Giáo trình Tài chính dành cho người quản lý
128 trang
110
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Giáo trình Tài chính dành cho người quản lý", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Tài liệu đính kèm:
- giao_trinh_tai_chinh_danh_cho_nguoi_quan_ly.pdf
Nội dung text: Giáo trình Tài chính dành cho người quản lý
- Tài chính dành cho người quản lý
- L i gi i thi u Tài chính dành cho ngư i qu n lý Ngu n: Tài chính dành cho ngư i qu n lý First News và NXB T ng h p TPHCM Cu n sách “Tài chính dành cho ngư i qu n lý” này gi i thích các khái ni m tài chính quan tr ng cho nh ng nhà qu n tr khơng chuyên v qu n lý tài chính. Dù b n ho t đ ng trong lĩnh v c kinh doanh, ti p th , s n xu t, phát tri n s n ph m, đào t o ngu n nhân l c hay b t kỳ lĩnh v c nào khác, thì ki n th c v tài chính s giúp b n th c hi n nhi m v c a mình t t hơn. ði u đĩ khơng nh ng đúng v i các nhà qu n lý cơng ty l n mà cịn đúng v i các ch doanh nghi p nh . Bi t cách c p v n cho tài s n, d báo dịng ti n tương lai, duy trì ngân sách, xác đ nh ho t đ ng sinh l i, và đánh giá các l i ích kinh t th c s c a nh ng cơ h i đ u tư khác nhau s giúp b n đi lên cùng v i doanh nghi p và ngày càng t o ra nhi u l i nhu n. Cu n sách này cĩ th khơng giúp b n tr thành m t chuyên gia tài chính, song s đem l i cho b n nh ng gì c n bi t đ v n d ng thơng tin và khái ni m tài chính m t cách thơng minh, chính xác đ ho ch đ nh và đưa ra nh ng quy t đ nh kinh doanh hi u qu hơn. B c tranh tài chính doanh nghi p Tài chính doanh nghi p đ c p đ n v n đ ti p nh n và phân b ngu n tài chính cách th c m t cơng ty c p v n cho tài s n c n đ ho t đ ng kinh doanh và cách v n d ng các tài s n này v i l i ích cao nh t. V vi c ti p nh n ngu n v n, tài chính liên quan đ n nh ng câu h i sau: + Làm th nào cơng ty cĩ đư c ngu n v n và c p v n cho tài s n t n kho, thi t b cũng như các tài s n v t ch t khác? + Cơng ty nên dùng ti n c a ch s h u, v n vay hay ti n m t phát sinh t bên trong?
- + N u vay thì ngu n v n dư i hình th c n nào là phù h p nh t? + Cho thuê cĩ ph i là gi i pháp t i ưu đ s h u khơng? + Cơng ty m t bao nhiêu th i gian đ thu ti n khách hàng n (kho n ph i thu)? + Kh năng sinh l i s b nh hư ng như th nào n u cơng ty ho t đ ng v i t l v n vay l n hơn? Bây gi chúng ta hãy xem vi c phân b ngu n v n liên quan đ n m t s v n đ sau đây: + N u doanh nghi p cĩ cơ h i đ u tư vào hai trư ng h p kinh doanh khác nhau, làm cách nào đ xác đ nh trư ng h p kinh doanh nào s đem l i giá tr kinh t l n hơn? + Kho n l i nhu n nào mà m t ho t đ ng m i c n ph i t o ra đ x ng đáng v i vi c th c hi n? Và làm th nào đ đo đư c l i nhu n đĩ? + Cơng ty c n bán bao nhiêu đơn v s n ph m hay d ch v m i đ hịa v n đ u tư? + Làm th nào các nhà qu n lý cĩ th xác đ nh kh năng sinh l i c a nhi u hàng hĩa và d ch v khác nhau mà h cung c p? Tài chính cũng là m t h th ng thơng tin. Bên c nh ch c năng k tốn và lưu tr chi ti t ho t đ ng kinh doanh, tài chính cịn t o ra nh ng con s mà các nhà qu n lý cĩ th s d ng đ l p k ho ch và ki m sốt ho t đ ng. Nh ng thơng tin này n m dư i d ng các báo cáo tài chính, b n d th o ngân sách và các d báo. Thơng tin tài chính đem l i cho các nhà qu n lý s li u c n thi t đ ra quy t đ nh t t hơn n u nh ng thơng tin này đư c di n gi i và s d ng đúng cách. Thêm vào đĩ, thơng tin tài chính cĩ th giúp b n xác đ nh s n ph m hay d ch v nào cĩ kh năng đem l i l i nhu n cao nh t đi u khơng ph i lúc nào cũng rõ ràng. Các báo cáo tài chính
- Cơng ty c a b n đang s h u và m c n nh ng gì? Ngu n thu nh p c a cơng ty t đâu mà cĩ, và cơng ty đã s d ng ti n như th nào? Thu đư c bao nhiêu l i nhu n? Tình hình tài chính c a cơng ty ra sao? Chương này s giúp b n tr l i nh ng câu h i v a nêu b ng cách gi i thích ba lo i báo cáo tài chính quan tr ng: b ng cân đ i k tốn, báo cáo thu nh p và báo cáo lưu chuy n ti n t . Ngồi ra chương này cịn giúp b n hi u thêm v m t s v n đ qu n lý n sau nh ng lo i báo cáo này, đ ng th i giúp b n m r ng ki n th c tài chính thơng qua vi c th o lu n hai khái ni m quan tr ng: địn b y tài chính và cơ c u tài chính c a m t cơng ty. T m quan tr ng c a báo cáo tài chính Báo cáo tài chính là các ch ng t c n thi t trong kinh doanh. Các nhà qu n lý s d ng chúng đ đánh giá năng l c th c hi n và xác đ nh các lĩnh v c c n thi t ph i đư c can thi p. Các c đơng s d ng chúng đ theo dõi tình hình v n đ u tư c a mình đang đư c qu n lý như th nào. Các nhà đ u tư bên ngồi dùng chúng đ xác đ nh cơ h i đ u tư. Cịn ngư i cho vay và nhà cung ng l i thư ng xuyên ki m tra báo cáo tài chính đ xác đ nh kh năng thanh tốn c a nh ng cơng ty mà h đang giao d ch. Báo cáo tài chính g m b ng cân đ i k tốn, báo cáo thu nh p và báo cáo lưu chuy n ti n t c a các cơng ty đ u theo m u chung th ng nh t. M c dù m t s h ng m c cĩ th khác nhau tùy theo đ c đi m kinh doanh c a m i cơng ty, nhưng các báo cáo tài chính luơn gi ng nhau v cơ b n, cho phép b n so sánh vi c kinh doanh c a cơng ty này v i các cơng ty khác. B ng cân đ i k tốn H u h t m i ngư i m i năm đ u đ n bác sĩ đ ki m tra s c kh e t ng quát m t cu c ki m tra tình tr ng th ch t t i m t th i đi m nh t đ nh. Tương t như v y, b ng cân đ i k tốn là m t cách t ng h p tình hình tài chính c a các cơng ty t i m t th i đi m nh t đ nh nào đĩ, thư ng là cu i tháng, cu i quý ho c cu i năm tài chính.
- Trên th c t , b ng cân đ i k tốn th hi n nh ng tài s n do cơng ty qu n lý và vi c c p v n cho nh ng tài s n này b ng v n c a nh ng ngư i cho vay (n ph i tr ), v n gĩp t các ch s h u, ho c t c hai ngu n. B ng cân đ i k tốn đư c ph n ánh theo phương trình k tốn sau: Tài s n = N ph i tr + V n ch s h u Tài s n trong phương trình k tốn này là nh ng th mà cơng ty đ u tư vào đ th c hi n vi c kinh doanh, ch ng h n như ti n m t, nguyên v t li u t n kho, đ t đai, nhà xư ng và trang thi t b . Ngồi ra, tài s n cịn bao g m ti n n t các khách hàng và cơng ty khác, đây là lo i tài s n đư c g i là kho n ph i thu. V cịn l i c a phương trình này b t đ u b ng n ph i tr . ð cĩ đư c nh ng tài s n c n thi t, m t cơng ty thư ng ph i vay ti n ho c h a thanh tốn cho các nhà cung ng nhi u m t hàng và d ch v khác nhau. N phát sinh do cơng ty vay ho c mua ch u tài s n đư c g i chung là n ph i tr . Ví d , m t cơng ty kinh doanh máy tính cĩ th đ t mua bo m ch ch v i tr giá đơn hàng là 1 tri u USD t m t cơng ty cung ng linh ki n đi n t v i th i h n thanh tốn trong 30 ngày. Làm như v y, cơng ty máy tính s tăng tài s n hàng t n kho lên 1 tri u USD và n dư i hình th c kho n ph i tr v i con s tương đương. Lúc này hai v phương trình cân b ng nhau. Tương t , n u cơng ty này bu c ph i vay ngân hàng 100.000 USD, thì tài s n cĩ và n ph i tr s tăng lên v i con s tương đương 100.000 USD. V n ch s h u là v n đ u tư c a ch s h u, là ph n tài s n cịn l i sau khi l y t ng tài s n tr đi các kho n n ph i tr . Như v y, m t cơng ty cĩ t ng giá tr tài s n là 3 tri u USD và t ng n ph i tr là 2 tri u USD, thì v n c a ch s h u s là 1 tri u USD. Tài s n N ph i tr = V n ch s h u 3.000.000 USD 2.000.000 USD = 1.000.000 USD
- N u s tài s n khơng đư c b o hi m tr giá 500.000 USD c a cơng ty này b cháy r i trong m t cu c h a ho n, n ph i tr v n gi nguyên, nhưng v n ch s h u s b gi m đi 500.000 USD: Tài s n cĩ N ph i tr = V n ch s h u 2.500.000 USD 2.000.000 USD = 500.000 USD Như v y, b ng cân đ i k tốn “cân b ng” tài s n và n ph i tr c a m t cơng ty. Ví d , hãy xem t ng tài s n b ng t ng n ph i tr c ng v n ch s h u trong b ng cân đ i k tốn c a cơng ty s n xu t mĩc treo áo Amalgamated (b ng 1 1). B ng cân đ i k tốn cũng nêu s v n cơng ty đ u tư vào tài s n, cũng như các kho n ti n đư c đ u tư vào đâu. Ngồi ra, b ng cân đ i k tốn cịn cho bi t s ti n đ u tư vào tài s n t ch n (n ph i tr ), và s ti n t các ch s h u (v n ch s h u). Phân tích b ng cân đ i k tốn giúp b n cĩ khái ni m v tính hi u qu c a m t cơng ty trong quá trình s d ng tài s n và kh năng qu n lý n ph i tr c a h . D li u trong b ng cân đ i k tốn r t h u ích khi cơng ty b n mu n so sánh v i thơng tin c a các năm trư c. Hãy xem b ng cân đ i k tốn c a Cơng ty Amalgamated. ð u tiên, b ng cân đ i này trình bày tình hình tài chính c a cơng ty trong kho ng th i gian xác đ nh: 31 12 2002. So sánh v i s li u c a năm 2001 cho th y Amalgamated đang phát tri n theo hư ng tích c c: tăng v n ch s h u lên g n 100.000 USD. Tài s n B n nên hi u m t s chi ti t v lo i báo cáo tài chính đ c bi t này. B ng cân đ i k tốn b t đ u b ng cách li t kê tồn b tài s n d chuy n thành ti n nh t: ti n m t và trái khốn bán đư c, các kho n ph i thu và hàng t n kho. T t c nh ng kho n này đư c g i là tài s n lưu đ ng. Thơng thư ng, tài s n lưu đ ng là nh ng tài s n cĩ th chuy n thành ti n trong vịng m t năm.
- K đ n, b ng cân đ i k tốn ki m kê các tài s n khác khĩ chuy n thành ti n hơn ví d như cơ s h t ng và trang thi t b . Nh ng tài s n này đư c g i là tài s n c đ nh. Vì h u h t tài s n c đ nh, ngo i tr đ t đai, đ u kh u hao (t c là b s t gi m giá tr ) theo th i gian, nên cơng ty ph i gi m giá tr đã đ nh c a nh ng tài s n c đ nh này b ng kh u hao lũy k . T ng giá tr b t đ ng s n, nhà máy và trang thi t b tr đi giá tr kh u hao lũy k b ng giá tr hi n t i v b t đ ng s n, nhà máy và trang thi t b . M t s cơng ty đưa l i th kinh doanh vào b ng cân đ i k tốn như m t ph n tài s n c a cơng ty. L i th kinh doanh là giá tr c a danh ti ng t t, uy tín và lư ng khách hàng cĩ s n. L i th kinh doanh đư c th hi n là tài s n c đ nh khi m t cơng ty mua l i m t cơng ty khác v i giá cao hơn giá tr tài s n c a cơng ty đư c mua theo giá th trư ng. L i th kinh doanh cũng như b ng sáng ch , thương hi u cơng ty là nh ng tài s n vơ hình. Cũng gi ng như tài s n c đ nh, khi đư c đ nh giá, chúng ph i đư c tính kh u hao theo vịng đ i kinh t h u d ng c a chúng. Cu i cùng, chúng ta hãy xem dịng cu i c a b ng cân đ i k tốn. ðĩ chính là t ng tài s n. T ng tài s n là tồn b tài s n lưu đ ng và tài s n c đ nh c a m t cơng ty. N ph i tr và v n ch s h u Bây gi , chúng ta hãy xem xét m t lo i tài s n đư c g i là n ng n h n. N ng n h n là kho n ti n ph i thanh tốn trong th i h n m t năm, g m cĩ gi y n ng n h n, ti n lương tích lũy, thu thu nh p tích lũy, và các kho n ph i tr . Nghĩa v hồn tr n trên cơ s v n vay dài h n c a năm nay cũng đư c li t kê trong m c n ng n h n. L y tài s n lưu đ ng tr đi n ng n h n ta đư c v n lưu đ ng rịng c a cơng ty. V n lưu đ ng rịng là kho n ti n cơng ty gi l i cho các ho t đ ng ng n h n. Kho n ti n gi l i ph thu c vào t ng lĩnh v c kinh doanh và k ho ch ho t đ ng c a m i cơng ty. Tiêu bi u cho n dài h n là trái phi u và tài s n th ch p các kho n n mà cơng ty cĩ nghĩa v ph i hồn tr theo h p đ ng c v n l n lãi.
