Làng nghề truyền thống - Tập 1

Nội dung text: Làng nghề truyền thống - Tập 1

1. Ban D án Hà N i Tôi Yêu www.100hanoi.com Làng ngh truy n th ng ® HDINVESTMENT.JSC Đi L 1000 n ăm Th ăng Long Tp 1 Ch u trách nhi m: Đinh Ti n Hoàng | Biên t p: Tr n Th H ưng | Hi u ñính: Bùi Quang Tú 2010 1 www.100hanoi.com HÀ N ỘI TÔI YÊU
2. www.100hanoi.com Làng ngh truy n th ng Hà N i luôn là m t ñ a danh v ăn hóa, kinh t , chính tr c a c n ưc. Tìm hi u các thông tin v kinh t , v ăn hóa, gi i trí .c a Hà N i luôn là m t nhu c u thi t y u c a nhi u t ng lp nhân dân. Bên cnh ñó, n ăm 2010 là n ăm quan tr ng, v i r t nhi u nh ng d p l k ni m l n, ñ c bi t là ñi l 1000 n ăm Th ăng Long. Đây là m t c t m c v ăn hóa, l ch s ñưc quan tâm c a c trong và ngoài n ưc. Đó chính là lí do chúng tôi l a ch n ch ñ v Hà N i ñ ñ nh h ưng n i dung cho d án chu i website Hà N i. D án chu i website v Hà N i mang tên Hà N ội Tôi Yêu ñưc công ty CP ĐT Hoàng Đt tri n khai th c hi n t tháng 2 n ăm 2010. V i nh ng n l c, tâm huy t và tình yêu dành cho Hà N i, các thành viên ban d án ñã cho ra nh ng s n ph m v ăn hóa gây ñưc n t ưng v i ñ c gi yêu Hà N i. Đi L 1000 n ăm Th ăng Long ñang ñ n r t g n, d án c ũng ñang ñi vào giai ñon g p rút hoàn thành ñ hòa chung không khí c a ngày Đi L . D án là m t b c tranh t ng th , ñi t nh ng s ki n g n v i Đ i L , c ũng nh ư nh ng góc sâu trong tâm h n Hà N i, nh ng n p s ng, nh ng c m xúc c a ng ưi Hà N i. Bên c nh vi c xây d ng và hoàn thi n chu i website v Hà N i, Ban d án còn cho ra mt nh ng n ph m v Hà N i. Chúng tôi ñã dành nhi u tâm huy t ñ xây d ng T sách Hà N i v i nh ng n ph m ñin t ñưc t ng mi n phí cho quý b n ñ c. Chúng tôi hi vng nh ng tâm huy t này s mang l i cho quý b n ñ c yêu Hà N i nh ng ñiu thú v . Tư li u chúng tôi s d ng ñ th c hi n nh ng n ph m này hoàn toàn ñưc s ưu t m và biên t p t các ngu n trên Internet nên không tránh ñưc nh ng thi u sót. M t s t ư li u do l y các ngu n th c p, nên chúng tôi không th trích d n ngu n ñ y ñ . Chúng tôi mong nh n ñưc s thông c m t các tác gi . Xin chân thành c m ơn và mong nh n ñưc nh ng góp ý t phía b n ñ c! Ban d án 2 www.100hanoi.com HÀ N ỘI TÔI YÊU
3. www.100hanoi.com Làng ngh truy n th ng Mc L c Th ư ng 2 Làng làm bún Phú Đô 4 Làng l a La khê 5 Làng d t thao Tri u Khúc 9 Làng ngh ch m kh c g - Thi t Úng 12 Ngh làm ñàn làng Đào Xá 14 Làng ngh thêu ren Qu t Đ ng 16 H Thái - Làng ngh s ơn mài truy n th ng 19 Nón Làng Chuông 22 Làng ñúc ñng Ng ũ Xã 23 Ngh làm gi y làng B ưi 28 Làng ñiêu kh c S ơn Đng 30 Làng g m Giang Cao 33 Làng Qu t K Vác 36 3 www.100hanoi.com HÀ N ỘI TÔI YÊU
4. www.100hanoi.com Làng ngh truy n th ng Làng làm bún Phú Đô Bún Phú Đô - th bún có s i tròn, tr ng m m, th ơm ngon ñc bi t là m t trong nh ng tinh hoa m th c c a ñ t kinh k ỳ ngàn n ăm v ăn hi n. Làng làm bún Phú Đô là m t ngôi làng n i ti ng xã M Trì, huy n T Liêm, Hà N i. Đ làm ra ñưc nh ng m bún ngon, ng ưi th ph i tr i qua r t nhi u khâu ph c t p. Ngay t khâu ñ u, vi c ch n l a ch t li u làm bún ñã r t kh t khe, ph i l a th g o t d o cơm, ñem vo, ñãi s ch r i ngâm n ưc. Mùa hè thì ngâm già n a bu i. Mùa ñông thì ngâm non m t ngày. Quy trình làm bún ph i tuân th ch t ch r t nhi u khâu nh ư ñư a go vào xay nhuy n v i n ưc ñ t o thành th b t g o d o, nh , m n; b t và ch t b nưc chua r i ñưa lên bàn ép x t qu b t; nhào b t, ñánh thành dung d ch l ng r i ñưa qua màn l c s n, b i t m ñ t o ra tinh b t. Sau ñó, bt ñưc ñưa vào khuôn v t thành s i và ñư a vào n i lu c vài ba phút thì v t bún ra, tráng qua n ưc l c cho kh i b t dính. Cu i cùng là v t bún trong n i n ưc tráng và dùng tay v t thành con bún, lá bún, ho c bún r i. Bún thành ph m ñưc ñ t trên các thúng tre có lót s n lá chu i, hong khô và tr ưc khi ñem ra ch bán. Có th t nhi u món ăn kèm v i bún: nào bún riêu, bún c, bún thang, bún m c, bún ngan, bún v t, bún ñ u ch m m m tôm . M i món ăn l i có m t v riêng, nh ưng ch c r ng v i nh ng ng ưi sành ăn bún thì không th nào quên ñưc nh ng s i bún m m, tr ng trong và mát m n c a bún Phú Đô - món quà ñi di n cho tinh hoa m th c c a ñ t kinh k ỳ. 4 www.100hanoi.com HÀ N ỘI TÔI YÊU
5. www.100hanoi.com Làng ngh truy n th ng Làng la La khê Ngh d t the l a làng La Khê nay là ph ưng La Khê (qu n Hà Ðông) phát tri n r c r vào th k 17, ñưc ca t ng trong dân gian: "The La, l a V n, ch i Phùng". Sau nhi u năm b mai m t, ñ n nay, ngh d t the La Khê ñã ñưc h i sinh. Sn ph m la t ơ t m La Khê Làng La Khê t xa x ưa ñã n i ti ng là vùng ñt t m t ơ, d t l a. Làng ñưc hình thành t th k th 5, lúc ñ u có tên là La Ninh, "La" là l a, "Ninh" là s th nh v ưng, lâu b n. Ðt làng do phù sa sông H ng, sông Ðáy, sông Nhu b i ñ p nên, vì v y r t màu m , thích hp cho ngh tr ng dâu, nuôi t m, ươ m t ơ. Sang th k 15, làng La Ninh ñi thành La Khê (làng d t l a bên dòng sông nh ). Nh ưng các s n ph m d t c a làng v n còn thô sơ, ch y u là s i, ñũ i, ph c v c ư dân ch n kinh k ỳ Th ăng Long x ưa. Ðn ñ u th k 17, ng ưi Hán vùng L ưng Qu ng (Trung Qu c) sang Vi t Nam mang theo ngh d t th công. Trong s ñó, có m ưi gia ñình ng ưi Hoa ñã ñn l p nghi p ñ t La Khê, ñem ngh d t the, sa nhu m ñen và công ngh d t tiên ti n d y l i cho dân làng. Th i ñó, h u ht dân làng La Khê ñu s ng b ng ngh canh c i. Các s n ph m the, sa, vân, ñ a, qu , gm vóc c a La Khê v i nh ng h a ti t, hoa v ăn tinh x o. So v i s i, ñũ i, lo i hàng the, sa m ng, nh h ơn, nh ưng l i r t b n và ñp, ñưc l a ch n ñ may trang ph c cho các tng l p quý t c trong xã h i phong ki n x ưa N ăm 1823, tri u ñình nhà Nguy n cho phép l p La Khê thành m t x ưng d t cho kinh thành Hu , c làng ñưc mi n ñi lính ñ ph c v cho vi c phát tri n ngh . 5 www.100hanoi.com HÀ N ỘI TÔI YÊU
6. www.100hanoi.com Làng ngh truy n th ng Ch C u Ðơ, m t tháng sáu phiên là n ơi ng ưi dân trong làng bán buôn, ñ t ñó th sn ph m cao c p này ñi kh p d c dài ñt n ưc. Ngh d t the La Khê phát tri n m nh, không nh ng cung c p cho th tr ưng trong n ưc mà còn xu t kh u sang châu Âu. Vào ñu th k 20, các ngh nhân làng ngh còn ñưc phong c u ph m, bá h và the làng La ñưc mang tri n lãm Pa-ri Sau n ăm 1954, ñ d n s c cho công cu c c i t o, xây d ng XHCN và chi vi n cho chi n tr ưng mi n nam, ngh d t the t m l ng, c làng La Khê quay sang d t v i bông, kh ăn mt, th m ñay ph c v sinh ho t trong th i chi n. Ðt n ưc th ng nh t, nh ưng tr ưc nh p s ng hi n ñ i, ñòi h i s ti n l i thì các lo i trang ph c c ũng thay ñ i cho thích ng, ngh d t the c a làng mai m t d n, t ưng ch ng nh ư r ơi vào quên lãng Cho ñn n ăm 2002, nh có chính sách c a Nhà n ưc khuy n khích khôi ph c làng ngh truy n th ng, cùng v i quy t tâm ph c h i ngh T , Ban ch nhi m HTX nông nghi p La Khê ñã tìm cách khôi ph c ngh d t the truy n th ng. Cái khó lúc này là ph n l n ng ưi dân La Khê, qua m y th h không làm ngh , quên h t cách d t the, khung d t ñã phá ht r i, làm sao ph c d ng l i ñưc.Vi c ph c d ng ngh trông c y ph n l n các ngh nhân lúc này ñu ñã trên d ưi tu i "th t th p" trong làng, tâm huy t v i ngh , quy t truy n ngh truy n th ng cho l p con cháu. Các c Nguy n Công Toàn, Nguy n H c Bi u nh l i t ng chi ti t c u t o khung c i, r i ph c ch khung d t, trên tinh th n v a th a k , v a c i ti n ñ tr thành c máy v a d v n hành, v a cho n ăng su t cao. Sau khi l p ñ t thành công và s n xu t ñưc nh ng t m the ñ t ch t l ưng t t, HTX ñã ñu tư h ơn 200 tri u ñ ng, l p ñ t 11 máy d t và m l p d y ngh cho lao ñ ng trong làng. 6 www.100hanoi.com HÀ N ỘI TÔI YÊU
