Dạy học theo dự án và hiểu biết của giáo viên mầm non về mô hình dạy học theo dự án của Lilian G. Katz

Nội dung text: Dạy học theo dự án và hiểu biết của giáo viên mầm non về mô hình dạy học theo dự án của Lilian G. Katz

1. Tư liệu tham khảo Số 57 năm 2014 ___ DẠY HỌC THEO DỰ ÁN VÀ HIỂU BIẾT CỦA GIÁO VIÊN MẦM NON VỀ MÔ HÌNH DẠY HỌC THEO DỰ ÁN CỦA LILIAN G. KATZ LÝ TUYẾT LY* TÓM TẮT Bài viết khảo sát sự hiểu biết của giáo viên (GV) và cán bộ quản lí (CBQL) ngành mầm non tỉnh Cà Mau về mô hình dạy học theo dự án (DHTDA) của Lilian G. Katz (Mĩ), từ đó giới thiệu đôi nét về mô hình dạy học này nhằm giúp GV và CBQL ngành mầm non hiểu biết thêm về mô hình dạy học hiện đại mà thế giới đang quan tâm. Từ khóa: dạy học theo dự án, Lilian Katz. ABSTRACT Project-based learning and preschool teachers’ understanding of Lilian G. Katz’s model of project-based learning The article shows the teachers’ and management staff’s understanding of Lilian G. Katz’s model of project-based learning (USA); through which, a brief introduction of the model is presented to help teachers and management staff understand more about this modern teaching model which is receiving worldwide attention. Keywords: project-based learning, Lilian Katz. 1. Đặt vấn đề linh hoạt, ổn định trong môi trường luôn Làn sóng cải cách giáo dục trên thế biến đổi đa dạng, không ngừng. Dạy học giới diễn ra từ những năm 80 - 90 của thế hướng vào người học nên quá trình học kỉ XX với công cuộc “Cải cách bên của trẻ không bị giới hạn cả về không trong” đến “Cải cách toàn diện” đã ảnh gian và thời gian, việc học có thể diễn ra hưởng không nhỏ đến giáo dục Việt bất cứ ở đâu, bất cứ thời điểm nào. [2] Nam. Đặc biệt là phong trào “Cải cách Điển hình cho công cuộc cải cách hướng tới tương lai - Future giáo dục thì phải kể đến nền giáo dục Mĩ. Improvement”, với nội dung là tập trung Từ cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX, phong tạo ra những “kết quả” có thể chưa phát trào cải cách giáo dục của nước Mĩ diễn huy tác dụng tức thì nhưng nhất thiết ra mạnh mẽ, trong đó tư tưởng giáo dục giúp trẻ sống tự tin, mạnh mẽ hơn trong căn bản của cuộc cải cách này là dạy học môi trường đầy xung đột ở tương lai. lấy người học làm trung tâm, ngày nay Tinh thần của cuộc cải cách này tiến bộ còn gọi là dạy học định hướng vào người hơn các cuộc cải cách trước đó, học học. Trong phong trào cải cách đó, “dạy không còn là quá trình gói gọn trong học theo dự án” được các nhà sư phạm khuôn khổ nhà trường, mà là quá trình cá Mĩ đưa vào sử dụng trong dạy học. Các nhân tự tạo ra những cơ hội không có nhà sư phạm Mĩ đã xây dựng cơ sở lí giới hạn nhằm đạt đến khả năng ứng biến luận cho mô hình DHTDA và coi đó là mô hình dạy học quan trọng để thực hiện * HVCH, Trường Đại học Sư phạm TPHCM quan điểm dạy học lấy học sinh làm trung 154
2. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Lý Tuyết Ly ___ tâm nhằm khắc phục nhược điểm của dạy 2.1. Mức độ hiểu biết của GV và học truyền thống [3]. DHTDA không chỉ CBQL ngành học mầm non tỉnh Cà thành công ở bậc học phổ thông mà còn Mau về mô hình DHTDA của Lilian G. thành công khi áp dụng cho bậc học mầm Katz non. Người đi đầu trong việc đưa Ở nước ta, mô hình DHTDA còn DHTDA đến với mầm non và đến giờ khá mới mẻ. Chúng tôi tìm hiểu mức độ vẫn thành công ở Mĩ, đó là nhà lãnh đạo hiểu biết về mô hình này của CBQL và quốc tế trong giáo dục mầm non Lilian GV mầm non bằng cách tiến hành một G. Katz. khảo sát nhỏ với phương pháp điều tra Mục đích của bài viết này là tìm bằng bảng hỏi dành cho GV và BGH một hiểu mức độ hiểu biết của CBQL và GV số trường mầm non ở tỉnh Cà Mau (80 mầm non tỉnh Cà Mau về mô hình phiếu hỏi GV, 16 phiếu hỏi BGH). Bên DHTDA, từ đó giới thiệu đôi nét về cạnh phương pháp điều tra bảng hỏi, DHTDA của Lilian G. Katz nhằm giúp chúng tôi còn kết hợp sử dụng phương GV và CBQL ngành mầm non hiểu thêm pháp phỏng vấn (phỏng vấn 2 chuyên về mô hình này, để có sự lựa chọn cách viên của Sở Giáo dục và Đào tạo, phụ dạy, phương pháp dạy phù hợp khi thực trách ngành giáo dục mầm non của tỉnh). hiện nhiệm vụ giáo dục của mình. Kết quả khảo sát được trình bày ở bảng 