Module Giáo dục thường xuyên 36: Giáo dục hoà nhập trong giáo dục thường xuyên - Đỗ Thị Bích Loan

Nội dung text: Module Giáo dục thường xuyên 36: Giáo dục hoà nhập trong giáo dục thường xuyên - Đỗ Thị Bích Loan

1. ĐỖ THỊ BÍCH LOAN MODULE GDTX 36 Gi¸o dôc hoµ nhËp trong gi¸o dôc th−êng xuyªn GIÁO DỤC HO NHẬP TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 51
2. A. GIỚI THIỆU TỔNG QUAN Giáo dc thng xuyên là h thng giáo dc tip tc có s liên kt, liên thông, kt ni và c tin hành không t on nh s an xen và liên tc ca s hc mi ngi. Giáo dc thng xuyên to c hi hc tp th hai cho nhng ai cha bao gi i hc hoc nhng ngi b hc gia chng vì lí do nào ó. Giáo dc thng xuyên ni li s t on trong quá trình hc tp ca h, làm cho vic hc tp li c thc hin tip tc, lin mch. Vi chc nng này, giáo dc thng xuyên mang li c hi hc tp mà qua ó, con ngi làm cho vn kinh nghim ca mình y hn, nng lc hot ng c nâng cao, sc kho c tng cng, nhng phm cht nhân cách c phát trin hài hoà và hoàn chnh hn. Giáo dc thng xuyên là mt chính sách ca xã hi hin i, coi hc tp là quyn ca con ngi trong ó có nhng ngi b khuyt tt. m bo s công bng và bình ng trong giáo dc, B Giáo dc và ào to xác nh giáo dc hoà nhp là hng i ch yu. Mô hình giáo dc hoà nhp s gii quyt c vn ngi khuyt tt c hng các chng trình giáo dc tng ng ngi bình thng trong cùng mt môi trng hc tp. t c mc tiêu ó thì vic phát trin ngun nhân lc c bit là ào to bi dng thng xuyên i ng giáo viên, cán b qun lí giáo dc thng xuyên là mt yêu cu cp thit ca ngành Giáo dc. B. MỤC TIÊU Module này giúp cho giáo viên các trung tâm giáo dc thng xuyên: I. KIẾN THỨC — Hiu c các khái nim c bn v giáo dc hoà nhp và bn cht ca giáo dc hoà nhp. — Lnh hi c các kin thc v c im c bn ca mt s dng khuyt tt và làm quen vi các tit hc thc hin theo mô hình hoà nhp. II. KĨ NĂNG — Bit vn dng có hiu qu các ni dung giáo dc hoà nhp vào các hot ng giáo dc các c s giáo dc thng xuyên. 52 | MODULE GDTX 36
3. — Có mt s k nng c bn, cn thit thit k các hot ng giáo dc hoà nhp các c s giáo dc thng xuyên. III. THÁI ĐỘ Có thái tích cc i vi công tác giáo dc dành cho ngi khuyt tt. C. NỘI DUNG Nội dung 1: TRẢI NGHIỆM TRONG MỘT THẾ GIỚI KHÁC Trc khi bc vào các th gii khác nhau, bn hãy sn sàng tri nghim nhng khonh khc c bit. Bn cn chun b nhng thit b sau: — Vt nút tai, bng bt mt, xe ln. — Bng hình v mt tit hc hoà nhp, trong ó có tr chm phát trin trí tu. — Vn phòng phm. Trong các trng hp mà bn tri nghim, bn phi sng vi mt c th c bit khác vi bình thng. Bn s có khong thi gian tri nghim thú v sau ây và bn lu ý hãy c gng ghi nh li các cm giác ã tri qua cùng chia s vi mi ngi vào thi gian cui cùng ca hot ng này. Hoạt động 1: Trải nghiệm sự bất động trong thế giới không ngừng vận động Bn hãy cùng các ng nghip ln lt tri nghim th gii ca ngi khuyt tt vn ng. Bn hãy giao lu vi các thành viên trong nhóm thông qua các trò chi. Các thành viên ln lt ngi trong xe ln cho n khi bui giao lu kt thúc. Chú ý: Trò chi có s di chuyn nhanh và linh hot. Hoạt động 2: Trải nghiệm một không gian im lặng Bn hãy óng vai hc sinh vi tt nghe kém (dùng nút bt tai) trong tit hc liên quan ti vn bn. Sau khi giáo viên ging gii, bn phi có nhim v tóm tt c ni dung và a ra nhn xét cá nhân. GIÁO DỤC HO NHẬP TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 53
4. Hoạt động 3: Trải nghiệm một thế giới thiếu ánh sáng Bn hãy óng vai hc sinh khuyt tt th giác (eo bng bt mt) trong mt tit hc. Sau ó thay i v trí ca ngi, hoc các vt trong lp hc khác vi v trí trc. Kt thúc tit hc, bn phi a ra nhn xét khi eo bng bt mt, nu thay i v trí ca ngi hoc các vt trong lp, bn có cm nhn c không? Hoạt động 4: Trải nghiệm sự kiên nhẫn Tình hung c xây dng trong mt lp hc. Có mt hc sinh rt chm ch hc, c gng hc nhng kh nng nhn thc rt thp so vi các bn khác. Khi gp nhng nhim v, vn rt n gin i vi các hc sinh khác thì hc sinh ó dng nh li quá khó khn tìm ra cách gii quyt. Ngi giáo viên luôn phi dành nhiu thi gian hn gii thích t m, hng dn tng chi tit nh Là mt giáo viên trong lp hc nh vy, bn cn phi áp ng c các nhu cu chung ca tp th và mt phn nhu cu ca các cá nhân. Hoạt động 5: Trải nghiệm những tính cách “bất thường” Bn hãy cùng ng nghip ln lt óng vai mt nhân vt có các tính cách “c bit” sau: — Không s dng li nói giao tip vi mi ngi. — Không th hin biu hin cm xúc (vui, bun, au kh, nh ). — Không bit cách din t mt câu chuyn n gin. — Không làm theo li hng dn ngi khác, luôn làm theo bn nng. — Luôn hành ng rp khuôn, máy móc. Ngi có tính cách “c bit” có trách nhim x lí các tình hung thng ngày trong cuc sng, trong lp hc do các thành viên còn li to ra vi úng “tính cách” c trng ca mình. Các thành viên phi c gng ngi có tính cách “c bit” hiu c nhng gì ang din ra xung quanh, thuyt phc ngi này tham gia vào các hot ng hoc hoàn thành mt s nhim v n gin. Trên ây là mt s c im c bn thng gp ca hc sinh khuyt tt trí tu. Hãy chia s nhng tri nghim ca “ngi trong cuc”. 54 | MODULE GDTX 36
5. Các bn ã có thi gian tri nghim là “hc sinh khuyt tt” vi nhng c im c bn nht v các dng tt ó trong mt lp hc hoà nhp. Ngoài các dng khuyt tt thng gp nói trên còn nhiu i tng hc sinh có nhu cu c bit khác. Nội dung 2: ĐẶC ĐIỂM CƠ BẢN VỀ CÁC DẠNG KHUYẾT TẬT VÀ HOẠT ĐỘNG NHẬN THỨC CỦA HỌC SINH KHUYẾT TẬT Cn c vào các dng khim khuyt, theo Hi ng Giáo dc Hoa Kì, khuyt tt gm 11 dng. ó là: t k, ic — mù, ic, khim thính, khim th, ri lon cm xúc, chm phát trin trí tu, có khó khn v hc, a tt, khuyt tt th cht, khuyt tt sc kho. Ti Vit Nam, da trên nhng khó khn mà i tng mc phi, khuyt tt bao gm 6 dng sau: (1) Khuyt tt vn ng; (2) Khuyt tt nghe, nói; (3) Khuyt tt nhìn; (4) Khuyt tt thn kinh, tâm th
   n; (5) Khuyt tt trí tu; (6) Khuyt tt khác. Tri qua nhiu thp k ca giáo dc c bit, Vit Nam ã phát trin c h thng giáo dc c bit h tr cho hc sinh khim thính, khim th và chm phát trin trí tu; ã bt u quan tâm n i tng khuyt tt v ngôn ng và giao tip. Hoạt động 1: Tìm hiểu về dạng khuyết tật vận động 1. NHIỆM VỤ Bn hãy tham kho thông tin di ây tr li các câu hi sau: — Th nào là hc sinh khuyt tt vn ng? GIÁO DỤC HO NHẬP TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 55
6. — Nhng tác nhân gây nên khuyt tt vn ng: — Mt s khó khn i lin khuyt tt vn ng 2. THÔNG TIN CƠ BẢN — Hc sinh khuyt tt vn ng là nhng hc sinh có c quan vn ng b tn thng, biu hin u tiên là có khó khn khi ngi, nm, di chuyn, cm nm Do ó, hc sinh gp rt nhiu khó khn trong sinh hot cá nhân, vui chi, hc tp và lao ng. Tuy vy, a s hc sinh có khó khn v vn ng có b não phát trin bình thng nên các em vn tip thu c chng trình ph thông, làm c nhng công vic có ích cho bn thân, gia ình và xã hi. — Nhng tác nhân gây hn ch vn ng: + Yu c: Khó vn ng mt b phn c th theo cách bình thng, gp khó khn nhiu hn khi tìm hiu môi trng xung quanh và hc thông qua vn ng. + Co cng c: Mt phn c th co cng không vn ng c, c bit vài t th nht nh, có khuynh hng vn ng theo nhng mu hình không thay i. + C và khp phn hi kém: B não không nhn c thông tin cn thit a ra nhng iu chnh cn thit. + Thng bng kém: Dáng iu và thng bng là nn tng ca vn ng. Các vn ây thng là tng hp các yu t k trên. — Nhng khó khn i lin vi khuyt tt vn ng: + Khó khn trong li nói và ngôn ng. 56 | MODULE GDTX 36
7. + Khó khn trong n ung và nut. + Khim thính. + Khim th và các vn v tri giác th giác. + Nhn thc không gian kém và các vn v tri giác. + Các vn v tp trung và thiu kh nng chú ý. + Bnh ng kinh. + Mt mi và thng hay au yu. + S thay i gây khó khn cho hc sinh. + Các vn v xng khp, thng nh hng n hông, ct sng và bàn chân. Hoạt động 2: Tìm hiểu về dạng khuyết tật nghe, nói 1. NHIỆM VỤ Bn hãy tham kho thông tin di ây tr li các câu hi sau: — Th nào là khuyt tt nghe? — Các mc gim thính lc: — Nhng khó khn v ngôn ng và giao tip: GIÁO DỤC HO NHẬP TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 57
8. 2. THÔNG TIN CƠ BẢN 2.1. Khuyết tật nghe (khiếm thính) — Khuyt tt có liên quan n vic mt hoc hn ch kh nng tip nhn các tín hiu âm thanh c gi là khim thính. Khi hc viên nghe khó tc là hc viên mt kh nng nghe mt cách áng k nhng h vn có kh nng vit và kh nng nghe còn li c phát huy nh vào các thit b tr giúp âm thanh và nhng h thng khuych i. Ngi khim thính còn rt ít hoc mt hn kh nng nghe do vy mà các thit b âm thanh không tr giúp c. Da trên mc khuyt tt mà hc viên khim thính có th s dng ngôn ng kí hiu, các bài c và s dng nhng phng tin khác nhau h tr cho vic giao tip. Theo ngôn ng ph thông, ic là mt thính giác hoàn toàn, không nghe c hoc gim sút nhiu v thính giác, nghe không rõ. ánh giá trên c s y t thì ic là suy gim hoc mt toàn b hay mt phn sc nghe. — Các mc gim thính lc: Bình thng 0 — 20 dB Nh 20 — 40 dB ic mc I Va 40 — 70 dB ic mc II Nng 70 — 90 dB ic mc III Sâu > 90 dB ic mc IV — Các loi ic: + ic dây thn kinh thính giác: Do b tn thng t bào lông thính giác hoc dây thn kinh tai trong. Nhng ngi b ic dây thn kinh thính giác thng b ic t mc nh cho n mc sâu. Vic mt thính lc loi này ch mt s gii tn nht nh ch không phi tt c. Nguyên nhân là do kh nng tip nhn âm thanh b nh hng ngay c khi âm thanh ã c khuych i. Do vy mt ngi b ic dây thn kinh thính giác cng không ci thin c kh nng nghe ngay c khi eo máy tr thính. 58 | MODULE GDTX 36
