Giáo trình Các nguyên lý quản lý dự án (Phần 2)

Nội dung text: Giáo trình Các nguyên lý quản lý dự án (Phần 2)

1. CHƯƠNG 7 QUN LÝ GIÁ THÀNH D ÁN 1. Nhng nguyên tc cơ bn qun lý giá thành d án ___ 116 2. Phân tích chi phí vòng ñi d án ___ 116 2.1. Khái nim chi phí vòng ñi ___ 116 2.1.1. Khái nim ___116 2.1.2. Tác dng ca phân tích chi phí vòng ñi ___117 2.2. Trình t phát trin mô hình LCC ___ 117 2.3. Cơ cu phân chia chi phí CBS ___ 118 2.3.1. Khái nim ___118 2.3.2. Các loi cơ cu phân chia chi phí ___119 2.4. Các ưc tính và ñánh giá LCC ___ 122 2.5. Các ng dng ca phân tích LCC ___ 124 3. Ngân sách d án ___ 125 3.1. Khái nim, phân loi ngân sách d án ___ 125 3.1.1. Khái nim ngân sách d án ___125 3.1.2. ý nghĩa ca ngân sách ___126 3.1.3. Phân loi ngân sách ___126 3.1.4. Các giai ñon lp ngân sách ___126 3.2. D toán ngân sách d án ___ 127 3.2.1. Khái nim d toán ngân sách d án ___127 3.2.2. Các phương pháp d toán ngân sách d án ___128 3.2.3. Các d toán ch yu cho mt d án ñu tư xây dng công trình ___130 4. Kim soát giá thành d án ___ 133 4.1. Phương pháp kim soát giá thành d án theo truyn thng ___ 134 4.2. Phương pháp giá tr thu ñưc ___ 135 4.3. D báo giá thành ___ 137 5. Quan h gia thi gian và chi phí thc hin d án ___ 138 5.1. Mô hình lý thuyt ___ 138 5.2. Bài toán rút ngn thi gian thc hin d án vi mc chi phí tăng lên ít nht ___ 141 5.3. Gim chi phí bng cách kéo dài các công vic không găng ___ 147 Câu hi ôn tp ___ 147 Bài tp ___ 148 115
2. 1. NHNG NGUYÊN TC CƠ BN QUN LÝ GIÁ THÀNH D ÁN Giá thành d án ñưc xác ñnh bi tp hp giá tr các ngun lc, chi phí và thi gian thc hin các công vic ca d án. ði vi các d án có xây dng ngưi ta còn xác ñnh ch tiêu giá tr công trình xây dng, ñó là tt c các chi phí tính bng tin ñ hoàn thành công trình. Giá tr công trình xây dng là mt thành phn ca giá thành d án có xây dng. Giá thành d án là toàn b các chi phí tính bng tin ñ hoàn thành tt c các công vic ca d án cho ñn khi ñưa d án vào khai thác s dng theo ñúng mc tiêu ñã ñt ra. Qun lý giá thành d án là tp hp các bin pháp qun lý nhm ñm bo d án ñưc hoàn thành trong phm vi ngân sách ñưc duyt. Trong phm vi các vn ñ xem xét trong chương này, khái nim qun lý giá thành và khái nim qun lý chi phí có th coi như tương ñng nhau vì mc ñích ñu là xác lp chin lưc, các th tc, các bin pháp ñ lp k hoch và kim soát chi phí. Qun lý giá thành d án bao gm các ni dung sau: 1. Phân tích chi phí vòng ñi d án. 2. D toán ngân sách d án xác ñnh các ch tiêu chi phí cn thit ñ thc hin d án. 3. Kim soát giá thành d án thưng xuyên ñánh giá các chi phí thc t, so sánh vi các s liu k hoch trong ngân sách ñã lp ñ ñ ra các bin pháp ngăn chn và ñiu chnh nhng sai lch không mong mun. Tài liu chính dùng trong qun lý giá thành d án là bn ngân sách. Ngân sách là mt tài liu có tính cht ch th phn ánh các khon thu, chi theo k hoch, có s phân b theo khon mc trong mt khong thi gian xác ñnh. Ngân sách xác ñnh các hn ch v ngun lc ca d án, vì th trong qun lý giá thành d án ngưi ta quan tâm nhiu hơn ti phn chi ca nó. Phn chi ca ngân sách thông thưng ñưc gi là d toán. D toán ca mt d án là tài liu bao gm các lun chng và các tính toán giá thành d án, thưng là da trên khi lưng các công vic d án, các ngun lc yêu cu và bng giá. Qun lý giá thành d án ñưc thc hin trong toàn b vòng ñi ca nó. Trong các giai ñon ca vòng ñi d án, qun lý giá thành có vai trò khác nhau và ñưc thc hin khác nhau. ðiu này ñưc th hin rt rõ ràng trong h thng lý lun v qun lý chi phí vòng ñi d án. 2. PHÂN TÍCH CHI PHÍ VÒNG ðI D ÁN 2.1. Khái nim chi phí vòng ñi 2.1.1. Khái nim Chi phí vòng ñi (LCC LifeCycle Costing) là tng chi phí ca vic s hu mt sn phm, kt cu hoc mt h thng trong sut tui th hu ích ca nó. ði vi các sn phm ñưc mua bán sn các thành phn chính ca LCC là: giá mua, chi phí vn ti xp d, chi phí vn hành, bo qun, bo dưng, bo him, chi phí lưu kho bãi (nu có) ði vi các sn phm không có sn, có th phi ñưa thêm vào các chi phí khác liên quan ñn nghiên cu, thit k, sn xut th. 116
3. Trong phân tích chi phí vòng ñi cn phân bit vòng ñi ca mt sn phm và ca mt d án. S khác bit ñó là mt d án thông thưng ñưc coi là kt thúc khi h thng hoc sn phm ca d án chuyn sang giai ñon khai thác, vn hành. Trong khi ñó vòng ñi ca bn thân h thng hoc sn phm thì còn tip tc din ra vưt xa ñim này. 2.1.2. Tác dng ca phân tích chi phí vòng ñi Phân tích chi phí vòng ñi có tác dng giúp các nhà qun lý trong vic nhn din và ñánh giá hu qu kinh t ca các quyt ñnh do h ñưa ra. Các quyt ñnh ñưc ñưa ra trong giai ñon ñu có th có nhng nh hưng ln và kéo dài trong vòng ñi ca d án/sn phm. ðc bit ñi vi các d án phát trin sn phm mi, khi trong quá trình thit k ngưi ta có th gim chi phí sn xut bng cách la chn các kt cu, b phn r hơn. ðiu này có th dn ñn các sai hng và t ñó là chi phí ln hơn trong thi kỳ vn hành khai thác sn phm/d án. Mt ví d khác là ngưi ta có th tit kim mt s chi phí trong giai ñon lun chng hoc lp k hoch d án, ñiu này có th dn ñn nhng sai sót trong thit k hoc k hoch ñã xây dng và kéo theo nhng chi phí ñôi khi không lưng ht ñưc. Thm chí có nhng d án phi hu b. Hình 7.1 trình bày ñưng chi phí tích lu theo vòng ñi ca d án (theo các giai ñon) và ñưng cong nh hưng ca quyt ñnh qun lý trong các giai ñon d án ti chi phí vòng ñi. % LCC tÝch luü % 100 Møc ®é ¶nh h−ëng cña 100 90 quyÕt ®Þnh ®Õn LCC 90 80 80 70 70 60 60 50 50 40 40 30 30 20 20 10 10 0 0 X©y dùng LuËn chøng LËp kÕ ho¹ch Thùc hiÖn KÕt thóc ý t−ëng H×nh 7.1. LCC tÝch luü v møc ®é ¶nh h−ëng cña quyÕt ®Þnh ®Õn LCC 2.2. Trình t phát trin mô hình LCC ð phát trin mt mô hình LCC, trưc tiên phi nhn din ñưc loi phân tích mà mô hình LCC ñưc d kin phc v. Sau khi thng nht v mc ñích phân tích, mô hình LCC có th ñưc trin khai theo các bưc sau: 1. Phân loi chi phí Lit kê các hot ñng chính phát sinh chi phí và các hng mc chi phí cơ bn. Bng 7.1 là mt ví d cho mô hình LCC 3 chiu. 2. Lp cơ cu phân chia chi phí (CBS Cost Breakdown Structure). 117
4. 3. Ưc tính và ñánh giá các thành phn chi phí và tng chi phí vòng ñi. ð có th tính toán và phân tích LCC trưc tiên ngưi ta phi lp ñưc cơ cu phân chia chi phí. B¶ng 7.1. Mét vÝ dô vÒ m« h×nh LCC C¸c giai ®o¹n vßng ®êi cña dù ¸n ý t−ëng ph¸t triÓn chÕ t¹o khai th¸c thanh lý Quý NC VL NC VL NC VL NC VL NC VL Tæng 1 2 2 2 3 3 3 3 3 4 1 3 4 5 4 1 5 6 51103 19 7 51124 22 8 31156 25 9 10531 19 10 7342 16 11 5 3 8 12 5 3 8 13 5 3 8 14 5 3 1 9 15 4 2 1 7 16 4 2 6 17 3 1 1 5 18 Tæng 9 20 4 54 21 38 20 3 169 2.3. Cơ cu phân chia chi phí CBS ð theo dõi sâu sát tng thành phn ca LCC, các chi phí có th ñưc t chc trong mt cơ cu nhiu cp bc, nhiu chiu theo các tiêu chí ñã la chn t trưc. Cơ cu ñó ñưc gi là cơ cu phân chia chi phí (CBS Cost Breakdown Structure). Mi thành phn ti mi cp trong cơ cu này ñưc mã hoá, ñiu này khin cho ta có th tng hp chi phí trong mt CBS theo tng tiêu chun nhn bit phc v các nhu cu khác nhau. CBS là hình thc biu hin ca LCC. 2.3.1. Khái nim Cơ cu phân chia chi phí CBS là hình thc t chc các khon mc chi phí theo nhiu cp bc t chung ñn riêng, t khái quát ñn chi tit theo các tiêu chí phân loi khác nhau to thành mt cơ cu thng nht. 118
5. Cơ cu phân chia chi phí CBS liên kt các thành phn chi phí vi các b phn ca nhóm d án (các b phn ca OBS), vi các thành phn ca cơ cu phân tách công vic WBS và vi bng khi lưng vt liu ca d án. S dng h thng mã s cho phép ta tng hp chi phí theo du hiu ñã chn, ví d: tng hp tt c các chi phí có giá tr mã s th tư là 2 cho ta tt c các chi phí nhân công trc tip. Tương t như vy, ngưi ta có th tng hp chi phí theo yêu cu phân tích. Bng 7.2. Cơ cu phân chia chi phí CBS cho mt d án xây dng phòng thí nghim Th t mã s Tiêu chí phân loi Thành phn phân loi Mã s ch ñnh 1 Theo các giai ñon Lp d án 1 vòng ñi d án Thit k 2 ðu thu 3 Thi công 4 Kt thúc d án 5 2 Theo ngưi thc hin Trong t chc 1 Thuê ngoài 2 3 Theo b phn ca sn Phn xây dng 1 phm Mua sm MMTB và vn hành 2 4 Theo thành phn chi Vt liu trc tip 1 phí Nhân công trc tip 2 Chi phí chung 3 2.3.2. Các loi cơ cu phân chia chi phí a. Cơ cu phân chia chi phí theo các giai ñon vòng ñi d án Các chi phí theo giai ñon vòng ñi d án ñưc ñánh s như sau: 1 Giai ñon xây dng ý tưng: các chi phí ñiu tra kho sát ban ñu phát hin cơ hi ñu tư. 2 Giai ñon phát trin: các chi phí kho sát và thit k chi tit, lp k hoch, lp ngân sách 3 Giai ñon ch to: chi phí thit lp trang thit b cho d án, lp ráp, th nghim, sa cha 119
6. 4 Giai ñon vn hành và bo dưng: chi phí nhân s cho vn hành h thng, chi phí nguyên vt liu, năng lưng cho vn hành và bo dưng, ph tùng thay th 5 Giai ñon kt thúc: chi phí tháo d, thanh lý. Cơ cu ca các chi phí này ñưc th hin trên hình 7.2. A 5% 15% 20% 1 2 30% 30% 3 4 5 B 5% 15% 10% 20% 1 2 3 50% 4 5 H×nh 7.2. C¬ cÊu ph©n chia chi phÝ theo s¬ ®å vßng trßn A. Dù ¸n s¶n xuÊt triÓn khai B. Dù ¸n thiÕt kÕ ph¸t triÓn Hình 7.2A là các thành phn chi phí cho d án sn xut trin khai; hình 7.2B là các thành phn chi phí cho d án thit k phát trin. T l ca các thành phn ñưc th hin trong bng 7.3. 120
7. Bng 7.3. Các thành phn chi phí theo giai ñon d án t/t Các giai ñon d án % chi phí trong LCC A. d án sn xut trin B. d án thit k phát khai trin 1 Giai ñon xây dng ý tưng 10 20 2 Giai ñon phát trin 20 30 3 Giai ñon ch to 50 30 4 Giai ñon vn hành 15 15 5 Giai ñon thanh lý 5 5 Giá tr d toán sau thu Thu giá tr Giá tr d toán gia tăng ñu ra trưc thu Giá thành Thu nhp chu thu d toán tính trưc Chi phí Chi phí trc tip chung Vt liu Nhân công Máy Trc tip phí khác Hình 7.3. Cơ cu phân chia chi phí theo thành ph n (trong d toán chi phí công trình xây dng) 121
8. ð lp mt CBS ta phi xác ñnh các tiêu chí phân chia, gn mã s cho chúng. Bưc tip theo là phân chia chi phí theo các tiêu chí ñã chn. Bng 7.2 nêu mt ví d v lp cơ cu phân chia chi phí. Theo bng này LCC 4211 là chi phí vt liu trc tip s dng trong xây dng nhà xưng ca phòng thí nghim do nhà thu bên ngoài thc hin trong giai ñon thi công d án. b. Cơ cu phân chia chi phí theo thành phn Tiêu chí phân chia này tương ñng vi các tài khon trong k toán chi phí. Hình 7.3. là mô hình cây ca cơ cu phân chia chi phí CBS theo thành phn. c. Cơ cu phân chia chi phí theo thi gian Theo tiêu chí phân chia này, các chi phí ca d án ñưc tng hp theo tng thi ñon yêu cu và gn lên trc thi gian. Hình 7.4 là mô hình cơ cu phân chia chi phí dng ct và ñưng LCC tích lu. 120 LCC tÝch luü 100 80 60 LCC theo tõng th¸ng 40 20 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 101112 H×nh 7.4. C¬ cÊu ph©n chia chi phÝ theo thêi gian d. Cơ cu phân chia chi phí theo cơ cu phân tách công vic WBS Theo cơ cu phân tách công vic WBS, chi phí ca tng thành phn ñưc ưc tính ti cp thp nht ca WBS. Theo yêu cu phân tích, các chi phí này ñưc tng hp theo cơ cu t chc ca WBS. Ngưc li, nu yêu cu phân tích chi tit hơn thì các chi phí ñã ưc tính theo cp thp nht ca WBS li ñưc tip tc phân chia theo các tiêu chí cn thit e. Cơ cu phân chia chi phí theo cơ cu t chc OBS Cơ cu phân chia chi phí theo cơ cu t chc OBS rt hu ích trong vic làm cu ni gia cơ cu phân chia chi phí vi ngân sách d án vì ngân sách d án như ta s xem xét trong mc sau thưng ñưc lp theo các tuyn ca cơ cu t chc. 2.4. Các ưc tính và ñánh giá LCC Tuỳ theo các giai ñon ca vòng ñi d án và mc ñích mà ngưi ta có các mc ñ cũng như các phương pháp khác nhau ñ ưc tính và ñánh giá LCC ca d án. Do trong tng giai 122