- Theo phương trình k tốn nêu trên, t ng tài s n b ng t ng n ph i tr c ng v i v n ch s h u. Như v y, l y t ng tài s n tr đi t ng n ph i tr , b ng cân đ i k tốn s cĩ đư c con s th hi n v n ch s h u. V n ch s h u g m l i nhu n gi l i (l i nhu n rịng tích lũy trong b ng cân đ i k tốn c a cơng ty sau khi đã chia c t c) và v n gĩp (v n nh n đư c b ng cách trao đ i c phi u). Giá tr g c Các giá tr nêu trong nhi u m c c a b ng cân đ i k tốn cĩ th khơng tương ng v i các giá tr c a chúng trên th trư ng th c t . Ngo i tr các m c như ti n, kho n ph i thu, và kho n ph i tr , cách tính m i h ng m c hi m khi b ng giá tr hi n t i th c t đư c nêu. ðĩ là vì các k tốn viên ph i ghi nh n h u h t các m c v i chi phí g c. Ví d , n u b ng cân đ i k tốn c a cơng ty XYZ ghi giá tr m nh đ t là 700.000 USD, con s này th hi n s ti n mà cơng ty XYZ đã tr đ mua m nh đ t này trư c kia. N u m nh đ t này đã đư c mua khu v c trung tâm San Francisco năm 1960, b n cĩ th đ t cư c r ng giá tr hi n nay c a nĩ s vư t xa giá tr nêu trong b ng cân đ i k tốn. V y t i sao b ng cân đ i l i th hi n giá tr g c thay vì giá th trư ng? Vì giá tr g c tư ng trưng cho đi u ít t h i hơn. N u ghi giá th trư ng, thì m i cơng ty tham gia sàn giao d ch s đư c yêu c u th c hi n th m đ nh chuyên nghi p giá m i tài s n, t n kho và hàng năm đ u ph i làm như v y. Và cĩ bao nhiêu ngư i s tin tư ng vào nh ng k t qu th m đ nh này? Do v y, bu c ph i nêu các giá tr g c trong b ng cân đ i k tốn. Các v n đ qu n lý M c dù các b ng cân đ i k tốn đư c nhân viên k tốn l p ra, nhưng nĩ cũng th hi n m t s v n đ quan tr ng đ i v i nhà qu n lý. V n lưu đ ng. Các nhà qu n lý tài chính r t quan tâm đ n m c v n lưu đ ng vì v b n ch t chúng s tăng lên và liên quan đ n ho t đ ng kinh doanh c a cơng ty. V n lưu đ ng quá ít s đ t cơng ty b n vào v trí b t l i: Cơng ty khơng cĩ kh năng thanh tốn các hĩa đơn ho c t n d ng các cơ h i tăng l i nhu n. M t khác, cĩ quá nhi u v n lưu đ ng
- s làm gi m kh năng sinh l i vì b n thân s v n đĩ cịn cĩ chi phí v n nh t thi t nĩ ph i đư c c p v n dư i hình th c nào đĩ, thư ng là các kho n vay ch u lãi. T n kho là m t ph n c a v n lưu đ ng. Cũng gi ng như v n lưu đ ng nĩi chung, lư ng t n kho ph i đư c cân b ng gi a hai thái c c quá nhi u ho c quá ít. Lư ng t n kho nhi u s giúp gi i quy t đư c nhi u v n đ c a doanh nghi p như: hồn thành các đơn hàng nhanh chĩng, t o ưu th ch ng l i tình tr ng ng ng s n xu t và kh năng x y ra đình cơng. Tuy nhiên, lư ng t n kho nhi u cũng nh hư ng đ n chi phí tài chính và t o r i ro phá giá th trư ng c a b n thân hàng t n kho đĩ. M i s n ph m dư t n trong kho s tính vào chi phí tài chính c a cơng ty, làm gi m l i nhu n. Và m i s n ph m cịn n m trong kho cĩ nguy cơ tr nên l i th i hay khĩ tiêu th hơn theo th i gian. ði u này m t l n n a l i nh hư ng x u đ n l i nhu n. Cơng ty kinh doanh máy tính cá nhân là m t ví d đi n hình v lư ng t n kho gia tăng cĩ th nh hư ng nghiêm tr ng đ n l i nhu n. M t s chuyên viên phân tích ư c tính r ng giá tr c a hàng t n kho thành ph m s gi m đi v i t l kho ng 2% m i ngày do s l c h u k thu t trong th i đ i cơng nghi p phát tri n như vũ bão này. ðịn b y tài chính. Cĩ l b n đã t ng nghe ai đĩ nĩi: “ðây là tình hu ng cĩ t l vay n cao”. Thu t ng “đ u cơ vay n ” trong tài chính hay cịn g i là địn b y tài chính, đ c p đ n vi c s d ng ti n vay đư c đ mua tài s n. M t cơng ty đư c xem là cĩ t l vay n cao khi t l ph n trăm n ghi trên b ng cân đ i k tốn cao so v i v n đ u tư c a các ch s h u. Ví d , b n tr 400.000 USD cho m t tài s n, trong đĩ s d ng 100.000 USD ti n c a riêng b n và 300.000 USD ti n b n vay đư c. ð đơn gi n hĩa v n đ , chúng ta s b qua vi c thanh tốn các kho n n , thu và b t kỳ dịng ti n nào b n nh n đư c t qu đ u tư. Sau b n năm, giá tr tài s n c a cơng ty b n tăng lên 500.000 USD. B n quy t đ nh bán s tài s n này. Sau khi thanh tốn kho n n 300.000 USD, b n v n cịn 200.000 USD trong túi (100.000 USD c a b n và 100.000 USD l i nhu n). ðĩ là l i ích ki m đư c 100% trên v n cá nhân c a b n, cho dù tài s n ch tăng 25% giá tr . ðịn b y tài chính cĩ th th c hi n đư c đi u này. Trái l i, n u b n t b hồn tồn ti n túi c a mình ra mua hàng (400.000 USD), cu i cùng b n ch thu đư c 25% mà thơi. (Lưu ý:
- trong khi địn b y tài chính đ c p đ n vi c đ u cơ vay n đ mua tài s n nh m thu đư c giá tr cao hơn, thì địn b y ho t đ ng đ c p đ n m c đ s d ng chi phí ho t đ ng c đ nh c a cơng ty so v i bi n phí. Ví d , m t cơng ty ph thu c nhi u vào máy mĩc và cĩ ít cơng nhân tham gia s n xu t thư ng cĩ địn b y ho t đ ng cao). ðịn b y tài chính t o cơ h i cho cơng ty cĩ đư c t l hồn v n đ u tư c a các ch s h u cao hơn. Tuy nhiên, địn b y tài chính cũng là con dao hai lư i. N u tài s n b r t giá (ho c khơng th phát sinh m c doanh thu như đã mong đ i), thì địn b y tài chính làm t n h i đ n ngư i ch s h u. Hãy xem nh ng gì x y ra trong ví d trên n u tài s n b r t giá m t 100.000 USD, nghĩa là cịn 300.000 USD. Ngư i ch s h u xem như m t hồn tồn 100.000 USD ti n đ u tư sau khi hồn l i kho n n ban đ u là 300.000 USD. Cơ c u tài chính. Kh năng tiêu c c c a địn b y tài chính là nh ng gì khi n các giám đ c đi u hành, chuyên viên tài chính và thành viên h i đ ng qu n tr khơng tăng t i đa kho n c p v n b ng n c a h . Thay vào đĩ, h s tìm ki m m t cơ c u tài chính t o ra s cân b ng th c t gi a n và v n ch s h u trên b ng cân đ i k tốn. M c dù địn b y giúp tăng l i nhu n ti m năng c a cơng ty, nhưng các nhà qu n lý bi t r ng m i đ ng ti n n cũng s tăng r i ro trong kinh doanh b i nh ng nguy cơ v a nêu, và cũng vì n càng nhi u thì m c thanh tốn lãi su t càng cao, trong khi đĩ các kho n lãi su t đ u ph i đư c thanh tốn dù tình hình kinh doanh c a cơng ty t t hay x u. Nhi u cơng ty đã th t b i khi cơng vi c kinh doanh cĩ nh ng bi u hi n suy thối đi u này làm gi m kh năng thanh tốn kho n vay đúng h n. Khi ch n và nhà đ u tư ki m tra các b ng cân đ i k tốn c a cơng ty, h thư ng xem xét r t k t l n trên v n ch s h u. Các nhà đ u tư tính h s r i ro trên b ng cân đ i k tốn vào ti n lãi h đánh trên kho n vay và l i nhu n mà h địi h i t trái phi u cơng ty. Do đĩ, m t cơng ty đư c xem là cĩ t l vay n cao cĩ th ph i tr 14% trên s ti n n thay vì 10 12% mà m t cơng ty đ i th cĩ t l vay n th p hơn ph i tr . Các nhà đ u tư cũng mu n nh n đư c t l l i nhu n thu v cao hơn t s ti n mình đã đ u
- tư vào cơng ty cĩ t l vay n cao. Ch c ch n h s khơng ch p nh n r i ro cao n u khơng mong đ i s thu đư c nhi u l i nhu n. Giá tr tài s n con ngư i Khi nhìn vào b ng báo cáo k tốn đ tìm hi u v m t cơng ty, nhi u ngư i luơn đ t câu h i v kh năng ph n ánh giá tr v n con ngư i và ti m năng l i nhu n c a b ng cân đ i k tốn truy n th ng. ði u này đ c bi t đúng đ i v i các cơng ty c n nhi u v n ki n th c: bí quy t s n xu t c a l c lư ng lao đ ng, tài s n trí tu , giá tr thương hi u, và các m i quan h v i khách hàng; t t c đ u là tài s n th c s h u ích c a cơng ty. ðáng ti c là nh ng lo i tài s n vơ hình này khơng đư c nêu rõ trong b ng cân đ i k tốn. Trư c tình tr ng b ng cân đ i k tốn ngày càng thi u phù h p trong vi c ph n ánh giá tr th c t , vào tháng 1 năm 2000, ơng Alan Greenspan ch t ch y ban D tr Liên bang M , đã lên ti ng than phi n r ng k tốn khơng cĩ kh năng theo dõi các kho n đ u tư v “tài s n tri th c”. C u ch t ch SEC, ơng Arthur Levitt, đ ng ý v i nh n đ nh c a ơng Greenspan: "Vì tài s n vơ hình phát tri n v kích thư c và ph m vi, ngày càng cĩ nhi u ngư i nêu ra câu h i li u các giá tr th c và đ ng cơ c a các giá tr này cĩ đư c ph n ánh k p th i trong các b ng báo cáo cơng khai khơng”. Th c v y, m t nghiên c u do Baruch Lev c a ð i h c New York th c hi n đã cho th y thơng qua b ng cân đ i k tốn, tính chính xác trong vi c th m đ nh giá tr th trư ng c a m t doanh nghi p trung bình thư ng b gi m đi 40%. ð i v i các t p đồn cơng ngh cao, con s này vư t quá 50%. Hàm ý c a nh ng phát hi n này đ i v i các nhà đ u tư và các nhà qu n lý là h ph i cĩ cái nhìn vư t ra kh i nh ng tài s n h u hình như b t đ ng s n, trang thi t b , và th m chí c ti n m t, v n là nh ng y u t truy n th ng c u thành tài s n trong b ng cân đ i k tốn, và t p trung vào nh ng m c tài s n khơng cơng b t o ra giá tr l n nh t đ i v i c đơng. Trong h u h t các trư ng h p, nh ng tài s n này là nh ng ngư i t o ra các m i quan h gi a doanh nghi p và các khách hàng, là nh ng ngư i t o ra s đ i m i cho doanh nghi p, và là nh ng ngư i bi t cách thuy t ph c các thành viên khác h p tác làm
- vi c m t cách hi u qu . Nghi p v k tốn b t đ u tranh cãi v nh ng thu n l i và b t l i c a vi c th hi n nh ng lo i tài s n vơ hình này trong các báo cáo tài chính. Hãy ch xem v n đ này s phát tri n đ n đâu trong tương lai. Báo cáo thu nh p Báo cáo thu nh p th hi n các k t qu ho t đ ng trong m t kho ng th i gian nh t đ nh. C m t “kho ng th i gian nh t đ nh” cĩ ý nghĩa quan tr ng. Khơng gi ng như b ng cân đ i k tốn, v n là b ng tĩm t t v trí c a doanh nghi p t i m t th i đi m, báo cáo thu nh p ph n ánh k t qu tích lũy c a ho t đ ng kinh doanh trong m t khung th i gian xác đ nh. Nĩ cho bi t li u doanh nghi p đĩ ki m đư c l i nhu n hay khơng nghĩa là li u thu nh p thu n (l i nhu n th c t ) dương hay âm. ðĩ là lý do t i sao báo cáo thu nh p thư ng đư c xem là báo cáo l lãi. Ngồi ra, nĩ cịn ph n ánh kh năng l i nhu n c a cơng ty cu i m t kho ng th i gian c th thư ng là cu i tháng, quý ho c năm tài chính c a cơng ty đĩ. ð ng th i, nĩ cịn cho bi t cơng ty đĩ chi tiêu bao nhiêu ti n đ sinh l i t đĩ b n cĩ th xác đ nh đư c t l l i nhu n trên doanh thu c a cơng ty đĩ. Báo cáo thu nh p đư c th hi n b ng m t bi u th c đơn gi n như sau: Doanh thu Chi phí = Thu nh p thu n (ho c L thu n) M t báo cáo thu nh p b t đ u b ng doanh thu: s ti n thu đư c t vi c bán hàng hĩa và d ch v cho khách hàng. M t cơng ty cũng cĩ th cĩ các kho n doanh thu khác. Trong nhi u trư ng h p, nh ng kho n này đ n t các kho n đ u tư ho c thu nh p lãi su t t s dư ti n m t. Sau đĩ, l y doanh thu này tr đi nh ng chi phí khác t chi phí s n xu t và lưu kho hàng hĩa, đ n vi c kh u hao nhà xư ng và trang thi t b , chi phí lãi su t và thu . S ti n cịn l i là thu nh p thu n, hay cịn g i là l i nhu n thu n, trong th i gian l p báo cáo.
- Hãy xem xét ý nghĩa c a các m c khác nhau trên báo cáo thu nh p c a Cơng ty Amalgamated (b ng 1 2). Giá v n hàng bán là nh ng kho n mà Cơng ty Amalgamated dùng đ s n xu t giá treo. Con s này bao g m chi phí nguyên v t li u thơ, như g , cũng như tồn b chi phí ch bi n thành ph m, g m c chi phí lao đ ng tr c ti p. L y doanh thu bán hàng tr giá v n hàng bán, ta đư c l i nhu n g p ư c tính sơ b v kh năng l i nhu n c a cơng ty đĩ. Lo i chi phí quan tr ng k ti p là chi phí ho t đ ng. Chi phí ho t đ ng bao g m lương nhân viên hành chính, ti n thuê, chi phí bán hàng và ti p th , và nh ng chi phí kinh doanh khác khơng tr c ti p quy vào chi phí s n xu t s n ph m. G đ s n xu t giá treo khơng đư c tính vào đây, mà ch bao g m chi phí qu ng cáo và lương nhân viên. Kh u hao đư c tính trong báo cáo thu nh p như m t kho n chi phí, dù nĩ khơng liên quan đ n các kho n thanh tốn ti n m t. Như đã nêu trên, kh u hao là cách ư c tính “m c tiêu th ” c a m t tài s n, ho c vi c gi m giá tr trang thi t b theo th i gian. Ví d , m t chi c máy vi tính m t kho ng 1/3 giá tr trong năm đ u sau khi mua. Vì v y, cơng ty khơng th tiêu t n tồn b giá tr c a chi c máy tính trong năm đ u mà trên th c t nĩ đư c s d ng trong ba năm. Ý tư ng đ ng sau kh u hao này là nh m nh n ra giá tr b s t gi m c a m t tài s n nào đĩ. L y l i nhu n g p tr chi phí ho t đ ng và kh u hao, ta đư c l i nhu n ho t đ ng. Nh ng kho n l i nhu n này thư ng đư c g i là l i nhu n trư c thu và lãi vay (FBIT). Chúng ta ti p t c xem nh ng kho n gi m tr cu i cùng đ i v i doanh thu. Chi phí lãi su t là lãi su t ph i tr t các kho n vay mà m t cơng ty s d ng. Thu thu nh p thu thu b i chính ph trên thu nh p c a cơng ty, là kho n cu i cùng ph i n p. Ph n doanh thu cịn l i đư c g i là thu nh p thu n, ho c l i nhu n th c t . N u thu nh p thu n cĩ giá tr dương như trong trư ng h p c a Cơng ty Amalgamated thì cơng ty s thu đư c l i nhu n. Ý nghĩa c a báo cáo thu nh p
- V i b ng cân đ i k tốn, phân tích v báo cáo thu nh p c a m t cơng ty đư c h tr r t nhi u khi th hi n b ng đ nh d ng đa kỳ. ði u này cho phép chúng ta phát hi n các xu hư ng và s chuy n bi n. H u h t các báo cáo thư ng niên thư ng cung c p các d li u đa kỳ, trong vịng 5 năm ho c hơn. Trong m u đ nh d ng nhi u năm này, chúng ta th y doanh s bán l hàng năm c a Amalgamated d n d n tăng, trong khi doanh s bán hàng c a cơng ty v n gi nguyên và th m chí cĩ xu hư ng gi m nh . Tuy nhiên, chi phí ho t đ ng luơn gi nguyên ngay c khi t ng doanh s tăng lên. ðĩ là d u hi u t t đ i v i qu n lý vì nĩ giúp duy trì chi phí đ ho t đ ng kinh doanh. Chi phí lãi su t c a cơng ty cũng gi m đi, cĩ l vì cơng ty đã thanh tốn m t trong các kho n vay c a mình. Hàng cu i cùng là thu nh p thu n th hi n tình tr ng tăng trư ng t t. Báo cáo lưu chuy n ti n t Báo cáo lưu chuy n ti n t , văn b n cu i cùng trong ba lo i văn b n quan tr ng trong báo cáo tài chính, là văn b n t i thi u mà nhà qu n lý c n ph i s d ng và hi u rõ. Báo cáo nêu chi ti t các lý do t i sao lư ng ti n (và nh ng kho n tương đương ti n) thay đ i trong kỳ k tốn. ð c bi t hơn, báo cáo này ph n ánh t t c các thay đ i v ti n t theo 3 ho t đ ng: kinh doanh, đ u tư và tài chính. Báo cáo lưu chuy n ti n t cho b n bi t b n cĩ bao nhiêu ti n vào đ u kỳ và cịn l i bao nhiêu vào cu i kỳ. K ti p, nĩ mơ t cơng ty đã thu và chi bao nhiêu ti n trong m t kho ng th i gian c th . Vi c s d ng ti n đư c ghi thành s âm, và ngu n ti n đư c ghi thành s dương. N u b n là nhà qu n lý m t cơng ty l n, nh ng thay đ i v dịng ti n c a cơng ty s khơng nh hư ng nhi u đ n ho t đ ng hàng ngày c a b n. Tuy nhiên, b n cũng nên c p nh t các d báo lưu chuy n ti n t , vì chúng cĩ th giúp ích khi b n d th o ngân sách cho năm ti p theo. Ví d , n u cơng ty b n khơng cĩ nhi u ti n, b n cĩ th c n chi tiêu ti t ki m hơn. Ngư c l i, n u ngu n ti n c a cơng ty d i dào, b n s cĩ cơ h i th c hi n
- nhi u d án đ u tư m i. N u b n là nhà qu n lý hay ch s h u c a m t cơng ty nh , b n cĩ th luơn quan tâm đ n tình hình lưu chuy n ti n t và c m nh n tác đ ng c a nĩ đ i v i các ho t đ ng hàng ngày. Báo cáo lưu chuy n ti n t r t h u ích vì nĩ cho bi t li u cơng ty b n cĩ kh năng chuy n các kho n ph i thu thành ti n khơng và v cơ b n, kh năng đĩ t o đi u ki n cho cơng ty b n thanh tốn các kho n n . Kh năng thanh tốn n là kh năng tr các hĩa đơn khi đ n h n. Tr l i ví d c a Cơng ty Amalgamated, ta th y trong báo cáo lưu chuy n ti n t năm 2002, cơng ty cĩ dịng ti n dương là 377.900 USD (b ng 1 4). Báo cáo này cho th y các dịng ti n t ho t đ ng kinh doanh (283.900 USD), c ng v i các kho n thu đư c t ho t đ ng đ u tư (92.000 USD), và t tài tr (2.000 USD) mang l i 377.900 USD ti n m t. Báo cáo lưu chuy n ti n t khơng th c hi n nh ng phép tính như báo cáo thu nh p. N u khơng cĩ giao d ch b ng ti n, thì ho t đ ng giao d ch đĩ s khơng đư c ph n ánh trong báo cáo lưu chuy n ti n t . Tuy nhiên, c n lưu ý r ng thu nh p thu n m c đ u tiên c a báo cáo lưu chuy n ti n t gi ng v i dịng cu i c a báo cáo thu nh p đĩ chính là l i nhu n c a cơng ty. Qua hàng lo t đi u ch nh, báo cáo lưu chuy n ti n t di n gi i thu nh p thu n thành cơ s ti n m t. ð nh d ng c a báo cáo này ph n ánh ba lo i ho t đ ng nh hư ng đ n ti n t . Ti n t cĩ th tăng ho c gi m vì: (1) ho t đ ng kinh doanh, (2) mua ho c bán tài s n, hay cịn g i là đ u tư, ho c (3) thay đ i các kho n n , nh p kho ho c các ho t đ ng tài chính khác. Chúng ta hãy l n lư t xem xét t ng lo i, b t đ u b ng ho t đ ng kinh doanh: + Các kho n ph i thu và hàng t n kho thành ph m tư ng trưng cho các h ng m c mà cơng ty đã s n xu t nhưng chưa đư c thanh tốn. Các chi phí tr trư c th hi n các m c cơng ty đã thanh tốn nhưng chưa tiêu th . Nh ng m c này đ u đư c lo i tr kh i dịng ti n.