9. + ic hn hp: Do nhng vn v tai ngoài, tai gia và tai trong gây ra. Nhng ngi này thng có mc ic sâu. + ic trung ng: Do tn thng dây thn kinh hoc t bào ca h thn kinh trung ng. Nhng ngi này thng có mc ic sâu. — c im ca ngi khim thính: Ngi khim thính b phá hu c quan phân tích thính giác mc này hay mc khác. C quan phân tích thính giác b phá hu làm cho không còn kh nng tri giác th gii âm thanh vô cùng phong phú ca môi trng xung quanh, c bit âm thanh ngôn ng, không bt chc và t hình thành ting nói c và tr thành mt ngôn ng nói (câm). Nh vy, i vi ngi khuyt tt thính giác nng (ic) thì hu qu dn n là câm, gây rt nhiu khó khn trong quá trình giáo dc. Tuy nhiên, nu c giáo dc tt, kp thi thì ngi khim thính vn có th nghe, nói c, có th hc c vn hoá, ngh nghip và phát trin tình cm, o c nh nhng ngi bình thng khác. 2.2. Khuyết tật ngôn ngữ nói — ây là mt trong s khuyt tt ph bin. Theo Van Riper (1978), li nói b coi là bt thng “khi nó rt khác vi li nói ca nhng ngi khác, s khác bit này rt d nhn ra; làm nh hng n giao tip hoc khin cho c ngi nói và ngi nghe cm thy khó chu”. Nhng khó khn trong vic giao tip vi nhng ngi xung quanh mà nguyên nhân không phi là do b sng hng hay c quan cu âm b tn thng thì có th kt lun ó là khuyt tt ngôn ng, li nói. Khuyt tt v nói ch yu là biu hin khó khn v kh nng phát âm hoc vic to ra li nói, c bit là tr nh. Mt s biu hin khác nh có vn v ging và v trôi chy (nh nói b ngt, lp bp). Tr có th b qua t khi nói, hoc phát âm sai nhng t thông thng. Ngôn ng nói không ch bao gm vic din t các ni dung thông ip ca ngi nói mà còn bao gm c vic tip nhn thông ip ca ngi nghe. Tr có khó khn v ngôn ng có th gp khó khn mt trong hai quá trình trên hoc c hai quá trình trên. Nhiu tr có biu hin phát trin ngôn ng chm mi mt, nhiu tr ch có biu hin gp khó khn mt hoc mt vài khía cnh c th nào ó nh gp khó khn v cú pháp, t vng hay ng ngha. GIÁO DỤC HO NHẬP TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 59
10. Trong lp hoà nhp, hc viên có khó khn v ngôn ng có nhng nhu cu hc tp và xã hi rt c bit. Ngoài vic nhn c s h tr ca chuyên gia tr liu ngôn ng — li nói, h cn c h tr các k nng v nghe, v t vng, ng pháp hoc các k nng din t bng li. Trong lnh vc xã hi, ngi khuyt tt v nói rt khó khn trong các mi quan h liên cá nhân. Nhng ngi này cn có s h tr có th tham gia thc s vào các tng tác xã hi trong lp hc, chng hn nh kt hp nhiu phng tin giao tip cùng mt lúc nh vic dùng ngôn ng bng li kt hp vi tranh nh và ngôn ng kí hiu. Hoạt động 3: Tìm hiểu về dạng khuyết tật nhìn 1. NHIỆM VỤ Bn hãy tham kho thông tin di ây tr li các câu hi sau: — Khuyt tt v nhìn là th nào? — Hc sinh khuyt tt v nhìn (khim th) có c im gì? 2. THÔNG TIN CƠ BẢN * Khuyt tt v nhìn là vic mt hoc hn ch kh nng tip nhn thông tin hình nh, còn c gi là khim th. Theo T chc Y t Th gii, khim th gm hai dng là mù và nhìn kém. Mù là tình trng mt hoàn toàn kh nng nhìn, còn nhìn kém là tình trng mt th giác mt phn hoc kh 60 | MODULE GDTX 36
11. nng th giác b hn ch áng k ngay c khi ngi ó ã s dng các phng tin tr th mt tt nht. Cn c vào các yu t nh th lc, th trng, nhy cm tng phn, sc giác xác nh các dng khác nhau ca khuyt tt v nhìn (khuyt tt th giác). Mt s ngi nhìn kém có th s dng thit b quang hc phóng i hoc nhng iu chnh phi quang hc phù hp. Hc sinh mù không th s dng các thit b hình nh nh mt dng c hc tp mà thay vào ó là cm nhn thông qua s và nghe. Da vào nhu cu ca hc sinh mù, có th s dng ch ni Braille, máy tính chuyên dng và nhng thit b h tr khác trong hc tp. Mt s hc sinh có nhu cu c hun luyn c bit có th nh hng và di chuyn an toàn nhng khu vc lân cn. Khim th là nhng khuyt tt v mt nh hng mt, mù loà, không sc nhn bit th gii hu hình bng mt hoc nhìn không rõ ràng. Nm 1992, T chc Y t Th gii (WHO) a ra khái nim nh sau: Khim th là chc nng th giác ca mt ngi b gim nng thm chí sau khi ã c iu tr hoc iu chnh tt khúc x tt nht mà th lc vn mc thp t di 6/18 cho n vn còn phân bit c sáng ti, hoc th trng thu hp di 10 0 k t im nh th mt tt hn. Tuy nhiên, ngi ó vn còn có kh nng s dng phn th giác còn li thc hin các công vic trong cuc sng . Nhìn kém là s suy gim nghiêm trng các chc nng th giác, ngha là th lc o c di 6/18 hay th trng nh hn 20 0. K c khi iu tr hoc dùng các dng c tr th quang hc, th lc vn không tng . Mù (hoàn toàn) là ngi không còn kh nng nhn bit bng th giác k c nhn ra sáng ti. * c im ca hc sinh khuyt tt v nhìn: — Trí tu phát trin bình thng, trung ng thn kinh phát trin nh mi hc sinh khác. — Các c quan phân tích phát trin bình thng (tr c quan th giác b khuyt tt). — Các em có hai c quan phân tích: thính giác và xúc giác rt phát trin, nu c phc hi chc nng, hun luyn sm và khoa hc, hai c quan phân tích này hoàn toàn có th làm chc nng thay th chc nng th giác b phá hu. GIÁO DỤC HO NHẬP TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 61
12. — Ngôn ng, t duy, hành vi, cách ng x ca nhng tr em này cng ging nhng em hc sinh bình thng. Tuy nhiên, các em cng có nhng tn ti nht nh nh ngôn ng thiu hình nh, không th vit và c bng ch phng, trc khi n trng thng vn tri thc, khái nim nghèo nàn. — Các em ít di chuyn nên th lc có b gim sút, s phi hp các hot ng c bp thiu linh hot, chp chp và d t ti, thiu nim tin bn thân. Hoạt động 4: Tìm hiểu về dạng khuyết tật trí tuệ 1. NHIỆM VỤ Bn hãy tham kho thông tin di ây tr li các câu hi sau: — Bn hãy cho bit th nào là khuyt tt trí tu? — Ngi khuyt tt trí tu có c im gì? 2. THÔNG TIN CƠ BẢN * Khuyt tt trí tu là mt trong nhng nghiên cu sm nht trong lnh vc giáo dc c bit và nh ngha v dng tt này ã có s nht quán chung. Hip hi Chm phát trin trí tu M (AAMR) nm 1992, a ra nh ngha chm phát trin nh sau. Khuyt tt trí tu là nhng hn ch c nh trong nhng chc nng thc ti. Nó c biu hin c trng bi chc nng trí tu di mc trung bình, thiu ht hai hay nhiu hành vi thích ng xã hi: giao tip, t phc v, k nng xã hi, k nng sng ti gia ình, s dng tin ích công cng, 62 | MODULE GDTX 36
13. nh hng cá nhân, sc kho và an toàn, các k nng hc tp, gii trí và làm vic. Khuyt tt trí tu xy ra trc 18 tui. * Nhng ngi khuyt tt trí tu có khó khn áng k v hc. Do kh nng trí tu di mc trung bình, hc sinh có th hc chm hn và b thiu ht mt hay hu ht các lnh vc hc tp khi so vi các bn cùng la tui. Nhng nhim v hc tp òi hi kh nng lí gii và suy ngh t duy tru tng là rt khó. Trí tu di mc trung bình là c im ni bt ca ngi khuyt tt trí tu. Chc nng trí tu c ánh giá bng trc nghim IQ. Trc nghim này c ánh giá thông qua nhng bài tp bng li và không li v các khía cnh lí gii và gii quyt vn . Mc kh nng chung c xây dng trên c s so sánh kt qu ca mt hc sinh vi nhng tr khác cùng tui. Hc sinh b coi là khuyt tt trí tu khi ch t kt qu rt thp t 2% — 3%. Có ngha là i tng kim tra có biu hin v trí tu rt thp so vi mc trung bình khi so sánh vi bn cùng tui. Tuy nhiên, ánh giá v ch s trí tu là mt khoa hc không chính xác và ch s IQ có th thay i theo thi gian. Bên cnh ch s trí tu thp, hc sinh khuyt tt trí tu còn bc l nhng thiu ht v nhng hành vi thích ng. Hành vi thích ng là nhng nng lc xã hi “là mc nh hng trong ó cá nhân áp ng c các tiêu chun ca kh nng c lp cá nhân và nhng phn ng mang tính xã hi c kì vng i vi la tui ca chúng và nhóm cng ng vn hoá ca chúng” (Grossman, 1983). Nhng òi hi kì vng v hành vi thích ng là khác nhau tng la tui. Cha m mong tr nh hc cách i li, nói nng và giao tip tng tác vi các thành viên trong gia ình. Giáo viên mong hc sinh hc c, hc vit, làm toán và tng tác vi các bn. Xã hi mong các thành viên cng ng có công n vic làm và là mt thành viên hu ích trong cng ng xã hi. Nhng kì vng mong mun là khác nhau tng nn vn hoá. Ví d M, giáo viên mong mun tr tng tác trong hc tp bng cách t câu hi và tho lun, trong khi ó châu Á cha m li mun con cái ngi hc trt t, lng nghe mà không t câu hi hay thách thc. Vì th, hc sinh khuyt tt trí tu c c trng bi hai du hiu là kh nng trí tu di mc trung bình và thiu ht hành vi thích ng. Ch mt mình ch s IQ thp thì cha kt lun là b khuyt tt trí tu. Hc sinh có khó khn v hc tp phi bc l ngay c khi nhà, trng và cng ng. Nhng ri lon này ngày càng tr nên rõ ràng trong sut giai GIÁO DỤC HO NHẬP TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 63