9. ñon d án, thông tin v d án có mc ñ ñy ñ và chính xác khác nhau nên mc ñ chính xác ca các ưc tính và ñánh giá cũng khác nhau. Thông thưng mc ñ chính xác ca chúng ngày càng tăng. Hình 7.5 mô t các giai ñon ưc tính và ñánh giá cũng như mc ñ chính xác ca chúng. Xây d ng Lun chng Lp k hoch Thc hin Kt thúc d ý tưng d án d án án ðánh giá cui cùng Kim soát chi phí và giá thành d án c ñ chínhc xác M Lp k hoch chi phí (lp ngân sách d án) ðánh giá chi tit ðánh giá sơ b Thi gian Hình 7.5. Các giai ñon ưc tính và ñánh giá LCC và mc ñ chính xác ca chúng Bng 7.4 trình bày các mc ñ ñánh giá LCC ca d án, mc ñích cũng như sai s ca chúng. Bng 7.4. Các mc ñ ñánh giá LCC Giai ñon d án Mc ñ ñánh giá Mc ñích ñánh giá Sai s (%) Xây dng ý ðánh giá sơ b ðánh giá kh năng thành công 2540 tưng d án ðánh giá tính kh thi ðánh giá tính kh thi v mt tài chính Lun chng ñu ðánh giá theo yu t So sánh chi phí k hoch vi hn 2030 tư ch ngân sách; là cơ s cho s Tính toán sơ b giá hình thành ngân sách sơ b ca d thành án. D toán thit k Ra quyt ñnh ñu tư 123
10. ðu thu, ñàm ðánh giá gn ñúng Tin hành ñu thu, ñàm phán và 1520 phán và ký kt ký kt hp ñng. hp ñng Cơ s ñ hình thành ngân sách c D toán d thu th ca d án Lp h sơ t ðánh giá cui cùng Cơ s ñ tính toán và qun lý giá 35 chc thi công thành d án D toán thi công Thc hin d án Thc t theo các công Xác ñnh giá thành ca các công 0 vic ñã thc hin vic ñã thc hin D báo theo các công D báo giá thành các công vic 35 vic sp ti sp thc hin Bàn giao, Theo thc t 0 nghim thu D báo 35 Vn hành Theo thc t 0 D báo 35 Kt thúc d án Theo thc t Xác ñnh ñy ñ và chính xác giá 0 thành d án 2.5. Các ng dng ca phân tích LCC Các mô hình LCC có th ñưc phân tích ñ phc v các mc ñích sau: 1. Phc v lp ngân sách chin lưc Mô hình LCC bao quát toàn b vòng ñi ca d án hoc sn phm nên nó có th ñưc s dng ñ phi hp các khon chi phí ñu tư trong sut tui th hu ích ca d án/sn phm ñó. Ví d, ng vi ngân sách ñu tư ban ñu ln thì chi phí cho vn hành, sa cha, bo dưng s nh v.v Mô hình LCC cũng có th ñưc s dng ñ ñiu chnh yêu cu v vn cho mt d án hoc sn phm nu d án/sn phm ñó liên quan ñn d án/sn phm hin hành khác. Vn ñ này th hin rõ nu trong t chc ñang thc hin nhiu d án thì vic kt hp các mô hình LCC ca các d án ñó cho phép d báo lung tin ròng t tt c các d án mà t chc có th thu ñưc trong tương lai. Phân tích này cho phép ra quyt ñnh v vic chp nhn hay không mt d án mi, v vic ñiu chnh các k hoch tin ñ. 2. Phc v ra quyt ñnh k thut chin lưc Mô hình LCC có th ñưc s dng ñ giám sát nhng thay ñi trong các ưc tính chi phí khi d án tin trin. Như ta ñã thy trong phn trưc, các ưc tính và ñánh giá LCC ñưc ci thin theo thi gian và giai ñon ca d án. Vì th, khi các ưc tính ñưc ñiu chnh v chi phí ch to hoc sn xut, bo dưng mà cao hơn ñáng k so vi s liu cơ s thì ñó có th là cơ 124
11. s ñ soát xét li thit k, có th dn ñn nhng thay ñi ln v mt k thut thm chí có th dng d án. 3. Phc v phân tích và x lý d liu Các mô hình LCC thưng xuyên phc v như mt khuôn kh cho vic thu thp, lưu tr và truy cp các d liu chi phí. Trong cơ cu LCC phù hp, các chi phí cho các công vic ñã thc hin, ñang thc hin và s thc hin có th ñưc phân tích ñng thi ñ cho ta các ưc tính tt hơn trong tương lai. Mô hình LCC còn có th phc v rt tt cho mc ñích phân tích ñ nhy và ñánh giá ri ro vì các yu t này làm thay ñi chi phí vòng ñi ca d án. 4. Phân tích h tr logistic Mô hình LCC còn có th giúp nhà qun lý xác ñnh trong tng thi kỳ d án cn nhng ngun lc gì, bao nhiêu, giúp ñưa ra chin lưc d tr và các vn ñ logistic khác. 5. Phân tích Pareto và phân tích ABC Ngoài ra, mô hình LCC còn giúp nhà qun lý xác ñnh các thành phn chi phí quan trng trong d án, giúp nhà qun lý ñưa ra chin lưc trong kim soát chi phí. Chin lưc ñó là giám sát cht ch các hng mc chim t l ln trong chi phí vòng ñi hoc các chi phí d b thay ñi, chu nhiu ri ro. ð thc hin ñưc ñiu này, ngưi ta thưng chia các chi phí theo 3 nhóm sau: Nhóm A gm mt s ít các khon mc chi phí chim t l ln trong LCC (tng cng các chi phí nhóm này chim khong 60% LCC); Nhóm C gm các chi phí chim t l nh trong LCC (tng cng các chi phí nhóm này chim khong 10% LCC), nhưng s lưng các khon mc chi phí li nhiu. Nhóm B gm các khon mc chi phí còn li. Rõ ràng các chi phí nhóm A là cn phi kim soát cht ch, nhóm B và C mc ñ kim soát có th thp hơn. 3. NGÂN SÁCH D ÁN 3.1. Khái nim, phân loi ngân sách d án 3.1.1. Khái nim ngân sách d án Ngân sách ca mt t chc ñưc trình bày trong các k hoch dài hn, trung hn và ngn hn ca nó. Ngân sách phn ánh các chương trình ñu tư trong tương lai, các mc tiêu qun lý và các ngun lc cn thit ñ thc hin các mc tiêu này. Ngân sách ca d án là mt b phn ca ngân sách chung ca t chc (nu d án nm trong t chc ñó). Nu t chc ñng thi thc hin nhiu d án thì ngân sách ca t chc là tng ngân sách ca các d án. Ngân sách xác ñnh các hn ch v ngun lc ca d án, vì th trong qun lý giá thành d án ngưi ta quan tâm nhiu hơn ti phn chi ca nó. Phn chi ca ngân sách thông thưng ñưc gi là d toán. Ngân sách d án là mt tài liu có tính cht ch th phn ánh các khon thu, chi theo k hoch, có s phân b theo khon mc trong mt khong thi gian xác ñnh trong thi kỳ tn ti ca d án. 125
12. 3.1.2. Ý nghĩa ca ngân sách Ngân sách là mt kênh thông tin hiu qu, là mt công c qun lý hu hiu. Mt bn ngân sách chi tit xác ñnh các khon chi và các ngun lc phân phi cho các b phn và do ñó hình thành mt khuôn kh v các ràng buc ñi vi các hot ñng ca các b phn ñó. Nhng ràng buc này th hin các chính sách và các mc tiêu ca t chc. Ngân sách là mt thưc ño chun ñ ño lưng các kt qu hot ñng ca các b phn và các nhà qun lý trong t chc. Chính các nhà qun lý tham gia vào vic lp ngân sách và ñó là cam kt thc hin ngân sách. Mt nhà qun lý thành công là nhà qun lý thc hin thành công công vic, ñt ñưc các mc tiêu ñt ra trong khuôn kh ngân sách ñã hoch ñnh. ðó cũng chính là ñã thc hin tt các chính sách và mc tiêu ca t chc. Ngân sách cũng là mt công c hu ích cho vic xác ñnh nhng sai khác so vi k hoch, mc ñ ca sai khác và ngun gc ca chúng. Do ñó, ngân sách là b phn ca k hoch, là cơ s cho các h thng kim soát chi phí và tin ñ. 3.1.3. Phân loi ngân sách Thông thưng ngân sách ñưc chia ra theo tiêu chí thi gian thành dài hn, ngn hn và trung hn. a. Ngân sách dài hn xác ñnh mc ñ tng hp các hot ñng ca t chc trong khong thi gian t vài tháng ñn vài năm. Bng viclp ngân sách dài hn nhà qun lý thit lp mc tiêu dài hn cho t chc, lp k hoch và các ngun lc ñ ñt ñưc mc tiêu này. ðng thi ñây cũng là cơ s ñ giám sát kt qu thc hin mc tiêu ca t chc. Trong trưng hp cn thit, nhà qun lý có th ñiu chnh ngân sách ñ kim soát chính vic thit lp mc tiêu và vn ñ phân b ngun lc. b. Ngân sách trung hn trình bày chi tit bn ngân sách dài hn trong khong thi gian t 12 ñn 24 tháng. Các hng mc trong bn ngân sách da trên cơ s ca các hng mc công vic cn thc hin. Ngân sách trung hn chi tit các khon thu chi kỳ vng hàng tháng ñi vi tng thành phn chi phí ca tng hng mc công vic. c. Ngân sách ngn hn lit kê các hot ñng c th và chi phí ca chúng. Bn ngân sách này có thi hn ñn 12 tháng. Ngân sách ngn hn liên kt các chi phí ca d án vi các hot ñng ca d án thông qua sơ ñ mng chi tit các công vic thc hin. 3.1.4. Các giai ñon lp ngân sách Ngân sách d án ñưc lp theo các giai ñon ca d án và theo các giai ñon ñó ngân sách d án có chc năng khác nhau, mc ñ chính xác cũng khác nhau. Bng 7.5 trình bày các giai ñon ca ngân sách d án, chc năng và sai s ca chúng. Tuỳ theo giai ñon ca d án mà ngân sách có th là sơ b (ưc tính), ñã phê duyt (chính thc), ngân sách hin hành (có th ñiu chnh) và ngân sách thc t. Sau khi tin hành lun chng kinh t k thut, ngưi ta lp ngân sách sơ b. Ngân sách sơ b ch yu mang tính cht ưc tính và nó cn ñưc thng nht vi tt c các thành viên d án và cui cùng cn ñưc phê duyt bi ngưi có thm quyn quyt ñnh ñu tư. Sau khi ñã ñưc phê duyt, tc là tr thành chính thc thì ngân sách tr thành có tính cht ch th. ðó là cơ s ñ so sánh các kt qu thc hin công vic thc t. Trong quá trình thc hin d án có th xy ra nhng sai lch so vi các s liu k hoch và ñiu này cn ñưc th hin trong ngân 126
13. sách hin hành. Và cui cùng khi kt thúc toàn b các công vic ca d án, ñ tng kt, ngưi ta lp nên ngân sách thc t th hin các s liu thc t ñã phát sinh. Cn chú ý ñc bit là các d toán ngân sách chi phí. Các tài liu d toán là thành phn cc kỳ quan trng trong các d án ln. Bng 7.5. Các giai ñon ngân sách và chc năng ca chúng Giai ñon d án Ngân sách Chc năng Sai s (%) Xây dng ý tưng Ngân sách kỳ vng Lp k hoch sơ b v các khon 2540 d án chi và các nhu cu tài chính Lun chng ñu tư Ngân sách sơ b Lun chng các khon mc chi phí 1520 Lun chng, lp k hoch gi và s dng vn ðu thu, ñàm phán Ngân sách ñã ñiu Lp k hoch thanh toán vi các 810 và ký kt hp ñng chnh nhà thu và nhà cung ng Lp h sơ t chc thi Ngân sách cui Các hn ch có tính cht ch th v 58 công cùng s dng các ngun lc Thc hin d án Bàn giao, nghim thu Ngân sách thc t Qun lý giá thành d án 05 Vn hành Kt thúc d án 3.2. D toán ngân sách d án 3.2.1. Khái nim d toán ngân sách d án Ngân sách bao gm c phn thu và phn chi. Vì vy, d toán ngân sách là d toán c phn thu và phn chi. Nhưng do ngân sách ch ra các hn ch ngun lc ca d án nên phn chi ñưc chú ý hơn. Sau ñây chúng ta nghiên cu d toán ngân sách trong phm vi phn chi ca nó. Thông thưng nó ñưc gi dưi tên ñơn gin là d toán. D toán ngân sách là k hoch phân phi ngun qu cho các hot ñng d án nhm ñm bo thc hin tt các mc tiêu chi phí và tin ñ d án. D toán ngân sách là vic xác ñnh các ch tiêu giá tr ca các công vic ñưc thc hin trong phm vi d án, là quá trình hình thành vic phân chia kinh phí theo các hot ñng, các khon mc chi phí, theo thi gian thc hin và theo các dng cơ cu khác. Thông thưng cơ cu ngân sách d án ñưc xác ñnh bi h thng tài khon k toán ca d án c th ñó. 127
14. 3.2.2. Các phương pháp d toán ngân sách d án Lp ngân sách là quá trình chuyn hoá mc tiêu ca t chc thành k hoch, trong ñó ch rõ các ngun lc, trình t và k hoch c th ñ thc hin mc tiêu ñ ra. Quá trình lp ngân sách cn tuân th theo h thng phân cp qun lý trong t chc. Thông tin và mc tiêu ca các b phn chc năng cn ñưc phi hp vi ngun thông tin và mc tiêu ca nhà qun lý ñ lp ngân sách d án. Ngân sách gn lin vi nhng mc tiêu v kt qu cũng như phn ánh nhng ngun lc sn có và các gii hn. ðng thi ngân sách cũng phi ñưc c th hoá bng nhng ch tiêu ñnh lưng nhm mc ñích d dàng so sánh vi kỳ gc hoc các tài liu liên quan. a. Phương pháp d toán ngân sách t trên xung Trên cơ s chin lưc dài hn, ñng thi da vào kinh nghim, yêu cu, nhim v và ngun s liu quá kh liên quan ñn các d án tương t, các nhà qun lý cp cao ca t chc hoch ñnh vic s dng ngân sách chung ca t chc. H ưc tính toàn b chi phí cũng như chi phí cho các nhóm công vic ln ca tng d án. Sau ñó các s liu này ñưc chuyn xung cho các nhà qun lý cp thp hơn. Các nhà qun lý cp dưi li tip tc tính toán chi phí cho tng hot ñng c th liên quan. Quá trình tính toán c th tip din cho ñn cp qun lý thp nht. Quá trình d toán ngân sách t trên xung ñưc th hin trong bng 7.6. Bng 7.6. Quá trình d toán ngân sách t trên xung Th t Cp bc qun lý Ni dung chun b ngân sách 1 Qun lý cp cao Chun b ngân sách dài hn da trên mc tiêu ca t chc, các chính sách và các hn ch v ngun lc 2 Qun lý chc năng Lp ngân sách trung hn cho b phn chc năng ph trách 3 Qun lý d án Lp ngân sách cho toàn d án và tng công vic c th Ưu ñim ca phương pháp lp ngân sách t trên xung: Tng ngân sách ñưc d toán phù hp vi tình hình chung ca t chc và vi yêu cu ca d án. Ngân sách ca d án ñưc xem xét trong mi quan h vi các d án khác, gia chi tiêu cho d án và kh năng tài chính ca t chc. Các chi phí dù nh hay ln ñu ñưc cân nhn trong mi tương quan chung. Nhưc ñim: T ngân sách dài hn chuyn sang nhiu ngân sách ngn hn cho các d án, các b phn chc năng ñ ñt ñưc mt k hoch ngân sách chung hiu qu là mt công vic không d dàng vì nó ñòi hi phi có s kt hp các loi ngân sách này. Có s cnh tranh gia các nhà qun lý d án và các nhà qun lý chc năng v lưng ngân sách ñưc cp và thi ñim ñưc nhn. ðiu này không thúc ñy s phi hp nhp nhàng gia các nhà qun lý d án và các nhà qun lý chc năng. D toán ngân sách ca cp dưi ch bó hp trong phm vi chi phí trong k hoch ca cp trên nên nhiu khi không phù hp vi yêu cu nhim v c th ca d án. 128
