Xung quanh việc đặt vấn đề “văn bản nhật dụng” và phần tri thức đọc - Hiểu văn bản nhật dụng trong Ngữ văn 12

Nội dung text: Xung quanh việc đặt vấn đề “văn bản nhật dụng” và phần tri thức đọc - Hiểu văn bản nhật dụng trong Ngữ văn 12

1. Tp chí Khoa h c HQGHN: Nghiên c u Giáo d c, T p 32, S 1 (2016) 34-40 Xung quanh vi c t v n “v n b n nh t d ng” và ph n tri th c c - hi u v n b n nh t d ng trong Ng v n 12 Lê Th i Tân, Nguy n c Can * Tr ưng i h c Giáo d c, i h c Qu c gia Hà N i, 144 Xuân Th y, C u Gi y, Hà N i, Vi t Nam Tóm t ắt “V n b n nh t d ng” [Practical Texts] là m t v n m i trong Ch ươ ng trình Ng v n trung h c c ơ s (THCS) và trung h c ph thông (THPT). Bài vi t này t p trung trao i v i các tác gi sách giáo khoa v cách t v n “v n b n nh t d ng” và cách di n gi i c a nhà làm sách v v n g i là “v n b n nh t d ng”. Nh n ngày 26 tháng 9 n m 2015, Ch nh s a ngày 07 tháng 11 n m 2015, Ch p nh n ng ngày 25 tháng 3 n m 2016 T khóa: Vn b n nh t d ng, ch ươ ng trình trung h c, sách giáo khoa. 1. Dẫn nh ập * ang chu n b m t gi i thuy t v c tr ưng c a lo i v n b n g i là “v n b n nh t d ng”. Th “V n b n nh t d ng” (VBND) là m t v n nh ưng, khác h n v i l th ưng cung c p tri th c m i trong Ch ươ ng trình Ng v n THCS và c hi u (v n ngh lu n - tuyên ngôn, th ơ l c THPT. Vi c ưa vào Ch ươ ng trình lo i VBND bát, th ơ t do, tùy bút) tr ưc ó, TRI TH C cng là nh m c i ti n ch t l ưng gi ng d y b C - HI U Văn b ản nh ật d ụng trình bày môn này. Ng v n 12 nâng cao (t p m t) so n mt di n gi i gây khó kh n cho nh n th c c a ph n TRI TH C C - HI U Văn b ản nh ật ng ưi d y - ng ưi h c ch kém gì s di n gi i dụng vi d ng ý khái quát hóa lí thuy t v “v n trong bài T NG K T PH N V N B N bn nh t d ng”. Nh ư ta th y, TRI TH C C NH T D NG c a Ng v n 9. Nguyên do ch - HI U là ph n t kèm sau m t bài c-hi u yu b t ngu n t chính b n thân cách t v n vn b n nh t nh nào ó. N i dung c a ph n “v n b n nh t d ng” c a nhà biên so n (NBS). này th ưng t p trung vào vi c gi i thuy t c Bài vi t này t p trung trao i v i NBS xoay tr ưng “th lo i” c th c a v n b n ưc d n quanh b n thân cách nêu và thuy t minh v n vào làm bài h c ca sách giáo khoa (SGK). t “v n b n nh t d ng”. trong chu i trình bày nh ư th , ng ưi d y-ng ưi hc n ph n TRI TH C C - HI U Văn 1 bản nh ật d ụng l t nhiên c ng cho r ng SGK 2. Gi ới thuy ết và di ễn gi ải khái ni ệm “văn b ản nh ật d ụng” c ủa sách giáo khoa ___ * Tác gi liên h . T.: 84-912179225 Ng v n 12 , t p m t - sách nâng cao m Email: cannd@vnu.edu.vn 1 u cho ph n TRI TH C C - HI U Văn t kèm sau bài h c c hi u b n rút g n nhan T Ư ư DUY H TH NG - NGU N S C S NG M I C A bản nh ật d ụng nh sau: I M I T Ư DUY ti u lu n Mt góc nhìn c a trí th c – Phan ình Di u. Là m t ph n c a ơn v bài h c, TRI tp sách giáo khoa, nó d ưng nh ư ưc thi t k nh ư là m t TH C C - HI U không ưc th hi n M C L C ph n i b sung sau ơn v bài h c c - hi u nh t nh. 34
