Thuật nói chuyện

1109 trang ngocly 3090

Download

Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Thuật nói chuyện", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

thuat_noi_chuyen.pdf

Nội dung text: Thuật nói chuyện

THUÂṬ NÓ I CHUYÊṆ Nguồn : vnthuquan.net Convert4bb: Red Devilic
Lời nó i đầu Phần I - Chương 1 Chương 2 Chương 3 Chương 4 Chương 5 Chương 6 Chương 7 Phần II - Chương 1 Chương 2 Chương 3 Chương 4 Chương 5 Chương 6 Chương 7 Chương 8 Chương 9 Phần III - Chương 1
Chương 2 Chương 3 Chương 4 Chương 5 Chương 6 Chương 7 Chương 8 Phần IV - Chương 1 Chương 2 Chương 3 Chương 4 Chương 5 Chương 6 Chương 7 Phần V - Chương 1 Chương 2 Chương 3 Chương 4
Chương 5
Lời nó i đầu Cá c bà i văn và cá c tá c phẩ m bà n về nghê ̣ thuâṭ xử thế có thể thấ y rấ t nhiề u trong sử sá ch, hế t sứ c phong phú đa daṇ g, nên chú ng tôi thấ y không cầ n thiế t phả i phứ c tap̣ hoá vấ n đề , song có môṭ chuyêṇ vẫ n thú c đẩ y chú ng tôi, khiế n chú ng tôi đà nh phả i viế t cuố n sá ch nà y. Nơi đầ u sông là nơi só ng to gió lớ n. Trong thế gian nà y, chẳ ng có con đườ ng nà o là dễ đi cả . Trên thế giớ i nà y, có ngườ i nhờ miêṇ g lưỡ i mà kiế m đươc̣ miế ng ăn, song cũ ng có ngườ i vì miêṇ g lưỡ i mà chiụ thiêṭ thò i. Tì m hiể u kĩ nguyên nhân củ a điề u đó mớ i thấ y đú ng như môṭ câu tuc̣ ngữ đã nó i là : “Kẻ không biế t ăn nó i thì nó i vôị nó i và ng. Kẻ có tà i ăn nó i thì nghĩ kỹ rồ i mớ i
nó i.” Chỉ môṭ chữ ”nghĩ “ thôi đã biể u đaṭ môṭ cá ch sâu sắ c sư ̣ liên hê ̣ vô cù ng khắ ng khí t giữ a lờ i nó i và trí tuê.̣ “Nghê ̣ Thuâṭ nó i chuyêṇ “ chí nh là muố n thông qua kinh nghiêṃ thưc̣ tiễ n cá c bâc̣ kì tà i hù ng biêṇ sắ c sả o, thao thao bấ t tuyêṭ để phân tí ch kĩ lưỡ ng trí tuê ̣ và kĩ xả o vâṇ duṇ g ngôn ngữ sắ c bé n củ a ho,̣ từ đó cung cấ p cho baṇ đoc̣ môṭ số cá ch kế t hơp̣ hà i hoà giữ a trí tuê ̣và ngôn ngữ . Cuố n “Nghê ̣ Thuâṭ nó i chuyêṇ “ không phả i là nhữ ng thuyế t giá o lí luâṇ sâu xa khó hiể u, mà nó chú troṇ g đế n viêc̣ thông qua nhữ ng ví du ̣ thưc̣ tiễ n sinh đôṇ g, dễ hiể u điể n hì nh để thể hiêṇ điề u quan troṇ g củ a ngôn ngữ trí tuê.̣ Tí nh trí tuê,̣ sư ̣ thú vi,̣ tí nh thưc̣ tiễ n chí nh là nhữ ng đăc̣ điể m mà cuố n “Nghê ̣ Thuâṭ nó i
chuyêṇ “ cố gắ ng thể hiêṇ , song liêụ có thể thưc̣ sư ̣ đaṭ đươc̣ điề u đó hay không cò n chờ và o sư ̣ đá nh giá củ a đôc̣ giả . Ở đây chú ng tôi cũ ng không dá m nó i nhiề u hơn nữ a. Sư ̣ ra đờ i củ a cuố n “ Nghê ̣ Thuâṭ nó i chuyêṇ “ đươc̣ hoà n thà nh trên cơ sở rấ t nhiề u thà nh quả nghiên cứ u trong và ngoà i nướ c mà chú ng tôi đã tham khả o. Cuố i cù ng, tư ̣ đá y lò ng mì nh, xin kí nh chú c cá c vi ̣đôc̣ giả khi đoc̣ cuố n “Nghê ̣ Thuâṭ nó i chuyêṇ “ trở thà nh nhữ ng bâc̣ nhân sĩ thà nh công có tà i ăn nó i phun châu nhả ngoc̣ , biế t tâṇ duṇ g nghê ̣ thuâṭ ăn nó i đế n mứ c nhuầ n nhuyễ n và đầ y thuyế t phuc̣ . Ngà y 6 thá ng 6 năm 1999.