1 2. Nội dung và 2 sau đây: Bảng 1. Mức độ hiểu biết của GV và BGH trường mầm non tỉnh Cà Mau về mô hình DHTDA của Lilian G. Katz Mầm non công lập Mầm non tư thục Mức độ GV - 10 phiếu/ 1 trường GV - 10 phiếu/ 1 trường hiểu biết của GV BGH - 2 phiếu/ 1 trường BGH - 2 phiếu/ 1 trường về mô hình Tổng MN MN MN MN MN MN MN dạy học theo MN (%) Ánh Hoa Bông Dầu Phổ Trí Phường Phường dự án của Sơn Ca Dương Hồng Hồng Khí Nhân 2 6 Lilian G. Katz S S SL % % % SL % SL % SL % SL % SL % L L 1 GV 10 100 9 90 100 8 80 10 100 10 100 10 100 10 100 96,25% 1. Chưa 0 nghe BGH 1 50 0 0 1 50 0 0 2 100 2 100 2 100 0 0 50% 2. Có nghe GV 0 0 1 10 0 0 2 20 0 0 0 0 0 0 0 0 3,75% nhưng chưa hiểu rõ BGH 1 50 2 100 1 50 2 100 0 0 0 0 0 0 2 100 50% GV 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0% 3. Có nghe và hiểu rõ BGH 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0% 155
3. Tư liệu tham khảo Số 57 năm 2014 ___ 4. Đã vận dụng nhưng GV 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0% chưa hiệu quả BGH 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0% 5. Đã vận GV 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0% dụng và đạt một số hiệu quả nhất BGH 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0% định Bảng 2. Hình thức GV mầm non và BGH trường mầm non tiếp cận mô hình DHTDA của Lilian G. Katz Mầm Mầm non công lập non tư thục Tổng Hình thức GV và BGH trường (%) mầm non tiếp cận mô hình MN MN MN MN MN Ánh DHTDA Sơn Hoa Bông Phường Dương Ca Hồng Hồng 6 BG G BG G BG BGH BGH GV BGH H V H V H 3/6 4/9 1. Các buổi tập huấn của Phòng, Sở 1 1 2 0 2 1 0 50% 44,44% 1/6 1/9 2. Các kì thi GV dạy giỏi hàng năm 0 1 1 0 0 0 0 16,67% 11,11% 3. Trao đổi chia sẻ kinh nghiệm với 0 0 0 0 0 0 0 0% 0% đồng nghiệp 4. Các buổi họp chuyên môn của nhà 0 0 0 0 0 0 0 0% 0% trường 5. Báo chí, phương tiện thông tin đại 2/6 5/9 0 0 1 1 2 1 2 chúng 33,33% 55,56% 6. Tự nghiên cứu sách và tài liệu 0 0 0 0 0 0 0 0% 0% chuyên ngành Lưu ý: Mặc dù có 8/16 BGH và 3/80 GV lựa chọn “đã nghe” về mô hình DHTDA, nhưng mỗi GV lại tiếp cận mô hình này bằng một hay nhiều hình thức khác nhau nên chúng tôi lựa chọn xử lí số liệu theo số lượng ý kiến lựa chọn của GV để phân tích Kết quả khảo sát cho thấy, DHTDA lời là “chưa nghe nói đến”, một sự chênh là một mô hình còn mới mẻ đối với lệch cao so với 3,75% GV và 50% CBQL ngành giáo dục mầm non tỉnh Cà Mau. cho rằng “đã nghe qua nhưng chưa hiểu Với 96,25% GV và 50% CBQL ở 8 rõ”. Như vậy, có thể thấy việc “chưa trường mầm non được khảo sát đều trả nghe” và “nghe nhưng chưa rõ” thì cũng 156
4. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Lý Tuyết Ly ___ có chung một ý nghĩa là chưa bao giờ tiếp cận đến mô hình DHTDA của Lilian được nghiên cứu và áp dụng tại tỉnh Cà Katz (Mĩ) chưa? Mau. 2 – Chúng ta tiếp cận qua những Từ số liệu bảng 1, chúng tôi đã tiếp hình thức nào? tục phân tích những kết quả khảo sát có 3 – Sở Giáo dục và Đào tạo có tổ liên quan đến các hình thức GV và BGH chức chuyên đề tập huấn cho GV về mô tiếp cận mô hình dạy học mới này, kết hình DHTDA của Lilian Katz (Mĩ) lần quả khảo sát được thể hiện ở bảng 2. Vì nào chưa? số liệu bảng 2 phụ thuộc vào kết quả ở 4 – Anh (chị) có dự kiến sẽ áp dụng bảng 1, cho nên bảng 2 chỉ thể hiện thực tế giáo dục tại trường mầm non những trường nào có GV hoặc BGH chọn không? “đã nghe” về mô hình dạy học này. Vì * Câu trả lời nhận được như sau: một GV có thể biết về mô hình thông qua “Có nghe qua về mô hình DHTDA nhiều hình thức và họ đã thể hiện trong qua những chuyên đề tôi đang tham gia bảng hỏi, nên chúng tôi chọn cách tính tỉ học lớp quản lí, tuy nhiên về tập huấn lệ dựa trên số lượng ý kiến của họ. Với cho GV ở trường mầm non thì chưa. cách xử lí số liệu này, chúng tôi tổng hợp Chúng tôi chỉ mới tổ chức tập huấn mô được kết quả như sau: hình dạy học của Montessori. Với 6 hình thức gợi ý, GV đã đưa Tôi có nghe về mô hình dạy học ra 6 ý kiến lựa chọn, 6 ý kiến này cho này rồi, có một cán bộ Sở và bốn GV thấy GV tiếp cận mô hình qua các buổi mầm non đi Malaysia tập huấn một tập huấn do Phòng, Sở tổ chức chiếm tháng, thời gian qua, Phòng, Sở cũng chỉ mức độ cao nhất (50%), kế đến