2. L.T. Tân, N. . Can / Tp Khoa h c HQGHN: Nghiên c u Giáo d c, T p 32, S 1 (2016) 34-40 35 Vn b n nh t d ng không ph i là m t khái khái ni m ch th lo i v n h c ho c ki u v n ni m ch th lo i v n h c ho c ki u v n b n. bn” thì nó ch cái gì? áng ti c là c hai Nói n lo i v n b n này, ng ưi ta th ưng xu t cu n sách, NBS d ưng nh ư c tránh cách tr l i phát t góc ch c n ng, tài và tính c p tr c di n và tr ưc sau ch dùng cách nói vòng nh t c a n i dung ưc c p. Cho nên, nói quanh. Qu th c, c k nh ng ch có c p vn b n nh t d ng là nói tính ch t c a n i dung n VBND trong Ng v n 12 nâng cao (t p 1) vn b n. ó là nh ng v n g n g i và b c này ta có c m giác NBS d ưng nh ư c tránh xúc c a i s ng hi n t i nh ư ch ng chi n vi c dùng c m t VBND nh ư là m t khái ni m tranh , gìn gi hòa bình , bo v môi tr ưng , ho c c ng có th nói NBS tránh khái ni m hóa phòng ch ng t n n xã h i (ma túy, m i dâm, VBND. Có l c ng chính vì th mà trong quy n ng ưc ãi i v i tr em và ph n , i d ch này, n bài ÔN T P V V N H C cu i t p HIV/AIDS, tham nh ng, ), th c hi n bình sách (m c 3. V ăn b ản nh ật d ụng , tr.242) dù ng gi i, hn ch gia t ng dân s , i m i t ư s d ng câu h i d ng nêu nh ngh a nh ưng duy , Xét v m t hình th c, vn b n nh t d ng NBS v n c không dùng t “khái ni m”. Trình có th ưc th hi n b ng h u h t các th lo i bày ph n ôn t p v n h c liên quan n VBND vn h c c ng nh ư các ki u v n b n. Tuy nhiên, tp sách này nh ư sau: do tính th i s cao nên các tác ph m thông t n - báo chí th ưng phù h p h ơn. Nh ư ta th y, SGK ã “gi i thuy t” v vn 3. V ăn b ản nh ật d ụng bn nh t d ng theo l i dùng m nh “ph nh” - “ Vn b n nh t d ng không ph i là m t Anh (ch ) hi u th nào là v n b n nh t khái ni m ch th lo i v n h c ho c ki u v n dng? Hãy phân tích ý ngh a c p thi t i v i bn.”. Ng v n 9 bài T NG K T PH N i s ng c a các bài: Nhìn v v n v n hóa dân VN B N NH T D NG s d ng cách vi t tc (Trích n hi n i t truy n th ng - Tr n tươ ng t : “Khái ni m v n b n nh t d ng không ình H ưu), Con ưng tr thành “k s hi n ph i là khái ni m th lo i, c ng không ch ki u i” (Trích Bàn v o Nho - Nguy n Kh c 2 vn b n” . Câu h i n y sinh m t cách t nhiên Vi n), Thông ip nhân Ngày Th gi i phòng là - n u “ vn b n nh t d ng không ph i là m t ch ng AIDS, 1 - 2 - 2003 (Cô-phi An-nan), Tư duy h th ng - ngu n s c s ng m i c a i m i ___ 2 tư duy (Trích M t góc nhìn c a trí th c - Phan Nh ư ta th y, khác bi t rõ nh t gi a hai hai cách vi t d n 3 trên là ch : Ng v n 9 gi rõ ra là “khái ni m v n b n ình Di u”. nh t d ng” trong lúc Ng v n 12 tránh dùng th ng t Th c ra ki u v n b n hay th lo i r t cu c “khái ni m” v i c m t “v n b n nh t d ng”. Nói m t u là m t s khái quát hóa t t p h p nh t cách ch t ch , chúng ta không rõ trong c hai cách vi t trên “ki u v n b n” có ưc dùng nh ư là m t khái ni m nh các v n b n v i hình th c c th nh t nh. hay không? N u ưc dùng v i ngh a là khái ni m thì Vy vì lí gì mà vn b n nh t d ng li không ây ta ã có th nói m u c a hai bài này u ã c p ph i là m t s khái quát hóa trên c ơ s t p h p ti ba khái ni m: “v n b n nh t d ng”, “ki u v n b n”, nh t nh các v n b n theo tiêu chí giúp ta khu “th lo i v n h c”. Th c ra TRI TH C C HI U Văn