- + Các kho n ph i tr và chi phí c ng d n th hi n các m c mà cơng ty đã nh n ho c s d ng nhưng chưa thanh tốn. Do đĩ, nh ng m c này đư c c ng vào dịng ti n. Bây gi hãy xem đ n ph n đ u tư. Các ho t đ ng đ u tư bao g m: + Các kho n thu đư c t vi c bán nhà xư ng, b t đ ng s n và trang thi t b . Nĩi cách khác, đĩ là nh ng kho n thu đư c t vi c chuy n các m c đ u tư thành ti n. + Ti n cơng ty dùng đ đ u tư vào các cơng c tài chính, nhà xư ng, b t đ ng s n và trang thi t b (nh ng kho n đ u tư vào nhà xư ng, b t đ ng s n và trang thi t b như v y thư ng đư c ghi trong m c v n đ u tư). Báo cáo lưu chuy n ti n t cho th y Amalgamated đã bán m t tịa nhà l y 267.000 USD v i chi phí v n 175.000 USD, nên dịng ti n thu đư c t ho t đ ng đ u tư c a cơng ty là 92.000 USD. Cu i cùng, chúng ta xem nh ng thay đ i v dịng ti n t các ho t đ ng tài chính. Cơng ty Amalgamated đã nâng s ti n b ng cách tăng n ng n h n, vay v n, và phát hành v n ch s h u; b ng cách đĩ tăng đư c dịng ti n s n cĩ. Tuy nhiên, kho n c t c mà Cơng ty Amalgamated ph i tr (187.000 USD), ph i đư c thanh tốn ngồi dịng ti n và vì th th hi n s s t gi m trong dịng ti n. Dịng ti n so v i l i nhu n Nhi u ngư i cĩ quan ni m nh m l n r ng l i nhu n là dịng ti n. T i m t th i đi m c th , l i nhu n cĩ th đĩng gĩp tích c c cho dịng ti n, nhưng cũng cĩ th khơng. Ví d , n u l i nhu n c a năm nay đ t đư c là nh vào vi c kinh doanh phát đ t trong tháng Mư i M t, m c doanh thu này s đư c ghi nh n là l i nhu n trong th i kỳ tài chính do v y c ng thêm vào l i nhu n. Nhưng n u s n ph m bán ra chưa đư c thanh tốn cho đ n kỳ k tốn ti p theo, nĩ s đư c ghi vào kho n ph i thu, làm gi m dịng ti n.
- Tĩm t t Chương này gi i thi u và gi i thích rõ v ba lo i báo cáo tài chính ch y u mà nhà qu n lý nên n m v ng, bao g m: b ng cân đ i k tốn, báo cáo thu nh p và báo cáo lưu chuy n ti n t . Nh ng báo cáo này ph n ánh rõ nét tình hình tài chính c a m t cơng ty. M c dù đư c trình bày riêng bi t nhưng nh ng b ng báo cáo tài chính l i cĩ m i liên h ch t ch v i nhau. + B ng cân đ i k tốn ph n ánh tình hình tài chính t ng quát c a m t cơng ty t i m t th i đi m nh t đ nh, g m cĩ tài s n, v n ch s h u và n ph i tr . + Báo cáo thu nh p nêu rõ l i nhu n: th hi n các kho n l i l c a cơng ty trong m t kho ng th i gian m t tháng, m t quý ho c m t năm. + Báo cáo lưu chuy n ti n t th hi n các ngu n thu chi ti n c a cơng ty, nĩi cách khác là dịng ti n đi vào và đi ra c a cơng ty. M t cách khác đ nhìn vào các m i tương quan gi a nh ng báo cáo này: Báo cáo thu nh p cho b n bi t li u cơng ty b n cĩ t o ra l i nhu n hay khơng. B ng cân đ i k tốn cho th y tính hi u qu c a m t cơng ty trong quá trình s d ng tài s n và qu n lý n ph i tr khi theo đu i l i nhu n. Báo cáo lưu chuy n ti n t giúp b n bi t cách tăng ho c gi m lư ng ti n thơng qua các ho t đ ng c a cơng ty, mua ho c bán tài s n, và các ho t đ ng tài chính. Ý nghĩa c a các báo cáo tài chính Chương 1 đã gi i thích v ba lo i báo cáo tài chính quan tr ng và các thành ph n c a chúng. Chương 2 s trình bày nh ng cơng c c n thi t đ di n gi i các báo cáo này và đánh giá ho t đ ng kinh doanh c a m t doanh nghi p. Bên c nh đĩ, chương này cịn gi i thi u thêm m t phương pháp giúp b n đánh giá các khía c nh phi tài chính c a m t doanh nghi p, nh m d báo tình hình ho t đ ng tài chính c a doanh nghi p đĩ trong tương lai.
- Phân tích t su t Thơng thư ng, báo cáo tài chính đư c s d ng v i nhi u m c đích khác nhau. Ngư i cho vay mu n bi t li u doanh nghi p đang tìm ngân qu cĩ kh năng hồn v n l i khơng. Các nhà đ u tư quan tâm đ n kh năng n đ nh tài chính và phát sinh l i nhu n cũng như thu nh p c a doanh nghi p cĩ th tăng ho c gi m như th nào trong tương lai. Nh ng nhân viên cĩ năng l c s d ng báo cáo tài chính đ đánh giá tình hình tài chính ho c ho t đ ng kinh doanh hi n t i c a m t cơng ty trư c khi h ký k t h p đ ng lao đ ng v i cơng ty đĩ. Các cơ quan ban hành đ nh ch c n các báo cáo tài chính đ đánh giá ho t đ ng và tình hình tài chính c a doanh nghi p ho c ngành cơng nghi p đĩ. M i m c đích s d ng đ i di n cho m t hình th c phân tích tài chính. Phân tích tài chính thư ng bao g m vi c nghiên c u các m i quan h , hay t su t gi a các m c nêu trong các báo cáo tài chính. Nh ng t su t này giúp mơ t tình tr ng tài chính c a m t doanh nghi p, năng su t ho t đ ng, kh năng sinh l i tương ng, cũng như nh n th c c a các nhà đ u tư đư c th hi n thơng qua hành vi c a h trên th trư ng tài chính. Các t su t này cũng giúp chuyên viên phân tích ho c nh ng ngư i ra quy t đ nh cĩ khái ni m chung v ngu n g c c a m t doanh nghi p, hi n tr ng và ti m năng trong tương lai c a doanh nghi p đĩ. Trong h u h t trư ng h p, các t su t này thư ng khơng nĩi lên đ y đ b n ch t c a m t doanh nghi p, nhưng chúng cĩ th là s kh i đ u. Nh ng t su t đư c nêu sau đây đ u bao trùm tồn b các ngành cơng nghi p, tuy nhiên, nĩ s cĩ ý nghĩa nh t n u đem ra so sánh d a trên nh ng phép đánh giá gi ng nhau cho các doanh nghi p khác cùng ngành. T su t sinh l i T su t sinh l i liên quan đ n lư ng thu nh p đ t đư c v i các ngu n l c s d ng đ t o ra chúng. Lý tư ng thì m t doanh nghi p nên thu đư c càng nhi u l i nhu n càng t t d a trên m t lư ng tài chính cĩ s n. Nh ng t su t l i nhu n c n quan tâm là: t l l i nhu n trên t ng tài s n (ROA return on assets), t l l i nhu n trên v n c ph n (ROE return on equity), và thu nh p trên m i c phi u (EPS earnings per share). Ngồi ra cịn
- cĩ “t l hồn v n đ u tư” (ROI return on investment) m t thu t ng tài chính thư ng đư c s d ng nhi u và cĩ ph n b l m d ng hi n nay. T l l i nhu n trên t ng tài s n liên quan đ n thu nh p rịng và t ng tài s n c a cơng ty, đư c tính như sau: ROA = L i nhu n rịng / T ng tài s n ROA liên quan đ n l i nhu n rịng và v n đ u tư trong t t c các ngu n tài chính n m trong tay c p qu n lý. Cơng c này t ra h u ích nh t khi đư c s d ng đ đánh giá tính hi u qu c a vi c s d ng ngu n tài chính này khơng quan tâm đ n xu t x ngu n tài chính. Các nhà phân tích và đ u tư thư ng so sánh t l l i nhu n trên t ng tài s n c a m t cơng ty v i t l l i nhu n trên t ng tài s n c a nh ng đ i th c nh tranh cùng ngành nh m đánh giá tính hi u qu c a c p lãnh đ o. Ví d , n u ROA c a cơng ty A là 12% cịn cơng ty B là 8%, ngư i ta s cĩ k t lu n tích c c v c p qu n lý c a cơng ty A. T l l i nhu n trên v n c ph n liên quan đ n l i nhu n rịng và v n đ u tư b i các c đơng. T l này đo tính hi u qu c a quá trình s d ng v n gĩp c a các c đơng. T l l i nhu n trên v n c ph n đư c tính như sau: ROE = L i nhu n rịng/ V n gĩp c a các c đơng “T l hồn v n đ u tư” thư ng đư c s d ng trong các cu c thương th o kinh doanh liên quan đ n kh năng sinh l i. Ch ng h n, nh ng câu nĩi như “M c tiêu c a chúng tơi là đ t t l hồn v n đ u tư 12%” khá ph bi n. ðáng ti c là chưa cĩ đ nh nghĩa chu n v t l hồn v n đ u tư, vì “v n đ u tư” cĩ th đư c phân tích t nhi u quan đi m. Nĩ cĩ th là tài s n đư c s d ng trong m t ho t đ ng đ c bi t, cĩ liên quan đ n v n gĩp c a các c đơng, ho c tài s n đ u tư tr đi b t kỳ kho n n nào phát sinh trong quá trình cơng ty đang th c hi n d án. T l hồn v n đ u tư cũng cĩ th đư c hi u là t su t thu nh p n i b m t phép tính t l thu h i r t c th đư c mơ t trong chương 6. Vì v y, khi ai đĩ nĩi đ n thu t ng “t l hồn v n đ u tư”, hãy luơn tìm hi u rõ ràng. T l l i nhu n trư c thu và lãi vay (EBIT margin), thư ng đư c bi t đ n nhi u hơn v i
- cái tên l i nhu n ho t đ ng trên doanh thu, đư c nhi u chuyên viên phân tích dùng đ đánh giá kh năng sinh l i t các ho t đ ng kinh doanh c a m t cơng ty. L i nhu n ho t đ ng trên doanh thu l y t phương trình chi phí lãi su t và thu mà c p qu n lý hi n t i cĩ th khơng ki m sốt, do v y bi u th nh ng d u hi u rõ ràng v ho t đ ng c a c p qu n lý. ð tính tốn l i nhu n ho t đ ng trên doanh thu, hãy s d ng cơng th c sau: L i nhu n ho t đ ng trên doanh thu = EBIT / Doanh thu thu n Các cơng ty c ph n thư ng cĩ nhi u ch s h u, và khơng ph i ai cũng n m gi s lư ng c ph n b ng nhau. Vì lý do này, ngư i ta thư ng di n đ t l i nhu n trên m i c phi u. Cách tính thu nh p trên m i c phi u (EPS) cĩ th ph c t p n u cĩ trên m t c p ch s h u, m i c p cĩ yêu c u khác nhau d a trên m c thu nh p và tài s n đ u tư vào cơng ty. T l thu nh p trên m i c phi u ph i đư c th hi n trong các b ng báo cáo đư c cơng b , thư ng cĩ nhi u bi n th khác nhau, như thu nh p trên m i c phi u “nguyên th y” ho c “lỗng giá hồn tồn”. M t cơng th c đã đư c đơn gi n hĩa cĩ ch a tồn b các y u t quy t đ nh l i t c trên m i c phi u là: Thu nh p trên m i c phi u lỗng giá hồn tồn = (Thu nh p rịng Lãi c phi u ưu đãi) / (S lư ng c phi u thư ng + Nh ng kho n tương đương) T l l i nhu n trên doanh thu (ROS return on sales) th hi n t l thu h i l i nhu n trên doanh s bán đư c. Qua đĩ cho chúng ta bi t t l ph n trăm c a m i đơ la doanh s s đĩng gĩp vào l i nhu n. T l l i nhu n trên doanh thu đư c tính như sau: T l sinh l i trên doanh thu = L i nhu n rịng / Doanh thu thu n C nhà qu n lý và nhà đ u tư đ u nghiên c u k v xu hư ng t l l i nhu n trên doanh thu. N u t l này tăng, ch ng t khách hàng ch p nh n mua giá cao, ho c c p qu n lý ki m sốt chi phí t t, ho c c hai. Trái l i, t l l i nhu n trên doanh thu gi m cĩ th báo hi u chi phí đang vư t t m ki m sốt c a c p qu n lý, ho c cơng ty đĩ đang ph i chi t kh u đ bán s n ph m hay d ch v c a mình.