Cá c Tá c Giả
Phần I - Chương 1 Tuc̣ ngữ nói: “Liêụ cơm gắp mắm “ Câu nói này rất có ý nghiã , ý muốn nói là dù làm bất cứ viêc̣ gi ̀ cũng đều phải quan sát đối tươṇ g. Thưc̣ ra, nói chuyêṇ cũng như vâỵ . Đối với những người khác nhau cũng phải dùng những cách nói chuyêṇ hay các ki ̃ xảo nói chuyêṇ khác nhau. Nôị dung phâǹ “Đi đường vòng“ giới thiêụ là nên khuyên nhủ những người luôn kiêng ky ̣ laị cố chấp bảo thủ, khăng khăng giữ ý kiến của miǹ h như thế nào để baṇ đaṭ đươc̣ muc̣ đích. Phâǹ này cho chúng ta thấy câǹ phải hoc̣ tâp̣ môṭ số chiến thuâṭ “đánh du kích “ trong binh pháp, tứ c là bỏ cách tấn công maṇ h mẽ trưc̣ tiếp, lưạ choṇ phương thứ c vu hồi, tung ra những đôị ki ̣ binh từ cánh bên, từ sau lưng hay từ những phương
hướng không lường trước đươc̣ , để đaṭ đươc̣ muc̣ đích giao tiếp. Điểm đăc̣ biêṭ trong chiến lươc̣ “xuất kì bất ý “ là ở chỗ nó rất mới mẻ, người biǹ h thường khó mà dư ̣ đoán trước. Sư ̣ vâṇ duṇ g của phương pháp này có cơ sở vững chắc là phải biết miǹ h biết người, cũng có nghiã là câǹ phải có sư ̣ hiểu biết tương đối về các măṭ của đối tươṇ g nói chuyêṇ , biết đươc̣ đối phương thích gi.̀ Dưới đây, xin đơn cử ra môṭ vài ví du ̣ để chứ ng ninh. Điêu Bôṭ dưṇ g cơ đồ qua lời nhuc̣ ma ̣ Điêu Bôṭ là môṭ đaị thâǹ nổi tiếng ở nước Tề thời Xuân Thu Chiến Quốc, trước khi trở thành bâc̣ giàu sang, ông chỉ là môṭ tiểu laị biǹ h thường. Ông luôn buồn khổ vì không phát huy đươc̣ tài năng của miǹ h.