bản nh ật d ụng - Ng v n 12 vi t rõ “th lo i v n h c” bi t, nh n di n chúng gi a th c ti n t o l p và nh ưng T NG K T PH N V N B N NH T D NG - Ng v n 9 ch vi t “th lo i”. Có th cho r ng “th lo i” ___ ây là nói g n c a “th lo i (tác ph m) v n h c”. t 3 Nhân tiên xin i chi u v i c ng bài Ng v n 12 không trong khung c nh thu t ng chung c a c b sách ( Ng nâng cao. Sách không nâng cao g i bài này là ÔN T P vn), ta có th kh ng nh ó là “th lo i v n h c” - ki n PH N V N H C. m c liên quan VBND, NBS vi t: th c lí lu n v n h c b tr cho d y h c c hi u tác ph m “3. Các tác ph m ưc ch n h c chính th c hay c thêm vn h c ho c d y h c Làm v n bài ngh lu n v n h c ( Ng thu c nhi u th lo i khác nhau nh ư: th ơ, v n chính lu n, vn 11 có bài “M t s th lo i v n h c: Th ơ, Truy n”) và hi kí, tùy bút, v n nh t d ng ” (tr. 214). Ta th y sách “ki u v n b n” thu c phân môn Làm v n. Phân tích này có không nâng cao ã g i thành “v n nh t d ng” (không th xem là quá chi li nh ưng nó là vi c c n ph i làm do ch “b n”) và coi nó là “th lo i” bên c nh các th lo i v n SGK vi t thi u t ưng minh . hc khác nh ư th ơ, v n chính lu n, h i kí, tùy bút.
3. 36 L.T. Tân, N. . Can / Tp Khoa h c HQGHN: Nghiên c u Giáo d c, T p 32, S 1 (2016) 34-40 ti p nh n v n b n nói chung? Câu h i t ra là nói tính ch t c a n i dung v n b n” và câu ây là t i sao l i có th nêu ưc v n vn sau “ ó là nh ng v n g n g i và b c xúc bn nh t d ng ch nh ư m t khái ni m ưc gi i ca i s ng hi n t i nh ư [ ]” là âu? Làm thuy t là ch “xu t phát t góc ch c n ng, sao mà tr ưc ó ch nói nh ng ý “ ch c n ng, tài và tính c p nh t c a n i dung ưc c p”? tài và tính c p nh t c a n i dung ”, “ tính ch t Làm sao ta có th nói t i ni dung , tài , ch c ca n i dung v n b n” mà bây gi ã có th nng , c p nh t c a v n b n bên ngoài hình vi t ti p n i “ ó là nh ng v n gn g i và th c v n b n c th ưc? V n b n nào ch ng bc xúc c a i s ng hi n t i”? c k ta có hình th c c th nh t nh, và hình th c c không th không b n kho n v quan h th a th nh t nh ó s quy ưc v d ng/lo i/th ti p gi a hai câu này. Làm sao mà “ tính ch t vn b n khái quát nh t nh? ca n i dung v n b n” l i có th chính là Hng t m ch p nh n cách nói phi m ch “nh ng v n g n g i và b c xúc c a i s ng “Nói n lo i v n b n này, ng ưi ta th ưng hi n t i”. Nói chung, trong on di n gi i trên, xu t phát t góc ch c n ng, tài và tính ý bi u t trong n i b các câu ch ưa th t rành cp nh t c a n i dung ưc c p” nh ưng ti p mch mà liên k t logic siêu cú pháp ( Cho ngay ó c n c vào vi c “ng ưi ta th ưng xu t nên ; ó là ) c ng không rõ ràng. phát t góc ch c n ng, tài và tính c p nh t c a n i dung ưc c p” (khi “nói n lo i v n b n này”) l p t c suy lu n r ng 4. Cách khái quát n ội dung “văn b ản nh ật “Cho nên, nói v n b n nh t d ng là nói tính dụng” c ủa sách giáo khoa ch t c a n i dung v n b n.” k c ng quá gi n ti n và v i vã. Ng ưi c on di n gi i trên Xin c l i on d n t TRÍ TH C C ly làm khó hi u t i sao mà “Nói n lo i v n HU Văn b ản nh ật d ụng trong Ng v n 12: bn này, ng ưi ta th ưng xu t phát t góc “Nói n lo i v n b n này, ng ưi ta th ưng ch c n ng, tài và tính c p nh t c a n i dung xu t phát t góc ch c n ng, tài và tính ưc c p” thì l i có th “Cho nên , nói v n cp nh t c a n i dung ưc c p. Cho nên, bn nh t d ng là nói tính ch t c a n i dung v n nói vn b n nh t d ng là nói tính ch t c a n i bn.”