7. www.100hanoi.com Làng ngh truy n th ng Ngh nhân Nguy n Công Toàn - ng ưi t ng là ch nhi m HTX th công ph trách 200 khung d t c a làng t n ăm 1960, tr c ti p ñào t o cách d t the cho g n 30 thanh niên trong làng. Nh ng ng ưi th tr t ch ch ưa bao gi s tay vào khung d t, sau vài tháng ñưc các ngh nhân ch b o, truy n ngh , ñã bi t d t thành th o các m u hoa văn. Trong l p h u du La Khê, ñã có nh ng ng ưi th tr yêu ngh nh ư anh Lê Ðăng To n, ng ưi d ưng nh ư có "duyên" v i the La Khê ñã ti p thu r t nhanh k thu t d t the. T ch ch vì tò mò mà h c, gi ñây anh To n ñã s n sàng "s ng ch t" v i ngh . T ng công ñon c a ngh t go s i, lên máy, d ng máy ñ n th ăm go, sô nan và ñc bìa (v hoa ñ d t) t ng m u hàng nh ư: the, sa, vân, xuy n, b ăng, là ñưc anh To n thu c làu làu. Anh Ton cho bi t: "V hoa ñ d t ñưc coi là m t trong nh ng công ñon khó nh t c a ngh b i không ch nh ư v m t b c tranh, ng ưi v m u ñ d t ph i tính toán tng ñưng nét sao cho cân ñ i, lúc d t lên t m the không b xô, b d t". Ngh d t the nhi u công phu, có m u hàng d t t i n a n ăm, nhanh nh t c ũng ph i hai tháng. Ði n hình nh ư m u áo Th y Ba do m t Vi t ki u t i M ñ t làm ph i m t b n tháng ñ c bìa dt và hai tháng dâng máy cho m t t m the dài 2,5 m. Nh ng ng ưi th d t the La Khê ph i vào t n c ñô Hu xem các m u d t ñ v khôi ph c l i. Công s c không ph lòng ng ưi, ñ n nay, nh ng ng ưi th d t the La Khê ñã sáng t o ra h ơn 20 m u hoa v ăn ñ dt thành nh ng t m v i the hoa, trong ñó có không ít nh ng m u hoa v ăn c u k ỳ, v i ha ti t cách ñiu nh ng hình t ưng v ăn hóa dân gian nh ư "t linh" (long, ly, quy, ph ưng), "t quý" (tùng, cúc, trúc, mai) hay hình song h c, mây tr i, hoa sen, ch th Năm 2007, s n ph m the La Khê ñưc trao Cúp vàng th ươ ng hi u Vi t t i Tri n lãm Hàng th công m ngh Vi t Nam. Ðây là m t s ghi nh n s h i sinh c a làng ngh truy n th ng. Dù ngh d t the c truy n c a La Khê ñã h i ph c, nh ưng ñ ngh d t the phát tri n, ti p c n ñưc th tr ưng, v n là bài toán khó mà chính quy n ph ưng, Ban ch nhi m HTX d t La Khê "loay hoay" bao lâu nay mà v n ch ưa tìm ñưc gi i pháp. Hi n t i the La Khê ñang r t "bí" th tr ưng " ñ u ra". Phó Ch nhi m HTX d t La Khê B ch H ng Ân cho bi t: H ng n ăm, HTX ký h p ñ ng v i Ban t ch c các l h i s n xu t h ơn 1.000 m vi cao c p ñ may các b l ph c và kho ng t 5.000 ñ n 7.000 m v i ñ may qu n áo th ưng ngày. Mc dù s n ph m the l a có nhi u ưu ñim nh ư m m m i, thoáng mát, ñiu hòa thân nhi t t t, không b nh ăn, b xô, r n, nh ưng rõ ràng ch ưa c nh tranh ñưc v i các s n ph m s i t ng h p, may công nghi p. The l a La Khê ñưc s n xu t t s i t ơ t m ch t lưng cao, d t th công, cho nên giá thành t ươ ng ñi cao. 7 www.100hanoi.com HÀ N ỘI TÔI YÊU
8. www.100hanoi.com Làng ngh truy n th ng Trung bình m t mét s n ph m có giá 90 nghìn ñng. M t chi c áo s ơ-mi có giá t 200 nghìn ñn 300 nghìn ñng, khá cao so v i s n phm may công nghi p. Các thành viên trong Ban ch nhi m HTX ñã t ng nhi u l n chào hàng, ñư a s n ph m ký g i t i các ca hàng t ơ l a th i trang trên tuy n ph Hàng Gai, Hàng Bông, nh ưng s n ph m tiêu th ch m. Th tr ưng ñ u ra ch ưa n ñ nh, tác ñ ng ng ưc l i s n xu t, khi n s n xu t cm ch ng. C a hàng bán và gi i thi u s n ph m c a HTX d t La Khê n m ngay bên cnh Khu di tích l ch s Bia Bà, r t th ưa v ng khách xem và mua hàng. Nhân viên bán hàng cho bi t: Ngày r m, m ng m t, khách ñi l ñông, c a hàng bán ñưc vài chi c áo, nh ưng ngày th ưng ch bán ñưc m t, hai s n ph m. M i l n ñ n th ăm khu x ưng d t rng h ơn 300 m2 v i h ơn ch c máy d t, ch b t g p m t, hai khung d t ho t ñ ng. Ho t ñng c m ch ng, s n ph m không bán ñưc ñ i trà, thu nh p c a công nhân d t khá khiêm t n, ch d ưi 1 tri u ñ ng/tháng. B i v y, cho dù r t t hào v ngh c truy n và mong ưc ngh ñưc khôi ph c, phát tri n nh ưng nh ng ng ưi th ñây v n ch ưa th mn mà v i khung d t. Tr ưc nhu c u cu c s ng, h ñành ph i b ươ n ch i v i nhi u ngh khác ñ có thu nh p cao h ơn H ơn 20 th d t tr ñưc các ngh nhân truy n ngh , nay ch còn kho ng m ưi ng ưi làm vi c HTX. Nhi u l n HTX thông báo tuy n công nhân nh ưng ch ng nh n ñưc thông tin h i âm t ng ưi dân. Bà Ân cho bi t: Có nh ng h p ñ ng l n ñ t chúng tôi làm ba, b n nghìn mét v i trong th i gian ng n mà HTX không dám nh n vì bi t không th hoàn thành h p ñ ng. Gi gìn và ph c h i nh ng ngh th công truy n th ng nh ư ngh d t the l a La Khê là nh ng vi c làm r t ñáng trân tr ng. Càng có giá tr h ơn trong th i ñim c n ưc ñang hưng t i Ði l k ni m 1000 n ăm Th ăng Long-Hà N i. Nh ng ng ưi tâm huy t v i ngh d t the l a La Khê r t mong mu n ñưc s quan tâm, h tr t nhi u phía c a các c p, các ngành, các t ch c kinh t v xây d ng chi n l ưc ti p th s n ph m, ti p cn th tr ưng, h p tác ñ u t ư m r ng s n xu t ñ ngh d t the l a phát tri n m nh hơn, ñưc c th tr ưng trong và ngoài n ưc ghi nh n. 8 www.100hanoi.com HÀ N ỘI TÔI YÊU
9. www.100hanoi.com Làng ngh truy n th ng Làng dt thao Triu Khúc Nm trên con ñưng Hà N i- Hà Đông, cách trung tâm thành ph ch ng 8km, làng Tri u Khúc, xã Tân Tri u, huy n Thanh Trì- Hà N i tr ưc ñây có tên nôm là Đơ Thao. Cùng 36 ph ph ưng, các làng ngh vàng b c Đ nh Công, g m s Bát Tràng , làng Tri u Khúc vi ngh d t thao truy n th ng t lâu ñã có m t v trí không nh , góp ph n t o nên nét ñc s c, nét v ăn hoá riêng cho ch n kinh k ỳ ph n hoa ñô h i Th ăng Long- Đông Đô- Hà Ni. Có th nói, ch c ch n không ph i ng u nhiên khi sn ph m ca làng ngh Tri u Khúc ñưc in d u trong câu ca dân gian: Làng tôi công ngh ñâu b ng Là làng Tri u Khúc g n Thanh Xuân Quai thao d t khéo vô ng n Là ngh c a V ũ S Th n d y cho Tươ ng truy n, vào kho ng th k 18, có m t kỳ nhân, t c danh là V ũ S Th n ñã du ngo n qua ñây, th y m nh ñ t t t t ươ i, ñp ñ , hi n hoà, c ư dân c n cù ch ăm ch bèn li truy n d y ngh cho làng r i m i ra ñi. T ñó Tri u Khúc có ngh d t thao. Tr i qua h ơn 300 n ăm, ti p n i ngh ng ưi x ưa truy n li, ng ưi dân làng Tri u Khúc ñã không ng ng ñ y m nh, phát tri n ngh c a làng, ñư a s n ph m bao gômg nh ng chi c quai thao nón thúng, tua c , chân ch qui môn ñi kh p m i mi n ñ t n ưc và không nh ng th còn v ưt ra ngoài biên gi i xu t kh u sang m t s qu c gia khác nh ư n ưc bn Lào. 9 www.100hanoi.com HÀ N ỘI TÔI YÊU
10. www.100hanoi.com Làng ngh truy n th ng Các c l n tu i trong làng k r ng, ngày x ưa, ngh d t thao c a làng phát ñt l m, c làng nh ư m t công x ưng l n, cha m cùng các b c tôn tr ưng trong làng s n xu t ra sn ph m không ñ tiêu th . Cu c s ng c a làng nh th tr nên sung túc. Nh ưng r i, th i gian "bãi b n ươ ng dâu", khi khoa h c k thu t phát tri n, nhu c u c a ng ưi dân thay ñi, nh ng khung d t th công ñưc thay ñ i b ng máy d t, nh ưng chi c nón quai thao duyên dáng là th c a ng ưi con gái x B c ñưc thay b ng nón Hu , nón chuông và các lo i m ũ th i trang khác ngh d t thao c ũng d n chìm xu ng. Ông Nguy n Duy Tr ươ ng- nguyên Ch t ch xã Tân Tri u cho bi t: t n ăm 1954 khi các sn ph m truy n th ng không còn ñưc chu ng n a, cùng v i hoàn c nh l ch s lúc y, khi c n ưc ñang sôi s c trong không khí cách m ng ñ u tranh, th ng nh t ñ t n ưc, ng ưi làm ngh d t Tri u Khúc ñã theo ti ng g i c a non sông, thành l p HTX Tân Tri u chuyên s n xu t các m t hàng kh ăn m t, dây súng, dây giày, b ăng huân ch ươ ng ph c v ngành an ninh, qu c phòng. Nh ng t ưng v i b ưc ngo t này, Tri u Khúc s êm ñm trôi theo nghi p m i. V y mà, sau th i ph n th nh: n ăm 1992-1993, giai ñon 1994-1995, do không c nh tranh ñưc vi các m t hàng Trung Qu c, HTX ñ ng tr ưc b v c gi i th , khó kh ăn ch ng ch t, thu nh p t s n xu t không ñ trang tr i cu c s ng càn b xã viên. Nhi u ng ưi ñã ph i ri b ngh chuy n sang buôn bán ph li u, chuy n sang các c ơ s d t khác Không cu n theo c ơn l c th tr ưng, m t lòng gìn gi "ngh c a làng", m t s gia ñình các ngh nhân, trong ñó có c Trí ñ ng, c V n Th v n duy trì ngh truy n th ng c a cha ông. Các c cùng con cháu vn xu t nh ng m t hàng ñn tóc, con cù, chân ch qui môn V i tâm ni m, c g ng gìn gi l i ngh quí cha ông cho ñ i sau, m c cho thu nh p ch ng ñáng là bao, kho ng 3000 ñ ng/s n ph m. 10 www.100hanoi.com HÀ N ỘI TÔI YÊU