- Trong ví d v Cơng ty Amalgamated, xu hư ng t l l i nhu n trên doanh thu cho th y s t t gi m đáng k trong năm 2002: 2002 2001 2000 1999 10,9% 20,1% 17,4% 17,3% T i sao t l l i nhu n c a cơng ty này l i gi m g n m t n a vào gi a năm 2001 và 2002? M t cách đ thu h p câu tr l i là xác đ nh lo i chi phí ho c các kho n thu đã tăng tương ng v i doanh thu. Khi ki m tra các báo cáo thu nh p c a cơng ty, b n s th y r ng cơng ty đã n p thêm các kho n thu tương ng v i doanh thu năm 2002 nhi u hơn năm trư c (9,4% so v i 6,5%). Chúng ta cũng cĩ th nhìn vào giá v n hàng bán ra ho c chi phí ho t đ ng v i cùng cách th c như khi tìm ki m câu tr l i trên. Khơng gi ng thu , nh ng kho n này th hi n nh ng lĩnh v c quan tr ng mà c p qu n lý cơng ty đang ki m sốt. Các nhà đ u tư s d ng phân tích t su t sinh l i đ đánh giá kh năng thu nh p trong tương lai c a m t cơng ty. Như đã nêu trong ví d , các nhà qu n lý cĩ th s d ng nĩ đ xác đ nh nh ng lĩnh v c mà hi u su t ho t đ ng b h n ch đ ti n hành đi u ch nh. T su t ho t đ ng T su t ho t đ ng ch ra m c đ hi u qu c a m t t ch c trong vi c s d ng tài s n. Vi c s d ng tài s n hi u qu s làm gi m nhu c u đ u tư t các bên cho vay và ch s h u. Gi m đ u tư cũng đ ng nghĩa v i vi c gi m c r i ro l n chi phí. Hai t l ho t đ ng mà nhi u nhà qu n lý ph i thư ng xuyên đ i m t là kỳ thu ti n chưa thanh tốn và t l thay th t n kho. Kỳ thu ti n chưa thanh tốn (ho c h n thu) cho chúng ta bi t th i gian trung bình c n thi t đ thu trên doanh thu do cơng ty t o ra. Như đã th o lu n, kỳ thu kéo dài nghĩa là cơng ty c n nhi u v n lưu đ ng hơn đ th c hi n kinh doanh v n lưu đ ng ph i tr lãi
- s làm tiêu hao l i nhu n! Chúng ta tìm kỳ thu ti n chưa thanh tốn qua hai bư c. ð u tiên là xác đ nh doanh thu trung bình trong ngày b ng phép tính sau: Doanh thu trung bình ngày = Doanh thu thu n / 365 Chúng ta s d ng k t qu này đ đ t đư c m c tiêu cu i cùng: Kỳ thu ti n chưa thanh tốn = Kho n ph i thu / Doanh thu trung bình ngày V i h u h t các hình th c phân tích t su t, kỳ thu ti n chưa thanh tốn s phát huy hi u qu nhi u nh t khi chúng ta s d ng nĩ đ (1) so sánh cơng ty này v i cơng ty khác ho c v i nhĩm đ i th c nh tranh cùng ngành hay (2) ki m tra xu hư ng. Ví d , Gateway và đ i th Dell đ u là nh ng nhà s n xu t máy tính cá nhân theo đơn đ t hàng. C hai cùng bán s n ph m tr c ti p cho khách hàng. Mơ hình ho t đ ng c a hai cơng ty là như nhau. Do đĩ, vi c so sánh kỳ thu ti n chưa thanh tốn s cho ta bi t đư c cơng ty nào thu ti n n hi u qu hơn. Tương t , chúng ta cĩ th ki m tra xu hư ng c a kỳ thu ti n m t trong hai ho c c hai cơng ty đ xác đ nh xem li u th i h n thu ng n hơn hay dài hơn. T l thay th t n kho l i là m t t l khác mà nhi u nhà qu n lý c n quan tâm đ n. Vi c xác đ nh s l n bán và thay th hàng t n kho trong m t năm cho phép đánh giá kh năng thanh tốn b ng ti n và kh năng doanh nghi p đĩ chuy n hàng t n kho thành ti n m t cách nhanh chĩng n u đi u đĩ là c n thi t. T c đ thay th t n kho ch m thư ng d n đ n tình tr ng cĩ quá nhi u v n b chơn trong hàng t n kho. ði u này gây t n nhi u chi phí, và đ i v i hàng k thu t và đ ph ki n, cĩ th tr thành hàng t n kho l i th i. L i nhu n ch đư c c i thi n khi b n cĩ th bán h t tồn b hàng trong kho càng s m càng t t. B n cĩ th tính t c đ thay th t n kho b ng cách l y giá v n hàng bán chia cho chi phí t n kho. N u chi phí t n kho thay đ i đáng k t đ u kỳ đ n cu i kỳ, b n nên tính ho c ư c tính lư ng t n kho trung bình cho c kỳ. ðơn gi n, b n cĩ th c ng lư ng t n kho
- đ u kỳ và t n kho cu i kỳ và l y 1/2 t ng đĩ làm lư ng t n kho trung bình cho c kỳ. Cơng th c như sau: T l thay th t n kho = Giá v n hàng bán / T n kho trung bình M c đ thay th t n kho nào th hi n vi c qu n lý hi u qu ? Khơng cĩ câu tr l i tồn di n cho câu h i này, vì t l thay th t n kho mang tính đ c trưng theo ngành. Ví d , v i vi c bán l t p ph m, t l thay th t n kho c c kỳ cao. Ngư c l i, m t đ i lý bán xe ơ tơ ch cĩ th thanh lý hàng t n kho vài tu n m t l n. M t ngư i bán l nh c c cĩ th thanh lý hàng t n kho ba ho c b n l n m i năm. Vì th , đi u quan tr ng là ph i ki m tra xu hư ng thay th t n kho cũng như m c thay th t n kho c a m t doanh nghi p so v i các đ i th c nh tranh cùng ngành. T su t kh năng thanh tốn n Khi m t doanh nghi p khơng cĩ kh năng đáp ng các nghĩa v tài chính (ví d : khơng th thanh tốn các hĩa đơn), doanh nghi p đĩ đư c xem là khơng cĩ kh năng thanh tốn n . Vì tình tr ng khơng cĩ kh năng thanh tốn n s d n đ n vi c tài s n doanh nghi p b t ch biên, cĩ th d n đ n phá s n, ho c th m chí ph i đĩng c a doanh nghi p, nên các nhà đ u tư và các ch n nghiên c u r t k t su t v kh năng thanh tốn n c a doanh nghi p mà h chu n b đ u tư ho c cho vay. B ng cách đo kh năng thanh tốn n c a doanh nghi p khi n đ n h n, t su t v kh năng thanh tốn n ch rõ kh năng tr n c a doanh nghi p. Thu t ng kh năng thanh tốn n trong tài chính cĩ nghĩa là m c đ mà tài s n c a cơng ty s n sàng đư c chuy n đ i thành ti n đ thanh tốn n . Cĩ hai phương pháp đánh giá ph bi n là h s kh năng thanh tốn n ng n h n và h s kh năng thanh tốn n nhanh. Cơng th c c a h s kh năng thanh tốn n ng n h n khá đơn gi n: H s kh năng thanh tốn n ng n h n = Tài s n lưu đ ng / N ng n h n
- H s kh năng thanh tốn n ng n h n mà m t cơng ty ho t đ ng hi u qu c n duy trì ph thu c vào m i quan h gi a dịng ti n thu vào và nhu c u thanh tốn b ng ti n. M t cơng ty cĩ dịng ti n thu vào n đ nh và liên t c ho c các ngu n v n kh d ng khác, như ngành d ch v cơng ích ho c cơng ty xe taxi, cĩ kh năng đáp ng các kho n n hi n t i đ n h n m t cách d dàng dù cho h s kh năng thanh tốn n ng n h n khơng cao, ch ng h n 1,1 (cĩ nghĩa là c 1,0 USD t các kho n n ng n h n thì cơng ty thu đư c 1,1 USD trong tài s n lưu đ ng). M t khác, m t cơng ty cĩ chu kỳ phát tri n và s n xu t s n ph m dài c n ph i duy trì h s kh năng thanh tốn n ng n h n l n hơn. ð xác đ nh kh năng thanh tốn tuy t đ i b ng ti n c a m t doanh nghi p, chuyên viên phân tích cĩ th đi u ch nh h s kh năng thanh tốn n ng n h n b ng cách l y tài s n lưu đ ng tr đi t t c các m c khơng th thanh tốn b ng ti n. H s này, cịn g i là h s kh năng thanh tốn n nhanh, đư c tính b ng cách l y v n kh d ng (ti n m t, ch ng khốn bán đư c, và các kho n ph i thu) chia cho các kho n n ng n h n, khơng bao g m lư ng t n kho. H s kh năng thanh tốn n nhanh = V n kh d ng / N ng n h n Nhưng cĩ m t ngh ch lý là m t cơng ty cĩ th cĩ nhi u tài s n b t đ ng s n, trang thi t b , máy mĩc, xe c , nhà kho v i lư ng hàng t n kho nhi u nhưng v n g p r i ro khơng cĩ kh năng thanh tốn n n u h s c a tài s n lưu đ ng (v n kh d ng) khơng đ đáp ng nhu c u thanh tốn các hĩa đơn đ n h n. Các cơng ty cho vay khơng mu n nh n thanh tốn b ng xe c , máy mĩc, h mu n đư c tr b ng ti n. Như đã th o lu n, m c đ các kho n n và n dài h n h tr doanh nghi p đ i l p v i ph n v n gĩp c a ch s h u đư c g i là địn b y tài chính. M t cơng ty cĩ t l vay n cao so v i v n gĩp c a c đơng đư c xem là cĩ địn b y tài chính cao. ð i v i ch s h u, l i th c a vi c n nhi u là t l l i nhu n trên v n đ u tư th c t cĩ th cao hơn m t cách b t tương x ng khi cơng ty t o ra l i nhu n. M t khác, t l vay n cao s cĩ h i khi dịng ti n gi m, vì lãi su t trên n là n ph i tr trên h p đ ng cĩ nghĩa là dù tình hình kinh doanh t t hay x u thì đ u ph i thanh tốn. M t cơng ty cĩ th b phá s n do b thúc ép thanh tốn lãi đ n h n trên kho n n cịn t n đ ng.
- T l n đư c s d ng r ng rãi trong phân tích tài chính vì nĩ cho bi t tác đ ng c a địn b y tài chính. Cĩ nhi u cách tính, nhưng đây ch nêu ra hai cách. Cách đơn gi n nh t là: T l n = T ng n / T ng tài s n B n cũng cĩ th tính t l n so v i v n c ph n b ng cách chia t ng s n ph i tr cho v n gĩp c a các c đơng: T l n trên v n c ph n = T ng n ph i tr / V n c ph n Các chuyên viên phân tích ph i c n th n khi gi i thích các ch s này vì khơng cĩ phép đo nào chính xác tuy t đ i. V y nên khi b n nghe ai nĩi “T l n trên v n ch s h u c a cơng ty là 1/2 (ho c 50%)”, b n nên h i ngư i đĩ xem n đây bao g m nh ng gì. N đư c c p v n tồn b , t c là t t c các kho n n cĩ tính lãi su t, cĩ th là thư c đo n t t nh t. Thơng thư ng, khi t l này tăng, l i nhu n cho ch s h u cũng tăng, nhưng đ ng th i cũng cĩ r i ro. Các ch n hi u r t rõ m i quan h này nên thư ng đưa ra nh ng h n ch c th trong m c cho vay; n u vư t ra các m c h n ch đĩ h s khơng cho vay. Các ch n cũng s d ng t l bù đ p lãi su t đ ư c tính m c đ an tồn khi cho các doanh nghi p tư nhân vay ti n. H u h t m i cơng ty đ u cam k t s thanh tốn ti n m t n u cĩ kh năng thanh tốn n . Thanh tốn lãi su t là m t trong nh ng cam k t này. H s đo kh năng thanh tốn lãi su t c a m t doanh nghi p đư c g i là t l bù đ p lãi su t. Cơng th c tính như sau: T l bù đ p lãi su t = L i nhu n trư c thu và lãi vay / Chi phí lãi su t S l n thanh tốn lãi su t đư c chi tr b i thu nh p trư c thu (EBIT) th hi n m c đ mà thu nh p khơng gây ra tình tr ng khơng thanh tốn đư c n . Trong nhi u trư ng h p, đây khơng ph i là vi c ki m tra kh năng thanh tốn n . Ví d , n u ph i c t gi m
- m t n a EBIT vì suy thối ho c m t nguyên nhân khác, li u doanh nghi p cĩ cịn đ thu nh p đ thanh tốn n lãi hay khơng? D báo theo phân tích t su t M c dù chuyên viên phân tích ho c ngư i ra quy t đ nh hi u rõ vi c phân tích t su t, nhưng vi c s d ng tùy ti n các t su t tài chính cĩ th gây nguy hi m. Ch đưa ra quy t đ nh d a trên m t m c t su t t i thi u hay c th cĩ th d dàng đánh m t cơ h i ho c th t b i. Ngay c t su t t t nh t cũng khơng h n luơn ch ra đư c tình tr ng tài chính ho c cơng vi c kinh doanh c a doanh nghi p đĩ cĩ t t hay khơng. Các t su t gi a nh ng l n đánh giá tương t nhau trong các báo cáo tài chính cĩ th b nh hư ng b i s khác bi t trong th c ti n k tốn ho c b i nh ng mánh khĩe cĩ ch ý. S l ng l o v i các t su t cĩ th b thao túng và m i nguy hi m trong vi c s d ng chúng làm tiêu chu n cĩ th khi n nhi u nhà phân tích t p trung vào xu hư ng t su t. Khi b n quan sát m t xu hư ng t su t, b n cĩ th đ t câu h i t i sao l i x y ra xu hư ng như v y. Ví d , n u h s kh năng thanh tốn n ng n h n hàng quý tăng d n, b n s mu n bi t nguyên nhân t i sao và ý nghĩa c a k t qu này. Câu tr l i cho nh ng câu h i này thư ng khơng n m trong các b ng báo cáo tài chính. Tương t v y, n u ch đơn gi n là đ i chi u t su t gi a các cơng ty, b n cĩ th cho ra nh ng k t lu n sai l m. Tính đa d ng c h u trong th c ti n k tốn hi n hành cĩ th hi u r ng nh ng t su t c a các doanh nghi p khác nhau là khơng th đem ra so sánh đư c. B n cĩ th so sánh gi a các cơng ty, nhưng ph i c n th n và c nh giác nh ng khác bi t n đ ng sau các phương pháp k tốn. Các báo cáo tài chính theo đ nh d ng t l ph n trăm ð x lý t t hơn đ i v i hi u su t hay thay đ i c a m t doanh nghi p theo th i gian, đ so sánh các doanh nghi p v i nhau, nhi u nhà phân tích đã t o ra các báo cáo tài chính, trong đĩ b ng cân đ i k tốn và báo cáo l i nhu n đư c th hi n dư i d ng t l ph n trăm.