là BGH mới giới thiệu sơ lược qua chứ chưa đi (44,44%). Bên cạnh đó, tỉ lệ tiếp cận mô vào chi tiết. Thời gian trước Ủy ban cũng hình này qua báo chí, phương tiện thông có giới thiệu cho các cấp học, trong đó có tin đại chúng cũng ở mức độ trung bình mầm non, tuy nhiên chưa có chỉ đạo áp (GV 33,33%; BGH 55,56%). Trong khi dụng thực tế. Mô hình này rất tốn kém đó, các hình thức còn lại hầu như rất ít kinh phí trong khi điều kiện giáo dục hoặc hoàn toàn không có. Khi phân tích mầm non ở địa phương chưa đủ điều kiện số liệu đến đây, một câu hỏi được đặt ra như họ. Việc áp dụng thực tế còn tùy vào là “thật sự Sở, Phòng có tổ chức tập kinh phí của những năm sau và sự chỉ huấn chuyên đề liên quan đến mô hình đạo của lãnh đạo”. DHTDA không?”. Để xác minh thông tin Kết quả phỏng vấn cho thấy CBQL này, chúng tôi đã tiến hành phỏng vấn 2 cấp Sở cũng chỉ ở mức độ “có nghe chuyên viên của Sở, những người trực nhưng chưa hiểu rõ”. Xâu chuỗi lại tất cả tiếp phụ trách lĩnh vực giáo dục mầm non thông tin thu thập được và những phân của tỉnh, về một số vấn đề liên quan như tích trên, một lần nữa có thể khẳng định: sau: mô hình DHTDA của Lilian G. Katz (Mĩ) 1 – Giáo dục mầm non của tỉnh có còn mới mẻ trong giáo dục mầm non tỉnh 157
5. Tư liệu tham khảo Số 57 năm 2014 ___ Cà Mau, tuy hiện tại, mô hình DHTDA Lilian G. Katz tham gia giảng dạy tại Đại vẫn chưa được biết đến một cách rộng rãi học Illinois của Urbana-Champaign từ nhưng cũng bắt đầu được Sở Giáo dục năm 1968 đến 2000; giảng dạy cho 50 quan tâm, đây là một dấu hiệu đáng bang của Hoa Kì và 43 quốc gia trên thế mừng cho giáo dục mầm non trên con giới (Úc, Canada, Anh, Đức, Ấn Độ, đường tiến gần đến những mô hình dạy Israel, Tây Ấn ). Lilian G. Katz là một học hiện đại trên thế giới. trong những người sáng lập nên Hiệp hội Tuy đây chỉ là một khảo sát nhỏ tại Illinois dành cho giáo dục trẻ em. Bà một số trường mầm non ở tỉnh Cà Mau, cũng từng là Phó chủ tịch Hiệp hội quốc nhưng đó cũng là một dấu hiệu cho thấy gia về trẻ em (NAEYC) từ năm 1986 – sự cần thiết phải có thêm nhiều nguồn tài 1990, và sau đó được bầu làm Chủ tịch liệu để GV và CBQL ngành mầm non của NAEYC (1992 – 1994). Gần đây, các tỉnh Cà Mau nói riêng và giáo dục mầm nước trên thế giới cũng đề cập nhiều về non cả nước nói chung tham khảo về mô bà. Trong cả cuộc đời và sự nghiệp của hình dạy học khá mới mẻ này. Hiện tại, mình, Lilian G. Katz dành phần lớn công những tài liệu về mô hình DHTDA của sức để nghiên cứu về trẻ nhỏ. Là một Lilian G. Katz chủ yếu chỉ là nguồn tài người đam mê nghiên cứu giáo dục mầm liệu tiếng Anh, điều này sẽ làm hạn chế non, bà đã không ngừng tìm hiểu về các việc nghiên cứu của GV mầm non, vì mô hình dạy học hiện đại và DHTDA là vậy, những tài liệu này cần được dịch lại sản phẩm tuyệt vời qua quá trình nghiên đồng thời có sự chắt lọc những nội dung cứu và đúc kết. Lilian G. Katz có hơn chính, cần thiết để giúp GV và CBQL 150 ấn phẩm, bao gồm cả các bài báo và ngành mầm non dễ nghiên cứu. Bài viết sách về giáo dục mầm non, nhất là tác cũng nêu sơ lược về mục tiêu, đặc trưng, phẩm Engaging Children’s Minds: The cấu trúc, khác biệt giữa hoạt động học tập Project Approach, và tác phẩm lớn thứ kế hoạch bởi GV và cách tiếp cận theo dự hai nói về DHTDA: Young Investigators: án của Lilian Katz, ưu điểm, hạn chế của The Projects Approach in the Eary years mô hình trong phần trình bày dưới đây. [6], [8]. Mô hình DHTDA của bà dựa 2.2. Đôi nét về Lilian G. Katz và mô trên 3 học thuyết lớn của ba nhà tâm lí hình dạy học theo dự án học nổi tiếng thế giới, đó là: Lí thuyết về 2.2.1. Đôi nét về Lilian G. Katz sự phát triển trẻ em của John Dewey; Lilian G. Katz sinh ra và lớn lên ở Thuyết phát sinh, phát triển nhận thức Anh (1932 - ?). Năm 1968, bà nhận bằng của J. Piaget và Học thuyết về văn hóa xã tiến sĩ về lĩnh vực phát triển trẻ nhỏ tại hội của L.X.Vygotsky [9]. Sự kết hợp Đại học Stanford. Lilian G. Katz là một những tinh hoa của ba học thuyết lớn nhà lãnh đạo quốc tế trong lĩnh vực giáo này đã cho ra đời “mô hình dạy học theo dục mầm non. Ngoài ra, bà còn từng là dự án”, đưa tên tuổi của bà đi khắp thế lãnh đạo Clearinghouse ERIC hơn 30 giới. Và ngày nay, mô hình này đã được năm trong lĩnh vực mầm non và tiểu học. áp dụng rộng rãi. 158
6. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Lý Tuyết Ly ___ 2.2.2. Khái niệm về dạy học theo dự án như suy luận và dự đoán. Vấn đề/ đề tài Thuật ngữ dự án, tiếng Anh là cho nghiên cứu cần dễ dàng tiếp cận trực “Project”, có nguồn gốc từ tiếng Latin tiếp đồng thời có thể dễ dàng tổ chức các “Proicere” và ngày nay được sử dụng chuyến tham quan thực tế để mở rộng rộng rãi trong nhiều ngành nghề, nhiều vốn hiểu biết của học sinh. Dạy học dựa lĩnh vực với nghĩa phổ thông là một dự trên dự án là những trải nghiệm học tập án, một dự thảo hay một kế hoạch được trong một thời gian dài, nhấn mạnh tính đưa ra nhằm thực hiện một mục đích xác tích hợp (liên môn) và lấy học sinh làm định. [5] trung tâm. Khác với cách làm truyền Trong giáo dục, khái niệm dự án thống, lấy GV làm trung tâm, học sinh không chỉ với ý nghĩa là các dự án phát cần tự tổ chức các hoạt động của mình và triển giáo dục mà còn được sử dụng như quản lí thời gian của mình trong một lớp một hình thức dạy học, mang nhiều yếu học làm việc theo dự án. Dạy học dựa tố hiện đại và tiên tiến. Đối với bậc học trên dự án khác với cách dạy truyền mầm non, DHTDA được sử dụng rộng thống ở chỗ nhấn mạnh việc cá nhân, rãi tại Trường British Infant vào năm nhóm học sinh hợp tác để tạo ra một sản 1960 – 1970 [5]. Giá trị của DHTDA một phẩm nào đó thể hiện những điều học lần nữa được thể hiện qua việc xuất bản sinh đang và đã học. [1] quyển sách Engaging Children’s Minds: Như vậy, DHTDA là hoạt động The Project Approach (Katz & Chard). khám phá sâu về một chủ đề liên quan Thậm chí, mô hình dạy học dự án còn đến môi trường xung quanh trẻ em. Trẻ được tỏa sáng hơn thông qua một bài báo em thực hiện một dự án dựa trên những cáo của nhóm nghiên cứu về dự án trên sở thích, kinh nghiệm, ý tưởng của chúng những đứa trẻ tại Trường Mầm non và nhiều vấn đề trong các nhóm nhỏ hoặc Reggio Emilia (Edwards, Gandini, & đôi khi là những vấn đề của chính bản Forman, 1993, 1998; Gandini, 1993; thân chúng [9]. New, 1990, 1991; Rankin, 1992. Extract 2.2.3. Mục đích của mô hình DHTDA by Judy Harris Helm and Lilian Kats, Mục đích của mô hình DHTDA là: 2010). phát triển và khai thác triệt để “thế giới Theo Phan Thị Thu Hiền, dạy học tinh thần” (mind) của trẻ. Theo hai tác dựa trên dự án là tổ chức cho học sinh giả Katz và Chard, “thế giới tinh thần” nghiên cứu về một vấn đề/ đề tài gì đó này không chỉ gồm các mặt trí tuệ, tình trong cuộc sống thực của học sinh. Đề tài cảm xã hội, đạo đức, thẩm mĩ mà được có thể là một vấn đề cần giải quyết hay cụ thể hóa thành 5 mục đích cơ bản như một hiện tượng cần nghiên cứu. Vấn đề sau: đó phải thu hút được sự chú ý và hứng - Mở rộng và nâng cao hiểu biết của thú của học sinh, đồng thời có sự châm trẻ về thế giới xung quanh; phát huy ở trẻ ngòi cho việc giải quyết vấn đề và buộc khuynh hướng học tập tích cực, chủ học sinh phải sử dụng các kĩ năng tư duy động, sáng tạo; 159
7. Tư liệu tham khảo Số 57 năm 2014 ___ - Tăng cường các hoạt động theo chủ một cơ hội học tập ý nghĩa đối với trẻ. đề, được triển khai thông qua hệ thống Nếu học tập được bắt đầu từ thực tế, trẻ các hoạt động đa dạng hoặc các trò chơi có thể đưa cuộc sống hàng ngày của mình học tập phù hợp với nhu cầu, hứng thú vào môi trường lớp học, có thể tái hiện của trẻ cũng như chủ đề hoạt động; thế giới đó với nhiều hình thức khác - Kết hợp chặt chẽ giữa sinh hoạt đời nhau. Cách tiếp cận này sẽ đem lại nhiều thường của trẻ với thực tiễn học tập và điều mới mẻ, một khởi đầu mới cho một vui chơi ở trường mầm non để có khoảng cơ hội học tập độc đáo. Học tập dựa trên cách và sự khác biệt giữa các trẻ; dự án không đơn thuần là tập hợp các - Giúp trẻ nhận thức được ý nghĩa nhân tố riêng lẻ mà là một hệ thống các quan trọng của việc học tập và làm việc hoạt động được kết nối đến các lĩnh vực theo nhóm, hình thành và phát triển khác nhau của việc học, thể hiện tinh những tình cảm gắn bó bạn bè, tập thể; thần của dạy học tích hợp theo làn sống - GV phải biết tạo tình huống có vấn đổi mới giáo dục hiện nay, đặc biệt là