11. www.100hanoi.com Làng ngh truy n th ng Mt ng ưi cháu, có th nói là truy n nhân duy nh t c a c ngh nhân Trí ñng cho bi t, mu n làm thông th o ngh này, t các qui trình: se, d t ñ n nhu m và t t ra m t chi c quai thao nón thúng hay con cù, chân chì h t b t ng ưi th c ũng ph i t n 2-3 n ăm h c ngh . V l i, không ph i ai cùng h c ngh này, b i c n ph i th c s yêu ngh và có tính cn cù nh n n i m i có th thành công. Trong khi ñó, lúc thành ngh thì thu nh p r t th p l i khá "ph p phù". Đơ n c nh ư m t hàng này ch s n xu t theo th i v mà thôi, thông th ưng kho ng tháng 8 ñ tiêu th d p cu i n ăm và cho các l h i dân t c ñ u năm, ch ưa tính ñn vi c th ươ ng lái ép giá trong nh ng th i ñim hàng. Tng b ưc, nh mô hình s n xu t m i, c ng thêm s n ăng ñ ng, sáng to c a m i ng ưi dân, ng ưi th trong làng, ngh d t Tri u Khúc nói riêng và Tân Tri u nói chung ñã tr l i q ũi ñ o, làm ăn ngày càng phát ñt. Thu nh p c a ng ưi th s n xu t ngh dt, ngh se s i t ăng lên ñáng k , trung bình t 500-600 ngàn ñng/ng ưi; s h giàu vn có t 500 tri u tr lên chi m t i g n 10% trong s 500 h , gia ñình t i Tri u Khúc. Tuy nhiên, ñn v i Tri u Khúc, ñiu ñáng m ng là dù các ngh m i nh ư buôn bán ph li u, d t, se s i ñang trên ñà t n t i, ñi lên nh ưng ngh d t thao c a làng d ưng nh ư không "g c ngã" và ñang còn ch a trong mình m t s c s ng âm nh ư nh ng m m cây ch ñ i mùa xuân t i ñ này l c ñâm ch i. Hy v ng cùng v i chính sách gi gìn, phát huy làng ngh và di s n v ăn hoá, Nhà n ưc s có nh ng gi i pháp thích h p ñ khuy n khích phát tri n ngh d t thao Tri u Khúc nói riêng và ngh truy n th ng c a các làng trong toàn qu c. 11 www.100hanoi.com HÀ N ỘI TÔI YÊU
12. www.100hanoi.com Làng ngh truy n th ng Làng ngh chm khc g Thit Úng Ngày 26/2/2010, thôn Thi t Úng, xã Vân Hà, huy n Đông Anh (TP. Hà N i) ñã t ch c l ñón nh n và r ưc B ng công nh n Làng ngh ñiêu kh c g m ngh truy n th ng Hà Ni. Đưc bi t, ngh ch m kh c g m ngh hình thành Thi t Úng t th k XVII, ñã ñưc tri u ñình phong ki n hai l n ban s c phong, ca ng i tay ngh ch m kh c trên các ch t li u g và ngà voi do các ngh nhân th c hi n. Nh ng n ăm g n ñây, ngh ch m kh c g m ngh phát tri n m nh và tr thành ngh ch y u c a ñ a ph ươ ng. Thu nh p bình quân ñu ng ưi ñ t 8.400.000 ñng ñ n 14.400.000 ñng/ng ưi/n ăm. T ng giá tr s n xu t g m ngh ưc ñ t h ơn 20 t ñng/n ăm. G n ñây, làng ngh áp d ng công ngh , thi t b m i vào s n xu t giúp gi m 30% ñn 50% s c lao ñ ng th công, kinh t làng ngh phát tri n ñ m b o vi c làm cho lao ñng trong làng, xã và lao ñng ph thông cho các vùng lân c n. N ăm 2009, m c dù ch u nh h ưng c a cu c kh ng ho ng kinh t toàn c u, giá c v t t ư, nhân công bi n ñng m nh, s n xu t g p nhi u khó kh ăn song v i n l c c a nhân dân làng ngh , vi c sn xu t v n ñưc duy trì và phát tri n, kinh t làng ngh v n ñ m b o m c t ăng tr ưng cao h ơn n ăm 2008. 12 www.100hanoi.com HÀ N ỘI TÔI YÊU
13. www.100hanoi.com Làng ngh truy n th ng Hi n nay c thôn có kho ng 85% các h gia ñình theo ngh , s n ph m c a làng có nhi u thay ñi, không ch d ng l i vi c ch tác các m u t ưng mà ñang phát tri n dòng s n ph m g tiêu dùng nh ư gi ưng t , bàn gh n i th t ph c v trong n ưc và xu t kh u. Làng ñã có 9 ngh nhân ñưc phong t ng danh hi u Ngh nhân Hà N i. Tuy nhiên, c ũng nh ư nhi u làng ngh khác, làng ngh truy n th ng g m ngh Thi t Úng c ũng ñang g p nhi u khó kh ăn v v n, m t b ng s n xu t, gi i quy t ô nhi m môi tr ưng, thi t k m u mã và tìm ñu ra cho s n ph m. Đ làng ngh ti p tc phát huy th mnh kinh t , chính tr , v ăn hóa, ng ưi dân Thi t Úng r t mong TP. Hà N i ti p t c quan tâm h tr , giúp ñ làng ngh trong vi c xác ñ nh v trí quy ho ch khu trung tâm làng ngh (bao g m khu s n xu t t p trung, khu tr ưng bày s n ph m ph c v du l ch làng ngh ), khu ch a nguyên v t li u s n xu t; nghiên c u l p d án x lý ô nhi m môi tr ưng làng ngh ñ m b o s c kh e, ñ i s ng c a nhân dân; t o ñiu ki n cho các h , cơ s s n xu t vay v n v i lãi su t ưu ñãi ñ ñ u t ư m r ng s n xu t; h tr kinh phí khuy n công ñào t o ngh , h ưng d n áp d ng khoa h c k thu t vào s n xu t, ph bi n ki n th c qu n lý kinh doanh, marketing 13 www.100hanoi.com HÀ N ỘI TÔI YÊU
14. www.100hanoi.com Làng ngh truy n th ng Ngh làm ñàn làng Đào Xá Vào th i Nguy n, làng này thu c huy n S ơn Minh ph ng Thiên tr n S ơn Nam Th ưng (sau là ph ng Hòa, t nh Hà N i). Đây là làng ngh n i ti ng v i các s n ph m nh c c dân t c Vi t Nam. Các lo i ñàn ñưc s n xu t ñây g m: ñàn b u, ñàn tam th p l c, ñàn ñáy, ñàn nguy t, ñàn tì bà cho ñn nh ng cây ñàn nh , ñàn h , ñàn líu. Cách ñây g n 200 n ăm, làng có c Đào Xuân Lan v n có máu ngh s ĩ, l i ham h c h i ñã hành h ươ ng sang x B c r i mang ngh v làng. Ban ñu c ũng ch d y cho ng ưi trong h , ñ trong lúc nông nhàn có thêm vi c và c ũng là h p v i hoàn c nh lúc b y gi , các ñám hát, ph ưng h i r t c n nh ng ñàn tam, ñàn t , tì bà R i ngh phát tri n kh p làng, vi c buôn bán th nh v ưng c a hàng trên thành ph . T ñó ngh làm nh c c tr thành ngh truy n th ng c a Đào Xá. Ngôi nhà th c t ngh Đào Xuân Lan ñưc con cháu xây c t trong khuôn viên c a ngôi nhà x ưa. Hàng n ăm vào ngày gi c , ng ưi trong làng theo ngh v n ñ n ñây h ươ ng ñèn m cúng. Ngh nhân làng Đào Xá C làng hi n ch có kho ng 20 h theo ngh . Đàn c a Đào Xá làm ra ñã n i ti ng trong Nam, ngoài B c. Không cu c thi hay bu i bi u di n âm nh c dân t c nào mà l i v ng mt nh c c do làng Đào Xá làm ra. Ti ng lành ñn xa nên các b n bè qu c t ñ n Vi t Nam c ũng c t công ñ n Đào Xá ñ ñ t mua cho mình m t cây ñàn làm quà. Nh ng thành qu ñó không ph i ng u nhiên mà có, nó xu t phát t chính con tim kh i óc c a nh ng ng ưi th yêu gh vì ngh làm nh c c truy n th ng c ũng l m công phu. 14 www.100hanoi.com HÀ N ỘI TÔI YÊU
15. www.100hanoi.com Làng ngh truy n th ng Đ ra ñưc m t cây ñàn nh ư ý ph i tr i qua r t nhi u công ñon cùng v i s t m n và tài hoa c a nh ng ng ưi th lành ngh . Ng ưi th ph i th o, hay ít ra là bi t ngh m c, ch ưa k ngh ñàn tr ng cái tai, cái m t. B i cái chu n c a s n ph m không ph i ch nhìn th y ñ p mà còn ph i nghe th y hay. G làm ñàn th ưng là g tr c và g vông. Qua các công ñon x lý, g ñưc pha ñúng ñ dày m ng, to bé. Ng ưi th chu n b khuôn làm hp ñàn cho phù h p, sau ñó ñ n công ñon ghép c n và h p. N u h p ñàn có thành là g tr c, m t g vông thì c n ñàn l i là lo i g tr c ñưc ti n g t trang trí k ĩ l ưng. Đ theo ñưc cái ngh l m công phu này thì ng ưi th c ũng ph i m t 2-3 n ăm và ph i có tâm v i ngh . T khâu ch n g , ra g , ph ơi g cho ñ n công ñon ch p, ghép, b t da tr ăn, ñánh bóng, trau chu t, kh m trai và hoàn thi n t t c ñ u ñưc làm theo ph ươ ng pháp th công ñúng v i k ĩ thu t c a ngày x ưa ñ l i. Nh ng ai ñã theo ngh này thì ñu có th làm ñưc t t c các lo i ñàn dân t c m t cách thu n th c. Nh ưng qua n tr ng h ơn c là ng ưi làm ngh này ñu ph i có ki n th c v âm nh c. Cùng m t lo i ñàn nh ưng mang nh ng âm h ưng khác nhau nh ư âm th , kim thì nh ng ng ưi th ñ u làm r t chính xác, ít khi b khách hàng tr v . T x ưa ñn nay, nh ng ng ưi làm ngh ch bi t da vào nh ng ki n th c c a cha ông truy n l i ñ làm ra nh ng lo i ñàn mang nh ng âm s c khác nhau ch không m t ng ưi nào làm ngh làng ñưc ñào t o qua tr ưng nh c mà bi t nh c lí hay ñánh ñàn c . Đ xác ñ nh xem làm ñàn mang âm s c nào thì ch d a vào kinh nghi m ñ tìm lo i v t li u làm cho phù h p, không h có m t công th c hay sách v nào ñ d a vào làm theo. Gi ñây Đào Xá ñã thành ñt Th ñô, nh ưng n p quê và cách sinh ho t c a ng ưi dân thôn thì v n v y. Ph i ch ăng, chính khung c nh này ñã nuôi d ưng nh ng con ng ưi hn h u ñ h ng ngày h ch ăm chút t o nên nh ng s n ph m tinh th n quí giá cho ng ưi ñ i. Đàn Đào Xá ñã qua ñ kh n khó, ph n nào n m b t ñưc c ơ ch th tr ưng, ñáp ng ñưc nhu c u c a ng ưi s d ng nên ñã có v trí x ng ñáng cùng v i s tr v ca âm nh c truy n th ng. Nhìn th y ni m vui t ñôi m t c a nh ng ng ưi th lâu n ăm khi con cháu mình ñang ngày ngày c n m n ti p thu l i nh ng nét tinh túy c a ngh mà th t c m ñ ng. Ni m vui ñó không ch vì m t ngh truy n th ng ñưc k th a mà trên t t c ñó là ng ưi dân Đào Xá ñã mang ñưc cái tinh túy c a quê h ươ ng góp m t cho Hà Thành m t ngh ñ c bi t, góp ph n b o t n các giá tr v ăn hóa tinh th n c a n n âm nh c qu c gia Vi t Nam. 15 www.100hanoi.com HÀ N ỘI TÔI YÊU