? Cách dùng t “cho nên” ây không dung v n b n. ó là nh ng v n g n g i và th c s xác áng trong liên k t logic chuy n ý bc xúc c a i s ng hi n t i nh ư ch ng chi n lp lu n. Làm sao mà ch vì “ng ưi ta th ưng tranh , gìn gi hòa bình , bo v môi tr ưng , xu t phát t góc ch c n ng, tài và tính phòng ch ng t n n xã h i (ma túy, m i dâm, cp nh t c a n i dung ưc c p” khi “nói ng ưc ãi i v i tr em và ph n , i d ch n lo i v n b n này” mà l i nhân ó có th HIV/AIDS, tham nh ng, ), th c hi n bình “Cho nên , nói v n b n nh t d ng là nói tính ng gi i, hn ch gia t ng dân s , i m i t ư ch t c a n i dung v n b n.”? Và th c ra “ch c duy , ” nng, tài và tính c p nh t c a n i dung ưc Chúng tôi không ph nh ý ki n cho r ng c p” ngh a là gì? Làm sao mà m t “n i dung vi c c p nh ng v n trên s làm nên tính ưc c p” (ho c g i th ng nh ư bài T NG ch t n i dung cho ch ng h n lo i v n b n mà KT Ng v n 9 là “n i dung v n b n”) l i có SGK mu n gi i thi u ây - v n b n nh t th có cái g i là “ch c n ng” và “ tài”? Có dng. Th nh ưng ta c ng th y là th c t thì c th nói “tính c p nh t c a n i dung” nh ưng nh ư th gi i loài ng ưi ã v t v t th i i này qua th nào có th g i ưc là “ch c n ng” c a th i i khác v i h u h t các v n ưc các “n i dung”? C ng nh ư, nh ư th nào g i là “ bài v VBND trong SGK nêu lên nh ư là m t s tài” ca “n i dung”? di n gi i v n i dung lo i v n b n này (t Ti p theo, ng ưi d y và h c c ng r t khó ch ng chi n tranh , gìn gi hòa bình , mi dâm, th y ra ưc hi u liên h th a ti p v m t logic ng ưc ãi i v i tr em và ph n , th c hi n gi a câu tr ưc “ Cho nên, nói vn b n nh t d ng bình ng gi i cho n quan h gi a thiên
4. L.T. Tân, N. . Can / Tp Khoa h c HQGHN: Nghiên c u Giáo d c, T p 32, S 1 (2016) 34-40 37 nhiên và con ng ưi, giáo d c, vai trò c a ng ưi vi th c ti n”. Vi c hc chúng có ý th c ph n , quy n s ng c a con ng ưi, ). Ngay c mnh m v “tính c p nh t-th i s ” c a chúng khi nh ng v n ó tr nên “g n g i và b c trong tính cách là m t lo i v n b n “ c bi t” xúc” i n a thì c ng ch ng ph i m i mình nh ư th không ph thu c vào kho ng cách th i VBND c quy n “ c p” chúng. Th c ra, gian gi a th i im h c chúng và th i im khái quát hóa v tài thì khó mà “lo i bi t” chúng xu t hi n (liên quan t i chuy n CT và ưc nét riêng n i dung c a lo i v n b n. Ví d SGK ít nhi u ph i m b o tính n nh). V n nói “bài vi t v di tích l ch s , v danh lam ch là khi ư a chúng vào h c trong SGK thì th ng c nh ” thì r t chung chung, mu n là v n ph i c bi t thuy t minh miêu t l i b i c nh c p thi t-th i s thì ph i là chuy n b o t n vn b n xu t hi n cùng hi u ng xã h i c a v n di tích ang lâm nguy; T ươ ng t , giáo d c, vai bn ó. Nói chung, có th th y chúng ã trò ng ưi ph n , chi n tranh , ch m sóc s c “nh t d ng” to l n nh ư th nào