Người Hà Nội - Tập 3

pdf

61 trang ngocly 1940

Download

Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Người Hà Nội - Tập 3", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

nguoi_ha_noi_tap_3.pdf

Nội dung text: Người Hà Nội - Tập 3

www.100hanoi.com Ngöôøi Haø Noäi Ngöôøi Haø Noäi Tp 3 Ch u Trách Nhi m Đinh Ti n Hoàng Biên T p Bùi Quang Tú Hi u Đính Đinh Ti n Hoàng Thi t K Nhóm thi t k Ban D án Hà N i Tôi Yêu ® HDINVESTMENT Đi L 1000 n ăm Th ăng Long 2010 1 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
www.100hanoi.com Ngöôøi Haø Noäi Hà N i luôn là m t ñ a danh v ăn hóa, kinh t , chính tr c a c n ưc. Tìm hi u các thông tin v kinh t , v ăn hóa, gi i trí .c a Hà N i luôn là m t nhu c u thi t y u c a nhi u t ng lp nhân dân. Bên c nh ñó, n ăm 2010 là n ăm quan tr ng, v i r t nhi u nh ng d p l k ni m l n, ñ c bi t là ñi l 1000 n ăm Th ăng Long. Đây là m t c t m c v ăn hóa, l ch s ñưc quan tâm c a c trong và ngoài n ưc. Đó chính là lí do chúng tôi l a ch n ch ñ v Hà N i ñ ñ nh h ưng n i dung cho d án chu i website Hà N i. D án chu i website v Hà N i mang tên Hà N i Tôi Yêu ñưc công ty CP ĐT Hoàng Đt tri n khai th c hi n t tháng 2 n ăm 2010. V i nh ng n l c, tâm huy t và tình yêu dành cho Hà N i, các thành viên ban d án ñã cho ra nh ng s n ph m v ăn hóa gây ñưc n t ưng v i ñ c gi yêu Hà N i. Đi L 1000 n ăm Th ăng Long ñang ñ n r t g n, d án c ũng ñang ñi vào giai ñon g p rút hoàn thành ñ hòa chung không khí c a ngày Đi L . D án là m t b c tranh t ng th , ñi t nh ng s ki n g n v i Đ i L , c ũng nh ư nh ng góc sâu trong tâm h n Hà N i, nh ng n p s ng, nh ng c m xúc c a ng ưi Hà N i. Bên c nh vi c xây d ng và hoàn thi n chu i website v Hà N i, Ban d án còn cho ra mt nh ng n ph m v Hà N i. Chúng tôi ñã dành nhi u tâm huy t ñ xây d ng T sách Hà N i v i nh ng n ph m ñin t ñưc t ng mi n phí cho quý b n ñ c. Chúng tôi hi vng nh ng tâm huy t này s mang l i cho quý b n ñ c yêu Hà N i nh ng ñiu thú v . Tư li u chúng tôi s d ng ñ th c hi n nh ng n ph m này hoàn toàn ñưc s ưu t m và biên tp t các ngu n trên Internet nên không tránh ñưc nh ng thi u sót. M t s t ư li u do l y các ngu n th c p, nên chúng tôi không th trích d n ngu n ñ y ñ . Chúng tôi mong nh n ñưc s thông c m t các tác gi . Xin chân thành c m ơn và mong nh n ñưc nhng góp ý t phía b n ñ c! Ban d án 2 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
www.100hanoi.com Ngöôøi Haø Noäi Mc L c Bà Tr n Th Thanh K ỳ và th ươ ng hi u cà phê c a nh ng ng ưi yêu n ưc 4 Cu danh th Nguy n Cao C ưng: M t ng ưi Hà N i hoài c 8 Dòng h ti t h nh kh phong “phát minh” ra bánh c m 11 Dươ ng Phú Hi n: Nhà s ưu t p bí n 16 GS Hoàng Th y Nguyên và ý t ưng m i: Ch ng bi n ñ i khí h u 20 GS Ngô B o Châu & m t cõi quê h ươ ng 23 Hoàng V ĩnh Giang: “Tôi may m n vì là ng ưi Hà N i!” 28 Hà N i trong m t KTS Hoàng Đo Kính 31 Hu du L ươ ng V ăn Can hành ngh s a kính 37 KTS H Thi u Tr : Nhà hát l n Hà N i là công trình v ĩ ñ i nh t ñ i tôi 41 Lê Hàm - ng ưi tr ng ñào Th t th n 45 Lê Đình Nghiên - Ngh nhân cu i cùng c a dòng tranh Hàng Tr ng 49 Lê Th Trung: Ng ưi lính quân y Hà N i l ng danh 53 Mt nhà 6 c m t quân 57 3 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
www.100hanoi.com Ngöôøi Haø Noäi Bà Tr n Th Thanh K ỳ và th ươ ng hi u cà phê c a nh ng ng ưi yêu n ưc 64 n ăm qua, cà phê Nhân ñã tr thành m t trong nh ng th ươ ng hi u ñ c ñáo trên ñt Hà Thành. Ít ng ưi bi t, th ươ ng hi u y ñưc m ñ u b i ba ng ưi lính bi t ñ ng, và cp v ch ng ông bà Thi - K ỳ ñã t tìm công th c pha ch , sáng l p nên m t th ươ ng hi u cà phê tinh t t hai bàn tay tr ng. Cà phê “bi t ñ ng ñ i” Ông Nguy n V ăn Thi là ng ưi ñã sáng l p cà phê Nhân. Ông sinh n ăm 1918, làng V Hà, huy n Bình L c, Hà Nam, quê h ươ ng c Tam Nguyên Yên Đ Nguy n Khuy n. Là con trong m t gia ñình nghèo nh ưng ông v n thông minh và h c gi i. Ông Thi nguyên là ñi viên Đi bi t ñ ng Liên khu 3 ( ñi bi t ñ ng Hoàng Di u) ho t ñ ng trong n i thành, dưi s ch huy c a ông T Đình Đ. N ăm 1946, gia ñình ông bà Thi ñi t n c ư Vân Đình. Đưc s g i ý c a c p trên, ông Thi quy t ñ nh m quán bán cà phê, v a là ngu n s ng c a gia ñình, ngu n kinh phí ho t ñ ng cách m ng, l i có th tr thành n ơi nh n liên l c c a cán b Cách m ng. Ông Thi cùng v i 2 ng ưi b n là ông Th và ông Nhân ñã t nghiên c u, mua cà phê t ươ i v rang, xay. 4 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
www.100hanoi.com Ngöôøi Haø Noäi Nh ng m cà phê ñu tiên ñu không thành công, m thì s ng, m thì cháy khét. Ông Thi ph i vào t n liên khu 4 c ũ, n ơi có nh ng ñ n ñin nh ñ tìm hi u v các lo i cà phê. Ông ch n mua h t và nghiên c u pha tr n v i t l t ng ph n khác nhau. Cà phê do ông Thi ch bi n, v i m t t l “bí m t” gi a cà phê chè và cà phê v i, có h ươ ng v th t ñ c bi t, quy n r ũ ñưc nh ng ng ưi am t ưng m th c. Thi ñim y Hà N i có 2 quán n i ti ng là cà phê T ng và cà phê Ngôn, ñưc ñ t theo tên ng ưi ch c a hi u. Ba ng ưi b n bi t ñ ng ñ i – ba “sáng l p viên” th ng nh t ly t Nhân cho tên hi u c a quán. Ch Nhân không còn là tên riêng mà ch a ñ ng hàm ý Nhân ñc, Nhân tâm, Nhân h u, Nhân ngh ĩa b n bè và c ũng nh m ñ tr thành mt b ba cà phê n i ti ng “T ng – Nhân – Ngôn” c a Hà N i sau này. Cà phê Nhân do ba ng ưi sáng l p, nh ưng ch có gia ñình ông bà Thi K ỳ là ng ưi tr c ti p tìm tòi, ch bi n và kinh doanh. Quán cà phê Nhân Vân Đình thu hút ñông ño ng ưi th ưng th c, tr thành ngu n thu nh p chính nuôi s ng 18 ng ưi trong gia ñình ông bà Thi K ỳ th i k ỳ t n c ư. Cán b kháng chi n c ũng ch n ñây là m t “m t c ” ñ g p g, móc n i liên l c, trao ñ i tin t c quân s , tình báo gi a n i thành và vùng s ơ tán ña ph ươ ng. M t s cán b cách m ng ñã mua s n ph m c a ông bà Thi, m thêm c a hàng mang tên cà phê Nhân t i các vùng C ng Th n, Ch Đ i . r ng thông Anh em ho t ñ ng trong vùng hay ñi công tác t i ñâu ñu tìm ñn cà phê Nhân ñ móc n i, liên h. Nh ư th , cà phê Nhân không ñơ n thu n là tên g i c a m t c a hi u và s n ph m na, nó còn làm nhi m v nh ư m t tín hi u liên l c c a cách m ng. Năm 1949, Pháp nh y dù Vân Đình, ph n l n gia ñình ông Thi tr v Hà N i. Riêng ông bà, cùng m t s anh em ru t l i s ơ tán v Nho Quan (Ninh Bình). T i ñây, quán cà phê Nhân ti p t c ñưc m ra ñ kinh doanh. Dòng ng ưi ñ v Nho Quan t n c ư c ũng rt ñông, quán Cà phê Nhân ñã l y l i ñưc không khí s m u t nh ư th i gian Vân Đình. S ph n cà phê Nhân c ũng l n ñ n, c ũng s ng c nh “s ơ tán” nh ư nhân dân ta nh ng n ăm tháng ch ng Pháp. N ăm 1951, ông T Đình Đ xin v i liên khu tr ưng Hoàng Sâm cho ông Thi tr v Hà N i m quán cà phê ñ làm n ơi sinh ho t c a ñ i bi t ñng. Th là ông Thi cùng v l i d t díu gia ñình “dinh tê” (m t ki u nói ám ch vi c tr l i thành ph th i ñó - T là thành ph ). Ngày y, gia ñình nào ñang t n c ư mà “dinh tê ” thì b xem nh ư là ph n ñ ng. B t ch p l i ra, ti ng vào c a ng ưi xung quanh, vì nhi m v , ông bà Thi ñã tr v th ñô, gây d ng l i quán cà phê Nhân t i s nhà 100 ph C u G . Cu i nh ng n ăm 1950 thì cà phê Nhân ñã tr thành m t trong nh ng quán b c nh t Hà Ni. 5 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
www.100hanoi.com Ngöôøi Haø Noäi Ng ưi ph n làm nên th ươ ng hi u cà phê Nhân Bà Tr n Th Thanh K ỳ sinh n ăm 1930 t i làng Hoàng Xá, xã Vân Đình, huy n ng Hoà, tnh Hà Đông (nay là Hà N i). Bà sinh ra trong m t gia ñình gia giáo, có b là th y lang gi i, n i ti ng trong vùng. Nay, tuy ñã vào cái tu i “x ưa nay hi m” nh ưng bà v n gi vai trò là “Ch t ch HĐQT” cho con cháu trong vi c ch n mua nguyên li u, pha ch và rang xay cà phê Nhân. Năm 1960, Nhà n ưc th c hi n c i t o công th ươ ng, cà phê Nhân ñưc ñưa vào h p doanh trong Cty ăn u ng Hoàn Ki m. Bà K ỳ ñưc giao ph trách k thu t rang, xay cà phê c a hàng s 8 Đin Biên Ph , hai ng ưi con gái pha ch Khách s n Phú Gia. Do ñi s ng nh ng n ăm bao c p khó kh ăn, ch t v t, l i s ng ch t v i ngh cà phê bao nhiêu n ăm, ñu nh ng n ăm 1980, sau khi ngh h ưu, bà K ỳ m l i quán cà phê s 27 ph L ươ ng Ng c Quyn và nhanh chóng ñông khách tr l i. Ông Nguy n V ăn Thi và bà Tr n th Thanh K ỳ n ăm 1977 (nh t ư li u gia ñình) Do tu i tác, ông bà Thi K ỳ ñã thôi không tr c ti p bán hàng mà giao l i cho cô con gái út, mnh d n thuê l i bãi ñt tr ng ngã ba Hàng Hành (t c s nhà 37 bây gi ) làm n ơi kh i nghi p. Ph Hàng Hành khi y ch là m t ngõ nh v ng v ch ñi v a chi c xích lô; là ch cho m y ñ a tr r i chi u và ch ơi bi. Cái quán nh , vách b ng cót ép, l p lá chuyên bán bánh m ỳ và cà phê c a bà H nh là lo i hình kinh doanh duy nh t c a ph . Khách t i ñây ch y u là khách quen c a cà phê Nhân t th i tr ưc ñó. 6 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
www.100hanoi.com Ngöôøi Haø Noäi Kinh doanh cà phê th i bao c p m i th ñ u phân ph i, ñưng và s a c c k ỳ hi m nh ưng nh tài xoay x , làm ăn luôn gi uy tín v ch t l ưng, cà phê Nhân c a bà H nh, con gái út c a ông bà Thi K ỳ ngày càng thêm ñông khách. Sau nhi u n ăm v t l n v i vi c kinh doanh, th ươ ng hi u cà phê Nhân ñã ñưc ñ n bù x ng ñáng. Không ch ñ ti n mua và xây d ng quán cà phê l n s 39 ph Hàng Hành, bà H nh ñã phát tri n cà phê Nhân thành m t th ươ ng hi u l n trong l ĩnh v c m th c Hà N i, tr thành m t d u n không th phai m trong lòng nhi u ng ưi Hà N i. Cho t i th i ñim này, Hà N i ñã có g n m t ch c quán mang th ươ ng hi u Cà phê Nhân do các con và cháu ông bà Thi K ỳ m , nh ư: Cà phê Nhân s 39D Hàng Hành, s 9 Láng H , s 143 Nguy n Thái H c, ph Đê La Thành Ngõ Hàng Hành nh bé ngày nào gi ñã tr thành “ph cà phê”. Có th nói, s hoà quy n gi a ni m say mê tìm tòi và sáng t o ra công th c sao t m, pha ch riêng có cho cà phê Nhân c a ông Nguy n V ăn Thi và s gìn gi , ch bi n khéo léo t ñôi m t, bàn tay bà Tr n Th Thanh K ỳ ñã ñ l i cho Hà N i m t th c u ng ñ c ñáo. Không bi t ñã có bao nhiêu ng ưi Hà N i n y sinh ý tưng m i khi ng i l ng l nhìn nh ng gi t cà phê Nhân ch m ch m nh ? Ông Nguy n V ăn Thi ñã m t t n ăm 1995. Hi n bà Tr n Th Thanh K ỳ an nhàn d ưng già trong mt c ăn ngõ nh trên ñưng Nguy n Thái H c – Hà N i. Bà v n t tay mình rang xay cà phê. Ngõ nh y luôn th ơm s c m t mùi h ươ ng n ng ñưm. 7 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
www.100hanoi.com Ngöôøi Haø Noäi Cu danh th Nguy n Cao C ưng Mt ng ưi Hà N i hoài c Cao C ưng không ph i là ng ưi ít nói. Nh ưng trong nh ng câu chuy n c a mình ông th ưng ít nh c ñ n hi n t i và t ươ ng lai; th i l ưng l n là nh ng h i ni m quá kh mà ông cho r ng bao gi c ũng ñ p nh t Khi tôi g p Cao C ưng ñ th c hi n bài vi t này, bi t v ý ñ nh c a TT&VH ông ñã ñ ngh ñ ng ch vi t m t bài báo mà hãy làm h n m t cu n sách. Đó không ph i là m t cu n sách ch v ông mà v nh ng con ng ưi ñã cùng nhau xây ñp lên n n bóng ñá Hà Ni, v nh ng k ni m nh ng khó kh ăn và c nh ng may m n mà nh ng c u th Hà N i nh ư Cao C ưng ñã tr i qua. Cao C ưng nói: “Hãy ñng ch g i g n riêng mình tôi trong m t trang báo nh nhoi mà hãy vi t v nh ng ng ưi nh ư cha tôi (danh th Thái A), anh tôi (danh th Ba Đ n), v nh ng ng ưi ñi tr ưc, nh ng ng ưi cùng th i và c nh ng th h sau tôi”. “L ch s bóng ñá Hà N i” – ñó là cái tên mà Cao C ưng ñ t cho cu n sách mà ngày ñêm ông p . Th m chí, ông còn g i ý s n sàng ñi ki m ngu n tài tr , ñ u ra và c huy ñ ng s tr giúp v thông tin t ư li u ñ chúng tôi th c hi n cu n sách ñó cho k p k ni m 1000 n ăm Th ăng Long – Hà N i. Cái nhi t huy t nh ư th c ũng ch vì ông quá yêu bóng ñá th ñô, yêu m nh ñ t này và cm th y ti c nu i khi gi i tr bây gi còn bi t quá ít v m t th h c u th nh ư ông. Mt trung phong ch ơi bóng bàn Ít ai bi t dù sinh ra trong “nhà nòi” bóng ñá nh ư th nh ưng Cao C ưng l i xu t thân t môn bóng bàn tr ưng ph thông. Nh có th hình t t và l i ñưc ñánh giá là có n ăng khi u th thao, Cao C ưng ñưc tuy n vào Đi bóng ñá Thi u niên Hà N i. Đáng ra Cao Cưng ñã là c u th c a Công an Hà N i nh ư l a b n bè th i ñó vì t t c thành viên c a ñi Thi u niên Hà N i ñ u ñưc tuy n th ng vào ñi bóng ñ i di n c a th ñô này. Nh ưng m t ch n th ươ ng x y ra ngay tr ưc ñ t tuy n quân ñó ñã bu c Cao C ưng ph i ng m ngùi n m trên gi ưng b nh v i chi c chân trái bó parafin nhìn b n bè ra ñi. May thay nh tr ưc ñó t ng có l n ñ n n ơi Th Công ñóng quân ngo i ô Hà Nôi ñ th ăm anh ru t Th Anh (Ba Đ n) r i ch ơi bóng ñó nên kh n ăng c a Cao C ưng ñã ñưc các HLV bi t ñ n. Chính vì th mà khi ñưc Th Anh ti n c , Th Công ñã nh n ngay Cao C ưng dù ñôi chân còn t p t nh. 8 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