16. www.100hanoi.com Làng ngh truy n th ng Làng ngh thêu ren Qut Đng Ngh thêu có nhi u ñ a ph ươ ng, nh ưng ñt ñ n trình ñ tinh x o và k thu t ñiêu luy n thì không ñâu b ng ng ưi làng Qu t Đ ng, xã Qu t Đ ng, huy n Th ưng Tín (Hà Ni). Theo gia ph còn l ưu gi , ng ưi có công truy n d y ngh cho dân làng là ông Lê Công Hành, s ng vào kho ng th k XVII. T ñó, ông ñưc tôn là t ngh thêu và c vào ngày m t c a ông (12/6 hàng n ăm), dâng làng Qu t Đ ng l i t ch c t l r t trang tr ng ñ t ưng nh công ơn v t ñã truy n d y ngh thêu cho dân làng. Xưa kia, th thêu Qu t Đ ng c ũng nh ư th thêu các n ơi ch làm các lo i nghi môn, tr ưng, câu ñ i treo ñình, chùa và các lo i kh ăn ch u, áo ng c a vua chúa. K thu t thêu c ũng ñơn gi n, màu s c c ũng ch ưa phong phú nh ư ngày nay (dùng 5 màu ch : Vàng, ñ, tím, xanh, l c). Đ u th k XX, ngh thêu phát tri n và k thu t thêu ngày càng tinh t , khéo léo h ơn g m thêu tr ng, thêu màu n i, thêu cu n, thêu kim tuy n Đ n nay, các ngh nhân c a làng có th thêu ñưc r t nhi u s n ph m khác nhau, ñáp ng ñưc nhu c u ña d ng c a th tr ưng; t thêu ch ăn, ga, g i, ñ m, kh ăn tr i bàn, kh ăn ăn ñn các s n ph m cao c p nh ư: Áo thêu, tranh thêu Nh ng s n ph m c a Qu t Đng r t tinh vi và hi n ñ i, thu hút r t nhi u khách hàng g n xa, nh t là th tr ưng các nưc châu Âu. Ngh nhân thêu làng Qu t Đ ng 16 www.100hanoi.com HÀ N ỘI TÔI YÊU
17. www.100hanoi.com Làng ngh truy n th ng Ng i th thêu ph i có ñôi tay khéo léo Thêu là m t ngh th công ñòi h i ng ưi th ph i có ñôi bàn tay khéo léo, tài hoa, ñôi mt tinh t ưng c ng v i b óc tinh t và ñc tính c n th n, c n m n. Nhìn nh ng ng ưi th làm vi c, chúng ta có c m t ưng h r t nhàn nhã, nh ưng th c ra ñó là m t ngh ñòi hi s b n b và siêng n ăng. Nh ng ñ c tính, n ăng khi u là yêu c u c ơ b n ñ i v i m i th thêu, nh m t o ra s n ph m h p màu s c và hoa v ăn trên n n l a, v i. Ông T V ăn Th ưng, Ch t ch UBND xã Qu t Đ ng cho bi t: Đ i v i ngh thêu, công phu nh t v n là thêu các ñưng l ưn, ñưng vi n, các kh i hình, thêu n i gân lá, ñài hoa, m t ph ưng Ng ưi thêu ph i khéo léo làm cho nh ng s i ch hòa quy n, m n màng nh ư m t th th ng nh t, không m t l i chân ch hay trái canh. Đưng ch càng ñiêu luy n, m n màng, chân ch càng l n bao nhiêu, s n ph m càng có giá tr cao, ngh thu t th m m càng ñn ñ tuy t v i. Bc tranh thêu tay c a các ngh nhân làng Qu t Đ ng Lao ñng c a ng ưi th thêu không khác gì lao ñng c a m t ngh s ĩ dân gian, m t h a s tài n ăng. Ch b ng d ng c ñơn gi n, tay kim, s i ch màu, hình m u, nh ng tác ph m hoàn ch nh t t hi n lên m m m i, s ng ñ ng, t ươ i t n và ki u di m nh ư th t. M t s ngh nhân còn thêu ñưc nh ng tác ph m ngh thu t, các b c thêu truy n th n và sáng to nh ng tác ph m theo m u m i. Các tranh thêu: Chân dung Lê Nin trên di n ñàn, Nhà Bác H Kim Liên, Chùa M t C t, chân dung Bác H th hi n ñưng kim, m ũi ch ñiêu luy n, v i nh ng ñưng nét h i h a hi n ñ i ñã ñ l i cho ñ i nh ng tác ph m vĩnh h ng. S c n cù và khéo léo c a ng ưi dân Qu t Đ ng là r t ñáng khâm ph c. 17 www.100hanoi.com HÀ N ỘI TÔI YÊU
18. www.100hanoi.com Làng ngh truy n th ng Vt v l m m i có ñc b c thêu ñp! Ông T V ăn S , Phó Ch t ch Hi p h i thêu ren Hà N i và c ũng là ng ưi tr c ti p thi t k các m u thêu tâm s : Hàng thêu c a Qu t Đ ng ñã xu t hi n kh p n ơi trên th gi i nh ư: Liên minh châu Âu, H ng Công, Nh t B n, Hàn Qu c, Singapore, M Tuy nhiên, vi ngày công t 20.000 – 30.000 ñng/ng ưi/ngày nh ư hi n nay, n u không ñưc Nhà nưc quan tâm, h tr thì ngh s b mai m t d n. Có nh ng b c thêu ph i ñ u t ư m t vài ba ch c, th m chí hàng tr ăm ngày công, th nh ưng cu i cùng c ũng ch bán ñưc 500.000 – 600.000 ñng. Thêu ren là lao ñng ngh thu t; khi kinh t phát tri n thì ngh thêu c ũng phát tri n và ng ưc l i. Tranh thêu ngh thu t truy n th ng c a dân t c ñã làm nên s c s ng trong lòng ng ưi yêu tranh, v i nh ng b c tranh mang ñ m h n quê v i cây ña, gi ng n ưc, sân ñình th ơ mng và hi n hòa. Trong n n kinh t th tr ưng hi n nay, m t làng ngh thêu tranh nh ư Qu t Đ ng phát tri n ñưc không ph i là chuy n d dàng. Đ làm ñưc ñiu ñó, Qu t Đng ñã bi t cách k t h p nhu n nhuy n gi a y u t truy n th ng v i h ơi th th i ñ i, làm h i sinh m t dòng tranh n i ti ng, m t làng ngh t ưng ch ng nh ư ch còn trong nh ng câu chuy n huy n tho i. Công lao là th , gian truân là th và h nh phúc c ũng là th . H n ng ưi th thêu Qu t Đng nào c ũng r t t hào khi tranh thêu Qu t Đ ng ñã tr thành nét v ăn hóa, là món quà cao quý mang h n s c c a quê h ươ ng. M c dù, ñi s ng c a ng ưi th thêu v n còn nhi u khó kh ăn, nh ưng h v n ñang t ng ngày v lên nh ng khúc nh c th ơ tuy t m, làm s ng d y m t ngh truy n th ng lâu ñ i: Ngh thêu tay. 18 www.100hanoi.com HÀ N ỘI TÔI YÊU
19. www.100hanoi.com Làng ngh truy n th ng H Thái – Làng ngh sơn mài truyn thng Làng ngh s ơn son, th p vàng và s ơn mài H Thái là m t trong nh ng làng ngh truy n th ng n i ti ng c a Hà N i. Cùng v i s phát tri n c a k thu t, nhu c u c a xã h i, làng ngh ñang có nh ng bi n ñ i l n. Kỹ thu ật truy ền th ống d ần mai m ột Sơn son, th p vàng và s ơn mài là ngh truy n th ng c a làng H Thái, xã Duyên Thái, Th ưng Tín, Hà N i. V i l ch s 200 n ăm, t lâu, H Thái ñưc bi t t i là n ơi s n xu t các lo i s n ph m nh ư ñ th cúng, t ưng Ph t, ñ dùng trang trí n i th t, tranh s ơn mài, s ơn kh c Bên c nh các s n ph m truy n th ng, các s n ph m s ơn mài H Thái ngày càng ña d ng, ñáp ng ñưc nhu c u c a th tr ưng. S ơn mài H Thái không ch ñưc tiêu th th tr ưng trong n ưc, mà còn xu t kh u ra nhi u n ưc trên th gi i nh ư: Anh, Nh t, Pháp, Italy, Hàn Qu c, M S d ĩ s n ph m c a làng ngh H Thái ñưc nhi u ng ưi ưa chu ng do ng ưi dân n ơi ñây s d ng s ơn ta, pha theo kinh nghim truy n th ng, t o nên nh ng s n ph m s ơn mài m n, có ñ bóng sâu, ñ b n cao, có th gi ñưc kho ng 300-400 n ăm. Tuy v y, làng ngh H Thái ñang có nh ng thay ñ i l n. Ngh nhân Đ Tr ng Tu t, 78 tu i, cho bi t, n u tr ưc ñây, s n ph m c a làng hoàn toàn ñưc làm th công, th hi n tay ngh khéo léo c a ng ưi th , thì hi n nay, v i nh ng ng d ng c a công ngh , máy móc, cho phép t o ra nh ng s n ph m hàng lo t, làm gi m giá tr c a s n ph m và khi n môi tr ưng b ô nhi m. 19 www.100hanoi.com HÀ N ỘI TÔI YÊU