- Ví d , trong b ng cân đ i k tốn d ng t l ph n trăm, m i m c tài s n, n ph i tr và v n ch s h u đư c th hi n b ng t l ph n trăm c a t ng tài s n. Trong báo cáo l i nhu n d ng t l ph n trăm, doanh thu bán hàng đư c đ nh 100%, và m i m c đư c th hi n b ng m t t l ph n trăm doanh s . Ví d , chi phí hàng bán chi m 40% doanh s , l i nhu n thu n chi m 10% doanh s . Báo cáo tài chính bi u di n dư i d ng t l ph n trăm giúp ngư i s d ng d dàng so sánh các cơng ty cĩ quy mơ khác nhau, cho phép các chuyên gia phân tích t p trung vào năng su t ho t đ ng, so sánh các cơng ty đ i th cùng ngành. B n cĩ th s d ng các b ng cân đ i k tốn d ng ph n trăm đ gi i đáp nhi u câu h i quan tr ng như: + Cơng ty nào cĩ t l ph n trăm n và t ng tài s n cao nh t? + Cơng ty nào cĩ lư ng t n kho so v i t ng tài s n cao nh t ? + Cơng ty nào cĩ t l ph n trăm tài s n trong tài s n c đ nh (như đ t đai, b t đ ng s n và trang thi t b ) cao hơn? B n cĩ th so sánh các cơng ty b ng cách s d ng báo cáo l i nhu n d ng t l ph n trăm. Cĩ l h u ích hơn c là so sánh k t qu báo cáo l i nhu n c a cùng m t cơng ty t năm này qua năm khác. Ví d , hãy xem báo cáo l i nhu n nêu trong b ng 2 1. Báo cáo l i nhu n trong ba năm cho th y giá v n hàng hĩa c a cơng ty so v i doanh thu thu n đang m c cân b ng. Nhìn chung, chi phí bán hàng và chi phí qu n lý doanh nghi p th hi n dư i d ng t l ph n trăm doanh s n đ nh trong kỳ h n ba năm. Là m t nhà phân tích, b n đang tìm nh ng ch s cho th y đi u gì đang di n ti n đúng và sai trong nh ng con s này. ðây là nh ng đi m mà chúng ta khơng th y đư c trong m t trư ng h p đ c bi t nào đĩ. Ví d , n u các chi phí bán hàng, chi phí qu n lý doanh nghi p dư i d ng t l ph n trăm cĩ xu hư ng tăng, b n cĩ th mu n bi t nguyên nhân. Là m t nhà qu n lý, b n cũng mu n tìm hi u nguyên nhân g c r và th c hi n nh ng hành đ ng c n thi t đ đ o ngư c xu hư ng này.
- T phép đo tài chính đ n b ng ghi cân đ i Các phép đo tài chính như thu nh p trên m i c phi u và t l l i nhu n trên doanh thu, cho chúng ta bi t nhi u đi u v tình hình ho t đ ng kinh doanh cũng như các th h nhà doanh nghi p đã n l c qu n lý b ng cách dùng nh ng phép đo này. Nhưng nh ng phép đo truy n th ng này khơng ph i là nh ng đi m nh n đ làm đ ng l c thúc đ y s vi c phát tri n, mà chúng là k t qu c a hàng lo t các ho t đ ng khác. Chúng là nh ng c t m c đ t đĩ nhìn l i, là s n ph m c a các ho t đ ng trong quá kh . T hơn n a, phép đo này cĩ th đưa ra nh ng tín hi u sai l m. Ví d , các s đo l i nhu n cĩ v t t trong năm nay cĩ th là k t qu c a vi c c t gi m nhi u ho t đ ng phát tri n s n ph m m i và hu n luy n nhân viên. Nhìn b ngồi, vi c kinh doanh r t kh quan, nhưng nh ng kho n c t gi m này s gây t n h i nghiêm tr ng đ n l i nhu n c a doanh nghi p đĩ trong tương lai. Do b c n tr b i s thi u th a đáng c a các h th ng đo lư ng hi u su t ho t đ ng truy n th ng, m t s nhà qu n lý chuy n s t p trung t thu nh p trên m i c phi u và t l l i nhu n trên v n ch s h u sang các ho t đ ng kinh doanh t o ra các kho n này. Nh ng nhà qu n lý này theo phương châm “Hãy c i thi n ho t đ ng, thành qu s theo sau”. Tuy nhiên, s c i thi n nào đĩng vai trị quan tr ng nh t? ðâu là đ ng l c th t s d n đ n hi u su t ho t đ ng lâu dài và m u ch t? ð tr l i cho câu h i này, Robert Kaplan và David Norton đã ti n hành nghiên c u m t s doanh nghi p đư c x p hàng đ u. T k t qu nghiên c u, h đã phát tri n m t b ng ghi cân đ i m t h th ng đo lư ng đánh giá hi u su t ho t đ ng m i giúp các nhà qu n lý c p cao cĩ m t cái nhìn nhanh chĩng nhưng tồn di n v kinh doanh. B ng ghi cân đ i c a h g m các s đo tài chính th hi n k t qu nh ng hành đ ng đã th c hi n trong quá kh . Và ngồi ra, nĩ cịn b sung vào các ch s này ba phương pháp đánh giá ho t đ ng liên quan tr c ti p đ n vi c th a mãn khách hàng, các quy trình n i b , năng l c h c h i và phát tri n c a doanh nghi p nh ng ho t đ ng tác đ ng đ n hi u su t ho t đ ng tài chính trong tương lai.
- Kaplan và Norton đã so sánh b ng ghi cân đ i v i các s li u ghi trong bu ng lái máy bay như sau: “ð i v i m t nhi m v ph c t p như đ nh v đư ng đi và lái máy bay, các phi cơng c n thơng tin chi ti t v nhi u v n đ liên quan đ n chuy n bay. H c n thơng tin v nhiên li u, t c đ bay, đ cao, v trí phương hư ng, đích đ n, và các ch s khác tĩm t t v mơi trư ng hi n t i và d đốn. Ch d a vào m t y u t đơn nh t là c c kỳ nguy hi m. Tương t như v y, tính ph c t p c a cơng tác qu n lý doanh nghi p ngày nay địi h i các nhà qu n lý ph i cĩ kh năng nhìn th y ho t đ ng c a doanh nghi p trong nhi u lĩnh v c cùng m t lúc”. B ng ghi cân đ i c a Kaplan và Norton s d ng b n quan đi m đ đánh giá hi u su t ho t đ ng và khuy n khích cơng tác qu n lý. Nhìn chung, nh ng quan đi m này giúp c p qu n lý tr l i k p th i b n câu h i chính sau: + Khách hàng nhìn nh n chúng ta như th nào? (quan đi m khách hàng) + Chúng ta ph i làm gì đ tr nên t t hơn? (quan đi m n i b cơng ty) + Chúng ta cĩ th ti p t c c i thi n và t o ra giá tr khơng? (quan đi m h c h i và đ i m i) + Chúng ta quan tâm đ n c đơng như th nào? (quan đi m tài chính) Hình 2 1 th hi n m i liên h gi a b n quan đi m này. L i th c a b ng ghi cân đ i so v i các phương pháp đánh giá truy n th ng là ba trong s b n quan đi m nêu trên (khách hàng, đ i m i, n i b ) là địn b y mà các nhà qu n lý cĩ th s d ng đ c i thi n k t qu trong tương lai. Tuy nhiên, b t l i c a phương pháp này là khơng th cơng b r ng rãi, và như th vi c so sánh đ i chi u các doanh nghi p đ i th c nh tranh khơng th th c hi n đư c. Ngồi ra, phương pháp này khơng giúp các phân tích c a chúng ta d báo xu hư ng hàng năm trong m t s lĩnh v c c th c a ho t đ ng doanh nghi p, như t l thay th hàng t n kho và kh năng thanh tốn n . Tuy nhiên, n u k t h p c hai, b ng ghi cân đ i và phương pháp phân tích t l truy n th ng cĩ th giúp các nhà qu n lý hi u và c i thi n ho t đ ng c a h .
- Tĩm t t Các báo cáo tài chính giúp b n bi t đư c đi m m nh và đi m y u c a m t doanh nghi p, cũng như các khía c nh khác nhau v hi u su t ho t đ ng c a doanh nghi p đĩ. Nhưng khơng ch d ng l i đĩ, ngư i đ c báo cáo tài chính ph i nghiên c u, so sánh và phân tích đ cĩ th hi u đư c. Chương này giúp b n bi t cách s d ng các t su t và các báo cáo d ng t l ph n trăm đ hi u rõ v kh năng sinh l i, các ho t đ ng kinh doanh chính, kh năng thanh tốn n , và cơ c u n c a m t doanh nghi p. ð c bi t, c n quan tâm đ n ba ch s sau: + Các t su t sinh l i. Liên quan đ n m c thu nh p ki m đư c t các ngu n tài chính đư c s d ng. Các t l này bao g m t l l i nhu n trên t ng tài s n (ROA), t l l i nhu n trên v n c ph n (ROE), và thu nh p trên m i c phi u (EPS). + Các t su t ho t đ ng. Th hi n tính hi u qu c a vi c s d ng tài s n. Kỳ thu ti n chưa thanh tốn và t l thay th t n kho đ u đư c xem là t su t ho t đ ng. + H s kh năng thanh tốn n . Th hi n kh năng doanh nghi p đáp ng các nghĩa v tài chính. T su t này bao g m: h s kh năng thanh tốn n ng n h n, h s kh năng thanh tốn n nhanh, t l n , t l n trên v n ch s h u và t l bù đ p lãi su t. ði u đáng ti c là các báo cáo tài chính th hi n quá kh và b h n ch nghiêm ng t đ i v i các phép đo tài chính. Là m t nhà qu n lý, b n c n các thơng s ch d n và các chu n m c tính tốn phi tài chính đ hi u và d n d t doanh nghi p. Chương này đã gi i thi u v b ng ghi cân đ i mà nhi u cơng ty áp d ng đ h tr cho các phép đo tài chính c a mình. Tài chính dành cho ngư i qu n lý Chương 3 Print Email to friend Add comment
- Rate it Rate it Views: 284 Votes: 0 Comments: 0 Posted: 17 Dec, 2007 by: Admin A. Updated: 03 Jan, 2008 by: Admin A. Các khái ni m k tốn quan tr ng Chương 1 và chương 2 đã gi i thích v các báo cáo tài chính đư c doanh nghi p s d ng và hư ng d n cách s d ng chúng đ đánh giá ho t đ ng qu n lý và tính hi u qu tài chính c a doanh nghi p. N m v ng các báo cáo này s giúp b n r t nhi u trong cơng vi c c a mình. Là ngư i s d ng các thơng tin tài chính, b n cũng s cĩ l i n u hi u m t s khái ni m k tốn hình thành nên báo cáo tài chính. Chương này s giúp b n cĩ đư c cái nhìn khái quát v k tốn M , qua đĩ hi u đư c nh ng khái ni m k tốn quan tr ng. Các nguyên t c k tốn đư c th a nh n r ng rãi B n ph i hi u r ng các giá tr đư c trình bày trong các báo cáo tài chính đ u đư c rút ra t h th ng k tốn doanh nghi p. H th ng này đư c l p ra đ ghi chép, phân lo i và báo cáo nhi u ho t đ ng giao d ch ti n t c a doanh nghi p d a trên nh ng nguyên t c k tốn đư c th a nh n r ng rãi (GAAP generally accepted accounting principles). GAAP g m các quy ư c, lu t l và các th t c đã đư c phê duy t theo tiêu chu n k tốn c a qu c gia. Các doanh nghi p ph i tuân th nh ng nguyên t c này khi th c hi n vi c k tốn cho các ho t đ ng kinh doanh cũng như trình bày k t qu trong các báo cáo tài chính. Vi c tuân th các tiêu chu n này giúp các c đơng, nhà đ u tư, ngư i cho vay, khách hàng và cơ quan ban hành quy ch đ m b o r ng nh ng gì h th y là nh ng thơng s ghi chép chính xác và minh b ch v các ho t đ ng kinh doanh chính.
- Các báo cáo tài chính c a các cơng ty tham gia sàn giao d ch ch ng khốn đư c ki m tốn b i các chuyên viên k tốn đ c l p cĩ b ng ch ng nh n. Các ki m tốn viên này ki m tra s sách k tốn c a cơng ty, nh n xét tính cơng b ng và nh t quán trong các báo cáo tài chính c a cơng ty cũng như m c đ tuân th các nguyên t c k tốn đư c th a nh n r ng rãi. Vi c ki m tốn đư c l p ra đ mang l i s đ m b o “h p lý” r ng các báo cáo tài chính trình bày rõ ràng các ho t đ ng tài chính c a m t cơng ty. Tuy nhiên, đây khơng ph i là s đ m b o tuy t đ i vì ki m tốn viên ch ki m tra b ng ch ng d a trên s li u th ng kê. Các ki m tốn viên khơng ki m tra t ng giao d ch và s lư ng giao d ch. M t s ph n trong báo cáo thư ng niên c a cơng ty khơng đư c ki m tốn ví d , thư thơng báo c a ch t ch h i đ ng qu n tr g i các c đơng, các th o lu n và phân tích k t qu c a c p qu n lý, và thơng tin v giá c phi u. K tốn ti n và K tốn d n tích TT Các cơng ty cĩ th dùng k tốn ti n hay k tốn d n tích. Nhưng khi đã quy t đ nh dùng lo i nào, h ph i s d ng nh t quán lo i k tốn đĩ. K tốn ti n ghi chép các kho n thu chi khi s d ng ti n. Nhi u cơng ty nh s d ng phương pháp này vì nĩ đơn gi n và cho phép ch s h u linh đ ng trong vi c qu n lý thu nh p ch u thu . Nghiên c u tình hu ng: K tốn ti n khi thu chi b ng ti n m t Leo là nhà văn t do. Anh s d ng k tốn ti n trong cơng vi c kinh doanh c a mình. Năm v a qua, cơng vi c c a anh r t phát đ t nhưng hi n anh đang lo l ng v các kho n thu mà anh ph i đĩng n u anh b x p vào nhĩm đĩng thu vì cĩ m c thu nh p cao. Anh bi t cĩ hai cách gi m thu nh p ch u thu cho năm này: (1) cho khách hàng