www.100hanoi.com Ngöôøi Haø Noäi Ch ch ơi ñ i tr g n 1 n ăm r ưi, Cao C ưng ñã ñưc nh c lên ñi 1 và n i danh v i li ch ơi h t mình và ñy uy l c. Cha con nhà Cao C ưng Hi t ưng l i nh ng tháng ngày ch ơi bóng, quãng th i gian ñáng t hào nh t v i Cao Cưng không ph i là nh ng ñ t t p hu n n ưc ngoài liên ti p mà th i ñó ch có Th Công may m n ñưc ưu ái ñài th hay nh ng gi i vô ñ ch toàn qu c sau gi i phóng ñã làm nên s nghi p oanh li t c a ông. Cao C ưng nh nh t nh ng gi i bóng ñá H ng Hà dành cho các ñi bóng phía B c mà ch y u là Hà N i th i ñ t n ưc ch ưa th ng nh t. Khi ñó, nh ng tr n ñ u hu h t ñưc t ch c t i Tr ưng hu n luy n th thao Nh n b t ch p nh ng ñ t t n công phá ho i mi n B c c a Không quân M . Quanh sân ñ u khi y là l n nh n nh ng h m trú n ñ ch c n nghe còi báo ñng là các c u th l n BHL 2 ñ i có th nh y xu ng ngay. Ch c h n ch ng ñâu nh ư Vi t Nam trong th i k ỳ ch ng M ác li t y, khi m t gi i ñ u l i có ñiu l quy ñ nh công nh n luôn k t qu cu i cùng c a tr n ñu n u th i ñim báo ñ ng di n ra khi tr n ñ u ñã ñưc 75 phút; n u ng ưc l i thì 2 ñi s ph i ch ơi l i t ñ u vào hôm sau. Th nh ưng theo Cao C ưng thì trong nh ng ngày tháng y c b ưc vào sân là các c u th ñ u ch ơi h t mình b t ch p cái ch t có th treo l ơ l ng trên ñu. 9 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
www.100hanoi.com Ngöôøi Haø Noäi Ni ni m Th Công Giã t ñ i c u th v i vô s vinh quang, Cao C ưng chuy n sang nghi p HLV r i l i làm qu n lý bóng ñá Su t 40 n ăm ông g n ch t v i qu bóng tròn và màu áo Th Công. Bây gi khi ñ i bóng quân ñi ñã b xóa tên thì ñó luôn là n i ñau c a vào tim Cao C ưng m i khi ai nh c ñn. Ông k l i r ng vào cái ngày Th Công chính th c bi n m t trong làng bóng Vi t y, có m t ng ưi hâm m ñã g i ñin ñ n cho ông ñ trách vì ng r ng ông v n còn n m cươ ng v lãnh ño ñây. Ng ưi ñó ñã ch nói 1 câu v a làm ông ñau mà ng m l i còn th y a n ưc m t: “Không nên xóa tên Th Công vì ñó không ph i là ñi bóng ch c a quân ñi mà c a toàn dân” Bây gi , m i l n ñi qua sân C t C th y ng ưi ta dành ñu xe ô tô và ñâu ñó th nh tho ng có ng ưi chia nhau ñá bóng ph i thì Cao C ưng l i ñau lòng mà t h i “Bao gi cho ñn ngày x ưa?”. Cu th tr bây gi khó ñ ngày x ưa Gi thì m i cu i tu n Cao C ưng v n ra sân Hàng Đy xem bóng ñá nh ưng ch v i m c ñích công vi c trên c ươ ng v Giám ñ c chi n l ưc phát tri n th thao c a T&T. Cao Cưng không còn th y bóng ñá Vi t Nam h p d n vì b n tr gi ñá bóng mà không có trái tim nh ư cái th i khán gi s n sàng ñi c phi u g o ñ l y vé vào sân xem th h bn ông thi ñ u. C v n ăng l c, Cao C ưng c ũng th y c u th kém ngày x ưa nhi u quá bi vì theo ông th h tr bây gi còn kém ý chí t rèn luy n. Cao C ưng ñư a ra m t phép tính, ngày x ưa nh ng c u th thu c c p ñ i ki n t ưng nh ư ông (không quá ít) lúc nào ki m tra c ũng ph i ch y d ưi 12 giây nh ưng gi ngay c c u th chuyên nghi p c a Vi t Nam c ũng khó ñ t t c ñ ñó. Trong th i gian không xa Cao C ưng s qu n lý m t trung tâm ñào t o bóng ñá tr c a T&T xây t i Hà N i. Ông p ý t ưng s ph i rèn luy n cho các h c trò không ch là cái chân, cái ñu mà còn c trái tim bi t h t mình v bóng ñá n a. Tuy nhiên ông c ũng lo rng trung tâm c a ông s khó thu hút ñưc nhi u h c viên ngay Hà N i vì gi các thành ph l n hi m b c ph huynh mu n con ch ơi th thao chuyên nghi p. Và vì th b n thân ông c ũng ch ng th nào tr l i r ng ñ n bao gi s l i có 1 danh th ng ưi Hà N i nh ư ông ngày x ưa 10 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
www.100hanoi.com Ngöôøi Haø Noäi Dòng h ti t h nh kh phong “phát minh” ra bánh c m Bánh c m Nguyên Ninh, ch ng bi t t bao gi , c t nhiên nh ư là s ng v y, tr thành mt trong nh ng ñ c s n không th không nh c ñ n c a Hà Thành. M i khi bày ra, chi c bánh c m l i g i cho ng ưi ta n i hoài ni m v m t Hà Thành c kính, v nh ng con ng ưi “d u không thanh l ch c ũng ng ưi Tràng An”. Ca ñ dành vô giá Câu chuy n c a bà Nguy n Th H ng Vân, ng ưi con gái c a gia ñình dòng h Nguy n Duy v i th ươ ng hi u bánh c m gia truy n Nguyên Ninh s nhà 11 ph Hàng Than ñm tâm hoài c . Chi c bánh c m v i ng ưi khác ch là m t lo i th c ph m, còn v i gia ñình bà, nó còn nh ư là m t l s ng, ñúc k t tinh hoa c a c dòng h này. Bánh c m, bánh xu xuê gi ng bánh ch ưng, bánh dày, ñu là s n ph m t g o n p, ñ xanh, b c lá chu i. Nh ưng bánh c m, bánh xu xuê tinh l c h ơn, cách ch bi n c ũng c u k ỳ h ơn. Bánh c m ch bi n t lúa n p non làm c m, men, t o h ươ ng v ng y ng y nh ư s a, xào ñưng, thêm nhân ñu xanh giã nhuy n v ươ ng m y s i d a n o khéo. 11 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
www.100hanoi.com Ngöôøi Haø Noäi Đi v i bánh c m, quan tr ng nh t là có ñưc ngu n c m ñ t ch t l ưng. Ngày tr ưc, bánh c m Nguyên Ninh l y c m làng Vòng, làng L ven Hà N i. C m r t th ơm ngon và mm. Ch c n ăm qua ñô th hóa h t m t r i, c m ph i ñưa t Thái Bình lên. C m m i năm hai v , v chiêm vào tháng T ư, tháng N ăm và v mùa vào tháng Tám, tháng M ưi. Cũng là lúa n p non, nh ưng c m b c trong thúng lá sen mà ta hay th y gánh ñi bán rong, ăn t ươ i ho c ch m v i chu i là lo i c t non. Còn c m ñ làm bánh ph i là c m già, ngh ĩa là lúa c t th i ñim h t ñã ch c xanh. C m thu ho ch ñưc x lý qua r i cho vào chum, h ũ , ñ y kín khi nào làm bánh m i l y ra. Đu xanh làm nhân bánh ph i ñưc l a chn k , h t m y ñ u, thêm các lo i ph gia nhuy n cùng nh ư m t sen tr n, d a n o. C m ưp theo cách riêng r i ñem xào trên ch o nóng v i ñưng kính kho ng hai gi ñ ng h ñ n khi h t n p qu n l i nh ưng ph i vn gi ñưc màu xanh, g n t i thì nh vài gi t n ưc c t hoa b ưi ñ t o thêm h ươ ng v. Trong các công ñon làm bánh, thì xào là quan tr ng nh t. Non l a thì bánh nhão, quá l a thì khê, khét C m xanh bao ngoài, nhân ñ vàng, d a tr ng bên trong, th ơm ph c mùi lúa m i, th m ñưm tình quê h ươ ng là th . Xưa nay ng ưi ăn bánh c m thì nhi u, nh ưng ng ưi mu n tìm hi u g c gác cái th bánh ñm ñà h ươ ng v tr i ñ t, th ơm ngon ng t bùi y thì l i ch ng có m y. H i bánh c m có chính xác t n ăm nào, bà Vân c ũng ch u. Ch bi t r ng ng ưi ñ u tiên làm ra cái bánh cm, nói nh ư thu t ng bây gi g i là “phát minh ra”, là c bà Tr ưng Ái c a dòng h Nguy n Duy. C bà Tr ưng Ái sinh ñưc m t ng ưi con trai nh ưng y u m nh. Con dâu c Tr ưng Ái, bà Hoàng Th Đích góa b a t n ăm 17 tu i, c ũng sinh ñưc duy nh t m t mn con, là ông Nguy n Duy t (c thân sinh ra 8 anh ch em nhà bà Vân) r i v y nuôi con, ph ng d ưng m ch ng. Bà ñưc vua Kh i Đ nh ñích thân ban phong cho b n ch “Ti t H nh Kh Phong” danh giá. V n là ng ưi Hà N i g c, bà c th ti p n i ngh bánh gia truy n nhà ch ng, ñưng ng ưi hàng ph quý m n l y luôn cái tên s n ph m c a gia ñình mà g i: c C m. Ông Nguy n Duy t l n lên, th a h ưng ý chí c a m và truy n th ng c a dòng h Nguy n Duy, l i càng làm cho bánh c m Nguyên Ninh thêm c ưng th nh. Th i Pháp, ông t t ng là m t ng ưi n i ti ng trong gi i ch ơi ñ c . “Ông c là ng ưi l ch lãm. Ti ng Pháp nói nh ư gió. Trong nhà bày bi n c c ñ p, th hi n m t t ư duy th m m c c cao. Hi chúng tôi còn bé, ngay n ơi c a ra vào s nhà 11 Hàng Than này, ông c d ng m t bc bình phong Tây S ươ ng Ký c khi n ai vào c ũng ph i tr m tr ” - bà Vân nh l i - “B c bình phong y gia ñình bây gi v n gi , nh ưng tr i qua m t giai ñon không ai ch ăm sóc quét m i phun s ơn nên ñã h ng, không tr ưng bày ñưc n a”. 12 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
www.100hanoi.com Ngöôøi Haø Noäi Ngày c C m h i v cho ông t, món bánh c m ñ c s n c a gia ñình ñóng thành mâm ln, h nhà gái t trên xu ng d ưi t m t c khen ngon. Bà Nguy n Th Tu t c ũng ng ưi Hà N i g c, v a ñ p v a ñ m, khéo tay ch ng kém m ch ng. Nh phúc m c a t tiên, bà Tu t có ñông con cái. Ng ưi ñ i có câu con ñc, cháu ñàn, chính là ng vào gia ñình dòng h Nguy n Duy này v y. Khi bà Tu t v làm dâu, thì c ơ ng ơi mà c bà Tr ưng Ái và bà c C m xây d ng nên ñã r t b th r i. Nh ưng không ph i vì th mà bà có t ư tưng h ưng th . M t nách bà v a nuôi con, v a n i ti p ngh truy n th ng làm bánh cm c a gia ñình, bà còn khéo tay làm ñưc nhi u lo i bánh khác nh ư bánh xu xê, bánh bao, bánh Tô Châu khi n cho ñ a ch 11 Hàng Than lúc y càng n c ti ng ch n kinh kỳ. Nhà ñông con th nh ưng ñu do m t tay bà d y d , ông t ch ưa bao gi ph i quát mng, roi v t m t ñ a nào. “Ngày y chúng tôi ñưc d y d m t cách c n th n nh ư các gia ñình n n n p khác. Đông con gái thì l m chuy n, nh ưng dù có ñang chí choé nhau, b ñi qua ch ñưa m t l m t cái là tr t t ngay, ch ng ñ a nào dám ho he n a. C ũng t s khuôn phép y mà chúng tôi nên ng ưi nh ư bây gi . Nh c công có, nh c s có, nhà giáo có, kinh doanh có, b n thân tôi tr ưc c ũng là k toán c a c ơ quan nhà n ưc, ngh hưu r i gi cùng các anh ch em quây qu n trông nom nhà bánh. Ai ñi làm “ông to bà ln” gì ñâu c ũng m c. V ñ n nhà ñu ph i x n tay vào làm. T t c chúng tôi ñ u luôn ghi nh công ơn t tiên, cha m ñã cho chúng tôi m t cái ngh , d y d chúng tôi nên ng ưi”. Ti p c i cho b p l a ngh Các anh ch em nhà bà Vân, ng ưi tr tu i nh t nh ư bà giáo Nguy n Th Hi p c ũng ñã ngoài cái tu i “l c th p nhi nh ĩ thu n.” Có câu: dâu con, r khách, thông th ưng, ngh gia truy n c a gia ñình ch truy n cho con dâu, không truy n cho con gái. Nh ưng gia ñình Nguy n Duy, ai c ũng ñ u ph i có ý th c gìn gi ngh truy n th ng c a gia ñình, và ñu ph i h c cách làm bánh. Bà Vân nh l i r ng, t h i bà ch 7 – 8 tu i, m bà ñã b t ñ u bày d y cho các anh ch em trong nhà làm bánh c m. Ng ưi nào làm công vi c phù h p v i tu i y nh ư ch n lá chu i, r a lá, ngâm, ñãi ñ Ngày y nhà Nguyên Ninh không ph i ch có s 11 ph Hàng Than nh ư bây gi , mà c s nhà 13 và s nhà 23, ñưc chia ra x ưng s n xu t và nơi , nhà ti p khách riêng. Th a y ph Hàng Than thu c làng Yên Ninh, t ng Yên Thành, là ngo i thành Hà N i. N ơi ñây x ưa kia là b n bãi ñ dân thuy n chài d c sông Hng lên bán than, và c ũng có nhi u gia ñình làm ngh buôn bán, thu gom than ñ cung cp cho Hà N i. V sau, b n bãi lùi d n ra b sông Cái, c nh v t th i th m i d n thay 13 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