15. b. Phương pháp d toán ngân sách t dưi lên Ngân sách ñưc d toán t thp ñn cao, t các b phn (chc năng hoc d án) theo các nhim v và k hoch tin ñ. S dng các d liu chi tit sn có tng cp qun lý, trưc tiên d tính ngân sách cho tng công vic, tng nhim v trên cơ s các ñnh mc, ñơn giá sn có. Nu có s khác bit thì tho lun bàn bc, thng nht trong nhóm d toán, gia các nhà qun lý d án và các nhà qun lý chc năng. Sau ñó, tng hp kinh phí ñã d tính cho các công vic và nhim v ñ có ngân sách chung cho toàn b d án. Bng 7.7 mô t quá trình lp ngân sách t dưi lên. Bng 7.7. Quá trình lp ngân sách t dưi lên Th t Cp bc qun lý Ni dung chun b ngân sách 1 Qun lý cp cao Xây dng khung ngân sách, ñt mc tiêu và la chn d án 2 Qun lý chc Xây dng ngân sách trung hn cho tng b phn chc năng ph năng trách Qun lý d án Xây dng ngân sách cho tng b phn, tng công vic ca d án 3 Qun lý cp cao Tng hp, ñiu chnh và phê duyt ngân sách dài hn Ưu ñim ca phương pháp lp ngân sách t dưi lên: Nhng ngưi tham gia lp ngân sách là nhng ngưi thưng xuyên tip xúc trc tip vi công vic c th nên d tính ca h có mc ñ chính xác cao v ngun lc và chi phí cn thit. To ñiu kin ñào to các nhà qun lý cp thp trong vic d toán ngân sách. Nhưc ñim: Ngân sách ñưc phát trin cho tng nhim v nên cn phi có danh mc ñy ñ các công vic ca d án. ðây là ñiu khó thc hin. Các nhà qun lý cp cao không có nhiu cơ hi kim soát quá trình lp ngân sách ca cp dưi. Cp qun lý bên dưi vì lý do s cp trên ct gim mc chi cho các công vic nên thưng có xu hưng d toán vưt mc cn thit. c. Phương pháp kt hp Hai phương pháp lp ngân sách trình bày trên ñây có ưu và nhưc ñim ca chúng. ð phát huy ưu ñim và hn ch nhưc ñim ca 2 phương pháp này, ngưi ta có th kt hp chúng li. D toán ngân sách theo phương pháp kt hp trưc tiên cp qun lý cao nht xây dng khung ngân sách cho mi năm tài chính ca k hoch chin lưc. Trên cơ s này, các nhà qun lý cp trên yêu cu cp dưi lp ngân sách cho ñơn v, b phn do h ph trách. Ngưi ñng ñu b phn li chuyn yêu cu d toán xung các t nhóm ðng thi vi vic chuyn yêu cu lp d toán ngân sách, cp trên chuyn xung cp dưi nhng thông tin liên quan như 129
16. kh năng tăng thêm vic làm, tin lương, nhu cu v vn, nhng công vic cn ưu tiên, các hn ch ngun lc làm cơ s cho cp dưi lp ngân sách chun xác hơn. Vic xây dng ngân sách ñưc thc hin các cp. Sau ñó, quá trình tng hp ngân sách ñưc bt ñu t cp thp nht dn lên trên cp cao hơn. Cui cùng ñưc tng hp thành mt bn ngân sách ca c t chc. Bn ngân sách này li ñưc cp qun lý cao nht soát xét, và nu cn thì có th sa ñi. Da vào bn ngân sách ñã ñưc phê duyt sơ b ñó, các nhà qun lý chc năng và các nhà qun lý d án ñiu chnh các bn ngân sách tương ng ca mình, ri li trình lên nu chưa khp. Quá trình này có th ñưc thc hin mt s ln cho ñn khi ñt ñưc các ngân sách c 3 cp ngn hn, trung hn và dài hn. Ưu ñim ca phương pháp: Ngân sách ñưc hình thành vi s thm gia ca các cp qun lý và to cơ hi cho các b phn phát huy tính sáng to ca mình, cũng như phi hp vi nhau tt hơn. Nhưc ñim: Quá trình lp ngân sách có th kéo dài tn kém chi phí và thi gian. Mc dù cp dưi có thêm thông tin ñ lp ngân sách nhưng h vn có xu hưng d toán vưt mc cn thit. 3.2.3. Các d toán ch yu cho mt d án ñu tư xây dng công trình ði vi các d án có xây dng công trình ngưi ta lp các loi d toán theo các giai ñon ca quá trình ñu tư và xây dng. Các loi d toán ñó là: 1 Tng mc ñu tư ( giai ñon chun b ñu tư): Tng mc ñu tư là toàn b chi phí d tính ñ ñu tư xây dng công trình ñưc xác ñnh giai ñon chun b ñu tư, là mc ưc lưng tng chi phí xây dng công trình d tính ñ thc hin toàn b quá trình ñu tư và xây dng, ñưc hình thành và quyt ñnh vi mc ñích khng ch qui mô vn ca d án. Nói cách khác, ñây là gii hn chi phí ti ña ca d án ñưc xác ñnh trong quyt ñnh ñu tư. Tng mc ñu tư d án ñưc ghi trong quyt ñnh ñu tư là cơ s ñ lp k hoch và qun lý vn ñu tư, xác ñnh hiu qu ñu tư ca d án. ði vi d án s dng vn ngân sách Nhà nưc, Tng mc ñu tư là gii hn chi phí ti ña mà Ch ñu tư ñưc phép s dng ñ ñu tư xây dng công trình. Thông thưng Tng mc ñu tư là khái toán chi phí ca toàn b d án ñơc xác ñnh trong giai ñon lp d án bao gm: chi phí xây dng, chi phí thit b, chi phí ñn bù gii phóng mt bng, tái ñnh cư, chi phí qun lý d án, chi phí tư vn ñu tư xây dng, chi phí khác và chi phí d phòng. C th chi phí theo các giai ñon như sau: a) Chi phí trong giai ñon chun b ñu tư: Là chi phí cho vic nghiên cu s cn thit phi ñu tư, xác ñnh quy mô ñu tư, thăm dò th trưng, la chn ña ñim xây dng, lp và thm ñnh d án ñn khi ra quyt ñnh ñu tư. b) Chi phí cho vic thc hin ñu tư xây dng:  Chi phí gii phóng mt bng, ñn bù hoa màu, ñt ñai 130
17.  Chi phí kho sát thit k, lp và thm ñnh thit k, lp tng d toán, hoàn tt th tc ñu tư, xây dng h tng cơ s, lán tri  Chi phí nghiên cu khoa hc, công ngh liên quan ñn d án.  Chi phí xin giy phép xây dng, phá d, xây dng công trình ph tr, khi công, nghim thu bàn giao, bo him công trình,  Chi phí xây lp, chi phí thit b, chi phí d phòng. c) Chi phí cho công tác kt thúc xây dng, vn hành và ñưa công trình vào s dng:  Chi phí vn hành th, sn xut th.  Chi phí báo cáo quyt toán vn ñu tư, thm tra, phê duyt quyt toán vn ñu tư.  Chi phí tháo d công trình ph tm.  Chi phí t chc nghim thu, bàn giao 2 D toán, tng d toán xây dng công trình ( giai ñon thc hin ñu tư): D toán xây dng ñưc xác ñnh theo công trình xây dng c th. D toán xây dng công trình bao gm d toán xây dng các hng mc, d toán các công vic ca các hng mc công trình. D toán công trình ñưc lp căn c trên cơ s khi lưng các công vic xác ñnh theo thit k k thut hoc thit k bn v thi công, nhim v công vic phi thc hin ca công trình và ñơn giá xây dng công trình, ñnh mc chi phí tính theo t l phn trăm(%) cn thit ñ thc hin khi lưng, nhim v công vic ñó. Ni dung d toán công trình bao gm chi phí xây dng, chi phí thit b, chi phí qun lý d án, chi phí tư vn ñu tư xây dng, chi phí khác và chi phí d phòng. D toán xây dng công trình là cơ s ñ ký kt hp ñng, thanh toán gia Ch ñu tư và các Nhà thu trong trưng hp ch ñnh thu, là cơ s ñ xác ñnh giá thành công trình. Trong trưng hp d án gm nhiu công trình thì ch ñu tư xác ñnh Tng d toán ñ phc v cho vic qun lý d án. Tng d toán ca d án ñưc xác ñnh bng cách cng các d toán ca các công trình thuc d án. Tuy nhiên, d toán công trình (hay tng d toán ñi vi d án gm nhiu công trình) vn chưa phi là mc chi phí xây dng hoàn toàn chính xác khi mà trên thc t, cht lưng kho sát, thit k còn chưa hoàn chnh, cơ s tính toán chưa ñ và còn sai sót, cho dù t các d liu tính toán d toán như hin nay ñã hình thành mc d tr sai s tính toán th hin khon chi phí d phòng v các khi lưng xây dng chưa th hin ht, có kh năng phát sinh do sai s v khi lưng, trưt giá. Do ñó, chưa th coi d toán là giá c sn phm xây dng trong quan h trao ñi hàng hoá theo cơ ch th trưng. Mc dù vy, d toán ñã ñưc tính toán tương ñi chi tit và chính xác hơn so vi Tng mc ñu tư, và vì th, d toán công trình hin ñang ñưc xem là ch tiêu quan trng nht trong vic khng ch toàn b chi phí thc hin d án và thit lp quan h giao nhn thu trong xây dng, là căn c ch yu ñ lp d toán hng mc công trìn và; hình thành giá xét thu ca Ch ñu tư hoc giá d thu ca ñơn v ñơn v tham gia d thu. Thc cht d toán là toàn b các khon chi phí d tính ñ xây dng các công trình và hng mc công trình trong mt d án ñu tư. D toán công trình bao gm chi phí xây dng, 131
18. chi phí thit b, chi phí qun lý d án, chi phí tư vn ñu tư xây dng, chi phí khác và chi phí d phòng ca công trình. a) Chi phí xây dng Chi phí xây dng trong d toán công trình là toàn b chi phí xây dưng ñưc lp cho công trình, hng mc công trình, công trình ph tr, công trình tm phc v thi công hoc b phn, phn vic, công tác ca công trình, hng mc công trình. Chi phí xây dng bao gm: Chi phí xây dng các công trình, hng mc công trình; Chi phí phá và tháo d các vt kin trúc cũ; Chi phí san lp mt bng xây dng; Chi phí xây dng công trình tm, công trình ph tr phc v thi công; Chi phí nhà tm ti hin trưng ñ và ñiu hành thi công. b) Chi phí thit b Chi phí thit b trong d toán công trình bao gm chi phí mua sm thit b công ngh (k c thit b công ngh phi tiêu chun cn sn xut, gia công); chi phí ñào to và chuyn giao công ngh; chi phí lp ñt thit b và thí nghim, hiu chnh. c) Chi phí qun lý d án Chi phí qun lý d án bao gm các chi phí ñ t chc thc hin các công vic qun lý d án t giai ñon chun b d án, thc hin d án ñn khi hoàn thành nghim thu bàn giao ñưa công trình vào khai thác s dng. d) Chi phí tư vn ñu tư xây dng Chi phí tư vn ñu tư xây dng là nhng chi phí cho hot ñng tư vn ñu tư xây dng bao gm: chi phí tư vn kho sát, thit k, giám sát xây dng, tư vn thm tra và các chi phí tư vn ñu tư xây dng khác. e) Chi phí khác G K Chi phí khác là các chi phí cn thit không thuc chi phí xây dng; chi phí thit b; chi phí bi thưng gii phóng mt bng, tái ñnh cư; chi phí qun lý d án và chi phí tư vn ñu tư xây dng nói trên, bao gm: Chi phí thm tra tng mc ñu tư; Chi phí rà phá bom mìn, vt n; Chi phí bo him công trình; Chi phí di chuyn thit b thi công và lc lưng lao ñng ñn công trưng; Chi phí ñăng kim cht lưng quc t, quan trc bin dng công trình; Chi phí ñm bo an toàn giao thông phc v thi công các công trình; Chi phí kim toán, thm tra, phê duyt quyt toán vn ñu tư; Các khon phí và l phí theo quy ñnh; 132
19. Chi phí nghiên cu khoa hc công ngh liên quan ñn d án; vn lưu ñng ban ñu ñi vi các d án ñu tư xây dng nhm mc ñích kinh doanh, lãi vay trong thi gian xây dng; chi phí cho quá trình chy th không ti và có ti theo quy trình công ngh trưc khi bàn giao tr giá tr sn phm thu hi ñưc; Mt s chi phí khác. f) Chi phí d phòng Là khon chi phí ñ d trù vn cho các khi lưng phát sinh do thay ñi thit k theo yêu cu ca Ch ñu tư ñưc cp có thm quyn phê duyt, khi lưng phát sinh không lưng trưc ñưc, d phòng do yu t trưt giá trong quá trình thc hin d án. 3 Vn ñu tư ñưc quyt toán giai ñon kt thúc xây dng ñưa d án vào khai thác s dng. Vn ñu tư ñưc quyt toán là toàn b chi phí hp pháp ñã ñưc thc hin trong quá trình ñu tư ñ ñưa d án vào khai thác, s dng. Chi phí hp pháp là chi phí ñưc thc hin ñúng vi thit k, d toán ñưc phê duyt, bo ñm ñúng ñnh mc, ñơn giá, ch ñ tài chính k toán, hp ñng kinh t ñã ký kt và các quy ñnh khác ca Nhà nưc có liên quan. ði vi các d án s dng vn ngân sách nhà nưc thì vn ñu tư ñưc quyt toán phi nm trong gii hn tng mc ñu tư ñưc cp có thm quyn phê duyt. 4 Ngoài ra còn có d toán thi công. D toán thi công do ñơn v thi công lp dùng ñ qun lý giá sn phm trong quá trình thi công. Nó bao gm các chi phí cn thit ñ hoàn thành hng mc công trình hoc loi công tác xây lp theo khi lưng công tác xây lp ñưc ñ ra trong thit k bn v thi công. D toán thi công ñưc tính theo bin pháp thi công thc t mà ñơn v thi công áp dng vi các ñnh mc ni b và giá vt liu chi tit, giá ca máy thc t. Các loi d toán cho d án ñu tư xây dng công trình thông thưng ñưc lp theo phương pháp da vào các thành phn (khon mc) chi phí như hình 7.3. Bng 7.8 trình bày cách lp d toán chi phí xây dng. 4. KIM SOÁT GIÁ THÀNH D ÁN Kim soát giá thành d án cn thit do luôn luôn tn ti các tác nhân to nên các sai lch so vi ngân sách ñã hoch ñnh. Kim soát giá thành là ñ qun lý nhng thay ñi trong chi phí thc hin d án vi mc ñích làm gim các yu t tiêu cc và tăng các yu t tích cc trong s thay ñi ñó. Kim soát giá thành d án bao gm các ni dung sau: 133
