá bằng formal 4.4.3. Bài 5.3: Tính toán lượng thuốc và hóa chất - Cá chim vây vàng được tắm trong bể bạt có thể tích nước là 1,2 x 1x 0,6m. Nồng độ formal sử dung khi tắm là 150ppm. Tính lượng thuốc cần dùng? - Cá chim vây vàng có khối lượng trung bình là 500gr/con trong lồng 27m3. Mật độ thả ban đầu là 20 con/m3 và ước lượng tỉ lệ sống 80%. Tính lượng kháng sinh Tetracycline cần dùng để trộn vào thức ăn khi cho ăn với nồng độ 25 mg/kg cá? 4.5. Bài 6. Thu hoạch và đánh giá kết quả 4.5.1. Bài 6.1: Chuẩn bị dụng cụ và vật liệu cho bài toán vận chuyển Bài toán: Chuẩn bị dụng cụ để bán 02 tấn cá chim vây vàng bằng hình thức vận chuyển sản phẩm tươi, thời gian không quá 8h và 05 tạ cá chim vây vàng bằng hình thức vận chuyển sống? - Nguồn lực Mỗi nhóm học viên cần có: giấy, bút, giáo trình mô đun, bảng tính - Các bước thực hiện Chia nhóm 3-5 học viên/nhóm và thực hiện các bước sau: + Bước 1. Thảo luận nhóm liệt kê các dụng cụ, vật liệu + Bước 2. Xác định số lượng, khối lượng, năng lực vận chuyển, + Bước 3. Báo cáo kết quả là bảng kê dụng cụ, trang thiết bị, vật liệu kèm theo số lượng, khối lượng, . - Tiêu chuẩn thực hiện Liệt kê đầy đủ và tính chính xác số lượng, chủng loại trang thiết bị vật tư. - Sản phẩm thực hành Báo cáo kết quả chuẩn bị dụng cụ 4.5.2. Bài 6.2: Chuẩn bị cá cho thu hoạch - Nguồn lực: Mỗi nhóm học viên cần có + 01 ô lồng + Gang tay vải - Các bước thực hiện
  57. 56 + Bước 1. Các nhóm thực hiện thao tác tháo mặt lưới lồng. + Bước 2. Các nhóm thực hiện các thao tác cán lưới lồng. + Bước 3. Thực hiện biện pháp luyện cá + Bước 4. Đánh giá kết quả - Tiêu chuẩn thực hiện + Cá dẻo sẵn sàng cho thu hoạch - Sản phẩm thực hành Báo cáo kết quả luyện cá 4.5.3. Bài 6.3: Hoạch toán kinh tế Các nhóm thực hiện hạch toán kinh tế bài toán nuôi cá chim vây vàng như sau: Thành Đơn giá Hạng Đơn vị Số tiền STT Diễn giải (ngàn mục tính lƣợng (Ngàn đồng/con) đồng) Chi phí 1 2 3 4 Thu hoạch 1 V. Yêu cầu về đánh giá kết quả học tập 5.1. Bài 1: Giới thiệu một số đặc điểm sinh học chủ yếu Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá - Vị trí phân loại, phân bố; đặc điểm - Kiểm tra bằng cách đặt câu hỏi hính thái, cấu tạo; khả năng thích ứng để đánh giá mức độ hiểu biết với môi trường; tính ăn và sinh trưởng 5.2. Bài 2: Chọn và thả giống Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá
  58. 57 - Phương pháp lựa chọn cá giống bằng - Kiểm tra bằng cách đặt câu hỏi cảm quan, thuần hóa nhiệt độ, tắm nước để đánh giá mức độ hiểu biết ngọt phòng bệnh và thả cá giống. - Thực hiện thao tác lựa chọn cá giống - Quan sát, đánh giá các thao tác bằng cảm quan, thực hiện và kết quả thực hành - Thực hiện các thao tác thuần hóa nhiệt - Quan sát, đánh giá các thao tác độ thực hiện và kết quả thực hành - Thực hiện các thao tác tắm nước ngọt - Quan sát, đánh giá các thao tác phòng bệnh thực hiện và kết quả thực hành - Thực hiện các thao tác thả cá giống - Quan sát, đánh giá các thao tác thực hiện và kết quả thực hành 5.3. Bài 3: Cho cá ăn và kiểm tra sinh trƣởng Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá - Phương pháp phân loại thức ăn, đo - Kiểm tra bằng cách đặt câu hỏi tăng trưởng, tỷ lệ sống, khối lượng cá để đánh giá mức độ hiểu biết nuôi và lượng thức ăn cho cá nuôi. - Thực hiện các thao tác phân loại thức - Quan sát, đánh giá các thao tác ăn thực hiện và kết quả thực hành - Thực hiện các thao tác xác định cỡ - Quan sát, đánh giá các thao tác viên thức ăn thực hiện và kết quả thực hành - Thực hiện các thao tác đo tăng trưởng - Quan sát, đánh giá các thao tác và tỉ lệ sống thực hiện và kết quả