www.100hanoi.com Ngöôøi Haø Noäi ñi Thì c ũng ñúng thôi, ngay nh ư gia ñình nhà Nguyên Ninh c ũng ñông ñúc khác x ưa ri. Nhà Nguyên Ninh m i n ăm có 2 ngày gi l n là gi ông t, gi bà Tu t, con cháu kéo v v a ñúng 12 mâm c , s p kín thành 2 dãy d c nhà. Tr tr ưng h p hãn h u nh ư ñang công tác n ưc ngoài, còn thì b t c con cháu ñ u ph i c g ng v nh ng ngày y, va là ñ g p nhau, v a ñ tái h i quy t tâm gi v ng ngh truy n th ng c a gia ñình. Trong s nh ng ng ưi con c a gia ñình dòng h Nguy n Duy, c nh c s Nguy n Duy Quang, tác gi bài hát Hoa Tràng An n i ti ng và nhi u nh c ph m hay vi t v Hà N i, cho thi u nhi ñưc nhi u ng ưi bi t ñ n. Nh ưng ít ai bi t ñưc r ng nh c s Nguy n Duy Quang c ũng là m t th làm bánh c m tài ba. Tháng 9/2009 v a r i, nh ng ng ưi bn và h c trò c a ông ñã t ch c m t ñêm nh c k ni m m t n ăm ngày m t c a ông t i Nhà Hát L n Hà N i. Các l a h c trò c a nh c s Nguy n Duy Quang có nhi u ca s n i ti ng nh ư M Linh, Ng c Khuê, Ng c Tùng, Qu ỳnh Chi Có m t giai ñon bánh c m Nguyên Ninh lao ñao, th m chí ñã có lúc m t h n trên th tr ưng. Cái th i công – t ư h p doanh, ông bà Nguyên Ninh c ũng ph i vào h p tác, nh ưng ngh thì không th ñưc phép truy n cho ng ưi ngoài. Bánh c m Nguyên Ninh ng ng s n xu t m t th i gian là vì th Cái gì c a truyn th ng thì tr l i cho truy n th ng Cùng v i s phát tri n c a xã h i, ñ i s ng ñi lên, bây gi bánh c m v a nhi u v a r , khái ni m ñ c s n nhi u khi ch còn trong nh ng ngôn t ca t ng. M c dù v n là m t mc không th thi u trong các ñám c ưi, h i, nh ưng v i ñám tr bây gi , b o cho chúng cái bánh c m, ch ưa ch c chúng ñã thích b ng nhi u th khác h ơn. Nói bánh c m bây gi khác ngày x ưa, là có lý do c a nó. Ngày tr ưc, bánh c m ñ c m nguyên h t. C n m t mi ng, vào ñn bên trong v n còn th y h t c m, th ơm ngon ñc tr ưng mà không l n ñi ñâu ñưc. Bánh bây gi , c ph Hàng Than ch không ch riêng gì nhà ai, c m h u nh ư không ñ nguyên h t n a. V n d o ñ y, v n th ơm ñy, bánh ñưc s n xu t nhanh h ơn, l ưng tiêu th c ũng l n h ơn r t nhi u nh ưng ng ưi ăn không th có c m giác nh ư bánh c m ngày tr ưc ñưc. Ch t l ưng bánh thì v n t t thôi, không mc, không thiu, nh ưng h ươ ng v thì có s thay ñ i. Bánh c m Nguyên Ninh t th i Pháp ñã có b n ñă ng ký “nhãn hi u trình toà” h n hoi, nó t a nh ư gi y ñă ng ký ch ng nh n b n quy n bây gi . Ngày x ưa, có t gi y y thì ph i uy tín l m, và không ph i ai cũng theo ñưc. Còn bây gi , gi y ñă ng ký b n quy n qu c gia h n hoi, in ngay m t sau hp gi y b c bánh, ch ng nh n ñă ng ký an toàn v sinh th c ph m ñ y ñ c , nh ưng bánh vn không th có ñưc cái s kính n nh ư ñã t ng 14 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
www.100hanoi.com Ngöôøi Haø Noäi Gian nhà s 11 ph Hàng Than gi v a là n ơi ti p khách, v a là s nh bán hàng luôn. Mt chi c ph n c kê ngay sát b c t ưng phía trong, bên trên là m t b c tranh kh c g c, song hành là ñôi câu ch m t ñá n m ng c, r t c kính. Hai bên là hai t m hình ông bà t - Tu t trong khung tròn b ng g , to. Trên cùng là b c hoành phi kh m trai ñã c ũ ñn m t nét. Hai bên trên c a ra vào bu ng trong có treo 2 b c tranh ch . Bà Vân b o tt c ñ u t th i các c ñ l i. Đã có l n gia ñình nh ng ưi ñ n d ch nh ng ch y, nh ưng r i có v nh ư v n ch ưa th hi n ñưc ñ y ñ ng ngh ĩa c a nh ng b c hoành phi câu ñi y, nên gia ñình c ũng ch ng dám “khoe” v i khách. Ch có m t ñôi câu ñ i phía trái t ưng nhà thì bà Vân ñc nôm cho chúng tôi và r ng ñó v a là l i r ăn d y c a b trên ñi v i con cháu c a dòng h Nguy n Duy và c ũng là ph ươ ng châm s ng c a c ñi gia ñình: Hoà khí xuân vô h n/Bình tâm l c t nhiên . Đôi câu ñi kh c g s ơn son ñã chuy n sang màu c ũ k , gi a là ch phúc ch m g r t c u k ỳ nh ư luôn là l i nh c nh ñi v i con cháu trong dòng h bi t gi gìn s thu n hoà thì cu c s ng lúc nào c ũng t ươ i vui nh ư ñt tr i mùa xuân. Trong kinh doanh, cái tâm gi ñưc trong sáng thì vi c làm ăn thu n l i, l c theo ñó ñua nhau kéo v . Còn m t chi ti t n a v c ăn nhà s 11 Hàng Than mà không th không nh c ñ n. T ưng nhà ñưc xây 30 (dày 30cm, 3 hàng g ch) mùa ñông m, mùa hè mát nh ư h u h t các căn nhà ki n trúc Pháp c Hà N i còn l i. Nh ưng ñc bi t nh t ph i là nh ng ch Th ñưc “in” m t ñ khá dày ñc trên t ưng. Nguyên m u nh ng ch ñó có l là m u ñ , nh ưng ch ng hi u b ng lo i ch t li u gì mà qua bao nhiêu l n vôi s ơn mà v n c hi n trên t ưng, không h b m t ñi. Bà Vân b o, khi m i quét m u l i b c t ưng thì các ch có v b che l p, nh ưng c sau th i gian kho ng m t tháng, khi vôi s ơn ñã khô, thì các ch y l i hi n lên, m m thôi, nh ưng ñ ñ cho b t c ai c ũng có th nhìn th y. Bà Vân b o, ñã có h i m t vài ch xu ng c p, có ng ưi ñ xu t ph ươ ng án b l p trát c ũ vôi v a bata ñi mà trát m i l i cho s ch s , nh ưng gia ñình không ñng ý Ng ưi Hà N i t hào vì có bánh c m Nguyên Ninh th ơm ng t bùi, ñm h ươ ng v và màu sc c a ñ ng ñ t quê h ươ ng t ñ i này sang ñi khác. Nh ng ng ưi con c a dòng h Nguy n Duy ñã bi t n i ti p cu i ngu n, truy n nhau b p l a gia ñình và r i t trong c i r c a nó, m t cách sâu xa, tác ñ ng ng ưc tr l i m t cách r t t nhiên, t o nên m t nét v ăn hoá ñc tr ưng c a m nh ñ t kinh k ỳ ngàn n ăm v ăn hi n. 15 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
www.100hanoi.com Ngöôøi Haø Noäi Dươ ng Phú Hi n: Nhà s ưu t p bí n Đưc bi t t i là ng ưi ñàn ông “tri u ñô” v i hàng v n c v t quý hi m, nh ưng ng ưi ñàn ông mà chúng tôi v n th ưng ti p xúc l i có phong thái gi n d ñ n l th ưng. Ông ñã “gi u mình” tr ưc báo chí nhi u n ăm nay b i không mu n ai bi t mình là ng ưi giàu có. Ông ch mong con cái mình khôn l n và tr ưng thành mà không d a vào tài s n ca b . Ông D ươ ng Phú Hi n “Ông vua” c v t n danh Ngay c gi i ch ơi ñ c c ũng không ph i ai c ũng bi t v ông D ươ ng Phú Hi n. Ng ưi ñàn ông này c ũng hi m khi xu t hi n trên các ph ươ ng ti n truy n thông. Tuy nhiên, m i ln ông cho ra m t m t b s ưu t p c v t thì d ưng nh ư ñu t o nên m t “cú s c” nào ñó, b i nh ng món ñ c a ông ñu thu c hàng quý hi m, có nh ng món ñưc cho là có mt không hai trên th gi i. Th c ra tính cách c a ông Hi n l i khá trái ng ưc v i nh ng gì m t s ng ưi ngh ĩ v ông. Ông cho bi t, vi c không công b v các c v t vào nh ng năm tr ưc ñây là m t ph n do các chính sách v s ưu t m c v t ch ưa thông thoáng. Còn sau ñó, khi ñã có c ơ ch thì ông b t ñ u gi i thi u nh ng món ñ tuy t m c a mình cho m i ng ưi cùng chiêm ng ưng. 16 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
www.100hanoi.com Ngöôøi Haø Noäi Ông cho bi t, ñiu ông tâm ñ c nh t là mu n gi i thi u ñưc nh ng món c v t ñc ñáo ca mình v i b n bè qu c t ñ h có cái nhìn ngày càng thay ñi v Vi t Nam. Ông v n băn kho ăn nhi u v ñiu này b i ch ưa th xác ñ nh ñưc vi c mình gi i thi u các c v t y s ñưc ñón nh n th nào và gây ra nh ng hi u ng gì. Ch ñ n d p Vesak 2008 ñưc t ch c t i Vi t Nam, ông Hi n m i b t ñ u m nh d n ñưa b s ưu t p t ưng ph t c c a mình ñn ñây tr ưng bày. B s ưu t p này c a ông có khá nhi u pho b ng vàng ròng nguyên kh i, to nh ư ng ưi th t. Sc thu hút c a tri n lãm Vesak thành công ngoài mong ñi. Ông Hi n k , nhóm trông xe cho tri n lãm này thu ñưc quá nhi u ti n ñã ng ý chia l i cho ông m t s ti n lên t i c tr ăm tri u ñ ng, nh ưng ông xin ñưc t ch i. V i ông, ñiu quan tr ng h ơn c là nh ng c v t c a ông ñưc công chúng ñón nh n m t cách h h i. C ũng t tri n lãm Vesak mà ông Hi n m i quy t ñ nh “bung” mình ra. Ông d n d n cho xu t hi n trên các ph ươ ng ti n truy n thông ñ i chúng nh ng b c v t mà tr giá c a nó lên t i hàng tri u USD. Mt ng ưi giàu gi n d Không ch b t ñ u công b các b s ưu t p c v t thông qua các kênh truy n thông mà ông Hi n còn m r ng vi c gi i thi u c v t c a mình cho nhi u b n bè, ng ưi quen và m r ng d n cho các ñ i t ưng là cán b tham quan, nghiên c u. 17 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
www.100hanoi.com Ngöôøi Haø Noäi Mt s t ưng Ph t c trong b s ưu t p c a ông D ươ ng Phú Hi n Ông Hi n quan ni m, m i c v t c ũng gi ng nh ư m t cu n sách, n u cu n sách y ch ñưc m t ng ưi ñ c thì ch m t ng ưi hi u nh ưng n u ñưc nhân ra thì nó s giúp cho nhi u ng ưi ñưc bi t ñ n. H ơn n a, ông c ũng mu n cu c s ng c a chính mình ñưc hòa nh p cùng xã h i. Ông tâm s : “Tôi già r i, c ũng không bi t s ng ch t khi nào. Tôi mu n các con mình có ý th c gi gìn nh ng gì mà nhi u ñ i nay gia ñình ñã dày công sưu t m, v i ñiu ki n nh ng th ñó có phát huy ñưc tác d ng v i xã h i”. Có l , chính nh ng quan ñim d n ñưng y mà ông Hi n ñã không ng n ng i khi ñưa b s ưu t p ca mình ra gi i thi u. Có nhi u ñoàn ñã ñn t ư gia c a ông ñ ñưc chiêm ng ưng t n mt nh ng c v t mà các b o tàng t i Vi t Nam không có. V i ñoàn nào ông c ũng nhi t tình d n ñi t t ng h m cho ñ n t ng n ăm c a ngôi nhà ken kín c v t. t ng tng, ông l i say s ưa nói v t ng c v t v i l ch s , xu t x và tác d ng c a nó. Thi tho ng cao h ng ông còn mang ñàn guitar ra v a ñ m ñàn v a hát cùng c ñoàn khách. Ngoài vi c gi i thi u c v t và t làm “h ưng d n viên” t i nhà, ông Hi n còn cho nhi u bo tàng m ưn c v t, hoàn toàn mi n phí. Th m chí, có nh ng ñ t tr ưng bày ông còn h tr thêm kinh phí cho các b o tàng ñưc thu n l i trong vi c gi i thi u v i công chúng. 18 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
www.100hanoi.com Ngöôøi Haø Noäi Ch ơi c v t nh bán ñ t Rt nhi u ng ưi ñ t ra câu h i: “Ông Hi n l y ñâu ra nhi u ti n nh ư th ?”. Có ng ưi còn t ra h nghi v i kh i tài s n c a ông. Ông th ưng không bao gi t ái v ñiu ñó. Ông cho bi t, vi c ch ơi c v t là vi c c a nh ng ng ưi c n có nhi u ti n, th m chí là r t nhi u ti n. B n thân vi c ch ơi c v t c a ông ñưc b t ñ u t truy n th ng c a gia ñình. Ông ni c a ông Hi n là c D ươ ng L ươ ng Quang - m t nhà t ư s n kinh doanh ô tô. C Quang ñã t ng hi n t ng 154 chi c ô tô cho cách m ng. C Quang ñã có s thích s ưu tp ñ c và truy n l i cho con trai và sau ñó là ông Hi n ti p t c k nghi p. Ông Hi n cho bi t, vi c s ưu t p c v t c a ông c ũng ch th c s m nh m kho ng 30 năm nay. Và ti n dành cho thú ch ơi này chính là nh ông bán ñ t. Ông cho bi t, có th i gian ông sinh s ng t i n ưc ngoài, dành d m ñưc ít ti n ông v n ưc mua h t ñ t tr ng rng. Th c tình, khi mua ñt ông ch ngh ĩ s thu ñưc l i t vi c tr ng cây. Ông c ũng không th ng r ng, ch m t th i gian sau, s ñ t y t ăng v t, giá th tr ưng cao g p c tr ăm l n so v i s ti n ông b ra mua. Tr ưc khi có nhi u ti n ñ s ưu t m c v t, xu t phát là m t sinh viên s h c nên ông Hi n ñã có ý th c nghiên c u v các c v t. Trong th i gian chi n tranh, ông tham gia vào nhi u tr n chi n t B c vào Nam, n ơi nào ñi qua ông c ũng ñ ý ñ n các c v t ñang ñưc l ưu tr trong dân. Ông ghi chép t m vào m t cu n s tay và hy v ng có ngày tr li và mua ñưc nó. Chính b i lòng say mê c v t mà sau này khi tr l i, có khi ông ñưc gia ch t ng ho c bán r g n nh ư cho. Tuy nhiên c ũng không ít ng ưi th y ông quá ham mê mà b t ch t v i giá cao hàng ch c l n giá tr th c c a c v t. V i s ham mê c v t, d ưng nh ư ông ñu mua cho b ng ñưc nh ng món ñ ưng ý, ch tr khi gia ch không có ý ñ nh bán. Điu ñ c bi t khác c a nhà s ưu t p D ươ ng Phú Hi n là ông ch s ưu t m ch không bán c v t. Chính vì th mà c ăn nhà 5 t ng c a ông c ngày càng ch t kín. Ông cho bi t, hi n ông ñang d n tâm s c cho vi c k ni m 1.000 n ăm Th ăng Long - Hà N i s p t i. Dp này ông s ph i h p v i B o tàng Hà N i ñưa ra nhi u c v t ñc s c gi i thi u v i công chúng. 19 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
