Thực trạng tổ chức trò chơi học tập nhằm phát triển ghi nhớ có chủ định của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi

Nội dung text: Thực trạng tổ chức trò chơi học tập nhằm phát triển ghi nhớ có chủ định của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi

1. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Nguyễn Thị Ngọc Tâm và tgk ___ THỰC TRẠNG TỔ CHỨC TRÒ CHƠI HỌC TẬP NHẰM PHÁT TRIỂN GHI NHỚ CÓ CHỦ ĐỊNH CỦA TRẺ MẪU GIÁO 5-6 TUỔI NGUYỄN THỊ NGỌC TÂM*, PHẠM PHƯỚC MẠNH TÓM TẮT Bài viết trình bày kết quả khảo sát thực trạng tổ chức trò chơi học tập (TCHT) nhằm phát triển ghi nhớ có chủ định của trẻ mẫu giáo (MG) 5-6 tuổi ở một số trường mầm non tại huyện Dầu Tiếng, tỉnh Bình Dương. Kết quả cho thấy đa số trẻ MG 5-6 tuổi có mức độ ghi nhớ có chủ định ở mức trung bình. Nguyên nhân chính là do giáo viên mầm non (GVMN) chưa sử dụng nhiều biện pháp tổ chức TCHT nhằm phát triển khả năng này ở trẻ trong quá trình giáo dục. Từ kết quả nghiên cứu này, bài viết đề xuất các biện pháp tổ chức TCHT nhằm phát triển ghi nhớ có chủ định của trẻ MG 5-6 tuổi. Từ khóa: thực trạng, tổ chức trò chơi học tập, phát triển ghi nhớ có chủ định, trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi, trường mầm non. ABSTRACT The reality of organizing studying games for young children of 5-6 years in order to develop intentional memory The article presents the result of surveys about the reality of organizing studying games for young children of 5-6 years in order to develop intentional memory of some kindergartens in Dau Tieng district, Binh Duong province. It actually consists of the ratio of intentional memory in children of 5-6 years and using studying games method of kindergarten teachers. As the result, the majority of these kids have intentional memory in medium level. The main reason is that kindergarten teachers have not used the measures to develop children’s abilities in educational process. Result of research, we can propose some organizational methods about studying game to develop intentional memory in children of 5-6 years. Keywords: reality, holding studying games, developing intentional memory, kindergarten children of 5-6 years old, kindergartens. 1. Đặt vấn đề ghi nhớ có chủ định, giữ một vị trí quan Trong hệ thống giáo dục quốc dân, trọng đối với trẻ MG 5-6 tuổi trong học Đảng và Nhà nước ta luôn coi trọng bậc tập ở trường phổ thông. giáo dục mầm non (GDMN), xác định Trò chơi học tập là loại trò chơi nhiệm vụ GDMN là hình thành những giúp trẻ nhớ lại và nhận lại các sự vật, yếu tố đầu tiên của nhân cách, chuẩn bị hiện tượng đã nhìn thấy trước đây hay cho trẻ vào học lớp 1. Trong đó, tính chủ những tri thức đã được học dưới dạng định của các quá trình tâm lí, đặc biệt là biểu tượng. TCHT gắn liền với nội dung * ThS, Trường Đại học Thủ Dầu Một; Email: ngoctamspmn@yahoo.com.vn TS, Trường Cao đẳng Sư phạm Trung ương TPHCM 111
2. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Số 7(85) năm 2016 ___ học tập của trẻ MG, nhờ đó, kiến thức Tiếng, tỉnh Bình Dương là một trong của trẻ thêm chính xác và phong phú, những cơ sở khoa học giúp GVMN lựa giúp trẻ tích lũy kinh nghiệm cảm tính và chọn và sử dụng có hiệu quả các biện rèn luyện các thao tác tư duy, phát triển pháp tổ chức TCHT nhằm phát triển ghi các quá trình nhận thức của trẻ, đặc biệt nhớ có chủ định cho trẻ. là quá trình ghi nhớ có chủ định. 2. Kết quả khảo sát Hiện nay, ở nhiều trường mầm non, 2.1. Thực trạng mức độ ghi nhớ có chủ TCHT chưa được khai thác và đầu tư định của trẻ MG 5-6 tuổi đúng mức. Các TCHT còn đơn điệu, Nghiên cứu sử dụng phương pháp nghèo nàn làm cho trẻ không thích loại điều tra, khảo sát ý kiến của 28 GV dạy trò chơi này. Bên cạnh đó, việc tổ chức lớp MG 5-6 tuổi và sử dụng phương pháp TCHT cho trẻ của giáo viên (GV) còn quan sát 54 buổi chơi của 140 trẻ MG 5-6 cứng nhắc làm mất đi tính hấp dẫn vốn tuổi tại các trường mầm non: Sơn Ca, 13 có của trò chơi, do đó làm giảm tác dụng – 3, Minh Tân; Trường MG Thanh Tuyền giáo dục của TCHT. Xuất phát từ những của huyện Dầu Tiếng, tỉnh Bình Dương. lí do trên, chúng tôi nghiên cứu thực Kết quả khảo sát thực trạng về mức trạng tổ chức TCHT nhằm phát triển ghi độ ghi nhớ có chủ định của trẻ MG 5-6 nhớ có chủ định của trẻ MG 5-6 tuổi ở tuổi khi chơi TCHT được trình bày ở các trường mầm non tại huyện Dầu Bảng 1 sau đây: Bảng 1. Mức độ ghi nhớ có chủ định của trẻ MG 5-6 tuổi khi chơi TCHT Mức độ Trung Độ Cao Thấp Nội dung bình ĐTB lệch Tần Tần Tần chuẩn % % % số số số 1. Trẻ xác định được mục đích, nội dung ghi nhớ khi 28 20,0 78 55,7 34 24,3 1.96 0.67 chơi 2. Trẻ có cố gắng ghi nhớ nội dung chơi và tái hiện 17 12,1 97 69,3 26 18,6 1,94 0,55 trong khi chơi 3. Trẻ có cách thức ghi nhớ 18 12,9 93 66,4 29 20,7 1,92 0,58 trong quá trình chơi 4. Trẻ biết tự kiểm tra quá 16 11,4 88 62,9 36 25,7 1,86 0,59 trình ghi nhớ khi chơi 5. Trẻ phân loại và xếp nhóm tài liệu cần ghi nhớ 9 6,4 104 74,3 27 19,3 1,87 0,49 trong quá trình chơi 6. Trẻ biết ghi nhớ theo 13 9,3 103 73,6 24 17,1 1,92 0,51 nhóm trong quá trình chơi 112
3. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Nguyễn Thị Ngọc Tâm và tgk ___ Bảng 1 cho thấy số trẻ đạt mức trung bình của tiêu chí “trẻ có cố gắng trung bình về ghi nhớ có chủ định thể ghi nhớ nội dung chơi và tái hiện trong hiện trong TCHT chiếm tỉ lệ khá cao: trẻ khi chơi” mới đạt ở mức độ trung bình phân loại và xếp nhóm tài liệu cần ghi 1,94. Quan sát hoạt động chơi TCHT của nhớ trong quá trình chơi đạt tỉ lệ 74,3%, trẻ như trò chơi “Súc sắc” cho thấy phần tiêu chí trẻ biết ghi nhớ theo nhóm trong lớn trẻ có cố gắng ghi nhớ nội dung chơi quá trình chơi đạt tỉ lệ 73,6%. Ngoài ra, và tái hiện trong khi chơi nhưng trẻ chỉ trẻ biết tự kiểm tra quá trình ghi nhớ khi cố gắng nhớ một phần nội dung và nhiệm chơi cũng đạt mức độ thấp nhiều nhất vụ chơi đã quên. Chẳng hạn, khi chơi trò (25,7%). Trong số các biểu hiện thì việc chơi “Súc sắc” trẻ chỉ nhớ là đổ được mặt trẻ xác định được mục đích, nội dung ghi xanh thì được xuất quân, nếu đổ được nhớ khi chơi đạt mức độ cao nhất (20%). mặt vàng và đỏ thì đến lượt bạn khác. Việc “trẻ xác định được mục đích, Tuy nhiên, trẻ không nhớ khi xuất quân nội dung ghi nhớ khi chơi” có tỉ lệ ghi phải đi theo chiều kim đồng hồ và không nhớ có chủ định của trẻ ở mức cao nhất nhớ khi nào được vào chuồng. Nhưng khi chiếm 20% và mức thấp là 24,3%. Điểm cô yêu cầu trẻ nhớ lại xem khi xuất quân trung bình của tiêu chí trẻ xác định được phải đi theo chiều nào của kim đồng hồ mục