- hỗn vi c thanh tốn cho đ n năm thu k ti p, và (2) tăng chi phí ti n m t cĩ th kh u tr thu trong năm thu này. Vì v y, khi đ n tháng 12, Leo quy t đ nh cho hai khách hàng hỗn vi c thanh tốn đ n cu i tháng. B ng cách này, anh s nh n đư c ti n vào kho ng gi a tháng M t c a năm thu k ti p. Anh cũng nghĩ đ n nh ng mĩn hàng anh s mua trong nh ng tháng t i: tem, máy vi tính m i, văn phịng ph m, tài li u tham kh o Anh mua nh ng mĩn hàng này trư c ngày 31 tháng 12. Chi phí này đư c ghi thành tiêu phí ti n m t trong năm nay đi u này giúp Leo gi m thêm thu nh p ch u thu c a mình. K tốn d n tích ghi chép các nghi p v phát sinh b t k cĩ th c thu th c chi ti n hay khơng. H u h t các cơng ty đ u s d ng k tốn d n tích. H th ng này cho phép k t h p t t hơn gi a doanh thu và chi phí liên quan. ði u này giúp cơng ty hi u nguyên nhân và k t qu th c t c a các ho t đ ng kinh doanh. Vì v y, doanh thu đư c ghi nh n trong su t th i kỳ di n ra các ho t đ ng kinh doanh, và chi phí đư c ghi nh n trong cùng th i kỳ v i doanh thu liên quan. Hãy xem xét ví d , Cơng ty Amalgamated cĩ th ghi 20.000 USD trong m c doanh thu t các đơn đ t hàng mĩc áo trong m t năm thu , dù các đơn hàng này chưa đư c thanh tốn cho đ n sang năm thu ti p theo. Ngồi ra, vi c ghi nh n các chi phí v t li u c n thi t cho nh ng đơn hàng này đư c th c hi n khi ho t đ ng đ t hàng hồn t t. M t k t qu thú v n a c a k tốn d n tích là kh năng gi i quy t các chi phí tr trư c. M t s cơng ty thư ng thuê b t đ ng s n nhi u năm và mua b o hi m thanh tốn m t l n. Nh ng chi phí này đư c g i là chi phí tr trư c. Khi v a th c hi n xong giao d ch, chi phí này đư c ghi vào b ng cân đ i k tốn thành m t kho n ch ng h n như b o hi m tr trư c. Ph n thanh tốn c a m i năm đư c tính chi phí khi đư c s d ng. Ví d , n u Amalgamated mua m t h p đ ng b o hi m tài s n th i h n hai năm v i chi phí 6.000 USD trong năm 2002, thì 3.000 USD s đư c tính là chi phí trong báo cáo thu nh p năm 2002 và kho n ng trư c cho năm 2003 s đư c ghi là tài s n tr trư c
- trong b ng cân đ i k tốn. Nghiên c u tình hu ng: K tốn d n tích phù h p v i chi phí ho t đ ng T i Cơng ty Amalgamated chuyên s n xu t giá treo ki u nhánh g c, kho n thu t m t đơn hàng đư c ghi vào s sách khi m i chi c giá treo đư c v n chuy n đ n khách hàng dù khách hàng chưa thanh tốn ngay. Tương t , n u Amalgamated nh p 2.000 chi c mĩc b ng đ ng t cơng ty cung ng đã ký h p đ ng, chi phí nh p mĩc này cũng chưa đư c thanh tốn ngay. ðúng hơn là chúng đư c thanh tốn t ng đơn v s n ph m: n u m t cái giá treo c n năm chi c mĩc đ ng, cơng ty s thanh tốn ti n m t l n cho năm chi c mĩc này khi m i s n ph m giá treo hồn ch nh đư c giao cho khách hàng. K tốn hàng t n kho T n kho là tồn b ngu n vào quy trình s n xu t như hàng cung ng, nguyên v t li u, ph tùng mà cơng ty dùng trong ho t đ ng kinh doanh, ngồi ra cịn bao g m c cơng vi c đang đư c th c hi n hàng hĩa đang trong nhi u giai đo n s n xu t khác nhau cũng như thành ph m đang ch xu t kho đem bán ho c v n chuy n đ n khách hàng. ð i v i nhi u cơng ty, hàng t n kho đư c xem là tài s n lưu đ ng quan tr ng. K tốn t n kho cĩ hai khía c nh đáng lưu ý. Th nh t, ph i xác đ nh chi phí hàng t n đư c thu mua hay s n xu t. Chi phí này sau đĩ đư c đưa vào tài kho n t n kho cho đ n khi s n ph m đư c xu t kho đem bán. Khi s n ph m đã đư c v n chuy n ho c phân ph i đ n tay khách hàng, chi phí này đư c ghi thành tiêu phí trong báo cáo thu nh p như m t ph n c a giá v n hàng bán. ð hi u thêm v quy trình k tốn hàng t n kho, hãy tư ng tư ng các chi phí đi vào tài kho n t n kho và sau đĩ đư c chuy n kh i tài kho n này và tính cho giá v n hàng bán
- trong báo cáo thu nh p. Khi s n ph m đư c chuy n vào kho và sau đĩ đư c l y ra đ phân ph i đ n tay khách hàng, chi phí t n kho s đư c chuy n vào m t tài kho n r i l y ra sau t đĩ. Tuy nhiên, b n c n ph i nh n th y r ng nh ng dịng ti n này khơng c n ph i song song nhau nghĩa là, dịng chi phí vào và ra kh i tài kho n t n kho khơng c n ph i đ t đúng th t như lưu lư ng hàng nh p và xu t kho. Như đư c trình bày dư i đây, chúng ta cĩ th quy t đ nh trư c h t s d ng các m t hàng t n kho nh n đư c g n đây nh t vì nĩ giúp chúng ta ư c tính chi phí th c t hơn. Lưu chuy n chi phí t n kho Tho t nhìn, b n cĩ th th y khơng c n thi t đưa ra gi đ nh v vi c chi phí lưu chuy n như th nào qua tài kho n t n kho. Chi phí c a m i m t hàng đư c đ t vào kho cĩ th đư c ghi tr c ti p vào tài kho n; và khi s n ph m đư c l y kh i kho, chi phí này b lo i tr kh i tài kho n. B ng cách đĩ, chi phí đư c tích lũy trong tài kho n này cĩ th hồn tồn kh p v i các m t hàng cịn t n kho, và chi phí hàng bán cĩ th b ng t ng chi phí c a m i m t hàng đư c bán đ n tay khách hàng. M t h th ng chi phí t n kho như v y đư c g i là h th ng nh n d ng đích danh. Vi c nh n d ng đích danh m i m t hàng trong kho tương đ i d n u m i m t hàng cĩ tính riêng bi t, như tác ph m ngh thu t ho c m t đ g s n xu t theo đơn đ t hàng, ho c n u m i m t hàng cĩ mã s nh n d ng riêng, như xe ơ tơ. Tuy nhiên, s nh n d ng đích danh khơng th c t khi các m t hàng t n kho khơng th xác đ nh là riêng bi t, ví d : lúa mì, vi m ch máy tính, hay mĩc đ ng đ s n xu t giá treo c a Cơng ty Amalgamated. Trong nh ng trư ng h p này, các k tốn viên thư ng gi đ nh s lưu chuy n chi phí thơng qua tài kho n t n kho khơng nh t thi t liên quan đ n vi c lưu chuy n th c t c a hàng hĩa. V n đ k tốn đ i v i nh ng m t hàng t n kho gi ng nhau đ ng lo t r t ph c t p do cĩ th cơng ty đã thanh tốn chúng v i nhi u giá khác nhau. Ví d , Cơng ty Amalgamated cĩ 5.000 mĩc đ ng n m trong kho. Do l m phát và m t s y u t khác,
- cơng ty ph i tr 0,1 USD cho 1.500 chi c, 0,12 USD cho 2.000 chi c, và 0,08 USD cho 1.500 chi c cịn l i. V y khi cơng nhân s d ng 200 chi c đ ráp vào giá treo, chi phí nào s đư c tính vào giá hàng bán? Nhìn chung, mĩc nào cũng gi ng nhau ngo i tr đơn hàng và chi phí tính cho Amalgamated. Cĩ ba phương pháp chung đư c s d ng trong vi c tính tốn chi phí t n kho là: bình quân gia quy n, nh p trư c xu t trư c (FIFO), và nh p sau xu t trư c (LIFO). M t cơng ty cĩ th ch n b t kỳ m t trong ba phương pháp nêu trên và s d ng nh t quán cho m i phân lo i t n kho, b t k hàng hĩa đư c nh p và xu t kho như th nào. S d ng phương pháp bình quân gia quy n địi h i b n ph i tính đơn giá v n bình quân c a các m t hàng t n kho đ u kỳ c ng v i nh ng v t li u đã mua trong kỳ k tốn nh m xác đ nh giá v n hàng bán và hàng t n kho cịn l i cu i kỳ. ðơn giá v n bình quân thư ng đư c cho là đơn giá đ i di n cho tồn b m t hàng cĩ s n đ bán trong kỳ k tốn. Thay vì đ i đ n cu i kỳ k tốn đ tính đơn giá v n bình quân, m t s cơng ty dùng giá v n đơn v đã đư c xác đ nh trư c c a t t c các ho t đ ng x y ra trong su t th i kỳ k tốn. ðây là h th ng đ nh giá tiêu chu n và là bi n th c a phương pháp bình quân gia quy n. B t kỳ s khác bi t nào gi a đơn giá v n bình quân th c t và đơn giá tiêu chu n đã đư c xác đ nh trư c trong su t m t kỳ thư ng đư c c ng vào ho c tr ra kh i giá v n hàng bán cho kỳ đĩ. Phương pháp nh p trư c xu t trư c (FIFO), đư c th c hi n d a trên cơ s gi đ nh r ng, s hàng xu t ra khi cĩ giao d ch mua bán là s hàng c a l n nh p trư c. Như v y, giá v n hàng t n kho cu i kỳ đư c tính theo giá c a l n nh p sau. Phương pháp nh p sau xu t trư c (LIFO) trái ngư c v i phương pháp FIFO. Phương pháp này đư c th c hi n d a trên cơ s gi đ nh r ng s hàng xu t ra là s hàng c a l n nh p sau. Như v y, giá v n hàng t n kho cu i kỳ đư c tính theo giá c a l n nh p trư c. M t s nư c khơng cho phép s d ng phương pháp LIFO. Tuy nhiên, phương pháp này
- đư c s d ng khá ph bi n t i M . M t lý do quan tr ng cho s ph bi n này vì LIFO là bi n pháp hi u qu hơn đ đánh giá giá v n t n kho hi n t i. Khi các giá v n này h p v i doanh thu bán hàng hi n t i, c nhà đ u tư l n nhà qu n lý đ u hi u rõ hơn đi u gì đang x y ra trong doanh nghi p. M t lý do khác n a cho vi c s d ng ph bi n LIFO là l m phát thư ng làm cho hàng t n đư c mua hi n t i đ t đ hơn. Giá v n tăng này làm gi m kh năng sinh l i t vi c bán hàng, kéo theo gi m n thu ph i tr . ðĩ là lu t ð i v i h u h t các phương pháp k tốn, lu t thu c a M khơng yêu c u s d ng cùng m t phương pháp trong các báo cáo tài chính do cơng ty phát hành cho các c đơng, cũng như trong các báo cáo tài chính v thu . Tuy nhiên, LIFO là trư ng h p ngo i l . M t cơng ty khi s d ng phương pháp LIFO nh m ti t ki m thu ph i đ ng th i s d ng phương pháp LIFO trong các báo cáo c a mình phát hành cho các c đơng. Vì lý do này, vi c n p thu th p cũng cĩ đi m b t l i: sau này c p qu n lý ph i báo cáo v i các c đơng v nh ng kho n thu nh p th p hơn so v i trư ng h p s d ng m t phương án gi đ nh t n kho thay th . ð hi u thêm v s nh hư ng c a ba phương pháp bình quân gia quy n, LIFO, và FIFO đ i v i giá v n hàng bán, hãy xem ví d sau. Cơng ty Amalgamated lưu kho m t s mĩc dùng đ s n xu t giá treo cao c p v i s lư ng cĩ h n. Trong năm 2002, do giá đ ng tăng, giá ph i tr cho các nhà cung ng nh ng chi c mĩc lo i này cũng tăng đáng k . Giá này trong năm 2002 đư c tính như sau: 1 tháng 2 50 x 6,00 USD 300 USD 1 tháng 4 50 x 7,50 USD 375 USD 1 tháng 5 50 x 8,50 USD 425 USD 1 tháng 7 50 x 9,00 USD 450 USD
- 1 tháng 10 50 x 10,50 USD 525 USD T ng c ng 2.075 USD Trư c năm 2002, giá c n đ nh. Vào tháng 1 năm 2002, cơng ty cịn 29 mĩc đ ng, m i mĩc cĩ chi phí 5 USD. Cu i năm, con s t n kho này tăng lên thành 54 cái. N u t n kho đư c đ nh giá đ nh kỳ, giá tr t n kho xét theo giá g c và giá mĩc bán ra ph thu c vào gi đ nh lưu chuy n t n kho (b ng 3 1). Chú ý r ng khi tính tốn LIFO, bình quân gia quy n, và FIFO, chúng ta tính giá mĩc bán ra b ng cách b t đ u v i giá mĩc cĩ s n đ s d ng (2.220 USD cho m i trư ng h p). Cu i năm, v i m i phương pháp, chúng ta gi m con s đĩ b ng giá c a 54 đơn v s n ph m cĩ s n. Ví d , khi tính theo LIFO, giá c a 54 mĩc cịn l i đư c xem là giá c a nh ng mĩc đư c mua đ u tiên (v i giá th p nh t). ð i v i nhà qu n lý, đi u quan tr ng c n nh là gi đ nh lưu chuy n giá t n kho tác đ ng đ n giá hàng bán, thu nh p thu n đư c báo cáo, và giá tr t n kho s đư c th hi n trong tài s n lưu đ ng trong b ng cân đ i k tốn. Hơn n a, n u giá hàng t n kho tăng và phương pháp LIFO đư c s d ng, thì vi c nh p vào giá t n kho cũ b ng cách gi m s lư ng t n kho đang cĩ (g i là phương pháp thanh lý b ng LIFO) s làm v thu nh p thu n. ðây là đi u cĩ th khơng ch p nh n đư c trong các kỳ k tốn tương lai. Chúng ta cĩ th k t lu n r ng k tốn hàng t n kho khá đơn gi n, bao g m hai bư c: th nh t, b n ph i tính đư c giá c a các m t hàng thêm vào t n kho; th hai, b n ph i quy t đ nh s dùng phương pháp nào đ tính giá các m t hàng này khi chúng đư c bán ho c giao đ n tay khách hàng. Kh u hao Phí t n cho b t đ ng s n và thi t b th hi n s chuy n giao các ngu n v n sang tài s n đư c s d ng thơng thư ng trong nhi u kỳ.
- Khái ni m k tốn v doanh thu tương ng v i các chi phí liên quan địi h i chi phí đ u tư ph i phù h p v i doanh thu t vi c s d ng chúng. ð i v i nhà xư ng và trang thi t b , lư ng chi phí tương ng v i doanh thu đư c g i là kh u hao. Kh u hao là kho n chi phí phi ti n m t làm gi m đáng k giá tr tài s n ghi trong b ng cân đ i k tốn qua th i gian ư c tính s d ng tài s n đĩ. Ví d , n u Cơng ty Amalgamated mua m t máy u n kim lo i tr giá 50.000 USD (đư c giao và l p đ t), cĩ vịng đ i s d ng d ki n trên 20 năm, thì c m i năm cơng ty cĩ th chi m t ph n c a 50.000 USD so v i doanh thu và kéo dài trong 20 năm. ði u này s gi m d n thu nh p ch u thu c a cơng ty. ð ng th i, các k tốn viên c a Cơng ty Amalgamated s gi m giá tr c a máy ghi trong b ng cân đ i k tốn m t t l tương đương cho đ n khi giá tr c a thi t b đĩ b ng 0. C n ghi nh thu t ng “chi phí phi ti n m t”. M c dù kho n kh u hao đư c li t kê là chi phí trong báo cáo thu nh p, nhưng th c t cơng ty khơng s h u kho n ti n đĩ khơng gi ng như các lo i chi phí khác: ti n lương, ti n mua hàng, ti n ti n ích, bưu phí Kh u hao ch đơn thu n là cách ti n l i (dù khơng hồn h o) đ nh n bi t nh ng mĩn tài s n nào đĩ hao mịn ho c d n m t giá tr s n xu t và ph i đư c thay th . N u tài s n là tài nguyên thiên nhiên, như đ t r ng ho c khống s n, nh ng phí t n tương t s đư c g i là s c n ki t. N u là tài s n vơ hình (ví d : b ng sáng ch ), chi phí g c s đư c tr d n qua các kỳ k tốn khi thu đư c l i ích, ho c trong vài trư ng h p, qua m t kỳ tùy ch n nào đĩ. Hi u đư c ý nghĩa đơn gi n này v kh u hao s giúp b n r t nhi u trong vi c qu n lý. Sau đây là các khía c nh chi ti t hơn v kh u hao. Chi phí tài s n c đ nh Chi phí tài s n c đ nh và s ti n đư c nêu ban đ u trong các báo cáo bao g m: t ng chi phí c n thi t đ tài s n đĩ s n sàng ph c v ho t đ ng c a doanh nghi p, nghĩa là
- ngồi giá đư c quy đ nh h p pháp c a m t tài s n, b n ph i thêm vào chi phí giao hàng, l p đ t, hu n luy n nhân viên, và đi u ch nh cơ s h t ng c n thi t đ s d ng tài s n như đã ho ch đ nh. Ư c tính kh u hao Giá tr t n dư c a tài s n đư c ư c tính t i th i đi m b t đ u vịng đ i c a tài s n đĩ. Giá tr t n dư là giá bán tài s n mà ch s h u mong mu n thu l i khi bán, th p hơn các chi phí di d i khi nĩ khơng cịn cĩ ích đ i v i cơng ty. S chênh l ch gi a chi phí và giá tr t n dư đư c g i là chi phí kh u hao. Chi phí kh u hao này ph i phù h p v i doanh thu đ t đư c trong nh ng kỳ k tốn, trong đĩ cĩ s d ng đ n tài s n. Sau đây là m t ví d : Cơng ty Amalgamated s d ng m t lị nung trong phịng thí nghi m v i m c đích phát tri n m t s h p kim m i nh m s n xu t các mĩc treo b ng kim lo i cho nh ng m t hàng giá treo cao c p m i c a cơng ty. Khi chúng ta đã xác đ nh đư c chi phí kh u hao, vi c cịn l i c n ph i làm là ch n m t phương pháp đ phân b chi phí đĩ cho các kỳ k tốn khi tài s n đư c s d ng đ t o ra doanh thu. Trong khi phân b chi phí kh u hao này, b t kỳ phương pháp nào cũng đ u đư c ch p nh n. M c dù nh ng phương pháp này cĩ th đư c s d ng khá tùy ti n, tuy nhiên chúng đáp ng đư c hai tiêu chu n sau. Th nh t, lư ng chi phí kh u hao đư c tính khơng ph thu c vào s thao túng c a c p qu n lý theo cách khi n thu nh p c a cơng ty trong b t c kỳ k tốn nào cũng cĩ th b sai l ch th t thư ng. Th hai, nh ng kho n đư c tính gi ng v i kho n t t gi m giá tr tài s n đư c đo trên cơ s chi phí g c. Chúng ta s th o lu n v hai phương pháp kh u hao này qua hai bi n th : kh u hao đư ng th ng và kh u hao gi m d n v i t su t khơng đ i. M i phương pháp đ u cĩ nh ng ưu đi m riêng. Kh u hao đư ng th ng
- Trong phương pháp kh u hao đư ng th ng, m t ph n chi phí kh u hao tương ng đư c tính hàng năm theo m t s tiêu chu n đo th i gian tu i th c a tài s n. Theo phương pháp này, kho n ti n tính cho chi phí luơn đư c tích lũy và th hi n trên b ng cân đ i k tốn là kho n kh u tr t chi phí g c c a tài s n. Phương pháp kh u hao lũy k này luơn liên quan đ n tài s n tương ng, và liên quan đ n ph n bù tr cân đ i chi phí g c c a tài s n đã đư c x lý tương ng so v i doanh thu. B ng 3 2 th hi n cách ư c tính kh u hao tài s n lị nung m i c a Cơng ty Amalgamated theo phương pháp kh u hao đư ng th ng. Phương pháp này s d ng vịng đ i ư c tính là 5 năm, ho c cơng su t nung ch y kim lo i trong su t vịng đ i ư c tính cho lị nung và tri n v ng s n xu t c a cơng ty. Kh u hao gi m d n v i t su t khơng đ i Khi mu n ph n ánh r ng m t tài s n thư ng đư c s d ng hi u qu nh t trong nh ng năm đ u m i s d ng, các k tốn viên thư ng s d ng các phương pháp tính ph n l n hơn c a t ng chi phí kh u hao trong nh ng năm đ u s d ng hơn là phân b đ ng đ u vào các kỳ k tốn sau này. M t phương pháp ph bi n đ th c hi n đi u này là tính t l ph n trăm c đ nh c a chi phí g c tài s n cho m i kỳ tr đi lư ng kh u hao lũy k b t kỳ c a kỳ trư c. (Lưu ý s khác bi t v i kh u hao đư ng th ng, trong đĩ t l kh u hao đư c áp d ng như nhau cho tồn b chi phí kh u hao tài s n c a m i kỳ.) Thơng thư ng, t l kh u hao s là 150 200%, đư c s d ng trong phương pháp kh u hao đư ng th ng. Vì phương pháp kh u hao gi m d n v i t su t khơng đ i khơng bao gi tr d n tồn b chi phí g c c a tài s n, nên các k tốn viên thư ng khơng tr giá tr t n dư c a tài s n t chi phí g c trư c khi áp d ng t l ph n trăm kh u hao. B ng 3 3 cho th y các k tốn viên c a Amalgamated đã s d ng phương pháp kh u hao gi m d n v i t su t khơng đ i đ tính giá tr kh u hao c a lị nung trong phịng thí nghi m. M t l n n a, ví d này v n tính th i h n kh u hao là 5 năm. Tuy nhiên, vì
- 6.000 USD giá tr th i h i khơng đư c tr ra trong phương pháp này, chi phí kh u hao c a thi t b s là 16.000 USD. L i th c a phương pháp kh u hao gi m d n v i t su t khơng đ i là chi phí kh u hao cĩ th l n hơn trong nh ng năm đ u. ði u này cĩ nghĩa là Amalgamated cĩ th gi m đáng k thu nh p ch u thu trong nh ng năm đ u. Và cĩ l b n cũng đã bi t, m t đơ la thu mà b n hỗn đư c hơm nay cĩ th dùng đ đ u tư vào các ho t đ ng phát sinh l i nhu n trong tương lai. Nh ng l i cu i v kh u hao T m quan tr ng c a kh u hao n m trong m i quan h c a nĩ đ i v i vi c xác đ nh thu nh p đúng. Nhưng phương pháp nào là t t nh t? Lý tư ng nh t là phương pháp đĩ ph i mang l i kh năng ư c tính l i nhu n th c t t nh t. Tuy nhiên trên th c t , kh năng này thư ng b chi ph i b i các tiêu chu n khác: ng d ng đơn gi n, các yêu c u v thu và pháp lý, ho c m t b ph n ban qu n lý mu n th hi n thu nh p thu n l i hơn hay b t l i hơn b ng m t phương pháp k tốn khác. Do v y, ư c tính chi phí kh u hao ph i đư c s d ng và di n gi i v i s c n tr ng tuy t đ i. Ngồi ra cịn m t v n đ khác v k tốn kh u hao c n ph i đ c p đây. Chúng ta đã tìm hi u v kh u hao c a t ng lo i tài s n riêng bi t vì đây là cách d nh t đ minh h a cho các phương pháp kh u hao khác nhau. Nhưng trên th c t , m t t p đồn l n cĩ th cĩ nhi u tài s n cùng lo i như máy tính cá nhân ch ng h n. Các k tốn viên c m th y kh thi khi tính kh u hao chúng thành t ng nhĩm hơn là t ng tài s n riêng l . K tốn cho thuê Cĩ th b n đã nghe nĩi đ n vi c thuê m t chi c xe hơi m i. Nh ng m u qu ng cáo r t h p d n như: “Cơ h i s d ng m t chi c MegaGuzzler SUV m i toanh v i giá ch 299 USD m i tháng!”.
- Ngồi ra trong t bư m qu ng cáo cịn đ c p đ n th i h n thuê xe là 4 năm, và b n ph i tr trư c 2.500 USD m i cĩ đư c giá thuê hàng tháng th p. Khi b n khơng mu n vay ti n đ mua xe, thuê xe là m t cách thu n ti n. Và đơi khi, b n th m chí khơng ph i đ t c c trư c (m c dù s ti n hàng tháng b n tr s cao hơn). Khi k t thúc h p đ ng thuê xe dài h n, b n ch vi c tr l i chi c xe. ð i v i m t s ngư i, đây là gi i pháp thay th t t nh t đ s h u m t chi c xe. ð i v i m t s tài s n khác, nhi u doanh nghi p cũng thích đi thuê hơn vì các lý do tương t . Th c ra, thuê tài s n là cách r t ph bi n hi n nay, và m i th t máy tính cho đ n phương ti n v n chuy n hay văn phịng, nhà xư ng đ u cĩ th thuê đư c. Các cơng ty cũng thích thuê tài s n hơn là ph i mua chúng vì nhi u lý do khác nhau. N u thuê, cơng ty đĩ cĩ th s d ng nh ng ngu n l c nh t đ nh mà khơng c n ph i tr chúng cho đ n khi nh n đư c hĩa đơn thanh tốn t khách hàng. ði u này giúp cơng ty đĩ khơng ph i vay mư n, và do v y khơng ph i thanh lý các tài s n d chuy n thành ti n. Tương t , m t s cơng ty thi u ti n m t nhưng l i dư th a tài s n c đ nh thư ng bán đi tài s n c a mình. Sau đĩ, nh ng cơng ty này cĩ th s thuê l i nh ng tài s n này t ngư i mua s s p x p này đư c g i là bán và cho thuê l i. Nhi u tịa nhà c a các t p đồn kh ng l cũng liên quan đ n ki u giao d ch này, đ c bi t là khi cơng ty bán nĩ đang trong giai đo n khĩ khăn. Là m t nhà qu n lý, b n nên hi u ít nhi u v hình th c này và các yêu c u v k tốn c a nĩ. Th nh t, các th a thu n cho thuê thư ng rơi vào hai lo i chính. Cho thuê ho t đ ng là hình th c ph bi n nh t. Thuê phương ti n v n chuy n cá nhân thư ng rơi vào trư ng h p này. ð i v i hình th c thuê này, trong h p đ ng ch nêu m t ph n vịng đ i s d ng d ki n c a tài s n đĩ. Ch s h u tài s n ph i tân trang v t cho thuê m t ho c nhi u l n đ l y l i chi phí tài s n và thu l i nhu n. Ngư c l i, cho thuê tài chính thư ng bao g m tồn b th i gian s d ng đư c c a tài s n. Và h p đ ng này khơng th b h y tr khi ngư i thuê thanh tốn tồn b chi phí
- thuê đã th a thu n trong h p đ ng. Ngư i thuê ph i đĩng thu , mua b o hi m, và b o trì tài s n đĩ. ðây cũng gi ng như là mua m t mĩn tài s n và tr gĩp hàng tháng cho đ n khi d t đi m. Vì h p đ ng cho thuê thư ng yêu c u thanh tốn ti n m t trong tương lai, v b n ch t nĩ mang nh ng đ c tính c a n ph i tr . ð minh h a, chúng ta hãy xem trư ng h p m t cơng ty khi c n ti n đ đ u tư cho nh ng d án khác đã bán b t đ ng s n duy nh t c a mình và thuê l i nĩ theo hình th c cho thuê tài chính. B ng 3 4 cho th y các b ng cân đ i k tốn c a cơng ty đĩ trư c và sau khi bán tài s n. ð đơn gi n, b n hãy gi s r ng, cơng ty bán tịa nhà v i giá ghi trong b ng cân đ i k tốn. Trư c khi ti n đ n th a thu n bán và cho thuê l i, cơng ty này ch cĩ m t tài s n duy nh t đĩ là tịa nhà làm văn phịng này, và khơng cĩ b t kỳ mĩn n nào. V mua bán này chuy n tài s n tịa nhà thành tài s n khác: ti n m t mà cơng ty cĩ th dùng đ c p v n cho các ho t đ ng sinh l i ti m năng. Nhưng vì đây là h p đ ng cho thuê tài chính, theo nguyên t c k tốn chung, cơng ty ph i chuy n h p đ ng cho thuê này thành v n và ghi là n trong b ng cân đ i k tốn. Lưu ý r ng v n ch s h u v n gi nguyên. Ý nghĩa c a Chi phí g c ð i v i nhi u lo i tài s n trong b ng cân đ i k tốn nêu trong chương 1 ti n m t, hàng t n kho, b t đ ng s n và thi t b giá tr đư c ghi là chi phí g c. Do đĩ, đ t đai và nhà c a mà ch doanh nghi p mua năm 1946 đ xây d ng tr s t i khu trung tâm Manhattan v i giá là 300.000 USD đ n bây gi cũng ph i đư c ghi cùng giá đĩ tr đi giá tr kh u hao. Dù cho giá tr b t đ ng s n đĩ hi n nay đáng giá g p hàng ngàn l n giá tr ban đ u, nhưng trên s sách k tốn v n ph i ghi chi phí lúc mua.
- B t đ ng s n khơng ph i là lo i tài s n duy nh t cĩ giá tr th c khác v i giá tr ghi trong b ng cân đ i k tốn. Hàng t n kho cũng tương t như v y. Vì th , n u nhà xu t b n tái b n m t cu n sách v kinh t n i ti ng c a Paul Samuelson, giá th trư ng c a s sách t n kho xu t b n l n trư c s gi m m nh vì ai cũng mu n mua sách m i xu t b n. Tuy nhiên, giá tr t n kho c a l n xu t b n sách trư c đư c nêu trong b ng cân đ i k tốn v n gi nguyên là chi phí g c. (M t s cơng ty cịn bao g m c giá tr d tr t n kho đ th hi n các giá tr m t đi mà m t vài t l ph n trăm c a lư ng t n kho nào đĩ cĩ kh năng ph i gánh ch u.) Hi n nhiên, nguyên t c chi phí g c thư ng d n đ n s chênh l ch gi a các giá tr th c và giá tr li t kê trong các báo cáo tài chính. V y t i sao các k tốn viên v n s d ng chúng? ðơn gi n là vì h khơng cĩ cách nào khác hi u qu hơn. Rõ ràng là các doanh nghi p khơng th mu n ghi chi phí cao th p tùy thích. Và vi c đ nh giá tài s n hàng năm c a doanh nghi p b i m t đ i ngũ chuyên viên th m đ nh đ c l p như v y là r t t n kém và khơng thi t th c. Do v y, chúng ta ph i theo h th ng đã đ nh. Cách duy nh t đ khơng di n gi i sai các giá tr nêu trong b ng cân đ i k tốn là b n ph i hi u r ng chúng đư c ghi theo chi phí g c. K tốn chi phí K tốn chi phí là m t nhánh c a k tốn, cĩ nhi m v lưu chép chi phí tr c ti p và gián ti p liên quan đ n vi c s n xu t m i đơn v s n ph m và d ch v do cơng ty cung c p. Các nhà qu n lý cĩ th s d ng thơng tin này vào nhi u m c đích: + Tri n khai giá bán h p lý đ i v i hàng hĩa và d ch v c a cơng ty + Xác đ nh chi phí vư t ngồi t m ki m sốt + T p trung vào các chi phí đ c bi t đ ti n hành gi m giá d n d n
- + Quy t đ nh xem lo i s n ph m và d ch v nào mang l i l i nhu n cho cơng ty, cịn lo i nào khơng M t s chi phí đư c xem là tr c ti p, các chi phí khác là gián ti p. Nhân viên k tốn chi phí và nhà qu n lý nên quan tâm đ n hai lo i chi phí này. V i Cơng ty Amalgamated, chi phí cho v t li u c n thi t như đinh vít, keo dán, g , mĩc đ ng và nhân cơng đư c tính là chi phí tr c ti p đ s n xu t ra s n ph m c a cơng ty. Chi phí gián ti p, thư ng đư c g i là chi phí qu n lý chung, là nh ng kho n chi phí khơng th tính vào chi phí s n xu t ra m t đơn v s n ph m c th như ti n thuê cơ s h t ng s n xu t, chi phí ti n ích, lương b ng c a các nhân viên hành chính và đi u hành, thu b t đ ng s n, và các chi phí gi i trí hàng năm c a cơng ty. Trong nhi u trư ng h p, chi phí qu n lý chung đư c phân b cho các s n ph m cơng ty s n xu t ra theo m t s cơng th c. Ví d , các nhân viên k tốn chi phí c a Cơng ty Amalgamated ghi chép l i tồn b chi phí liên quan, ngay c nh ng chi phí nh nh t, vào m c chi phí s n xu t giá treo Model 1, dịng s n ph m chính c a cơng ty. H tính đ n các chi phí v th i gian v n hành máy, th i gian lao đ ng, nguyên v t li u, chi phí v n chuy n m i đơn v s n ph m ngay c hoa h ng thanh tốn cho các đ i di n bán hàng đ c l p. Nh ng kho n chi phí tr c ti p này lên đ n 26 USD. Theo ngơn ng trong k tốn, chúng ta nĩi b t c kho n ti n cơng ty thu đư c t m t s n ph m giá treo Model 1 đ i di n cho lãi biên t , ho c ph n gĩp c a nĩ vào chi phí qu n lý chung và l i nhu n. C th hơn, lãi biên t c a m i s n ph m đư c xác đ nh như sau: Lãi biên t = Doanh thu thu n Chi phí tr c ti p Ví d , n u giá bán c a m i chi c giá treo Model 1 là 50 USD, v y m i chi c giá treo bán ra gĩp 24 USD (50 USD tr 26 USD các chi phí tr c ti p) vào chi phí qu n lý chung và l i nhu n. Lưu ý r ng các nhân viên k tốn chi phí c a Amalgamated đã c ng thêm 17,55 USD