www.100hanoi.com Ngöôøi Haø Noäi GS Hoàng Th y Nguyên và ý t ưng m i: Ch ng bi n ñ i khí h u Khi chúng tôi liên l c v i GS. TSKH Hoàng Th y Nguyên, m t trong nh ng nhà virus h c và ch t o v c xin hàng ñu c a Vi t Nam ñ vi t v ông, ông ch nh nhàng: “Mình già ri. Cái ñã qua thì mình ch p nh n nó, nh ưng cái ñã qua mà không t o ra t ươ ng lai thì c ũng không có ý ngh ĩa gì c . Đ ng nói v tôi, nói v t ươ ng lai s vui v h ơn nhi u!” GS Hoàng Th y Nguyên sinh n ăm 1929. Ông nói: "Tôi sinh ra t i Hà N i, l n lên t i Hà Ni, và ñn bây gi v n còn là ng ưi Hà N i". H i còn nh , ông th ưng ñ n khu bi t th làm vi c s 1 ph Yec xanh bây gi ñ ñón cha ông, GS Hoàng Tích Trý, ng ưi sau này tr thành B tr ưng B Y t . Quê GS Hoàng Th y Nguyên tên Nôm là làng V , tên ch là Đông Ng c, m t làng c n i ti ng mi n B c. Ông có m t ng ưi b n chí c t, h c cùng nhau t ti u h c, ñ i h c, cùng ñi lính, ñó là Đng Đ c Tr ch, ng ưi làng Hành Thi n - Nam Đnh. GS Hoàng Tích Trý ñã ñnh h ưng Hoàng Th y Nguyên vào vi rut h c, ñnh hưng Đ ng Đ c Tr ch vào vi khu n h c. Sau này, GS Hoàng Th y Nguyên ñưc coi là nhà vi rut h c hàng ñu, GS Đ ng Đ c Tr ch ñưc coi là nhà vi khu n h c hàng ñu. Năm 2004, GS Đng Đ c Tr ch m t. GS Hoàng Th y Nguyên nói: "Chúng tôi hoàn 20 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
www.100hanoi.com Ngöôøi Haø Noäi thành v c ơ b n nhi m v c a mình. Đng Đ c Tr ch là b n thân thi t nh t c a tôi. T ngày anh y m t ñi thì tôi v ng v r t nhi u". “T ươ ng lai” mà ông theo ñui lúc này chính là ý t ưng xây d ng Trung tâm ñào t o qu c t sinh y h c t i khu công ngh cao Láng Hòa L c. V GS su t ñ i theo ñui ngành virus h c, t ng d n ñ u m t nhóm nhà khoa h c ch t o thành công v c xin phòng ch ng b i li t t i Vi t Nam - tâm s , ñiu ông tr ăn tr nh t lúc này là v n ñ bi n ñ i khí h u. Nó s tác ñ ng l n ñ n sinh thái, làm thay ñi sinh thái, khi sinh thái thay ñi thì th gi i các vi sinh v t s b tác ñ ng nhi u nh t. Khi ñó, nh ng tái t h p x y ra các vi sinh v t s làm xu t hi n các tác nhân gây b nh m i, ñ c bi t là nh ng tác nhân các côn trùng có th gây b nh cho ng ưi, ví d nh ư các virus viêm não Nh t B n Khi nh ng tái t h p m i xu t hi n, kh n ăng gây b nh c a nh ng vi sinh v t m i s r t nguy hi m. Vì v y, ngay lúc này ph i có m t c ơ s nghiên c u v n ñ ñó, ñó là ngành sinh y h c. GS Hoàng Th y Nguyên và Vi n V sinh D ch t Trung ươ ng ñang b t tay xây d ng Trung tâm qu c t ñào t o sinh y h c. GS kh ng ñ nh: “Y h c phát tri n ñ u d a trên nh ng thành t u hi n ñ i c a sinh h c ngày hôm nay. T t c nh ng thành t u c a sinh hc hi n ñ i ñ u ñưc ng d ng vào y h c ñ gi i quy t nh ng v n ñ khó kh ăn nh t ca y h c, t nh ng b nh nhi m trùng cho ñn nh ng b nh mãn tính. Vi n V sinh D ch t Trung ươ ng do các nhà khoa h c pháp thu c Vi n Pasteur Paris xây d ng n ăm 1924. Chúng tôi g i Vi n này là c a th k XX. Đ có th gi i quy t ñưc nh ng v n ñ v phòng b nh và ch a b nh cho Vi t Nam trong th k này thì c n có m t c ơ s sinh y h c hi n ñ i, c ơ s cho th k XXI. Khoa h c sinh y h c Vi t Nam ch m i b t ñ u, cho nên cn ph i xây d ng n n sinh y h c Vi t nam càng s m càng t t, ñó không ph i là ñiu gì xa xôi. Đ án ñã ñưc Chính ph phê duy t và ñang hoàn thành n t thi t k tr ưc khi tri n khai xây d ng t i Khu công ngh cao Hòa L c V mô hình ho t ñ ng c a Trung tâm, ông cho r ng, mu n nghiên c u khoa h c và xây dng ngành khoa h c m i, ph i có nh ng nhà khoa h c trình ñ cao, và mu n nh ư th Vi t Nam ph i khiêm t n h c t p th gi i. V n ñ không ch là c ơ s v t ch t, trang thi t b , b i th c t hi n nay chúng ta v n ch ưa th t n d ng nh ng cái hi n có, do còn thi u năng l c và trình ñ trí tu . Cho nên vi c xây d ng trung tâm qu c t v a nh m mc ñích nghiên c u v a ñào t o. Trung tâm s m i các nhà khoa h c hàng ñu c a nưc ngoài v l ĩnh v c sinh y h c t i cùng làm vi c v i các nhà khoa h c Vi t Nam. Trong quá trình làm vi c, các nhà khoa h c tr Vi t Nam s h c t p ñưc các nhà khoa hc th gi i, v a làm v a h c. 21 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
www.100hanoi.com Ngöôøi Haø Noäi T s h p tác nghiên c u ñó, các nhà khoa h c tr Vi t Nam s tr ưng thành h ơn và tr thành nh ng nhà khoa h c có ch t l ưng. Đây là mô hình m i ñ chúng ta có th t o ra nh ng nhà khoa h c tr , b i n u ñ t n ưc không có các nhà khoa h c tr có trình ñ thì không có t ươ ng lai. GS cho r ng, mô hình ñó là c n thi t hi n nay, và là b ưc ngo t ñ xây d ng m t ngành khoa h c m i, gi i ñáp nh ng v ưng m c c a chúng ta hi n nay. Vi n V sinh D ch t Trung ươ ng s ti p tc vai trò c ũ c a nó ñây nh ư hi n nay ñang làm. Chúng tôi ưm l i: "Ng ưi Hà N i nhi u nhân v t gi i quá", GS c ưi vui: "Ng ưi Hà N i cơ mà". Khi chia tay chúng tôi, ông nói nh ư nh n m nh thêm ñiu tâm huy t c a mình: “V n ñ này tôi tha thi t l m, b i vì bây gi mình nhi u tu i r i, mình mu n th y r t rõ các th h sau mình càng ngày càng gi i càng t t, nh ư th , mình là l p ñi tr ưc mình ph i to ñiu ki n ñ l p ñi sau có c ơ s ñ h nâng cao trình ñ c a mình lên”. GS Hoàng Th y Nguyên sinh ngày 18/3/1929 t i Đông Ng c, T Liêm, Hà N i. Ông ñưc cp b ng TSKH n ăm 1962, ñưc công nh n GS Y h c n ăm 1980, chuyên ngành virus h c. Ông ñã nghiên c u và phát tri n các lo i v c xin d phòng các b nh nhi m khu n, xác ñnh c ăn nguyên hai v d ch SARS, cúm v nh ng tính ch t ñ c tr ưng c a hai virut SARS – CoV và Myxoviruts influenzae. Ông nguyên là Vi n tr ưng Vi n V sinh D ch t Trung ươ ng (1974 – 1994); Ch t ch H i ñng Khoa h c B Y t ; y viên H i ñ ng xét duy t H c v và ch c danh Khoa h c Nhà nưc (1990 – 1995); y viên H i ñ ng H c hàm Nhà n ưc (1995 – 2000); Ch t ch H i ñng Chính sách Khoa h c và Công ngh Nhà n ưc (1997 – 2002). Ông ñưc Nhà n ưc t ng th ưng Huân ch ươ ng Chi n th ng h ng Ba, Huân ch ươ ng Kháng chi n h ng Nh t và Ba, Huân ch ươ ng Đc l p h ng Nhì, Huân ch ươ ng Lao ñng hng Ba, Gi i th ưng H Chí Minh v Khoa h c và Công ngh , Danh hi u Anh hùng Lao ñng 22 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
www.100hanoi.com Ngöôøi Haø Noäi GS Ngô B o Châu & m t cõi quê h ươ ng Công trình "B ñ c ơ b n", ñim m u ch t trong "Ch ươ ng trình Langlands" (ch ươ ng trình th ng nh t lý thuy t s và lý thuy t nhóm), t ng ñưc cho r ng c n ph i nhi u th h các nhà toán h c n a m i có th hoàn thành, ñã ñưc GS toán h c Ngô B o Châu ch ng minh thành công sau 15 n ăm lao ñng. GS. TSKH Ngô Huy C n, Phó GS.TS Tr n L ưu Vân Hi n , Ngô B o Châu ( ñ ng gi a) và nh ng ng ưi thân - nh t ư li u gia ñình. Công trình trên ñưc t p chí Time (M ) x p th 7 trong s 10 phát ki n khoa h c n i b t nh t th gi i n ăm 2009 v a qua và cái tên Ngô B o Châu ñã ñưc g i b ng c m t “tài năng toán h c xu t chúng”. M c a GS Ngô B o Châu là PGS. TS Tr n L ưu Vân Hi n, bà sinh n ăm 1946, ng ưi g c Hà N i. N ăm 1964 bà ñ ngành hóa d ưc Tr ưng ĐH Bách Khoa. Ra tr ưng bà công tác t i B Y t , r i làm t i Vi n Y h c C truy n Trung ươ ng ñn lúc ngh h ưu. Bà sinh Ngô B o Châu n ăm 1972. Thu nh , Châu s ng v i ông bà ngo i t i m t c ăn nhà ph Hàng Bài. Trong gia ñình ông ngo i là ng ưi thân thi t và có nh h ưng v i Châu nh t. Thân sinh bà Vân Hi n, c Tr n L ưu Hân sinh n ăm 1922, v n là h c sinh tr ưng B ưi, cùng l p v i nh ng nhà trí th c l n nh ư H Trúc, t c Th tr ưng B Giáo d c Nguy n Tài Uyên ; ông Cay-xn Phôm-vi-hn, Ch t ch Đ ng Nhân dân Cách m ng Lào, GS – NGND Ngô Thúc Lanh 23 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
www.100hanoi.com Ngöôøi Haø Noäi Sau khi n ưc nhà ñc l p, h ưng ng l i kêu g i xóa gi c d t c a Ch t ch H Chí Minh, ông m tr ưng t ư th c ñ u tiên c a Hà N i mang tên Chu V ăn An t i ph B ch Mai. Tr ưng ho t ñ ng b ng ti n c a gia ñình, do ông làm hi u tr ưng. N ăm 1946 ông lên Vi t B c tham gia kháng chi n. N ăm 1957 ông v Hà N i và h c khóa 1 t i ch c tr ưng ĐH Bách Khoa ngành vô tuy n ñin, và ông làm vi c t i B V ăn hóa cho ñ n lúc ngh hưu. Ng ưi cha c a Ngô Bo Châu, GS.TSKH Ngô Huy C n, là m t trong hai Phó Ti n s ĩ c a Hà N i gia nh p quân ñ i trong ñ t t ng ñ ng viên n ăm 1972 , khi ñó ông làm vi c t i UB Khoa h c K thu t Nhà n ưc. Trong quân ng ũ ông ñưc phân v Phòng Thi t k Quân gi i T ng c c k thu t, làm nhi m v ch t o v ũ khí. N ăm 1987 ông chuy n ngành v c ơ quan c ũ v i quân hàm Trung tá, lúc này ñã tr thành Vi n KHKT Vi t Nam. Tháng 6/1972, h t th i h n hu n luy n tân binh, ñơn v Ngô Huy C n chuy n quân lên Hà B c. Hành quân qua Hà N i, ông ñưc tin báo v sinh con trai. C Trung ñ i ñ ng ra xin phép ñ chàng lính binh nhì có h c v cao và l n tu i nh t ñơn v v th ăm v . Ch huy quy t ñ nh, ñơn v s ghé qua nhà h sinh r i ti p t c hành quân. M t c nh t ưng ch ưa tng có n ăm y ñã di n ra: Trung ñi “chu n b ñi B” t p trung tr ưc c a nhà h sinh ñ mt ng ưi lính ñưc th ăm v con tr ưc lúc lên ñưng. 24 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
www.100hanoi.com Ngöôøi Haø Noäi Khi m mang b u Châu c ũng là lúc cha ñang hu n luy n tân binh. L ươ ng c a ông Phó TS t ươ ng ñươ ng v i k s ư c p 1 là 73 ñng, chuy n thành ph c p binh nhì 5 ñng, bng vài bát ph th i y. Bà Hi n b ng mang d ch a cùng c ơ quan ñi s ơ tán, b a ñói ba no. “Th i y quá kham kh nh ưng c n ưc khó kh ăn nên mình không c m nh n ñưc cái khó” - bà k l i. Chu n b ñ n ngày sinh, bà quay v Hà N i. Châu chào ñi vào nh ng ngày ñ qu c M th c hi n âm m ưu h y di t “ ñưa Hà N i v th i k ỳ ñ ñá”. Trong c ăn phòng nh ngôi nhà 47 Hàng Bài g n r p Tháng Tám, bà nh h hàng ñào m t cái h m ñ hai m con trú n trong nh ng ñ t ñánh phá c a k thù. Anh em cùng Trung ñi c a Ngô Huy C n th ưng dành su t s a c a mình ñ ông g i v cho con. Đó là lo i s a ñ c có ñưng c a Liên Xô vi n tr . Châu r t mê u ng s a. Sau này khi m i ng ưi h i v Châu, PGS Vân Hi n ch c ưi: “Châu h c gi i có khi là do ñưc ăn nhi u s a c a Liên Xô”. Lúc 4 tu i Châu bi t ñ c báo, m ñã r t ng c nhiên. C p 1, Châu thi vào Tr ưng Th c nghi m Gi ng Võ, tr ưng th c nghi m ñ u tiên t i Vi t Nam. Châu ñưc các th y cô giáo chú ý b i tính hi u h c và hi u ñ ng. Châu ngh ĩ r t nhanh và nói r t nhi u, c u bé thích có d p k cho các b n nghe nh ng câu chuy n mà mình ñã ñc và thích ñưc các th y cô giáo h i ñ ñưc ñưa ra gi i ñáp. 25 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
www.100hanoi.com Ngöôøi Haø Noäi Ht c p 1, Châu thi vào l p chuyên toán c a Tr ưng c p II Tr ưng V ươ ng. N ăm cu i c p 2, Châu tham d kì thi h c sinh gi i toán thành ph Hà N i v i s ñim 19,75/20, kì thi ch có thêm m t gi i Ba, không có gi i Nhì. Đó là d u n ñ u tiên c a Châu t i nh ng kì so tài. Ht c p 2, Châu thi vào l p chuyên Toán A0 Tr ưng Đ i h c T ng h p. N ăm l p 11 và lp 12, Châu ñot li n 2 Huy ch ươ ng vàng Olimpic toán qu c t . N ăm 1989, Châu chu n b ñi du h c Hunggari thì ph i d ng l i vì Chính ph n ưc b n ng ng c p h c bng. Đúng lúc ñó, GS Paul Germain, T ng Th ư ký Vi n Hàn lâm Khoa h c Pháp, sang làm vi c v i Vi n C ơ h c. GS C n ñưa Châu ñn Vi n ñ con có d p ti p xúc v i m t nhà khoa h c l n. Khi bi t Châu ñot 2 huy ch ươ ng vàng toán qu c t , GS Paul Germain r t n t ưng. B t ng , sau 2 tháng GS Paul Germain g i th ư thông báo ông ñã tìm ñưc h c b ng Pháp cho Châu. Đang h c ti ng Hung, Châu chuy n sang h c ti ng Pháp. Sau hai tháng h c ti ng Pháp do chính ông ngo i – c Tr n L ưu Hân d y, anh ñã v ưt qua vòng ph ng v n g t gao c a ĐSQ Pháp. Sang Pháp, v i v n ti ng Pháp c a hai tháng h c t i nhà, Châu h c ngay n ăm th nh t ca Tr ưng Paris 6, gi ng nh ư nh ng sinh viên b n ñ a khác. N ăm th 2, các GS Tr ưng Paris 6 khuyên anh thi vào Tr ưng Ecole Normal Superior, th ưng g i là Tr ưng S ư ph m Paris. Sau 7 n ăm h c t i tr ưng ñ i h c danh ti ng b c nh t n ưc Pháp này, Châu hoàn thành ch ươ ng trình ñi h c, th c s ĩ và b o v lu n án ti n s ĩ khi mi 25 tu i. Tháng 6/2004, anh ñưc công nh n hàm Giáo s ư t i Tr ưng Đ i h c Paris- Sud, hay còn g i là Tr ưng Paris 11, tu i 32. M t n ăm sau, Ngô B o Châu ñưc ñ c cách phong hàm Giáo s ư t i Vi t Nam. Ngô B o Châu l p gia ñình sau khi ñã h c xong ch ươ ng trình th c s ĩ. N ăm 1995, v anh, ch Nguy n B o Thanh theo ch ng sang Pháp và hi n nay c gia ñình s ng t i Vi n Nghiên c u Princeton c a M , n ơi anh làm vi c. H ñã có 3 cô con gái xinh x n, con gái ln là Ngô Thanh Hiên 15 tu i, th 2 là Ngô Thanh Nguyên 10 tu i và em út là Ngô Hi n An 7 tu i. Các cháu v n nói ti ng Vi t và mùa hè n ăm nào c ũng tr v Hà N i s ng v i ông bà n i. PGS Tr n L ưu Vân Hi n nói: “ Theo tôi, thành công c a Ngô B o Châu hôm nay hi t do 3 y u t : n ăng khi u và lòng ñam mê khoa h c, b i làm toán là lao ñng vô cùng nh c nh n; ñiu ki n h c t p và ñưc làm vi c v i các nhà toán h c ñ u ngành trên th gi i và g c r c ơ b n chính là vi c ñào t o trong n ưc. 26 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