đích, nội dung ghi nhớ khi chơi đạt và đi hết bao nhiêu vòng từ điểm xuất ở mức trung bình xét theo thang điểm phát để đến cửa chuồng thì đa số trẻ đi chuẩn. Qua quan sát thực tế, khi chơi trò đúng chiều kim đồng hồ nhưng lại không chơi “Chiếc túi kì lạ” cho thấy đa số trẻ biết đường vào chuồng. Một số ít trẻ có xác định được mục đích nội dung và chú thể tự mình cố gắng ghi nhớ nội dung ý tiếp nhận nhiệm vụ được giao khi chơi chơi và tái hiện trong khi chơi. Tuy như trẻ không được lấy đồ vật ra khỏi túi nhiên, số lượng này chiếm một tỉ lệ rất để nhìn mà chỉ đoán tên đồ vật qua cầm, nhỏ trong quá trình khảo sát. nắm, sờ mó. Trẻ tập trung chú ý cao để Kết quả nghiên cứu còn cho thấy phán đoán tên đồ vật trước khi lấy ra khỏi “trẻ có cách thức ghi nhớ trong quá trình chiếc túi nhưng đôi khi trẻ không chú ý chơi” tỉ lệ trẻ ở mức trung bình đạt đến cùng; tuy nhiên, cũng có một số ít trẻ 66,4%, cao là 12,9% và 20,7% đạt mức chưa xác định được mục đích nội dung và độ thấp. Điểm trung bình của tiêu chí này không chú ý tiếp nhận nhiệm vụ được dừng lại ở mức độ trung bình đạt 1,92. giao khi chơi nguyên nhân là do trò chơi Quan sát trẻ chơi trò “Đánh điện báo”, không gây hứng thú và hấp dẫn trẻ, hoặc khi cô giáo yêu cầu tay phải của bạn thứ cũng có thể đây là một hạn chế xuất phát nhất nắm tay trái của bạn ngồi bên cạnh, từ tình trạng sức khỏe của trẻ. cô giáo nói thầm vào tai trẻ ngồi đầu Ở tiêu chí “trẻ có cố gắng ghi nhớ hàng mỗi nhóm một chữ số bất kì làm tín nội dung chơi và tái hiện trong khi chơi”, hiệu để truyền. Sau khi tất cả các bạn tỉ lệ trẻ có cố gắng ghi nhớ nội dung chơi ngồi đầu hàng đã nhận được tín hiệu, các và tái hiện trong khi chơi ở mức độ cao nhóm bắt đầu phát điện báo. Bạn thứ nhất chiếm 12,1% và thấp chiếm 18,6%. Điểm dùng ngón tay phải gõ đúng số cô cho 113
4. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Số 7(85) năm 2016 ___ vào lòng bàn tay trái của bạn kế bên. Cứ theo nhóm trong quá trình chơi. Trao đổi như vậy, bạn này truyền sang bạn khác về biểu hiện này của trẻ với một số GV và đến bạn cuối cùng viết số đó lên bảng, đang trực tiếp dạy trẻ MG 5-6 tuổi thì các chứng tỏ nhóm đã phát xong. Tuy nhiên, GV điều nhận định rằng khả năng phân đa số trẻ đánh điện báo không chính xác loại, sắp xếp nhóm và ghi nhớ theo nhóm cho đồng đội của mình tín hiệu mà cô trong quá trình chơi của trẻ chỉ dừng lại ở phát điện báo cho từng đội. Khi cô giáo mức độ trung bình. GV lớp Lá 3 Trường yêu cầu trẻ đầu hàng phát lại tín hiệu cô Mầm non Sơn Ca với thâm niên 15 năm vừa phát ra cho trẻ và yêu cầu trẻ truyền dạy lớp 5-6 tuổi cho biết: “Trẻ có khả tín hiệu lại cho đội của mình thì trẻ bắt năng ghi nhớ có chủ định trong TCHT đầu biết sử dụng một số cách thức để nhớ hầu như chỉ dừng lại ở hành động tri trong quá trình chơi. giác bên ngoài”. GV lớp Lá 4 Trường Quan sát trò chơi “Cánh cửa kì Mầm non 13/3 cũng cho biết: “Trẻ chỉ diệu” cho thấy phần lớn “trẻ biết kiểm tra biết phân loại, xếp nhóm và ghi nhớ theo quá trình nhớ khi chơi” hay còn gọi là nhóm trong quá trình chơi khi được cô biết điều chỉnh hành động chơi theo luật hướng dẫn”. GV lớp Lá 2 Trường Mầm nhưng chưa có hệ thống, thậm chí có non Minh Tân cho rằng: “Đa số trẻ chưa 25,7% trẻ chưa biết kiểm tra quá trình biết tự