thể đề, khuyến khích trẻ suy nghĩ và sáng tạo hiện được tinh thần của đổi mới giáo dục để tìm ra câu giải đáp bằng nhiều cách Việt Nam. thức khác nhau. [4] 2.2.6. Các bước thiết lập dự án [1] 2.2.4. Mô hình dạy học dự án có một số Giai đoạn 1: Xác định hứng thú đặc trưng cơ bản sau [4] và nhu cầu của trẻ Người khởi xướng chủ đề là trẻ, và 1. GV chọn đề tài (có thể có sự người phát triển dự án, giải quyết các vấn tham gia của phụ huynh). GV xây dựng đề trong dự án cũng là trẻ, GV chỉ giữ vai mạng (web) các câu hỏi trẻ (có thể) muốn trò hướng dẫn và tham gia cùng trẻ. biết (nội dung dự án) và mục tiêu chương DHTDA là hình thức cao hơn của trình có thể thực hiện trong dự án (thực dạy học theo chủ đề, bản chất của hiện mục tiêu các môn học, các mặt phát DHTDA là dạy học tích hợp. triển, các chuẩn). Tất cả chỉ là dự tính. DHTDA nhấn mạnh các hoạt động Lựa chọn chủ đề phù hợp là một học tập với khám phá mang tính hợp tác công việc hết sức quan trọng, chủ đề có ý nghĩa với sự phát triển toàn diện cá được lựa chọn phải liên quan mật thiết nhân mỗi trẻ dựa trên trò chuyện, trao đổi với cuộc sống sinh hoạt của trẻ, dễ tìm ý kiến, chia sẻ kinh nghiệm giữa cô và kiếm trong môi trường xung quanh. Có trẻ, giữa trẻ và trẻ, giữa trẻ với những sự tích hợp các lĩnh vực tự nhiên, khoa người xung quanh. Mặt khác, mô hình học và xã hội, đồng thời phải mang lại DHTDA nhấn mạnh sự phối hợp, liên kết nhiều cơ hội kích thích trẻ tác động tương chặt chẽ giữa GV, bố mẹ trẻ và cộng hỗ, giao lưu tích cực để tăng cường sự đồng xã hội. hiểu biết, đoàn kết và hiệu quả hoạt động: 2.2.5. Môi trường học tập [7] - Tạo cơ hội cho trẻ tham gia tích cực Không chỉ bó hẹp trong lớp học mà vào các hoạt động học tập, tìm kiếm, được mở rộng ra bên ngoài trường, đây là khám phá, phát hiện, vui chơi; 160
8. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Lý Tuyết Ly ___ - Có khả năng mở rộng, liên kết với tham quan thực tế và gặp gỡ với chuyên các sự vật khác một cách dễ dàng để trẻ gia (có thể có sự tham gia của phụ có thể tiếp thu thông tin và sự trợ giúp huynh). ngay ở bên ngoài phạm vi lớp học; Trước khi cho trẻ tham quan, trẻ - Chủ đề cũng phải cho thấy sự quan cần có thông tin cơ bản về đối tượng. Trẻ tâm, nhiệt tình, sự say mê và hứng thú có thể khai thác thông tin từ bố mẹ, của GV đối với chủ đề hoạt động. truyện tranh, sách báo hoặc trong sinh Khi có chủ đề, GV xây dựng mạng hoạt hàng ngày. GV cần thống nhất với nội dung dựa trên cơ sở những kiến thức trẻ những quy định và nguyên tắc khi đi của GV về chủ đề, dự kiến những nội tham quan; xây dựng hệ thống các câu dung có khả năng mang lại hiệu quả khi hỏi và dự đoán các tình huống có thể xảy tổ chức cho trẻ khám phá (chỉ là dự kiến). ra và cách thức giải quyết vấn đề; GV 2. GV tổ chức các trải nghiệm để phân chia vai trò, trách nhiệm cho từng đánh giá hứng thú, hiểu biết đã có và cá nhân cụ thể. Cuối cùng là tìm kiếm địa mong muốn khám phá của trẻ (có thể có điểm phù hợp nhất với chủ đề của dự án. sự tham gia của phụ huynh trong các Việc mời chuyên gia đến thăm lớp hoạt động này). và nói chuyện cùng trẻ để giúp trẻ hiểu Để đánh giá đánh giá hứng thú, biết sâu sắc hơn về những điều mà trẻ đã hiểu biết đã có và mong muốn khám phá học tập được. Để cuộc giao lưu có ý của trẻ, GV có thể tổ chức các hoạt động nghĩa và đạt hiệu quả mong muốn, GV như: Trẻ kể những điều trẻ biết về chủ nên gợi ý để trẻ tự chuẩn bị trước câu hỏi, đề, trẻ tạo hình (vẽ, nặn ) về chủ đề và những điều thắc mắc về chủ đề, sau đó trình bày ý tưởng. Đồng thời, GV khuyến khích lệ, động viên trẻ suy nghĩ và thử khích trẻ đặt câu hỏi về những gì trẻ tìm ra câu trả lời. Khi cuộc tranh luận muốn biết, liên quan đến chủ đề. chưa có kết quả chính thức, chuyên gia sẽ 3. GV quyết định dự án có thích là người gợi ý, hoặc giải đáp những câu hợp hay khả thi hay không. hỏi, thắc mắc đó. 4. Nếu thích hợp và khả thi: GV và 3. Trẻ tìm hiểu, khám phá, nghiên trẻ xây dựng mạng những gì trẻ đã biết cứu (có thể có sự tham gia của phụ và những gì trẻ muốn biết. huynh). Giai đoạn 2: Khám phá, tìm hiểu, Tham quan học tập thực tiễn: GV đi thực tế, gặp chuyên gia tổ chức cho trẻ đi tham quan, quan sát đối 1. GV xem lại mạng dự tính của GV tượng (để so sánh và ghi nhớ những điều và mạng những vấn đề trẻ muốn biết để mà trẻ trực tiếp tri giác). Trong quá trình tích hợp thành web mới. GV xác định này, GV nên khuyến khích trẻ đặt câu hỏi những mục tiêu phát triển, kiến thức, kĩ và ghi nhớ, lưu trữ những hình ảnh về đối năng có thể đưa vào dự án (có thể có sự tượng. Tất cả những tài liệu mà trẻ ghi tham gia của phụ huynh). chép và thu thập được sẽ giúp chúng mở 2. GV và trẻ chuẩn bị các chuyến rộng hiểu biết, nâng cao nhận thức về chủ 161
9. Tư liệu tham khảo Số 57 năm 2014 ___ đề của dự án. Trước khi tổ chức tổng kết dự án, GV cần Hoạt động sau khi tham quan thực nói cho trẻ biết kế hoạch cụ thể để các em tiễn: trẻ trở về lớp cùng nhau thảo luận, hồi tưởng toàn bộ quá trình hoạt động đã trình bày những thông tin mà chúng thu được tiến hành. GV cùng trẻ trao đổi về được trong quá trình tham quan thực tiễn. thời gian, cách thức tổ chức, nội dung Việc thảo luận, trao đổi với các bạn sẽ chương trình, khách mời dự kiến Trẻ giúp trẻ nâng cao nhận thức hoặc sửa được phân công từng công việc cụ thể, chữa những thông tin không chính xác. các em sẽ trang trí lớp học và chuẩn bị GV có thể gợi ý trẻ biểu diễn bằng nhiều những công việc cần thiết cho buổi tổng hình thức như qua ngôn ngữ, mĩ thuật (vẽ kết. tranh, tạo hình, chụp ảnh ), hình thể (vũ Tổng kết, triển lãm và trưng bày: điệu, cử chỉ ), hoặc qua đóng vai GV chọn thời điểm thích hợp để giới 4. Trẻ thể hiện, trình bày những gì thiệu và công bố kết quả về những hoạt đã học qua tranh vẽ, nặn, làm đồ vật từ động và sản phẩm mà trẻ tự tạo ra, đây giấy bồi, viết, kể chuyện sáng tạo, xây cũng là cơ hội để trẻ “khoe” năng lực, trí dựng, múa hát và trò chơi đóng vai. sáng tạo phong phú, khả năng thẩm mĩ Trẻ cùng nhau làm một sản phẩm của mình trước bạn bè, thầy cô và bố mẹ. tập thể: Thông thường, sau khi trẻ tham Nhân dịp này còn mang lại niềm vui và quan thực tiễn theo chủ đề đã chọn, GV những kỉ niệm khó quên khi trẻ được thường yêu cầu trẻ tổng kết quá trình thu cùng nhau tham gia học tập và vui chơi. thập của mình bằng những sản phẩm cụ Sau buổi lễ trưng bày, GV cần dành thể (tranh, ảnh, tạo hình, kể chuyện, thời gian để nói chuyện, đánh giá về quá thuyết trình ) liên quan trực tiếp đến trình hoạt động theo chủ đề của từng chủ đề. Sản phẩm này sẽ được triển lãm, nhóm trẻ. Ví dụ: Hoạt động nào làm trẻ trưng bày vào những đợt tổng kết để đánh thấy đáng nhớ nhất?, Hoạt động nào gây giá quá trình học tập cũng như năng lực cho trẻ hứng thú nhiều nhất? Tiếp đó, của từng trẻ. GV cần hướng sự chú ý và hứng thú của 5. GV và trẻ xem lại web và có thể trẻ tới các chủ đề khác bắt đầu cho một chỉnh lại web. Xác định những gì đã học chủ đề của một dự án tiếp theo. và những câu hỏi mới xuất hiện. CÓ THỂ Xuyên suốt quá trình diễn ra dự án, LẶP LẠI BƯỚC 3 – 4 – 5. GV luôn đóng vai trò là người thúc đẩy Giai đoạn 3: Kết thúc dự án và làm việc cùng với trẻ để có được các GV và trẻ phân tích kết quả đã đạt trải nghiệm có tác dụng học tập hiệu quả, được, lên kế hoạch cho các hoạt động hình thành cho trẻ cả kĩ năng xã hội và kĩ tổng kết dự án (chia sẻ kết quả dự án, kể năng tư duy trong khi đánh giá cẩn thận lại câu chuyện về dự án), có thể có sự kết quả học tập từ những trải nghiệm, tham gia của phụ huynh trong hoạt động khám phá của trẻ thay vì chỉ đạo các hoạt này. động học của trẻ. Về phía người học, trẻ GV lên kế hoạch tổng kết dự án: có điều kiện tự đặt ra câu hỏi, tự tiến 162
10. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Lý Tuyết Ly ___ hành các nghiên cứu và ra quyết định cho sâu hơn, đưa ra những câu hỏi mới, và các hoạt động hàng ngày của mình. Việc tiến hành những nghiên cứu khác. tạo nhiều cơ hội như vậy là giúp trẻ phát 2.2.7. Sự khác biệt giữa hoạt động học triển khả năng tư duy độc lập và kĩ năng tập kế hoạch bởi GV và cách tiếp cận học suốt đời. DHTDA mang đến cho trẻ theo dự án của Lilian G. Katz những trải nghiệm học tập xuất phát từ (Differences between teacher - planned hứng thú của trẻ. Những trải nghiệm như experiences and the project approach - vậy làm tăng mong muốn được khám