www.100hanoi.com Ngöôøi Haø Noäi Vi tôi Châu là ña con s ng có tình có ngh ĩa, có trách nhi m v i gia ñình và luôn hưng v n ơi chôn nhau c t r n. Có ñiu ki n là Châu v n ưc ñ b i d ưng các th h hc toán tr . Tôi v n hay nói v i Châu, ñây là n ơi con có nh ng ñiu thân thi t nh t, có b m , gia ñình h hàng, b n bè, th y cô và ñng nghi p r t yêu quý. Hà N i là quê hươ ng c a con, Vi t Nam là t qu c c a con. 27 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
www.100hanoi.com Ngöôøi Haø Noäi Hoàng V ĩnh Giang: “Tôi may m n vì là ng ưi Hà N i!” Cái tên g n nh ư ngay l p t c hi n lên trong ñu tôi khi mu n vi t v m t nhà lãnh ño th thao tiêu bi u c a Hà N i là “Hoàng V ĩnh Giang”. ông qu n lý l ng danh này c a TTVN n ch a ñiu gì ñó luôn bu c ng ưi ñ i di n ph i nh t i c m t “chí s ĩ B c Hà”. “Võ” c ũng là “v ăn” Ông Hoàng V ĩnh Giang, TTK y ban Olympic Vi t Nam. Ông Giang hoàn toàn có th t hào v ngu n g c c a mình. B ông là c giáo s ư Hoàng Minh Giám, m t trí th c tiêu bi u t ng gi nh ng c ươ ng v quan tr ng nh ư B tr ưng B Ngo i giao hay B tr ưng B V ăn Hóa. Gia t c c a ông có truy n th ng nhi u ñ i ñ khoa b ng, gi ch c v cao và ñã có ñn hai Quan Th ưng th ư B l . m t môi tr ưng h c v n nh ư th , không ít ng ưi th c m c t i sao ông Hoàng V ĩnh Giang l i ch n nghi p võ ch không ph i làm m t “quan v ăn” k nghi p cha ông? “Th thao c ũng là v ăn hóa, v ăn hóa th ch t. Ai b o th thao không ñ p, không uy n chuy n? C nhìn m t V ĐV tr ưt b ăng ngh thu t ch ng h n thì ñ di n viên múa nào có th làm ñưc t ươ ng t . Tôi ch n nghi p th thao vì tôi th y ñưc cái ñ p trong s m nh m và tôi bi t n u không gi i thì c ũng ch ng ch ơi n i th thao”, ông Giang nh nhàng lý gi i. 28 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
www.100hanoi.com Ngöôøi Haø Noäi Th c t , nhi u ng ưi ñã ph i công nh n ông Hoàng V ĩnh Giang gi i. Ch ưa c n nói ñn tm nhìn v ĩ mô trong qu n lý mà ch nhìn cách ông có th s d ng nhu n nhuy n 3 ngôn ng Anh, Nga, Trung trong m i giao ti p là ñ th y n . Nh ưng ñng sau kh n ăng y là quy t tâm ph i h c b ng ñưc c a anh chàng Hoàng V ĩnh Giang ch vì mu n ch ng minh cho m i ng ưi th y dân th thao không ph i là “ ñu óc ngu si t chi phát tri n”. K v th i trai tr y, ông Giang l i miên man: “Tôi ñưc Nhà n ưc cho ñi h c ti ng Anh t i Đi h c Ngo i Ng ( Đ i h c Hà N i ngày nay) ñ chu n b sang Liên Xô. Tr ưng t n Thanh Xuân, ñp xe ñi v th ưng m t khá nhi u th i gian nên ñ tranh th tôi ñã ngh ĩ ra k: g n 1 t m b ng vào tr ưc ghi ñông xe r i vi t vào m i m t kho ng 6 t Ti ng Anh mi cùng ngh ĩa. V a ñi, v a nhìn, v a nh m. V y là c qua 1 con ph là thu c ñưc 1 t; thu c h t thì quay m t b ng l i h c ti p. Bây gi ngh ĩ l i c ũng li u vì ch ch ăm nhìn bng không nhìn ñưng mà ñâm vào ñâu thì làm gì còn ông Hoàng V ĩnh Giang bây gi ”. “Cú nh y” b t ng . Nơi ñã nhen lên ni m ñam mê th thao cho ông Giang là SV Đ Pasteur g n nhà. Th i th ơ u, cùng chúng b n ông ñã ch ơi bi t bao môn th thao ñó. Ông Giang yêu thích và cũng ch ơi t t nh t là bóng ñá và bóng r . C ũng chính kho ng sân nh này, sau m t l n b ăn ñòn khi ñng ra bênh b n b b t n t, ông Giang ñã quy t chí h c võ. Môn võ ñu tiên ông theo h c là quy n Anh. Tuy nhiên, lúc ñó ngay c ông Giang c ũng không th ng ñưc chính nh y cao m i là b môn ñưa ông ñn v i th thao chuyên nghi p. Chuy n là trong m t l n chàng trai Hoàng V ĩnh Giang ñang t p nh y ñ luyn bóng r thì HLV Tr n V ăn Hiên khi ñó ph trách b môn ñin kinh c a Hà N i ñi qua trông th y. Th là ông Giang ñưc ñưa vào ñi tuy n ñ t p luy n chuyên nghi p. R i ông ñot gi i vô ñ ch h c sinh Hà N i, vô ñ ch mi n B c r i vô ñ ch toàn qu c C th cái nghi p th thao ñã theo ông su t c ñ i. “May m n là b tôi hoàn toàn ng h khi tôi quy t ñ nh ñi theo con ñưng này. Tôi c ũng may m n vì ñã Hà N i ch không ph i ñâu khác. Vì khi y ñang t p luy n b ng dưng tr ưng hu n luy n th thao (TTHLTT-I Nh n bây gi - PV) b gi i th theo ch tr ươ ng c a Nhà n ưc. Nh ưng Giám ñc S TDTT Hà N i Nguy n Đ c Th khi y v n c gng v ưt khó ñ duy trì các ñi tuy n th thao b ng cách l p nên Tr ưng th thao Hà Ni. Nh ñó l a V ĐV chúng tôi không b b ơ v ơ và có th ti p t c theo ñui s nghi p ca mình”, ông Giang b i h i nh l i ch ng ñưng ñã qua. 29 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
www.100hanoi.com Ngöôøi Haø Noäi Ông Hoàng V ĩnh Giang (ph i) bi u di n võ thu t t i SEA Games 24 Cái tâm v i th thao Hà N i Cũng t bài h c nhi t tâm c a ng ưi ti n nhi m y mà sau này khi ñã gi c ươ ng v lãnh ño, ông Giang luôn giành tr n tâm huy t cho gi c m ơ ñư a th thao Vi t Nam ñi lên. Năm 2003, SEA Games 22 thành công r c r không ch khâu ñă ng cai c a Vi t Nam mà còn vì thành tích n t ưng c a ñoàn th thao n ưc nhà v i công ñ u chính là các VĐV Hà N i. K t d u m c y, TTVN t nhóm d ưi ñã v ươ n lên và ch ưa bao gi r t kh i t p 3 c a th thao khu v c. Ai c ũng hi u công l n nh nh ng tính toán và công tác chu n b hàng năm tr i tr ưc ñó c a ông Hoàng V ĩnh Giang. Đ n bây gi khi ñã xây ñưc xong cái “n n” thì n i lo c a ông Giang l i là làm sao ñ ñào t o ñưc l p V ĐV k th a. Nh ưng nh ư m i ñô th l n khác Vi t Nam, Hà N i ñang ph i ñau ñ u v i bài toán khó là các ph huynh luôn mu n con làm k s ư, bác s ĩ h ơn là theo nghi p th thao. Vì th không ít ln ñích thân ông Giang ñã ph i l y cái danh c a mình ñi thuy t ph c gia ñình các V ĐV có ti m n ăng ch ñ gi nhân tài sau này cho ñt n ưc. th i ñim hi n t i, theo quy ñ nh c a Nhà n ưc ông Hoàng V ĩnh Giang không còn gi ch c Giám ñ c S TDTT Hà N i n a. Nh ưng th c t ông v n gi vai trò quân s ư, th m chí c ñiu hành “con tàu” th thao th ñô v i ch c danh Ch t ch Liên ñoàn các môn th thao Hà N i. M t mô hình t ch c ch ưa th y b t c ñ a ph ươ ng nào, nh ưng riêng ng ưi Hà N i ñã l p nên ñ t n d ng “ch t xám” và c tâm huy t c a Hoàng V ĩnh Giang. 30 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
www.100hanoi.com Ngöôøi Haø Noäi Hà N i trong m t KTS Hoàng Đo Kính T khi còn là c u bé, n ăm 1954 Hoàng Đo Kính ñã ñưc Bác H ch n là 1 trong 100 "h t gi ng ñ " c a Cách m ng ñ ñào t o n ưc Nga Xô Vi t. 1. Gn 20 n ăm, su t th i trai tr , tr i dài qua 3 th p k m t ñ t n ưc xa xôi, dù yêu tha thi t v ăn hóa Nga v i nh ng áng v ăn th ơ c a A. Pushkin, Tonstoi, Exenin hay nh ng bn giao h ưng c a Prokofiev, Shostakovich choáng ng p, si mê tình yêu ñt n ưc, b n thân c ũng vi t v ăn và làm th ơ nh ưng t ñáy lòng, không lúc nào chàng trai tr không th y cô ñơn. Trong ông có m t kho ng tr ng vô hình không th lí gi i. KTS Hoàng Đo Kính Không theo Thiên chúa giáo nh ưng ông hay lang thang r t lâu nh ng tu vi n, nhà th hoang v ng tr m mình d ưi nh ng r ng b ch d ươ ng. 31 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
www.100hanoi.com Ngöôøi Haø Noäi V ñ p l ng l , x ưa c ũ c a ki n trúc Nga thu n khi t ñã d n l p ñ y kho ng tr ng trong lòng chàng sinh viên ngành ki n trúc. Nh ưng nó càng làm s ng d y m t ni m hoài ni m sâu s c v nh ng mái nhà th p bé, nh ng ngôi chùa v ng v , nh ng mi u th ñơn s ơ và ñc bi t m t "Hà N i có nh ng con ph c ũ k , lu m thu m ñ y k t ch t ñ i và v s ng. Nh ng con ph c ũ che không xu cái c ũ, cái nghèo, cái duyên th m c a mình". Hoài ni m y k t thành tình yêu tha thi t ñ i v i nh ng di s n ki n trúc c a quê h ươ ng, nó gi c anh ph i tr v , ph i ñi tìm l i v ñ p ñích th c c a nh ng di s n ki n trúc t xa xưa. Và anh tr thành TS, KTS ñu tiên v di s n và trùng tu c a Vi t Nam. Hoàng Đo Kính là con trai nhà v ăn hóa, chi n s ĩ cách m ng Hoàng Đo Thúy, ng ưi ñã ñ l i nhi u cu n sách n i ti ng nh ư Ph ph ưng Hà N i x ưa, Đi th ăm ñt n ưc, Trai nưc Nam làm gì? Ông là cháu n i nhà Cách m ng Hoàng Đo Thành, quê làng Kim L ũ nay là Đi Kim, Hà N i. Nói xa x ưa h ơn, g c tích h Hoàng Đo thu c dòng dõi Tôn th t Hu . Dù h c t p ph ươ ng Tây nh ưng v i Hoàng Đo Kính, ch t Nho giáo thâm thúy t ông, cha ñã th m vào mình lúc nào không bi t. Khi cha ông m t n ăm 1994, tài s n giá tr nh t là cái tivi 14 inch, b i trưc khi ngh h ưu c tr h t bi t th , tài s n cho Nhà n ưc v sng trong c ăn nhà lá Đ i Yên, Ng c Hà. 20 n ăm tr i, c ng d ưi t m nilon, bu c b n góc trên ñình màn ñ kh i b d t, thanh s ch, không ñòi h i gì. Tr ưc khi m t, c d n con trai Hoàng Đo Kính: "Cha ñi không cho con cái gì, ch ñ cho con cái gi y gi i thi u". T c là ch ñ l i cái tên mình cho con k th a, m t cái tên danh giá. Ch t hoài c ñ m ñ c trong dòng máu nhà Nho, t ư duy khoa h c c a n n giáo d c Nga ñã t o nên m t KTS Hoàng Đo Kính, v i cái nhìn ñc bi t v nh ng di s n ki n trúc cha ông, ông nhìn nó nh ư m t nguyên th s ng. Nhà phê bình V ươ ng Trí Nhàn ñã nói v ông: " Đi ng ưc l i ý ki n nhi u ng ưi, Hoàng Đo Kính c quy t nói r ng ông không tin có m t khu ph c Hà N i, mà ñó ch là nh ng khu ph c ũ c n ñưc làm cho thu n nh t theo ñúng tinh th n truy n th ng. Chúng ta bi t r ng nay là lúc c xã h i ñang có xu th tìm v c i ngu n và nói cho cùng thì nh ng bi u hi n g i là tình yêu ñi v i n n v ăn hóa quê h ươ ng x s d dàng ñưc nhi u ng ưi chia s . Trong khi m t s ñông th ưng bi n tình yêu ñó thành m t cái c ñ ñt di s n x ưa trong m t kho ng cách lý t ưng r i ñ ng xa mà xuýt xoa ca ng i, thì mt s trí th c nh ư Hoàng Đo Kính tìm cách ñng g n h ơn và ti p c n di s n b ng m t cái nhìn v ăn hóa c n thi t". Ông nhìn Hà N i nh ư th 32 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