Măc̣ dù nói là người tài găp̣ bất haṇ h, song ông không hề sa sút ý chí, luôn săñ sàng tư thế chờ đơị cơ hôị trổ hết tài nghê.̣ Cuối cùng cơ hôị cũng đa ̃ đến. Lúc đó, danh tướng nước Tề là Điền Đơn do nhiều lâǹ lâp̣ đươc̣ chiến công nên đươc̣ vua Tề phong làm An Biǹ h Quân. Cũng chính vì Điền Đơn biết kính troṇ g các bâc̣ kẻ si,̃ hiền tài, tính tiǹ h khiêm tốn nên moị người đều rất sùng kính ông. Nhưng Điêu Bôṭ thì không, ông vâñ khác hẳn moị người, tỏ ra chẳng giống ai để gơị sư ̣ chú ý của Điền Đơn. Thế là ông liền cố ý phỉ báng Điền Đơn trước măṭ moị người: “Điền Đơn cũng chỉ là môṭ kẻ tiểu nhân mà thôi, sao đáng đươc̣ moị người sùng kính như vâỵ ?“ Đương nhiên, ông biết răǹ g con người khiêm tốn như Điền Đơn sẽ không làm khó dễ cho ông, ông cũng biết rõ nhất điṇ h
Điền Đơn sẽ chú ý đến lời nói của ông. Quả nhiên sau khi An Biǹ h Quân Điền Đơn đươc̣ biết có người phỉ báng miǹ h, liền sai người đi mời kẻ nói xấu là Điêu Bôṭ đến, còn mở tiêc̣ khoản đaĩ Điêu Bôṭ . Sau đó, Điền Đơn hết sứ c thành khẩn thỉnh giáo Điêu Bôṭ : “Xin tiên sinh haỹ chỉ rõ những khuyết điểm của ta để ta sử a chữa. Đươc̣ như vâỵ ta rất cám ơn. “ Và rồi chính những lời của Điêu Bôṭ càng khiến ông cảm thấy bất ngờ. Điêu Bôṭ đa ̃ nói như sau: “Măc̣ dù chó của Đaọ Chích sủa bừa cả Quang Thuấn sáng suốt, song không phải con chó cho răǹ g Quang Thuấn hèn moṇ còn Đaọ Chích cao quý, mà vi ̀ bản tính của con chó là sủa bất cứ ai, trừ chủ nó. Ví như Trương Tam là người có đaọ đứ c, Lí Tứ là kẻ thiếu đaọ đứ c, song nếu Trương Tam và Lí Tứ đánh nhau, chó của
Lí Tứ chắc chắn sẽ lao vào cắn Trương Tam chứ không bao giờ cắn Lí Tứ . Thế nhưng nếu con chó này rời xa kẻ vô đaọ đứ c để trở thành chó của người hiền đứ c, thi ̀ con chó này không chỉ đi cắn chân người khác đơn giản như thế nữa.“ Lẽ nào Điền Đơn không hiểu rõ đaọ lí trong lời nói của Điêu Bôṭ . Lâp̣ tứ c, Điêu Bôṭ đươc̣ Điền Đơn coi là tâm phúc của miǹ h; tiến cử lên Tề Tương Vương và đã đươc̣ Tề Tương Vương troṇ g duṇ g. Rõ ràng Điêu Bôṭ đa ̃ nhờ hành đôṇ g mắng chử i này mà đaṭ đươc̣ muc̣ đích của miǹ h. Ưu Maṇ h đó ng kic̣ h Ưu Maṇ h là môṭ troṇ g thâǹ của Sở Trang Vương thời Chiến Quốc. Có lâǹ Ưu Maṇ h ra ngoài thành thăm baṇ bè, trên đường đi bỗng găp̣ con trai của Tôn Thúc Ngao, môṭ