phá Lilian Katz). [1], [8] TRONG HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP TRONG CÁCH TIẾP CẬN DỰ ÁN ĐƯỢC LẬP KẾ HOẠCH BỞI GV Thời gian của các trải nghiệm học tập được Thời gian của các trải nghiệm học tập tùy thuộc định trước, thường là ngắn hơn so với dự vào diễn tiến của dự án, có thể vài tuần hoặc vài án (1-2 tuần) tháng Đề tài được xác định bởi chương trình Cô và trẻ cùng thỏa thuận để chọn đề tài. Hứng hoặc GV, có thể phù hợp hoặc không phù thú của trẻ là tiêu chí quan trọng nhất để chọn đề hợp với hứng thú của trẻ tài. Mục tiêu đề tài mang tính tích hợp cao Cô lên kế hoạch trước, giới thiệu bài Cô quan sát hoạt động khám phá của trẻ, đánh học/đề tài với trẻ giá hứng thú của trẻ để xác định các bước tiếp Cô thiết kế và chuẩn bị các hoạt động học theo của dự án tập Cô xác định mục tiêu học dựa trên yêu cầu Cô tìm hiểu những gì trẻ đã biết và tổ chức dự án của chương trình. để trẻ học những điều trẻ chưa biết. Trong quá Cô có thể đưa vào (hoặc không) các hoạt trình phát triển dự án, cô sẽ tích hợp các mục động tìm hiểu và nghiên cứu sâu của trẻ để tiêu của chương trình vào. Luôn dựa vào các đạt được những mục tiêu trên. hoạt động tìm hiểu và nghiên cứu sâu của trẻ để đạt được những mục tiêu trên Trẻ có được kiến thức mới nhờ những hoạt Trẻ có được kiến thức mới nhờ tìm kiếm câu trả động học tập do cô lên kế hoạch và môi lời cho những câu hỏi của mình, thông qua các trường lớp học do cô chuẩn bị - thông qua hoạt động tìm hiểu, khám phá. Trẻ tham gia vào các hoạt động chung cả lớp hay nhóm nhỏ việc xây dựng mục tiêu các hoạt động học tập và xác định làm thế nào để tìm câu trả lời cho câu hỏi của mình Đồ dùng học tập, đồ chơi được cô chuẩn Đồ dùng học tập, đồ chơi được mang đến lớp bởi bị, dù trẻ cũng có thể mang đồ chơi của cô, trẻ và chuyên gia. Nhiều khi là kết quả thu mình vào nhặt từ những chuyến tham quan thực tế Có thể có hoặc không có các chuyến tham Các chuyến tham quan thực tế là phần quan quan thực tế. Nếu có thì các chuyến tham trọng của dự án, thường là vài chuyến đi thực tế quan thực tế được tiến hành vào nhiều thời cho một dự án và thường diễn ra ở giai đoạn đầu điểm khác nhau và thường là vào giai đoạn của dự án cuối để kết thúc đề tài 163
11. Tư liệu tham khảo Số 57 năm 2014 ___ Bài học/Đề tài thường được dạy tại một Đề tài xuyên suốt nhiều hoạt động khác nhau thời điểm nhất định trong ngày (ví dụ như trong ngày của trẻ và tại nhiều khu vực trong lớp hoạt động chung) hoặc qua nhiều hoạt học, qua đó thực hiện nhiều môn học, nhiều lĩnh động khác nhau trong ngày vực phát triển khác nhau. Cô hỗ trợ việc kết nối các khái niệm qua thảo luận với trẻ Các hoạt động học tập như vẽ, nặn hay Các hoạt động học tập tập trung vào khám phá khám phá khoa học được lên kế hoạch và tìm hiểu các vấn đề trẻ quan tâm, sử dụng các trước bởi cô để trẻ học được một hay một nguồn tư liệu khác nhau số khái niệm hay kĩ năng nào đó Sự thể hiện (miêu tả) thường liên quan tới Sự thể hiện/ miêu tả (vẽ, nặn, kể chuyện, xây một hoạt động cụ thể nào đó (ví dụ: vẽ dựng) là để giúp trẻ kết nối những hiểu biết/khái tranh để miêu tả lại thí nghiệm). Hoạt động niệm trẻ đã học được. Những hoạt động này thể hiện thường không lặp lại thường lặp lại để thấy sự phát triển trong hiểu biết của trẻ 2.2.8. Ưu và nhược điểm của DHTDA mục tiêu giáo dục theo quan điểm của * Những ưu điểm của DHTDA: UNESCO: Học để biết (Learning to Mô hình DHTDA đáp ứng được know), Học để làm (Learning to do), yêu cầu của giáo dục hiện nay: dạy học Học để tự khẳng định (Learning to be) hướng vào người học, dạy học tích hợp và Học để cùng chung sống (Learning và phát huy tính tích cực chủ động của to live together). trẻ, cụ thể là: - Là hoạt động học tập không chỉ giới - Giúp trẻ hình thành và phát triển hạn trong một lĩnh vực phát triển mà có những kĩ năng cần thiết đáp ứng nhu cầu sự liên qua đến nhiều lĩnh vực khác nhau thời đại ngày nay như kĩ năng giải quyết (dạy học tích hợp). vấn đề, kĩ năng giao tiếp, kĩ năng làm - Tạo cơ hội cho người học phát triển việc nhóm mạnh mẽ khả năng tư duy sáng tạo, tích - Giúp người học chuyển: cực, chủ động trong suốt tiến trình diễn Từ hình thức học thụ động sang ra dự án. hình thức học tập chủ động có định - Trẻ có cơ hội trực tiếp khám phá hướng; thế giới tự nhiên và xã hội để giải quyết Từ hình thức thụ động ghi nhớ, lặp vấn đề trẻ đặt ra, qua đó hình thành và lại sang khám phá, tích hợp và thể hiện phát triển ở trẻ tình cảm đối với thiên lại (trình bày); nhiên, biết quý trọng và bảo vệ thiên Từ kiến thức đơn thuần về sự kiện, nhiên, đồng thời hiểu giá trị của đời sống thuật ngữ, nội dung sang hiểu rõ quá xã hội, điều này có ý nghĩa giáo dục đạo trình; đức cho trẻ. Từ phụ thuộc vào GV sang chủ - Một đặc điểm nổi bậc của mô hình động tổ chức. DHTDA là luôn có sự hợp tác về phía gia - Là hình thức dạy học phù hợp với đình. Công tác phối hợp giữa gia đình và 164
12. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Lý Tuyết Ly ___ nhà trường là một trong những nhiệm vụ viên trường, và càng khó khăn khi thực mà bất kì nhà trường nào cũng muốn hiện những dự án cần phải đi tham quan hướng đến để cùng nhau thực hiện mục bên ngoài trường, vì điều này còn liên tiêu giáo dục, mà điều này hiển nhiên quan đến phương tiện vật chất và tài xuất hiện trong một dự án. Phụ huynh chính phù hợp; không chỉ đơn thuần biết về hoạt động - Mô hình DHTDA đòi hỏi GV phải học của con mình mà còn là người trực có trình độ chuyên môn và hiểu rõ tinh tiếp hỗ trợ, giúp đỡ trẻ trong quá trình thần của DHTDA. khám phá. 3. Kết luận * Những hạn chế của DHTDA: Dạy học là một nghệ thuật đòi hỏi - DHTDA đòi hỏi phải có nhiều thời người dạy phải khéo léo trong lựa chọn gian; cách dạy, phương pháp dạy và cần có sự - Không thể áp dụng DHTDA một linh hoạt trong tổ chức hoạt động học tập cách tràn lan mà chỉ có thể áp dụng với mang đến sự thú vị, thích thú cho người những nội dung nhất định trong những học. Đối với trẻ mầm non, điều đó càng điều kiện cho phép; quan trọng. Dạy học không còn là sự - Đối tượng của mô hình dạy học này truyền thụ cứng nhắc rập khuôn của còn hạn chế, chỉ có thể áp dụng cho lứa người dạy mà cần có yếu tố thỏa mãn nhu tuổi mẫu giáo và bậc học phổ thông. Trẻ cầu của cá nhân người học. Ngày nay, có càng nhỏ càng khó triển khai quá trình rất nhiều mô hình dạy học hiện đại với học tập dựa trên dự án, vì bản chất hướng dạy học lấy người học làm trung DHTDA là trẻ tự khởi xướng vấn đề và tâm. Để có thể tiếp cận với những mô tự giải quyết vấn đề; hình này, đòi hỏi GV và CBQL của - DHTDA đòi hỏi có sự chuẩn bị và ngành mầm non phải thực sự tích cực, lên kế hoạch thật chu đáo thì mới lôi chủ động, tự trang bị thêm kiến thức cho cuốn được người học tham gia một cách mình. Với bài viết này, chúng tôi hi vọng tích cực; sẽ cung cấp cho GV một nguồn tài liệu - Trong quá trình thực hiện một dự hữu ích về mô hình dạy học hiện đại mà án, việc tổ chức tham quan sẽ rất khó bạn bè thế giới đang quan tâm áp dụng. khăn cho một số trường không có khuôn 165
13. Tư liệu tham khảo Số 57 năm 2014 ___ TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Phan Thị Thu Hiền (2013), Tài liệu tập huấn giáo viên tiểu học Trường Quốc tế Việt- Úc (tháng 6-2013), tr.10-15. 2. Hà Thị Thu Trang (2012), “Khái quát về xu hướng cải cách giáo dục tiêu biểu trên thế giới”, Tạp chí Giáo dục, số 293, tr. 62-65. 3. Trần Thị Thanh (1996), “Giáo dục mầm non ở Mĩ”, Tạp chí Giáo dục mầm non, (3), tr.22-23. 4. Nguyễn Thị Bích Thủy (2010), “Phương pháp giáo dục chủ đề project”, Tạp chí Giáo dục, (250), tr.28-30. 5. Smith, L. (1997), “Open education” revisited: Promise and problems in American educational reform, Teachers College Record, 99 (2), pp. 371-415. 6. Chidren’s Reseach Center, [online] Available at: Accessed 10 November 2013. 7. Helm, J. H., Katz, L. G. (2001), Young Investigators the project approach in the early years. [online] Available at: < Approach-Childhood Education/dp/0807751537, [Accessed 15 July 2013]. 8. Illinois Early Learning Project, [online] Available at: [Accessed 10 November 2013]. 9. Yi Man Lin, Ph.D. (2012), Incorporating the Project Approach in Preschool. [online] Available at: [Accessed 10 July 2013]. (Ngày Tòa soạn nhận được bài: 13-3-2014; ngày phản biện đánh giá: 16-3-2014; ngày chấp nhận đăng: 08-4-2014) 166