www.100hanoi.com Ngöôøi Haø Noäi 2. Nu nhìn m t cách hàn lâm, theo khái ni m khoa h c thông th ưng thì di s n ki n trúc ñô th Hà N i có ph n khá s ơ sài và niên ñi không xa x ưa. Tr nh ng di ch kh o c , nh ng gì còn hi n h u trên m t ñ t ñ n ngày hôm nay không quá 300 n ăm. Ph c Hà Ni là g i m t cách ưc l . Hoàng Đo Kính g i ñ y là ph c ũ. Đây là c u trúc ñô th truy n th ng c a ng ưi Vi t, ch y u ñ nh hình n a sau th k XIX, nh ưng nó mang ñy ñ ñ c ñim c a ñô th ng ưi Vi t t th i Trung ñ i ñ n nay. Nó ghi l i hình nh c a ph th trong n n v ăn minh c ng c ư c a ng ưi Vi t. Điu ñáng nói nh t, "con ph " chính là ngu n g c trong s phát tri n các thi t ch c ng cư d ng ñô th c a Vi t Nam. Chính khu ph mà ng ưi ta g i là ph c Hà N i là c u trúc c a nh ng "con ph " h p l i. Ng ưi Vi t tr ưc kia không có quy ho ch ñô th mà nh ng con ph hình thành t nh ng con ñưng, hai bên buôn bán, có ch búa. Vi c buôn bán phát tri n mu n, nên ñn t n n a sau th k 19 ph Hà N i th c ch t v n g i là nhà g mái lá. Cu i th k 19 ñ u th k 20 m i có nhi u nhà xây g ch. Nh ng con ph gn k t v i nhau b ng cái ngõ ñi ngang k t l i theo hình x ươ ng cá, t p h p l i k ch , ph th . Ph là n ơi , n ơi bán hàng, n ơi t p k t hàng, n ơi làm hàng. Bên c nh ñó có ñình và chùa, vì dân các làng t x kéo nhau ra Th ăng Long, mang c thành hoàng ñi theo nên ph i l p ñình mi u. Xem b n ñ c a Pháp gi a th k XIX thì khu ph c y ch ưa hi n h u nh ư m ng ph hi n nay, ñó ch toàn h ao, sông. Ki n trúc ph Hà N i là nhà hàng ph , nhà m t ph li n k nhau. Theo ông, ki n trúc các ngôi nhà ng y không có gì là ñc bi t. Nh ưng ñiu ki t xu t nh t chính là t ch c không gian c a ngôi nhà ng, nó s p ñ t b ng nh ng vt li u r t ñơn gi n trong m t m nh ñ t ch t, trong ñó th a mãn các nhu c u s ng, làm hàng, bán hàng, nhu c u tín ng ưng, nhu c u h c hành vv Giá tr ph c ũ Hà N i không ph i n m ñ c x ưa, quy mô, giá tr ki n trúc mà ñây là m t trong nh ng hình nh cu i cùng c a m t c u trúc ñô th th i trung ñ i c a ng ưi Vi t và g n k t ch t ch h u cơ v i cu c s ng c a c ng ñ ng th dân. S g n k t y th hi n cách s ng, cách ăn ung, cách ăn m c, cách th t , cách nói n ăng, cách bán hàng, cách làm hàng, cách giao thi p Điu ñáng quý n a ph c ũ Hà N i là s d n nén v không gian và th i gian. Trong th i gian khá ng n c a th i kì chuy n ñ i t ch ñ phong ki n sang ch ñ th c dân vi n n kinh t nhen nhóm th tr ưng và trong m t khu qu n c ư nh h p thì ñã hình thành, tích t ñưc m t cái g i là "Hà Thành". N u nói v ăn hóa Hà Thành, ng ưi ta hi u ñó là Hà Thành c a th i c n hi n ñ i, mà theo KTS Hoàng Đo Kính nó là m t c ơ th sng, hòa quy n nhu n nh y gi a ph n v t ch t và ph n ñ i s ng. 33 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
www.100hanoi.com Ngöôøi Haø Noäi Trong ñó ph n ki n trúc r t o l , nh nhoi, t m b nh ưng mô hình c ư trú trong c ng ñng ñô th l i ñ y s c s ng. Ng ưi n ưc ngoài ñn ph Hà N i không tìm nhà c , nhà cũ, mà ñ thích thú v i không gian s ng Hà N i, m t không gian r t khác l . Bo t n ph Hà N i không ch b o t n 5, 7 ngôi nhà mà ph i b o t n s s ng c a c ng ñng dân c ư y, ti p t c duy trì nh ng n n n p c ũ, thói quen c ũ, n p s ng c ũ nh ưng ñng th i ñưa ra cách c i ti n. Ph i coi ñây là m t di s n ñô th m m c không ph i m t di tích. ng x v i nó, b o t n nó t c là ph i k t h p b o t n c i t o và phát tri n trong mt dòng ch y liên t c. Ngoài ph c ũ, ñ i v i Hà N i, n u không duy trì ñưc khu ph Pháp thì Hà N i ñánh m t quá nhi u. N u ph c ũ Hà N i s ng ñ ng, quy n r ũ v cách s ng, cách ăn sinh ho t thì ph Pháp n t ưng, quy n r ũ dáng v ki n trúc. B o t n ki n trúc Pháp ph i gi gìn theo ph m vi qu n th , nh ng con ph , nh ng ô ph . Qu n th y có qu cây xanh bi t th và b n thân phong cách ki n trúc, r t Pháp, r t tinh t và là cái ñp b n. Th hai là gi gìn ñơ n chi c, nh ư Nhà Hát L n, B o tàng L ch s , B Ngo i giao, Vi n Pasteur Mt “không gian s ng khác l ” t o nên nét quy n r ũ c a ph Hà N i 34 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
www.100hanoi.com Ngöôøi Haø Noäi 3. Tr ưc khi làm Phó Ch t ch H i KTS Vi t Nam, t 1971 ñ n 2001 ông là ng ưi chuyên trách công tác b o t n di tích B V ăn hóa, trong nhi u n ăm làm Phó C c tr ưng C c b o t n b o tàng, Vi n tr ưng Vi n B o t n Di tích. L n ñ u tiên ông làm trùng tu di tích theo khoa h c là chùa Bút Tháp (B c Ninh), ti p ñó là hàng nghìn công trình kh p ñ t n ưc: Tháp Chàm M S ơn, C Đô Hu , ñô th c H i An Không ít công trình ki n trúc bi u tr ưng Hà N i có in d u trí tu KTS Hoàng Đo Kính. Cách ñây h ơn 20 n ăm, khi B V ăn hóa ñ t v n ñ b o qu n bia V ăn mi u Qu c T Giám, có ng ưi ñưa ý ki n b o qu n v ăn bia b ng hóa ch t, nh ưng ông cho r ng không hóa ch t nào ch u ñưc m ưa n ng ngài tr i sau nhi u n ăm, ch ưa nói hóa ch t có th tác ñng ng ưc l i v i ñá. Ông ñưa quan ñim: "các c ngày x ưa xây nhà bia, t i sao bây gi không xây nhà bia", ñó là cách b o v c truy n. H ơn n a cách th c y hòa nh p vi sân th 3 c a V ăn Mi u, h Thiên Quang T nh và Khuê V ăn Các. Đ che t t c bia n u làm to nh ư mái ñình thì mái nhà bia ph i cao 8, 9 th ưc, s "nu t ch ng" Khuê V ăn Các và bi n h Thiên Quang T nh thành chi c ao nh . Tám dãy bia, ông chia làm hai hàng, m i hàng làm 4 nhà bia. Nh ư v y kh u ñ chia nh ra, mái th p ch h ơn 3 th ưc. Nhà bia tr thành cái n n h p lí cho Khuê V ăn Các cao g n 15 mét. Mái che 8 dãy bia V ăn Mi u, ai m i nhìn c ũng t ưng là công trình t ngày x ưa nh ưng th c ra m i có "l ch s " h ơn hai m ươ i n ăm. Sân th 5 c a V ăn Mi u là khu Kh i Thánh, n ơi di n ra các khoa thi, có ñ n th cha m Kh ng T . N ơi ñây v n b hoang ph t n ăm 1947, sân ñ c m c r m r p. N ăm 1990, dy lên tranh cãi là có nên khôi ph c Kh i Thánh hay không. N u khôi ph c c ũng có kh năng vì có m t b n v nhà Kh i Thánh t th i Pháp v l i. Nh ưng l i ñ t ra v n ñ khôi ph c nhà Kh i Thánh làm gì, b n thân sân th t ư V ăn Mi u ñã có mi u th Kh ng t , có nên th cha m Kh ng T ? Hoàng Đo Kính ñưa ra quan ñim là nên làm công trình ti p n i các ch c n ăng c a V ăn Mi u, vì ñy là công trình mang tính v ăn hóa giáo d c. Ki n trúc phù h p v i t ng th c a V ăn Mi u g m có 5 sân trên 1 tr c và ki n trúc V ăn Mi u g m nhi u th i khác nhau ch không ph i m t th i. Công trình này mang l i ki n trúc trung tính ôn hòa, ñc bi t, không ph i nhái ki n trúc, không làm gi hoa v ăn c a th i nào mà là công trình ki n trúc g Vi t ch ưa t ng có bao gi , nh ưng phù h p v i ch c n ăng c th và ý ngh ĩa c a V ăn Mi u. Quan ñim b o t n ca ông là nh ư th , cái gì làm cái m i là m i, cái m i không làm h ng cái c ũ, không làm gi quá kh . 35 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
www.100hanoi.com Ngöôøi Haø Noäi Có th nói sân th 5 V ăn Mi u là sân th ơ, m t trong nh ng ñim v ăn hóa thu hút nh t ca Hà N i hi n nay. Nh ng ngày th ơ tr di n ra th ưng niên không gian này v n làm say ñm bao nhiêu ng ưi yêu th ơ Hà thành Đ chu n b cho H i ngh th ưng ñ nh nguyên th qu c gia các n ưc nói ti ng Pháp l n th 7, tháng 11/1997, ông là ng ưi l p d án trùng tu Nhà Hát L n Hà N i, ñưc Chính ph giao c ươ ng v Giám ñ c BQL c a d án quan tr ng này. Ông ñã ñư a KTS Vi t ki u Pháp H Thi u Tr , m t ng ưi theo ông là tài n ăng, tinh t , hi u ki n trúc Pháp tham gia vào d án này. Sau này KTS H Thi u Tr kh ng ñ nh "Nhà Hát L n là công trình l n nh t ñ i tôi" và cu c g p g v i KTS Hoàng Đo Kính là "b ưc ngo t l n trong s nghi p ki n trúc c a mình" Sau h ơn2 n ămlàm c p t p, nh ng giá tr c ơ b n v ki n trúc và m thu t trang trí c a ng ưi Pháp n ăm 1911 Nhà Hát L n v n ñưc gi nguyên v n. Đ ng th i, g n 400 tr ăm t n thi t b ñiu hòa, âm thanh, ánh sáng, thi t b v sinh ñưc l ng ghép khéo léo ñn n i không gian v n ñưc gi nh ư c ũ. Khi T ng th ng Pháp Jacques Chirac ñ n Hà Ni nhân H i ngh th ưng ñ nh này, v a b ưc chân vào Nhà Hát L n, ông li n quay sang b t tay B tr ưng B V ăn hóa Nguy n Khoa Đim và nói: "Xin chúc m ng ông, ông ñã có m t cu c trùng tu r t thành công". 36 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
www.100hanoi.com Ngöôøi Haø Noäi Hu du L ươ ng V ăn Can hành ngh s a kính Ít ai bi t r ng Phong là ng ưi th duy nh t có th hàn kính b ng ph ươ ng pháp th công tt nh t v i t t c các lo i ch t li u: nh a, s ng, titan, m vàng 20 n ăm hành ngh trên m t mét vuông Ph L ươ ng V ăn Can không dài, trong ñó có hai m ng mà các c a hàng buôn bán chính ñó là ñ ch ơi dành cho tr em và kính. Đon bán kính r t ng n, ch ch ng d ăm ch c mét nh ưng l i là n ơi h i t ñ các lo i th ươ ng hi u kính và khá ti ng t ăm. Nh ng c a hàng kính bé xíu ch vài mét vuông nh ưng nó l i là ngu n thu nh p chính c a r t nhi u gia ñình. Ng i khiêm t n m t góc v a hè, c nh s nhà 51, trên di n tích ch ưa ñy m t mét vuông là ng ưi ñàn ông có mái tóc b t ñ u ñim nh ng s i b c, hàm r ăng vàng vì khói thu c, dáng ng ưi g y gò cùng m t chi c c ơi ñng kính. M t máy mài l p kính và m t s d ng c ñ ngh . Phía trên b c t ưng có m t t m bi n mica ch ng h ơn ba ch c phân vuông có m y ch màu ñ: “Phong, hàn s a ch a kính”. Ch ch ng y và v i th i gian g n bó vi v trí y ñã 20 n ăm ñ ñ làm nên uy tín m t ng ưi th s a kính lành ngh . 37 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
www.100hanoi.com Ngöôøi Haø Noäi Ki m l i, c n m n và c m cúi làm vi c, không mu n nói gì v mình là nh ng gì mà tôi nh n th y anh L ươ ng Phong. Nhi u hôm tôi ñ n ch ñ xem anh hàn kính. Anh v n cn m n làm vi c, chi c máy mài kính ch y seo seo, m hôi r n ra b t c tóc trên trán. Phong c m cúi làm vi c nh ư không h bi t ñ n s hi n di n c a tôi. “Tôi b t ñ u h c ngh t n ăm h c l p 7. B tôi c ũng là th s a kính, ông ph trách v k ĩ thu t. Tôi h c ngh vì là ngh c a b mình và mình ph i ki m ti n ñ nuôi b n thân và sau này nuôi v , nuôi con” Bu i th 2 tôi tìm ñn ch Phong còn khá s m, ch ng 2 gi chi u. Hôm y tr i n ng nóng nên có thêm m t chi c dù che n ng. Phong v n c n m n làm vi c và bên c nh là mt ng ưi ph n h ơi m p m p và d b t chuy n mà anh gi i thi u: v tôi. V Phong k : tr ưc khi v ñây chúng tôi có c a hàng trên Hàng B , v n là n ơi ông c thân sinh ra anh Phong thuê ñ làm th s a ch a kính. Nh ưng làm ñó ñưc 10 n ăm thì ng ưi ta ñòi, v y nên ñành ph i v ph L ươ ng V ăn Can ng i trên v a hè mà hành ngh . “B tôi tên là L ươ ng Bá Sâm, là th c a nhà ông L ươ ng Ng c Quang. Ông L ươ ng Ng c Quang có ngh s a ch a và bán kính t th i Pháp thu c nh ưng sau này c a hàng c a ông Quang tr thành h p tác xã kính. Ông Quang ch còn l i gian b p phía sau t n d ng li ñ gi ngh . B tôi ph trách v k ĩ thu t. Sau này ông Quang m t ñi, các con cháu ti p ngh , b tôi thì ngh m m t ti m nh trên ph Hàng B . Tôi làm cùng b ñó, ñ n năm 1988 thì ng ưi ta ñòi c a hàng, tôi chuy n v ñây, ng i ch n 20 n ăm” – anh Phong k. Ng ưi duy nh t s a kính g ng vàng Trong khi Phong trò chu n v i tôi, ch v thong th khoe: Tháng tr ưc m t t p chí v du lch c a Nh t B n vi t bài và gi i thi u v Phong, nên có nh ng ng ưi Nh t ñ n Hà N i du l ch ñã tìm ñn ñúng c a hàng ñ s a kính. Ng ưi phiên d ch nói r ng, s d ĩ h tìm Phong vì không tin r ng anh là th lành ngh mà ch l y có 1 ñô la cho 1 l n s a kính (không ñt h ơn so v i ng ưi Vi t). Ít ai bi t r ng Phong là ng ưi th duy nh t có th hàn kính b ng ph ươ ng pháp th công t t nh t v i t t c các lo i ch t li u: nh a, s ng, titan, m vàng 38 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
www.100hanoi.com Ngöôøi Haø Noäi Hàn g ng m vàng là khó nh t, vì l p vàng r t m ng, n u không c n th n s th i bay mt vàng ngay. Bí quy t hàn kính y anh h c ñưc t ông c thân sinh ra mình. Trong khi Phong c m c i làm vi c cho nh ng khách l thì có m t c u thanh niên mang ñn 5 chi c kính c a các hãng n i ti ng ñ n v i ñ ngh : “chú s a luôn cho cháu nhé, chi u cháu l y”. Ch v Phong b o: C a hàng c a c u này C u G , nó ch bán kính ch không s a. Th nh tho ng có khách mang kính ñ n s a thì c u y l i mang l i ch tôi, th ưng m i ngày ít nh t m t l n. V ch ng tôi ng i v a hè nh ưng không khi nào h t vi c. Hu du chí s ĩ yêu n ưc Mt bu i chi u n ng, xem ch ng th m m t, ng i bên c c trà ñá, Phong than: C L ươ ng Văn Can là chí s yêu n ưc, chính là ng ưi vi t ra cu n sách d y v ngh buôn ñ u tiên Vi t Nam, c s ch ng bao gi ng , con cháu c , gi l i ng i v a hè s a kính. Tôi khá bàng hoàng v thông tin mà Phong v a nói. Có gi i t ưng t ưng t i m y tôi cũng th y th t khó tin r ng Phong chính là h u du c a c c Can. H i thêm, m i bi t, ch ng riêng gì Phong mà c ông L ươ ng Ng c Quang, m t trong nh ng doanh nghi p kính ñu tiên Hà N i c ũng chính là cháu c a c L ươ ng. Ông Ng c Quang có m y ng ưi con hi n nay c ũng ñ u bán kính ngay phía trên ch Phong ng i. 39 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