20. Theo dõi các ch tiêu chi phí thc hin d án nhm mc ñích phát hin các sai lch so vi ngân sách ñã hoch ñnh; Qun lý nhng thay ñi trong ngân sách nhm mc ñích thc hin ngân sách ñã hoch ñnh; Ngăn chn nhng quyt ñnh sai lm ñã có trưc t trong k hoch; Thông tin cho các bên liên quan v tin trình thc hin d án t góc ñ tuân th ngân sách. Kim soát giá thành d án bao gm 2 thành phn: thng kê, tc là ñánh giá giá tr thc t các công vic ñã hoàn thành, và d báo, nghĩa là ưc tính giá thành tương lai ca d án. Nhng ch tiêu cơ s s dng trong kim soát giá thành d án là: a. Chi phí còn li: ưc tính các chi phí cn thit ñ hoàn thành nt công vic hoc c d án. Xác ñnh chi phí còn li là cách ñánh giá tt nht chi phí còn phi bù thêm vào, ti thi ñim ñánh giá, ñ hoàn thành công vic. b. Giá thành tính toán: cách ñánh giá tt nht tng giá thành tương lai ca công vic hoc d án khi kt thúc. Giá thành tính toán ñưc tính như tng ca các chi phí thc t ñã chi cho ñn thi ñim tính toán và chi phí còn li. Ngưi ta có 2 phương pháp kim soát giá thành ñó là phương pháp truyn thng và phương pháp khi lưng công vic hoàn thành. 4.1. Phương pháp kim soát giá thành d án theo truyn thng Phương pháp truyn thng s dng các khái nim sau: a. Chi phí k hoch (ngân sách) BCWS (Budgeted Cost of Work Scheduled) ðây là giá thành (chi phí) theo ngân sách ñã hoch ñnh tương ng vi thi gian biu (tin ñ), hoc khi lưng ngun lc d ñnh s dng cho ñn thi ñim báo cáo. Thi ñim báo cáo là thi ñim có ñ thông tin các thc t phát sinh: BCWS = BC x % theo k hoch (7.1) trong ñó: BC ngân sách toàn b d kin hay giá thành k hoch (Budgeted Cost) Trong xây dng có th tính BCWS như khi lưng k hoch nhân vi giá thành 1 ñơn v sn phm theo k hoch (không k thu và lãi). b. Chi phí thc t ACWP (Actual Cost of Work Performed) ðây là chi phí thc t các công vic ñã hoàn thành ñn thi ñim báo cáo hoc khi lưng ngun lc thc t ñã b ra ñ thc hin công vic cho ñn thi ñim báo cáo. Chi phí thc t không ph thuc vào các ch tiêu chi phí theo k hoch và nhu cu ngun lc. Trong xây dng ACWP là khi lưng thc t ñã thi công nhân vi giá thành 1 ñơn v sn phm theo thc t. c. Chênh lch chi phí CV (Cost Variance) Chênh lch chi phí trong phương pháp kim soát giá thành truyn thng ñưc tính như hiu s gia chi phí k hoch BCWS và chi phí thc t ACWP: 134
21. CV 1 = BCWS ACWP (7.2) Nu CV 1>0 thì có th nói chi tiêu ca d án ñang tin ñ chm. Nhưc ñim cơ bn ca phương pháp truyn thng là nó không xác ñnh nhng công vic nào thc t ñưc hoàn thành t lưng tin ñã b ra, bi vì mt s công vic dưng như có chi phí khác so vi d toán. 4.2. Phương pháp giá tr thu ñưc Phương pháp giá tr thu ñưc xác ñnh mi quan h gia chi phí thc t ACWP và khi lưng công vic cn phi ñưc hoàn thành tính ñn thi ñim báo cáo. ðng thi, nó (phương pháp giá tr thu ñưc) có tính ñn thông tin v chi phí theo sơ ñ công vic theo k hoch và theo thc t. Vì vy, phương pháp giá tr thu ñưc v nên mt bc tranh tng quát v hin trng các công vic thi ñim báo cáo. Các khuynh hưng phát hin ra t bc tranh toàn cnh ñó ñưc s dng ñ d báo giá thành tương lai ca các công vic cho ñn khi hoàn thành và xác ñnh các yu t nh hưng ñn sơ ñ thc hin công vic. 300 250 ACWP l¹m chi Thêi ®iÓm b¸o c¸o BC ng©n s¸ch dù kiÕn 200 BCWS 150 CV1 chi phÝ, tr. VN§ tr. phÝ, chi SV 100 CV2 qu¸ h¹n 50 BCWP 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 1213 14 15 thêi gian, th¸ng H×nh 7.6. BiÓu ®å b¸o c¸o tiÕn tr×nh thùc hiÖn c«ng viÖc 135
22. Phương pháp giá tr thu ñưc s dng 3 ch tiêu ñ xác ñnh các sai lch trong biu ñ công vic, ñó là: 1. Chi phí k hoch BCWS 2. Chi phí thc t ACWP 3. Giá tr thu ñưc BCWP (Budgeted Cost of Work Performed) Giá tr thu ñưc BCWP là kinh phí theo d toán ca khi lưng công vic thc t ñã hoàn thành hay khi lưng các ngun lc theo k hoch dành cho các công vic thc t ñã hoàn thành tính ñn thi ñim báo cáo. Giá tr thu ñưc không ph thuc vào chi phí thc t và ñưc tính theo công thc: BCWP = Giá thành k hoch x % công vic ñã thc hin (7.3) Trong xây dng, BCWP có th ñưc tính bng khi lưng công vic thc t ñã thi công nhân vi giá thành 1 ñơn v sn phm theo k hoch. Bi vì phương pháp giá tr thu ñưc có tính ñn yu t thi gian nên nó cho phép xác ñnh không ch chênh lch thc t v chi phí mà còn xác ñnh mc ñ chm tr theo biu ñ thc hin công vic. Chênh lch chi phí (lưng tin vưt chi thc t) là hiu s gia chi phí thc t ACWP và giá tr thu ñưc BCWP: CV 2 = BCWP ACWP (7.4) ði vi các công vic ñang trong quá trình thc hin còn phi tính phn trăm vưt chi thc t (CVP): CVP = CV 2/BCWP x 100% (7.5) Chênh lch so vi k hoch thc hin công vic (chênh lch tin ñ) lưng tin vưt chi so vi k hoch (SV Variance from Scheduled) là hiu s gia chi phí k hoch BCWS và giá tr thu ñưc BCWP: SV = BCWP BCWS (7.6) Phn trăm vưt chi so vi k hoch (SVP): SVP = SV/BCWS (7.7) T các công thc 7.2, 7.4 và 7.6 ta có: CV 2 = CV 1 + SV (7.8) Hình 7.6 th hin các phân tích trên. Phương pháp phân tích giá tr thu ñưc yêu cu phân tích chi tit hơn trong qun lý giá thành d án cũng như c gng nhiu hơn t nhà qun lý d án trong vn ñ thu thp phân tích và x lý thông tin. Ưu ñim cơ bn ca phương pháp giá tr thu ñưc là nó cho phép phát hin sm (phát hin t nhng giai ñon ñu ca quá trình thc hin d án) nhng sai lch gia các ch tiêu thc t và k hoch. Trên cơ s ñó d báo kt qu hoàn thành d án v thi gian, v chi phí và giúp nhà qun lý d án ra các quyt ñnh ñiu chnh kp thi, cn thit có th dng d án sm ñ khi tn nhng chi phí vô ích. 136
23. 4.3. D báo giá thành D báo giá thành d án là ưc tính giá tr cui cùng ca d án trên cơ s thông tin hin thi v chi phí cho d án. Tn ti 3 phương án d báo giá thành d án (EAC Estimate at Completion: giá thành d báo): 1. Theo phương pháp truyn thng: EAC = ACWP + ETC (7.9) 2. Theo phương pháp giá tr thu ñưc: ðánh giá lc quan: BC − BCWP EAC = ACWP + (7.10) CI ðánh giá bi quan: BC − BCWP EAC = ACWP + (7.11) CI × SI 3. Phương pháp ñánh giá li: EAC = ACWP + d toán mi cho phn d án còn li Trong ñó: ETC (ETC Estimate to Completion) chi phí còn li ưc tính ca d án; CI h s hoàn thành thc t (ch s chi phí), ñưc tính theo công thc: CI = BCWP/ ACWP (7.12) SI h s hoàn thành k hoch (ch s tin ñ), ñưc tính theo công thc: SI = BCWP/BCWS (7.13) Ngoài ra ngưi ta còn tính toán ch tiêu vưt chi toàn b d án (VAC Variance at Completion): VAC = BC EAC (7.14) Trong các công thc 7.9, 7.10 và 7.11 s dng các h s CI và SI tng hp ch không phi là các h s thi ñim hay h s ca mt thi kỳ ngn hn, nghĩa là chúng phi ñưc tính cho toàn b quá trình t khi bt ñu thc hin d án cho ñn thi ñim tính toán. Thi ñim d tính hoàn thành (ECD Estimated Completion Date) ñưc d tính như sau: ECD = Thi gian ñã thc hin + (Thi gian còn li / SI) (7.15) T l phn trăm hoàn thành theo thc t = BCWP/BC x 100% (7.16) T l phn trăm hoàn thành tin ñ = BCWS/BC x 100% (7.17) Ví d tính toán các ch tiêu kim soát giá thành d án tính ñn thi ñim báo cáo ñu tháng 9 (ñã lp biu ñ báo cáo tin trình hình 7.6) th hin trong bng 7.9. 137
24. B¶ng 7.9. C¸c chØ tiªu kiÓm so¸t gi¸ thµnh dù ¸n t¹i thêi ®iÓm ®Çu th¸ng 9 C«ng viÖc ACWP BCWS BCWP CV1 CV2 CVP, % SV SVP, % 1 4 4 4 0 0 0 0 0 2 8 6 4 2 4 100 2 33 3 10 10 10 0 0 0 0 0 4 14 10 6 4 8 133 4 40 5 10 10 10 0 0 0 0 0 6 14 10 6 4 8 133 4 40 7 40 30 20 10 20 100 10 33 8 60 40 20 20 40 200 20 50 Tæng céng 160 120 80 40 80 100 40 33 5. QUAN H GIA THI GIAN VÀ CHI PHÍ THC HIN D ÁN Hoàn thành ñúng thi hn là mt trong nhng tiêu chí cơ bn ñánh giá s thành công ca d án. Hơn th na, rút ngn thi gian thc hin d án mang li nhiu hiu qu kinh t. Các hiu qu kinh t ñó là: ði vi ch ñu tư: sm thu hi vn ñu tư ñã b ra và gim thit hi vì ñng vn các giai ñon ñu tư d dang; ði vi nhà thu: gim thit hi vì ñng vn sn xut kinh doanh và gim chi phí c ñnh. Nhưng ñ rút ngn thi gian thc hin d án có th có nhiu phương pháp. Có th rút ngn thi gian thc hin d án bng cách ci tin công ngh thc hin các công vic d án, ci tin t chc qun lý thc hin d án Hoc ñơn gin hơn là rút ngn thi gian thc hin mt s công vic quan trng (công vic trên ñưng găng) bng cách tăng thêm nhân lc, MMTB, làm thêm gi, tăng ca Nói chung, ñ rút ngn thi gian thc hin d án thì thông thưng là kéo theo vn ñ tăng chi phí. V mt kinh t thì rút ngn thi gian thc hin d án s không còn ý nghĩa nu chi phí cho vic rút ngn thi gian vưt quá li ích kinh t do nó ñem li, tr trưng hp vic rút ngn thi gian thc hin d án mang ý nghĩa chính tr xã hi quan trng nào ñó. Bài toán rút ngn thi gian thc hin d án ñưc ñt ra như sau: Thi gian thc hin các công vic ca d án như bình thưng theo phương án ban ñu ñưc coi là thi gian ti ưu, tương ng vi chi phí thc hin nh nht. Nu cn rút ngn thi gian thc hin d án thì vì mi công vic ca d án có tm quan trng khác nhau, chi phí cho chúng cũng khác nhau, vy ta cn phi rút ngn thi gian thc hin nhng công vic nào ñ làm sao ñt ñưc mc ñích vi chi phí nh nht. Và cui cùng, có th rút ngn thi gian ti ña là bao nhiêu. 5.1. Mô hình lý thuyt Chi phí ñ thc hin bt kỳ mt công vic nào cũng có th chia làm 2 loi là chi phí kh bin và chi phí bt bin. 138
25. Các chi phí bt bin không thay ñi theo khi lưng công vic thc hin mà ph thuc vào thi gian. Các s chi phí bt bin cơ bn là: Mt b phn ca chi phí qun lý như chi phí qun tr hành chính, lương b phn gián tip Khu hao tài sn c ñnh. Lương công nhân tr theo thi gian hoc lương ti thiu phi tr hàng năm dù d án hot ñng hay không hot ñng. Các khon tr dn hàng năm ñ bi hoàn li chi phí tin sn xut. Các khon thu và phí c ñnh hàng năm. Các khon tin thuê bt ñng sn c ñnh hàng năm. Chi phí kh bin thay ñi theo khi lưng công vic thc hin, bao gm các khon ch yu là: Chi phí nguyên vt liu chính và ph. Chi phí năng lưng. Chi phí s dng MMTB phn ph thuc vào khi lưng sn phm. Chi phí cho công nhân sn xut theo lương khoán sn phm. Khi rút ngn thi gian thc hin công vic thì thông thưng chi phí kh bin s tăng lên (do hoc phi s dng công ngh, MMTB, nguyên vt liu ñt tin hơn hoc tăng lương làm ngoài gi cho công nhân ) và chi phí bt bin s gim ñi như th hin trên sơ ñ hình 7.7. ðim ng vi giá tr nh nht ca ñưng tng chi phí trên hình 7.7 s là thi gian ti ưu thc hin công vic. Mun gii bài toán trên mt cách chính xác cn phi lp ñưc phương trình ca chi phí ñi vi bin s thi gian. ðây là mt vic làm phc tp và khó khăn vì không ñ s liu. Vì lý do ñó, ñ gii bài toán này, ngưi ta thưng coi quan h gia chi phí và thi gian thc hin công vic là bc nht. Bài toán ñưc gii vi trình t như sau: Trưc ht cn lp ñưc sơ ñ mng vi thi gian thc hin bình thưng vi chi phí ñưc coi là ti thiu. Rút ngn dn thi gian thc hin vi ñiu kin chi phí tăng lên là ít nht. Mun cho chi phí tăng lên ít nht thì cn rút ngn thi gian thc hin trưc ht công vic có mc tăng chi phí thp nht cho mt ñơn v thi gian b rút ngn. 139
26. Chi phí ðưng tng chi phí Chi phí bt bin Chi phí kh bin Thi gian Hình 7.7. Mi quan h gia chi phí và thi gian thc hin công vic Gi mc tăng chi phí cho 1 ñơn v thi gian rút ngn ca công vic ij là e ij ta có công thc: max − min = Cij Cij (6.1) eij op − min tij tij trong ñó: max min Cij chi phí ng vi thi gian thc hin ti thiu t ij ; min Cij chi phí ti thiu tương ng vi thi gian thc hin bình thưng (ñưc coi là op ti ưu) t ij . ðương nhiên, ñ rút ngn thi gian thc hin c d án thì ta ch rút ngn thi gian ca công vic nào có nh hưng ñn thi gian thc hin c d án, nghĩa là ch rút ngn thi gian thc hin các công vic trên ñưng găng. C tip tc rút ngn thi gian thc hin các công vic nm trên ñưng găng cho ñn khi còn có th cho ñn khi không th rút ngn hơn ñưc na, nghĩa là thi gian thc hin t ij = min tij . Trong quá trình rút ngn thi gian thc hin các công vic trên ñưng găng cn liên tc tính toán li sơ ñ mng xem có xut hin ñưng găng mi không. Nu có nhiu ñưng găng thì ñ rút ngn thi gian thc hin d án phi rút ngn thi gian ca tt c các ñưng găng. 140
27. 5.2. Bài toán rút ngn thi gian thc hin d án vi mc chi phí tăng lên ít nht 30/30 54/54 72/72 30 24 18 0/0 1 3 4 6 18 0 24 6 24 36 2 5 7 6/12 54/60 96/96 H×nh 7.8. S¬ ®å m¹ng xuÊt ph¸t víi chÕ ®é lm viÖc b×nh th−êng Tæng chi phÝ 2040 tr. ®. Cho mt d án vi sơ ñ mng như hình 7.8 và các s liu như bng 7.10. Bng 7.10. S liu v chi phí thc hin các công vic t/t Công vic ij Ch ñ bình thưng Ch ñ khn trương e (tr.ñ/ngày) top (ngày) Cmin (tr. ñ) tmin (ngày) Cmax (tr. ñ) 1 12 6 80 4 100 10 2 13 30 400 20 520 12 3 23 18 180 12 234 9 4 25 24 360 18 450 15 5 34 24 360 18 420 10 6 45 0 0 0 0 0 7 46 18 270 12 318 8 8 57 36 240 24 360 10 9 67 24 150 15 195 5 Thc hin d án vi ch ñ khn trương nht ca tt c các công vic ta có sơ ñ mng tương ng như hình 7.9. Tng chi phí tăng lên là 2697 2040 = 657 tr. VNð có phi là nh nht không? Phương án rút ngn như hình 7.9 v mt thi gian ñương nhiên là ngn nht (không th rút ngn hơn ñưc na vì các công vic ñu ñã ñưc thc hin vi ch ñ khn trương nht), nhưng chi phí như th có th chưa phi là thp nht. 141
28. Nói khác ñi, phương án thc hin d án như hình 7.9 chưa chc ñã ti ưu. Ta th rút ngn thi gian thc hin các công vic ca d án theo các nguyên tc như ñã trình bày trong mc 7.5.1. 20/20 38/38 50/50 20 18 12 0/0 1 3 4 6 18 0 15 4 18 24 2 5 7 4/8 38/41 65/65 H×nh 7.9. S¬ ®å m¹ng víi chÕ ®é lm viÖc khÈn tr−¬ng ë tÊt c¶ c¸c c«ng viÖc Tæng chi phÝ 2697 ®.v. 1. Trong tt c các công vic nm trên ñưng găng thì công vic 67 là có mc tăng chi phí ñơn v e là nh nht. Công vic này nu thc hin theo ch ñ khn trương thì có th rút ngn t 24 xung còn 15 ngày. Nhưng liu rút ngn nhiu như vy có thay ñi ñưng găng hay không? V li sơ ñ mng vi thi gian thc hin công vic 67 là 15 ngày (hình 7.10). 30/30 54/54 72/75 30 24 18 0/0 1 3 4 6 18 0 15 6 24 36 2 5 7 6/12 54/54 90/90 H×nh 7.10. S¬ ®å m¹ng khi rót ng¾n 67 tõ 24 xuèng cßn 15 ngy Theo sơ ñ mng mi ta thy xut hin ñưng găng mi 13457 vi chiu dài 90. Như vy t sơ ñ mng ban ñu ta rút ngn 9 ngày ca công vic 67 trên ñưng găng cũ 13467 vi chiu dài 96 ngày, ñáng l thi gian thc hin d án ch còn 96 9 = 87. 30/30 54/54 72/72 30 24 18 0/0 1 3 4 6 18 0 18 6 24 36 2 5 7 6/12 54/54 90/90 H×nh 7.11. S¬ ®å m¹ng khi rót ng¾n 67 tõ 24 xuèng cßn 18 ngy 142
29. Nhưng do xut hin ñưng găng mi (công vic 45 và 57 tr nên găng thay cho 46 và 67) nên ch rút ngn ñưc 96 90 = 6 ngày. Vy ta ch nên rút ngn 67 ñi 6 ngày thôi. Lúc ñó c 2 cp công vic 45; 57 và 46; 67 s ñu găng. Ta có sơ ñ mng mi hình 7.11. 2. Theo sơ ñ mng hình 7.11 thì lúc này có 2 ñưng găng là 13467 và 13457. ð rút ngn thi gian thc hin d án thì cn rút ngn thi gian thc hin c 2 ñưng găng. Có các phương án rút ngn vi mc tăng chi phí ñơn v như bng sau: t/t Tên các công vic có th Kh năng rút ngn ti ña Mc tăng chi phí ñơn v rút ngn (ngày) (tr.ñ/ngày) 1 13 10 12 2 34 6 10 3 46 ñng thi vi 57 6 8+10=18 4 67 ñng thi vi 57 9 5+10=15 Công vic 46 có th rút ngn ti ña 6 ngày, công vic 57 có th rút ngn ti ña 12 ngày. Khi rút ngn ñng thi 2 công vic này thì kh năng rút ngn ti ña là 6 ngày. Tương t cho cp công vic 67 ñng thi vi 57. Vy rút ngn 34 là r nht. Có th rút ngn 34 ti ña là 6 ngày t 24 xung còn 18 ngày. Ta có sơ ñ mng mi hình 7.12. 30/30 48/48 66/66 30 18 18 0/0 1 3 4 6 18 0 18 6 24 36 2 5 7 6/12 48/48 84/84 H×nh 7.12. S¬ ®å m¹ng khi rót ng¾n 34 tõ 24 xuèng cßn 18 ngy 3. Theo sơ ñ mng hình 7.12 vn ch có 2 ñưng găng cũ. Mun rút ngn sơ ñ mng này có các phương án theo bng sau: t/t Tên các công vic rút ngn Kh năng rút ngn ti ña Mc tăng chi phí ñơn v 1 13 10 12 2 46 ñng thi vi 57 6 8+10=18 3 67 ñng thi vi 57 3 5+10=15 143
30. Như vy rút ngn công vic 13 là r nht. Công vic này có th rút ngn ti ña là 10 ngày, t 30 xung còn 20. Ta có sơ ñ mng mi hình 7.13. 24/24 42/42 60/60 20 18 18 0/0 1 3 4 6 18 0 18 6 24 36 2 5 7 6/6 42/42 78/78 H×nh 7.13. S¬ ®å m¹ng khi rót ng¾n 13 tõ 30 xuèng cßn 20 ngy Theo sơ ñ mng mi ta thy xut hin các công vic găng mi 12; 23 thay cho 13. Chính vì lý do ñó ta rút ngn 13 ñi 10 ngày mà chiu dài ñưng găng ch rút ñưc 6 ngày t 84 xung 78. Vy ta ch nên rút ngn 13 ñi 6 ngày t 30 xung 24 thôi. Lúc ñó c 13 và c cp công vic 12; 23 ñu s găng. Ta có sơ ñ mng mi hình 7.14. 24/24 42/42 60/60 24 18 18 0/0 1 3 4 6 18 0 18 6 24 36 2 5 7 6/6 42/42 78/78 H×nh 7.14. S¬ ®å m¹ng khi rót ng¾n 13 tõ 30 xuèng cßn 24 ngy 4. Theo sơ ñ mng hình 7.14 ta thy 4 ñưng găng: 13467; 13457; 123467 và 123457. Lúc này công vic 34 ñã ñưc thc hin theo ch ñ khn trương nht, ta có các phương án rút ngn như bng sau: t/t Tên các công vic rút ngn Kh năng rút ngn ti ña Mc tăng chi phí ñơn v 1 13 và 12 2 22 2 13 và 23 4 21 3 57 và 46 6 18 4 57 và 67 3 15 144
31. Vy ta rút ngn ñng thi các công vic 57 và 67 vi thi gian rút ngn ti ña ñi 3 ngày (do công vic 67 có thi gian thc hin khn trương nht là 15 ngày). Ta có sơ ñ mng mi hình 7.15. 24/24 42/42 60/60 24 18 18 0/0 1 3 4 6 18 0 15 6 24 33 2 5 7 6/6 42/42 75/75 H×nh 7.15. S¬ ®å m¹ng khi rót ng¾n 57 tõ 36 xuèng cßn 33 ngy v 67 tõ 18 xuèng cßn 15 ngy 5. Theo sơ ñ mng hình 7.15 vn ch có 4 ñưng găng như cũ, nhưng lúc này ñã có thêm công vic 67 ñưc thc hin theo ch ñ khn trương nht. Ta có các phương án rút ngn như bng sau: t/t Tên các công vic rút ngn Kh năng rút ngn ti ña Mc tăng chi phí ñơn v 1 13 và 12 2 22 2 13 và 23 4 21 3 57 và 46 6 18 Ta rút ngn ñng thi các công vic 57 và 46 vi thi gian rút ngn ti ña là 6 ngày (do công vic 46 có thi gian thc hin khn trương nht là 12 ngày). Ta có sơ ñ mng mi hình 7.16. 24/24 42/42 54/54 24 18 12 0/0 1 3 4 6 18 0 15 6 24 27 2 5 7 6/6 42/42 69/69 H×nh 7.16. S¬ ®å m¹ng khi rót ng¾n 57 tõ 33 xuèng cßn 27 ngy v 46 tõ 18 xuèng cßn 12 ngy 6. Theo sơ ñ mng hình 7.16 vi 4 ñưng găng cũ nhưng lúc này có thêm công vic 46 ñưc thc hin theo ch ñ khn trương nht. Bây gi ch còn có th rút ngn chiu dài ñưng găng bng các cách rút ngn như bng sau: 145
32. t/t Tên các công vic rút Kh năng rút ngn ti ña Mc tăng chi phí ñơn v ngn 1 13 và 12 2 22 2 13 và 23 4 21 Ta chn phương án rút ngn cp công vic 13 và 23 vi thi gian rút ngn nhiu nht 4 ngày do công vic 13 có thi gian thc hin khn trương nht là 20 ngày. Ta có sơ ñ mng mi hình 7.17. Sơ ñ mng hình 7.17 không th rút ngn hơn ñưc na vì các công vic 13; 34; 46 và 67 ñu ñã thc hin vi ch ñ khn trương nht. Nu rút ngn bt c công vic nào khác (không k các công vic trên) ñu không dn ñn rút ngn chiu dài ñưng găng. 20/20 38/38 50/50 20 18 12 0/0 1 3 4 6 14 0 15 6 24 27 2 5 7 6/6 38/38 65/65 H×nh 7.17. S¬ ®å m¹ng khi rót ng¾n 13 tõ 24 xuèng cßn 20 ngy v 23 tõ 18 xuèng cßn 14 ngy Tng chi phí thc hin d án theo sơ ñ mng hình 7.17 là 2439 tr. VNð ñưc tính theo bng sau: t/t Công vic ij Ch ñ bình Ch ñ khn e T. gian thc Chi phí thưng trương hin theo sơ thc ñ 7.17 hin top Cmin tmin Cmax 1 12 6 80 4 100 10 6 80 2 13 30 400 20 520 12 20 520 3 23 18 180 12 234 9 14 216 4 25 24 360 18 450 15 24 360 5 34 24 360 18 420 10 18 420 6 45 0 0 0 0 0 0 0 7 46 18 270 12 318 8 12 318 8 57 36 240 24 360 10 27 330 9 67 24 150 15 195 5 15 195 Tng cng 65 2439 146
33. Rõ ràng chi phí thc hin d án thp hơn so vi phương án thc hin theo ch ñ các công vic ñu thc hin khn trương nht như sơ ñ mng hình 7.9 (có tng chi phí là 2697 tr. VNð). Sơ ñ mng ban ñu ñã ñưc rút ngn ti ña vi mc tăng chi phí ti thiu. 5.3. Gim chi phí bng cách kéo dài các công vic không găng Như trên ñã trình bày, ta gi ñnh: 1. s ph thuc gia thi gian và chi phí thc hin các công vic d án là tuyn tính; 2. thi gian thc hin các công vic theo ch ñ bình thưng là thi gian ti ưu tương ng vi chi phí thc hin công vic là thp nht. Trong ví d v rút ngn thi gian thc hin d án vi chi phí tăng lên ít nht ñã xem xét trong 4.2, sơ ñ mng cui cùng thu ñưc (hình 7.17) có thi gian thc hin ngn nht và mc tăng chi phí là thp nht. Song, chi phí thc hin c d án ñã là nh nht chưa? Theo sơ ñ mng hình 7.17, trong xem xét quan h gia thi gian và chi phí thì các công vic găng ñã ñưc thc hin vi thi gian dài nht có th, nghĩa là vi thi gian ñó không th thc hin công vic vi chi phí thp hơn. Nhưng còn các công vic không găng? Như ta ñã gi ñnh, mi công vic trong sơ ñ mng xut phát ban ñu các công vic ñu ñưc thc hin vi thi gian ti ưu tương ng vi chi phí thp nht. Thc t có th không là như vy và hơn th na, sau quá trình bin ñi sơ ñ mng vn ñ có th thay ñi. Tóm li, các công vic không găng này có th kéo dài trong phm vi thi gian d tr nhm mc ñích gim chi phí thc hin. Như vy, trong 2 gi ñnh ñã nêu, ta gi gi ñnh 1 (thi gian ti ưu) và coi gi ñnh 2 (chi phí thp nht) là có th xem xét li. Trong sơ ñ mng hình 7.17, còn 1 công vic không găng là 25 vi thi gian d tr 6 ngày. Kéo dài công vic này trong phm vi d tr không làm thay ñi thi gian thc hin toàn b d án nhưng có th gim chi phí thc hin. CÂU HI ÔN TP 14. Chi phí vòng ñi là gì? Trình bày các ng dng ca phân tích chi phí vòng ñi d án. 15. Trình bày các loi cơ cu phân chia chi phí. 16. Ngưi ta ưc tính và ñánh giá chi phí vòng ñi theo các giai ñon ca d án như th nào? Mc ñích và mc ñ chính xác ca các tính toán ñó? 17. Ngân sách là gì? Ý nghĩa ca ngân sách? 18. Trình bày các giai ñon lp ngân sách và chc năng ca ngân sách theo các giai ñon d án. 19. D toán ngân sách là làm gì? Trình bày các phương pháp d toán ngân sách và ưu, nhưc ñim ca chúng. 20. Ti sao phi kim soát giá thành d án? Trình bày các phương pháp kim soát giá thành d án. 21. Phân tích tính ưu vit ca phương pháp giá tr thu ñưc. 147
34. 22. Trình bày các cách d báo giá thành d án. Ti sao có cách tính ñưc gi là lc quan, có cách tính li ñưc gi là bi quan? 23. Trình bày mi quan h gia thi gian và chi phí thc hin d án. Hãy mô t (k c cách gii) bài toán rút ngn thi gian thc hin d án vi mc tăng chi phí thp nht. BÀI TP Bài tp 7.1. Hãy xây dng cơ cu phân chia chi phí cho d án xây dng xưng thc tp cơ khí mà anh (ch) ñã lp cơ cu phân tách công vic chương 4, và lp sơ ñ mng chương 5. Gii thích ti sao anh (ch) li chn loi cơ cu và các tiêu chí phân chia ñó. Bài tp 7.2. Hãy lp mt d toán sơ b cho mt d án xây dng mt công trình giao thông. Hãy gii thích d toán anh (ch) ñã lp nm trong giai ñon nào ca d án xây dng công trình giao thông ñã chn, nhim v lp d toán này là ca ai trong các thành viên d án? Bài tp 7.3. Cho sơ ñ mng sau: 12 6 2 4 30 18 36 1 0 6 30 18 3 5 30 Các s liu v thi gian thc hin, chi phí thc hin theo ch ñ bình thưng và khn trương như bng. Hãy rút ngn thi gian thc hin d án ti ti ña vi mc tăng chi phí ti thiu. t/t Công vic ij Ch ñ bình thưng Ch ñ khn trương top Cmin tmin Cmax 1 12 6 15 4 20 2 13 30 90 20 100 3 23 18 50 10 60 4 24 12 40 8 45 5 34 36 120 22 140 6 35 30 85 18 92 7 45 0 0 0 0 8 46 30 95 16 103 9 56 18 45 10 50 148
35. Bài tp 7.4. Cho mt k hoch d án vi các công vic như bng sau: Công vic Ngày bt ñu Ngày kt thúc Chi phí/ngày (1000 VNð) A 1 3 1.000 B 1 5 5.000 C 4 8 3.000 D 6 15 1.000 E 9 22 2.000 F 9 24 4.000 Các báo cáo sơ b cho các tun 1, 2 và 3 ñưc tp hp trong bng sau: c/v Tun 1 Tun 2 Tun 3 (1) (2) (3) (1) (2) (3) (1) (2) (3) A ðTH 3.000 100 B ðTH 25.000 80 HT 30.000 100 C ðTH 700 40 HT 20.000 100 D CBð 0 0 ðTH 4.000 30 ðTH 8.000 70 E CBð 0 0 CBð 0 0 ðTH 10.000 30 F CBð 0 0 ðTH 6.000 10 ðTH 30.000 40 Chú thích: Ct (1) trng thái: ðTH ñang thc hin HT ñã hoàn thành CBð chưa bt ñu Ct (2) chi phí tích lu (1000 VNð) Ct (3) phn trăm khi lưng công vic hoàn thành (%) Tun làm vic 5 ngày. a. Hãy lp các báo cáo chi tit cho tng tun có tính ñn các chênh lch chi phí và chênh 149
36. lch tin ñ theo s tuyt ñi và tương ñi. b. Hãy d báo giá thành d án bng các phương pháp và gii thích nguyên nhân ca s khác bit gia các d báo này. c. Hãy d báo ngày hoàn thành d án. Bài tp 7.5. Hãng T&T chuyên sn xut các sn phm bánh ko có ý tưng áp dng công ngh thông tin vào qun lý. D án bao gm các công vic thit k, xây dng và áp dng mng Intranet trong ñiu hành hãng. Như vy, hãng T&T là ch ñu tư, nhà tng thu là hãng tư vn K&K chuyên cung cp các dch v trong lĩnh vc công ngh thông tin hin ñi. Hãng K&K giao vic vit phn mm ñiu hành cho nhà thu ph P&P. Trong giai ñon ñàm phán ñã xác ñnh ñưc khi lưng công vic, thi hn và giá thành d án, nghĩa là tin thù lao mà hãng K&K s ñưc nhn. Trong ñó, tin thù lao ca hãng K&K ph thuc vào nhng kt qu c th: xây dng ñưc h thng ñiu hành trong thi hn ñã thng nht. T tng s tin thù lao hãng K&K s ñưc nhn, mt phn s ñưc tr cho công vic ca hãng phn mm P&P. Tin thù lao cho hãng phn mm P&P ñưc ñánh giá bng thi gian làm vic ca các nhà lp trình, nghĩa là s dng h thng tr công theo thi gian. Sau khi ht thi gian ca 2 giai ñon, kt qu cho thy rng hãng K&K mi ch hoàn thành ñưc các công vic ca giai ñon 1 và cũng ch mi nhn ñưc tin cho kt qu ca các công vic ñó. Nhưng hãng K&K ñã tr tin cho hãng phn mm P&P cho c 2 giai ñon, tc là cho toàn b thi gian làm vic ca các nhà lp trình. Ch nhim d án t phía hãng K&K tính toán các ch tiêu kim soát giá thành d án và báo cáo cho lãnh ño hãng. Lãnh ño hãng K&K phát hin ra rng d án này, theo nhìn nhn ca h, là hoàn toàn không có lãi. Trong cuc hp bàn v tình hung này, quyt ñnh ñưc ñưa ra là ñ ngh vi ch ñu tư xem xét li các ñiu kin ca hp ñng vì vn ñ khi lưng công vic tăng lên quá nhiu và ñiu kin thc hin d án tr nên phc tp. Câu hi: a. Trên cơ s ca nhng ch tiêu nào mà ch nhim d án có th thy ñưc sai lm trong qun lý giá thành d án? b. Nhng sai lm nào trong qun lý giá thành hãng K&K ñã mc phi? c. Anh (ch) ñánh giá th nào v quyt ñnh ñưc ñưa ra trong cuc hp nêu trên? d. Theo anh (ch) nên quyt ñnh như th nào thì hp lý hơn? 150
37. CHƯƠNG 8 QUN LÝ CHT LƯNG D ÁN 1. Quan nim hin ñi v qun lý cht lưng ___ 152 1.1. Cht lưng ___ 152 1.1.1. Mt s nhn thc sai lm v cht lưng ___152 1.1.2. Chi phí ca cht lưng ___153 1.1.3. Khái nim và ñc ñim ca cht lưng ___155 1.2. Qun lý cht lưng ___ 157 1.2.1. Khái nim qun lý cht lưng và h cht lưng ___157 1.2.2. Các nguyên tc cơ bn ca qun lý cht lưng hin ñi ___157 1.2.3. Phm vi qun lý cht lưng ___163 2. Quá trình phát trin ca chin lưc qun lý cht lưng ___ 164 2.1. Kim tra cht lưng ___ 164 2.2. Kim soát cht lưng ___ 164 2.3. Bo ñm cht lưng và ISO 9000 ___ 166 2.3.1. Khái nim ñm bo cht lưng ___166 2.3.2. Gii thiu v ISO 9000 ___168 2.3.3. Mt s h thng ñm bo cht lưng khác ___168 2.4. Qun lý cht lưng toàn din (TQM) ___ 169 2.4.1. Khái nim TQM ___169 2.4.2. Sơ lưc v nguyên lý TQM ___170 2.4.3. Mt s phương pháp, công c ca TQM ___170 2.5. So sánh TQM và ISO 9000. ___ 171 2.5.1. Mô hình qun lý cht lưng da trên tiêu chun ___173 2.5.2. Mô hình qun lý ly con ngưi làm trung tâm ___173 3. Qun lý cht lưng d án ___ 173 3.1. Khái nim qun lý cht lưng d án ___ 173 3.2. Ni dung và công c qun lý cht lưng d án ___ 174 3.2.1. Lp k hoch cht lưng ___175 3.2.2. T chc thc hin ___177 3.2.3. Kim tra ___177 3.2.4. ðiu chnh và ci tin ___179 Câu hi ôn tp ___ 179 151
38. 1. QUAN NIM HIN ðI V QUN LÝ CHT LƯNG 1.1. Cht lưng 1.1.1. Mt s nhn thc sai lm v cht lưng Tr ngi ln nht ñi vi vic nâng cao cht lưng sn phm các nưc ñang phát trin là do nhn thc chưa ñy ñ ca ngưi sn xut v cht lưng. Mt s nhn thc sai lm ñó là: a. Nâng cao cht lưng ñòi hi chi phí ln Không phi cht lưng cao hơn ñòi hi chi phí ln hơn. ðiu quan trng là cht lưng ñưc to dng như th nào trong quá trình sn xut? Trưc ht cht lưng ñưc hình thành t giai ñon thit k, da trên nhu cu ca th trưng. Vì vy, ñu tư tho ñáng ngay t giai ñon nghiên cu và trin khai s ñem li nhng ci tin ñáng k v cht lưng sn phm. ðng thi, vic ci tin các quá trình sn xut s làm gim ñáng k tng chi phí sn xut. Thc t các nưc công nghip phát trin, ñc bit ñi vi các hàng ñin, ñin t, cht lưng sn phm ngày càng cao trong khi chi phí sn xut ngày càng gim. b. Nhn mnh vào cht lưng s làm gim năng sut Sai lm này là do trưc ñây kim tra cht lưng sn phm cui cùng ñưc coi là bin pháp duy nht ca kim soát cht lưng. Vic kim tra gay gt các sn phm cui cùng dn ñn loi ra mt s lưng ln sn phm và do ñó nó làm gim năng sut. Ngày nay, qun lý cht lưng ch yu là phòng nga ngay t giai ñon thit k và trin khai vi phương châm là làm ñúng và làm k ngay t ñu. Do ñó, vic nâng cao cht lưng và năng sut không h mâu thun mà thm chí còn là b sung cho nhau. Nghĩa là các ci tin v qun lý cht lưng nói chung s ñem li năng sut cao hơn. ðó là do cht lưng thit k tt giúp cho sn phm ñáp ng ñúng nhu cu ñòi hi ca khách hàng, thích hp vi năng lc sn xut ca t chc. Kt qu là t chc/doanh nghip sn xut ra sn phm có cht lưng cao vi năng lc hp lý, tit kim. c. Quy li cht lưng kém cho ngưi lao ñng Không th quy li cht lưng kém cho ý thc, tp quán làm vic kém ca công nhân. Các nghiên cu phân tích cho thy rng trên 80% nhng sai hng xét cho cùng là do li ca ngưi qun lý. Công nhân ch chu trách nhim v cht lưng kém nu ñã ñưc: ðào to, lý gii k v s dng và vn hành MMTB; ðưc hưng dn chi tit v nhng vic phi làm; ðưc cung cp ñy ñ phương tin ñ kim tra, ñánh giá kt qu công vic và ñiu chnh quá trình, thit b nu thy kt qu không ñáp ng yêu cu. d. Ci tin cht lưng ñòi hi phi ñu tư ln Ci tin cht lưng không nht thit phi ñu tư ln. Nhà xưng, MMTB ñt tin ch là mt phn vì bn thân chúng không ñ ñm bo cht lưng tt. Trong hu ht mi trưng hp, cht lưng có th ñưc ci tin ñáng k nh: To ra nhn thc trong cán b công nhân viên v ñáp ng yêu cu khách hàng và các bên quan tâm; Tiêu chun hoá các quá trình; 152
39. ðào to, cng c k lut lao ñng, làm ñúng k thut. Nhng vic làm trên không ñòi hi phi ñu tư ln mà ch cn có cách qun lý ñúng, s quyt tâm và cam kt ñi vi cht lưng trong hàng ngũ lãnh ño và cun hút ñưc s tham gia ca tt c cán b công nhân viên. e. Cht lưng ñưc ñm bo do kim tra cht ch ðu th k 20, kim tra ti xưng sn xut là hình thc kim tra cht lưng chính thc ñu tiên. Khi ñó hu ht các nhà sn xut tin tưng rng cht lưng có th ñưc ci tin do kim tra cht ch. Thc ra, theo bn cht, kim tra ch có th phân loi sn phm phù hp hay không phù hp vi các tiêu chun ñã ñt ra. Bn thân hot ñng kim tra không th ci tin ñưc cht lưng sn phm. Nói khác ñi, cht lưng không th ñưc to dng nên qua công tác kim tra. Ngoài ra các nghiên cu cho thy t 60% ñn 70% các khuyt tt ñưc phát hin ti xưng sn xut có liên quan trc tip hay gián tip ñn nhng thiu sót ca các giai ñon trưc sn xut như thit k, chun b sn xut, cung ng, nguyên vt liu Tóm li, ñ to nên chuyn bin v cht lưng ñ có th cnh tranh và hi nhp, cn phi thay ñi t trong nhn thc v quan nim, v phương pháp, v xây dng chin lưc qun lý cht lưng tiên tin phù hp. 1.1.2. Chi phí ca cht lưng Quan ñim v cht lưng truyn thng cho rng hot ñng sn xut không có sai hng là quá tn kém dn ñn giá bán rt cao. Tng chi phí ñ to nên cht lưng gm có 2 thành phn là chi phí ca bn thân quá trình to nên cht lưng và chi phí mt mát do cht lưng kém. Tăng chi phí cho hot ñng to nên cht lưng thì có th gim chi phí do mt mát vì cht lưng kém và ngưc li. Do ñó, ngưi ta c gng tìm ñn mt ñim mà ti ñó tng chi phí ca hot ñng to nên cht lưng là thp nht (hình 8.1). Chi phÝ MÊt m¸t do chÊt l−îng kÐm Tæng chi phÝ Chi phÝ cña qu¸ tr×nh 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 % H×nh 8.1. Quan hÖ gi÷a chi phÝ v chÊt l−îng Vy ti sao ngưi Nht bn li luôn quá thành công trong vic ñng thi nâng cao cht lưng và gim các chi phí sn xut? Mi quan h gia chi phí và cht lưng trình bày trong hình 8.1 v cơ bn luôn luôn ñúng. Ch có ñiu, ni dung ca tng loi chi phí là gì? Ngưi Nht ñã khai thác trit ñ ñưc 153
40. các li ích ca cht lưng tt nên ñã kéo ñưc ñim thp nht ca ñưng tng chi phí dch hn v phía phi. Nhà nghiên cu Cole (1992) cho rng ngưi Nht ñã thành công nhng ñim sau: a. Các nhà qun lý Nht bn cho rng cách tính toán truyn thng ñã ñánh giá quá thp các chi phí ca cht lưng kém. ðin hình là các tính toán này b qua nhng tn tht do mt khách hàng và nhng ngưi không bao gi mua sn phm vì nhng ñn ñi tiêu cc trong công chúng, vì danh ting ngày càng gim sút do cht lưng kém. Nhng nh hưng này rt khó lưng hoá nhưng là không nh và ngưi Nht ñã tp trung vào vic bo v danh ting ca mình cũng như giành ñưc tín nhim ca khách hàng. Tóm li, ngưi Nht cho rng tht ra chi phí do cht lưng kém cao hơn nhiu so vi tính toán truyn thng. b. Cách tip cn truyn thng ñánh giá quá thp li ích ca mt môi trưng mà vn ñ cht lưng tr thành ñng lc ca ngưi lao ñng trong phm vi toàn b t chc. Mt nghiên cu do Văn phòng k toán Chính ph M (GAO) thc hin năm 1991 cho thy rng các công ty áp dng mô hình qun lý cht lưng toàn din (TQM) ñt ñưc các quan h nhân viên tt hơn, năng sut cao hơn, s hài lòng ca khách hàng cao hơn, th phn tăng lên và li nhun ñưc ci thin. Các ch tiêu khác v mc thay ñi nhân viên, ñ tin cy ca sn phm, chuyn giao hàng ñúng hn, thi gian x lý ñơn ñt hàng, s lưng các sai hng, vòng quay hàng tn kho cũng ñu tt hơn. c. Ngưi Nht ñã thc hin quá trình to nên cht lưng ñi ñôi vi vic ti thiu hoá chi phí. H ñã khai thác vi chi phí thp nhng sáng kin ci tin cht lưng t trong ñi ngũ các công nhân sn xut trc tip. Thc t nhng nơi khác cũng cho thy rng nhng ngưi công nhân sn xut trc tip (có chi phí nhân công thp) ñã ñưa ra rt nhiu sáng kin ci tin k thut giá tr, nhng ñiu ñáng ra là ca các k sư, tin s ñưc ñào to k càng (chi phí nhân công cao). d. Cn phi ngăn nga cht lưng kém ngay t ngun phát sinh. Nghĩa là phi làm tt ngay t ñu, t trong ý tưng v sn phm, t trong thit k sn phm. Mt cuc hi tho v tht thoát trong xây dng cơ bn ñã ñi ñn kt lun rng, tht thoát ch yu không phi ch trong bn thân quá trình xây dng công trình. Nhng tn tht do sai sót t trong quy hoch ln hơn rt nhiu. e. Các nhà qun lý Nht bn nhn thc ñưc rng ci tin cht lưng không phi là ñưa thêm các thuc tính vào sn phm, ñiu này s ñòi hi thêm chi phí, mà là vn ñ ci thin cht lưng ca toàn b quá trình sn xut. Mt dây chuyn tt phi ñưc to nên bi tt c các mt xích tt, ch cn mt mt xích yu thì c dây chuyn b nh hưng. Vic thc hin các công vic ñúng ngay ln ñu s làm gim ñáng k khi lưng công vic phi làm li. Nhng ngưi tham gia vào các quá trình sn xut ñưc ñào to và giao trách nhim ci tin khâu ca mình. Do ñó tt c các khâu ca quá trình ñu ñưc thc hin tt, không sai hng ngay t ñu và luôn luôn ñưc chú ý ci tin cho tt hơn na. f. Ngoài ra, ngưi Nht bn khám phá ra rng, khách hàng sn sàng chi tr cho cht lưng, nghĩa là, bng vic ñt ñưc các tiêu chun cht lưng cao, h có th tính mt mc chi phí trong các sn phm ca mình. Thêm vào ñó, ngưi Nht khai thác ñưc nhu cu v cht lưng trong khách hàng, ñào to khách hàng ñ h có nhu cu cht lưng ngày càng cao. ðiu này cho phép mt mc giá cao hơn, hoc mt th phn ln hơn. Các phân tích trên ñã có mt ting vang ln. Nó ñã làm thay ñi tư duy truyn thng v quan h chi phí và cht lưng. 154
41. 1.1.3. Khái nim và ñc ñim ca cht lưng a. Khái nim cht lưng Hin nay có rt nhiu quan nim, cách hiu khác nhau v cht lưng, mi quan ñim ñu có nhng căn c khoa hc và thc tin khác nhau. Nói như vy không phi cht lưng là mt khái nim tru tưng ñn mc ngưi ta không th ñi ñn mt cách din gii tương ñi thng nht, mc dù mi vn ñ s còn luôn luôn thay ñi. Tiêu chun ISO 9000: 2000 ñã ñưa ra ñnh nghĩa như sau: "Cht lưng là mc ñ ñáp ng các yêu cu ca mt tp hp các ñc tính vn có" . Yêu cu là các nhu cu hay mong ñi ñã ñưc công b, ngm hiu chung hay bt buc. Yêu cu ñưc công b là nhng yêu cu ñã ñưc nêu ra dưi dng tài liu hoc bng li nói. Yêu cu quy ñnh trong hp ñng là mt dng yêu cu ñã ñưc công b. Yêu cu "ngm hiu chung" là nhng thc hành mang tính thông l hay ph bin ñi vi mt t chc, khách hàng và các bên quan tâm khác. Nhng yêu cu loi này không ñưc công b trong các quy ñnh, hp ñng, nhưng mc nhiên ñưc mi ngưi liên quan hiu rõ. ðc bit, ngưi cung cp sn phm phi xác ñnh rõ các yêu cu này trong các quy ñnh ca t chc và ñáp ng tho ñáng. Cn phân bit cht lưng và cp, hng ca cht lưng. Cp, hng ca cht lưng là chng loi hay th hng ca các yêu cu cht lưng khác nhau ñi vi sn phm, quá trình hay h thng có cùng chc năng s dng. Không phi là hàng cao cp không có nghĩa là hàng kém cht lưng và hàng có cht lưng tt không có nghĩa là hàng hoá cao cp. b. ðc ñim ca cht lưng b1. Cht lưng ñưc ño bi s tho mãn yêu cu Nu mt sn phm vì lý do nào ñó mà không ñt ñưc các yêu cu, và bi vy không ñưc th trưng chp nhn, thì b coi là cht lưng kém. Dù trình ñ công ngh ñ ch to ra sn phm ñó có th rt hin ñi, hay giá tr ca ch tiêu cht lưng có th rt cao. ðây là kt lun then cht và là cơ s ñ các nhà qun lý hoch ñnh chính sách hay chin lưc. b2. Yêu cu có th là nhu cu , cũng có th là nhng mong ñi Nhu cu là nhng ñc tính không th thiu ñi vi khách hàng hay các bên quan tâm v sn phm ñưc cung cp. Nhng mong ñi nu ñưc tho mãn s ñem li tính cnh tranh cao cho sn phm, ví d như hình thc bên ngoài, thái ñ, hành vi ng x trong cung cp dch v. Xut phát t phân tích trên có th chia cht lưng thành 2 loi: cht lưng phi có là ñ ñáp ng các nhu cu, cht lưng hp dn là ñ ñáp ng các mong ñi. Tuy nhiên, như trên ñã nói, mi vn ñ luôn luôn thay ñi, ñiu kin sng cũng vy. Do ñó, có nhng ñc tính trong thi kỳ này ñưc coi là mong ñi nhưng sau ñó ñưc coi là nhu cu. b3. Ngưi sn xut kinh doanh không ch phi ñáp ng yêu cu ca khách hàng, mà mun tn ti và phát trin thì phi lưu ý c ñn các bên quan tâm khác như phong tc tp quán hay các quy ñnh pháp lut 155
42. b4. Do cht lưng ñưc ño bi s tho mãn yêu cu, mà yêu cu li luôn luôn thay ñi nên cht lưng và tiêu chun cht lưng cũng thay ñi thích ng theo thi gian, không gian và ñiu kin s dng sn phm. b5. Khi lp k hoch hay ñánh giá cht lưng ca mt ñi tưng, phi xét các ñc tính cht lưng liên quan ñn nhng yêu cu c th không ch t phía khách hàng mà còn t các bên liên quan. Ví d yêu cu ñi vi mt sn phm ñin nh s khác nhau tuỳ la tui phc v, nn văn hoá ña phương, quy ñnh ca pháp lut b6. Yêu cu có th ñưc công b rõ ràng dưi dng các quy ñnh, tiêu chun. Nhưng cũng có nhng yêu cu không th miêu t rõ ràng, ngưi s dng ch có th cm nhn chúng trong quá trình s dng. Hiu ñưc nhng yêu cu ngm ñnh này rt quan trng ñi vi s thành công hay tht bi ca mt t chc, th hin tính chuyên nghip ca nhà qun lý. b7. Cht lưng không phi ch là thuc tính ca sn phm, hàng hoá mà còn có th áp dng cho mi ñi tưng bt kỳ như h thng, quá trình c. Cht lưng theo nghĩa hp và cht lưng toàn din Khái nim cht lưng theo nghĩa hp là gn vi các ñc tính vn có ca sn phm, ñi tưng. ðc tính vn có là nhng ñc tính tn ti dưi dng nào ñó thuc ñi tưng/sn phm ñó. Ngoài các ñc tính vn có, ngưi ta còn phân bit các ñc tính ñưc gán cho sn phm hay ñi tưng, ví d như giá c, thi hn cung cp, các ñiu kin thun li cho khách hàng Các ñc tính này không phi là ñc tính cht lưng vn có ca sn phm/ñi tưng mà ch là gán cho nó. Tho¶ mn nhu cÇu An ton Giao hng Gi¸ c¶ DÞch vô H×nh 8.2. C¸c yÕu tè cña chÊt l−îng ton diÖn ð kinh doanh thành công, các t chc không th b qua các yu t ñưc gán cho sn phm. ðó là nhng yu t mà khách hàng nào cũng quan tâm sau khi h thy sn phm mà h ñnh mua ñáp ng các yêu cu ca h. Có nghĩa là hu ht các khách hàng không ch mua sn phm mà còn mua c hot ñng qun lý. Trong thi ñi cnh tranh gay gt ngày nay, nhiu khi nhng yu t này li ñóng vai trò quyt ñnh ñn s thành bi. Ví d ñin hình là thc khách không ch mun ñưc ăn ngon mà còn mun ñưc phc v chu ñáo, nim n, nhit tình, thân thin, hiu bit 156
43. T nhng phân tích trên ngưi ta hình thành khái nim cht lưng toàn din (Total Quality). Cht lưng toàn din là ñáp ng ñưc c các ñc tính ñưc gán cho sn phm (hình 8.2). 1.2. Qun lý cht lưng 1.2.1. Khái nim qun lý cht lưng và h cht lưng Cht lưng không t nhiên mà có, nó là kt qu ca s tác ñng ca hàng lot các yu t có liên quan cht ch vi nhau. Mun ñt ñưc cht lưng mong mun phi qun lý ñúng ñn các yu t này, phi có hiu bit và kinh nghim v qun lý cht lưng. Qun lý cht lưng ñã ñưc áp dng trong mi ngành công nghip, trong mi lĩnh vc, trong mi loi hình t chc, t quy mô ln ñn quy mô nh, có tham gia vào th trưng quc t hay không. Qun lý cht lưng ñm bo cho t chc làm ñúng nhng vic phi làm. Mi t chc mun nâng cao kh năng cnh tranh ca mình trên th trưng quc t ñu phi tìm hiu và áp dng có hiu qu các tư tưng và công c ca qun lý cht lưng. Qun lý cht lưng là các hot ñng có phi hp ca mt t chc nhm ñnh hưng và kim soát v cht lưng. Theo ISO 9000: "Qun lý cht lưng là tt c nhng hot ñng ca chc năng chung ca qun lý, bao gm các vic xác ñnh chính sách cht lưng, mc tiêu, trách nhim và thc hin chúng bng các bin pháp như lp k hoch cht lưng, kim soát cht lưng, bo ñm cht lưng và ci tin cht lưng trong khuôn kh h cht lưng". ð thc hin qun lý cht lưng mt t chc phi thit lp và vn hành h cht lưng. H cht lưng bao gm cơ cu t chc, các th tc, các quá trình và ngun lc cn thit. Trong ñó, cơ cu t chc là nhng quy ñnh v trách nhim, quyn hn và mi quan h vi nhau ca các b phn trong t chc. H cht lưng ñưc thit k ch yu là nhm tho mãn nhu cu qun lý ni b ca t chc. Nhu cu này rng hơn các yêu cu ca mt khách hàng c th vì khách hàng ch ñánh giá phn ca h cht lưng có liên quan ñn mình. 1.2.2. Các nguyên tc cơ bn ca qun lý cht lưng hin ñi Cũng ging như ñi vi khái nim v cht lưng, rt nhiu chuyên gia, nhà nghiên cu ñưa ra rt nhiu các tp hp các nguyên tc qun lý cht lưng khác nhau. V cơ bn có th k ra các nguyên tc sau ñây. a. Hưng vào khách hàng T chc ph thuc vào khách hàng ca mình và vì th cn phi hiu các nhu cu hin ti cũng như tương lai ca khách hàng ñ không ch ñáp ng mà còn phn ñu vưt cao hơn s mong ñi ca h. Cht lưng ca sn phm, dch v là do khách hàng quyt ñnh. Làm th nào ñ khách hàng tho mãn, ưa chung phi là trng tâm ca h thng qun lý cht lưng. S tho mãn, ưa chung ca khách hàng chu tác ñng ca nhiu yu t trong sut quá trình mua hàng, s dng và dch v sau bán hàng. Nhng yu t này bao gm c mi quan h gia t chc và khách hàng, to dng nên nim tin tưng và s gn bó, ưa chung ca khách hàng ñi vi t chc. Quan nim này v cht lưng không ch gii hn vic sn xut sn phm và dch v tho mãn các yêu cu ca khách hàng mà còn phi nâng cao cht lưng hơn na, to nên ưu 157
44. th so vi các sn phm và dch v ca các ñi th cnh tranh bng các bin pháp khác nhau như ñáp ng kp thi, ci tin dch v cung cp, xây dng các mi quan h ñc bit Cht lưng ñnh hưng bi khách hàng là mt yu t chin lưc. Nó dn ti kh năng chim lĩnh th trưng, duy trì và thu hút khách hàng. Nó ñòi hi phi luôn luôn nhy cm vi nhng khách hàng mi, nhng yêu cu th trưng và ñánh giá nhng yu t dn ñn s tho mãn khách hàng. Nó cũng ñòi hi ý thc phát trin công ngh, kh năng ñáp ng mau l và linh hot các yêu cu ca th trưng, gim sai li, khuyt tt và nhng khiu ni ca khách hàng. Theo nguyên tc này, t chc cn thit phi: Hiu nhu cu và mong ñi ca khách hàng; Thông tin v nhu cu và mong ñi ca khách hàng cho toàn t chc; ðo lưng s tho mãn ca khách hàng và luôn luôn ci tin các kt qu; Nghiên cu, phát hin và ñào to các nhu cu ca cng ñng; Qun lý các mi quan h ca khách hàng và cng ñng. Li ích ca vic áp dng nguyên tc này là: ði vi vic lp k hoch: làm rõ các nhu cu ca khách hàng trong toàn b t chc và ñm bo rng các các mc tiêu, ch tiêu kinh doanh ñưc liên h trc tip vi các nhu cu và mong ñi ca khách hàng; ði vi vic qun lý ñiu hành: ci tin kt qu hot ñng ca t chc ñ ñáp ng nhu cu ca khách hàng; ði vi vic qun lý ngun nhân lc: ñm bo mi ngưi trong t chc có kin thc và k năng cn thit ñ tho mãn khách hàng. b. Cam kt ca lãnh ño Các nhà lãnh ño thit lp s thng nht ñng b gia mc ñích, ñưng li và môi trưng ni b trong t chc. H có th lôi cun ñưc mi ngưi trong vic ñt ñưc các mc tiêu ca t chc. Vì vy, hot ñng cht lưng s không th có kt qu nu nu không có s cam kt trit ñ ca các cp qun lý và lôi kéo ñưc mi ngưi cùng tham gia ñ ñt mc tiêu chung. Ngưi lãnh ño t chc phi có tm nhìn cao, xây dng nhng giá tr rõ ràng, c th và ñnh hưng vào khách hàng. ð cng c nhng mc tiêu này cn có s cam kt và tham gia ca tng cá nhân các nhà qun lý vi tư cách mt thành viên ca t chc. Lãnh ño phi ch ño và tham gia xây dng các chin lưc, h thng và các bin pháp huy ñng s tham gia, tính sáng to ca mi nhân viên nhm xây dng, nâng cao năng lc ca toàn t chc, ñt kt qu tt nht có th ñưc. Qua vic tham gia trc tip vào các hot ñng như lp k hoch, ñánh giá hot ñng ca t chc, ghi nhn nhng kt qu ñt ñưc ca nhân viên, lãnh ño có vai trò cng c giá tr và khuyn khích s sáng to, ñi ñu mi cp trong toàn b t chc. ð thc hin nguyên tc này, lãnh ño phi: Hiu bit và phn ng nhanh vi nhng thay ñi bên trong và môi trưng bên ngoài; 158
45. Nghiên cu nhu cu ca tt c nhng ngưi cùng chung quyn li, bao gm khách hàng, ch s hu, nhân viên, ngưi cung ng và cng ñng; Trình bày rõ ràng vin cnh tương lai ca t chc; Nêu rõ v trí, vai trò ca vic to ra giá tr tt c các cp ca t chc; Xây dng lòng tin, s tín nhim, loi b s s hãi trong mi thành viên; Trao quyn cho mi ngưi bng cách to cho h ch ñng trong hành ñng theo trách nhim và ñng thi phi chu trách nhim; Gây cm hng, c vũ và tha nhn s ñóng góp ca mi ngưi; Thúc ñy quan h ci m và thành thc; Giáo dc, ñào to và hun luyn mi ngưi; Thit lp nhng mc tiêu thách thc và nhim v; Thc hin chin lưc và chính sách ñ ñt ñưc nhng mc tiêu này. Vic áp dng hiu qu nguyên tc này s ñem li: ði vi công tác lp k hoch: thit lp và thông báo rõ ràng vin cnh tương lai ca t chc, chuyn vin cnh ñó thành nhng ch tiêu có th ño ñưc; ði vi qun lý ñiu hành: trao quyn và lôi cun mi ngưi ñ cùng hành ñng vì mc tiêu chung ca t chc; ði vi qun lý ngun nhân lc: có ñưc mt lc lưng làm vic n ñnh, thông tin ñy ñ, năng ñng và ñ quyn hn. c. S tham gia ca mi thành viên Con ngưi là ngun lc quan trng nht ca mt t chc và s tham gia ñy ñ vi nhng hiu bit và kinh nghim ca h có th ñưc s dng cho li ích ca t chc. Thành công trong ci tin cht lưng ph thuc rt nhiu vào k năng, nhit tình hăng say trong công vic ca lc lưng lao ñng. T chc cn phi to ñiu kin ñ nhân viên hc hi, nâng cao kin thcvà thc hành nhng k năng mi. T chc cn có h thng khen thưng và ghi nhn ñ tăng cưng s tham gia ca mi thành viên vào mc tiêu cht lưng ca t chc. Khi ñưc huy ñng ñy ñ nhân viên trong t chc s: Dám nhn công vic, nhn trách nhim gii quyt vn ñ; Tích cc tìm kim các cơ hi ñ ci tin, nâng cao hiu bit và kinh nghim, truyn ñt chúng trong t, ñi công tác; Tp trung nâng cao giá tr cho khách hàng; ði mi và sáng to ñ nâng cao hơn na các mc tiêu ca t chc; Qung bá tt hơn v t chc cho khách hàng và cng ñng; Tho mãn, nhit tình trong công vic và cm thy t hào là thành viên ca t chc. Vn dng nguyên tc này có tác dng: 159
46. ði vi công tác lp k hoch: mi ngưi tham gia t nguyn vào ci tin k hoch và thc hin thng li k hoch ñó, t nguyn gánh vác công vic ñ ñt mc tiêu chung; ði vi qun lý ñiu hành: mi ngưi tham d vào các quyt ñnh ñiu hành và ci tin quá trình; ði vi qun lý ngun nhân lc: mi ngưi tho mãn hơn vi công vic ca mình và tham gia tích cc vào s phát trin bn thân h vì li ích ca t chc. d. Tip cn theo quá trình Kt qu mong mun s ñt ñưc mt cách hiu qu khi các ngun lc và các hot ñng liên quan ñưc qun lý như mt quá trình. Quá trình là các hot ñng có liên quan vi nhau hoc tương tác ñ bin ñi ñu vào thành ñu ra. ð quá trình có ý nghĩa, giá tr ca ñu ra phi ln hơn ñu vào, có nghĩa là làm gia tăng giá tr (to giá tr gia tăng) phi là trng tâm ca mi quá trình. Trong mt t chc, ñu vào ca quá trình này là ñu ra ca quá trình trưc ñó. Toàn b các quá trình trong t chc lp thành mt mng lưi quá trình thng nht. Qun lý các hot ñng ca mt t chc ñưc quy v qun lý các quá trình và các mi quan h gia chúng. Qun lý tt mng lưi quá trình này cùng vi s ñm bo tt t ngưi cung cp bên ngoài s ñm bo cht lưng ñu ra ñ cung cp cho khách hàng bên ngoài. ð ñm bo nguyên tc này cn có các bin pháp sau: Xác ñnh quá trình ñ ñt ñưc kt qu mong mun; Nhn dng và ño lưng ñu ra và ñu vào ca các quá trình ñó; Xác ñnh mi quan h tương h gia quá trình vi các b phn chc năng ca t chc; Quy ñnh trách nhim rõ ràng ñ qun lý quá trình; Xác ñnh khách hàng và ngưi cung ng ni b cũng như bên ngoài ca quá trình; Nghiên cu các bưc ca quá trình, các bin pháp kim soát, ñào to, MMTB, phương pháp và nguyên vt liu ñ ñt ñưc kt qu mong mun. Nguyên tc này có tác dng: ði vi lp k hoch: phương pháp qun lý theo quá trình trong toàn b t chc cho phép s dng tt hơn các ngun lc và thông hiu kh năng ca các quá trình s hiu rõ nhng nhim v mũi nhn, cho phép ñt ra và thc hin nhng mc tiêu cao hơn; ði vi qun lý ñiu hành: vn dng cách tip cn theo quá trình ñi vi mi hot ñng ca t chc dn ñn gim chi phí, ngăn chn sai li, tit kim thi gian; ði vi qun lý ngun nhân lc: vic thit lp các quá trình giúp cho vic gn ngun nhân lc như thuê mưn hay ñào to vi các nhu cu ca t chc và cui cùng là to ra lc lưng lao ñng có năng lc. e. Tip cn h thng Không th to nên cht lưng theo tng yu t tác ñng mt cách riêng l mà phi xem xét toàn b các yu t tác ñng ñn cht lưng mt cách h thng và ñng b, phi hp hài 160
47. hoà các yu t này. Phương pháp tip cn h thng trong qun lý là huy ñng và phi hp toàn b ngun lc ñ thc hin mc tiêu chung ca t chc. Vic xác ñnh, hiu bit và qun lý mt cách h thng các quá trình có liên quan ln nhau ñi vi mc tiêu ñ ra s ñem li hiu qu cho hot ñng ca t chc. Theo nguyên tc này t chc phi thc hin: Xác ñnh h thng thông qua nhn bit các quá trình hin có, xây dng các quá trình mi tác ñng ñn mc tiêu ñ ra; Lp cơ cu ca h thng ñ ñt ñưc mc tiêu mt cách hiu qu nht; Hiu s ph thuc ln nhau gia các quá trình ca h thng; Ci tin liên tc h thng ñó thông qua vic ño lưng và ñánh giá. Vic áp dng nguyên tc này ñem li các li ích sau: ði vi lp k hoch: to ra nhng k hoch toàn din, liên kt ñu vào ca các quá trình vi các chc năng ca t chc, ñm bo s phù hp ca nhng mc tiêu riêng l vi mc tiêu chung ca t chc; ði vi qun lý ñiu hành: cho tm nhìn tng quát hơn v hiu qu ca các quá trình, to ñiu kin hiu bit các nguyên nhân chính ca vn ñ và có hành ñng ci tin kp thi; ði vi qun lý ngun nhân lc: hiu bit tt hơn v vai trò và trách nhim ñ ñt ñưc mc tiêu chung, do ñó g b ñưc rào chn gia các b phn chc năng và ci thin môi trưng làm vic tp th. f. Ci tin liên tc Ci tin không ngng là mc tiêu, ñng thi cũng là phương pháp ca mi t chc. Mun có ñưc kh năng cnh tranh và mc ñ cht lưng cao nht, t chc phi không ngng ci tin. Ci tin cn phi bám chc vào mc tiêu ca t chc. ð thc hin nguyên tc này, t chc phi: Làm cho vn ñ ci tin liên tc sn phm, quá trình và h thng tr thành mc tiêu cho tng ngưi trong t chc; Áp dng các phương pháp cơ bn ca ci tin tng bưc và ci tin nhy vt; Ci tin liên tc hiu sut và hiu qu ca tt c các quá trình; Giáo dc và ñào to tng thành viên ca t chc v các phương pháp và công c ci tin liên tc; S dng ñánh giá chu kỳ, thit lp các tiêu chí, chun mc ñ nhn din nhng ngun ci tin tim tàng; Tha nhn các ci tin. Tác dng ca nguyên tc: ði vi lp k hoch: to ra và ñt ñưc các chin lưc và k hoch sn xut kinh doanh tích cc hơn thông qua s hp nht vic ci tin không ngng vi vic thit 161
48. lp k hoch chin lưc và k hoch sn xut kinh doanh. ðưa ra mc tiêu ci tin va hin thc va có tính thi s và cung cp ngun lc ñ ñt ñưc mc tiêu ñó; ði vi qun lý ñiu hành: lôi cun s tham gia ca tt c cán b nhân viên vào vic ci tin không ngng các quá trình; ði vi qun lý ngun nhân lc: cung cp cho tt c cán b công nhân viên các công c, cơ hi và có s c vũ ñ không ngng ci tin kt qu hot ñng. g. Quyt ñnh da trên s kin Mi quyt ñnh và hành ñng ca h thng qun lý hot ñng sn xut kinh doanh mun có hiu qu phi ñưc xây dng da trên vic phân tích các d liu và thông tin. Vic ñánh giá phi bt ngun t chin lưc ca t chc, các quá trình quan trng, các yu t ñu vào và kt qu ca các quá trình ñó. Theo nguyên tc này t chc phi: La chn phương pháp ño lưng và d liu, thông tin liên quan ñn mc tiêu; ðm bo d liu và thông tin là ñúng ñn, tin cy và d s dng; S dng phương pháp ñúng ñn ñ phân tích; Ra quyt ñnh và hành ñng da trên các kt qu phân tích kt hp vi kinh nghim và kh năng trc giác. Tác dng ca nguyên tc: ði vi lp k hoch: các k hoch da trên d liu và thông tin xác ñáng thì hin thc hơn và d ñt ñưc hơn. S dng nhng thông tin, d liu có tính so sánh ñ có th quyt ñnh các mc tiêu, nhim v có tính thc tin và mũi nhn; ði vi qun lý ñiu hành: d liu và thông tin là cơ s cho vic hiu ñưc kt qu ca quá trình và ca c h thng ñ hưng dn ci tin và ngăn chn các vn ñ phát sinh; ði vi qun lý ngun nhân lc: vic phân tích d liu và thông tin t các ngun như ñiu tra, ly ý kin ca cá nhân và nhóm trng ñim cho phép xây dng chính sách v ngun nhân lc. h. Phát trin quan h hp tác cùng có li vi ngưi cung ng ð ñt ñưc mc tiêu chung, các t chc cn to dng mi quan h hp tác không ch trong ni b mà vi c bên ngoài. Các mi quan h bên ngoài là các mi quan h vi bn hàng, ngưi cung cp, các ñi th cnh tranh, các t chc ñào to Các mi quan h bên ngoài này ngày càng tr nên quan trng. Chúng có th giúp cho t chc thâm nhp vào th trưng mi hoc thit k sn phm, dch v mi. ð thc hin nguyên tc này, t chc phi: Xác ñnh và la chn ñi tác, nhà cung cp chính; To lp các mi quan h có cân ñi gia mc tiêu ngn hn và dài hn; To kênh thông tin m và rõ ràng; Phi hp trin khai, ci tin sn phm và quá trình; 162
49. Hiu rõ và thông báo nhu cu hin ti và tương lai ca khách hàng cui cùng cho ñi tác; Chia s thông tin và các k hoch tương lai; Tha nhn s ci tin và thành tu ca ñi tác. Các li ích ca nguyên tc: ði vi lp k hoch: to li th cnh tranh thông qua s hp tác chin lưc vi các ñi tác và ñưa ra nhng mc tiêu ci tin có tính phn ñu cho các bên ngay t ñu; ði vi qun lý ñiu hành: to ra và qun lý các mi quan h ñ ñm bo sn phm ñưc cung cp ñúng thi hn, có cht lưng; ði vi qun lý ngun nhân lc: xây dng mng lưi cng tác có hiu qu thông qua vic ñào to, cung cp và cng tác nhng n lc ci tin. Các nguyên tc trên ñây ñã ñưc vn dng trit ñ khi xây dng các h thng qun lý cht lưng hin ñi. Chúng cũng là cơ s cho các tiêu chun ca h thng qun lý cht lưng ISO 9000. 1.2.3. Phm vi qun lý cht lưng Qun lý cht lưng là nhim v ca toàn b t chc/doanh nghip. Tt c các d án ñưc thc hin bi mt t chc/doanh nghip nào thì phi chu s qun lý v cht lưng ca t chc/doanh nghip ñó. Mt d án xây dng công trình phi chu s qun lý v cht lưng trong tt c các giai ñon t khâu lp d án ñn kho sát, thit k, thi công xây dng, giai ñon bo hành, khai thác công trình. Trong mi giai ñon k trên thì vai trò qun lý cht lưng ca các ch th tham gia vào d án là khác nhau nhưng vai trò qun lý cht lưng ca ch ñu tư là quan trng nht và mang tính xuyên sut. Qun lý cht lưng công trình trong xây dng ñưc quy ñnh như sau: Trong giai ñon kho sát, ngoài s giám sát ca ch ñu tư, nhà thu kho sát phi t giám sát v cht lưng công tác kho sát ca mình. Trong giai ñon thit k ch ñu tư phi chu trách nhim t chc thm tra sn phm thit k ca nhà thu thit k. Quá trình thi công xây dng công trình có s t giám sát ca nhà thu xây dng, giám sát và nghim thu ca ch ñu tư, giám sát tác gi ca nhà thit k, giám sát ca nhân dân. Quá trình khai thác công trình vn ñ qun lý cht lưng ñưc thc hin thông qua các quy ñnh v bo hành, bo trì công trình. Ngoài ra, vai trò qun lý Nhà nưc v cht lưng còn th hin vic ban hành các tiêu chun, quy chun xây dng mà mi hot ñng xây dng phi tuân theo. Vn ñ qun lý cht lưng công trình xây dng s ñưc trình bày c th trong tài liu khác. Tip theo, chúng tôi xin ñưc trình bày v quá trình phát trin ca chin lưc qun lý cht lưng (xét trên góc ñ ca mt t chc/doanh nghip) và nhng nét chung nht ca ni dung và công c qun lý cht lưng d án. 163
50. 2. QUÁ TRÌNH PHÁT TRIN CA CHIN LƯC QUN LÝ CHT LƯNG Qun lý cht lưng có tm mc cao thp khác nhau. Có th tm phân chia quá trình phát trin ca qun lý cht lưng thành bn giai ñon (bn tm mc) t thp ñn cao như sau: kim tra cht lưng, kim soát cht lưng, bo ñm cht lưng và qun lý cht lưng toàn din. 2.1. Kim tra cht lưng Kim tra cht lưng (kim tra sn phm) là tm mc thp nht ca qun lý cht lưng. Ni dung chính ca nó là kim tra cht lưng ca sn phm cui dây chuyn sn xut ñ phát hin, gi li nhng sn phm không ñt yêu cu. Tác dng ca kim tra sn phm là ñm bo ch nhng sn phm ñt yêu cu k thut ñã ñnh mi ñưc xut xưng vi du kim tra cht lưng (KCS hoc OTK). Nhng sn phm không ñt yêu cu tuỳ kh năng hoc ñưa tr li dây chuyn sn xut ñ sa cha hoc ñưc h cp sn phm ñ xut xưng hoc thm chí loi b làm ph liu. Trong ISO 9000 ngưi ta dùng thut ng Inspection ñ ch ni dung trên vi ñnh nghĩa: "Kim tra cht lưng là nhng hot ñng như ño, xem xét, th nghim hoc ñnh c mt hay nhiu ñc tính ca thc th và so sánh kt qu vi yêu cu quy ñnh nhm xác ñnh s phù hp ca mi ñc tính". Tt nhiên qua kim tra cũng phát hin ñưc nhng sai hng thưng gp, ñiu tra nguyên nhân và tìm bin pháp khc phc. 1 nghiên cu th trưng 1 2 thit k, trin khai sn phm 3 chun b, trin khai quá trình 12 2 sn xut 4 cung ng nguyên vt liu 11 3 5 sn xut 6 kim tra, th nghim, xác nhn; kim soát ñiu chnh 10 4 quá trình sn xut 7 bao gói, lưu kho 8 bán, phân phi 9 lp ñt, chy th 9 5 10 h tr k thut và dch v sau bán 8 6 11 s dng ca khách hàng 12 thanh lý, tái ch khi ht hn 7 s dng Hình 8.3. Vòng cht lưng hay chu kỳ sng ca sn phm 2.2. Kim soát cht lưng Rõ ràng, ch ñn khi có sn phm cui cùng mi kim tra cht lưng và loi b sn phm không ñt yêu cu là không hp lý, có th gây lãng phí. Cn tin lên làm ch cht lưng, 164