thì ít nhi u ph i kh e tr em là chuy n muôn i, nh ưng tái mù chú d n rõ v hoàn c nh th i s v i nh ng ch hay v n n n buôn bán ph n có t ch c, nóng b ng c p thi t c a các v n cu c s ng- u n h t nhân , tiêm v c xin quá h n thì m i xã h i lúc ó. Nh ư ch chúng tôi th y thì h u là chuy n c p nh t. ht các bài c hi u các v n b n ưc g i là Tt nhiên, t nh ng góc nh t nh ta VBND trong SGK Ng v n 12 u không chú ý cng có th t m ng ý nh ng v n v a li t thích áng t i iu ó. Có th nói, ý nh g n kê là “nh ng v n g n g i và b c xúc c a i b môn Ng v n v i cu c s ng là m t iu t t. sng hi n t i”. Nh ưng iu quan tr ng h ơn là Nh ưng g n v i cu c s ng thì không ch là g n nói nh ư th ng th i c ng s khi n cho nh ng vi nh ng v n tr ưc m t và c ng có nhi u ng ưi nhìn nh n v n m t cách sâu r ng h ơn cách g n ch không ch là g n b ng cách ưa s th y r ng – nh ư v y là m i m t th h /th i VBND vào ch ươ ng trình và SGK. i u có m t “hi n t i” i s ng c a nó và th Ti n th c ng nên i chi u ph n liên quan thì c ng có ngh a là có th nói m i m t th n v n VBND các bài ÔN T P V V N h/th i i c ng có nh ng “v n b n nh t d ng” HC, TRI TH C C - HI U Văn b ản nh ật ca nó - nh ng “v n b n nh t d ng” nêu nh ng dụng (u cùng t p 1 Ng v n 12 nâng cao) v i “v n g n g i và b c xúc” c a i s ng th i bài T NG K T PH N V N B N NH T ca nó. Nói chung, ta có th ng ý v i vi c DNG c a Ng v n 9 . Có th th y TRI TH C nh n m nh t i tính c p nh t ca VBND nh ưng C - HI U Văn b ản nh ật d ụng khi nói n cng ph i th y r ng VBND (c th ) luôn “t ng c im n i dung VBND ch y u nh c l i các là c p nh t”. 4 Giá tr c p nh t mà nó t ưc tài-ch ã nêu bài T NG K T PH N ó s khi n ng ưi c th m thía v tính ch t VN B N NH T D NG c a Ng v n 9 . Ch “t ng là th i s ” c a v n ưc c p. Ho c có thêm m t n i dung m i ó là vn i m i nói ó là nh ng v n b n v n d ph i “g n ch t tư duy . Nguyên do có l là vì Ng v n 12 nâng cao có bài c hi u v n b n Tư duy h th ng - ___ ngu n s c s ng m i c a i m i t ư duy (Trích 4 Nói chung, xã h i công dân t do dân ch th c s s Mt góc nhìn c a trí th c - Phan ình Di u). cng hi n cho v n hóa nh ng “v n b n nh t d ng” th c Vy các v n b n ưc coi là VBND khác nh ư s. Và c ng ch khi nh ư th ta s có ngày càng nhi u Nhìn v v n v n hóa dân t c (Trích n hi n nh ng “v n b n nh t d ng” có s c c p nh t và lay ng mãnh m , nh ng v n b n “vi t v ” ưc (trong tr ưng i t truy n th ng - Tr n ình H ưu), Con hp nh t nh ó còn là v n “vi t ưc v ”) nh ng ưng tr thành “k s hi n i” (Trích Bàn v vn c p thi t-th i s mà ng th i l i v n “nói lên” o Nho - Nguy n Kh c Vi n) c ng h c trong ưc nh ng “v n xã h i có ý ngh a lâu dài”. Ho c c ng cùng t p sách này thì nói t i v n “g n g i và có th nói ó là nh ng v n b n n ơi mà tài nh t th i mãi bc xúc c a i s ng hi n t i” nào? Và th c ra, ni b t lên nh ch lâu dài! “V n b n nh t d ng” theo cách hi u c a SGK - h ơn bao gi h t có l chính là s n ý ngh a c p thi t i v i i s ng cùng tính c p ph m c a m t môi tr ưng v n hóa c hi u nghe nhìn, nh t c a Nhìn v v n v n hóa dân t c (Trích vi t lách truy n thông t do.