20. www.100hanoi.com Làng ngh truy n th ng Ch t li u s ơn s d ng c ũng khác x ưa. Vi c dùng s ơn Nh t nh ư hi n t i không mang l i mt s n ph m ñ p v i ñ bóng sâu. Tuy nhiên, l ưng tiêu th s n ph m lo i này l i cao hơn nhi u l n so v i ch t li u c ũ b i s n ph m nhanh khô, d x lý và có giá thành th p hơn 3-4 l n so v i s n ph m làm b ng s ơn ta. Vì th , các s n ph m s ơn mài truy n th ng không có th tr ưng tiêu th . Ít th ợ có tay ngh ề cao Theo Phó ch t ch Hi p h i Làng ngh s ơn mài H Thái Đ H u Sáng, hi n làng có kho ng 80% ng ưi dân làm ngh , v i 190 h gia ñình. Trong làng v n còn nh ng h gia ñình làm theo ph ươ ng pháp truy n th ng, có bí quy t riêng nên v n gi ñưc ngh cha truy n con n i nh ư: ngh nhân Đ Tr ng Tu t chuyên v nh ng s n ph m s ơn son th p vàng; ngh nhân Tr n Thanh Đ t v i tranh s ơn mài và s ơn kh c Tuy nhiên, nh ng ng ưi th có tay ngh cao ngày càng ít. Đa s thanh niên hi n nay ch ch y theo ngh , không tâm huy t vi ngh . C ũng có nhi u ng ưi theo h c m thu t nh ưng l i ch n nh ng ngành h c không chuyên v s ơn mài Tr ưc ñây, trong th i k ỳ bao c p, các ngu n hàng, h p ñ ng xu t kh u ñ u t B Công th ươ ng phân ñn các t ng công ty, r i t các công ty phân ñ n các xí nghi p và các xí nghi p giao cho t ng h p tác xã, nên có tr t t và t ch c cao. Nh ưng ñn nay, do không có s ch ñ o th ng nh t, c nh tranh v giá c khi n ch t l ưng s n ph m gi m. Vn ñ b n quy n trong vi c sáng t o m u ít ñưc quan tâm. Các s n ph m trong các h gia ñình th ưng trùng nhau, do sao chép l i nên ch mang tính hàng lo t Nh m gi i phóng môi tr ưng làng ngh và phát tri n b n v ng, B Công th ươ ng, S Công nghi p Hà Tây (c ũ) cùng v i t ch c phi chính ph JICA c a Nh t B n ñã ñu t ư ñ quy ho ch và xây d ng khu công nghi p làng ngh s ơn mài H Thái trên di n tích rng, t o c ơ h i t p trung s n xu t, phát huy hi u qu và c ũng là m t ñim tham quan, du l ch h p d n. 20 www.100hanoi.com HÀ N ỘI TÔI YÊU
21. www.100hanoi.com Làng ngh truy n th ng Ông Đ H u Sáng cho bi t: Đây c ũng là c ơ h i l n ñ m r ng ngu n tiêu th cho s n ph m th công truy n th ng giúp nâng cao ch t l ưng s n ph m làng ngh . Hi p h i làng ngh s ơn mài H Thái c ũng s sm xây d ng m t khu tr ưng bày nh ng s n ph m truy n th ng c a làng ngh ñ gi i thi u, qu ng bá các s n ph m th công ñ c ñáo c a làng ñán du khách tham quan. 21 www.100hanoi.com HÀ N ỘI TÔI YÊU
22. www.100hanoi.com Làng ngh truy n th ng Nón Làng Chuông Làng Chuông (Thanh Oai - Hà N i) là làng ngh n i ti ng v i truy n th ng làm nón lâu ñi. Đ n ñây, du khách m i ph n nào hi u ñưc vì sao chi c nón c a ng ưi Vi t ta l i mang ñm h n c t dân t c ñ n th ! Ng ưi làng Chuông ch chuyên làm nón. T bao ñ i nay v n v y. Nh ưng nón làng Chuông n i ti ng không ph i bi vì ñưc làm làng ngh có hàng tr ăm n ăm tu i, mà b i vì nón làng Chuông có nhi u ñiu ñ c bi t h ơn nh ng n ơi khác. Nu là khách sành nón, ch cn c m trên tay thôi là bi t có ph i nón làng Chuông hay không. Vì m t khi ñã là nón làng Chuông thì nó không ch ñ p mà còn ph i ph ng, th ưa ñưng ch mà v n ch c, cô V ũ Th Thanh, ngh nhân làm nón trong làng t hào nói Mt chi c nón hoàn ch nh c n ph i tr i qua r t nhi u các công ñon khác nhau. T ch n mua vòng sao cho tròn mà ph i ch c; ch n lá và mo trúc ñ lót sao cho tr ng, m ng mà vn dai r i ñ n các công ñon b t vòng, quay, th t nón, núc c p và cu i cùng là l ng nhôi. Công ñon nào c ũng khó, c ũng c n s t m n. Nó không ch c n ng ưi th có s khéo léo, c n th n mà d ưng nh ư c n c s yêu l m cái ngh mà cha ông ñã v t v l ưu gi và truy n l i. Nón làm ra ñưc mang ra ch Chuông bán cho khách mua buôn vào các ngày ch n âm lch. Còn nón cho khách ñt hàng xa thì ñưc bó c n th n (150 ñ n 200 chi c/ bó), r i gi ô tô. C nh ư th , chi c nón làng Chuông ñã có m t r t nhi u t nh thành khác nhau trên ñt n ưc ta. Làng Chuông, v i hàng tr ăm n ăm tu i ngh , ñã và ñang l ưu gi nét ñ c ñáo c a n n v ăn hóa Vi t Nam ñ m ñà b n s c trong t ng chi c nón. 22 www.100hanoi.com HÀ N ỘI TÔI YÊU
23. www.100hanoi.com Làng ngh truy n th ng Làng ñúc ñng Ngũ Xã K ch là tên g i dân gian kinh thành Th ăng Long x ưa, theo ngh ĩa h p, ch khu ph ph ưng dân c ư c a kinh thành th i Lê - Tr nh, phân bi t v i khu Hoàng thành c a vua quan. K ch t p trung c a nhi u ph ưng th t kh p n ơi ñ v . Đ i s ng kinh t - xã h i c a K ch gn bó m t thi t v i h th ng giao thông th ươ ng c ng - sông (sông Nh và sông Tô L ch) và các thôn ph ưng chuyên nghi p ven ñô (nh ư các làng gi y, g m, d t, ñúc ñng ). K ch ñưc xem là n ơi ph n vinh b c nh t, ñươ ng th i có câu "Nh t Kinh kì, nhì ph Hi n". Đ t n t i và phát tri n ñưc ñ t kinh k ỳ, ng ưi th ph i gi i, tinh ngh bi t gi uy tín và quan tr ng h ơn c là ph i bi t liên k t thành phưng h i. Các công nhân ñang làm vi c t i x ưng ñúc Mai Hoa c a ngh nhân Nguy n V ăn ng t i ñưng H ng Hà ngay g n làng Ng ũ Xã x ưa Theo s sách ghi li: Vào kho ng ñ i Lê (1428-1527) có m t s th ñúc ñ ng quê 5 xã Đông Mai, Châu M , L ng Th ưng, Đào Viên (hay Thái Ti) và Đin Ti n (có tên nôm là làng Hè, làng Me, làng R ng, làng Dí trên, làng Dí d ưi) ñ u thu c huy n Siêu Lo i (nay thu c vùng Thu n Thành - B c Ninh và V ăn Lâm - H ưng Yên) cùng nhau ra bán ño h Trúc B ch l p nên m t làng g i là Ng ũ Xã Tràng (tr ưng ñúc c a 5 xã) và m lò ñúc các sn ph m b ng ñ ng nh ư n i, ñ nh, chuông, t ưng, ñ th và c ti n ñ ng. V sau làng ñưc t ch c thành phưng ngh riêng, g i là ph ưng ñúc ñ ng Ng ũ Xã, nay là ph Ng ũ Xã, thu c qu n Ba Đình - Hà N i 23 www.100hanoi.com HÀ N ỘI TÔI YÊU
24. www.100hanoi.com Làng ngh truy n th ng Theo th i gian ngh ñúc ñ ng Ng ũ Xã ñưc tr ng d ng và phát tri n h ưng th nh. Th i y ngh ñúc ñ ng Ng ũ Xã ñã ñưc coi là 1 trong 4 ngh tinh hoa b c cao c a Th ăng Long xưa. Điu này ñưc th hi n trong câu vè ñưc l ưu truy n t bao ñ i: "L ĩnh hoa Yên Thái, ñ g m Bát Tràng, th vàng Đnh Công, th ñ ng Ng ũ Xã". Hai minh ch ng cho s tinh hoa và h ưng th nh c a ngh ñúc ñ ng Ng ũ Xã là pho t ưng ñng Tr n V ũ hay còn g i là t ưng Huy n Thiên Tr n V ũ ñ n Quán Thánh t ưng cao kho ng 3,9m n ng kho ng 4 t n và pho t ưng Ph t Adi ñà cao 3,95m, chu vi t ưng 11,6m, n ng h ơn 10 t n to trên m t ñài sen b ng ñ ng có 96 cánh chùa Th n Quang nm ngay t i làng Ng ũ Xã. Ng ũ Xã bây gi - Nh t ngh tinh nh t thân vinh Tr i qua bao th ăng tr m l ch s , làng Ng ũ Xã nay ñã thành ph xá t p n p. N ơi ñây ch còn l i ngôi ñình Ng ũ Xã, chùa Th n Quang và hi n ch còn hai ngh nhân ñúc ñ ng là ông Nguy n V ăn ng và bà Ngô Th Đan (con dâu ca dòng h Nguy n) là còn "s ng, ch t" v i ngh . Th t m ng, hai h này ñu làm ăn kh m khá, t o ra nhi u s n ph m ñ c ñáo có tính k th a cao. Nhi u khách hàng ñn ñây ñ t làm nhi u ñ ñ ng khác nhau, có nh ng ñ ñúc ñ ng giá tr hàng t ñ ng 24 www.100hanoi.com HÀ N ỘI TÔI YÊU
25. www.100hanoi.com Làng ngh truy n th ng Ông ng ti p tôi t i phòng tr ưng bày các ph m ñúc ñ ng t i nhà c a mình m t ph Tr n V ũ. cái tu i 60, ông ng ñưc bi t ñ n nh ư m t ngh nhân ñ t ñ n trình ñ cao ca ngh ñúc ñ ng. Có th th y rõ ñiu ñó qua nhi u s n ph m ñưc tr ưng bày ñây. Nh ng n ăm g n ñây ñ i s ng ngày càng cao h ơn, nhu c u s d ng và “ch ơi “ ñ ñúc ñng t ăng m nh nh ñó ông ng làm không h t vi c. Nh ng tác ph mñúc ñ ng tinh x o nh ư t ưng c l n, chuông, ñ th c a ông luôn ñưc ưa chu ng, ông bán hàng cho kh p c n ưc, có nhi u khách qu c t ñ n t M , Nh t B n, n Đ , Pháp, Trung Qu c ti th ăm quan và ñt mua các s n ph m ñúc ñ ng mà h yêu thích. Tuy v y, ông ng cho bi t, khách hàng nhi u và t o doanh thu nhi u nh t cho ông l i toàn là ng ưi trong nưc mua v nhà ch ơi ho c ñ t ng nhau. Tr i qua bao th ăng tr m l ch s , làng Ng ũ xã nay ñã thành ph xá t p n p. N ơi ñây ch còn l i ngôi ñình Ng ũ Xã, chùa Th n Quang Chi c chuông ñ ng cao 3 mét n ng g n 6 t n giá kho ng 2 t ñ ng khách ñ t làm ñang ñưc ôngcùng các con ñúc t i x ưng. Không ch làm ñ truy n th ng, ông ng còn làm c tưng chân dung. Đây là m t vi c r t khó do ph i th hi n ñưc th n thái c a nhân vt qua li u ñ ng. Nhi u chân dung Bác H , lãnh ño c p cao c a Nhà n ưc và các v anh hùng dân t c ñã ñưc ông ng th hi n thành công nh ư t ưng Bác H ñ t t i UBND Thành ph , tu ng n anh hùng Võ Th Sáu t i B o tàng Ph n Đ m r ng s n xu t, ông ñã thuê ñt, ñào t o th làm hàng. X ưng c a ông có ñ n 20 th , t t th y ñ u là con cháu c a ông. Ông ng có 3 ng ưi con trai thì c 3 ng ưi con ñu ñã ñưc ông truy n l i ngh t t khi còn nh . Hi n nay, các con ông ñ u có th ñm ñươ ng ñưc vi c ñúc các pho t ưng có kích th ưc l n và ñòi h i s tinh x o cao. Điu ông tâm ñ c ñó là con ông ñu có ý ñ nh ti p b ưc theo ngh c a cha ông. 25 www.100hanoi.com HÀ N ỘI TÔI YÊU