vi ̣lêṇ h quân đa ̃ quá cố, ông thấy người con trai đó rách rưới, gánh môṭ gánh củi vào chơ ̣ bán. Trong lòng Ưu Maṇ h không khỏi buồn ba ̃ xót xa. Tôn Thúc Ngao, người đảm nhiêṃ chứ c lêṇ h quân trước kia, chỉ vi ̀ dốc hết tâm lưc̣ lo moị viêc̣ cho nước Sở quá vất vả nên mắc bêṇ h, phải rời bỏ cõi trâǹ quá sớm. Sau khi ông chết đi, muôn dân đều rơi lê,̣ Sở Vương cũng đau buồn khóc thâm̀ . Nhưng hiêṇ nay, con trai của Tôn Thúc Ngao laị sống khổ sở như vâỵ , thâṭ không công băǹ g. Ưu Maṇ h cảm thấy câǹ phải làm gi ̀ đó cho con cháu của Tôn Thúc Ngao. Sau khi trở về kinh thành, Ưu Maṇ h liền sai người may môṭ bô ̣ áo mũ mà trước đây Tôn Thúc Ngao thường măc̣ , rồi ông măc̣ vào, dành thời gian nghiên cứ u về gioṇ g nói, nét măṭ, nu ̣ cười và dáng vẻ năm xưa
của Tôn Thúc Ngao. Môṭ buổi tối, Sở Vương mở tiêc̣ khoản đaĩ các quân thâǹ . Khi quan văn quan võ đang cười nói râm ran, vô cùng vui vẻ thi ̀ bỗng nhiên có người kinh haĩ hét lên: “Lêṇ h quân Tôn Thúc Ngao đến kià ! “ Moị người điṇ h thâǹ laị nhiǹ , quả nhiên “Tôn Thúc Ngao“ đang bước châm̀ châṃ đến chỗ Sở Trang Vương. Sở Vương cũng cảm thấy người vừa đến đúng là Tôn Thúc Ngao. Môṭ lát sau, Tôn Thúc Ngao đến trước măṭ Sở Trang Vương, cung kính hành lễ quân thâǹ trước Sở Vương và chúc phúc Sở Vương: “Thâǹ Tôn Thúc Ngao kính chúc đaị vương vaṇ tho ̣ vô cương “. Sở Trang Vương vôị đứ ng dâỵ , nắm lấy tay Tôn Thúc Ngao, vừa khóc vừa cười nói: “Tôn ái khanh, xin haỹ đứ ng lên, thi ̀ ra khanh vâñ còn sống, khanh đa ̃ làm ta chẳng
muốn sống nữa.“ Các quan laị thấy vâỵ , ai nấy cũng rất xúc đôṇ g. Ưu Maṇ h thấy Sở Trang Vương quả thâṭ đa ̃ coi miǹ h là Tôn Thúc Ngao, liền vôị vã nói “Thưa đaị vương, thâǹ là Ưu Maṇ h thâǹ đến đây để diễn kic̣ h cho người xem? “ Sau khi Sở Trang Vương tỉnh táo laị, ông liền hỏi Ưu Maṇ h vi ̀ sao muốn hoá trang thành Tôn Thúc Ngao, Ưu Maṇ h trả lời răǹ g: “Bẩm đaị vương, Tôn Thúc Ngao vì sư ̣ hưng thiṇ h của nước Sở đa ̃ hết lòng tâṇ tuy,̣ hi sinh vi ̀ hâụ thế. Song đaị vương thâṭ chóng quên. ông ta chết đi, người đa ̃ quên hẳn ông ấy rồi. Vơ ̣ con ông ta hiêṇ nay cảnh ngô ̣ thâṭ thê lương, ngày nào cũng lên núi kiếm củi bán, sống qua ngày đoaṇ tháng.“ Tiếp đó Ưu Maṇ h hát lên : “Tham quan
nên làm, tiền đâỳ xâu, thóc đâỳ kho. Quan thanh liêm không nên làm, con cháu đói, áo quâǹ rách rưới, kiếm củi sống qua ngày. “ Sở Trang Vương có vẻ áy náy hổ theṇ , ông nói với Ưu Maṇ h: “Duṇ g ý của ái khanh nay quả nhân đa ̃ hiểu. Quả nhân đa ̃ biết miǹ h sai rồi? “ Thế là Sở Trang Vương lâp̣ tứ c cho triêụ kiến con trai của Tôn Thúc Ngao, giữ anh ta laị kinh thành làm quan và phong cho môṭ toà thành ấp. Nhưng con trai của Tôn Thúc Ngao laị tuân theo di ngôn của cha, khéo léo cảm ta ̣ và từ chối ý tốt của Sở Trang Vương, anh chỉ xin Sở Trang Vương ban cho miǹ h môṭ mảnh đất hoang để đưa me ̣ già và người nhà đến khai hoang trồng lúa. Có thể nói, viêc̣ Ưu Maṇ h đóng kic̣ h để
xin ban thưởng cho con trai của Tôn Thúc Ngao khiến moị người bất ngờ: Môṭ là đã trưc̣ tiếp xin thưởng cho con trai của Tôn Thất Ngao, người khác có thể sẽ lấy lí do là con trai của ông ta không có công lao nên không đươc̣ bổng lôc̣ để từ chối. Hai là, qua viêc̣ mô phỏng gioṇ g nói, nét măṭ của Tôn Thúc Ngao, ông đa ̃ gơị laị sư ̣ nhớ nhung của Sở Vương với Tôn Thúc Ngao để đaṭ đươc̣ muc̣ đích là xin cho con trai của Tôn Thúc Ngao. Ưu Maṇ h đa ̃ rất hiểu quy luâṭ “yêu nhau yêu cả tông ti ho ̣ hàng “. Có thể thấy, quả là Ưu Maṇ h đa ̃ thông qua hai điều đó mà bất ngờ tấn công, dưạ vào sư ̣ hiểu biết của ông với Sở vương mà đaṭ đươc̣ muc̣ đích của miǹ h. Thành Cát Tư Hãn khé o đua ngưạ Thành Cát Tư Hañ , con người cả đời đươc̣
ông trời ưu ái không phải là môṭ kẻ võ biền mà là môṭ thiên tài quân sư ̣ mưu lươc̣ và rất giỏi dùng quân ki.̣ Tư chất thiên bẩm đánh bất ngờ của ông đươc̣ thể hiêṇ khá đâỳ đủ trong câu chuyêṇ đua ngưạ dưới đây. Vào môṭ ngày năm 1174 Công nguyên, trên cao nguyên Mông Cổ bao la tươi đep̣ đang diễn ra cuôc̣ đua ngưạ rất đăc̣ biêṭ: tay đua nào đến đích cuối cùng mới đươc̣ thưởng. Đây là môṭ cuôc̣ đua ngưạ la ̣ lùng do cha của Tư Hañ tổ chứ c để chúc mừng thắng lơị lớn trong môṭ trâṇ chiến mà ông giành đươc̣ . Các tay đua, ai nấy đều cưỡi ngưạ rất châṃ chap̣ , cuôc̣ đua đa ̃ diễn ra đươc̣ môṭ lúc, tay đua xa nhất cũng chỉ vừa qua vac̣ h xuất phát, người cưỡi gâǹ nhất vâñ còn trên vac̣ h xuất phát, có người còn lùi laị
sau vac̣ h xuất phát. Thấy măṭ trời đa ̃ ngả về tây mà cuôc̣ đua khó có thể kết thúc đươc̣ , những người đến xem đều không kiên nhâñ đươc̣ nữa, cha của Thành Cát Tư Hañ cũng hối hâṇ lẽ ra không nên mở cuôc̣ đua đôc̣ đáo này. Song lời của bâc̣ đaị trươṇ g phu đa ̃ nói ra không thể dễ dàng thay đổi. Phải làm thế nào để nhanh chóng kết thúc cuôc̣ đua la ̣lùng lañ g phí thời gian này? Cha của Thành Cát Tư Hañ hỏi ý kiến khắp các quâǹ thâǹ song vâñ không có đươc̣ kế sách nào. Cha Thành Cát Tư Hañ đành phải sai người truyền chỉ du:̣ “Ai có cách nào nhanh chóng kết thúc cuôc̣ đua ngưạ sẽ đươc̣ troṇ g thưởng nhưng vâñ không đươc̣ thay đổi điều kiêṇ từ trước của cuôc̣ đua - người nào cưỡi ngưạ châṃ nhất mới giành chiến thắng. “