5. 38 L.T. Tân, N. . Can / Tp Khoa h c HQGHN: Nghiên c u Giáo d c, T p 32, S 1 (2016) 34-40 n hi n i t truy n th ng - Tr n ình Trên ây chúng tôi t ng nói theo nh ư quan Hưu), Con ưng tr thành “k s hi n i” im “Khái ni m v n b n nh t d ng không ph i (Trích Bàn v o Nho - Nguy n Kh c Vi n) là là khái ni m th lo i, c ng không ch ki u v n ch nào? 5 bn. Nó ch c p t i ch c n ng, tài và tính Th c ra, n u không bi t NBS ang gi i cp nh t c a n i dung v n b n mà thôi” (Ng thi u VNND thì ây ta t ưng NBS ang nói vn 9) thì ta d ưng nh ư có th nói v n b n nào v ki u v n b n ngh lu n (tác ph m thông t n- cng có th là VBND mi n suy di n ưc v n báo chí, l i kêu g i, l i phát bi u, b n tham bn có n i dung nói v nh ng v n b c thi t- lu n, bài bút chi n, ). Ch ph i là khi nói v cp nh t. L i ó không d nghe nh ưng khó bác (khái ni m) ki u v n b n ngh lu n ta c ng vì ta th y khi xét v hình th c VBND, NBS nói cp t i v n “ ch c n ng, tài và tính c p rõ “Xét v m t hình th c, v n b n nh t d ng có nh t” gi ng nh ư v y? V y vi c gì ph i xu t th ưc th hi n bng h u h t các th lo i v n khái ni m vn b n nh t d ng nói l i iu ã hc c ng nh ư các ki u v n b n.”. Nói cách khác ưc nói m t khái ni m ã có? mt tác ph m v n ch ươ ng, th ư, bút kí, h i kí, Nh ưng kh n i theo di n gi i ti p theo v thông báo, công b , xã lu n, b n thông tin, l i hình th c VBND thì n i dung c p nh t c p tuyên b , s d ng các ph ươ ng th c bi u t t nh ng v n g n g i và b c xúc c a i s ng t s , miêu t , bi u c m, thuy t minh, ngh lu n hi n t i ó ưc th hi n b ng không ch m i mi n có n i dung c p nh t c p v n b c hình th c v n b n ngh lu n mà còn g n nh ư thi t u có th xem là VBND. N u th thì xem vi hu h t các th lo i v n h c c ng nh ư các ra VBND cng ch ng có gi i h n gì v tiêu chí ki u v n b n. Thành ra ng ưi d y-ng ưi h c s hay c im hình th c c . Ng ưi c-ng ưi ly làm b i r i khi th y ch có nguyên t c gì hc TRI TH C C - HI U Văn b ản nh ật khi “xác nh” m t VBND ch nh vào cái tiêu dụng ch c s th y r t v t v n u mu n d ng chí tính ch t c a n i dung v n b n. Nói chung, tâm lí gi i cách dùng t “th hi n” trong cách di n gi i c a NBS ph n TRI TH C C - nói “Xét v m t hình th c, v n b n nh t d ng HI U Văn b ản nh ật d ụng khi n ng ưi ta d i có th ưc th hi n bng h u h t các th lo i n suy lu n r ng v n b n nào c ng có th là vn h c c ng nh ư các ki u v n b n.”. H c ng VBND mi n suy ch ng ưc nó có n i dung ít nhi u c m th y m t v mâu thu n hình thành cp nh t, c p nh ng v n b c thi t v i i nên gi a hai câu “V n b n nh t d ng không sng c ng ng. ph i là m t khái ni m ch th lo i v n h c ho c ki u v n b n.” (câu u on) và “Xét v m t hình th c, v n b n nh t d ng có th ưc th hi n bng h u h t các th lo i v n h c c ng nh ư 5. Di ễn gi ải hình th ức “văn b ản nh ật d ụng” của sách giáo khoa các ki u v n b n.” (câu k t o n). Liên quan câu chuy n hình th c VBND còn TRI TH C C - HI U Văn b ản nh ật có v n - t m g i là vi c s dng cách g i các dụng - Ng v n 12 di n gi i v hình th c vn b n c hi u b ng tên g i theo “hình th c VBND nh ư sau: c th c a v n b n”. R t cu c thì các ơ n v Xét v m t hình th c, vn b n nh t d ng ngôn b n ưc xác nh là VBND d n vào có th ưc th hi n bng h u h t các th lo i làm tài li u c hi u cho SGK Ng v n 12 c ng vn h c c ng nh ư các ki u v n b n. Tuy nhiên, ưc g i tên theo “hình th c c th c a v n do tính th i s cao nên các tác ph m thông t n bn”. Ta có th tìm th y các tên g i ó trong – báo chí th ưng phù h p h ơn. các ph n TI U D N, Chú thích, K T QU CN T, H ƯNG D N H C BÀI. Nói ___ chung, t i các bài h c c hi u c th c a SGK 5 Quay l i v i Ng v n 9 c ng có th t câu h i t ươ ng t Ng v n 12 các ngôn b n ưc NBS im m t vi ch ng h n các v n b n C u Long Biên - ch ng nhân ch tên là VBND ưc g i phân bi t b ng các lch s , ng Phong Nha , Ca Hu trên sông H ươ ng .
6. L.T. Tân, N. . Can / Tp Khoa h c HQGHN: Nghiên c u Giáo d c, T p 32, S 1 (2016) 34-40 39 tên g i sau - bài v n (trích t bài bài vi t ho c 6. T ạm k ết trích t ti u lu n) , bn thông ip hay li kêu gi. Có th th y nét m i trong ch ươ ng trình Nói chung, ta th y nh h ưng lí lu n ch ng Ng v n th hi n ra ch SGK ã ph c p cách lo i v n b n trong TRI TH C C - HI U dùng t “v n b n” g i ng lo t t t th y các Văn b ản nh ật d ụng không rõ ràng và khó v n ngôn b n ưc d n vào làm ngu n v n li u c dng, trong lúc th c t so n bài h c c - hiu hi u. Trong nh ng tr ưng h p nh t nh không các v n b n ưc xác nh là VBND trong Ng khó th y SGK ã quá c ý l thu c vào cách g i vn 12 c ng ch ưa th c s chú ý t i nh h ưng “v n b n”, b t k ó là cái “v n b n” ưc t o dy h c c hi u VBND th t s . Th c t là ch ra b i-vi c-dn-vào SGK hay úng v n là cái mãi n bài ÔN T P V V N H C cu i “nguyên v n b n” tác ph m. H u qu là nhi u sách ta m i th y v n b n ưc g i là VBND là ch gây r i l n gi a “v n b n”, “trích nh ng v n b n nào. Nh ư th c ng có ngh a là on/ on trích”, “tác phm (v n h c)”, vào lúc h c các v n b n ó ta không th y có “bài/thiên ”, “b n ”, “bài vi t”, “bài v n”, ch nào trong bài h c có dùng c m t VBND “bài (t p) làm v n”. Rõ ràng các tác gi Nguy n g i cái v n b n mà bài ang h ưng d n c Kh c Vi n, Tr n ình H ưu, Kofi Annan, Phan hi u nó. N i dung khung K T QU C N T ình Di u không vi t các văn b ản-bài v ăn có hay các câu h i ph n H ƯNG D N H C tên Con ưng tr thành “k s hi n i” , Nhìn u và cu i các bài này u bi u hin ý h ưng v v n v n hóa dân t c, Thông ip nhân Ngày lí gi i c s c ch t ư t ưng (không hi m khi Th gi i phòng ch ng AIDS , Tư duy h th ng - bc l r t rõ ý th c giáo d c công dân) và giá tr ngu n s c s ng m i c a i m i t ư duy . T t c ngh thu t (b c c v n b n, liên k t trong v n u ch nh ng phi n on trích ra t nh ng bn, tác d ng l p lu n, lu n im - d ng ý k t nguyên b n là sách, t p ti u lu n; c ng có ni v i phân môn làm v n). Nói chung, trên tr ưng h p l i là phi n on trích t b n rút g n th c t SGK v n th ưng c so n h ưng d n c mt ti u lu n do chính tác gi th c hi n. Và các hi u các v n b n ưc g i là VBND ó nh ư phi n on trích d n hi n di n gi a SGK ó nh ng v n b n v i “hình th c