26. www.100hanoi.com Làng ngh truy n th ng Ng ưi th hai tôi g p là n ngh nhân ñúc ñng Ngô Th Đan, 58 tu i. Trong c ăn nhà nh ch ng 30 mét ph Nam Tràng, ñ ñ ng bày la li t ch ch a l i m t l i ñi nh . C ũng nh ư ông ng, bà Đan c ũng có x ưng ñúc bên Gia Lâm v i 20 th . Hi n bà có 2 con trai ni nghi p, thay bà làm hàng. Là ng ưi có thâm niên trong ngh nên khách hàng nhi u nơi tìm ñn bà ñ ñ t hàng, s n ph m c a bà làm ra c ũng bán khá ch y. Nhi u b c tưng ñ ng, chuông ñ ng, ñ nh ñ ng c l n ñưc bà làm ra nh ư pho t ưng ph t cao 2,5 mét chùa Ph Quang, chi c ñèn ñng caoh ơn 1 mét Đ n Quan Thánh M c dù cao tu i, nh ưng bà Đan có t ư duy r t c i m . Đ ña d ng hoá và làm ñc ñáo s n ph m, bà Đan c ũng m i nhi u th gi i t n ơi khác ñn c ng tác nh ư th tr m b c, th ñiêu kh c Chính vì th , nhà bà có nhi u m u s n ph m tinh x o. Bà Đan c ũng ñưc Nhà n ưc phong t ng danh hi u Ngh nhân làng ngh ñúc ñ ng Ng ũ Xã. Cũng nh ư ông ng, khách hàng c a bà ch y u là nh ng ng ưi trong n ưc thích “ch ơi” ñ ñ ng. Bà tâm s vui v i tôi: ‘Nhà có nhi u khách n ưc ngoài ñn th ăm và mua hàng nh ưng h mua ít và tr r l m. Tây gì mà m c c t ng nghìn ñng, khách hàng ch y u ca tôi là các “ ñi gia” mua ñ v bày nhà”. Ngh tinh x o 5 trong 1 Ông ng cho bi t, ngh ñúc ñ ng là ngh 5 trong 1. M t ng ưi th ñúc ñ ng gi i ph i thành th c 5 vi c. Đ u tiên là k thu t t o hình, t c là làm ra m u c n ñúc gi ng nh ư m t nhà ñiêu kh c; ti p theo là t o khuôn ñ ñúc thành hình; sau khi t o khuôn thì ph i n m k thu t ñúc bao g m vi c pha ch ñ ng, n u ñ ng và rót ñng; ñúc xong ñ u ph i s a ngu i, ñ i v i m t s s n ph m nh ư l hoa, l ư ñng, khánh thì ph i tr m kh c trên b mt do ñó ph i n m v ng c k thu t tr m; sau cùng là k thu t ñánh bóng. Đây là 5 k thu t tinh x o khi n cho ngh ñúc tr thành m t ngh công phu, ph i th c s có tâm huy t và tài n ăng m i theo ñưc ngh . Ông ng nh n m nh, làm ngh là ph i có “tâm”v i ngh , ph i xác ñ nh “sinh ngh t nghi p”. Có nhi u th tr sau m t th i gian ph i b ngh do không ch u ñưc v t v , ho c không ñ kiên nh n ñ h c ñ h t ngh . Có r t nhi u bí quy t trong ngh mà theo quy ñnh trong h t c không truy n cho ng ưi ngoài. Ông ng k cho tôi m t ví d , vi c ñp khuôn ph i ñ p b ng v t li u ñ c bi t k t h p v i n u ñ ng và rót ñng nóng ch y vào khuôn. Đây là 2 k thu t chính t o ra ti ng chuông kêu trong, vang ngân. Nhi u làng ngh khác, do không gi i ngón ngh này nên khi ñúc ra chuông b “câm” ñánh không kêu vang. Ông ng c ũng ñã t ng ph i m i m t v khách n ưc ngoài ra kh i x ưng do v khách ñn th ăm x ưng ñ h c l m k thu t và v t li u ñúc khuôn c a ông. 26 www.100hanoi.com HÀ N ỘI TÔI YÊU
27. www.100hanoi.com Làng ngh truy n th ng M r ng hay gi bí quy t ngh ? Bà Đan tâm s : “Th t vui khi 2 ng ưi con trai c a tôi ñ u n i nghi p t tông. Hi n t i, chúng có kh n ăng th c hi n m i công vi c t d ñ n khó trong ngh ”. Không truy n ngh ra ngoài ñó là quy ưc x ưa c a làng ngh . Tuy v y trong th i k h i nh p, v i t ư duy ñi m i, ông ng c ũng ñã có d ñ nh s m m t x ưng d y ngh ñúc ñng, v i mong mu n ngh ñúc ñ ng c a Ng ũ Xã s ñưc l ưu gi và t n t i mãi mãi cùng nh ng nét tinh hoa c a ñ t Hà thành x ưa. Đó c ũng chính làmong ưcc a nhiu lãnh ño Thành u và UBND thành ph Hà N i. Tưng Huy n Thiên Tr n V ũ ñ n Quán Thánh (Hà N i) ñưc ñúc n ăm 1677. T ưng cao kho ng 3,9m và n ng kho ng 4 t n. T ưng ñúc Huy n Thiên Tr n V ũ m t vuông, mt nhìn th ng, râu dài, tóc xoã không ñi m ũ, m c áo ñ o s ĩ, ng i trên b c ñá, tay trái bt quy t, tay ph i ch ng g ươ m có r n qu n và ch ng lên l ưng m t con rùa. T ưng Huy n Thiên Tr n V ũ là m t công trình ngh thu t ñ c ñáo, ñánh d u k thu t ñúc ñ ng và tài ngh c a ngh nhân ñúc ñ ng Ng ũ Xã cách ñây 3 th k . 27 www.100hanoi.com HÀ N ỘI TÔI YÊU
28. www.100hanoi.com Làng ngh truy n th ng Ngh làm giy làng Bưi Câu ca dưi ñây nói v m t vùng quê, có ch B ưi, làng B ưi, x ưa còn có c Tr ưng Bưi. Nh ưng n i ti ng là m t vùng có làng ngh làm gi y và d t l ĩnh, nh ng ngh này ñã in ñm vào trí nh m i ng ưi v i nh ng câu ca m c m c: Đưng nh trong làng B ưi. Nh n ai tr y h i Kinh thành Mua cho t m l ĩnh hoa chanh ñem v ” Hay: “Ng ưi ta mua v n bán ngàn Thân em làm gi y c ơ hàn v n vui Dám xin nho s ĩ ch c ưi Bi em làm gi y ñ ng ưi chép th ơ” Ngh làm gi y làng B ưi có t xa x ưa, danh nhân Nguy n Trãi vi t trong D ư ña chí: “Ph ưng Yên Thái, huy n Qu ng Đ c làm gi y”. Làng H Kh u, làng An Thái làm gi y bn, làng Đông Xã làm gi y qu ỳ, làng Ngh ĩa Đô làm gi y s c. Ngày 1-12-2007 hàng tr ăm ng ưi dân Ngh ĩa Đô ñã tham gia ñám r ưc B ng công nh n Di tích qu c gia cho nhà th t ngh gi y s c. Lĩnh B ưi là m t hàng m m m i, óng m ưt, quý phái, quy n r ũ. Khi v n vào ng ưi ñưng nét thân th ng ưi ph n ñưc tôn lên ñm nét uy n chuy n. Nh phát tri n ngh d t l ĩnh, làm gi y, mà nh ng ng ưi con làng B ưi siêng n ăng h c tp, làng nào c ũng có ng ưi h c r ng, ñ cao, ch riêng làng Yên Thái ñã có 5 v ñ ti n sĩ Nho h c th i x ưa. 28 www.100hanoi.com HÀ N ỘI TÔI YÊU
29. www.100hanoi.com Làng ngh truy n th ng Ng ưi kinh thành t lâu ñã bi t ñ n ch B ưi. “Ch B ưi m t tháng sáu phiên/ ngày t ư, ngày chín nên duyên ñèo bòng”. Ch vào nh ng ngày này ñông vui nhn nh p. Ng ưi t Bc Biên, t Đông Ngàn qua b n ñò Xù ñn x B ưi, có ng ưi t tr n S ơn Tây, ñi qua C Nhu ñ n ch , ng ưi t Hà Đông ñi theo ñưng ñê La Thành, h i t v ñây mang theo ñ th nông s n, hàng th công và d ch v , nên phiên ch nào c ũng t p n p. Ch Bưi ngày nay ñã kh i công xây l i t n ăm 2003 theo tiêu chu n ch lo i m t, trên di n tích 7.000m2, v i 3 tòa nhà 3 t ng di n tích sàn 7.800m2 và 2.000m2 làm ch xanh. Trong ch kinh doanh các m t hàng v i, qu n áo, t p hóa, bánh k o, ñ gia d ng; có mt siêu th 2.000m2, kinh doanh 20.000 m t hàng. Ch B ưi còn là khu trung tâm buôn bán các lo i cây c nh, cây gi ng, hoa t ươ i, chim cnh, cá c nh Ngày nay ch B ưi v n có m t nét riêng khác bi t v i các ch khác Hà N i, m t khu ph còn mang dáng d p m t vùng quê ñy b n s c. 29 www.100hanoi.com HÀ N ỘI TÔI YÊU
30. www.100hanoi.com Làng ngh truy n th ng Làng ñiêu khc Sơn Đng Cách trung tâm th ñô kho ng 15km, làng ngh truy n th ng S ơn Đng (Hoài Đc-Hà Ni) ñưc bi t ñ n là n ơi gi gìn và phát tri n nh ng tinh hoa v ăn hóa trong ngh thu t ñiêu kh c c a n ưc ta. Tr i qua bao th ăng tr m sóng gió cùng v i l ch s dân t c, làng ngh S ơn Đng cho ñ n ngày nay v n là n ơi ñưc l a ch n ñ u tiên khi m i ng ưi c n ñn nh ng hoành phi, câu ñi, nh ng t ưng ph t, ñ th Nhà nào S ơn Đng c ũng có ng ưi bi t tr m kh c Làng ngh S ơn Đng hình thành cùng v i s phát tri n c a ph t giáo Vi t Nam. Khi Lý Công U n r i ñô t Hoa L ư (Ninh Bình) ra ñt Th ăng Long, ng ưi dân làng S ơn Đng ñã có nhi u ñóng góp trong vi c xây d ng kinh thành Th ăng Long tráng l . Trong th i kì kháng chi n ch ng Pháp và ch ng M ĩ, ngh ñiêu kh c t ưng, làm ñ th t ưng nh ư mai mt d n vì ph i t p trung vào s n xu t và chi n ñ u. Làng ngh này ñng tr ưc nguy c ơ b m t sau g n 1000 n ăm t n t i. Mãi ñn nh ng n ăm tám m ươ i, c Nguy n Đ c D u (ng ưi làng g i là c Bá D u) - m t ngh nhân c a làng t th i Pháp thu c, ñã ñng ra t ch c các l p h c ñiêu kh c s ơn mài ñ truy n l i cho con cháu. Và gi ñây, h ơn 30 hc trò c a c Bá D u tr thành nh ng ng ưi th y, nh ng ng ưi ch x ưng xu t s c, ñang ti p t c truy n d y l i cho con em trong làng. 30 www.100hanoi.com HÀ N ỘI TÔI YÊU