kiểm tra quá trình ghi nhớ khi nhớ khi chơi (chưa điều chỉnh hành động chơi, sau khi chơi xong trò chơi này trẻ chơi theo luật chơi). Chẳng hạn, trong trò tiếp tục lấy trò chơi khác ra chơi”. GV chơi “Cánh cửa kì diệu”, “cánh cửa” ở lớp Lá 1- Trường MG Thanh Tuyền cũng đây chính là hai đứa trẻ nắm tay nhau tạo chia sẻ:“Hầu hết trẻ chưa có cách thức thành cái cổng, các trẻ khác xếp hàng lần ghi nhớ khi chơi TCHT, trẻ thường xuyên lượt chui qua “cánh cửa” đó. Nhiệm vụ quên nhiệm vụ chơi và chơi không đúng đặt ra cho trẻ là phải nhớ các loại cây, luật, GV phải ở bên cạnh để hướng dẫn hoa, quả với các đặc điểm đặc trưng của và nhắc trẻ chơi đúng luật”. GV lớp Lá 4 chúng hoặc chữ số, các chữ cái, các đồ - Trường Mầm non Sơn Ca nhận định vật, con vật theo từng nhóm. Khi các bạn rằng: “Đa số trẻ khi chơi TCHT, trẻ xác muốn qua cửa phải nói đúng tên của một định được mục đích, nội dung ghi nhớ khi nhóm nào đó, nếu sai sẽ không được đi chơi, chỉ một vài trẻ do sức khỏe yếu qua (luật chơi), GV yêu cầu trẻ tự điều cũng như khả năng chú ý kém nên trẻ chỉnh hành động, hành vi của mình khi chưa xác định được cách chơi và luật chơi. Đa số trẻ biết điều chỉnh hành động chơi”. Điều này cho thấy kết quả nghiên chơi theo luật chơi nhưng chưa có hệ cứu thực trạng khá hợp lí và thuyết phục, thống. Một số ít trẻ có thể tự mình điều tương ứng với đánh giá chung của các chỉnh hành động chơi theo luật chơi. Tuy GV trực tiếp phụ trách giảng dạy lớp MG nhiên, số lượng này chiếm một tỉ lệ rất 5-6 tuổi. nhỏ trong quá trình khảo sát (11,4%). 2.2. Thực trạng biện pháp tổ chức Bảng 1 cho thấy chỉ có 9,3% trẻ đạt TCHT nhằm phát triển ghi nhớ có chủ mức độ cao ở tiêu chí trẻ biết ghi nhớ định cho trẻ MG 5-6 tuổi 114
5. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Nguyễn Thị Ngọc Tâm và tgk ___ Nghiên cứu sử dụng phương pháp tỉnh Bình Dương. quan sát 54 buổi chơi của trẻ MG 5-6 Kết quả dự giờ và quan sát thực tế tuổi, hầu hết là các buổi chơi có GV tổ 54 buổi sử dụng biện pháp tổ chức TCHT chức TCHT cho trẻ tại các trường mầm nhằm phát triển ghi nhớ có chủ định cho non: Sơn Ca, 13-3, Minh Tân; Trường trẻ được thể hiện ở Bảng 2 sau đây: MG Thanh Tuyền ở huyện Dầu Tiếng, Bảng 2. Kết quả khảo sát thực trạng GV sử dụng biện pháp tổ chức TCHT nhằm phát triển ghi nhớ có chủ định cho trẻ MG 5-6 tuổi STT Các biện pháp Tần số Tỉ lệ % Xây dựng môi trường chơi đa dạng, hấp dẫn và mang 1 33 23,57 tính phát triển 2 Lập kế hoạch tổ chức chơi cho trẻ 7 5,00 Tăng cường tổ chức cho trẻ được chơi với các loại trò 3 2 1,43 chơi dưới nhiều hình thức chơi khác nhau Tạo ra những tình huống chơi mang tính có vấn đề và 4 10 7,14 gây sự tập trung, hứng thú cho trẻ Tham gia chơi trò chơi của trẻ bằng cách kết hợp biện 5 53 37,86 pháp dùng lời, biện pháp trực quan và thực hành Thường xuyên kiểm tra, đánh giá kết quả chơi và điều 6 35 25,00 chỉnh kế hoạch chơi cho trẻ Tổng cộng 140 100 Bảng 2 cho thấy có đến 37,86% GV động bên ngoài và bình diện bên trong sử dụng biện pháp tham gia chơi trò chơi của trí tuệ nhận thức được khai thác, thể của trẻ bằng cách kết hợp biện pháp dùng hiện và phát triển. Bình diện bên ngoài là lời, biện pháp trực quan và thực hành. phương thức hoạt động tương ứng, phù Biện pháp này được GV sử dụng nhiều hợp