th lo i c th ” còn ưc l ưc b và hi u ch nh chi ti t. Do v y ca nó mà thôi. Trên i th có th nói chu i gi ó là bài 6 là không phù h p th c t (“b n bài ó ưc trình bày vào SGK không khác gì lai chân di n m c” c a cái vn b n ưc d n “c hi u v n b n” v n h c nói chung. Chúng vào SGK) và c ng không ph n nh úng v n ta không rõ ó là do không có s “ph i h p” t t mà SGK mu n di n gi i - v n hình gi a NBS bài TRI TH C C - HI U Văn th c VBND . bản nh ật d ụng này và tác gi biên so n các bài c hi u c th ó, hay là do có s t n t i th c s m t “kho ng cách” gi a t ng k t lí lu n VBND và th c ti n các v n b n ly làm d n ___ li u minh h a? Nh ưng suy cho cùng, câu 6 Cách g i các b n trích tác ph m c a các tác gi Nguy n Kh c Vi n, Tr n ình H ưu, Phan ình Di u là bài hay chuy n ây g n li n v i m t v n c t lõi - bài v n th y r i rác trong các ph n TI U D N, Chú thích, ó là có c n t v n VBND hay không (r t KT QU C N T hay H ƯNG D N H C BÀI. Có ráo khái ni m hóa nh ư là m t v n lí lu n v n th th y m t cách t p trung cách g i này bài m c 3.V ăn hc, hi n t ưng v n h c s hay ơn thu n ch bản nh ật d ụng bài ÔN T P V V N H C ( Ng v n 12 ư nâng cao , tp m t, tr.242): “Anh (ch ) hi u th nào là v n t ng k t v nó nh là nhóm ng li u c hi u - bn nh t d ng? Hãy phân tích ý ngh a c p thi t i v i i sn ph m c s c c a i s ng sinh ho t v n sng c a các bài : Nhìn v v n v n hóa dân t c (Trích n hóa hi n i)? Câu tr l i có l là Ch ươ ng trình hi n i t truy n th ng - Tr n ình H ưu), Con ưng Ng v n c t v n VBND là th a. Vi c c tr thành “k s hi n i” (Trích Bàn v o Nho - hi u các các v n b n chính lu n, bài báo, bài Nguy n Kh c Vi n), Thông ip nhân Ngày Th gi i phòng ch ng AIDS, 1-2-2003 (Cô-phi An-nan), Tư duy h vi t, bút chi n, i tho i bàn tròn - nh ng v n th ng - ngu n s c s ng m i c a i m i t ư duy (Trích Mt bn có th c ng ưc xem là tác ph m v n h c góc nhìn c a trí th c - Phan ình Di u”.
7. 40 L.T. Tân, N. . Can / Tp Khoa h c HQGHN: Nghiên c u Giáo d c, T p 32, S 1 (2016) 34-40 nh ưng không ph i là sáng tác ngh thu t ngôn Tài li ệu tham kh ảo t nói chung trong Ch ươ ng trình ã h c sinh ý th c ưc v v n g n k t th i s gi a [1] Ng V n 12 Nâng cao - T p m t, NXB Giáo ho t ng vi t lách (ngh c m bút) v i cu c dc Vi t Nam, 2012. sng xã h i ươ ng i, ý th c ưc tính cách [2] Ng V n 9 - Tp hai, NXB Giáo d c Vi t Nam, 2014. cp nh t, s n ng ng c a truy n thông v n bn nói-vi t. The Introduction of “Practical Texts” and the Reading Comprehension Knowledge of Practical Texts in Vietnamese Language and Literature 12 Lê Th i Tân, Nguy n c Can VNU University of Education, 144 Xuân Th y, C u Gi y, Hanoi, Vietnam Abstract: Teaching practical texts is a new issue in Vietnamese Language and Literature program at lower and upper secondary schools. This article is a discussion with the textbook writers about the ways “practical texts” are introduced and about their analysis of these so-called “practical texts”. Keywords: Practical texts, language and literature textbook, high school program.