www.100hanoi.com Ngöôøi Haø Noäi C C Can, ñã vi t h ơn ch c ñ u sách trong ñó có cu n sách ñ u tiên vi t v ngh buôn ñó là cu n Th ươ ng h c ph ươ ng châm và Kim c cách ngôn. C c ũng là tác gi c a hàng ch c cu n sách có giá tr khác nh ưng hi n nay ch ai bi t ñã l ưu l c ph ươ ng nào. C cu c ñ i c C Can ñã ñóng góp cho cách m ng. Đ n con cháu c a c C c ũng ñi theo cách m ng. th ñô Hà N i dòng h c a c thc hi m hoi vì có ñn 2 ng ưi ñưc vinh d mang tên hai ñưng ph l n, y là L ươ ng V ăn Can và L ươ ng Ng c Quy n. Ngay t nh ng n ăm ñ u c a th k 20, ñ c nhân nh ưng c l i l y vi c d y h c làm tr ng nên c m tr ưng d y h c. Tên tu i c a c g n li n v i tr ưng Đông Kinh ngh ĩa th c, v i phong trào Duy Tân, Đông Du Không nh ng th , ng ưi con xu t s c nh t ca c là nhà yêu n ưc L ươ ng Ng c Quy n c ũng g n li n v i cu c kh i ngh ĩa Thái Nguyên l ch s . Nh ng tác ph m c vi t bao g m r t nhi u th lo i: Hán h c, Hán t , giáo d c nhân cách, giáo d c gia ñình, ña d ư, ña lý, l ch s và kinh doanh th ươ ng m i Anh L ươ ng Phong có 2 ng ưi con, ñ a l n ñang h c ñ i h c. Nó ch c ch n s không mu n ng i v a hè ñ làm ngh c a b ; nó mu n tr thành m t ng ưi làm vi c trong nh ng toà nhà sang tr ng có c a kính và máy l nh. Tôi h i Phong, li u sau này có ti c ngh s a kính mà chính nh nó anh ñã nuôi s ng c gia ñình anh không. Phong b o, ti c thì có ti c, nh ưng c ũng ph i theo xu th c a xã h i và không th bu c con mình ph i ñi theo ngh c a mình, n u nó không thích, h ơn n a, l i là ngh ng i v a hè. Ch ng qua vì mi ng c ơm manh áo ch dù có “nh t ngh tinh” ñi ch ăng n a thì ngh s a kính va hè c a Phong c ũng ch bao gi “nh t thân vinh” ñưc. 40 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
www.100hanoi.com Ngöôøi Haø Noäi KTS H Thi u Tr : Nhà hát l n Hà N i là công trình v ĩ ñ i nh t ñ i tôi Hình nh Hà N i ñ p, nên th ơ và sâu l ng ñã b ưc qua tu i tr c a ki n trúc s ư (KTS) H Thi u Tr ch qua nh ng trang sách vi t v Hà N i. Nh ưng c ũng chính vì th , câu chuy n c a ông v công trình Nhà hát L n Hà N i m i th t thú v . Theo ông, nó xu t phát t tình yêu Hà N i, n i nh quê h ươ ng c a ng ưi con xa x và còn ñn t nh ng cái duyên h t s c tình c Mt l n ñ n Hà N i KTS H Thi u Tr sinh n ăm 1945 t i Kiên Giang, m t vùng ñt mi n Tây Nam b và l n lên t i Sài Gòn. Ông t t nghi p Tr ưng Đ i h c Ki n trúc Sài Gòn n ăm 1974 và qua Pháp s ng, làm vi c t n ăm 1979. Ông k : “Th i còn tr , ñ t n ưc ñang chi n tranh, 2 mi n chia c t. Tôi ch bi t ñ n Hà N i qua các tác ph m v ăn h c. Hà N i trong t ưng tưng c a tôi th t ñ p, lãng m n và yên v i 36 ph ph ưng. Tôi khát khao ñưc ñ n Hà N i, ñưc bi n nh ng gì trong trí óc tr thành hình nh hi n th c. Nh ưng ph i sau 10 năm xa quê h ươ ng tôi m i có 1 l n ñ n Hà N i”. Sau khi qua Pháp, ñn n ăm 1989 ông Tr m i có d p quay v quê h ươ ng. Ông chia s : “V quê h ươ ng và ñưc ñ n Hà N i l n ñ u lòng tôi sung s ưng, h nh phúc khó t . Nh ng h i c c a tu i th ơ tôi ñưc g i v r t nhi u và c m th y th t s bình yên khi tôi bưc chân d o quanh bên b h Hoàn Ki m, ph ph ưng Hà N i. Th i ñó, th ñô có r t nhi u xe ñ p nh ưng r t ít xe máy và ôtô. Cái n t ưng m nh m , nh mãi trong tôi là dc theo các tuy n ph Hà N i là nh ng b c t ưng vàng ñóng rêu phong xanh ng t, có rt nhi u cây c i bên ñưng ph bóng mát d ưi n ng vàng lung linh ch không l nh l o nh ư bên Pháp. Th i ñó, tôi ñ n ph c , c nh buôn bán không nhi u nh ư bây gi , ña ph n nh ng c a hàng m u d ch c a Nhà n ưc, thi tho ng th p thoáng nh ng bàn quán trà xanh nho nh tr ưc mái hiên nhà”. Và nh ng cu c g p g tình c Vào ñu 1994, sau khi hoàn thành chuy n công tác t i Th ưng H i (Trung Qu c) trên ñưng v Pháp, trong lúc ng i ch ñ i vé t i sân bay, KTS H Thi u Tr l i th y t m panô qu ng cáo du l ch H Long - Qu ng Ninh. 41 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
www.100hanoi.com Ngöôøi Haø Noäi Ni ni m nh quê h ươ ng, nh Hà N i, nh l n ñ u tiên ñưc ñi d ưi hàng hoa s a, nh gi ng nói ng t ngào c a cô hàng n ưc, nh chén trà nóng xâm chi m tâm h n ông, ông quy t ñ nh mua vé v Vi t Nam thay vì tr v n ưc Pháp. V ñ n Hà N i, ông tình c g p l i ng ưi b n h c chung ñ i h c n ăm x ưa, KTS Nguy n Thành Lân, ñ r i ông l i ñưc ng ưi b n d t ñi tham quan nh ng công trình ki n thúc ñc ñáo t i th Đô Hà N i. Nhà hát L n Hà N i t i Qu ng tr ưng tháng 8 là ñim tham quan ñu tiên c a ông. Lúc ñó, ông r t ng c nhiên v i công trình ki n trúc này: “Tôi b t ng khi th y m t công trình ki n trúc ñ c ñáo, càng chiêm ng ưng và ñi vào trong nhà hát tôi càng th y nó hao hao gi ng Nhà hát opera Garnier th ñô Paris, Pháp. Nh ưng công trình ki n trúc Nhà hát L n Hà N i l i b xu ng c p tr m tr ng, chân t ưng ph ñ y rêu phong, mái ngói có ch ph i l p tôn. Sau khi tìm hi u, tôi m i bi t Nhà hát L n Hà Ni ñưc xây d ng n ăm 1901 và hoàn thành n ăm 1911, ñã h ơn 80 n ăm th ăng tr m v i th i gian”. Trong th i gian Hà N i, cu c g p g tình c th 2 mà ông cho là b ưc ngo t l n trong s nghi p ki n trúc c a mình, KTS H Thi u Tr ñưc gi i thi u g p m t ñ ng nghi p khác là KTS Hoàng Đo Kính (con trai c a nhà Hà N i h c Hoàng Đo Thúy). T i th i ñim này, KTS Hoàng Đo Kính ñang là Giám ñc BQL d án “c i t o, tu b Nhà hát Ln Hà N i”. 42 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
www.100hanoi.com Ngöôøi Haø Noäi Ông Tr nói: “Anh Kính là m t ng ưi r t hi u bi t v ki n trúc và l ch s c a nh ng công trình ki n trúc Hà Ni. Có th nói, anh Kính là ng ưi ñ u tiên gieo cho tôi nh ng ki n th c quí giá v ki n trúc và s hi u bi t v Hà N i”. Và c ũng t s g p g tình c c a 2 con ng ưi t 2 ph ươ ng tr i xa xôi, qua trao ñ i, KTS Hoàng Đo Kính r t c m ph c tr ưc nh ng hi u bit v nét ki n trúc Pháp c a KTS H Thi u Tr và mong m i ông tham gia vào “d án c i t o Nhà hát L n” ñ ñóng góp công s c cho ñ t n ưc. Li ñ ngh t ưng ch ng nh ư r ơi vào quên lãng n u không có m t ngày KTS H Thi u Tr nói: “Mình ñã g n nh ư quên m t ñi m t l i h a v i ng ưi b n và ñiu nh n ra ñưc sau cùng là mình ñưc làm m t công vi c c c kì quan tr ng trong cu c ñ i mình, ñóng góp cho quê h ươ ng ñt n ưc”. Công trình v ĩ ñ i nh t ñ i tôi Nhà hát L n Hà N i Tr v Pháp, m t th i gian dài lao ñu vào nh ng công vi c còn dang d , ông ñã nh n ñưc m t b n fax t Vi t Nam. Tác gi b n fax là KTS Hoàng Đo Kính, n i dung b c th ư nh c l i l i ñ ngh tham gia d án. KTS H Thi u Tr ñã ñng ý ngay và t p trung toàn b th i gian ñ th c hi n, ông ñã ñi t i Vi n l ưu tr Đông D ươ ng, t i t nh Aixen Provence cách th ñô Paris h ơn 800km. 43 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
www.100hanoi.com Ngöôøi Haø Noäi Ti ñó, ông ñã tìm ñưc nhi u tài li u v Nhà hát L n mà Pháp ñã xây d ng tr ưc ñây ñ làm tài li u ph c v cho d án thi t k c a mình. Trong quá trình tìm ki m, KTS H Thi u Tr còn tìm th y nh ng bài báo d y lên s tranh cãi v vi c t i sao chính ph Pháp th i ñó dám b ra 2 tri u quan ti n Đông D ươ ng (m t s ti n rt l n lúc b y gi ) ñ xây dng Nhà hát L n t i Hà N i. Ông nói: “M i t ư li u, k c nh ng thông tin ng h hay bài xích vi c xây Nhà hát L n t i Hà N i vào n ăm 1901 trên t báo Pháp ñ u là nh ng d ki n quí giá cho tôi th c hi n d án thi t k c a mình”. Sau 2 tháng ròng, d n h t tâm huy n vào d án này, n ăm 1995 KTS H Thi u Tr ñã ôm kh n m t valy có tr ng l ưng 50 kg ñ ng v t li u m u g m: ñá, rèm màu, g ch ghép mosaic, dát vàng và hàng ch c t m panô b n v t Pháp v Hà N i ñ b o v ñ tài thi t k c a mình. Ông nh l i: “N ơi tôi b o v ñ tài là ngay t i Nhà hát L n, có ñ n 40 – 50 ng ưi là thành viên trong h i ñ ng ñ n t nhi u b , ngành. Tôi còn nh lúc y là ông Tr n Hoàn – B tr ưng B V ăn hóa Thông tin c ũng n m trong h i ñ ng. Qua hàng lo t nhng câu h i ph n bi n, tôi ñã b o v t t d án thi t k c a mình và ñưc ch p thu n d án thi t k 1 tháng sau ñó. L i ki n trúc c a tôi là s pha tr n c a nét ki n trúc Pháp và ph ươ ng Đông, có th g i là ki n trúc “thu c ñ a”. Tuy nhiên, v t ng th t bên ngoài cho ñn bên trong nhà hát ñu mang ñ m nét ki n trúc Pháp và thi tho ng xu t hi n m t s chi ti t mang l i ki n trúc ph ươ ng Đông nh ư: Mt s chi ti t hoa v ăn trên m ng t ưng, cánh c a, h th c c t, dùng g m s ñ p ngoài mt ti n nhà hát mà v n gi nguyên ñưc nét ki n trúc Pháp c a công trình này”. Ngoài Nhà hát L n Hà N i, KTS H Thi u Tr còn thi t k nhi u công trình ki n trúc n i ti ng nh ư: Trung tâm Chi u phim qu c gia ( 87 Láng H , Hà N i), Trung tâm Ngôn ng Văn minh Pháp L’ Espace (24 Tràng Ti n, Hà N i), Trung tâm T ch c H i ngh t nh Qu ng Ninh (H Long, Qu ng Ninh), Khu Nhà khách T nh u V ĩnh Phúc, Khu Trung tâm Hành Chính T nh u H u Giang, Trung tâm Tri n lãm & H i ngh qu c t TP.HCM Ông ñã ñưc trao nhi u gi i th ưng cao quí c a Pháp và c a các B , ngành Vi t Nam cho các ñ án, ph ươ ng án ki n trúc. Kt thúc câu chuy n v d án c i t o nhà hát l n Hà N i, KTS H Thi u Tr nói: “M t 2 năm d ưi s giám sát c a tôi và bàn tay khéo léo c a kho ng 100 nhân công, ñ n n ăm 1997 công trình c i t o Nhà hát L n Hà N i hoàn thành, ñi v i tôi ñây là m t công trình vĩ ñ i nh t trong ñ i. Tôi ñã làm không ch ñơn gi n là l i h a v i ng ưi b n, mà ñó còn là m t trách nhi m, ngh ĩa v ñ i v i quê h ươ ng và tình yêu Hà N i trong trái tim tôi”. 44 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
www.100hanoi.com Ngöôøi Haø Noäi Lê Hàm - ng ưi tr ng ñào Th t th n Dân Hà N i c ũ không ít ng ưi bi t ñ n ñào Th t Th n, th hoa v ươ ng gi nh t trong các lo i hoa ñào. Lê Hàm – m t ngh nhân tr ng ñào tr tu i- ñã thành công trong vi c bu c lo i ñào quý này n tr ưc th m xuân, m t vi c ch ưa có trong ti n l . 1. Đào bích c a làng c Nh t Tân là m t gi ng hoa quý. Không ai bi t rõ ñích xác ngu n gc c a lo i hoa này. Báo Hà N i m i s t t 1981 có ñă ng m t bài nói v lai l ch ñào bích Nh t Tân: “Kho ng ñ u th k 20 có m t ng ưi khách ph ươ ng xa ñem ñn l Quán Tr n V ũ m t cành ñào bích. C th t là Đng Khuê th y ñ p bèn ñem ghép vào gc ñào ta ñ gi gi ng và truy n gi ng ñó cho hai ng ưi làng Nh t Tân là Đưng Nguyên và H ươ ng Vi t”. Đào bích ñưc nhân lên và ph bi n r ng rãi thành th hoa t t quý giá t ngày y. C h c gi Nguy n V ăn U n cho r ng, ngh chính c a dân làng Nh t Tân là làm ru ng. H c y lúa làm m u, tr ng dâu nuôi t m. Ru ng ñ t không nhi u, h tr ng tr t ñ t bãi là chính: làng giáp sông có nhi u ñ t bãi, m i kh u ph n ñưc chia t 4 – 5 sào ñt ñ tr ng m u. C i cách ru ng ñ t 1955 – 1956, c xã Nh t Tân ch có ba ñ a ch và trong ñó ch có m t ng ưi là “c ưng hào ác bá”. Và Nh t Tân ñưc n i ti ng là nh ngh tr ng “ñào bích”, ngh này m i có t nh ng n ăm th p niên 10 c a th k 20. Ngh nhân Lê Hàm bên g c ñào Th t Th n h ơn 30 n ăm tu i 45 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