trong trò chơi, bình diện bên trong là nhất khi tổ chức TCHT cho trẻ. Có 25% các quá trình, các hành động nhận thức GV sử dụng biện pháp thường xuyên đã được vận dụng và bộc lộ. Điều này chỉ kiểm tra, đánh giá kết quả chơi và điều diễn ra một cách có ý nghĩa khi trẻ chơi chỉnh kế hoạch chơi cho trẻ và 23,57% tích cực dưới “kế hoạch hóa”, “định GV quan tâm đến việc xây dựng môi hướng” và “kích thích” của GV, nhưng trường chơi đa dạng, hấp dẫn và mang chỉ có khoảng 5% GV sử dụng biện pháp tính phát triển khi tổ chức TCHT cho trẻ lập kế hoạch tổ chức chơi cho trẻ. Điều MG 5-6 tuổi. Như vậy, hai biện pháp này này cho thấy có rất ít GV chú ý đến việc rất đặc trưng, là khâu đầu tiên và khâu lập kế hoạch tổ chức trò chơi cho trẻ. cuối cùng để tổ chức TCHT cho trẻ và Việc tạo ra những tình huống chơi mang được gần 50% GV sử dụng. tính có vấn đề và gây sự tập trung, hứng Thông qua TCHT thì bình diện hoạt thú cho trẻ chỉ có 7,14% GV sử dụng và 115
6. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Số 7(85) năm 2016 ___ 1,43% GV sử dụng biện pháp tăng cường chơi đa dạng, hấp dẫn và mang tính phát tổ chức cho trẻ được chơi các loại trò triển chơi dưới nhiều hình thức chơi khác nhau Xây dựng môi trường chơi đa dạng, đã dẫn đến hiện tượng TCHT không thu hấp dẫn và mang tính phát triển chính là hút trẻ, thậm chí trở nên “cưỡng ép” do việc chuẩn bị môi trường chơi cho TCHT quá nặng về tính chất giải đáp đúng - sai nhằm đáp ứng khả năng chơi của trẻ ở kết quả chơi. trong hiện tại, tương lai và phát triển hoạt Nhìn chung, chính những hạn chế động chơi cho trẻ. Nhờ có sự bổ sung, của GV khi nhận thức về bản chất và việc thay đổi đồ chơi, vật liệu chơi một cách “cứng hóa” các biện pháp tổ chức TCHT thường xuyên, phù hợp với yêu cầu của đã làm ảnh hưởng đến sự phát triển trí tuệ TCHT, trẻ có cơ hội tiếp xúc, làm quen nhận thức của trẻ nói chung và ghi nhớ với thế giới đồ chơi, được chơi với đồ có chủ định nói riêng. chơi và thiết kế đồ chơi cho mình, cho 3. Biện pháp tổ chức TCHT nhằm nhóm. Chính điều đó tạo cho trẻ hứng thú phát triển ghi nhớ có chủ định của trẻ tiếp nhận nhiệm vụ chơi, giúp trẻ chủ MG 5-6 tuổi động tích cực tham gia vào trò chơi, cố Việc lựa chọn, thiết kế và triển khai gắng ghi nhớ nội dung chơi và tái hiện các biện pháp tổ chức TCHT nhằm phát trong khi chơi. triển ghi nhớ có chủ định của trẻ MG 5-6 Cần xây dựng môi trường chơi tuổi phải căn cứ vào mục đích, nội dung, hướng tới phát triển nội dung TCHT và các phương tiện giáo dục và đặc điểm tạo cho trẻ thực hành với đồ chơi, được phát triển của trẻ. Ở lứa tuổi này, nhờ các chơi với đồ chơi, khuyến khích trẻ tích biện pháp tổ chức hoạt động giáo dục của cực, chủ động và biết sử dụng một số GV mà trẻ lĩnh hội được những kĩ năng cách thức đơn giản bên ngoài để ghi nhớ ghi nhớ có chủ định và vận dụng những trong quá trình chơi. hiểu biết đó vào các nội dung khác nhau Biện pháp 2. Lập kế hoạch tổ chức của trò chơi. Vì thế, để phát huy vai trò chơi cho trẻ của TCHT trong việc phát triển ghi nhớ Lập kế hoạch hướng dẫn trò chơi là có chủ định của trẻ MG 5-6 tuổi đòi hỏi văn bản do GV phụ trách lớp xây dựng, GVMN cần phải tìm ra các biện pháp tổ trong đó xác định những biện pháp tổ chức TCHT thích hợp nhất. chức TCHT nhằm phát triển