14. on phát trin (trc 10 tui). Nhng ngi ln b khim khuyt kh nng trí tu do chn thng, tai nn, m au thì không c coi là khuyt tt trí tu. Trong nhóm hc sinh khuyt tt trí tu có nhiu mc . Hc sinh khuyt tt trí tu trung bình là nhóm hc sinh có nhng kh nng, k nng hc c nhng k nng hc tp c bn. Nhu cu c bit ca nhóm hc sinh khuyt tt trí tu nng thì nghiêm trng hn. Hc sinh khuyt tt trí tu nng có th hc c ngày trng chuyên bit hoc lp chuyên bit (là nhng lp c t trong mt trng bình thng to cho hc sinh khuyt tt trí tu có tng tác xã hi vi nhng tr bình thng). Tuy nhiên, trong mt vài trng hp, hc sinh khuyt tt nng vn có th hc lp bình thng vi s h tr ca các chuyên gia giáo dc c bit. Nhiu hc sinh khuyt tt trí tu trung bình có kh nng tham gia vào ít nht là mt vài các hot ng hc tp lp bình thng. Nhu cu c bit ca nhóm i tng này là v các lnh vc nh hc tp, hành vi, xã hi và th cht. Hoạt động 5: Tìm hiểu về đa tật 1. NHIỆM VỤ Bn hãy tham kho thông tin di ây tr li các câu hi sau: Theo bn, hc sinh a tt là ngi nh th nào? 2. THÔNG TIN CƠ BẢN Hc sinh có hai hay nhiu tt c gi là hc sinh a tt. Các em thuc nhóm này thng là chm phát trin trí tu kèm theo khuyt tt vn ng nhng không bao gm nhóm ic, mù. Tuy nhiên, cách phân loi này có th c dùng cho nhng ngi b khuyt tt v hai hay nhiu lnh vc. Hn na, cách phân loi này ch dùng khi khuyt tt ca hc sinh mc nng và có nh hng nghiêm trng n các em. 64 | MODULE GDTX 36
15. Hoạt động 6: Tìm hiểu về các dạng tật khác 1. NHIỆM VỤ Bn hãy tham kho thông tin di ây và trao i cùng ng nghip tr li các câu hi sau: — Th nào là tr ri lon v hành vi? — Th nào là tr t k? — Tr tng ng gim tp trung là tr nh th nào? — Biu hin ca tr b chn thng s não? — Th nào là ng kinh? Tr ng kinh có biu hin nh th nào? GIÁO DỤC HO NHẬP TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 65
16. 2. THÔNG TIN CƠ BẢN — Tr ri lon v hành vi: Ri lon hành vi là mt dng khuyt tt trm trng hn khuyt tt v hc. Tr có ri lon v hành vi thng b giáo viên than phin v nhng hành vi và rc ri mà tr gây ra trong lp. Tr có th hay mt trt t, ng ngc hay p phá và thm chí hay gây g. Mt vài tr có biu hin lãnh cm hoc khép mình. Tt c nhng biu hin này u không phi là nhng hành vi phù hp trng hc. Mc dù hu ht tr có ri lon hành vi u có kh nng trí tu bình thng, cng nh là các kh nng v thính giác, th giác và th lc là bình thng nhng tr thng t kt qu hc tp thp. Tuy nhiên, mt s tr thì t c kt qu hc tp mc chp nhn c mc dù tr có nhng hành vi không phù hp trong lp hc. — Tr t k: Tr t k có kh nng giao tip xã hi kém t khi còn rt nh. Tr thng tránh né s tip xúc vt lí (nh âu ym, ôm p) và tr không th thc hin vic giao tip bng mt. Tr không có tng tác vi bn bè hay ngi ln. Tr có cách dùng ngôn ng không bình thng bao gm c vic c không ng iu, hay lp li máy móc li nói ca ngi khác. Tr có ít và thm chí không có ngôn ng. Tr có th có nhiu hành vi xa l, hành vi in hình nh ng tác lc ngi, nhy nhót không ngng ngh. Tr cn s giúp trong cách ng x hng ngày nh: cách mc qun áo, n ung, ngh ngi. Nguyên nhân ca t k vn cha c làm rõ và cách làm vic tt nht vi nhóm tr này còn ang c bàn cãi. — Tr tng ng gim tp trung (AD/HD): AD/HD là dng ri lon tâm thn thi th u hay gp nht tr và c bit là tr khuyt tt trí tu. c im quan trng ca AD/HD là biu hin s mt tp trung và quá hiu ng/d b kích thích mc thng xuyên và trm trng hn mc thng quan sát thy các cá nhân khác trong cùng phát trin. — Tr chn thng s não (TBI): Tr b hn ch v sc kho và tnh táo, s phát trin b chm tr, trí nh ngn hn, sc nghe và nhìn b mt trong thi gian. Tr d ni cáu và tâm trng thay i tht thng. Nhng c im và nhu cu ca tr ph thuc vào nhng chn thng (tn thng) mà tr gp phi. Nhu cu ca tr cng thng thay i theo thi gian. Bi chn thng s não là 66 | MODULE GDTX 36
17. mt tình trng phi iu tr bng thuc và tình trng này nh hng n vic giáo dc, c chn oán bi bác s thông qua vic ánh giá kh nng hc tp và hành vi thích ng trong thi gian dài. Tr có nhng tn thng nng u do tai nn ô tô, ngã, chn thng khi chi th thao cng c xp vào nhóm tr chn thng s não. — ng kinh: ng kinh là nhng cn ri lon chc nng ca não, do ó có s không bình thng ca hot ng in th ca t bào não, gây nên s phóng in tng lúc. Khi mt cn ng kinh xy ra, các t bào thn kinh s chuyn i mt lng ln các xung ng xung tu sng và qua các dây thn kinh xung các c hoc các c quan trong c th. S bt thng ca hot ng in này c th hin bng nhng cn ri lon chc nng ca các vùng não, dn n co git toàn thân hoc cc b, ri lon cm giác — giác quan, cn tâm thn, cn thc vt Dng ng kinh s tu thuc vào ni bt u ca cn ng kinh trên não. Khi tt c các t bào thn kinh trên não bt u chuyn các xung ng mt cách ng thi thì ta gi là “ng kinh toàn b” và thông thng dn n mt ý thc. Khi ch có các t bào thn kinh mt phn nào ó trên não b gây nên các xung ng thn kinh thì ta gi là “ng kinh tng phn” và vic mt ý thc có th ch tng phn. Hoạt động 7: Tìm hiểu đặc điểm chung về hoạt động nhận thức của học sinh khuyết tật 1. NHIỆM VỤ Bn hãy tham kho thông tin di ây và trao i cùng ng nghip tr li các câu hi sau: — C quan phân tích có vai trò và c im gì? GIÁO DỤC HO NHẬP TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 67
18. — Ngôn ng có c im gì? — Trí nh có c im gì? 2. THÔNG TIN CƠ BẢN Mi giai on la tui có nhng c trng trong s phát trin cng nh hot ng nhn thc ca la tui ó. Theo Benjamine Bloom thì trình nhn thc ca con ngi nói chung bao gm 6 mc khác nhau t thp nht n cao nht là bit, hiu, áp dng, phân tích, tng hp và ánh giá. — V vai trò và c im ca c quan phân tích: Các c quan phân tích có vai trò ln i vi hot ng nhn thc ca hc sinh. Nh có c quan tip nhn và phân tích thông tin, hot ng nhn thc c din ra và con ngi nhn bit c s vt, hin tng xung quanh mình. C quan phân tích có vai trò quan trng i vi quá trình nhn thc cm tính mà trc ht ó là quá trình thu nhn, phân tích và x lí thông tin. Kênh thu nhn thông tin quan trng nht ó là tri giác nhìn. Khong 85% thông tin con ngi tip nhn c là nh vào tri giác nhìn. bit c vt ó là cái gì, nó to hay nh, hình dáng, màu sc ra sao tr phi nh n c quan phân tích th giác. Khi c quan th giác b tn thng, s nh hng n s nhn bit các s vt, hin tng. Hình nh do tr tri giác c nhn bit và lu gi li trên v não t mc chính xác, chân thc n âu là nh vào tính cht, kh nng, tinh nhy ca th giác ca tng tr. Nu c quan phân tích th giác b gim mt phn (tr nhìn kém) hoc hoàn toàn (tr mù) thì kh nng tri giác bng th giác s b sai lch hoc mt ht kh nng này. Tuy nhiên, i vi nhng hc sinh 68 | MODULE GDTX 36
19. khim th, chúng không nhìn bng mt mà “nhìn bng ôi tay”, xúc giác ã thay th cho th giác. Chng hn, nh c hun luyn tt mà hc sinh mù có th dùng xúc giác tinh nhy ca 10 u ngón tay nhn bit s vt hin tng. Hc sinh mù nh có cm giác s ca hai bàn tay bit c vt tròn hay vuông, to hay nh. Rt nhiu hc sinh mù khi s vi bit c ó là loi vi gì, s các ng bc giy bit c mnh giá ca nó. c bit có nhng ngi mù có kh nng nhn bit màu sc ca vt thy vt có màu hay màu xanh qua s C quan phân tích thính giác giúp con ngi nhn bit i tng t rt xa. Thông qua nghe ngi khác mô t (nghe c nh thính giác) ngi ta có th bit c mt b bàn gh, mt cái t có kích thc, màu sc nh th nào, c làm bng g gì, có thích hp vi ngi cn mua không, Trong rng sâu, ngi i sn cha nhìn thy con thú d nhng nghe ting gió thi, ting bc chân và ting cây p vào nhà. Cùng vi thông tin thu c nh thính giác và kinh nghim, ngi th sn nhn bit c s nguy him và có cách phòng. Nh vy, c quan phân tích thính giác có vai trò rt ln trong hot ng nhn thc ca con ngi. Thiu nó lp tc con ngi s gp rt nhiu khó khn. Trong hot ng nhn thc cng nh trong i sng cá th, th giác và thính giác là hai c quan cm th quan trng. Nh hai c quan phân tích này ngi ta nhn bit c n 95% các s vt, hin tng ca th gii xung quanh. Ngoài ra, xúc giác, v giác, c giác vn ng có vai trò quan trng trong cuc sng. Nh có xúc giác ta bit c nhit nóng, lnh hay mát m. Nh có v giác ta bit món thc n này mn hay nht, cay hay chua. Nh có c giác vn ng ta bit phi hp các c quan khác nhau trong quá trình hot ng, vn hành các c quan khác nhau trong nhn thc. Các c quan này c bit quan trng khi mt trong hai c quan phân tích chính (th giác và thính giác) b tn thng và lúc này, nhng c quan phân tích xúc giác, v giác có th óng vai trò thay th. — V c im ngôn ng: Dù nhn thc ca hc sinh mù tt n âu (nh c hun luyn và s dng c ch bù tr) thì trong ngôn ng ca tr mù vn còn thiu hình nh mà ngi ta thng gi là “ngôn ng rng”, tc là hc sinh nghe c, nói c nhng t ng biu th nhng khái nim nhng không hiu bn cht ca nó do không tri giác c các thông tin hình nh có liên quan n i tng bng mt. GIÁO DỤC HO NHẬP TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 69
20. Thính giác là tin , là iu kin hình thành và phát trin ca ngôn ng. Tr khim thính b tn thng c quan thính giác, dn n s ri lon ngôn ng. Tng t nh vy, hc sinh chm phát trin trí tu cng thng có nhiu s hn ch trong quá trình hình thành và phát trin ngôn ng — V c im trí nh: Trí nh ca hc sinh khuyt tt b nh hng do quá trình thu nhn thông tin thng không y mà xut phát trc tip t khim khuyt ca các giác quan. i vi hc sinh chm phát trin trí tu thì mt trong hai nguyên nhân trc tip dn n chm phát trin trí tu là s tn thng v não b, trong ó có s tn thng trung khu trí nh (theo nhà tâm lí hc ngi Nga là Luria và các ng nghip, 1966). S tn thng v trí nh ã nh hng rt ln n hot ng nhn thc ca hc sinh khuyt tt. Khi nói v các hc sinh khuyt tt nên lu ý rng nhng khuyt tt ca i tng không nh danh các em, không nói cho ta bit hc sinh ó là ngi nh th nào. Dù hc sinh có dng khuyt tt nào thì trc ht hc sinh ó vn là mt hc sinh nh bao hc sinh bình thng khác. Vic xác nh các dng khuyt tt này không phi nh danh hay gn nhãn mác cho hc sinh mà giúp ta bit c nhng c im riêng, c thù, din ra vi tc chm hn so vi bình thng. iu quan trng nht và cn thit nht ó là xác nh c nhng c im và kh nng trong ó nhn mnh n nhng im mnh t ó hiu c nhu cu ca tr cng nh tìm ra c nhng cách thc khác nhau áp ng c nhng nhu cu rt khác nhau và rt c bit ó. Nội dung 3: KHÁI QUÁT VỀ GIÁO DỤC HOÀ NHẬP Hoạt động 1: Tìm hiểu khái niệm về giáo dục hoà nhập 1. NHIỆM VỤ Bn hãy tham kho thông tin di ây và trao i cùng ng nghip tr li các câu hi sau: — Th nào là giáo dc hoà nhp? 70 | MODULE GDTX 36
21. — Ti sao giáo dc hoà nhp tr khuyt tt phi da trên quan im xã hi? — Mc ích chính ca giáo dc hoà nhp là gì? 2. THÔNG TIN CƠ BẢN — Giáo dc hoà nhp là phng thc giáo dc trong ó tr em khuyt tt hc cùng vi tr em bình thng trong trng ph thông ngay ti ni các em sinh sng. ó, tr không b phân bit i x, c hc tp, vui chi và sinh hot nh mi tr em bình thng khác. — Giáo dc hoà nhp da trên quan im xã hi trong vic nhìn nhn tr khuyt tt. Nguyên nhân gây ra khuyt tt không phi ch do khim khuyt ca bn thân cá th mà còn là khim khuyt v phía xã hi. ây, khim khuyt xã hi óng vai trò ch yu. Tr khuyt tt v vn ng s là mt kh nng nu không có các phng tin i li, không c tham gia vào các hot ng xã hi và s tr thành tàn ph nu không ai chm sóc giúp . Nhng cng tr ó, nu c h tr, có phng tin i li và nu xã hi có nhng c s vt cht thích ng, không to ra các khó khn (nh có các ng lên xung d dàng cho xe y) và cng c tham gia vào các hot ng, thì tr ó s c bình ng và có c hi phát trin nh mi tr khác. — Giáo dc hoà nhp da trên quan im tích cc, ánh giá úng tr khuyt tt và các em c nhìn nhn nh mi tr em khác. Theo quan GIÁO DỤC HO NHẬP TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 71
22. im này thì mi tr khuyt tt u có nhng nng lc nht nh. Chính t s nhìn nhn này mà tr khuyt tt c coi là ch th ch không phi là i tng th ng ca các tác ng giáo dc. T ó, ngi ta tp trung quan tâm, tìm kim nhng iu mà tr khuyt tt có th làm c. Các em s làm tt khi nhng vic ó phù hp vi nng lc và nhu cu ca các em. Trong giai on giáo dc này, gia ình, xã hi và cng ng cn to ra s hp tác và hoà nhp vi các em trong mi hot ng. Vì th, các em phi c hc trng hc gn nhà nht, ni các em sinh ra và ln lên. Các em phi luôn c gn gi gia ình, luôn c si m bng tình yêu ca cha m, anh, ch và c c cng ng ùm bc, giúp . Tr khuyt tt s c hc cùng mt chng trình, cùng lp, cùng trng vi tr bình thng. Nh mi hc sinh khác, hc sinh khuyt tt là trung tâm ca quá trình giáo dc. Các em c tham gia y và bình ng trong mi hot ng trong nhà trng và cng ng thc hin lí tng: “trng hc cho mi tr em, trong mt xã hi cho mi ngi”. Chính lí tng ó to cho tr khuyt tt nim tin, lòng t trng, ý chí vn lên t n mc cao nht mà nng lc ca mình cho phép. ó là mc tiêu chính ca giáo dc hoà nhp. Hoạt động 2: Tìm hiểu bản chất của giáo dục hoà nhập 1. NHIỆM VỤ Bn hãy tham kho thông tin di ây và trao i cùng ng nghip nêu bn cht ca giáo dc hoà nhp. 72 | MODULE GDTX 36
23. 2. THÔNG TIN CƠ BẢN — Giáo dc cho mi i tng hc sinh là t tng ch o, yu t u tiên th hin bn cht ca giáo dc hoà nhp. Trong giáo dc hoà nhp, không có s tách bit gia hc sinh vi nhau. Mi hc sinh u c tôn trng và u có giá tr nh nhau. — Mi hc sinh u cùng c hng mt chng trình giáo dc ph thông. iu này va th hin s bình ng trong giáo dc va th hin s tôn trng. — iu chnh chng trình, i mi phng pháp dy hc và thay i quan im, các ánh giá là vn ct lõi giáo dc hoà nhp t hiu qu cao nht. iu chnh chng trình là vic làm tt yu ca giáo dc hoà nhp, có iu chnh chng trình thì mi áp ng nhu cu và kh nng ca mi hc sinh. — Giáo dc hoà nhp không ánh ng mi hc sinh nh nhau. Mi hc sinh là mt cá nhân. Mi nhân cách có nng lc khác nhau, cách hc khác nhau, tc hc không nh nhau. Vì th, iu chnh chng trình cho phù hp là cn thit. Giáo dc hoà nhp òi hi vic dy phi có s sáng to, tích cc và hp tác. — Dy hc hoà nhp to ra c cho hc sinh nhng kin thc chung, tng th, cân i. Vì vy, phng pháp dy hc phi có hiu qu và áp ng c các nhu cu khác nhau ca hc sinh. K hoch dy hc phi c th, chú trng phng pháp hc hp tác. Phi bit la chn phng pháp và s dng úng lúc: phng pháp ng lot, phng pháp a trình , phng pháp trùng lp giáo án, phng pháp thay th, phng pháp cá bit. — môi trng giáo dc hoà nhp, ngi khuyt tt c hc tp, c s giúp ca mi ngi trong quá trình tip nhn thông tin, lnh hi tri thc, rèn luyn k nng và tin n trình làm vic c lp, sáng to. Lúc này, ngi khuyt tt phi th hin giá tr ca mình bng s cng hin cho xã hi. ây là mc tiêu rt quan trng, mc tiêu này nh hng giá tr ca mi ngi trc nhng vn ca cuc sng, thc tin t ra. Trong cuc sng, s giúp ln nhau là tt yu, mi ngi nhn c s giúp lúc này và phi giúp ngi khác khi cn. Chng trình giáo dc cho th k XXI ch trng giáo dc cho mi tr em. Mt nn giáo dc hiu qu là nn giáo dc trong ó cn thay i chng trình, phng pháp dy hc, t chc và thc hành (tng cng GIÁO DỤC HO NHẬP TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 73
24. hc tp theo nhóm, tr em là ch ca lnh hi kin thc, cùng tham gia mt cách tích cc, chú trng k nng xã hi và giao tip ). Trc ây, ngi ta ã quan nim rng cn phi phân loi tr em càng k càng tt. Bng thang o trí lc cho bit ch s trí tu IQ, tr em ã c chn oán có th phát hin ra các tài nng sm và nhng tr có khó khn c bit trong s phát trin. Nhng tr em sau khi ã c phân loi cn c dy theo mt chng trình riêng, theo mt phng pháp riêng. Ngi ta cho rng cách ào to này s có hiu qu hn. Thc t ã ch ra rng, tr em c hc kiu này ã không phát trin ht các kh nng ca mình, thm chí còn b lch lc trong phát trin. Xu th giáo dc a trình , a phng pháp và phát huy tính c lp hc tp hay s tham gia tích cc ca hc sinh ã tr nên ph bin. Hin nay, Vit Nam ang xây dng chng trình tiu hc theo hng phát huy tính tích cc ca hc sinh. Phng pháp dy hc tp trung vào hot ng ca ngi hc tr nên ngày càng ph bin. c giáo dc trong môi trng hoà nhp, tr có nhng dng khó khn khác nhau u tin b hn, các tim nng ca tr c khi dy và phát trin tt hn so vi cách giáo dc trong môi trng khác. Trong giáo dc hoà nhp, tr khuyt tt c hc trong môi trng bình thng, hc trng gn nhà nht. iu này to cho các em không có s tách bit vi b, m, anh, ch, em trong gia ình. Các em luôn gn gi vi bn bè, ngi thân, ngi quen làng, xã. Sng trong môi trng nh vy, các em luôn có nim tin v s an toàn, nhng xúc ng, vui bun trong tình cm din ra mt cách bình thng, tâm lí n nh, phát trin cân i hài hoà nh nhng tr em khác, không có s hng ht áng tic. Trong iu kin ó, các em yên tâm phn u hc tp và phát trin. Các em c hc cùng mt chng trình vi các bn bè khác. Chng trình và phng pháp ây s c iu chnh, i mi cho phù hp vi nng lc và nhu cu ca các em. Dy hc nh vy s a n kt qu cao và các em s phát trin ht kh nng ca mình. — Giáo dc hoà nhp coi trng s cân i gia kin thc và k nng xã hi. Môi trng giáo dc thay i, các em c t do giao lu, giúp ln nhau làm cho các em phát trin toàn din hn và thích ng tt hn vi môi trng xã hi. — Giáo dc hoà nhp s to ra c hi và môi trng các lc lng tham gia giáo dc có iu kin hp tác vi nhau vì mc tiêu chung. ây cng 74 | MODULE GDTX 36
25. là môi trng mà mi ngi trong cng ng có dp tip cn vi tr khuyt tt nhiu hn, thy rõ hn nhng nhu cu, tim nng ca các em, t ó thy cn phi làm nhng gì h tr các em c nhiu hn. Càng có nhiu ngi hiu các em và h tr cho các em thì các em càng có nhiu iu kin tin b vt bc. Giáo dc hoà nhp có c s lí lun vng chc v ánh giá con ngi, v mi quan h gia cá nhân vi cng ng và các gii pháp trong t chc cng nh trong tin hành giáo dc. Giáo dc hoà nhp cho tr khuyt tt có áp dng nhng lí lun dy hc hin i — ly ngi hc là trung tâm, chng trình c iu chnh, phng pháp c i mi thích hp cho mi hc sinh. Giáo dc hoà nhp là hình thc giáo dc kinh t nht, mang tính nhân vn nht. Mô hình này làm cho mi tr em i hc u vui, u thy rõ trách nhim ca mình. Nó cng làm cho ngi ln gn gi nhau hn, có c hi hp tác vi nhau. Sau ây là bng so sánh vic giáo dc hoà nhp vi vic giáo dc không phi là giáo dc hoà nhp. Giáo dc hoà nhp Giáo dc không phi là giáo dc hoà nhp Giáo dc mi i tng hc sinh. Giáo dc cho mt s i tng hc sinh. Hc sinh c hc mt trng Hc sinh khuyt tt c gi ti hc các thuc khu vc sinh sng. trng, lp hc chuyên bit, khác vi các trng ca anh, ch, em, các bn cùng khu vc sinh sng. Hc sinh c b trí vào lp hc Hc sinh c b trí vào lp hc không phù hp vi tui trong môi phù hp vi tui trong môi trng trng giáo dc ph thông. giáo dc ph thông. Cung cp các dch v và giúp Hc sinh phi ri môi trng giáo dc ph hc sinh. thông tìm các dch v và s tr giúp. Dy hc mt cách sáng to, tr Dy hc mt cách không sáng to, lp i giúp và hp tác. lp li và không hp tác. Bn bè cùng giúp ln nhau. Bn bè cùng la tui hot ng c lp hoc cnh tranh vi nhau. Hc sinh vi các kh nng khác Hc sinh vi nhng kh nng ging nhau nhau c hc trong mt nhóm. c hc trong mt nhóm. GIÁO DỤC HO NHẬP TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 75
26. Giáo dc hoà nhp Giáo dc không phi là giáo dc hoà nhp iu chnh chng trình, i mi Chun hoá chng trình, cách dy hc và cách dy hc và ánh giá. ánh giá. Mi hc sinh u là thành viên Mt s hc sinh là thành viên ca tp th, ca tp th. s khác phi thay i c là thành viên ca tp th. Lp hc có t l hc sinh hp lí. Lp hc có t l hc sinh khuyt tt khá ln. Mi hc sinh c hng cùng mt Chng trình giáo dc cá nhân không liên chng trình giáo dc ph thông. quan ti chng trình giáo dc ph thông. Giáo viên ph thông và chuyên Giáo viên ph thông và chuyên bit bit cùng chia s trách nhim giáo không chia s nhng trách nhim giáo dc mi i tng hc sinh. dc mi i tng hc sinh. S a dng c ánh giá cao. S a dng không c ánh giá cao. Chú trng n dim mnh ca Chú trng n Im yu ca hc sinh. hc sinh Vi phng pháp dy hc a Vi phng pháp dy hc và yêu cu ã dng, hc sinh tham gia vào các c chun hoá, hc sinh tham gia vào hot ng chung và t c các các hot ng riêng bit. kt qu khác nhau. Cân bng hiu qu gia kin thc Chú trng hiu qu v mt kin thc. và xã hi. Lp k hoch cho quá trình Không có quá trình chuyn tip ca chuyn tip ca hc sinh. hc sinh. Nội dung 4: TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC PHÙ HỢP TRONG LỚP HỌC HOÀ NHẬP Hoạt động 1: Tìm hiểu cách thức tổ chức lớp học hoà nhập 1. NHIỆM VỤ Bng kinh nghim bn thân, tham kho thông tin di ây và trao i vi ng nghip gii thiu v cách thc t chc lp hc hoà nhp. 76 | MODULE GDTX 36
27. 2. THÔNG TIN CƠ BẢN ây là nhng ni dung n gin nht mà mt giáo viên dy lp hc hoà nhp hoàn toàn có th áp dng vào thc t: Xác nh m c tiêu và chng tr ình h c t p cá nhân cho h c sinh có nhu cu c bit. Mc tiêu giáo d c cá nhân và chng tr ình h c t p ph i c th hin rõ nét trong toàn b hot ng ca lp hc. a ra c nh ng kì v ng mà h c sinh ph i th hi n c trong quá trình hc tp. Quy t nh c n d y gì ? Cng tác vi các giáo viên khác, xác nh rõ ni dung các hot ng ca lp h c ho c n i dung d y h c. Quy t nh d y nh th nào ? Tho lun vi các giáo viên, tìm hiu và ánh giá kh nng hc tp ca hc sinh. Nu hc sinh ch ng tham gia vào các hot ng và t c các yêu cu cn thit tng ng vi các thành viên khác trong lp thì không cn iu chnh chng trình. Trong trng hp các kt qu không áp ng c yêu cu thì có th thc hin các gii pháp sau: Cn la Sp xp S a ra Sp iu chnh S La chn li lp dng các xp li ni dung dng chn mt hc mt mc môi trong sách ngun hoc cu (các chin tiêu c trng giáo khoa h tr thit k trúc bài hot lc th cho lp hoc các ca các các dy có ng dy tng hc ngun tài thành bng tính din ra mt hot phù liu khác viên ánh GIÁO DỤC HO NHẬP TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 77
28. chin trong cách c ng hp mt cách khác giá lc. lp, có th, rõ trong (c s phù hp trong kt qu s h ràng, quá vt vi mc lp và mc tr ca mch trình cht ích, các hoà các lc. hc tp và yu chng ngun nhp phng và các t tâm trình dy lc ã t tin k nng lí). hc hoà xung c. dy hc thit nhp. quanh khác). yu. (sn có). Hoạt động 2: Tìm hiểu việc sắp xếp lớp học hoà nhập với một số đối tượng học sinh khuyết tật 1. NHIỆM VỤ Bn hãy tham kho thông tin di ây và trao i cùng ng nghip ch ra nhng iu cn lu ý trong vic sp xp lp hc hoà nhp có hc sinh khuyt tt: — i vi hc sinh khim thính: — i vi hc sinh khim th: 78 | MODULE GDTX 36
29. — i vi hc sinh khuyt tt vn ng: 2. THÔNG TIN CƠ BẢN Mt s lu ý trong vic sp xp lp hc vi mt s i tng hc sinh c th: * i vi hc sinh khim thính cn: — Phát hin, chn oán tt ic sm cho hc sinh. — Hc sinh khim thính cn c eo máy tr thính sm, máy tr thính c s dng, bo qun tt. — Hc sinh c h tr giao tip. — Giáo viên cn s dng nhiu tranh nh, mô hình, video tp trung vào kênh nhìn phát huy kh nng quan sát rt tt ca hc sinh có vn v nghe. — Lp hc c sp xp sao cho mi hc sinh trong lp u có th quan sát c nhng gì ang din ra trong lp hc mt cách y và thun li nht. — Môi trng âm thanh ca lp hc cn thng nht và tránh tp âm, giúp hc sinh nghe kém phân bit và thu nhn thông tin mt cách chính xác. * i vi hc sinh khim th: — C gng tránh ting n (ài, nhc ). — Bt u nói khi bn vào phòng và khi trong nhóm, hãy ch rõ rng bn ang nói chuyn vi tr ó. — m bo ánh sáng trong phòng hc. — Dùng nhng màu tng phn nhau hp lí trong n, ung và các hot ng khác. GIÁO DỤC HO NHẬP TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 79
30. — Dùng cùng màu vi mt s vt nht nh (Ví d: cng ra vào, ca phòng ni trú ). — Tránh gây thng tích bi c, cây trng ngoài tri. — ánh du li i trong nhà và ngoài tri. Cung cp thit b phóng i hình nh: s minh ho trong bài ging. — * i vi hc sinh khuyt tt vn ng: — Cn h tr phng tin i li nh xe ln, gy chng cho hc sinh. — Cn sp xp có không gian cn thit trong lp hc, giúp hc sinh có th làm c nhng vic mà các em phi làm. Mt s tr cn có gh hoc hp ngi chc chn hn. — Nu hc sinh có khó khn v vn ng bàn tay, chúng có th vit d dàng hn nu làm cán bút to ra bng cách qun vi, cao su quanh ó hoc dùng các on tre có l út cán bút vào trong. — Nu hc sinh không vit c bng tay, có th tp cho các em vit bng chân. Mt s em b tt nng không có kh nng vit c bng tay và c bng chân, có th dy tr này bng cách nói ch không phi bng vit. Nhng em không có cm giác tay và chân s rt d b thng, vt thng s lâu lành và d b nng thêm. Cn phi a n c quan y t khám và iu tr. — Tt c hc sinh nói chung, hc sinh khuyt tt vn ng nói riêng cn phi c vui chi. Vui chi giúp các em tng kh nng vn ng, hc tp, nghe nói và nhìn; vui chi cng dy cho tr v môi trng xung quanh chúng. — Hc sinh có khó khn v vn ng thng không t chm sóc bn thân, phi nh ngi khác giúp . Vi nhng em nh vy, trc tiên ta phi quan sát xem kh nng ca các em làm c gì và nhng hot ng nào mà các em không có kh nng thc hin c. — ng viên tr thc hin các hot ng và yêu cu tr t làm càng nhiu càng tt. Khi tr ã thc hin c hãy gim bt s tr giúp và hng dn. 80 | MODULE GDTX 36
31. Hoạt động 3: Tìm hiểu một số mô hình tổ chức các hoạt động đảm bảo sự tham gia tích cực của các thành viên trong lớp học hoà nhập 1. NHIỆM VỤ Bn hãy tham kho thông tin di ây và trao i vi ng nghip nêu mt s mô hình t chc các hot ng m bo s tham gia tích cc ca các thành viên trong lp hc hoà nhp. — Hc ganh ua: — Hc cá nhân: GIÁO DỤC HO NHẬP TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 81
32. — Hot ng nhóm: 2. THÔNG TIN CƠ BẢN 2.1. Học ganh đua Trong dy hc, phn ln vic hc hành c coi là s ganh ua xem thành viên nào có th hc c nhiu nht. Hc nh là vic leo lên các nc thang dn n thành công, mà nc thang cui cùng ch có mt s rt ít hc sinh có th t ti. Quan nim này ã c nhiu nc, nhiu ngi s dng và thm chí vic ganh ua trong nhà trng c coi là mt chin lc ã c chng minh nhm phát huy các tiêu chun ca giáo dc. Nhiu giáo viên cng khuyn khích quan nim này bng cách cho im bài làm và ghi nhn mc tin b. H lp ra các hot ng òi hi hc sinh phi ganh ua vi nhau xem em nào gii nht. Hin nhiên là khi có ngi thng thì phi có ngi thua cuc. Khi bài kim tra kt thúc, ch có các em gii c cng c quan nim là i hc ging nh tham d mt cuc tranh tài th thao. i vi mt s hc sinh, phng pháp này là ng lc thúc y rt cao. Các em cm thy mình có c hi ln thành công và c khuyn khích hc tt hn. S còn li, sau mt thi gian bit c rng c hi thành công ca mình là rt nh, các em chc chn luôn luôn là k bi trn. Hu qu là các em quyt nh gim bt n lc, hoc có khi là b cuc. Các em ch nhn thy rng các em là nhng k luôn tht bi. Trong dy hc hoà nhp, phng pháp ganh ua là rt cn thit, nhng không nên cho các em có nhu cu c bit b tht bi vi kt qu ca 82 | MODULE GDTX 36
33. mình và không cho các em hc khá coi thng kh nng ca các em có nhu cu c bit. Do ó, giáo viên cn phi: — To c hi cho hc sinh có nhu cu c bit c ganh ua. — Phi chn nhng ch , môn hc, nhng phn ni dung hc tp mà các em có kh nng ganh ua. — Luôn ng viên khuyn khích hc sinh ganh ua. — Hn ch ganh ua nu hc sinh gp nhiu khó khn trong ganh ua. 2.2. Học cá nhân Hc sinh t mình hoàn thành công vic c giao vi mc tiêu riêng không liên quan n các bn khác. Mc tiêu riêng c biên son theo tng ngày và s n lc ca mi cá nhân c ánh giá bng nhng ch s riêng. Mi hc sinh có mc tiêu, mt nhim v, tài liu và mt khi công vic riêng theo úng kh nng ca tng cá nhân, không ging vi nhng bn khác trong lp. Dù cho các em hoàn thành công vic ca mình mc nào i na cng ít hoc không nh hng n kt qu hc tp chung ca c lp. Kt qu hc tp ca hc sinh s không liên quan n chng trình ca c lp. Phng pháp hc này ôi khi c th hin bng các hình thc t chc lp, trng hc khác nhau. ã có thi kì hc sinh c phân ra thành nhng nhóm — lp chuyên theo các ch , môn hc riêng nhm phát trin nng khiu. Kt qu là nhng em c coi là kém ci c tp trung vào mt lp vi s s có th ít hn c kèm cp nhiu hn. Hoc mt s em yu hn c mt giáo viên khác kèm cp trong gi hc mt s ni dung. Hai cách gii quyt trên cng có mt s im tt. Th nht , trong lp có ít hc sinh, giáo viên có nhiu iu kin giúp hn; mi quan h gia giáo viên và hc sinh gn gi hn, các em có lòng t tin và tin cy — mt iu kin rt cn cho cho h tr hc sinh có nhu cu c bit. Th hai , chú ý n vic phân tích các nhim v, tài liu to c s phn hi ca cá nhân phù hp vi các nng lc hin có và các mi quan tâm ca ngi hc. Tuy nhiên, mt s vn ny sinh t phng pháp t trng tâm quá ln vào vic thc hin các k hoch riêng cho mt s hc sinh có nhu cu c bit. ó là nhng hc sinh ã b mc cm b thua kém trc ây, gi ây li càng thy mt lòng tin nhiu hn vì b xác nh là có vn . GIÁO DỤC HO NHẬP TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 83
34. Hn na các giai on h tr thêm có th buc các em b mt các kinh nghim hc tp nào ó. Vic vch ra chng trình cá bit cho mt s hc sinh to iu kin cho các em tin b theo trình ca riêng mình, nhiu khi li tc mt sc ép có c trong ganh ua li làm cho các em gim i ng c, n lc hc tp ca mình. Mt s vn khác có liên quan ti quan nim ng h chng trình dành cho cá nhân là t nng vào vic lên k hoch xoay quanh nhu cu ca hc sinh có nhu cu c bit. iu này thng dn n các em phi hc mt mình và không có c hi nm bt c kin thc, k nng xã hi mà áng ra các em có th tip thu c thông qua hp tác vi bn bè. 2.3. Hoạt động nhóm — Tr em cn c sinh hot và làm vic vi mi thành viên trong cng ng, trc ht là cng ng ca chính các em, cho dù các em có nhng bt li. — Hc sinh có nhu cu c bit có nhng bt li cá nhân và các em có quyn tham gia vào mt phm vi kinh nghim giáo dc rng rãi và công bng. — Các em phi c hng li ích và tác ng qua li vi các bn thành công hn trong hc tp. Thành công ca tng ngi to nên nim vui ca c nhóm, tht bi ca mt thành viên trong nhóm là ni bun chung. H gn kt vi nhau theo phng thc mi ngi cng nh toàn nhóm không th thành công, nu mi thành viên nhóm không c gng hoàn thành trách nhim ca mình. Làm vic cùng nhau phát huy ti a sc mnh ca tt c các thành viên bng s chia s ngun lc, h tr, giúp nhau. Kt qu chung c em n t s phi kt hp n lc ca mi thành viên nhóm. iu ó có th t c qua vic thit lp mc tiêu bài dy chung cho mi hc sinh, giao nhim v phù hp vi tng i tng, vai trò c lp ca tng hc sinh và ng viên, khích l úng lúc. cho iu kin hc tp tr thành hp tác hc tp gn bó, cn cho các em cm nhn rng các em hoàn toàn c lp vi các thành viên trong hp tác hc tp. — S trao i qua li tích cc gia các hc sinh c lp trong nhóm là kt qu ca hp tác nhóm hay còn gi là tng tác “mt i mt”. Tng tác “mt i mt” có mt s tác ng tt nh: 84 | MODULE GDTX 36
35. + Tng cng ng c hc tp, trong quá trình trao i làm ny sinh nhng hng thú mi các em. + Tng cng k nng xã hi nh thái , cách biu t. + Tng cng s phn hi ca các em bng nhng hình thc khác nhau (li nói, ánh mt, c ch). + Khích l mi thành viên tham gia. + Phát trin mi quan h gn bó yêu thng nhau. — Mi thành viên trong nhóm c phân công thc hin mt vai trò nht nh (các vai trò c luân phiên trong các hot ng hc tp khác nhau) và mi cá nhân hiu rng không th da dm vào ngi khác. Do ó, hp tác trong nhóm còn làm mi thành viên tr lên mnh hn. Mc tiêu ca hp tác hc tp là phát huy ti a kt qu hc tp ca tng thành viên. — có th cùng hot ng cho mc tiêu chung, mi cá nhân cn có các k nng c bn sau: + Hiu và hoàn toàn tin tng nhau. + Cách trao i vi nhau phù hp và rõ ràng. + Chp nhn và ng h ln nhau. + Gii quyt các mâu thun trong nhóm trên tinh thn xây dng. — Tính hiu qu ca nhóm thng c th hin bng vic nhn xét ca nhóm v các hot ng ca nhóm. Ni dung nhn xét nhóm có th bao gm nhng vn sau ây: + Hot ng ca thành viên có li cho nhóm. + Hiu qu ca phng thc làm vic ca nhóm, cn thay i th nào hot ng ca nhóm có hiu qu hn. + Có hai hình thc k tip nhau trong nhn xét nhóm: Nhn xét ca các thành viên trong tng nhóm và nhn xét ca hc sinh hay giáo viên v hot ng ca các nhóm khác. Hoạt động 4: Tìm hiểu sự khác nhau giữa phương pháp học nhóm truyền thống với học hợp tác nhóm 1. NHIỆM VỤ Bn hãy tham kho thông tin di ây và trao i cùng ng nghip nêu lên s khác nhau gia phng pháp hc nhóm truyn thng vi hc hp tác nhóm. GIÁO DỤC HO NHẬP TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 85
36. 2. THÔNG TIN CƠ BẢN — Hc hp tác nhóm da vào tính c lp tích cc ca các thành viên trong nhóm. Mc tiêu hc tp c cu trúc sao cho mi thành viên phi quan tâm ti kt qu chung ca toàn nhóm cng nh ca mi cá nhân. Trong hc hp tác nhóm, mi cá nhân cn c giao nhim v. Trách nhim cá nhân ca mi thành viên cn c rõ ràng trong vic c giao nhim v, trong ánh giá s tin b. Các thành viên trong nhóm u c phân tích, bit rõ nhau có th giúp , ng viên ln nhau. Trong hc hp tác nhóm, các thành viên trong mt nhóm c la chn theo s a dng v nng lc, tính cách. Trong khi ó trong nhóm truyn thng các thành viên c la chn theo s ng nht. — Trong hc hp tác nhóm, tt c các thành viên u c ln lt và có trách nhim làm nhóm trng. Trong nhóm truyn thng, nhóm trng ã c chn sn. — Trong hc hp tác nhóm, trách nhim hc tp ca mi thành viên c chia s. Mi thành viên u có trách nhim giúp , ng viên ln nhau hoàn thành nhim v. Trong hc nhóm truyn thng, mi cá nhân ch chu trách nhim v công vic ca mình, ít khi chia s kinh nghim, ng viên ln nhau. — Trong hc hp tác nhóm, mc tiêu tp trung vào phát trin ti a nng lc ca mi thành viên và duy trì quan h m m gia các thành viên trong nhóm. Trong phng pháp dy hc truyn thng, mi hc sinh ch tp trung vào nhim v cá bit ca mình. 86 | MODULE GDTX 36
37. — Trong hc hp tác nhóm, k nng xã hi cn dy cho hc sinh là tp trung cùng nhau hp tác trong công vic (k nng làm nhóm trng, k nng giao tip, gii quyt các mâu thun ca nhóm ). Trong phng pháp truyn thng, nhng k nng trên cha c gii quyt. Khi các em hc hp tác nhóm, giáo viên quan sát nhóm, phân tích nhng vn hc sinh gp phi khi hc cùng nhau và cho nhng li khuyên, ch bo cho nhóm nhóm có th hoàn thành công vic ca mình. Trong nhóm truyn thng, giáo viên hu nh không ý ti vic này. Trong hc hp tác nhóm, giáo viên cùng các thành viên phân tích kt qu hc tp rút ra các kinh nghim cho các hot ng sau này. Hoạt động 5: Tìm hiểu vai trò của giáo viên trong thực hiện hợp tác nhóm 1. NHIỆM VỤ Bn hãy tham kho thông tin di ây và trao i vi ng nghip nêu vai trò ca giáo viên trong thc hin hp tác nhóm lp hc hoà nhp. 2. THÔNG TIN CƠ BẢN 2.1. Xác định mục tiêu bài dạy Giáo viên cn xác nh rõ hai nhóm mc tiêu trc khi tin hành lên lp là kin thc và k nng c bn mà hc sinh cn t c sau gi hc, cn cân nhc n mc tiêu cá nhân cho phù hp vi nng lc, nhu cu và s thích ca tng hc sinh. Giáo viên cng cn xác nh nhng k nng hp tác cn phi rèn luyn cho hc sinh có nhu cu c bit và hc sinh thng trong gi hc. GIÁO DỤC HO NHẬP TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 87
38. 2.2. Ra các quyết định — Thi gian và ni dung cho hot ng nhóm: + Thi gian cho mi hot ng hp tác nhóm nên kéo dài t 3 — 4 phút tu thuc vào k nng hp tác ca các thành viên trong nhóm. + Ni dung cho trao i nhóm cn c la chn theo các tiêu chí sau ây: • Hình thành mt k nng hp tác nào ó cho hc sinh. • Có thi gian ng não. Vn a ra òi hi có s n lc chung ca ít nht hai thành viên gii quyt. — Xác nh v s lng thành viên trong nhóm. 2.3. Lựa chọn các thành viên vào một nhóm Khi la chn các thành viên vào mt nhóm, giáo viên cn chú ý bn vn sau: — Nu là nhóm ng nht, có th c t chc vi mc tiêu cung cp mt s k nng c bit áp ng mc tiêu chuyên bit nào ó. Nu là nhóm hot ng có hiu qu, là nhóm có các thành viên a dng v trình nhn thc, thành phn xut thân, iu kin kinh t gia ình, iu kin môi trng sng thì giáo viên cn có s cân nhc, xem xét toàn din hn. — Cn xác nh nhim v ca toàn b các thành viên trong nhóm t trc. Nu tt c hc sinh ã c bit trc s phi làm gì, hp tác nh th nào và vi ai thì hiu qu ca nhóm s cao hn. — Giai on u, giáo viên cn la chn nhóm cho hc sinh, tuy nhiên cng cn cân nhc ý kin ca hc sinh. — Thi gian duy trì nhóm: Thông thng nhóm cn c duy trì sao cho các thành viên trong nhóm “hiu” nhau và có c các k nng cn thit nht nh, nhng cng không nên nhóm “quá hiu” nhau d sinh ra tình trng trì tr, thiu nng ng, da dm vào nhau. Do vy, giáo viên cn cân nhc khi nào cn to ra nhóm mi. Tt nht là nên duy trì theo tng tun, tng ch môn hc, ch hot ng ca lp hc. 2.4. Tổ chức lớp học Giáo viên cn t chc sao cho mi hc sinh trong nhóm phi nhìn thy nhau trong nhóm (tng tác “mt i mt”). 88 | MODULE GDTX 36
39. 2.5. Phân công nhiệm vụ trong nhóm Các thành viên trong nhóm cn có nhim v, vai trò rõ ràng. Sau mi hot ng nhóm, các thành viên thay i vai trò cho nhau, tránh mi thành viên óng mt vai trò quá lâu. i vi cp trung hc c s, trung hc ph thông thì mi nhóm hp tác có nhiu hc sinh hn và do ó, cng có nhiu vai trò hn. 2.6. Giải thích nhiệm vụ Giáo viên cn chú ý n các k nng giao nhim v sau: — Ngôn t phi rõ ràng, ngn gn. — Gii thích mc tiêu ca bài hc và yêu cu cn t cng nh nhng kin thc, kinh nghim mà hc sinh phi vn dng. — Gii thích nhng khái nim cn thit và hng dn trình t hc sinh phi t tin hành; a ra các ví d nu cn. a ra các câu hi nhm kim tra vic nm nhim v ca hc sinh trc khi tin hành công vic. 2.7. Tổ chức hợp tác chặt chẽ trong nhóm Cn nói rõ cho hc sinh rng ánh giá kt qu theo nhóm, không theo cá nhân. Hc sinh cn nhn thy mi thành viên cn có trách nhim óng góp, mi thành viên cn phi hoàn thành công vic, mi thành viên cn c lnh hi kin thc. Giáo viên có th theo dõi bng các cách thu mt sn phm ca chung c nhóm, kim tra bt kì thành viên nào ca nhóm hoc có th ng viên nhóm làm tt bng phn thng. 2.8. Nâng cao tính phụ thuộc tích cực Thông báo vi hc sinh rng có mc tiêu chung ca c nhóm và các em cn phi hp tác cht ch vi nhau. Trong hc hp tác, mi hc sinh cn hiu rng chúng cn phi hp tác vi nhau hoàn thành nhim v và phi chc chn rng mi thành viên cùng hoàn thành nhim v có hiu qu. Mt s bin pháp giáo viên cn s dng nh sau: — Yêu cu nhóm a ra mt sn phm và lu ý ti trách nhim ca tng cá nhân trong nhóm. — Khen thng cho c nhóm là mt bin pháp tng cng tính hp tác ca nhóm. Tuy nhiên, trong lúc khuyn khích tng cng hp tác nhóm cng cn nâng cao trách nhim cá nhân. GIÁO DỤC HO NHẬP TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 89
40. 2.9. Xây dựng ý thức trách nhiệm của từng thành viên Mc tiêu ca hc hp tác nhóm là nâng cao ý thc hc tp ca tng thành viên. Hc nhóm không hp tác s xy ra khi các thành viên trong nhóm thiu trách nhim vi bn thân, không tham gia vào thc hin nhim v và da dm vào thành viên khác. các thành viên u tham gia vào hot ng, giáo viên có th s dng các hình thc sau: — a ra bài thc hành kim tra. — Hi ngu nhiên mt thành viên nào ó. 2.l0. Nâng cao hợp tác giữa các nhóm Giáo viên có th cho im thng cho c lp khi tt c các nhóm hoàn thành tt nhim v. Hoc cng có th khi mt nhóm nào ó ã hoàn thành nhim v ca mình, khuyn khích tr trong nhóm ó h tr các nhóm khác. 2.11. Giải thích tiêu chí thành công — ánh giá s thành công trong hc hp tác cn da vào các tiêu chí nht nh. Do vy, khi bt u gi hc, giáo viên cn gii thích rõ hc sinh hiu các tiêu chí ánh giá. Các tiêu chí phi c xây dng sao cho các nhóm có th t c, không có s khác bit ln gia các nhóm. — Có th mt s nhóm cùng c ánh giá bng mt s các tiêu chí nh nhau. Mt s nhóm khác có th c ánh giá bng các tiêu chí khác. Các tiêu chí a ra cn khó tt c tr trong nhóm phi n lc hp tác mi có th t c. Tuy nhiên, giáo viên cn chú ý n kh nng ca tng tr sao mi tr u có th thành công nu c gng. — Các tiêu chí c a ra không ch cho tng nhóm mà cho c lp. ây là tin hc sinh có ý thc hp tác tp th không ch trong nhóm ca mình mà cho c lp. Nhng tiêu chí này cho tr thông tin là các em ã thc hin tt nhim v này ch không phi là cho các em bit có bao nhiêu bn ã làm úng. Nhng biu hin ca hc hp tác là: + Mi thành viên c gii thích và hiu rõ làm th nào có câu tr li. + Mi thành viên phi c chia s s vn dng kinh nghim, kin thc ã có vào vic lnh hi kin thc, k nng mi. + Mi thành viên trong nhóm phi hiu rõ nhim v ca mình và ng ý vi phn bài làm c nhóm ã xây dng. + Mi thành viên u c tham gia, óng góp gii quyt nhim v. 90 | MODULE GDTX 36
41. + Hc sinh hc do ý thc bn thân ch không phi do áp lc ca c nhóm hay ý kin a s. 2.12. Dạy những kĩ năng hợp tác trong nhóm — K nng giao tip, tng tác: + Bit trình bày ý kin mt cách rõ ràng. + Lng nghe và bit tha nhn ý kin ngi khác. + Bit ngt li mt cách hp lí. + Bit phn i mt cách lch s và áp li phn i. + Bit thuyt phc ngi khác và áp li s thuyt phc. + Bit th hin thái quan tâm ti các bn trong nhóm, hp tác và có trách nhim vi nhim v chung. — K nng xây dng nim tin: Tránh t ti mc cm, nht là i tng tr có nhu cu c bit. — K nng gii quyt mâu thun: Trong tho lun, trao i cn tránh nhng t ng nh “úng”, “sai” mà có th thay th bng nhng câu nói n gin “nên làm th này”, “làm th này s tt hn” — Tuyt i không ch trích tên ngi a ra ý kin mà ch phân tích ý kin. — K nng a ra quyt nh kp thi, phù hp: Trong quá trình chun b các hot ng, giáo viên cn xác nh rõ: + K nng nào cn dy? + K nng y th hin nh th nào? + Vì sao phi dy k nng ó? + To ra bài tp, c hi thc hành cho tr? + Quan sát, ánh giá sau mi hot ng, gi hc, bui hc. Hoạt động 6: Hoạt động giáo dục ngoài giờ trên lớp 1. NHIỆM VỤ Bn hãy tham kho thông tin di ây và trao i cùng ng nghip nêu các hot ng giáo dc ngoài gi lên lp i vi lp hc hoà nhp. — Hot ng trong nhà trng: GIÁO DỤC HO NHẬP TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 91
42. — Hot ng ti cng ng: 2. THÔNG TIN CƠ BẢN 2.1. Hoạt động trong trường học — Khi t chc các hot ng vui chi, gii trí, tham quan du lch, cm tri, thc hành hc sinh có nhu cu c bit rt ngi tham gia, hoc là vì các em không hiu hoc hiu rt ít mc ích, ý ngha ca hot ng, hoc chính nhng hot ng này không phù hp vi s thích ca tr. Mt khác, a s hc sinh có nhu cu c bit khi tham gia gp nhiu khó khn v vic hiu c lut chi, cách chi, dn n ngi giao lu hoà nhp. Các em thích chi mt mình, hoc tìm kim nhng trò chi, nhng hot ng theo mc ích riêng ca mình. S khác li hot ng quá mc, nht là hc sinh có tính cách quá hiu ng, không c bn bè a thích, nên cng d b loi ra khi các hot ng vui chi, hc tp, thc hành ngoài lp. 92 | MODULE GDTX 36
43. — t chc tt vic chm sóc, giáo dc thông qua hot ng ngoài lp, to iu kin cho tr có nhu cu c bit cng c tham gia, giáo viên cn lu ý mt s im sau: + Nm vng c im tâm sinh lí, cá tính, kh nng, nhu cu và s thích ca hc sinh có nhu cu c bit. Trên c s ó, b trí cho các em tham gia và nhng hot ng phù hp, giao cho các em nhng công vic tht c th mà các em thích và có th làm c. + ng viên mi thành viên trong nhóm chi phi có tinh thn trách nhim giúp , lôi cun, to iu kin thun li bn có có nhu cu c bit cng c tham gia vui chi. + To môi trng thun li, phong phú, a dng và tng i phù hp vi hc sinh có nhu cu c bit các em có c hi c tham gia nh: • Chi các trò chi, chi theo tng nhóm nh. • Sinh hot trao i, tho lun nhóm v mt s vn c th nào ó. • Hot ng tham quan, chm sóc cây ci trong các khu vc sinh thái ca nhà trng. • Khám phá nhng cnh quan trong trng và a phng + Giáo viên cng nh tp th nhóm, lp phi chú ý ng viên khuyn khích kp thi khi hc sinh có nhu cu c bit hoàn thành mt nhim v dù ch là nh bé, bình thng so vi hc sinh khác. + hc sinh t nguyn la chn tham gia vào các hot ng mà các em a thích, hp kh nng, tránh gò ép; to cho các em tâm th thoi mái, nh nhàng. — Hc sinh có nhu cu c bit cn c vui chi, hot ng ngoài lp càng nhiu càng tt nhm giúp các em phát trin k nng giao tip, ng x và rèn luyn k nng xã hi Qua ó, giúp các em hn ch n mc ti a nh hng tiêu cc ca khuyt tt i vi các lnh vc phát trin khác ca mình nh s nhanh nhn trong vn ng, hot ng c th, hot ng nhn thc, t duy, ngôn ng. Các hot ng ngoài lp còn giúp hc sinh cng c phát trin mt s các phm cht nhân cách nh: lòng t trng, s t tin, tính c lp 2.2. Hoạt động tại cộng đồng Bên cnh nhng hot ng trong nhà trng, nhng hot ng trong cuc sng hng ngày ti cng ng cng óng mt vai trò quan trng GIÁO DỤC HO NHẬP TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 93
44. trong quá trình phát trin ca tr em c bit là i vi hc sinh khuyt tt. Tr em sinh ra và ln lên trong cng ng, vì vy cng ng có vai trò quan trng trong s phát trin ca tr. — Vai trò ca nhóm h tr cng ng: Nhóm h tr cng cng là nhng thành viên t nguyn trong cng ng dân c, góp công sc, vt cht và tinh thn h tr, giúp mt hoc nhiu tr khuyt tt vt khó khn hoà nhp cng ng. Nhóm h tr cng ng có nhim v và k nng: + Nâng cao nhn thc và s tham gia ca cha m hc sinh: làm tt iu này cán b cng ng cn nhn thc rõ: • Cha m hc sinh không phi là mt tp hp ng nht. • Mi gia ình có nhng nhu cu, mong mun và kì vng khác nhau. • Cn coi cha m hc sinh là nhng ngi tham gia óng góp nhiu ý kin có giá tr trong vic giáo dc con em h. • Cha m phi là ngi a ra mi quyt nh và cn tôn trng các quyt nh ca h. • Tn dng nhng u im và nhng hiu bit ca cha m v con ca h. • Cn bit lng nghe và chia s trách nhim vi cha m hc sinh. + T vn cho gia ình (hng dn gia ình): Cán b h tr cng ng cn hng dn cho gia ình cách chm sóc nuôi dng tr; phng pháp dy tr hc ti nhà; các bài luyn tp phc hi chc nng; thái và cách i x vi tr; cách x lí các hành vi không phù hp tr; cách t chc các hot ng vui chi ti gia ình cho phù hp vi sc kho và dng tt ca tr; giúp các cha m hiu c tm quan trng ca nhóm bn cùng trang la, hng dn cách cho tr tham gia chi cùng các bn, ng viên khuyn khích các tr bình thng cùng tham gia giúp con mình; ghi chép, theo dõi s tin b ca tr; cách cng tác vi nhà trng trong vn chm sóc, giáo dc con cái. + Tìm ngun h tr: • xut, vn ng các oàn th, các nhà t thin giúp gia ình và hc sinh khuyt tt. • Tuyên truyn bng nhiu cách vn ng cng ng cùng tham gia làm công tác giáo dc tr khuyt tt. 94 | MODULE GDTX 36
45. + Nhóm h tr cng ng cn có các k nng cn thit nh: • Bit cách t chc quan sát: Thông qua quan sát thu thp thông tin và bit x lí thông tin rút ra kt lun khách quan, tránh sai sót. • Bit lng nghe: Tp trung vào ngi nói, nghe nhiu hn nói; bit cách to ra bu không khí thoi mái, d chu vi thái thân thin làm cho ngi nói biu l ht tâm trng ca mình. • Cách t câu hi: Câu hi cn ngn gn, rõ ràng, tránh dùng câu hi quá dài, mt lúc t ra nhiu câu hi s gây ra s b tc cho ngi tr li. Hn ch dùng câu hi óng (có hoc không) nên t câu hi gi m. Cn chú ý n trình và s hiu bit ca i tng c phng vn. • Cách dn dt câu chuyn i t n gin cho n trng tâm ca thông tin. Dn dt và kim soát c câu chuyn i úng hng, phân phi thi gian linh hot. • Ghi chép: Cn ghi ngn gn, rõ ràng và trung thc, có th ánh du vào ô theo mu ã chun b sn; cn rút ra kt lun v cuc phng vn. — Vai trò và nhim v ca nhóm bn trong cng ng: Tr khuyt tt thng có mc cm, t ti, nhút nhát, rt rè khi tham gia chi và hc tp vi các bn bình thng. Do vy, trong môi trng hoà nhp, c bit là bc tiu hc, giáo viên cn xây dng nhóm bn bè có th cùng nhau giúp các tr hc tp, vui chi. Nhóm bn bè giúp có th là nhng em cùng lp, hoc không cùng hc mà ch cùng thôn, xóm hay gn nhà ca nhau. Theo iu l trng hc, lp, t là t chc chính thc ca hc sinh t lp 1 tr lên. Ngoài ra, hc sinh trong nhà trng còn tham gia các t chc oàn th nh: i Thiu niên Tin phong, Sao Nhi ng Hng ngày các em cùng hc, cùng chi, cùng tham gia các hot ng thôn xóm nên các em hiu c tình cm, nhu cu, nguyn vng, s thích và nng lc ca nhau. T chc lp, i ca hc sinh có vai trò tuyên truyn, giáo dc tr em bit thông cm, chia s, yêu thng hoà nhp vi các bn khuyt tt và sn sàng giúp các bn khc phc nhng khó khn trong hc tp, trong sinh hot hng ngày lp, trng và trong cng ng. Nh vy, nhóm bn bè là lc lng quan trng và không th thiu giúp tr khuyt tt hc tp và hoà nhp cng ng. Qua thc t cho thy nhóm bn có vai trò quan trng trong vic giúp nhau trong hc tp, giúp nhau trong i li và sinh hot. Các em chính là lc lng tuyên truyn có nhiu hiu qu. Các em cng là lc lng tham gia lp k hoch, a ra các quy tc h tr các bn khuyt tt. GIÁO DỤC HO NHẬP TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 95
46. Vic phi hp quan h vi cng ng trong công tác giáo dc trng hoà nhp còn giúp nâng cao nhn thc ca cng ng v tr khuyt tt nhm nâng cao và ci thin c môi trng hc tp ca nhà trng, tng cng thêm mi quan h hp tác gia nhà trng vi các t chc xã hi, t chc oàn th trong a phng nh: Hi Ph n, oàn Thanh niên Vì vy, nhà trng cn c bit phi nhn rõ c vai trò ca gia ình i vi công tác giáo dc hc sinh khuyt tt, t ó cng tác ci m, tng tr vi gia ình góp phn nâng cao cht lng hc tp ca hc sinh khuyt tt. Hoạt động 7: Tìm hiểu việc đánh giá kết quả giáo dục trong lớp học hoà nhập 1. NHIỆM VỤ Bn hãy tham kho thông tin di ây và trao i cùng ng nghip nêu ni dung và phng pháp ánh giá kt qu giáo dc trong lp hc hoà nhp. — Ni dung ánh giá: — Phng pháp ánh giá: 2. THÔNG TIN CƠ BẢN 2.1. Nội dung đánh giá — ánh giá kt qu rèn luyn o c, li sng: Hin nay vic ánh giá o c ca hc sinh khuyt tt hc hoà nhp cng c c th hoá bng ánh giá hnh kim là tính nt, cách n mc và c x vi mi ngi 96 | MODULE GDTX 36
47. — ánh giá kt qu các môn hc vn hoá: Vi nhng hc sinh khuyt tt nh c ánh giá nh tr bình thng, còn hc sinh có khuyt tt nng, tu theo dng tt, mc tt ánh giá. Cn vn dng mt cách linh hot và sáng to trong ánh giá sao cho ng viên, khích l tr t kt qu ngày càng tt hn. Ngoài nhng môn hc nh hc sinh bình thng hc, tr khuyt tt còn có nhng môn hc riêng phc hi chc nng. Khi ánh giá kt qu phc hi chc nng ta phi xem xét kh nng t phc v bn thân ca hc sinh; nhng vic hc sinh ã tham gia ti gia ình; qua thi gian hc tp, hc sinh ã tin b, khc phc c khó khn nh th nào? — ánh giá rèn luyn k nng: + K nng giao tip: Giao tip là hot ng rt cn thit cho hc sinh khuyt tt phát trin. Khi giao tip hc sinh cn có ngôn ng din t ngh, tình cm và thái vi ngi khác. Vì vy, trong quá trình giáo dc phi ánh giá kh nng giao tip ca hc sinh vi mi ngi phát trin mc nào. + Rèn luyn thói quen t phc v nh v sinh cá nhân; thói quen lao ng n gin nh dn dp nhà ca, các công vic nu nng; thói quen trong hc tp nh: tp trung, chm chú nghe ging, tham gia các hot ng ca nhóm ca lp, vui chi vi bn bè — ánh giá thái : + Thái ng x: ánh giá qua hành vi, c ch, thái ca hc sinh (phn ng, tán thành, th , nhanh nhn hot bát ). + Kh nng hi nhp cng ng: Xem xét thái , hành vi ca hc sinh trong quan h bn bè (chi vi bn ra sao? Tip nhn s giúp ca bn th nào? Có giúp bn không?); xem xét thái i vi mi ngi trong gia ình, trong thôn xóm, trong lp hc; xem xét thái , hành vi i vi nhng hot ng ca tp th 2.2. Phương pháp đánh giá — ánh giá qua quan sát: Nhm thu thp các thông tin v hc sinh qua các lnh vc c th: hành vi nhn thc, giao tip, hoà nhp xã hi T ó, phát hin mt tích cc và khó khn ca hc sinh lp k hoch giáo dc, giúp hc sinh phát trin nng lc. Quan sát cn c tin hành trong mi hot ng (hc tp, vui chi, lao ng) mi lúc mi ni. GIÁO DỤC HO NHẬP TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 97
48. — ánh giá qua phng vn: Phng vn nhm mc ích tìm kim thông tin v hc sinh. Qua phng vn, ta có th thu nhn nhng thông tin sâu kín bên trong ca hc sinh nh suy ngh, tình cm, quan im, thái mà bng quan sát không th có c. Trong phng vn, iu quan trng nht là phi tp trung chú ý lng nghe hc sinh tr li, tránh áp t, bình tnh, kiên trì, ci m, t nhiên — ánh giá qua sn phm: Qua sn phm ca hc sinh, ta thy c mc hc sinh tip thu, vn dng kin thc và thc hin nhim v, ng thi cng ánh giá c mt mnh, mnh yu ca tr. Qua sn phm, giáo viên thy c nhng khó khn ca hc sinh, t ó tìm cách giúp hc sinh khc phc. Sn phm ca hc sinh là nhng bài kim tra, v ghi chép các gi hc, v làm bài tp, nhng sn phm ca tr làm c gi thc hành Khi ánh giá các sn phm ca hc sinh, giáo viên phi i chiu vi tiêu chun, yêu cu và tin b ca tr nh th nào? — ánh giá bng phng pháp trc nghim và bài tp: Mc ích là kim tra nhn thc ca hc sinh ã thu c và vn dng nhng kin thc ó n mc nào. ng thi, qua kt qu thc hin bài tp ca hc sinh mà giáo viên hiu c hiu qu dy ca giáo viên. Song, tu theo dng tt, kh nng nhn thc ca tng tr mà giáo viên ra yêu cu cho phù hp. Mc ích cui cùng là nhm kim tra s tin b ca hc sinh trong hc tp. Ngay vic cho im i vi hc sinh khuyt tt cng mang tính ng viên khuyn khích. Ch yu là cn c vào mc tin b ca hc sinh xác nh cho im mt cách thích hp. — T ánh giá: Sau khi thc hin nhim v ã ra hoc c giao, hc sinh t nhn xét, ánh giá vic ã làm t n mc nào? Tt hay cha tt? Hoàn thành hay cha? úng hay sai? Phng pháp này giúp hc sinh t kim tra li nhng kin thc ã hiu mc nào? Kim tra t mình ã làm c gì? Nu tr ánh giá c úng kh nng bn thân s giúp tr t tin và c gng thc hin nhim v tt hn. — Tp th ánh giá: Là nhng ý kin nhn xét ca tng cá nhân trong nhóm, t, lp i vi mt cá nhân nào ó trong quá trình giáo dc hoà nhp. Trong quá trình giáo dc hoà nhp, tp th ánh giá mt cá nhân là s quan tâm ca mi thành viên i vi cá nhân ó và cng là ánh giá s hoà nhp vào cng ng ca hc sinh ó. Sau khi có ý kin ca tp th, giáo viên nhn xét, tng hp thành ý kin chung và c trao i trong tp th i n thng nht. 98 | MODULE GDTX 36
49. D. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Lê Tin Thành — Trn ình Thun — Nguyn Xuân Hi, S tay giáo dc hoà nhp hc sinh khuyt tt (dành cho giáo viên tiu hc), Nhà xut bn Giáo dc Vit Nam, 2009. 2. Nguyn Xuân Hi, Giáo dc hc tr khuyt tt, Nhà xut bn Giáo dc Vit Nam, 2009. 3. Lê Tin Thành — Lê Vn Tc — Trn ình Thun — Nguyn Xuân Hi, Qun lí giáo dc hoà nhp tr khuyt tt tiu hc, Nhà xut bn Giáo dc, 2008. 4. Nhiu tác gi, Qun lí giáo dc hoà nhp, Nhà xut bn Ph n, 2010. 5. Trn Th Thip — Nguyn Xuân Hi — Lê Th Thuý Hng , Giáo trình Giáo dc hoà nhp (dành cho h Cao ng S phm), Nhà xut bn Giáo dc, 2008. 6. Cameron Crawford, Preparation for Inclusive Education, 2003. 7. UNICEF, Examples of Inclusive Education India , 2003. 8. Prof. M.L. Kou, Dr. M.K. Dash, In—Service Teacher Education on Inclusive Education , 2008. 9. Kate Maclean, Inclusive Teaching guide , 2001. GIÁO DỤC HO NHẬP TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 99