thực hành - Thực hiện các thao tác tính khối lượng - Quan sát, đánh giá các thao tác cá nuôi thực hiện và kết quả thực hành - Thực hiện các thao tác tính lượng thức - Quan sát, đánh giá các thao tác ăn cho cá nuôi. thực hiện và kết quả thực hành 5.4. Bài 4: Quản lý lồng nuôi Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá - Phương pháp đánh giá sức khỏe và bắt - Kiểm tra bằng cách đặt câu hỏi mồi của cá, vệ sinh và thay lồng lưới. để đánh giá mức độ hiểu biết - Thực hiện các thao tác quan sát hoạt - Quan sát, đánh giá các thao tác động bắt mồi và mức độ bắt mồi thực hiện và kết quả thực hành - Thực hiện các thao tác kiểm tra, vệ - Quan sát, đánh giá các thao tác sinh và thay lồng lưới thực hiện và kết quả thực hành
  59. 59 5.5. Bài 5: Phòng và trị bệnh Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá - Phương pháp chẩn đoán một số bệnh - Kiểm tra bằng cách đặt câu hỏi do ký sinh trùng, tính toán lượng thuốc để đánh giá mức độ hiểu biết và hóa chất, phương pháp tắm cá. - Thực hiện các thao tác chẩn đoán bệnh - Quan sát, đánh giá các thao tác ký sinh trùng thực hiện và kết quả thực hành - Thực hiện các thao tác tắm cho cá - Quan sát, đánh giá các thao tác thực hiện và kết quả thực hành - Giải bài toán: tính lượng thuốc, hóa - Kết quả tính chất cần sử dụng 5.6. Bài 6: Thu hoạch và đánh giá kết quả Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá - Phương pháp tính toán, xác định thời - Kiểm tra bằng cách đặt câu hỏi điểm thu hoạch, hạch toán kinh tế sau để đánh giá mức độ hiểu biết thu. - Thực hiện các bước trong chuẩn bị - Quan sát, đánh giá các thao tác dụng cụ và vật liệu trong bài toán vận thực hiện và kết quả thực hành chuyển - Thực hiện các thao tác chuẩn bị cá cho - Quan sát, đánh giá các thao tác thu hoạch thực hiện và kết quả thực hành - Tính bài toán hoạch toán kinh tế - Kết quả tính
  60. 60 VI. Tài liệu tham khảo 1. Ngô Vĩnh Hạnh, Nguyễn Văn Quyền, Giáo trình kỹ thuật sản xuất giống và nuôi cá biển, NXB Nông nghiệp, 2007. 2. Bùi Quang Tề, 1998. Giáo trình bệnh động vật thủy sản. Nxb Nông nghiệp, Hà Nội. 3. Trung t©m KhuyÕn ng• Quèc gia, Kü thuËt nu«i trång mét sè ®èi t•îng thñy s¶n ë biÓn, NXB Nông nghiệp, 2003.
  61. 61 DANH SÁCH BAN CHỦ NHIỆM XÂY DỰNG CHƢƠNG TRÌNH DẠY NGHỀ TRÌNH ĐỘ SƠ CẤP (Kèm theo Quyết định số 2744 /BNN-TCCB ngày 15 tháng 10 năm 2010 của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) 1. Chủ nhiệm: Ông Nguyễn Văn Việt - Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Thủy sản 2. Phó chủ nhiệm: Ông Hoàng Ngọc Thịnh - Chuyên viên chính Vụ Tổ chức cán bộ, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn 3. Thƣ ký: Ông Nguyễn Hữu Loan - Trưởng phòng Trường Cao đẳng Thủy sản 4. Các ủy viên: - Ông Nguyễn Văn Tuấn, Giảng viên Trường Cao đẳng Thủy sản - Bà Nguyễn Thị Phương Thanh, Giảng viên Trường Cao đẳng Thủy sản - Ông Bùi Quang Tề, Viện nghiên cứu nuôi trồng thuỷ sản I - Ông Đoàn Quang Chiến, Chuyên viên Trung tâm Khuyến nông Khuyến ngư Quốc gia./. DANH SÁCH HỘI ĐỒNG NGHIỆM THU CHƢƠNG TRÌNH, GIÁO TRÌNH DẠY NGHỀ TRÌNH ĐỘ SƠ CẤP (Theo Quyết định số 3495 /QĐ-BNN-TCCB ngày 29 tháng 12 năm 2010 của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) 1. Chủ tịch: Ông Huỳnh Hữu Lịnh - Hiệu trưởng Trường Trung học Thủy sản 2. Thƣ ký: Ông Phùng Hữu Cần - Chuyên viên chính Vụ Tổ chức cán bộ, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn 3. Các ủy viên: - Ông Lê Văn Thích - Giáo viên Trường trung học Thủy sản - Ông Đỗ Văn Sơn - Giảng viên Trường Cao đẳng Thủy sản - Ông Trần Văn Đời - Trưởng Ban điều hành nuôi trồng thủy sản Bến Tre./.