ghi nhớ có Dựa trên kết quả nghiên cứu thực chủ định của trẻ trong từng trò chơi cụ trạng và cơ sở lí luận về biện pháp tổ thể với khoảng thời gian nhất định. Trong chức hoạt động vui chơi cho trẻ ở trường các kế hoạch chơi, căn cứ tình hình chơi mầm non và đặc điểm tâm sinh lí của trẻ của trẻ ở thời điểm lên kế hoạch, GV đề trong giai đoạn 5-6 tuổi, chúng tôi đề ra các nhiệm vụ và biện pháp tổ chức trò xuất một số biện pháp tổ chức TCHT chơi mới hoặc tiếp tục phát triển trò chơi nhằm phát triển ghi nhớ có chủ định cho mà trẻ đang chơi. trẻ MG 5-6 tuổi như sau: Kế hoạch tổ chức hoạt động vui Biện pháp 1. Xây dựng môi trường chơi là văn bản xác lập nhiệm vụ và cách 116
7. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Nguyễn Thị Ngọc Tâm và tgk ___ thức tác động mà GV dự kiến sẽ thực các điều kiện đã cho, xây dựng kế hoạch hiện để phát triển khả năng ghi nhớ có hoạt động phù hợp và tự biết kiểm tra kết chủ định của trẻ trong các trò chơi cụ thể quả chơi của mình. Điều này làm tích cực hay để tổ chức giờ chơi của trẻ ở nhóm hóa quá trình ghi nhớ có chủ định của trẻ lớp mầm non. MG 5-6 tuổi khi chơi TCHT. Việc thiết kế kế hoạch giáo dục cần Biện pháp 4. Tăng cường tổ chức dựa vào nhiều yếu tố, trong đó quan cho trẻ được chơi với các loại TCHT trọng nhất là dựa vào mức độ phát triển dưới nhiều hình thức chơi khác nhau ghi nhớ có chủ định của trẻ. Điều này Việc tăng cường và tổ chức cho trẻ không chỉ đảm bảo một kế hoạch phù được chơi với nhiều loại TCHT, tạo điều hợp với đặc điểm ghi nhớ có chủ định kiện cho trẻ chơi dưới các hình thức chơi của trẻ mà còn đảm bảo tính khả thi của khác nhau, như: cá nhân, theo nhóm, tập kế hoạch khi đưa vào thực tiễn. Hơn nữa, thể lớp nhằm thực hiện mục tiêu giáo sử dụng kết quả quan sát vào việc lập kế dục và củng cố kiến thức, hình thành kĩ hoạch giáo dục sẽ khắc phục được bệnh năng thực hành chơi, tính độc lập, phát “hình thức” trong giáo dục mầm non. triển năng lực nhận thức và ghi nhớ có Biện pháp 3. Tạo ra những tình chủ định. huống chơi mang tính có vấn về và tạo sự Cho trẻ tự chơi và thường xuyên tập trung, hứng thú cho trẻ cho trẻ chơi tập với nhiều dạng TCHT Biện pháp tạo ra những tình huống khác nhau nhằm hình thành và phát triển chơi mang tính có vấn đề, cuốn hút trẻ kĩ năng chơi của trẻ. Nhờ có kĩ năng chơi vào các tình huống chơi có ý nghĩa rất trẻ mới có thể tự nhớ cách chơi, luật chơi, lớn đối với trẻ MG 5-6 tuổi. Các tình nội dung chơi; trẻ có thể lĩnh hội được huống chơi mang tính có vấn đề làm tăng nhiệm vụ nhận thức và tạo điều kiện cho tính hấp dẫn của trò chơi, giúp trẻ dễ trẻ ghi nhớ có chủ định khi chơi. dàng tiếp nhận nhiệm vụ chơi, tích cực cố Khi tự tổ chức chơi những trò chơi gắng ghi nhớ nội dung chơi và tái hiện mà trẻ thích, phù hợp với đặc điểm ghi trong khi chơi. Chúng tạo ra hứng thú và nhớ có chủ định của trẻ, trẻ không cảm duy trì hứng thú đến nhiệm vụ nhận thức, thấy “bị chơi”, trẻ được tự do tham gia, kích thích sự tò mò và sự ham muốn tự do lựa chọn chơi theo hứng thú, theo khám phá bí mật thế giới xung quanh của nhu cầu của bản thân, được bộc lộ khả trẻ, góp phần tích cực hóa quá trình ghi năng cá nhân, được trao đổi, nhận xét, tự nhớ có chủ định của trẻ MG, đặc biệt là lựa chọn các giải pháp trong quá