www.100hanoi.com Ngöôøi Haø Noäi Trong t p "Chuy n c ũ Hà N i", nhà v ăn Tô Hoài vi t: "Không ai ng m hoa trong nhà c tháng c n ăm, phong t c cành ñào t t c ũng không ph i là l i ch ơi c . Bàn th , án th ư, bàn n ưc, cành hoa không có ch ”. Th mà gi ñây bích ñào Nh t Tân ñã có m t trên bàn th t tiên và trên các l ñài qu c gia m i d p xuân v , t t ñ n. 2. Đào Th t Th n còn quý giá nhi u h ơn th . C ũng không ai bi t rõ loài hoa này vì sao li có m t Nh t Tân, và có t bao gi ? Nhi u ng ưi yêu loài hoa này ñn n i ñã ñt cho nó thêm nh ng cái tên nh ư ñào th , ñào bói, ñào ti n vua Tr ưc ñây, g n nh ư nhà nào Nh t Tân cũng có ñào Th t Th n. Th t Th n th ưng ch ra hoa sau r m tháng giêng, ñưc coi là loài hoa riêng c a mùa l h i. Nh ưng c ũng chính vì th mà không kinh doanh ñưc, các th thu t v i ñào th ưng nh ư khoanh, tu t lá ñ ép ra hoa ñúng c xuân, hay ghép m t ñào th ưng vào g c không có tác d ng gì v i lo i ñào này. Th nên ng ưi tr ng Th t Th n Nh t Tân c n n lòng d n. Nhi u nhà Nh t Tân ñ u t ư vào lo i ñào này m t ti n, m t th i gian vô k mà ch ưa ai thành công, nên g i nó là “ ñào Th t Thoát” và ñ m c Th t Th n ñ ng khòng khoèo ñơ n ñc góc v ưn, góc ao nào ñó. Hoa ñào là loài có m t ñ c ñim riêng mà không m t lo i cây nào có ñưc: dù b c t lìa cành v n tr hoa, k t qu . Đ t càng c n c i hoa càng ñp. Th t Th n còn có s c s ng mãnh li t h ơn th n a, có th s ng ñưc trong ch u, trong khi ñào th ưng ch kho ng 3 năm là ch t. Th t Th n thân ng n, g c sùi ph ng xù xì, lá to và dài xanh ñm, v cây nu bóc ra thì tím m u m n chín ch không có m u g nh ư các lo i ñào th ưng. Gi ng ñào xù xì, rêu m c này có s c hút k ỳ l , m i th n cành cây, t c là ñ dài b ng ñ t ngón tay, có th tr t i 7 bông hoa, nên g i là Th t Th n. Có ng ưi có cách gi i thích khác, Th t là m t, Th n là thi u th n, Th t Th n là m t ñi thi u th n ñ có no ñ . Th t Th n ñ t r ñ lên t i búp, m m nh n và c ng cáp nh ư l ưi ki m. Hoa ñ vô cùng, t a nh ư hoa h ng nhung v y, có th n t g c, và ñã có ng ưi yêu Th t Th n ñ m ñưc hoa n ti 3 tu n, s h u m t v ñ p không m t lo i ñào nào sánh ñưc. Sáng n m t bông, tr ưa n ti p m t bông, có ng ưi s cây n h t mà không ñưc ng m nên không dám ng . Cây nhi u bông thì chóng tàn h ơn ñào th ưng, nh ưng cây ít bông thì b n ñ n l lùng. Gia ñình th y Ph ươ ng chùa T Khoát – Ng c H i ñã 3 ñi mê lo i ñào này, không n ăm nào không ñi tìm ki m. Nhi u ngưi Hà N i c ũ, Hà N i g c n ưc ngoài v th ăm quê, bi t ti ng ñào Th t Th n mà gi ch ng bi t tìm ñâu. 46 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
www.100hanoi.com Ngöôøi Haø Noäi 3. Lê Hàm sinh n ăm 1963, là con nhà nòi c a làng ñào, t h i bé ñã bi t tòn ten lu n ñào qua sào ñi bán. Anh có v ngoài v a gi ng ng ưi c y lúa làm mu, tr ng dâu nuôi t m, va gi ng ng ưi thu l i v sen qu ỳ ho c chim sâm c m, v a gi ng ng ưi v t c i, v t g trên sông H ng mùa n ưc l n - dáng vóc c n cù, ch t phác c a m t ng ưi Nh t Tân “c ñin”. Bà ngo i anh tr ưc ñây tr ng ñào Dinh Đào, m t vùng gò cu i thôn Tây d c ñưng cái g n h Tây, n ơi mà n u tr ng ñào ñ y thì hoa n ñ p vô cùng, h ơn h n c ñ b n l n ñ th m, dù v n ch là cây ñào y mà thôi. T ươ ng truy n Dinh Đào có cây ñào c tr ưc ñây dân làng v n c t dâng vua, và t i t n bây gi vào ngày r m, m ng m t, dân v n th p h ươ ng th th n gò. M t ph n c a cánh ñ ng tr ng ñào ñã b c m ñ t ñ xây d ng m t s c ơ quan c a B NN làm khu An d ưng và Tr m V t t ư, còn dân ñã sng quây xung quanh, và ch vài ba d án n a là Dinh Đào bi n m t. Ngày ti p qu n Hà N i 1954 – 1955, ng ưi ta ñã ngh ĩ sai r ng ñào là thú ch ơi c a t ng l p có c a nên bi n cánh ñ ng tr ng ñào thành n ơi nuôi v t ñàn; Dinh Đào thành tên là Tr i V t. Lê Hàm tr ng ñào Dinh Đào, b thu h i l i ch y lên ñng dùng ñt lúa tr ng ñào, r i thuê ñt làng sau qu n y Tây H ti p t c tr ng ñào, r i bây gi m i khoanh ñ t h n ngoài ñê, tt nhiên v n ñ tr ng ñào. Đào Th t Th n trong v ưn nhà Lê Hàm n ñón xuân 2010 - nh Nguy n Quang Tu n 47 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
www.100hanoi.com Ngöôøi Haø Noäi Năm 1989, Lê Hàm ph c viên v quê, có 720 ngàn ti n xu t ng ũ anh lên Sapa mua t t ht ñào v tr ng. Ng ưi ta gieo thì m c, anh gieo không m c, ch m t n ăm y ñã không còn v n li ng. Cũng t n ăm y anh theo ñào Th t Th n. Anh ch ngh ĩ cách làm sao ñ Th t Th n n trúng T t, ñón xuân, b i “hoa ñ p nh ư th mà n tu t m t T t thì vô cùng ti c”. Ng ưi làng, r i c ng ưi nhà không ai ng h : “Ch ăm bón làm gì lo i ñào này, tr ng có bao gi ñưc”. Nh t Tân c ũng có m t ng ưi tr ng Th t Th n t i 17 – 18 n ăm, nh ưng m t m i không theo ñưc nên ñành thay gi ng. Lê Hàm v n làm. Anh nh chuyên gia nông nghi p so sánh vi ch t trong ñ t Dinh Đào v i ñ t bãi sông, sáng tinh m ơ ñã có m t vưn, t i nh m t ng ưi m i r i kh i v ưn. Sâu ñ c thân r t thích ăn lo i ñào này, cây lên ch m nên ñã b ăn thì r t khó ph c h i. Trong v ưn nhà, anh nh rõ t ng cái hoa, cái n. 4. Tr ng ñào ph i ñ u t ư l n, ph p ph ng ñ th th i ti t, l ũ l t, ñ t b thu h i N ăm 1994, không hi u vì sao Th t Th n ñ ng lo t ra hoa, t t c nh ng nhà Nh t Tân có Th t Th n ñ u trúng. Nh ư là tr i th ươ ng. B ng ñi 13 n ăm sau, ñ n 2007, m t cây Th t Th n trong v ưn nhà anh l i ra hoa l n n a. T ưng ñã vô v ng r i, khi nhìn th y bông ñào hé n , anh nh ư mu n r ơi n ưc m t – “Ch c là do mình ch ñ i quá” – Lê Hàm nói. 2008 không n , l i c ăng th ng. 2009, kho ng 30 cây Th t Th n c a Lê Hàm n , anh trúng t 22 T t. 2010 trúng ñ u c v ưn t 26 T t, Th t Th n n ch ưa t ng th y trong hơn 20 n ăm anh t n ty v i ñào. Kho ng 80 cây Th t Th n trong v ưn nhà anh ñng lo t n . M i cây anh bán ñưc t 4 – 14 tri u, riêng cây ñt nh t 50 tri u thì không. B i ng ưi mua mu n ñưa v t n Sài Gòn, quá xa anh không ñi theo ñưc. Lê Hàm ñã bi t bí m t c a loài hoa l lùng này. M t bí m t mà t tr ưc ñ n nay ch ưa ai t t ưng v nó. Lê Hàm nói, r i ng ưi tr ng ñào Nh t Tân tr ưc sau gì c ũng bi t c thôi, nh ưng ph i d ăm ba n ăm n a. Lê Hàm hi n có c b n lo i ñào Th t Th n: thân ñ hoa ñ , thân tr ng hoa nh t h ơn m t chút, thân tr ng hoa 5 cánh ñơn, thân tr ng hoa 5 cánh kép. Anh v n ñang tìm cách nhân gi ng và quan sát chúng hàng ngày. Kho ng 4 – 5 n ăm nay, ñào t Trung Qu c có tràn v , nh ưng Lê Hàm ñ ý, tr ng không có m t, không ra hoa ñưc, và không h có Th t Th n. Lê Hàm có m t suy ngh ĩ: Nh t B n có qu c hoa là Anh Đào. Ng ưi Vi t mình m ñào nh ư th , qu c hoa t i sao l i không ph i là ñào Th t Th n? 48 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
www.100hanoi.com Ngöôøi Haø Noäi Lê Đình Nghiên Ngh nhân cu i cùng c a dòng tranh Hàng Tr ng Ng ưi n m rõ phong cách, quan ni m và ph ươ ng pháp tranh Hàng Tr ng Vi t Nam hi n nay là c Lê Đình Nghiên. Ông là ngh nhân hi m hoi còn “tr l i” v i ngh làm tranh Hàng Tr ng Hà N i Trong ba dòng tranh dân gian tiêu bi u ñưc s n xu t theo ph ươ ng pháp th công g m tranh ñip Đông H - B c Ninh, tranh ñ Kim Hoàng - Hà Tây c ũ thì tranh Hàng Tr ng ñưc cho là dòng tranh có phong cách, quan ni m và ph ươ ng pháp khác h n. Tranh – ng ưi “ ñui s c” nh ư nhau Nh c ñ n tranh Hàng Tr ng, nhi u ng ưi t ng bi t, ñam mê, sành ch ơi s không kh i lo lng tr ưc nguy c ơ xóa s dòng tranh dân gian ñc ñáo này. N ăm 1972, B o tàng M thu t Vi t Nam m i ngh nhân Lê Đình Nghiên ph c ch nh ng b c tranh Hàng Tr ng còn sót l i, nh m “kéo dài tu i th ” cho tranh. Ông Nghiên c m tinh con H , nh ưng là m t ng ưi hi n, ñim ñ m và m n ti p khi ñưc ai ñó h i chuy n v dòng tranh m t th i quy t ph Hàng Tr ng, Hàng Nón, Hàng Hòm, Hàng Qu t c a ñ t Hà Thành x ưa. Sinh ra trong m t gia ñình có truy n th ng làm tranh làng làm tranh truy n th ng Bình V ng (Hà Tây c ũ), nh ưng t nh ông ñã theo gia ñình lên ph Hàng Tr ng ñ làm tranh cùng v i ông n i và b . Nhà tuy ñông (7 anh ch em) nh ưng ch m i ông là theo ngh c a ông n i và c thân sinh. Đ n ñ i ông, l y v sinh ñưc hai con trai và c hai anh c ũng ñã ñưc ông “nhen l a ngh ”. V y nhưng, “nhen thì nhen r i ñ y, còn bùng lên, cháy h t mình cho dòng tranh ñang “ ñui s c” bên cnh nh ng dòng tranh hi n ñ i nh vào s phát tri n v ưt b c c a công ngh , li u chúng ta có b n l ĩnh mà gìn gi hay không l i là chuy n khác” – c Nghiên nói. Có l lo l ng “l a ngh ” trong các con mình ch ưa ñ m nh ñ ti p t c làm sáng l n m t dòng tranh mà ông, cha ñã truy n l i, nên ông Nghiên thi tho ng v n cõng tranh ñi ñây ñó, tham gia tr ưng bày tri n lãm nh m “l ưu gi di ñ ng” m t nét v ăn hóa truy n th ng ca Hà N i x ưa v i công chúng. 49 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
www.100hanoi.com Ngöôøi Haø Noäi Bi t ñâu, nói nh ư ông, nh ng cu c “chinh ph c b ng tranh” y s ñánh ñ ng, làm th c dy quá kh huy hoàng c a m t dòng tranh ñã và ñang d n ng quên trong trí nh c a ít nhi u ng ưi dân Vi t thì sao? Và, c ũng bi t ñâu ñ y, công cu c ki m tìm “ng ưi gi l a cho tranh Hàng Tr ng s không ch có m t ng ưi, nhi u ng ưi h ưng ng mà th m chí hn m t th h ñ tâm huy t, tài n ăng và ni m tin s cùng ông “c u s ng và gây d ng li” m t s n ph m k t tinh c a lao ñ ng v t ch t và lao ñng tinh th n. Sau r i, nói vô phép, d u ông có khu t núi, quy tiên c ũng an lòng r ng dòng tranh ñã g n v i v ăn hóa ng ưi Tràng An thanh l ch, g n v i cu c ñ i mình s v n ñưc t o nên b i bàn tay tài hoa và óc sáng t o c a ng ưi th th công nh ưng v n th hi n ñưc tính ngh thu t cao, hàm ch a nh ng nét ñ c s c c a v ăn hóa dân t c?! Vi thâm niên g n 60 n ăm g n bó v i ngh làm tranh Hàng Tr ng, ngh nhân Lê Đình Nghiên không ch kh ng ñ nh ông là ng ưi “khéo tay hay ngh ” mà qua ñó còn cho th y cái Tâm – T m – Tài c a mình v i di s n v ăn hóa quý báu mà các th h cha ông ñã sáng t o ra và truy n l i cho các th h sau. Tâm ñưc ông th hi n lòng chung th y vi ngh . T m ñưc th hi n qua nh ng nét v tinh hoa, d n ñ ng trong m i b c tranh mà ông v . Tài c a ông th hi n ch , trong khi ngh thu t ñươ ng ñi ñang lên ngôi v i nhi u hình th c th hi n phong phú nh ư mu n thoát ra kh i v ăn hóa truy n th ng, h ăng hái ki m tìm cái tôi b n th riêng l , ti ng t ăm l ng l y, thu hút ñưc s quan tâm c a ñông ño qu n chúng, thì ông v n “nh t nh t vô nh ” s ng v i ngh , không màng c ñ n vi c ngh có nuôi n i thân hay không?! Hành trình ñơ n ñc Theo phân tích c a m t s nhà nghiên c u thì tranh Hàng Tr ng ch u nh h ưng rõ r t ca các lu ng t ư t ưng, v ăn hóa, tôn giáo c a vùng mi n; là k t qu c a s giao thoa tinh hoa gi a Ph t giáo và Nho giáo; gi a lo i hình t ưng th , ñiêu kh c ñình, chùa vi nh ng nét ñ p trong sinh ho t v ăn hoá hàng ngày và th c s phát tri n cu i th k 19 ñu th k 20. T th k 16, Hoàng S ĩ Kh i th i M c, bài th ơ T th i khúc v nh, ñon t c nh T t kinh thành Th ăng Long ñã có nói ñn tranh dân gian và t c ch ơi tranh T t: Chung Qu ỳ khéo v nên hinh/ Bùa ñào c m qu , phong linh ng ăn tà Tranh v gà, c a treo thi p y m/ D ưi th m l u hoa ñim Th D ươ ng ñưc các gia ñình kinh thành treo cùng v i các th n tr ma khác 50 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
www.100hanoi.com Ngöôøi Haø Noäi Ông Lê Đình Nghiên, ngh nhân cu i cùng c a dòng tranh c Hàng Tr ng Tranh Hàng Tr ng có hai dòng chính là tranh th và tranh T t, nh ưng ch y u là tranh th dùng trong sinh ho t tín ng ưng, ph c v ñ n ph c a Đ o giáo, nh t là tranh th ca Đ o M u (M u Li u H nh Ph Gi y, Nam Đ nh) T Ph c ng ñ ng; Bà chúa th ưng ngàn; M u Tho i và ñc bi t là tranh Ng ũ h . Vì trong tín ng ưng dân gian Vi t Nam, h là con v t ñã t lâu ñưc tôn th . Danh x ưng c a h c ũng ñưc th n thánh hóa là Ngài, là Ông (th Ông Ba M ươ i). Lo i tranh này th ưng ñưc các ngh nhân chm b ng vàng, b c th t dát m ng ho c “bình dân” thì ñưc in khuôn hình và tô màu bng tay r t c u k ỳ. Ti c là gi ñây, h u nh ư các nhà làm tranh ñu b ngh . Nhi u nhà còn ñt b h t nh ng d ng c làm tranh nh ư ván, b n kh c, m t ph n do thú ch ơi tranh c a ng ưi Hà N i ñã ñi khác, m t ph n do vi c làm tranh không có thu nh p cao. Hi n nay, trong s b n kh c tranh Hàng Tr ng còn gi l i ñưc, có m y t m ñ c bi t giá tr , l ưu t i B o tàng L ch s Hà N i b ng g th d y d n, kh c c hai m t, theo ñ tài rút t kinh nhà Ph t hay c tích Vi t Nam, Trung Hoa. Đ c bi t b n kh c kèm c tu i tranh Quý Mùi l c nguy t kh i Minh M nh t niên (1823 d ươ ng l ch). Ngh ĩa là ván ñưc kh c cách ñây ñã ngót hai tr ăm n ăm, là c ơ s ñ các khà khoa h c tin r ng tranh Hàng 51 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu