Module bồi dưỡng thường xuyên Tiểu học - Module TH 29: Phương pháp nghiên cứ khoa học Sư phạm ứng dụng - Nguyễn Ngọc Ân

Nội dung text: Module bồi dưỡng thường xuyên Tiểu học - Module TH 29: Phương pháp nghiên cứ khoa học Sư phạm ứng dụng - Nguyễn Ngọc Ân

1. NGUYỄN NGỌC ÂN MODULE th 29 PH¦¥NG PH¸p NGHI£N CøU KHOA HäC S¦ PH¹M øNG DôNG NGHIN CU KHOA HC S PHM NG DNG | 7
2. A. GIỚI THIỆU TỔNG QUAN Vic ci tin, nâng cao cht lng giáo dc và ging dy hc sinh (HS) là nhim v ca giáo viên (GV) các trng ph thông nói chung và GV tiu hc nói riêng. Khác vi ging viên các trng i hc, GV ph thông không có quy nh c th v nhim v nghiên cu khoa hc (NCKH). Thay vào ó, hng nm các nhà trng u t chc cho GV thc hin vic úc rút nhng kinh nghim thc tin, vn dng và ph bin cho ng nghip, gi là sáng kin kinh nghim. Tuy nhiên, thc t cho thy: các sn phm sáng kin kinh nghim thi gian qua tính ng dng không cao mà ch phc v mc ích xét thi ua là ch yu. ã t lâu, các nhà qun lí giáo dc (QLGD) và GV mun có mt hng dn c th nhng kinh nghim ca h c úc rút t thc tin có c hi ng dng vào thc tin mt cách hiu qu. T nm 2007, c s ch o ca lãnh o B Giáo dc và ào to, D án Vit B ã t chc tip cn và ph bin cách thc thc hin tài NCKH mang tính ng dng cao trên c s lí thuyt ACTION RESEARCH do Tin s KrisTan — chuyên gia giáo dc, quc tch Hng Kông và nhóm chuyên gia giáo dc trong nc son tho ây là phng pháp nghiên cu vi mc ích ci thin, nâng cao cht lng giáo dc và ging dy HS phù hp vi các cp hc ph thông và hin nay ã có GV ca rt nhiu nc trên th gii và trong khu vc thc hin hiu qu. T nm 2010, B Giáo dc và ào to ph bin lí thuyt này n tt c GV các cp hc ph thông, trong ó có GV tiu hc vi tên gi nghiên cu khoa hc s phm ng dng (NCKHSPD). Vic thc hin các NCKHSPD s tr thành quy nh i vi GV các cp hc ph thông trong thi gian ti ây. Nó có th thay th cho các sáng kin kinh nghim ã và ang thc hin bi tính ng dng, tính quy chun và c bit là vic ng dng công ngh thông tin trong nghiên cu và ph bin ca các nghiên cu này. Khi thc hin NCKHSPD, ngi GV s thy rõ: — Kh nng ng dng cao ca mt nghiên cu khoa hc (NCKH) trong lp hc, trong trng hc. — Nhng u im ni tri ca cách làm này vi các NCKH giáo dc truyn thng ang c ph bin, c bit i vi GV tiu hc, GV ph thông trong iu kin h có nhim v ging dy, giáo dc HS là ch yu, không có các quy nh cng v NCKH. 8 | MODULE TH 29
3. — Khi thc hin các nghiên cu mang tính ng dng thc tin này, GV có th hc tp t ng nghip khp ni và ph bin kt qu ca mình trên phm vi trng, lp, tnh, vùng, trên c nc và phm vi quc t. Cùng vi kinh nghim tp hun ni dung này trong thi gian qua, khi tin hành vit module, tác gi có s dng tài liu chính thc ca D án Vit B — Nhà xut bn i hc S phm (2009) và tài liu ca B Giáo dc và ào to — Nhà xut bn i hc Quc gia Hà Ni (2011). Hi vng rng, module s giúp cho các bn hiu rõ và d dàng tin hành mt NCKHSPD phc v cho công vic ca mình. * Module này gm 3 ni dung chính tng ng vi 15 tit t hc (hoc t hc có hng dn) ca GV: 1. Gii thiu v nghiên cu khoa hc s phm ng dng. 2. Các bc tin hành mt nghiên cu khoa hc s phm ng dng. 3. o lng và phân tích kt qu trong nghiên cu khoa hc s phm ng dng. Các bn nên s dng kèm theo module này tài liu: NCKHSPD ca B Giáo dc và ào to hoc ca D án Vit B phát hành t nm 2009. * Cu trúc ca module Module c cu trúc theo nh hng phc v cho vic t hc, t nghiên cu ca GV. Các bc thc hin theo tài liu này bao gm: Bc 1. GV bit c mc tiêu cn t c ca tng ni dung s hc tp. Bc 2. GV thc hin ln lt các hot ng c thit k theo nh hng phát huy tính ch ng và tích cc hoá ngi hc. Bc 3. GV c cung cp các thông tin ngun theo các ni dung hc tp. Bc 4. GV c cung cp nhng thông tin phn hi phc v cho các hot ng. * Yêu cu i vi GV trong quá trình thc hin module — c và suy ngh v mc tiêu t ra ca mi ni dung hc tp. — Tích cc thc hin hoc t chc phi hp thc hin cùng ng nghip các hot ng c thit k phc v cho mi ni dung hc tp. NGHIN CU KHOA HC S PHM NG DNG | 9
4. — Nghiên cu k các thông tin ngun ca các ni dung hc tp. — T thc hin hoc phi hp thc hin các hot ng thit k theo hng tri nghim hoc vn dng. — T so sánh kt qu hc tp, nghiên cu, tri nghim, vn dng vi các thông tin phn hi. — Chun b y các tài liu, trang thit b phc v cho vic thc hin các hot ng theo tng ni dung hc tp. B. MỤC TIÊU 1. MỤC TIÊU CHUNG Sau khi hc tp module này, giáo viên s: — Bit thêm mt cách tin hành nghiên cu khoa hc giáo dc vi các cp hc ph thông nói chung và cp tiu hc nói riêng phù hp vi iu kin nhà trng hin nay. Cách làm này ang c giáo viên ph thông các nc trong khu vc và trên th gii thc hin. — Hiu và có ý thc thc hin vic ng dng các sn phm nghiên cu vào thc tin ci thin cht lng giáo dc và ging dy ca mi giáo viên. — Có kh nng phát hin vn , có k nng tìm và la chn các gii pháp ci thin cht lng công vic, k nng thu thp, o c và tính toán các d liu cn thit a ra kt lun cho mi nghiên cu. — Có kh nng vn dng các nghiên cu vào thc tin. 2. MỤC TIÊU CỤ THỂ — Giáo viên xác nh c nhng im tích cc và hn ch ca cách thc hin sáng kin kinh nghim, cách nghiên cu khoa hc giáo dc hin ang c trin khai trong các nhà trng. — Vn dng lí thuyt NCKHSPD phù hp, sáng to vi iu kin ging dy và giáo dc ca bn thân, ca lp hc do mình m nhim và ca nhà trng, a phng ni mình công tác. — Tuyên truyn, ng viên ng nghip thng xuyên thc hin và trao i các sn phm NCKHSPD góp phn tng bc nâng cao cht lng ging dy và giáo dc hc sinh áp ng nhu cu ca xã hi. 10 | MODULE TH 29
5. C. NỘI DUNG Nội dung 1 GIỚI THIỆU VỀ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC SƯ PHẠM ỨNG DỤNG (5 tiết) I. MỤC TIÊU Sau khi t hc xong ni dung này, hc viên s: — Hiu th nào là NCKHSPD, lí do mà GV các trng ph thông phi thc hin NCKHSPD trong quá trình hot ng ngh nghip ca mình. Nhng khó khn mà GV gp phi khi thc hin mt NCKHSPD và cách khc phc nhng khó khn ó. — Phân tích c s khác nhau c bn gia NCKH giáo dc truyn thng ã tng thc hin và NCKHSPD. — Có ý thc t tin hành NCKHSPD và ph bin, giúp ng nghip thc hin các NCKHSPD trong quá trình ging dy và giáo dc HS. II. PHƯƠNG TIỆN — Tài liu: Nghiên cu khoa hc s phm ng dng — D án Vit B, 2009. — Máy vi tính ni mng Internet. — Các tài liu NCKH, sáng kin kinh nghim mà GV ã tng thc hin. III. CÁC HOẠT ĐỘNG CHỦ YẾU Hoạt động 1. Tìm hiểu về nghiên cứu khoa học sư phạm ứng dụng THÔNG TIN CƠ BẢN 1. Khái niệm nghiên cứu khoa học sư phạm ứng dụng NCKHSPD là quá trình thc hin và ánh giá mt tác ng/can thip s phm. Tác ng/can thip ó có th là vic kim chng tính hiu qu ca vic s dng phng pháp dy hc khác, s dng sách giáo khoa theo kiu riêng, áp dng phng pháp qun lí khác, trin khai chính sách mi, s dng công c mi do GV, cán b qun lí (CBQL) thc hin. Ngi thc hin NCKHSPD va phi tin hành thc nghim, ng thi kim chng kt qu và ánh giá nh hng ca tác ng/can thip ó NGHIN CU KHOA HC S PHM NG DNG | 11
6. mt cách khoa hc quyt nh xem có nên s dng và ph bin can thip/tác ng ó hay không. NCKHSPD là mt công c tng bc nâng cao cht lng ging dy và giáo dc HS trong mi nhà trng, m bo hiu qu, ng dng c các thành tu ca công ngh thông tin, khoa hc máy tính, d thc hin và c GV, CBQL ca nhiu nc trong khu vc và trên th gii ã và ang trin khai. Vit Nam, lí thuyt này c D án Vit B tip cn, B Giáo dc và ào to ph bin t nm 2009. Kt qu cho thy: ây là mt cách làm mi, thú v, hp dn, phù hp vi GV và CBQL tt c các cp hc ph thông. GV và CBQL coi ây là hành trang cn thit ca mình. Nó giúp cho GV ci tin, nâng cao cht lng ging dy, giáo dc HS ca mình mt cách thng xuyên. Nó giúp cho CBQL nâng cao cht lng qun lí nhà trng hng ngày, hng gi. 2. Ý nghĩa của nghiên cứu khoa học sư phạm ứng dụng đối với giáo viên tiểu học Xu hng hin nay trên th gii, NCKHSPD là mt phn trong phát trin chuyên môn ca GV trong th k XXI. Khi thc hin NCKHSPD GV s lnh hi các k nng mi v tìm hiu thông tin, gii quyt vn , nhìn li quá trình, giao tip và hp tác. “Trong quá trình nghiên cu tác ng (NCKHSPD), nhng nhà giáo dc nghiên cu kh nng hc tp ca HS trong mi liên h vi phng pháp ging dy. Quá trình này cho phép nhng ngi làm giáo dc hiu hn v phng pháp s phm ca mình và tip tc giám sát quá trình tin b ca HS.” (Rawlinson & Little, 2004) “Nghiên cu tác ng (NCKHSPD) là cách tt nht xác nh và iu tra nhng vn giáo dc ti chính ni mà vn ó xut hin: ti lp hc — ti trng hc. Thông qua vic tích hp nghiên cu tác ng vào các bi cnh này và nhng ngi ang hot ng trong môi trng ó tham gia vào các hot ng nghiên cu, các phát hin s c ng dng ngay lp tc và vn s c gii quyt nhanh hn.” (Guskey, 2000) 12 | MODULE TH 29
7. NCKHSPD khi c áp dng úng cách trong trng hc s em n rt nhiu li ích, vì: — To ra h thng t duy ca GV vi nhng cách gii quyt vn mang tính chuyên nghip hng ti s phát trin ca trng. — Tng cng nng lc gii quyt vn và a ra nhng quyt nh chuyên môn vì NCKHSPD a ra câu tr li chính xác cho vic ra quyt nh. — H tr nguyên tc nhìn li quá trình và t ánh giá trong cng ng GV. — Hình thành, phát huy ý thc tin b v ngh nghip ca mi GV và CBQL. ng thi giúp h vng tin cam kt s tin b trong sut quá trình thc hin các công vic ngh nghip ca mình. — Tác ng trc tip lên vic ging dy, hc tp và qun lí. — Tng cng kh nng phát trin chuyên môn ca GV. GV tin hành NCKHSPD s t tin khi tip nhn các lí thuyt mi, luôn có ý thc sáng to và m bo vic dy hc theo chng trình vi thái tích cc. NCKHSPD gn vi mt tác ng hoc can thip. Trong rt nhiu tình hung, ngi thc hin NCKHSPD s ánh giá hiu qu ca mt hành ng hoc can thip c thc hin trong lp hc hoc trng hc. Khi GV, CBQL tin hành nghiên cu h thng ánh giá và a ra các kt lun chính xác v kt qu ca các hot ng này, nó c gi là NCKHSPD. NCKHSPD là vic thc hin các nghiên cu nh, d thc hin, d kim chng và có th thc hin liên tip trong mt khong thi gian ngn, nhiu kt qu nh s a n hiu qu ln. Các nghiên cu tác ng quy mô nh này ang dn chim u th trong các trng hc tng cng hiu qu ca vic dy hc và qun lí. iu 34 trong iu l trng Tiu hc ban hành kèm theo Thông t s 41/2010/TT—BGDT ngày 30/12/2010 ca B Giáo dc và ào to quy nh rõ nhim v ca ngi GV tiu hc, trong ó có nhn mnh nhim v nâng cao cht lng ging dy và giáo dc HS. Thc hin cuc vn ng "Mi thy, cô giáo là mt tm gng o c, t hc và sáng to". i u l Hi thi giá o viên d y gi i cá c tr ng ph thông ban hà nh kè m theo Thông t s 21/2010/TT—BGDT ngà y 20/7/2010 c a B tr ng B Giá o d c và ào t o có quy nh mi GV khi tham gia thi GV dy gii các NGHIN CU KHOA HC S PHM NG DNG | 13
8. cp u phi có sáng kin kinh nghim hoc NCKHSPD ã c áp dng hiu qu trong vic nâng cao cht lng ging dy và giáo dc HS. Nh m t ng b c c i ti n, nâng cao ch t l ng gi ng d y, giá o d c HS và công tá c QLGD, CBQL và GV hà ng nm v n t ch c vi t và ph bi n tà i ( sá ng ki n kinh nghi m) bá o cá o, trao i, chia s kinh nghi m trong ph m vi tr ng h c, trên a bà n huy n, t nh/thành ph. cá c nghiên c u có tí nh ng d ng th c t cao, B Giáo dc và ào to tri n khai n CBQL và GV cá c c p phng phá p NCKHSPD. ây là công vi c òi h i có mt nh n th c m i v công vi c c a CBQL và GV trong bi c nh giáo dc hi n nay. NCKHSPD là quy trình nghiên cu, trin khai, tác ng s phm nhm mc ích nâng cao cht lng ging dy và giáo dc HS, tng cng nng lc i ng nhà giáo. NCKHSPD cng là c hi GV và CBQL t n d ng thà nh t u khoa hc k thut áp d ng và o công tá c qu n lí và gi ng d y c a mình. NCKHSPD s dn tr thà nh công vi c th ng xuyên, hà ng ngà y c a m i GV và CBQL. H thng xuyên a ra cá ch thc x lí v n n y sinh trong th c ti n, a ra gi i phá p nh m c i thi n tì nh hì nh, nâng cao tí nh hi u qu c a công tá c gi ng d y, giáo dc HS phù hp v i yêu c u i m i c a giáo dc và s vn ng c a xã hi. Quy trì nh và kt qu c a cá c nghiên c u u c l ng hó a c th và c ki m ch ng b ng nh ng công c tin c y, khoa h c. K t qu nghiên cu m b o tí nh ng d ng th c ti n. GV và CBQL có th trao i, chia s cá c k t q u c a NCKHSPD trên ph m vi tr ng, qu n, huy n, t nh, qu c gia và qu c t . T nm h c 2011 — 2012, bt u ph bi n t i GV và CBQL cá c c p h c ph thông v NCKHSPD và t ch c tri n khai phù hp trong i u ki n Vi t Nam. 3. Những khó khăn khi thực hiện nghiên cứu khoa học sư phạm ứng dụng của giáo viên tiểu học Nhng khó khn mà ngi thc hin NCKHSPD có th gp phi trong quá trình tin hành nghiên cu: — Khó khn v iu kin thc nghim i vi cách t chc và qun lí dy hc hin nay, vic to ra các nhóm thc nghim và i chng thu thp d liu trong quá trình thc nghim là iu khó thc hin. khc phc, li khuyên cho các GV là phi tn dng và thuyt phc s h tr to iu kin t Ban giám hiu và t chuyên môn có th trn HS các lp và phân chia ngu nhiên. Sau 14 | MODULE TH 29
9. ó tin hành thc nghim trong mt khong thi gian không quá dài không làm xáo trn và nh hng quá ln n quá trình qun lí và ch o ca nhà trng. — Khó khn khi tin hành thu thp d liu Thông thng GV có thêm nhiu nng lc khi thu thp các d liu v kin thc. ó là vic thit k các bài kim tra hoc s dng các bài thi, bài kim tra ã có. i vi các d liu v k nng và thái , cn phi có các chuyên gia, các nhà nghiên cu chuyên nghip thit k công c o. ng thi, công c o ó phi c kim chng k lng trc khi dùng tin hành thc nghim. GV gp rt nhiu khó khn khi tin hành thit k các thang o hay bng kim quan sát. khc phc khó khn này, li khuyên cho nhng ngi tin hành NCKHSPD là hãy tham kho và iu chnh các thang o, bng kim quan sát có sn t các nghiên cu khác (hoc trên mng internet) sao cho phù hp vi yêu cu nghiên cu ca mình. Nu làm vic này, GV chú ý cn phi m bo các yu t v bn quyn. Khi ngi thc hin NCKHSPD t xây dng công c o, phi m bo s mu th nghim trc khi s dng trong các nghiên cu chính thc. — Khó khn v vic s dng máy tính khi phân tích và so sánh d liu thu thp c Thc t hin nay, GV tiu hc gp rt nhiu khó khn trong khi s dng phn mm Excel ca máy tính x lí các s liu thu thp c. Tuy nhiên, chúng ta cng không nên quá lo lng vì lí thuyt NCKHSPD ã gii thiu rõ ràng các hàm tính toán cho mi yêu cu thng kê cn làm. iu quan trng là ngi thc hin NCKHSPD hiu ý ngha ca mi tham s thng kê cn tìm và có th nh ng nghip hoc ngi thân s dng máy tính và áp dng công thc tính toán ó a cho ta tham s cn tìm. NHIỆM VỤ Bn hãy c nhng thông tin c bn ca hot ng thc hin mt s nhim v sau: 1. NCKHSPD là: NGHIN CU KHOA HC S PHM NG DNG | 15
10. 2. Phi NCKHSPD vì: 3. Trao i cùng ng nghip hiu và gii thích s sau: NCKHSPD Tác ng Nghiên cu 16 | MODULE TH 29
11. Hoạt động 2. Tìm hiểu bản chất của nghiên cứu khoa học sư phạm ứng dụng, những điểm khác nhau của nghiên cứu khoa học truyền thống và nghiên cứu khoa học sư phạm ứng dụng. THÔNG TIN CƠ BẢN 1. Bản chất của nghiên cứu khoa học sư phạm ứng dụng GV và CBQL trong quá trình thc hin nhim v qun lí, ging dy và giáo dc ca mình luôn ng trc nhng tình hung, nhng vn cn phi gii quyt. Ví d: HS thng xuyên i hc mun; HS khó tip thu bài ging mt s phn hc trong chng trình; Kt qu hc tp ca HS không cao; Ni dung ca phn nào ó trong chng trình không thc s phù hp vi HS vùng a lí mà ta ang m nhn ng trc nhng hin tng, tình hung, vn ó, GV có trách nhim và ý thc là ngi phi luôn trn tr, suy ngh tìm cách tháo g khó khn, ci to, ci thin, làm tt hoc tt hn na các hin trng ó. Vic suy ngh và a ra cách làm/bin pháp mi thay th cho các cách làm/bin pháp c chính là vic thit k các can thip, các tác ng s phm nhm ci thin hin trng. Vic tip theo là tin hành th nghim cách làm mi ó xem có hiu qu không và hiu qu mc nào. Kt qu ca th nghim tr li câu hi: Cách làm mi có tt không? Nên hay không nên s dng cách làm mi thay th cho cách làm c? Vic suy ngh ci thin cht lng ging dy và giáo dc HS không phi là công vic ch c thc hin trong mt thi im c nh nào ó và không phi ch dùng báo cáo thành tích phc v cho vic thi ua khen thng. Nó c thc hin liên tc trong sut quá Suy trình lao ng ngh nghip ca mi GV, ngh làm cho cht lng ging dy và giáo dc Th c nâng cao mi ngày. ó là mt quy nghim trình khép kín và liên tc. Kt thúc mt nghiên cu này là s bt u cho mt nghiên cu mi. Quy trình ó bt u t Kim vic suy ngh v thc trng ang din ra, chng NGHIN CU KHOA HC S PHM NG DNG | 17
12. th nghim cách làm mi thay th cho cách làm c và kim chng xem kt qu th nào, vic suy ngh tip tc ci thin thc trng li c tip tc. Trc ây, GV và cán b QLGD thng vit sáng kin kinh nghim hoc tin hành thc hin các tài NCKH trên c s lí thuyt v NCKH ã c hc ti các trng s phm. Phng pháp NCKH này v c bn ã giúp cho GV to lp các c s lí lun trong quá trình thc hin các công vic trong nhà trng. im hn ch ca phng pháp NCKH mà GV ã tng thc hin là tính ng dng không cao. Trong khi ó, do nhng òi hi cp bách ca công tác ging dy và giáo dc HS trong tình hình mi, GV phi luôn i mt vi các tình hung phát sinh t phía HS, m nhn nhng nhim v mi do c tính vn ng và phát trin ca ngh nghip. Mt khác, các lí thuyt NCKH ã tng thc hin trc ây òi hi ngi nghiên cu u t rt nhiu v mt thi gian, trình lí lun và mang tính nghiên cu chuyên nghip. Do vy, yêu cu tt yu i vi GV và CBQL các nhà trng ph thông là phi c trang b công c phù hp hn, tin li hn, mang tính thc nghim và m bo tính ng dng. NCKHSPD gii quyt tt yêu cu này. 2. Phân biệt nghiên cứu khoa học sư phạm ứng dụng và nghiên cứu khoa học truyền thống Chúng ta có th xem xét nhng im khác nhau c bn ca phng pháp NCKH trc ây ã tng thc hin vi NCKHSPD trong bng sau 1: Nghiên cu khoa hc giáo dc mà GV ã tng thc NCKHSPD hin trc ây Mc ích óng góp lí lun Gii quyt vn thc tin Ngi nghiên cu Ging viên i hc hoc các GV/ngi ào to nhà nghiên cu chuyên nghip Nghiên cu tham Tri dài, không hn nh v La chn trong thi gian kho thi gian gn nht vi nhng tình hung phù hp vi nghiên cu 1 Ngun: D án Vit B. 18 | MODULE TH 29
13. Nghiên cu khoa hc giáo dc mà GV ã tng thc NCKHSPD hin trc ây Mc ích Khái quát hoá kt qu ng C th cho nhóm HS c dng cho cng ng nghiên cu và nhng trng hp tng ng Phân tích Thng kê mang tính suy lun Thng kê mang tính mô t Báo cáo Không hn nh Hn nh Kt qu Nhn mnh kt lun Nhn mnh quyt nh NHIỆM VỤ Bn hãy c thông tin c bn ca hot ng và chia s vi ng nghip thc hin mt s nhim v sau: 1. Làm rõ bn cht ca NCKHSPD. Cho ví d minh ho. 2. Phân tích s ging nhau và khác nhau gia nghiên cu khoa hc truyn thng vi NCKHSPD. Cho ví d minh ho. NGHIN CU KHOA HC S PHM NG DNG | 19
14. Nội dung 2 CÁC BƯỚC TIẾN HÀNH MỘT NGHIÊN CỨU KHOA HỌC SƯ PHẠM ỨNG DỤNG (5 tiết) I. MỤC TIÊU Sau khi t hc xong ni dung này, hc viên s: — Hiu rõ quy trình, cách thc tin hành mt NCKHSPD. — Có k nng tin hành mt NCKHSPD. — Có ý thc thc hin các NCKHSPD ci thin cht lng giáo dc và ging dy HS. II. PHƯƠNG TIỆN — Tài liu: Nghiên cu khoa hc s phm ng dng — D án Vit B, 2009. — Máy vi tính có ni mng Internet. III. CÁC HOẠT ĐỘNG CHỦ YẾU Hoạt động 1. Tìm hiểu quá trình xác định vấn đề nghiên cứu và xây dựng giả thuyết nghiên cứu. THÔNG TIN CƠ BẢN Mt NCKHSPD thng xut phát t hin trng (thc tin) dy hc, giáo dc, nhà nghiên cu (GV, CBQL ) suy ngm v hin tng a ra các gii pháp mi thay th nhm ci to thay i hin trng. Khi suy ngh v các gii pháp thay th, câu hi t ra là gii pháp nào có th thay i c hin trng. Câu hi ó chính là vn nghiên cu. Câu tr li cho vn nghiên cu chính là gi thuyt nghiên cu. 1. Suy ngẫm về hiện trạng Trong thc t, công tác ging dy và giáo dc HS ca GV cng nh công tác qun lí ca CBQL luôn ng trc nhng tình hung cn phi thay i làm cho tt hn. Có nhng thc trng tiêu cc ang din ra hàng ngày hàng gi khin cho ta phi suy ngh phi thay i nó. Có nhng thc trng dù ã c ci thin nhng kt qu cha cao cng thôi thúc ta ci tin cho tt hn na. Công vic ch có th tin trin khi chúng ta luôn tìm cách ci thin chúng. Là GV và CBQL, mt trong nhng yêu cu t ra là luôn phi nhìn li quá trình làm vic ca mình t ó tìm cách ci tin làm cho công vic ngày càng tt hn. 20 | MODULE TH 29
15. Vi GV, các vn thng xy ra có th là: — HS không hng thú vi ni dung bài ging này? Ti sao vy? — HS thng không t kt qu cao khi hc tp ni dung phn hc này. — GV cm thy không hng thú khi dy HS phn hc này. — Làm th nào thu hút cha m HS cùng tham gia giáo dc tr? — Liu phng pháp dy hc này có giúp HS khc sâu kin thc, thành tho k nng làm vic không? — Nhng suy ngm này c coi là bc u tiên khi thc hin mt NCKHSPD. 2. Đưa ra các giải pháp thay thế T các suy ngm trên, GV tp trung vào vic suy ngh tìm ra cách làm mi thay th cho cách làm c không hoc cha t hiu qu nh mong mun cho tng vn c th. Vic suy ngh và tìm gii pháp thay th là bc tip theo khi thc hin mt NCKHSPD. Vn t ra là, tìm gii pháp thay th âu? Câu tr li là: — Tìm hiu xem thc trng mà mình mun ci thin ã tng xy ra âu, các trng khác có thc trng này không? H có x lí không và x lí nh th nào? Liu ta có th hc tp cách x lí ca h? — Hc tp cách x lí ca ni khác và vn dng sao cho phù hp vi thc trng ca mình. — Có th các ngun tài liu trong th vin, trên mng internet cng ã vit v nhng thc trng tng t và cách gii quyt nó. Ta có th c và tìm cách vn dng phù hp vi iu kin ca mình. — Không ai khác, GV chính là ngi ngh ra cách thc ci tin hin trng. Trong quá trình tìm kim gii pháp thay th ci thin hin trng, GV nên tìm hiu sâu v tính ph bin ca thc trng này các a bàn khác có cùng hoàn cnh. Tìm hiu xem vn c gii quyt th nào? iu này rt quan trng vì nó s giúp cho GV hiu k v lí thuyt c kim chng qua thc tin, t ó vic trin khai gii pháp mi thay th có c s vng chc. NGHIN CU KHOA HC S PHM NG DNG | 21
16. 3. Xác định vấn đề nghiên cứu Khi ã nghiên cu k gii pháp thay th ci thin thc trng, GV cn t ra câu hi: Liu gii pháp thay th này có làm thay i/tt lên/kém i thc trng ang din ra hay không? ây là vn nghiên cu và vic xác nh nghiên cu là bc th ba ca mt NCKHSPD. Vn nghiên cu thng t dng câu hi nh trên. Trong NCKHSPD, ngi ta khuyn cáo vn nghiên cu không nên a ra v mt giá tr và vn ó khi tin hành thc nghim có th kim chng bng d liu. Ví d: — Vn nghiên cu a ra v mt giá tr: + Phng pháp nào là phng pháp tt nht dy hc môn Ting Anh trng tiu hc? ây là vn không th nghiên cu c vì trong thc t, không th kim chng c phng pháp nào là phng pháp tt nht dy ting Anh trong trng tiu hc (vn a ra v mt giá tr). + Có nên bt buc GV phi s dng mô hình hoá dy Toán cho HS không? ây là vn không th nghiên cu c vì t nên biu hin s ch quan mang tính cá nhân khi a ra nhn nh (vn a ra v mt giá tr cn tránh các t: tt nht, nên, bt buc, duy nht, tuyt i ). — Vn nghiên cu không a ra v mt giá tr: + Dy ph o cho HS kém có giúp HS hc tt hn không? ây là vn có th nghiên cu c vì vic kim chng kt qu kim tra HS khi hc ph o so vi kt qu kim tra HS không hc ph o s là câu tr li c th (vn không a ra v mt giá tr). + Vic s dng trc quan trong dy hc môn Toán lp 3 có làm tng kt qu hc tp ca HS hay không? ây là vn có th nghiên cu c vì vic kim chng kt qu hc tp ca HS khi hc không có trc quan và hc có trc quan có th d dàng thc hin (vn không a ra v mt giá tr). — Vn nghiên cu có th kim chng bng d liu. GV phi tính n vic mình s thu thp thông tin nh th nào có c s tr li cho vn nghiên cu (d liu gì và tính kh thi cho vic thu thp ó). 22 | MODULE TH 29
17. Có th ánh giá vic s dng trc quan trong dy hc môn Toán lp 3 làm tng hoc gim kt qu hc tp ca HS bng cách thu thp d liu v kin thc thông qua các bài kim tra HS. Các ví d tip di ây s a ra các vn nghiên cu có và không có ánh giá v giá tr 1. Ví d 1 Cách dy S hc nào là tt nht i vi HS dân tc? Phân tích Vn KHÔNG nghiên cu c vì t “tt nht” hàm cha vic ánh giá v mt giá tr ca ngi nghiên cu. Ví d 2 Các bài tp làm thêm môn S hc có làm ci thin kt qu hc tp ca HS dân tc không? Phân tích CÓ, nghiên cu c vì t “CÓ LÀM” mang ngha trung tính. Ngi nghiên cu nên tránh s dng các t ng hàm ch vic ánh giá cá nhân khi hình thành các vn nghiên cu, ví d: “phi”, “tt nht”, “nên”, “bt buc”, “duy nht”, “tuyt i” Mt khía cnh quan trng na ca vn nghiên cu là kh nng kim chng bng d liu. Ngi nghiên cu cn suy ngh xem cn thu thp loi d liu nào (d liu v kin thc/d liu v k nng/d liu v hành vi/d liu v thái ) và tính kh thi ca vic thu thp nhng d liu ó. Các d liu có th là bài kim tra thng xuyên trên lp ca HS hoc các bài kim tra c bit do GV thit k phc v riêng cho mc ích nghiên cu. 4. Giả thuyết nghiên cứu trong nghiên cứu khoa học sư phạm ứng dụng Khi a ra vn nghiên cu, GV, ngi thc hin nhim v NCKHSPD phi lp ra các gi thuyt tng ng. Có hai dng gi thuyt c cp trong NCKHSPD: Gi thuyt không có ngha D oán hot ng thc nghim s không mang li hiu qu (không xut hin s khác bit). Gi thuyt có ngha D oán hot ng thc nghim s mang li hiu qu (có s khác bit sau khi tin hành NCKHSPD). 1 Tài liu D án Vit B NGHIN CU KHOA HC S PHM NG DNG | 23
18. Tuy nhiên trong NCKHSPD, chúng ta không cp n gi thuyt không có ngha mà quan tâm n gi thuyt có ngha. Gi thuyt có ngha c phân làm hai loi: Gi thuyt có ngha có nh hng và gi thuyt có ngha không có nh hng. Gi thuyt có ngha có nh hng: ch ra s thay i tng lên hoc gim i mt cách rõ ràng. Ví d 1: 1. Vn nghiên cu: S dng các video clip dy HS lp 4 phn Nc và không khí có làm tng kt qu hc tp ca HS không? Gi thuyt: Có, s dng các video clip dy HS lp 4 phn Nc và không khí s làm tng kt qu hc tp ca HS. ây là gi thuyt có ngha và nh hng. 2. Vn nghiên cu: Vic liên lc thng xuyên và bí mt bng in thoi di ng vi m ca HS có làm gim t l HS i hc mun không? Gi thuyt: Có, vic liên lc thng xuyên và bí mt bng in thoi di ng vi m ca HS s làm gim t l HS i hc muôn. ây là gi thuyt có ngha không nh hng, ch ra s thay i nhng không xác nh vic tng lên hay gim xung mt cách c th. Ví d 2: 1. Vn nghiên cu: S dng các video clip dy HS lp 4 phn Nc và không khí có làm thay i kt qu hc tp ca HS không? Gi thuyt: Có, s dng các video clip dy HS lp 4 phn Nc và không khí s làm thay i kt qu hc tp ca HS (không ch ra rng tng lên hay gim i). 2. Vn nghiên cu: Vic liên lc thng xuyên và bí mt bng in thoi di ng vi m ca HS có làm thay i t l HS i hc mun không? Gi thuyt: Có, vic liên lc thng xuyên và bí mt bng in thoi di ng vi m ca HS s làm thay i t l HS i hc mun (không ch ra rng tng lên hay gim i). ây là gi thuyt có ngha và không có nh hng. Lu ý: Phn này quan trng, GV cn phi ghi nh vì vic xác nh gi thuyt có ngha và có nh hng hay không có nh hng trong mt nghiên cu s liên quan n vic phân tích d liu phn sau. 24 | MODULE TH 29
19. Tóm li: T thc trng xut hin ý tng ci thin, tip ó là vic tìm gii pháp thay th gii pháp c. Khi suy ngh v gii pháp thay th, câu hi t ra là gii pháp thay th có làm thay i thc trng ang din ra hay không. Câu hi t ra nh vy c gi là vn nghiên cu. Mc ích hng ti sau khi tin hành thay th gii pháp mi là câu tr li cho vn nghiên cu. Câu tr li cho vn nghiên cu c gi là gi thuyt nghiên cu. n ây, GV — ngi nghiên cu ã có th xác nh tên tài nghiên cu mt cách s b. Ví d: Tên tài: S dng các video clip trong dy hc phn Nc và không khí làm tng kt qu hc tp môn Khoa hc lp 4 trng Tiu hc Nguyn Bnh Khiêm (tên tài nghiên cu có th thay i trong quá trình trin khai nghiên cu). hiu thêm v vn nghiên cu và gi thuyt nghiên cu, GV nghiên cu k hn s sau ây 1. VN NGHIÊN CU GI THUYT KHÔNG CÓ NGHA GI THUYT CÓ NGHA (Không có s khác bit gia các nhóm) (Ch ra s khác bit gia các nhóm) Không nh hng Có nh hng (Mt nhóm có kt qu (Có s khác bit gia các nhóm) tt hn nhóm kia) Vic tin hành mt NCKHSPD là quá trình mà GV — ngi nghiên cu thc hin chng minh cho gi thuyt nghiên cu ã t ra. NHIỆM VỤ Bn hãy c thông tin c bn ca hot ng và da vào kinh nghim thc t ca bn thân thc hin mt s nhim v sau: 1 Tài liu ca D án Vit B. NGHIN CU KHOA HC S PHM NG DNG | 25
20. 1. Nhng hin trng ging dy và giáo dc nh th nào có th a n cho bn suy ngh v vic s ci thin nó? Cho ví d minh ho. 2. Th nào là gii pháp thay th? Gii pháp thay th c thc hin khi nào? Cho ví d minh ho. 3. Th nào là vn nghiên cu? Th nào là gi thuyt nghiên cu? Cho ví d minh ho. Hoạt động 2. Thực hành xác định vấn đề nghiên cứu và xây dựng giả thuyết nghiên cứu. NHIỆM VỤ THỰC HÀNH Da vào hiu bit và kinh nghim thc tin, bn hãy thc hin mt s nhim v sau: 1. a ra mt hin trng ang cn thit c ci thin trong công tác ging dy, giáo dc trong phm vi mình ph trách. 26 | MODULE TH 29
21. 2. Xác nh các nguyên nhân gây nên thc trng ó cn ci thin trng ph thông. 3. Chn mt nguyên nhân tác ng nhm ci thin hin trng. 4. xut gii pháp mi thay th các gii pháp ã, ang thc hin. 5. Xác nh vn nghiên cu và gi thuyt nghiên cu. 6. Bc u xác nh tên tài nghiên cu. Bn hãy i chiu nhng ni dung va vit vi nhng thông tin di ây và t hoàn thin ni dung ã vit. THÔNG TIN PHẢN HỒI 1. GV, ngi nghiên cu suy ngh v mt thc trng ang din ra trong lp, trong trng mình ang ging dy. Vn ó liên quan trc tip n kt qu công vic mình m nhim. Thc trng ó nm trong phm vi và kh nng can thip ca mình. Ví d: HS không làm bài tp nhà. HS ngh hc, i hc mun. HS nói chuyn riêng trong lp. HS ánh nhau trong lp. NGHIN CU KHOA HC S PHM NG DNG | 27
22. 2. Có rt nhiu nguyên nhân gây ra thc trng trên. GV — ngi nghiên cu ln lt lit kê các nguyên nhân ó. Có nguyên nhân ch quan t phía nhà trng, GV, nghip v s phm, cách thc giáo dc Có nhng nguyên nhân khách quan, t các yu t không do nhà trng, GV em li. Vic ln lt lit kê các nguyên nhân gây ra thc trng ó giúp cho GV — ngi nghiên cu hiu rõ bn cht ca thc trng và xác nh c kh nng can thip ca mình ci thin thc trng. 3. Xác nh nguyên nhân GV can thip. Nguyên nhân này phi là mt trong nhng nguyên nhân c bn to nên thc trng ó. Bên cnh ó, nguyên nhân này phi là nguyên nhân mà GV — ngi nghiên cu hoàn toàn có iu kin và kh nng can thip c ci thin thc trng. 4. xut gii pháp thay th cho gii pháp ã và ang thc hin nhm ci thin hin trng ó. Lúc này GV — ngi nghiên cu phi rà soát các tài liu liên quan tr li các câu hi: — Hin trng này có xut hin nhng ni khác không? — ã có ni nào/ai khc phc c hin trng này cha? — Gii pháp ca h a ra là gì? — Mình có th áp dng gii pháp ó c không? Nu cha có ai a ra gii pháp ci thin hin trng này, GV — ngi nghiên cu t mình ngh ra gii pháp. Gii pháp này cn phi m bo các iu kin: — Tnh kh thi khi thc nghim. — Tính ph bin khi áp dng. 5. Xác nh vn nghiên cu bng câu hi c th. Nên xác nh mt hoc hai vn nghiên cu thun li nht cho vic thu thp d liu và phân tích d liu sau này. Thông thng GV — ngi nghiên cu a ra gi thuyt có ngha và nh hng cho nghiên cu ca mình. 6. Bc u xác nh tên tài nghiên cu Tên tài nghiên cu cn có các thành t: — Can thip c s dng là gì? — Can thip ó nhm t mc ích gì? — Ni dung thc hin can thip. — a im và i tng c thc hin can thip. 28 | MODULE TH 29
23. Ví d: — Hin trng HS không có hng thú trong vic hc phn lch s a phng. — Nguyên nhân + Do ý thc hc thiên v các môn t nhiên chun b cho kì thi i hc. + Do xu hng xã hi nói chung và HS nói riêng hin nay ít quan tâm n giáo dc lch s a phng. + Do cách din t ni dung này trong chng trình, sách giáo khoa còn cha thc s hp dn ngi hc. + Do GV cha i mi phng pháp dy hc, vì th HS cha thy hp dn và thú v khi hc ni dung này dn n kt qu hc tp cha cao. — Chn nguyên nhân thc hin can thip Do GV cha i mi phng pháp dy hc, vì th HS cha thy hp dn và thú v khi hc ni dung này dn n kt qu hc tp cha cao. — Thit k cách thc can thip/tác ng S dng bng hình, hình nh t liu kt hp vi ging gii minh ho và thuyt trình trong các gi dy phn lch s a phng. — Xác nh vn nghiên cu và xác nh gi thuyt nghiên cu Vn nghiên cu Vic s dng bng hình, hình nh t liu kt hp vi ging gii minh ho và thuyt trình trong các gi dy phn lch s a phng có làm tng kt qu hc tp phn lch s a phng ca HS lp 5 hay không? Gi thuyt Có, vic s dng bng hình, hình nh t liu kt hp vi ging gii minh ho và thuyt trình trong các gi dy phn lch s a phng s làm tng kt qu hc tp phn lch s a phng ca HS lp 5. — Bc u xác nh tên tài Nâng cao kt qu hc tp phn lch s a phng ca HS lp 5 trng tiu hc Ng Xã bng vic s dng bng hình, hình nh t liu kt hp vi ging gii minh ho và thuyt trình trong các gi dy. NGHIN CU KHOA HC S PHM NG DNG | 29
24. Hoạt động 3. Tìm hiểu về thiết kế nghiên cứu trong nghiên cứu khoa học sư phạm ứng dụng. THÔNG TIN CƠ BẢN 1. Thế nào là thiết kế nghiên cứu khoa học sư phạm ứng dụng? T chc thc nghim là bc u tiên và quan trng khi tin hành mt NCKHSPUD. Thc nghim âu, thc nghim bng cách nào và vi i tng nào là công vic mà GV phi suy ngh, cân nhc và la chn. ây c gi là thit k nghiên cu. Thit k nghiên cu s cho phép vic thu thp d liu phc v nghiên cu c thc hin mt cách ti u nht chng minh cho gi thuyt nghiên cu ã t ra. Thit k nghiên cu là khâu quan trng vì nó có th là câu tr li úng hoc không úng cho c mt vn ln. Các nhà khoa hc ã phi mt nhiu thi gian và công sc a ra câu tr li cho các câu hi v thit k nghiên cu: • Có cn nhóm i chng trong thc nghim không? • Có cn làm bài kim tra trc tác ng không? • Quy mô mu nh th nào? • Công c thng kê nào s c dùng, nh th nào và bao gi? 2. Các loại thiết kế trong nghiên cứu khoa học sư phạm ứng dụng Trong NCKHSPD, có bn dng thit k ph bin c s dng: a) Thit k kim tra trc tác ng và sau tác ng i vi nhóm duy nht Kim tra Gii pháp Kim tra trc tác ng hoc tác ng sau tác ng O1 X O2 Thit k này s thc hin vi 01 (mt) nhóm HS tin hành kim tra trc tác ng (trc khi ngi nghiên cu áp dng các gii pháp/can thip mi). Sau khi thc nghim c tin hành, ngi nghiên cu s thc hin bài kim tra sau tác ng cho cùng nhóm HS ó. Kt qu s c o bng vic so sánh chênh lch gia bài kim tra sau tác ng và bài kim tra trc tác ng. Khi có chênh lch (biu th qua |O2 — O1| > 0), ngi nghiên cu s kt lun can thip áp dng có to ra kt qu . 30 | MODULE TH 29
25. Tuy nhiên, mt vn xy ra vi thit k áp dng cho nhóm duy nht này là nguy c i vi giá tr ca d liu thu c ( giá tr ca d liu thu c s c gii thiu c th phn tip theo ca tài liu này). Ví d: + Nhóm HS tham gia kho sát ã có s trng thành t nhiên v nng lc trong khong thi gian tin hành bài kim tra trc tác ng và sau tác ng ca GV; + Ngi nghiên cu có các trng thái khác nhau khi ánh giá kt qu ca hai ln kim tra trên cùng mt nhóm i tng b) Thit k kim tra trc tác ng và sau tác ng i vi hai nhóm tng ng Trong thit k này, ngi nghiên cu thc hin vi hai nhóm HS. Mt nhóm s là nhóm thc nghim (N1) áp dng các can thip/tác ng thc nghim. Mt nhóm khác (N2) s là nhóm i chng không c áp dng các can thip/tác ng thc nghim. Kim tra trc Gii pháp hoc Kim tra Nhóm tác ng tác ng sau tác ng N1 O1 X O3 N2 O2 — — — O4 N1 và N2 là hai nhóm HS c khng nh là tng ng v trình , nng lc và các iu kin khác trc và trong quá trình thc nghim. Trong NCKHSPD s lng mi nhóm thc nghim nên có t 30 HS tr lên. Trong trng hp này, GV — ngi nghiên cu có th s dng hai nhóm HS t chính lp hc ca mình. Tuy nhiên cng có th s dng HS hai lp khác nhau và m bo yu t tng ng nh ã nói trên. Làm th nào khng nh nng lc ca hai nhóm nghiên cu này là tng ng? Có nhiu cách và tt nhiên, cách n gin và hiu qu nht là nhn nh trên c s kinh nghim ca chính GV trong quá trình ging dy và giáo dc HS. Trong trng hp giá tr trung bình ca hai bài kim tra trc tác ng ca hai nhóm có s chênh lch (trng hp này ph bin), GV — ngi nghiên cu cn kim nh kt qu ca bài kim tra trc tác ng ca hai nhóm có cn c khng nh hai nhóm tng ng v trình , nhn thc. Lúc này GV — ngi nghiên cu s dng phép kim chng t — test (Phép kim chng này s c trình bày rõ trong phn phân tích, so sánh d liu). Khi giá tr p ca phép kim chng NGHIN CU KHOA HC S PHM NG DNG | 31
26. t — test trong trng hp này > 0.05 thì GV khng nh hai nhóm tng ng v mt trình , nng lc. Nu giá tr p 0), ngi nghiên cu có th kt lun hot ng thc nghim c áp dng ã có kt qu . thit k này, do có nhóm i chng, các yu t ngoài phm vi tác ng có nguy c làm thay i kt qu bài kim tra sau tác ng nh hng ti c nhóm thc nghim và nhóm i chng. Nh vy, vic có nhóm i chng s giúp loi b nh hng ca các yu t bên ngoài n kt qu kim tra sau tác ng. c) Thit k kim tra trc tác ng và sau tác ng i vi nhóm ngu nhiên Trong thit k này, c hai nhóm (N1 và N2) u c chn la ngu nhiên trên c s phi m bo s tng ng . C hai nhóm thc nghim (N1) và i chng u bao gm các HS ca c hai lp c trn u và chia ngu nhiên làm ôi. Nng lc HS ca c hai lp c trn và chia u c hai nhóm N1 và N2. Kim tra Kim tra Nhóm Gii pháp trc tác ng sau tác ng N1 O1 X O3 N2 O2 — — — O4 Mô hình thit k này cho phép hai nhóm tin hành bài kim tra trc tác ng và sau tác ng. Kt qu c o thông qua vic so sánh im s gia hai bài kim tra sau tác ng. Khi có chênh lch v im s (biu th 32 | MODULE TH 29
27. bng |O3 — O4| > 0), ngi nghiên cu có th kt lun hot ng thc nghim c áp dng ã có kt qu . d) Thit k kim tra sau tác ng vi nhóm ngu nhiên Trong thit k này, c hai nhóm (N1 và N2) u c chn la ngu nhiên trên c s tng ng. C hai nhóm u không phi thc hin bài kim tra trc tác ng mà ch thc hin bài kim tra sau tác ng mà thôi. Nhóm Gii pháp Kim tra sau tác ng N1 X O1 N2 — — — O2 Kt qu c o thông qua vic so sánh chênh lch ca bài kim tra sau tác ng gia hai nhóm. Nu có chênh lch v kt qu (biu th bng |O1 — O2| > 0), ngi nghiên cu có th kt lun hot ng thc nghim c áp dng ã có kt qu. Thit k này b qua bài kim tra trc tác ng vì ôi khi GV ch cn kim chng kt qu thc nghim bng vic ánh giá s khác nhau gia 2 bài kim tra sau quá trình thc hin gii pháp mi. ng thi, thit k này s gim bt mt s công vic cho GV trong quá trình thc nghim. Ngi nghiên cu s la chn thit k tt nht theo iu kin thc t ca môi trng nghiên cu. Bt k mô hình nào c la chn, ngi nghiên cu cn ý thc c nhng hn ch ca mi thit k và nh hng ca nó ti nghiên cu. ) Ngoài bn thit k trên, còn có thit k AB, thit k ABAB, thit k a c s AB. Thit k này thng c thc hin trong nhng trng hp cá bit, vi nhng mu thc nghim nh. GV — ngi nghiên cu thc hin hai giai on theo dõi din bin ca HS: — Giai on 1 c gi là giai on A, giai on c s: ây là giai on hin trng, cha thc hin tác ng hoc can thip. — Giai on 2 c gi là giai on B: ây là giai on thc hin tác ng, can thip. Thit k ch có mt giai on c s A, mt giai on tác ng B c gi là thit k AB. NGHIN CU KHOA HC S PHM NG DNG | 33
28. Có th ngng tác ng sau giai on B thc hin mt giai on không tác ng A2. Sau mt khong thi gian, thc hin tip tc giai on B2 ngay sau giai on A2. Thit k này c m rng t ó có th khng nh chc chn hn v nh hng ca giai on B. Thit k này c gi là thit k ABAB. Có th trong giai on c s A, thi gian i vi mi HS c nghiên cu là khác nhau. Thit k này c gi là thit k a c s AB. Thit k a c s AB có th kim chng c giá tr ca d liu bng vic xem xét và hn ch c các nguy c tim n. Bt u tác ng T l hoàn thành % chính xác Ngày Giai on cha tác ng (A) Giai on tác ng (B) Thit k AB % T l hoàn thành Bt u tác ng chính xác G c s Ngày Thit k a c s AB 34 | MODULE TH 29
29. HS B T l hoàn thành Bt u tác ng Giai on c s chính xác Ngày 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Thit k a c s AB 3. Thiết kế nghiên cứu khoa học sư phạm ứng dụng phù hợp với điều kiện thực tiễn giáo dục Việt Nam Trong iu kin trng hc và cách qun lí chuyên môn ca Vit Nam hin nay, GV có th thun li khi thc hin thit k 1: Kim tra trc tác ng và sau tác ng i vi nhóm duy nht. Tuy nhiên, do nhng nguy c tn ti ca thit k này nên GV cn lu ý và tìm cách loi b (gim thiu ti a nguy c tn ti thit k này trong quá trình thc nghim). i vi thit k 2: Kim tra trc tác ng và sau tác ng i vi các nhóm tng ng. Trong trng hp này, s s HS trong lp tiu hc thng di 30 em, vì vy không nên chia ôi tin hành thc nghim vì nh vy s không m bo iu kin mu ln hn 30 nh lí thuyt NCKHSPD ã lu ý. Nh vy, thc hin thit k này, GV phi s dng hai lp HS khác nhau. im khó trong thit k này là vic xác nh các nhóm tng ng. Khi xác nh các yu t tng ng GV nên lu ý là: tng ng v nhn thc, nng lc, iu kin hc tp, c s vt cht, trình GV Trong thit k 2 và thit k 3, kt qu ca bài kim tra trc tác ng tr li cho câu hi: Hai nhóm có tng ng v trình và nhn thc không? Thông thng, GV — ngi nghiên cu phi tr li câu hi này bng vic thc hin phép kim chng t — test. (Cn c k phép kim chng t — test này trong phn phân tích và so sánh d liu ca tài liu này). Thit k 3 cn có thao tác trn và chia các nhóm mt cách ngu nhiên, ng thi m bo s tng ng gia các nhóm. Trong thit k này, GV — ngi nghiên cu có th s dng hai hoc nhiu lp khác nhau, sau NGHIN CU KHOA HC S PHM NG DNG | 35
30. ó trn và phân chia ngu nhiên phân u nng lc HS v hai nhóm. thit k này, s HS càng nhiu thì s phân chia ngu nhiên càng thun li cho vic m bo yêu cu v s tng ng. Thit k 4 cho phép GV không cn tin hành bài kim tra trc tác ng cho hai nhóm. Lí thuyt này khuyn cáo ây là thit k tt nht và khuyên GV — ngi nghiên cu nên s dng. Tuy nhiên, thc hin thit k này, GV — ngi nghiên cu phi m bo các yu t v s tng ng gia các nhóm cng nh m bo loi tr các nguy c có th tn ti. Thit k c s AB và a c s AB hin ti tng i phù hp vi i tng HS tiu hc. Trong nhng trng hp cn thit theo dõi s thay i ca i tng tham gia thc nghim trong mt thi gian nht nh, GV — ngi nghiên cu s dng thit k này là phù hp nht. Thit k AB, a c s AB là thit k thun tin cho vic nghiên cu trên nhng trng hp cá bit, mu nh, không nht thit phi thu thp nhiu loi d liu khác nhau. Tuy nhiên, i vi nhng trng hp s dng thit k này, GV phi ghi chép chính xác din bin và mc thay i ca i tng c can thip và c c s bin i ó trên th c biu din. Khi mun kim chng tin cy ca kt qu thu thp c, GV — ngi nghiên cu có th s dng thit k a c s AB nhiu ln trên cùng mt i tng hoc trên các i tng khác nhau cùng mt thi im hoc các thi im khác nhau. NHIỆM VỤ 1. Thit k nghiên cu trong NCKHSPD là gì? 2. Có bao nhiêu cách thit k trong NCKHSPD? ó là nhng cách thit k nào? 36 | MODULE TH 29
31. 3. Trong iu kin trng, lp, iu kin qun lí công tác dy hc ca chúng ta hin nay, thit k nào c cho là thun li khi thc hin các NCKHSPD? Bn hãy c nhng thông tin c bn và chia s vi ng nghip thc hin mt s nhim v sau: Hoạt động 4. Tìm hiểu các loại dữ liệu trong nghiên cứu khoa học sư phạm ứng dụng và phương pháp thu thập dữ liệu. THÔNG TIN CƠ BẢN 1. Các loại dữ liệu cần thu thập trong nghiên cứu khoa học sư phạm ứng dụng Có ba dng d liu cn thu thp khi thc hin NCKHSPD các nhà trng ph thông hin nay. a. D liu v kin thc: phn ánh các mc bit, hiu, áp dng, phân tích ca HS v ni dung bài hc hoc v mt vn xã hi. b. D liu v thái /cm xúc: phn ánh v cm giác, s quan tâm, s a thích, ý kin ca HS v mt vn c th. c. D liu v hành vi: phn ánh k nng, s tham gia, thói quen, kh nng ca HS khi thc hin mt công vic nào ó. 2. Các phương pháp thu thập dữ liệu thu thp ba loi d liu trên, ngi ta khuyên GV — ngi nghiên cu s dng các phng pháp sau ây: a. thu thp d liu v kin thc, GV — ngi nghiên cu t chc cho HS thc hin các bài kim tra kin thc thông thng trên lp (kim tra 15 phút, kim tra 1 tit ). Tuy nhiên, trong nhng trng hp c bit, GV — ngi nghiên cu có th thit k nhng bài kim tra riêng sao cho phù hp vi yêu cu thu thp thông tin ca mình. GV — ngi nghiên cu có th s dng nhiu hình thc kim tra t c mc ích và phù hp vi thi gian ca vic thu thp (t lun, trc nghim khách quan ). NGHIN CU KHOA HC S PHM NG DNG | 37
32. b. thu thp d liu v thái /cm xúc, GV — ngi nghiên cu phi thit k các thang o. c. thu thp d liu v hành vi, GV — ngi nghiên cu phi thit k và s dng thang xp hng hoc bng kim quan sát. thu thp d liu mt cách hiu qu, GV — ngi nghiên cu nên s dng thang o thái có các mc khác nhau theo mô hình Likert. Mi câu hi Likert gm mt mnh ánh giá và mt thang ng áp nhiu mc. Trong thc t, thang o gm 5 mc thng c s dng ph bin. Ví d sau ây là mt kiu thang o c áp dng theo 5 mc phân bit. Trng thái Câu hi và các mc phn hi ng ý Tôi thích các bài hc bng ting m . Hoàn toàn ng ý. ng ý. Bình thng. Không ng ý. Hoàn toàn không ng ý. Tn sut Tôi c báo Hàng ngày. 3 ngày/tun. 1 ngày/tun. Không bao gi. Tính tc thì Bn bt u làm bài tp khi nào? Ngay trong ngày; Khi tôi có thi gian. Tính cp nht Ln nghe nhc gn ây nht ca bn là khi nào? Tun này; Hai tháng trc ây. Tính thit thc Nu c cho 200.000 ng, bn s s dng bao nhiêu tin mua sách? Di 50.000 ng; T 50.000 ng n 99.0000 ng. T 100.000 ng n 149.000 ng; Trên 150.000 ng. 3. Những dữ liệu của trường tiểu học cần thu thập cho nghiên cứu khoa học sư phạm ứng dụng Trong trng tiu hc, GV — ngi nghiên cu thng thu thp mt s d liu c th nh sau: * i vi d liu kin thc Thông thng, GV mun th nghim mt phng pháp mi, mt cách t chc dy hc mi hoc thay i mt s ni dung dy hc xem phng 38 | MODULE TH 29
33. pháp, cách thc ó có làm nâng cao cht lng hc tp ca HS không? ây c th là im s ca HS có tng lên không? Trong nhng trng hp này, ngi ta s dng các bài kim tra thu thp im s ca HS v cùng mt ni dung vi nhng thi im và các can thip khác nhau. Trc khi a vào mt can thip mi, GV — ngi nghiên cu thu thp kt qu hc tp ca HS bng mt bài kim tra (trong NCKHSPD gi là kt qu kim tra trc tác ng). Sau ó, GV — ngi nghiên cu thc hin vic can thip trong mt thi gian nht nh (can thip này thay th can thip c ã tng dùng trc ây). Bài kim tra kt qu hc tp ca HS sau khi thc hin can thip mi (NCKHSPD gi là kt qu kim tra sau tác ng) c ly so sánh vi kt qu kim tra trc tác ng. Lúc này giá tr |O 2 — O 1| > 0 hoc ≤ 0 là câu tr li cho kt qu nghiên cu. Thông thng, gim ti a công vic khi thc hin NCKHSPD, GV — ngi nghiên cu có th s dng ngay kt qu các bài tp ca HS ã tng thc hin trên lp thay th cho bài kim tra trc tác ng hoc sau tác ng. Lúc này, òi hi GV phi có kinh nghim và phi bao quát c nng lc hc tp ca tng HS, cng nh nng lc hc tp chung ca lp. Có ngha là GV phi m bo giá tr ca các d liu thu thp c ( giá tr ca d liu s c gii thiu c th phn tip theo ca tài liu này). Trong nhiu trng hp c bit, kim chng và thu thp kt qu, GV — ngi nghiên cu nên thit k các bài kim tra c bit. Các bài kim tra c bit này, giúp GV tr li mt cách chính xác kt qu thc nghim và góp phn loi tr vic nh hng ca các yu t ngu nhiên n kt qu ca thc nghim. Ví d: Can thip/tác ng mà GV s dng là phng pháp dy hc mi thay th cho phng pháp dy hc c. kim chng xem phng pháp dy hc này có mang li kt qu hc tp cao hn cho HS so vi phng pháp dy hc c hay không. GV thit k mt bài kim tra trc tác ng kim tra kt qu hc tp trc khi HS c hc theo phng pháp mi. Sau khi HS c hc phng pháp mi (thc hin tác ng/can thip), GV li thit k mt bài kim tra kim chng xem sau khi c hc bng phng pháp mi, kt qu hc tp ca HS có c tng lên hay không? * i vi d liu v hành vi, thái Nu vic thu thp d liu v kin thc khá d dàng thì GV nói chung và GV tiu hc nói riêng hin nay a s không có nhiu k nng thit k các thang bng o hành vi, thái . Li khuyên trong tài liu này là NGHIN CU KHOA HC S PHM NG DNG | 39
34. GV — ngi nghiên cu có th su tm các công c o hành vi, thái t các ngun tài liu khác nhau và chnh sa phù hp vi nghiên cu ca mình. Tuy nhiên, khi su tm và s dng phi m bo các quy nh v bn quyn. Bn hãy c nhng thông tin c bn và chia s vi ng nghip thc hin mt s nhim v sau: NHIỆM VỤ 1. Có nhng loi d liu nào cn thu thp trong quá trình thc hin mt NCKHSPD? 2. Mô t phng pháp thu thp mi loi d liu. 3. Trong trng tiu hc hin nay, thông thng GV thu thp d liu c th nào cho các NCKHSPD? 40 | MODULE TH 29
35. Hoạt động 5. Tìm hiểu độ tin cậy và độ giá trị trong nghiên cứu khoa học sư phạm ứng dụng THÔNG TIN CƠ BẢN Khi thc hin NCKHSPD, GV — ngi nghiên cu thc hin vic thu thp d liu nh ã gii thiu phn trên. Tuy nhiên, các d liu thu thp c phi m bo hai yêu cu: có giá tr và tin cy. D liu thu thp c mà không m bo tin cy và không m bo giá tr thì không s dng vào bt k vic gì. 1. Độ tin cậy tin cy là tính nht quán, có s thng nht gia các ln o khác nhau và tính n nh ca d liu thu thp c. Ví d: 1) Khi bn cân trng lng ca mình trong 3 ngày liên tip và có các d kin v cân nng gm 58kg, 65kg và 62kg. Vì cân nng ca bn khó có th thay i trong khong thi gian ngn nh vy, bn s nghi ng tính chính xác ca chic cân ã s dng. Chúng ta có c s nghi ng vì chic cân không áng tin cy, kt qu không có kh nng lp li, không n nh và nht quán gia các ln o khác nhau. 2) Mt HS c kim tra ba ln ba thi im vi cùng mt bài kim tra hoc vi ba bài kim tra có cùng khó. Nu ba bài kim tra ó có kt qu lp li thì các d liu có tin cy. Bi vì các d liu ó lp li, thng nht các ln o khác nhau. D liu thu c có tính n nh. Nu kt qu thu c ba ln o không ging nhau (khác bit) thì các d liu ó không m bo tin cy. 2. Độ giá trị giá tr là tính xác thc ca d liu thu c, d liu có giá tr là d liu phn ánh trung thc hành vi c o. Mi quan h gia giá tr và tin cy : • giá tr và tin cy chính là cht lng ca d liu, không phi là công c thu thp d liu. • tin cy là iu kin tiên quyt ca giá tr. • giá tr và tin cy có quan h tng h. Mi quan h gia giá tr và tin cy có th c mô t bng hình nh ca các bia bn hình dung ra s kt hp ca bn kh nng. NGHIN CU KHOA HC S PHM NG DNG | 41
36. yy c c inin TT y c in t g n ô h K Không giá tr Giá tr Vi GV tiu hc, bng kinh nghim ca bn thân, có th t khng nh d liu có m bo tin cy hay không. Tuy nhiên, trong quá trình tin hành NCKHSPD, GV — ngi nghiên cu có nhng lúc phi kim chng nu trong trng hp bn thân GV hoc ng nghip có nghi ng v tin cy và giá tr ca d liu. Tài liu này gii thiu mt s cách kim chng tin cy và giá tr nh sau: 3. Cách kiểm chứng độ tin cậy và độ giá trị của dữ liệu Kim chng tin cy ca d liu Có mt s phng pháp c dùng kim chng tin cy ca d liu, gm kim tra nhiu ln, s dng các dng tng ng, chia ôi d liu và kim tra tính nht quán bên trong. Kim tra nhiu ln i vi phng pháp này, cùng mt nhóm nghiên cu s tin hành bài kim tra hai ln vào hai khong thi gian khác nhau. Nu d liu áng tin cy, im s ca hai bài kim tra s có s tng ng hoc tng quan cao. S dng các dng tng ng i vi phng pháp này, cn to ra hai dng khác nhau ca cùng mt ln kim tra. Cùng mt nhóm s thc hin c hai bài kim tra trong cùng mt thi im. Tính tng quan im s ca hai bài kim tra xác nh tính nht quán ca hai dng kim tra. Chia ôi d liu Phng pháp này chia d liu thành hai na và kim tra tính nht quán gia các im s ca hai phn ó. Sau ó áp dng công thc Spearman — Brown. 42 | MODULE TH 29
37. rSB = 2 * r hh /(1 + r hh ) Trong ó: r SB : tin cy Spearman — Brown r hh : h s tng quan chn l tin cy Spearman — Brown có th c tính trên bng tính Excel. Bc 1. tính c tin cy ca d liu (kí hiu r SB ), trc ht phi tính c mc tng quan ca tng các d liu ct chn và tng các d liu ct l (kí hiu r hh ) bng công thc trong bng tính Excel: rhh = CORREL (array 1; array 2) Sau ó, tính c tin cy Spearman — Brown bng công thc: rSB = 2 * r hh /(1 + r hh ) = 0.96 Thông thng mc chp nhn c ca tính tin cy ca d liu là t 0.7 tr lên. Ví d: Di ây là kt qu các d liu thu c t 8 câu hi trên c s ly ý kin phn hi ca 18 HS v mc thích thú sau khi hc xong mt ni dung bài hc vi cách ging dy mi (can thip mi) ca GV — ngi nghiên cu. Các d liu ã c mã hoá thành các im s. Rt thích thú: 5; Thích thú: 4; Bình thng: 3; Không thích: 2; Rt không thích: 1. Sau khi mã hoá, ngi ta chuyn các s liu vào bng tính Excel và thc hin các bc sau: — Tính tng ca các câu hi chn. — Tính tng ca các câu hi l. — Tính mc tng quan ca tng các câu hi chn và tng các câu hi l bng công thc: CORREL(array chn; array l). — Tính tin cy Spearman — Brown bng công thc: rSB = 2 * r hh /(1 + r hh ) — i chiu kt qu vi giá tr (0.7) và khng nh tin cy ca d liu thu thp c sau khi HS tr li. NGHIN CU KHOA HC S PHM NG DNG | 43
38. Câu hi HS 1 2 3 4 5 6 7 8 L Chn A 5 3 4 5 5 5 5 5 19 18 B 4 3 2 4 5 4 3 4 14 15 C 3 3 3 4 5 5 3 3 14 15 D 3 4 3 4 5 4 3 4 14 16 E 3 3 3 4 5 4 5 5 16 16 G 3 3 3 5 3 3 4 2 13 13 H 4 4 4 5 3 3 5 4 16 16 I 4 4 4 5 4 5 4 3 16 17 K 4 3 4 4 3 5 4 4 15 16 L 5 3 3 4 3 4 4 4 15 15 M 4 5 2 4 3 4 3 4 12 17 N 4 5 3 4 5 3 3 3 15 15 O 4 3 3 4 4 4 4 3 15 14 P 5 3 3 5 4 5 4 5 16 18 Q 4 4 3 5 5 4 5 5 17 18 R 4 4 4 3 4 5 3 4 15 16 S 5 3 4 3 4 5 2 4 15 15 r(hh) 0.57 r(sb) 0.73 Kim chng giá tr ca d liu Vic kim chng tin cy ca d liu có th thc hin khá d dàng, kim tra giá tr t m và phc tp hn. Có ba cách kim tra giá tr trong NCKHSPD gm: giá tr ni dung, giá tr ng quy và giá tr d oán. giá tr ni dung Xem xét liu các câu hi có phn ánh các vn , khái nim hoc hành vi cn o hay không. Lúc này, các nhn xét bng mô t s mang li hiu qu 44 | MODULE TH 29
39. hn là thng kê. Nhn xét ca GV kinh nghim có th s dng kim tra giá tr ni dung ca các công c o này. Ví d: Khi thit k bài kim tra cho HS lp 5, GV có th tham kho ý kin ca các GV có kinh nghim khác v khó ca bài kim tra i vi HS nh th ã hp lí cha? D oán kt qu thu c sau khi HS thc hin bài kim tra này. giá tr ng quy V mt logic, các s liu kim tra trong mt tài thng có liên quan mt thit vi các s liu hin có ti nhà trng ca cùng mt môn hc. S tng quan ây là vic HS làm tt trong mt môn hc c th (ví d môn Toán) trng s ng thi thc hin tt ni dung này trong kì kim tra Toán ca NCKHSPD. Do vy, s tng quan ca hai h thng s liu này là mt cách kim tra giá tr. giá tr d oán Tng t nh giá tr ng quy vi nh hng tng lai. Các s liu kim tra ca nghiên cu phi tng quan vi mt bài kim tra môn hc trong tng lai. i vi giá tr ng thi và giá tr d oán, giá tr càng cao càng biu th giá tr. Giá tr cao s cho chúng ta bit kin thc và k nng o lng trong nghiên cu tác ng cng tng t nh vi các môn hc. NHIỆM VỤ 1. Th nào là tin cy? Th nào là giá tr trong NCKHSPD? 2. Vì sao d liu thu thp trong nghiên cu phi m bo tin cy và giá tr? NGHIN CU KHOA HC S PHM NG DNG | 45
40. 3. Cách kim chng tin cy và giá tr ca d liu. Nội dung 3 PHÂN TÍCH DỮ LIỆU THU THẬP TRONG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC SƯ PHẠM ỨNG DỤNG (5 tiết) I. MỤC TIÊU Sau khi t hc xong ni dung này, hc viên s: — Hiu c ý ngha ca các tham s thng kê trong vic phân tích các d liu thu thp c ca mt NCKHSPD. — Bit cách s dng các kt qu phân tích s liu tr li cho vn nghiên cu và chng minh cho gi thuyt ã t ra. — Có ý thc s dng công c tính toán và phân tích s liu khi tin hành mt báo cáo NCKHSPD. II. PHƯƠNG TIỆN — Tài liu: Nghiên cu khoa hc s phm ng dng — D án Vit B, 2009. — Máy vi tính có ni mng Internet. III. CÁC HOẠT ĐỘNG CHỦ YẾU Hoạt động 1. Tìm hiểu ý nghĩa của việc sử dụng thống kê trong nghiên cứu khoa học sư phạm ứng dụng THÔNG TIN CƠ BẢN Thng kê c coi là “ngôn ng th hai” truyn ti các thông tin trong nghiên cu mt cách khách quan. Thng kê cho phép nhà nghiên cu 46 | MODULE TH 29
41. trình bày phát hin trong nghiên cu vi các bên quan tâm theo mt cách chính xác. S dng thng kê là mt hot ng mang tính quc t trong nghiên cu giáo dc. Thng kê cho phép nhng ngi nghiên cu a ra các kt lun có giá tr. Các t ng ging nhau có th có nhiu ngha khác nhau vi nhng ngi khác nhau. Thông thng, khi mô t các kt qu nghiên cu, ngi nghiên cu thng có nhng câu tr li nh: “không ti”, “có tin b”, hoc “ã tt hn” Nhng câu tr li này phn nhiu da trên nhng quan sát hn ch, nhng n tng ch quan nên ã thiu s chính xác. Hin nhiên mt ngôn ng chung s là cn thit gim thiu nhng gii ngha mang tính ch quan này. Tng t nh ngôn ng hng ngày chúng ta s dng giao tip vi nhau, thng kê c coi nh là “ngôn ng th hai” là nhp cu ni t duy ca nhng ngi nghiên cu và ngi s dng nghiên cu. Trong NCKHSPD, thng kê a ra ba chc nng phân tích quan trng là: Mô t d liu So sánh d liu Liên h d liu Các d liu thô s c chuyn thành thông tin s dng c trc khi kt qu ca nghiên cu có th c công b cho các bên quan tâm. Hoạt động 2: Tìm hiểu cách phân tích dữ liệu và đưa ra kết quả để trả lời cho vấn đề nghiên cứu 1. Mô tả dữ liệu Khi thu thp c d liu, GV — ngi nghiên cu phi tr li hai câu hi mô t d liu: — im s tt n mc nào? — im s phân b rng hay hp? V mt chuyên môn, hai câu hi này nhm gii quyt các vn sau: (1) S tp trung ti im trung tâm và (2) S phân tán ca các d liu. Trong ó: a) S tp trung ti im trung tâm mô t mc tp trung ca d liu. Các phép o ca s tp trung ti im trung tâm gm: Mode, Giá tr trung bình và Trung v. Mode là giá tr có tn sut xut hin nhiu nht trong dãy các im s. NGHIN CU KHOA HC S PHM NG DNG | 47
42. Trung v (Median) là im nm v trí gia trong dãy im s xp theo th t. Giá tr trung bình (Mean) là im trung bình cng ca các im s. b) S phân tán c o bng lch chun mô t mc phân b ca d liu. lch chun c kí hiu Stdev. Cách tính tp trung và phân tán ca d liu da vào công thc trên bng tính Ecxel nh sau: Mt = Mode(number1, number2, ) Mode Trung v = Median(number1, number2, ) Median Giá tr trung bình = Average(number1, number2, ) Mean lch chun = Stdev(number1, number2, ) Stdev 2. So sánh dữ liệu Khi có kt qu thu c theo yêu cu, chúng ta phi so sánh các d liu ó tr li các câu hi: a) im trung bình các bài kim tra ca các nhóm có khác nhau không? b) Chênh lch giá tr trung bình ca các nhóm nh th nào? c) Kt qu ó có phi xy ra do yu t ngu nhiên không? — tr li câu hi a, GV — ngi nghiên cu so sánh s khác nhau v im trung bình ca các bài kim tra ca các nhóm. ây là vic làm n gin. — tr li câu hi b, GV — ngi nghiên cu tu thuc vào thit k nghiên cu ã s dng thc hin phép toán: |O2 — O1| hoc |O3 — O4| — tr li cho câu hi c, GV ngi nghiên cu phi thc hin phép kim chng tính toán mc nh hng ca các yu t ngu nhiên n kt qu thu c. Trong trng hp vi các d liu liên tc, giáo viên — ngi nghiên cu s dng phép kim chng t — test. Trong trng hp vi các d liu ri rc, GV — ngi nghiên cu s dng phép kim chng Khi bình phng (chi — square test). Trong NCKHSPD, d liu liên tc là dãy d liu có giá tr nm trong mt khong. Ví d, im s ca mt HS có th là im s bt kì nm trong khong thp nht (0 im) n cao nht (10 im). 48 | MODULE TH 29
43. D liu ri rc là các d liu có các khong chia v các nhóm, các min khác nhau. Ví d, im ca HS s quy vào các min trên trung bình và di trung bình: Kt qu kim tra môn Toán Trên trung bình Di trung bình S HS 35 15 Bây gi chúng ta s i sâu nghiên cu v hai phép kim chng này. Phép kim chng t — test t — test c chia thành t — test c lp và t — test theo cp (ph thuc). a) t — test c lp cho phép xác nh kh nng xy ra ngu nhiên ca chênh lch im trung bình ca hai nhóm riêng bit (trong thc t ó là hai nhóm thc nghim và i chng). Ví d: Chúng ta s dng phép kim chng t — test c lp kim chng chênh lch giá tr trung bình ca lp 2A và lp 2B xem chênh lch ó có phi do các yu t ngu nhiên hay do thc cht ca tác ng mang li. b) t — test theo cp (còn c gi là t — test ph thuc) c s dng xác nh kh nng xy ra ngu nhiên ca chênh lch im trung bình ca hai nhóm có liên quan (thc t là cùng mt nhóm thc hin hai ln kim tra khác nhau). Ví d: Chúng ta s s dng t — test ph thuc kim chng chênh lch giá tr trung bình ca kt qu bài kim tra sau tác ng vi kt qu ca bài kim tra trc tác ng ca nhóm HS lp 2C. Khi kt qu kim chng t — test ch ra chênh lch gia hai im trung bình kim tra là có ý ngha, iu này có ngha là chênh lch him khi xy ra do yu t ngu nhiên. Chúng ta s chp nhn chênh lch này là có tht và do tác ng mang li. Chúng ta vn minh ho iu này bng vic tính xác sut xy ra ngu nhiên (p) ca phép kim chng t — test bng phn mm Excel. Công thc tính xác xut xy ra ngu nhiên (p): p = t. test(array1,array2,tail,type) Trong ó: t. test là công thc trong bng tính Excel; Array1, array2 là hai dãy im s tham gia vào vic so sánh giá tr trung bình; NGHIN CU KHOA HC S PHM NG DNG | 49
44. Tail: S nhp s 1 (gi là uôi n) nu gi thuyt ca nghiên cu có nh hng (xem li phn gi thuyt nghiên cu); S nhp s 2 (gi là uôi ôi) nu gi thuyt ca nghiên cu không có nh hng. Tuy nhiên: Thông thng các nghiên cu u xác nh gi thuyt có nh hng nên giá tr tail thng nhp s 1. Type: i vi phép kim chng t — test theo cp s nhp s 1; i vi phép kim chng t — test c lp s nhp s 2 nu bin u ( lch chun ca hai dãy im s bng nhau) và s 3 nu bin không u ( lch chun ca hai dãy im s không bng nhau). Trong trng hp này, a s lch chun ca hai dãy im s không bng nhau nên hn 90% s nhp s 3. Khi tính c giá tr p, GV — ngi nghiên cu a ra kt lun theo thang tham chiu sau ây: Khong giá tr p Chênh lch gia hai giá tr trung bình Có ý ngha p ≤ 0.05 (Chênh lch him khi xy ra do ngu nhiên) Không có ý ngha p > 0.05 (Chênh lch có th xy ra do ngu nhiên) Phép kim chng Khi bình phng Nh trên ã mô t: vi d liu liên tc, kim chng chênh lch giá tr trung bình ca 2 dãy im s xem có ý ngha hay không, ngi ta dùng phép kim chng t — test. Vi d liu ri rc và các im thuc các min khác nhau, chúng ta s s dng phép kim chng Khi bình phng thay vì t — test. Ví d sau ây s cho ta thy rõ d liu c quy v các min. Ví d Các min/nhóm Kt qu thi , Trt; Min 1, 2, 3 Ý kin công chúng Thích, Không ý kin, Không thích Tng lp xã hi Bình dân, Trung lu, Thng lu Gii Nam, N Tình trng hôn nhân c thân, ã kt hôn, Li hôn 50 | MODULE TH 29
45. Hãy cùng xem mt ví d vi phép kim chng Khi bình phng. Vn S dng phng pháp trc quan trong ging dy môn nghiên cu Khoa hc lp 5 liu có làm tng s lng HS gii ca môn hc này không? Gi thuyt Có, s HS gii môn Khoa hc có tng lên khi s dng phng pháp trc quan trong ging dy môn hc này. Thit k Bài kim tra sau tác ng i vi các nhóm ngu nhiên. Chúng ta thu thp d liu v s HS t loi gii ca môn hc trong mi nhóm cho c hai nhóm thc nghim và i chng nh di ây: t loi gii Không t loi gii Thc nghim 108 42 i chng 17 38 thc hin công thc tính phép kim chng Khi bình phng, chúng ta s dng mt công c tính trc tuyn ti a ch: trên mng internet c giá tr p = 9 x 10 —8 , hay bng 0.00000009. Trong nhóm thc nghim, s HS t HS gii (108) nhiu hn s HS không t HS gii (42). Trong nhóm i chng, s HS gii (17) ít hn s HS không t HS gii (38). i vi d liu này, câu hi t ra là: liu có tng quan có ý ngha gia thành phn (nhóm thc nghim và nhóm i chng) và các hng mc kt qu (HS t gii và HS không t gii). Nói cách khác, hai câu hi t ra là: NGHIN CU KHOA HC S PHM NG DNG | 51
46. — HS nhóm thc nghim thc s có kh nng t gii cao hn không? — HS nhóm i chng thc s có kh nng không t gii cao hn không? Sau khi nhp d liu vào bng tính Khi bình phng, nhn phím caculate, ta quan tâm n ch s P—value. So sánh giá tr P vi 0.001. Nu kt qu ≤ 0.001, ta kt lun: Có tng quan có ý ngha gia thành phn và nhóm kt qu. iu ó có ngha là: Tt c các d liu trong bng ma trn này không xy ra ngu nhiên. Ta có th kt lun cho trng hp c th trên (giá tr p = 9.10 —8 = 0.00000009 nh hn 0.001): Kt qu s HS t gii nhóm thc nghim tng lên không phi do yu t ngu nhiên và ã úng vi gi thuyt t ra. HS trong nhóm thc nghim có kh nng t gii nhiu hn. HS trong nhóm i chng có kh nng không t gii nhiu hn. Trong trng hp p > 0.001 ta kt lun: Không có tng quan có ý ngha gia thành phn và nhóm kt qu. Lu ý: Phép kim chng Khi bình phng òi hi các d liu phi có giá tr ln hn 5. Vì vy, ngi ta có th thc hin vic gp các d liu ca các min có giá tr t 5 tr lên mi ô trong bng tính. Ví d: Trung Gii Khá Yu Kém bình Nhóm thc nghim 4 3 10 4 1 Nhóm i chng 4 4 11 3 2 Gii — Khá Trung bình Yu — Kém Nhóm thc nghim 7 10 5 Nhóm i chng 8 11 5 Giá tr p: Xác sut xy ra ngu nhiên. Trong trng hp s dng phép kim chng t — test: + Giá tr p nu ≤ 0.05: Xác sut ngu nhiên nh, iu ó cho thy chênh lch giá tr trung bình có ý ngha (chênh lch giá tr trung bình không th xy ra do ngu nhiên). + Giá tr p nu > 0.05: Xác sut ngu nhiên ln, iu ó cho thy chênh lêch giá tr trung bình không có ý ngha. (chênh lch giá tr trung bình xy ra do nhiu yu t ngu nhiên). 52 | MODULE TH 29
47. Trong trng hp s dng phép kim chng Khi bình phng: + Giá tr p > 0.001 ta kt lun: Không có tng quan có ý ngha gia thành phn và nhóm kt qu. + Giá tr p < 0.001 ta kt lun: Tng quan có ý ngha gia thành phn và nhóm kt qu. NHIỆM VỤ Bn hãy c thông tin c bn ca hot ng và chia s vi ng nghip thc hin mt s nhim v sau: 1. Vì sao nên s dng thng kê trong NCKHSPD? 2. D liu sau khi thu thp c cn mô t nh th nào? 3. Ý ngha ca P trong phép kim chng t — test. Mức độ ảnh hưởng Trong mi NCKHSPD, sau khi khng nh kt qu ca tác ng có ý ngha, GV — ngi nghiên cu cn phi mô t v mc nh hng ca tác ng (can thip) ó. Mc nh hng (vit tt là SMD) ca tác ng (can thip) c tính bng công thc: Trung bình thc nghim — Trung bình i chng SMD = lch chun i chng NGHIN CU KHOA HC S PHM NG DNG | 53
48. So sánh kt qu SMD vi bng tham chiu tiêu chí Cohen sau ây xác nh xem tác ng có mc nh hng ln hay nh: Giá tr SMD Mc nh hng Trên 1.00 Rt ln 0.80 n 1.00 Ln 0.50 n 0.79 Trung bình 0.20 n 0.49 Nh Di 0.20 Không áng k Mc nh hng cho phép ngi nghiên cu hoc qun lí a ra quyt nh trong tng lai liu có nên tip tc thc hin can thip ó hay không. Liên hệ dữ liệu Chc nng na ca thng kê trong NCKHSPD là liên h d liu. Khi cùng mt nhóm ã c o vi hai bài kim tra hoc tin hành mt bài kim tra hai ln, v nguyên tc, hai dãy d liu này phi tng quan vi nhau. Có ngha là: HS t im cao bài kim tra ln 1 cng phi t im cao bài kim tra ln 2 và ngc li. Khi kt qu các bài kim tra cùng nhóm không có hoc mc tng quan không m bo, ta có th nghi ng v tin cy ca d liu và d liu ó cn phi kim chng li trc khi a vào x lí. Mun o mc tng quan (tính h s tng quan Pearson — vit tt là r), ngi ta s dng công thc trên bng tính Excel: r = correl(array1,array2) Khi mt nhóm ã c o lng qua hai bài kim tra, chúng ta s quan tâm: • Liu mc tng quan ca im s ca hai bài kim tra nh th nào? • Kt qu ca mt bài kim tra (Ví d: Sau tác ng) có ph thuc vào kt qu ca bài kim tra khác không (Ví d: Trc tác ng)? khng nh mc tng quan gia hai hàng d liu, sau khi tính h s tng quan ®, chúng ta s gii ngha kt qu theo bng Hopkin. 54 | MODULE TH 29
49. Giá tr (r) nh hng < 0.1 Không áng k 0.1 — 0.3 Nh 0.3 — 0.5 Va 0.5 — 0.7 Ln 0.7 — 0.9 Rt ln 0.9 — 1 Gn hoàn ho Gii ngha kt qu h s tng quan Pearson’s (r). H s tng quan (r) cng có th âm, iu ó có ngha là hai h thng im tng quan nghch. Hoạt động 3. Tìm hiểu mối quan hệ giữa thống kê với thiết kế nghiên cứu trong nghiên cứu khoa học sư phạm ứng dụng Thit k nghiên cu và thng kê có quan h cht ch vi nhau. Các dng thng kê c s dng s c quyt nh bi thit k nghiên cu. Bng sau ây s tóm tt các thng kê c s dng trong mi quan h vi các dng thit k nghiên cu. Kim tra trc Kim tra sau Hot ng tác ng tác ng t — test theo Nhóm thc cp, mc O1 X O3 nghim nh hng, h s tng quan t — test theo Nhóm i cp, mc O2 — — — O4 chng nh hng, h s tng quan t — test c lp t — test c lp, mc nh hng Li khuyên i vi GV tiu hc Các d liu thu thp c trong NCKHSPD phi m bo tin cy và giá tr. Tu yêu cu ca tng nghiên cu mà ngi nghiên cu s thu NGHIN CU KHOA HC S PHM NG DNG | 55
50. thp mt hoc mt s loi d liu. Li khuyên cho GV tiu hc là nên nghiên cu và phân tích i vi tng d liu s rt d thc hin và phù hp vi iu kin hin nay. Tuy nhiên, i vi nhng nghiên cu mà kt qu ph thuc vào vic o gián tip hoc thông qua mt kt qu khác thì ngi nghiên cu cng có th thu thp và x lí nhiu loi d liu. Ví d: o hng thú hc tp ca HS thông qua im s ca môn hc; kt lun v nng lc làm vn thông qua kt qu bài kim tra ngôn ng; o thái hc tp ca HS thông qua s ln vi phm k lut GV tiu hc thng lo lng và gp khó khn khi phân tích s liu (c bit phn so sánh d liu) bi phn này yêu cu GV phi thao tác trên bng tính Excel và s dng mng Internet — iu mà nhiu GV cha thc hin c. Vic này s tht s không áng ngi vì GV cn quan tâm nhiu n ý ngha ca các giá tr thu c ca phép kim chng, còn các thao tác trên Excel có c kt qu ó, GV có th nh ngi khác thc hin giúp. Ngi nghiên cu nói chung và GV hin nay thng quan tâm nhiu n kt qu ca nghiên cu mà cha thc s lu tâm n quy trình. NCKHSPD quan tâm nhiu n quy trình và kt qu cui cùng hoàn toàn có th xy ra ngoài s mong i (trái vi gi thuyt). Khi gp tình hung này, GV — ngi nghiên cu không nên lo lng, bi mi NCKHSPD u c thc hin trong mt khong thi gian không dài và hoàn toàn có th thay i nghiên cu này bng mt nghiên cu khác và cng bi NCKHSPD là công vic liên tc ca ngi GV trong sut quá trình hot ng ngh nghip ca mình. Kt qu nghiên cu ch c khng nh và ph bin khi nó tr li c câu hi mà vn nghiên cu ã t ra. Các kt qu ó ng thi phi có mc nh hng ln và c kim chng cht ch. NHIỆM VỤ 1. Mc nh hng ca tác ng có ý ngha gì và c tính bng công thc nào? 56 | MODULE TH 29
51. 2. S dng phép kim chng nào khi thc hin so sánh kt qu tác ng vi các d liu c quy v các min? 3. Tng quan d liu có ý ngha nh th nào trong NCKHSPD? Cách tính tng quan d liu? 4. GV tiu hc s gp khó khn gì trong quá trình thc hin phân tích d liu? H có th khc phc nh th nào? D. KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ 1. Theo bn, trong các tên tài sau ây, tên tài nào có th thc hin NCKHSPD c? Vì sao? a. tài 1. Mt vài suy ngh v dy hc Ting Vit trng Tiu hc. b. tài 2. Nâng cao kt qu hc tp phân môn k chuyn ca HS lp 3 Trng Tiu hc Nm Loong bng cách thay tên nhân vt trong các câu chuyn trong sách giáo khoa. NGHIN CU KHOA HC S PHM NG DNG | 57
52. c. tài 3. nh hng ca phim nh, ti vi n vic hc tp ca HS. d. tài 4. S dng bng hình t liu trong dy hc có làm tng kt qu hc tp các bài lch s a phng ca HS lp 5 — Trng tiu hc Hà Qung hay không? e. i mi phng pháp dy hc môn Toán trng Tiu hc. 2. Bn hãy suy ngh và nêu mt s vn hn ch, bt cp trong dy hc và QLGD thuc phm vi công tác ca mình có th áp dng NCKHSPD ci thin hin trng ó. 3. Bn nhn thy NCKHSPD có gì khác bit so vi hot ng nghiên cu trong lnh vc giáo dc mà bn ã thc hin t trc n nay? 4. Nu phân tích d liu tính c mc nh hng ES = +1.35 bn s báo cáo kt qu nghiên cu th nào? 5. Nu h s tng quan (r) gia im bài kim tra quc gia và bài kim tra sau tác ng là r = 0.75 bn s gii thích s tng quan này nh th nào? 58 | MODULE TH 29