- vào chi phí hành chính cho m i s n ph m giá treo Model 1. Gi s r ng thơng tin v chi phí c a cơng ty là đ y đ và chính xác, đi u này cĩ nghĩa là m i s n ph m giá treo Model 1 bán ra s gĩp 6,45 USD vào l i nhu n (50 USD tr 26 USD chi phí tr c ti p, tr 17,55 USD chi phí hành chính). Xác l p chi phí theo quy trình hay theo đơn đ t hàng Thơng thư ng, tùy vào b n ch t doanh nghi p mà các k tốn viên s d ng m t trong hai h th ng tính chi phí khác nhau: xác l p chi phí theo quy trình hay xác l p chi phí theo đơn đ t hàng. Xác l p chi phí theo quy trình ch hi u qu khi m t cơng ty s n xu t hàng lo t s n ph m gi ng nhau như c vít, vi m ch máy tính ho c bĩng đèn H th ng chi phí này t p trung vào chi phí c a nhi u bư c trong quá trình s n xu t ví d , pha tr n, đ y, c t, và đĩng gĩi. Nguyên v t li u và chi phí cho m i bư c đ u đư c tính, sau đĩ chia cho s lư ng đơn v s n ph m hồn t t. Xác l p chi phí theo đơn đ t hàng phù h p hơn cho quá trình s n xu t theo đơn đ t hàng. Ví d , m t hãng ch t o máy theo đơn đ t hàng s s d ng phương pháp này. Cách tính chi phí theo đơn đ t hàng s xác đ nh tồn b chi phí liên quan đ n m t cơng vi c c th , c chi phí gián ti p và tr c ti p. S d ng thơng tin v chi phí Nhà qu n lý s d ng thơng tin v chi phí đ hi u và ki m sốt các bi n s xác đ nh kh năng sinh l i. Ví d , nhi u cơng ty s n xu t đ nh ra m t m c chi phí chu n cho m i kho n chi phí tr c ti p, như chi phí lao đ ng m i đơn v , th i gian s d ng máy cho m i đơn v , chi phí mua g cho m i đơn v . Sau đĩ phịng k tốn s làm báo cáo hàng tháng v chi phí th c t cho m i đơn v s n ph m. Các nhà qu n lý cĩ th d dàng th y s chênh l ch gi a chi phí th c t và chi phí chu n, t đĩ cĩ th đi u tra nguyên nhân n u nh ng khác bi t này vư t quá t m ki m sốt. Ngồi ra, h cịn cĩ th xác đ nh các y u t chính gĩp ph n vào chi phí và cơng vi c đ qu n lý chúng. Ví d , các nhà qu n lý c a Amalgamated cĩ th th y r ng lao đ ng là y u t đĩng gĩp chính vào chi phí s n
- xu t ra giá treo Model 1. Thơng tin này khuy n khích h ki m tra l i quá trình s n xu t đ xem li u h cĩ th thay đ i quy trình s n xu t ra s lư ng s n ph m tương t nhưng v i s gi lao đ ng ít hơn hay khơng. Ho c ban qu n lý cĩ th nghiên c u b t kỳ thi t b s n xu t nào cĩ th thay th lao đ ng v i chi phí trên đơn v s n ph m th p hơn. Xác l p chi phí d a trên ho t đ ng Chi phí qu n lý chung, hay cịn g i chi phí gián ti p, là đi m y u trong nhi u h th ng k tốn chi phí. Thơng thư ng, k tốn viên s d ng các cơng th c đơn gi n đ phân b các chi phí gián ti p. Ví d , nhi u ngư i phân b t ng chi phí gián ti p cho các s n ph m theo s gi lao đ ng quy cho m i s n ph m. Phương pháp này h p lý mi n là chi phí lao đ ng là chi phí s n xu t l n nh t. Các phương pháp khác chia chi phí gián ti p thành t l tương x ng v i doanh thu cĩ đư c t m i s n ph m. ði u này cũng cĩ lý mi n là s n ph m khơng cĩ nhi u khác bi t. Tuy nhiên, ngày nay lao đ ng hi m khi đư c xem là y u t chi phí chính, và h u h t các nhà máy đ u cĩ kh năng s n xu t nhi u lo i s n ph m khác nhau. Do đĩ, các cơng th c phân b chi phí s d ng trư c đây khơng cịn phù h p đ cho ra nh ng con s chính xác v các kho n chi phí gián ti p. Trên th c t , nh ng cơng th c tính tốn này cĩ th d dàng làm cho các nhà qu n lý t p trung vào đ y m nh s n xu t các s n ph m khơng mang l i l i nhu n và b qua các dịng s n ph m sinh l i nh t cho cơng ty mình. ð hi u s b t tương x ng gi a kh năng sinh l i th c t và kh năng sinh l i th hi n bên ngồi di n ra như th nào, hãy xem nh ng gì đã x y ra cho m t cơng ty cĩ truy n th ng l y gi lao đ ng đ phân b chi phí qu n lý chung. Vào th i đi m mà lao đ ng cịn là chi phí chính trong quá trình s n xu t, chi phí này gĩp m t ph n chính trong t ng chi phí chung c a cơng ty, thì cơng th c này t ra hi u qu . Tuy nhiên, khi m t s dịng s n ph m đư c hi n đ i hĩa và ti t ki m lao đ ng nh vào quy trình t đ ng hĩa, vai trị c a chi phí lao đ ng trong t ng chi phí ph i thanh tốn b thu h p l i. Trong khi đĩ, l i nhu n thu đư c t các s n ph m này cĩ xu hư ng tăng lên. Nhưng
- chi phí ph i thanh tốn khơng bi n m t, ch đơn gi n đư c chuy n sang ch khác. Vì th , các dịng s n ph m khác đ c bi t là nh ng s n ph m địi h i lư ng lao đ ng tham gia s n xu t l n s chi m ph n l n nh t trong chi phí qu n lý chung c a tồn cơng ty. ði u này làm kh năng sinh l i c a các s n ph m c a nh ng cơng ty này cĩ v tương đ i b h n ch . ð th y đư c đi u này x y ra như th nào, hãy xem hai s n ph m sau, m i s n ph m đ u cĩ doanh thu thu n như nhau (14 USD) và cĩ cùng chi phí s n xu t tr c ti p, v n chuy n và phân ph i (5 USD). S n ph m A và s n ph m B cĩ chung lãi biên t . S n ph m A d n đ u th trư ng và đư c tiêu th m nh. Nhưng do quá trình s n xu t địi h i nhi u lao đ ng tham gia, cơng th c tính chi phí c a cơng ty này phân b chi phí qu n lý chung cao hơn do v y, s n ph m A đư c nhìn nh n là l 1 USD. So v i s n ph m A, s n ph m B ít đư c chú ý hơn. Tuy nhiên, do lư ng lao đ ng tham gia vào quá trình s n xu t th p, nên phân b chi phí qu n lý chung th p, s n ph m cĩ v như cĩ kh năng sinh l i cao. N u tham kh o nh ng s li u này, c p qu n lý cĩ th d dàng đưa ra nh ng quy t đ nh sai l m: ngưng s n xu t s n ph m A, tăng s n xu t cho s n ph m B. Nh ng quy t đ nh như v y th m chí cĩ th nh n chìm nh ng cơng ty hàng đ u! H.Thomas Johnson và Robert Kaplan đã đưa ra m t cách tính m i cho các chi phí này. Phương pháp này đư c g i là xác l p chi phí d a trên ho t đ ng (ABC activity based costing). ABC là phương pháp tính chi phí xác đ nh s lư ng các m i liên h gi a nh ng ho t đ ng c th và nh ng nhu c u mà các ho t đ ng này th c hi n t các ngu n l c c a t ch c. Trong khi các h th ng k tốn chi phí truy n th ng phân b chi phí h tr và gián ti p đ n s n ph m thơng qua các thơng s đo lư ng như th i gian lao đ ng tr c ti p, th i gian s d ng máy, ho c chi phí v t li u, ABC ghi nh n r ng v i các s n ph m, khách hàng, nhãn hi u và các kênh phân ph i khác nhau s cĩ nhu c u s d ng ngu n v n cơng ty khác nhau. Do đĩ, ABC b t đ u b ng cách t o ra m t h th ng th b c v các ho t đ ng, sau đĩ phân b chi phí phù h p v i t ng ho t đ ng liên quan. Phương pháp này tính tốn các ho t đ ng th c t liên quan đ s n xu t ra m t s n ph m c th (ho c phân ph i m t d ch v c th ) và c g ng tính chi phí c a nh ng
- ho t đ ng này. Ví d , thay vì phân b t ng chi phí c a m t máy cho m t lo t các s n ph m d a trên m t cơng th c, các k tốn viên s d ng phương pháp ABC s bi t đư c c n cĩ bao nhiêu th i gian cho m t máy (g m c thi t l p ) đ s n xu t ra m t thành ph m, sau đĩ phân b chi phí tương ng. ABC cũng t p trung vào các kích t chi phí cĩ kh năng hư ng d n s phân b . Ví d , chi phí c a b ph n ngu n nhân l c cũng đư c tính vào các s n ph m d a trên s lư ng đ u ngư i cho t ng đơn v s n ph m. ABC đư c ph bi n nhanh chĩng, vì phương pháp này liên quan đ n s cân b ng các y u t khác nhau: đ chính xác hơn, m t doanh nghi p ph i dành nhi u th i gian và ngu n l c vào vi c tính tốn và đánh giá các ho t đ ng phát sinh chi phí. M t cơng ty ph i mong đ i m t ngu n l i rõ ràng t ý tư ng đã cĩ và th m chí n u cĩ l i đi n a, li u cĩ đ đ ng h cho vi c tái l p các h th ng c n thi t? Tĩm t t Khi nĩi v k tốn, cĩ r t nhi u đi u cịn ph i th o lu n bên ngồi nh ng gì chúng ta v a đ c p trên đây. Tuy nhiên, nh ng v n đ nêu trong chương này đ giúp b n hi u nh ng đi m đư c xem là quan tr ng trong k tốn và cĩ nh hư ng đ n kh năng th c hi n cơng vi c c a b n v i vai trị là nhà qu n lý: + Nh ng nguyên t c k tốn đư c th a nh n r ng rãi + K tốn ti n và k tốn d n tích + K tốn t n kho + K tốn kh u hao + Các hình th c cho thuê + Nguyên t c chi phí g c
- + K tốn chi phí Trong đĩ, k tốn chi phí là m t lo i hình k tốn mà các nhà qu n lý cĩ kh năng ph i đ i m t nhi u nh t. Lo i k tốn này cĩ th giúp b n bi t ho t đ ng nào ho c s n ph m nào đĩng gĩp m t cách kinh t vào l i nhu n c a cơng ty. K tốn chi phí cũng giúp b n tránh vi c phân b chi phí qu n lý chung tùy ti n, h n ch kh năng sinh l i. C p v n ho t đ ng và phát tri n Chương này giúp b n cĩ đư c cái nhìn khái quát v vi c doanh nghi p s d ng các ngu n tài chính bên trong và bên ngồi đ c p v n cho ho t đ ng và s phát tri n c a mình. M t s ph n đ c p đ n vi c c p v n c a eBay m t cơng ty bán đ u giá tr c tuy n, minh h a cách th c huy đ ng các ngu n v n khác nhau đ thúc đ y s phát tri n nhanh chĩng. C p v n kh i nghi p Trư c khi b t đ u m Cơng ty Amalgamated kinh doanh s n xu t g năm 1963, Angus McDuff đã chu n b k lư ng cho vi c kh i nghi p c a mình. Bư c chuy n ti p t v trí giám sát c a m t cơ s s n xu t đèn b ng g sang ch m t doanh nghi p riêng kinh doanh g là m t bư c chuy n thu n l i. Là m t giám sát, ơng n m v ng vi c t o hình và làm cho g x phù h p v i ngư i tiêu dùng cũng như các s n ph m thương m i. Hơn n a, ơng cĩ nhi u m i quan h t t đ p v i các nhà cung ng v t li u và thư ng ti p c n các nhà phân ph i s và l cho các thành ph m c a cơng ty ơng. McDuff đã t n d ng hi u qu kho ng th i gian cơ s s n xu t đèn trư c khi chuy n sang cơng vi c kinh doanh riêng. Nh ng lúc r nh r i, ơng thi t k m t dây chuy n nh s n xu t giá treo b ng g , v n d ng kinh nghi m trong ngành kinh doanh đèn đ tính tốn chi phí s n xu t, và tìm hi u thơng tin v các kênh phân ph i mà ơng s bán s n
- ph m m i qua đĩ. Vì v y, khi ơng ch m d t cu c đ i nhân viên c a mình đ tr thành ch doanh nghi p riêng, ơng đã cĩ đư c m t n n t ng tương đ i v ng cho bư c kh i đ u c a mình. Tuy nhiên, khi th t s bư c vào thương trư ng kinh doanh, ơng th y r ng nh ng ki n th c đĩ v n chưa đ đ qu n lý t t doanh nghi p. Ơng c n bi t nhi u ki n th c chuyên mơn hơn n a, quan tr ng là ki n th c v các tài s n tài chính và s n xu t. McDuff đã tính r ng ơng c n cĩ đ ti n m t kho ng 3.000 USD đ vư t qua ba tháng kh i nghi p đ u tiên khi doanh s v n cịn m c t i thi u. Ơng cũng tr m t lư ng g , đ ngũ kim và các nguyên v t li u khác trong kho. Nh ng kho n t n kho v t li u này s đư c chuy n thành t n kho thành ph m theo th i gian. Ngồi ra, ơng cũng c n ti n đ thanh tốn chi phí b t đ ng s n hàng năm, các kho n b o hi m ph i tr và ti n thuê m t xư ng nh trong ba tháng đ u. Chú ý r ng xe t i nh và các cơng c khác là nh ng tài s n do McDuff s h u. Giá tr c a chúng đư c tính theo giá th trư ng c a nh ng tài s n đĩ vào th i đi m chúng đư c đưa vào s d ng. 10.300 USD cho t ng giá tr tài s n mà McDuff c n cĩ th là m t con s khơng nhi u. Nhưng vào th i đi m năm 1963, m t đ ng đơla cũng th c s đáng giá. May là v ch ng Angus cĩ s n kho n ti n ti t ki m trong tài kho n, đã cĩ m t chi c xe t i và m t s cơng c , và chú c a Alice cịn cho hai ngư i vay 5.000 USD khơng tính lãi, tr 1.000 USD m i năm. V i t t c tài s n và kho n ti n y, Cơng ty Amalgamated c a McDuff đã cĩ đư c s c p v n c n thi t đ xúc ti n ho t đ ng kinh doanh. B n cĩ th th y r ng m i kho n ti n gĩp vào v n đư c th hi n ph n n ph i tr trên b ng cân đ i k tốn, và t ng s đúng b ng các tài s n khác ph n tài s n cĩ. Nhi u doanh nghi p nh , n u khơng mu n nĩi là h u h t các doanh nghi p nh , đư c c p v n ban đ u theo cách tương t v i trư ng h p c a Cơng ty Amalgamated b ng
- ti n ti t ki m c a ch s h u c ng thêm v n gĩp t b n bè hay ngư i thân. M t s ngư i th m chí cịn dùng đ n h n m c tín d ng c a th tín d ng làm v n kh i nghi p. Tín d ng thương m i Nhi u nhà đi u hành doanh nghi p nh l y tín d ng thương m i 30 đ n 60 ngày t các nhà cung ng c a h đ làm m t ph n v n kh i nghi p (và phát tri n) c a h . Ví d , m t ch hi u giày cĩ th nh n lơ giày tr giá 3.000 USD t m t nhà bán s v i th i h n thanh tốn trong 60 ngày. N u ch hi u này hi u khách hàng c a mình và x lý hàng t n m t cách khéo léo, cĩ th cơ s bán đư c t t c ho c h u h t s giày đĩ trong vịng 60 ngày và dùng s ti n thu đư c đ thanh tốn hĩa đơn đ n h n. Trong th c t , nhà cung ng đã c p v n cho ph n hàng t n kho đĩ mà khơng tính phí, đ i v i ngư i ch doanh nghi p thì đây là m t v th a thu n t t hơn là dùng h n m c tín d ng ngân hàng hay m t hình th c khác ph i tr lãi su t. Dĩ nhiên, tín d ng thương m i là m t lo i n ng n h n và ph i đư c ph n ánh trên b ng cân đ i k tốn như sau: Tài s n lưu đ ng N ng n h n Hàng t n 3.000 USD Kho n ph i tr 3.000 USD N u ch hi u giày bán đư c tồn b s giày l y 5.000 USD, thì hàng t n cịn l i là 0 nhưng ti n m t thì tăng lên 5.000 USD. Kho n ph i tr v n gi nguyên cho đ n khi thanh tốn hĩa đơn. Ngồi ra cịn cĩ thu thu nh p ph i tr t doanh thu, trong trư ng h p này là 800 USD. Và đ gi cho hai bên c a s k tốn cân b ng nhau, v n c a ch s h u tăng lên 1.200 USD, như sau: + Tài s n lưu đ ng N ng n h n + Ti n m t 5.000 USD Kho n ph i tr 3.000 USD + Hàng t n 0 USD Thu thu nh p 800 USD