trình trẻ MG 5-6 tuổi trong TCHT. chơi, từ đó giúp trẻ nhanh chóng ghi nhớ Các tình huống chơi mang tính có các nội dung chơi, luật chơi, cách chơi vấn đề làm tăng tính hấp dẫn của trò một cách có chủ định. chơi, thỏa mãn nhu cầu nhận thức của trẻ, Biện pháp 5. Tham gia chơi trò kích thích trẻ tìm tòi. Khi giải quyết các chơi của trẻ bằng cách kết hợp biện pháp vấn đề xuất hiện trong trò chơi, trẻ phải dùng lời, biện pháp trực quan và thực vận dụng vốn kinh nghiệm để phân tích hành trong quá trình tổ chức cho trẻ chơi 117
8. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Số 7(85) năm 2016 ___ Biện pháp dùng lời dưới dạng lời Chính điều này, một mặt có sức cuốn hút chỉ dẫn, giải thích bằng lời của GV tạo với trẻ, tạo hứng thú, duy trì hứng thú cho trẻ khả năng nghe và hiểu người tiếp nhận nhiệm vụ chơi và giúp trẻ dễ khác, dạy trẻ nói cho người khác hiểu, dàng phân loại, xếp nhóm và nhớ theo những sự trao đổi bằng lời, sự giải thích, nhóm; mặt khác, tạo điều kiện thuận lợi những câu hỏi giữa cô và trẻ tạo điều cho trẻ tự kiểm tra quá trình ghi nhớ khi kiện cho GV hướng dẫn trẻ tập trung, chú chơi; từ đó, góp phần phát triển ghi nhớ ý lắng nghe và ghi nhớ một số biểu có chủ định cho trẻ khi chơi TCHT. tượng, khái niệm đơn giản. Trên cơ sở Biện pháp 6. Thường xuyên kiểm đó, GV giúp trẻ mở rộng, tích lũy vốn tra, đánh giá kết quả chơi và điều chỉnh kinh nghiệm và nâng cao mức độ ghi nhớ kế hoạch chơi cho trẻ có chủ định bằng ngôn ngữ. Đánh giá không chỉ nhằm xác định Biện pháp trực quan là cách thức cụ kết quả giáo dục đã đạt được mà nó còn thể giúp trẻ được quan sát, làm quen với là một khâu, một phương pháp giáo dục các hiện tượng, sự việc và những đồ vật có hiệu quả. Đánh giá kết quả chơi của thật cũng như các loại tranh, ảnh, phim trẻ có vai trò quan trọng then chốt trong đèn chiếu, mô hình, sơ đồ miêu tả đồ vật quá trình tổ chức chơi, bởi vì nó vừa là này hay đồ vật khác Tính trực quan ở khâu cuối nhưng cũng là bước khởi đầu đây được thể hiện không chỉ giúp trẻ làm cho quá trình sư phạm tiếp theo. Dựa trên quen với thế giới xung quanh bằng mắt, kết quả đánh giá, GV có thể xác định bằng tai mà còn bằng cảm giác của đôi được chất lượng và hiệu quả của những tay (sự sờ mó và khảo sát các đồ vật ), biện pháp sử dụng, phát hiện những thiếu tạo điều kiện thuận lợi cho việc phát triển sót, tồn tại của chúng để từ đó điều chỉnh hoạt động nhận cảm của trẻ. cho phù hợp với đặc điểm ghi nhớ có chủ Biện pháp thực hành là những biện định của từng trẻ, hướng tới kết quả khả pháp mà GV sử dụng khi tổ chức hoạt quan hơn trong công tác tổ chức TCHT động thực tiễn cho trẻ (cho trẻ thực hành, nhằm phát triển ghi nhớ có chủ định cho tự trải nghiệm). Chính ở hoạt động thực trẻ MG 5-6 tuổi. tiễn này, trẻ sẽ nắm được các tri thức và Đánh giá kết quả chơi của trẻ là kĩ năng, tạo điều kiện cho trẻ tham gia việc GV xác định chất lượng và hiệu quả trực tiếp vào hoạt động, từ đó giúp trẻ của việc tổ chức TCHT cho trẻ MG 5-6 nhận thức sâu sắc hơn, độc lập hơn và tuổi. Dựa trên kết quả kiểm tra, đánh giá nâng cao chất lượng ghi nhớ có chủ định. trẻ chơi, GV phát hiện và điều chỉnh Như vậy, sự kết hợp các biện pháp những điểm chưa phù hợp nhằm thực trên trong quá trình tổ chức TCHT không hiện các mục tiêu giáo dục đề ra. Ngoài những giúp trẻ nhìn GV làm, nghe GV ra, việc đánh giá kết quả chơi của trẻ còn nói mà còn trực tiếp tham gia vào hoạt giúp GV đánh giá khả năng ghi nhớ có động cùng GV và các bạn; được tìm chủ định và sự phát triển TCHT của trẻ kiếm, lựa chọn các phương thức ghi nhớ trong tương lai. Đây là cơ sở để lập kế có chủ định theo khả năng của mình. hoạch tổ chức TCHT tiếp theo. 118
9. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Nguyễn Thị Ngọc Tâm và tgk ___ Trên đây là những biện pháp mang trong việc lựa chọn và sử dụng có hiệu tính hệ thống nhằm giúp GVMN tổ chức quả các biện pháp tổ chức TCHT nhằm TCHT. Tuy nhiên, tùy theo tính chất của phát triển ghi nhớ có chủ định cho trẻ từng TCHT, năng lực của trẻ và điều kiện MG 5-6 tuổi đã ảnh hưởng không ít đến mà GV có thể sử dụng phối hợp, vận khả năng ghi nhớ có chủ định của trẻ. dụng linh hoạt, phù hợp, nhằm phát triển Như vậy, một trong những nguyên khả năng ghi nhớ có chủ định của trẻ. nhân ảnh hưởng đến mức độ ghi nhớ có 4. Kết luận chủ định của trẻ MG 5-6 tuổi là do GV Kết quả nghiên cứu thực trạng tổ mầm non chưa sử dụng hiệu quả các biện chức TCHT nhằm phát triển ghi nhớ có pháp tổ chức TCHT cho trẻ. Điều này chủ định cho trẻ MG 5-6 tuổi ở các cho thấy để nâng cao mức độ ghi nhớ có trường mầm non huyện Dầu Tiếng cho chủ định của trẻ MG 5-6 tuổi thì GVMN thấy: Mức độ ghi nhớ có chủ định của trẻ cần sử dụng hiệu quả các biện pháp tổ khi chơi TCHT ở mức trung bình chiếm chức TCHT cho trẻ. tỉ lệ đáng kể. Số trẻ xếp loại trung bình ở Việc tìm ra các biện pháp phù hợp tất cả các tiêu chí đều chiếm tỉ lệ trên nhằm khắc phục những hạn chế trên 55%, có nghĩa là đa số trẻ đạt mức trung chính là nghiên cứu ứng dụng các biện bình ở các tiêu chí đánh giá mức độ ghi pháp tổ chức TCHT cho trẻ một cách hợp nhớ có chủ định. Mức độ ghi nhớ có chủ lí của GV ở các trường mầm non nhằm định của trẻ khi chơi TCHT chỉ ở mức phát triển năng lực ghi nhớ có chủ định trung bình. Đa số GVMN còn lúng túng của trẻ 5-6 tuổi trong hoạt động này. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2009), Chương trình giáo dục mầm non, Nxb giáo dục. 2. Nguyễn Thị Hòa (2007), Phát huy tính tích cực nhận thức của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi trong trò chơi học tập, Nxb Đại học Sư phạm. 3. Nguyễn Thị Hòa (2009), Giáo dục học mầm non, Nxb Đại học Sư phạm. 4. Lê Thị Minh Hà (2002), Những điều kiện tâm lí của việc tổ chức trò chơi học tập nhằm nâng cao chất lượng trí nhớ có chủ định của trẻ 5-6 tuổi, Luận án Tiến sĩ Tâm lí học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội. 5. Nguyễn Thị Thanh Hà (2012), Giáo trình tổ chức hoạt động vui chơi trong trường mầm non, Nxb Giáo dục Việt Nam. 6. Mai Nguyệt Nga (2007), Tâm lí học trẻ em lứa tuổi mầm non, Nxb Giáo dục. 7. Huỳnh Văn Sơn (2012), Giáo trình tâm lí học đại cương, Nxb Đại học Sư phạm TP Hồ Chí Minh. 8. Nguyễn Ánh Tuyết (2000), Trò chơi của trẻ em, Nxb Phụ nữ. 9. Trần Thị Trọng, Phan Thị Sửu (2004), Tuyển tập trò chơi, bài hát, thơ truyện mẫu giáo 5-6 tuổi, Nxb Giáo dục. 10. Đinh Văn Vang (2008), Giáo trình giáo dục học mầm non, Nxb Giáo dục. (Ngày Tòa soạn nhận được bài: 11-8-2014; ngày phản biện đánh giá: 20-9-2014; ngày chấp nhận đăng: 23-7-2016) 119