31. www.100hanoi.com Làng ngh truy n th ng Ngh nhân Nguy n Vi t Th nh, m t trong s các h c trò c a c Bá D u và c ũng là ch tch h i làng ngh S ơn Đng cho bi t: “làng ch y u là làm t ưng ph t và các ñ th t . Trong xã S ơn Đng có h ơn 1500 h , h nào c ũng có ít nh t m t ng ưi bi t ch m kh c g, s ơn mài. Làm ngh này không c n “m u sinh k ”, vì chúng tôi ñã ñưc h a t p t khi còn “tr ng n ưc”. Ph i am hi u nhà Ph t m i làm ñưc t ưng có h n”. Nguyên li u ng ưi làng S ơn Đng dùng ñ làm t ưng ph t hay nh ng ñ th t th ưng là g mít, g di ñ c bi t có g vàng tâm, m t lo i g quý, nh (có khi ñ ñưc ñ n 500 n ăm n u bo qu n t t) c ũng là m t nguyên li u ng ưi làng hay s d ng. Nh ng lo i g này ph i tuân theo ñúng quy t c và chu n m c nh t ñ nh m i ñưc s d ng nên ch t l ưng c a nh ng s n ph m n ơi ñây luôn ñưc ñ m b o, ñ dài tu i th c a s n ph m luôn lâu h ơn nh ng s n ph m c a n ơi khác. Sơn Đng n i ti ng v i nh ng s n ph m là ñ th Ng ưi làng S ơn Đng t hào vì h ñã góp ph n làm h i sinh nhi u di tích l ch s nh ư ñn Hai Bà Tr ưng Mê Linh, ñn An Sinh th tám v hoàng ñ nhà Tr n t i Qu ng Ninh, ñ n i th t trong hoàng thành Th ăng Long Vi c ch m tr không xa l ñ i v i c nh ng em nh , nh ng c già, ai ai c ũng quanh n ăm say mê, mi t mài làm viêc, t o ra nh ng bc t ưng, nh ng h a ph m ñã ăn sâu vào th gi i tâm linh c a ng ưi dân Vi t Nam: tưng A-di-ñà, t ưng Di-lc, Tam ña, hoành phi câu ñi, cu n th ư Nh vào s c n cù ch ăm ch c ng v i tay ngh cao, b m t làng ngh S ơn Đng ñã ngày m t thay ñ i nhanh chóng. T m t làng nông nghi p sau hai cu c kháng chi n ch ng Pháp và ch ng M, gi ñây làng ngh S ơn Đng ñã n i ti ng kh p trong Nam ngoài B c và c trên th gi i. Có h ơn g n 400 h chuyên làm t c t ưng ph t, ñiêu kh c, s ơn son thi p vàng thu hút kho ng 4000 lao ñ ng ñ a ph ươ ng và h ơn 1000 lao ñng các t nh khác. 31 www.100hanoi.com HÀ N ỘI TÔI YÊU
32. www.100hanoi.com Làng ngh truy n th ng Anh Nguy n H ng S ơn, ch x ưng ñiêu kh c ch m tr S ơn Dung cho bi t gia ñình anh mi n ăm thu v 200 tri u sau khi ñã tr chi phí s n xu t. Nhi u h s n xu t t i n ơi ñây có quan h làm ăn v i nh ng m i ñ t hàng n ưc ngoài, m i n ăm h xu t x ưng hàng nghìn s n ph m có giá tr th m m ĩ cao. Nhi u gia ñình có t i 3 x ưng s n xu t nh ư gia ñình anh Nguy n L ươ ng H ng, bác Nguy n Vi t Th nh Nét tinh s o c a s m ph m ñã t o nên tên tu i c a S ơn Đng Ý th c ñưc vi c b o t n và phát huy ngh truy n th ng cha ông, ngoài s n l c c gng ph n ñ u c a th , chính quy n ñ a ph ươ ng ñã thành l p Hi p h i làng ngh và m nhi u l p ñào t o, nâng cao tay ngh c a th , giúp cho gi i tr ly nông mà không ph i ly hươ ng. Ngoài ra, Hi p h i làng ngh S ơn Đông còn có quy ch b o m t v bí quy t làm ngh , khuy n khích c nh tranh lành m ng gi a các x ưng s n xu t, th ng nh t v giá sn ph m Ti n t i k ni m ñ i l 1000 n ăm Th ăng Long, Hà N i, Hi p h i làng ngh Sơn Đng ñã phát ñng cu c thi s n ph m làng ngh tay nghè gi i, thu hút hàng tr ăm tay th tài ba khéo léo tham gia. Ý th c càng có nhi u th gi i thì tinh hoa v ăn hóa Vi t s ñưc tr ưng t n, ñem l i h n phúc m no luôn ñưc ng ưi S ơn Đng nh c nh nhau. Và h coi ñó là ni m t hào, là nh ng cái c n ph i b o t n, phát tri n. 32 www.100hanoi.com HÀ N ỘI TÔI YÊU
33. www.100hanoi.com Làng ngh truy n th ng Làng gm Giang Cao Làng g m Giang Cao tr ưc ñây có tên g i là Đông Sáng, sau ñi thành Đng Ca và ñn th i nhà Nguy n tr ưc ñ i vua Ưng X y, niên hi u Đ ng Khánh (1885-1888), ñưc ñ i thành Giang Cao. So v i l ch s làm g m c a Kim Lan (800 n ăm) và làng Bát Tràng (700 năm), làng g m Giang Cao tu i ngh còn tr , nh ưng v i s n ăng ñ ng sáng t o và s c bt vào ngh c a ñ i ng ũ th trong làng nên s n ph m g m Giang Cao ñã nhanh chóng có ch ñ ng trên th tr ưng.Theo các c k l i, tr ưc ñây, ng ưi dân làng Giang Cao ch y u ñi làm thuê cho các lò g m làng Bát Tràng. Th i Pháp thu c, n ăm 1941, ông Phán S (ng ưi ñã ñ Tú tài) ñu t ư xây d ng x ưng s n xu t g m s Ng c Quang, ñưc coi là x ưng g m ñ u tiên c a làng Giang Cao. Ông Đng Đình Túc, nguyên Ch t ch UBND xã Bát Tràng cho bi t: "N ăm 1961, Giang Cao ra ñi hai t s n xu t H p L c và Trí Thành, m i t có kho ng 20 ng ưi. Tháng 5- 1962, sáp nh p v i nhau thành h p tác xã H p Thành. HTX ban ñu ch có kho ng 400m2 v i 39 xã viên nh ưng sau m t n ăm ñã m r ng di n tích trên 1000m2, xây ñưc lò g m v i 5 b u, s n l ưng m i n ăm t b y tr ăm ngàn ñn h ơn chín tr ăm ngàn s n ph m, ch t l ưng t t, xu t kh u ñi nhi u n ưc Nh thành tích ñó mà HTX H p Thành ñưc Chính ph giao nhi m v s n xu t bát lá sen, ch u c nh tr ng cây L ăng Ch t ch H Chí Minh và ñưc làm l hoa r n, ñ p n i dâng chúc th Ch t ch Tôn Đ c Th ng. Năm 1976, HTX ñưc Nhà n ưc t ng th ưng Huân ch ươ ng Lao ñng h ng ba". K th a và phát huy ñưc nh ng tinh hoa trong ngh làm g m c a nh ng ng ưi ñi tr ưc, con cháu làng G m Giang Cao hi n nay ti p t c ph n ñ u ñưa s n ph m c a làng có m t r t nhi u th tr ưng trên th gi i nh ư Nh t, M , Hàn Qu c, Đài Loan, Anh, Pháp Không ch có ch t l ưng t t, g m Giang Cao còn chinh ph c khách hàng b i mu mã ñp. Đ làm ñưc nh ư v y, các s n ph m g m Giang Cao ph i tuân theo m t quy trình s n xu t kh t khe. 33 www.100hanoi.com HÀ N ỘI TÔI YÊU
34. www.100hanoi.com Làng ngh truy n th ng Đu tiên là khâu ch n ñ t. Đ t làm g m là ñt sét tr ng ñưc khai thác H Lao, Trúc Thôn vì ñt ñây có ñ d o cao, khó tan trong n ưc, h t m n, màu tr ng xám, ñ ch u la kho ng 1.650 ñ C. Sau khi l y ñ t v ph i qua khâu pha ch . Trong ñ t nguyên li u th ưng có l n t p ch t, ngoài ra tu ỳ theo yêu c u c a t ng lo i g m khác nhau mà có th có nh ng cách pha ch ñ t khác nhau ñ t o ra s n ph m phù h p. Sau khi ñã có ñt thành ph m là ñn khâu t o dáng. Ph ươ ng pháp t o dáng c truy n c a ng ưi làng Giang Cao là làm b ng tay trên bàn xoay. Trong khâu t o dáng, ng ưi th g m s d ng ph bi n l i "vu t tay, be ch ch" trên bàn xoay. Ng ưi th " ñ p n n" g m ph i là ng ưi có trình ñ k ĩ thu t và m thu t cao. Có khi h ñ p n n m t s n ph m g m hoàn ch nh, nh ưng c ũng có khi h ñ p n n t ng b ph n riêng r c a m t s n ph m và sau ñó ti n hành ch p ghép l i. Hi n nay theo yêu c u s n xu t g m công nghi p hay m ĩ ngh , ngh nhân g m Giang Cao có th ñ p n n m t s n ph m m u ñ ñ khuôn th ch cao ph c v cho vi c s n xu t hàng lo t. Sau ñó s n ph m g m ñưc mang ñi ph ơi s y và s a l i, n u theo yêu cu trang trí, có th ñ p thêm ñt vào m t vài vùng nào ñó trên s n ph m r i c t t a ñ to hình ( ñp phù ñiêu), có khi ph i kh c sâu các ho ti t trang trí trên m t s n ph m Ho c n u v hoa v ăn thì th g m dùng bút lông v tr c ti p trên n n m c các hoa v ăn h a ti t. Th v g m ph i có tay ngh cao, hoa v ăn h a ti t ph i hài hoà v i dáng g m, các trang trí ho ti t này ñã nâng ngh g m lên m c ngh thu t, m i cái là m t tác ph m. Th g m Giang Cao ñã dùng r t nhi u hình th c trang trí khác, có hi u qu ngh thu t nh ư ñánh ch , bôi men ch y màu, v men màu Khi s n ph m m c ñã hoàn ch nh, ng ưi th g m có th nung s ơ b s n ph m nhi t ñ th p r i sau ñó m i ñem tráng men ho c dùng ngay s n ph m m c hoàn ch nh ñó tr c ti p tráng men lên trên r i m i nung. 34 www.100hanoi.com HÀ N ỘI TÔI YÊU
35. www.100hanoi.com Làng ngh truy n th ng Sn ph m m c tr ưc khi ñem tráng men ph i ñưc làm s ch b i b ng ch i lông. K ĩ thu t tráng men có nhi u hình th c nh ư phun men, d i men lên b m t c t g m c l n, nhúng men ñi v i lo i g m nh nh ưng thông d ng nh t là hình th c láng men ngoài s n ph m, gi là "kìm men", và khó h ơn c là hình th c "quay men" và " ñúc men". S n ph m m c sau quá trình gia công hoàn ch nh ñưc ñem vào lò nung. Giang Cao th ưng s d ng 3 lo i lò nung: lò b u, lò h p và hin nay ph bi n nh t là lò gas. X p s n ph m trong lò nung nh ư th nào là tu ỳ theo s n ph m và hình dáng kích, c c a bao nung trên nguyên tc v a s d ng tri t ñ không gian trong lò v a ti t ki m ñưc nhiên li u mà l i ñ t hi u qu nhi t cao. Th i gian ñt lò k t lúc nhóm l a ñ n khi hoàn toàn t t l a kéo dài kho ng 3 ngày 3 ñêm. Sau khi nung xong, ng ưi ta b t h t các c a lò, l giòi, l xem l a ñ làm ngu i t t. Quá trình làm ngu i trong lò kéo dài 2 ngày 2 ñêm, sau ñó m i m c a lò và ñ ti p 1 ngày 1 ñêm n a r i m i ti n hành ra lò. Sau khi lò ngu i, s n ph m ra lò ñưc ñánh giá phân lo i và s a ch a l i các khuy t t t (n u có th ñưc) tr ưc khi ñem ra phân ph i s d ng. Sn ph m g m s Giang Cao v i nhi u ch ng lo i, nhi u màu s c, ch t l ưng ñ c ñáo mang ñm nét v ăn hóa dân t c. Nhi u dòng g m ñang thu hút s chú ý c a khách hàng trong và ngoài n ưc nh ư g m men gi ñá, men r n, men co, men ng c ñưc th hi n trên các lo i s n ph m nh ư l hoa, t ưng, con gi ng, m ng tranh g m, ñ th Đ c bit mt s c ơ s s n xu t g m c a làng chuyên sâu vào l ĩnh v c g m ng d ng trong ki n trúc và m thu t. Hi n nay, Giang Cao có 41 công ty, doanh nghi p t ư nhân và 774 h tham gia s n xu t gm s . S n ph m g m s ưc tính theo quy ñ i c a làng luôn chi m h ơn 55% t ng s n ph m c a xã Bát Tràng. Ti ng t ăm vang xa, s n ph m g m Giang Cao vinh d ñưc ch n cung c p nguyên li u cho d án Con ñưng G m s ven sông H ng - công trình k ni m 1000 n ăm Th ăng Long - Hà N i, ph c h i di tích Hoàng thành Th ăng Long, di tích C ñô Hu , khu chùa Bái Đính Ninh Bình. Đáp ñn s n l c c a m t làng g m "sinh sau ñ mu n", ngày 15/2 âm l ch v a qua, Giang Cao vinh d ñón nh n B ng công nh n Làng ngh truy n th ng Hà N i cùng v i 15 làng ngh khác do UBND Thành ph trao tng. Đây chính là ñng l c ñ g m Giang Cao v ươ n xa h ơn n a trong làng g m Vi t Nam. 35 www.100hanoi.com HÀ N ỘI TÔI YÊU
36. www.100hanoi.com Làng ngh truy n th ng Làng Qut K Vác Hi cô th t gi i bao xanh/ Có v Canh Ho ch v i anh thì v / Canh Ho ch ít ru ng nhi u ngh / Yêu ngh qu t gi y hay ngh ñan khuya? Ca dao x ưa ñã ca ng i m t ngh truy n th ng trên ñt tr ăm ngh , ñó là ngh làm qu t Canh Ho ch (tên ch c a làng Vác hay còn g i là K Vác). Nay thu c xã Dân Hoà, huy n Thanh Oai, Hà N i. Lch s m t làng ngh Ph ơi qu t Không bi t chi c qu t gi y có t thu nào, ch bi t r ng, nó ñưc s d ng t r t lâu, là vt d ng quen thu c trong cu c s ng ñ i th ưng c a ng ưi dân. Ch ñơn thu n là m t chi c qu t gi y, nh ưng nó l i ch a ñ ng trong ñó nét ñp v ăn hóa truy n th ng, ñ m bn s c Vi t Nam c ũng nh ư mang ý ngh ĩa giá tr tinh th n sâu s c c a ng ưi dân làng Vác. Làng Vác, K Vác hay Canh Ho ch, xã Dân Hoà, Thanh Oai, là m t làng quê có nhi u ngh th công truy n th ng trong ñó n i ti ng nh t là ngh làm qu t gi y. Qu t Vác b t ñ u xu t hi n t n a cu i th k 19, cách ñây kho ng 140-150 n ăm, do Mai Đc Siêu- ng ưi ñưc coi là ông T c a làng kh i nghi p. D n d n nhi u gia ñình theo ngh và ch ng bao lâu c làng Canh Ho ch ñ u làm qu t. Tr ưc kia th Vác t ch ch s n xu t qu t bán quanh vùng quê mình, ñã ti n lên làm các lo i qu t k , qu t quý xu t kh u và tham d các cu c ñ u x o, h i ch Hà N i và Paris. Nh ng ng ưi th qu t làng Canh Ho ch m i khi ôn l i truy n th ng ngh nghi p c a mình, bao gi c ũng nh c ñ n s ki n ñáng nh : Vào n ăm 1946, dân làng Canh Ho ch cùng nhau làm m t chi c qu t bi u Ch t ch H Chí Minh, nhân k ni m ngày sinh c a 36 www.100hanoi.com HÀ N ỘI TÔI YÊU
37. www.100hanoi.com Làng ngh truy n th ng Ng ưi. Đó là chi c qu t th ưc- m t lo i qu t gi y dài m t th ưc ta- trên m t qu t có châm kim hoa v ăn r t ñ p và hai bài th ơ, trong ñó có bài: “Gió xuân hây h y ba k ỳ mát/ Mu i c vo ve m t ph y tan/ Gia Cát qu t lông, H qu t gi y/ Tr ưc sau quét s ch l ũ tham tàn”. T hào hai ti ng qu t Vác Qu t Vác v n b n ñ p, khi qu t có nhi u gió. Nan c ng không m t, ñưc ph t b ng nưc c y t t, dính, nh , l i ñưc ph t b ng gi y dó th công r t m n và dai nên x ưa nay ñưc dân gian ưa thích. Ng ưi làng Vác không ch duy trì t ngh mà còn ñư a qu t gi y lên t i ñ nh cao b c nh t Vi t Nam. Tr ưc kia, mu n làm qu t ph i có m t cái nan m u làm khuôn, ñ u khuôn ph i ñóng sn m t cái ñinh con. R i khi làm theo, t t c các nan ñ u ph i ñ t lên khuôn và làm ñúng nh ư v y. Vi c khoan l c ũng ph i khoan riêng, mà l i xiên l hai, ba nan m t, sau mi ch p vào thành m t cái qu t Cách này r t ñơn giàn nh ưng n ăng su t l i th p. V sau k thu t làm qu t Vác nhi u l n c i ti n, nâng cao, d n d n tr nên tinh x o và năng su t cao h ơn nhi u. Tiêu chu n ñ có m t chi c qu t ñ p, b n, có h n, ñòi h i r t nhi u y u t , trong ñó, y u t ñ u tiên chính là nguyên li u ñ c tr ưng c n và ñ cho m t chi c qu t nh ư: Tre t o dáng cho chi c qu t ñưc ch n l a r t k l ưng; tre ñưc l y nhi u n ơi, nh ưng t t nh t v n là tre ñưc tr ng L ươ ng S ơn - và ít b m i m t; gi y dó ph i là gi y dó B c Ninh vì nó có ñ b n cao và dai, t o c m h ng cho các ngh nhân khi sáng tác các tác ph m mang ñ m “màu dân t c sáng b ng trên gi y ñip”. Khi ñã có ñy ñ nguyên li u, ng ưi th b t ñ u các công ñon hoàn ch nh chi c qu t. Do qu t ñưc làm th công nên có r t nhi u công ñon nh ñ n t ng chi ti t. Khi ch n ñưc tre ñ t yêu c u, vi c ñ u tiên là ch tre và ngâm t m tre c n th n, k l ưng ñ tránh b m c, m i m t. Ti p ñ n là ñem ghép các nan tre ñã ch l i v i nhau r i ñóng nhài, dùng dao chuyên d ng gt nan ghép cho th t ñ u. Đnh hình khung qu t xong, ng ưi th b t ñ u dán gi y lên các nan sao cho b m t qu t ph ng, không b nh ăn gi y. Ti p theo, ng ưi th v i bàn tay tài hoa, khéo léo s t o hình trên m t gi y nhi u chi ti t hoa v ăn, hình v s ng ñ ng Khi t o hình xong s ñ n g p, qu n và xén nh ng ph n gi y th a. Đây là công ñon cu i cùng ñ làm nên chi c qu t. Ngày x ưa, các c quy ñ nh m t chi c qu t g m 17 ho c 18 chi c nan, nh ưng bây gi hu h t ñ u làm theo yêu c u c a khách, h ñ t bao nhi u nan thì làm b y nhiêu. Sau khi hoàn ch nh, ngh nhân trang trí lên qu t nhi u hoa v ăn và hình v truy n th ng nh ư hoa sen, hoa cúc, hay l ưng long ch u nguy t, t linh b ng nh ng n t châm kim ñ u tăm t p. Chu n m c c a m t chi c qu t ñ p là nan ph i nhn bóng, gi y nhu m ñ u v i 37 www.100hanoi.com HÀ N ỘI TÔI YÊU
38. www.100hanoi.com Làng ngh truy n th ng nt châm kim tinh x o. Đ c bi t, qu t làm b ng gi y dó có th che lúc tr i n ng, tr i m ưa mà v n gi ñưc ñ b n, ñ p lâu n ăm. K thu t châm kim trên qu t do th làm qu t làng Canh Ho ch sáng t o ra t nh ng chi c kim khâu ñưc t t l i v i nhau. Đây là m t th pháp k thu t ph c t p và ñc ñáo có m t không hai, ch m i th y có Vi t Nam và c ũng ch có làng Vác s d ng k thu t châm kim t o hình và hoa v ăn trên qu t gi y m t cách khéo léo mà thôi. Đ tài châm kim khá phong phú, ña d ng. Điu ñ c bi t là ng ưi th không c n v s n m u lên qu t, mà hình nh ñưc hi n ra t óc sáng t o, t ưng t ưng theo bàn tay c m kim rê ñi tho ăn tho t trên n n tím th m c a qu t r t tinh vi. Khi c m qu t soi lên tr i, ta s nhìn th y nh ng hình v hi n lên nh ư m t b c h a s ng ñng nh ư mây, r ng, ph ưng, tùng, trúc, cúc, mai mà ñưng nét là nh ng l châm kim li n nhau, v i k thu t ñ t t i ñ chu n xác cao. Cu c s ng ngày m t khá h ơn, con ng ưi d n ti p c n và thích nghi v i các ñ ñin hi n ñi nh ư qu t ñin, ñiu hòa nhi t ñ nh ng t ưng ngh làm qu t s mai m t nh ưng ng ưc l i ngh làm qu t khá n ñ nh ch không b r ơi vào tình tr ng mai m t hay lúc th ăng khi tr m nh ư nhi u làng ngh truy n th ng khác. Ngh làm qu t v n ngày m t phát tri n và ng ưi dân làng Vác v n d ư vi c làm. Trung bình thu nh p t ngh kho ng 500 ngàn ñn 700 ngàn ñng/gia ñình/tháng. Vài n ăm tr l i ñây, t m t v t d ng thông th ưng, qu t làng Vác ñã tr thành món quà l ưu ni m mang b n s c Vi t Nam. Mi m t chi c qu t ñưc làm ra ñu n ch a trong ñó ni m vui, n i bu n, c ũng nh ư cu c sng c a ng ưi dân g n bó cùng v i s hình thành và phát tri n ngh làm qu t t nh ng ngày ñu tiên. Chi c qu t Vác ñưc ví nh ư “linh h n” c a làng, không ch ñ làm mát, nó còn là nhân ch ng chng ki n s th ăng tr m c a l ch s , c a th i gian. Và ñ hàng n ăm, c vào tháng 3 âm l ch, nh ng ng ưi con làng Vác t ch c l h i làng v i nghi l r ưc qu t ñ t lòng thành kính v i ng ưi ñã ñư a ngh qu t gi y tr thành ngh truy n th ng c a làng. 38 www.100hanoi.com HÀ N ỘI TÔI YÊU