Moị người đều vắt óc suy nghi ̃ song vâñ chưa tim̀ ra kế sách nào hay. Đâu ngờ Thành Cát Tư Hañ lúc đó mới 12 tuổi đã biết chuyêṇ về cuôc̣ thi này. Câụ hết sứ c nhanh trí đa ̃ nghi ̃ ra môṭ kế. Câụ liền đến trước măṭ cha nói diêụ kế: “Phu ̣ vương, để nhanh chóng kết thúc cuôc̣ thi này đơn giản người chỉ câǹ cho các ky ̣ si ̃ đổi ngưạ cho nhau là đươc̣ . “ Cha Thành Cát Tư Hañ rất mừng, ông lâp̣ tứ c truyền lêṇ h theo như kế của Thành Cát Tư Hañ , cho các đấu si ̃ đổi ngưạ cho nhau, Trương Tam cưỡi ngưạ của Lí Tứ , Lí Tứ cưỡi ngưạ của Vương Ngũ, Vương Ngũ cưỡi ngưạ của Trâǹ Luc̣ , Song sư ̣ thắng baị của cuôc̣ đua laị tính theo con ngưạ . Như vâỵ mỗi ky ̣ si ̃ đều muốn con ngưạ của người khác mà miǹ h đang cưỡi sẽ phi nhanh nhất để không thể giành phâǹ thắng,
còn ngưạ của miǹ h rớt laị phía sau, từ đó mà giành thắng lơị . Như vâỵ đa ̃ phá tan đươc̣ cuc̣ diêṇ bế tắc lúc trước và rất nhanh chóng cuôc̣ đua ngưạ đươc̣ kết thúc. Thành Cát Tư Hañ đa ̃ dưạ vào chiến lươc̣ đánh bất ngờ của miǹ h mà liên tiếp giành đươc̣ thắng lơị trong liñ h vưc̣ quân sư,̣ những thắng lơị này là cơ sở vững chắc cho viêc̣ lâp̣ nên vương triều Đaị Nguyên. Tô Tần khé o nó i đoaṭ laị thành tri ̀ Tô Tâǹ là môṭ nhà hoaṭ đôṇ g chính tri ̣nổi tiếng thời Chiến Quốc, là môṭ nhân vâṭ tiêu biểu của những người tung hoành ngang doc̣ . Vào năm Yên Chiêu Vương thứ nhất, ông đến nước Yên, phuc̣ vu ̣ cho Yên Chiêu Vương, về sau, ông nhiều lâǹ đươc̣ cử đến nước Tề, giả vờ xin phuc̣ vu ̣ Tề vương, thưc̣ chất là gián điêp̣ cho nước Yên.
Có lâǹ , khi Tô Tâǹ từ nước Tề trở về nước Yên, đúng lúc quân Tề đến tấn công nước Yên với quy mô lớn và đa ̃ chiếm đươc̣ 10 thành tri ̀ của nước Yên. Yên Vương hỏi Tô Tâǹ có thể đòi đươc̣ 10 toà thành tri ̀ đó laị không? Tô Tâǹ lâp̣ tứ c nhâṇ lời đi ngay. Thành tri ̀ đa ̃ bi ̣ quân Tề chiếm mất, bây giờ đòi laị mà chẳng có điều kiêṇ gi,̀ điều này đâu phải là dễ dàng. Sau môṭ hồi suy nghi ̃ cuối cùng Tô Tâǹ đa ̃ tim̀ ra môṭ kế sách veṇ toàn, sau đó ông nhâṇ lời đến nước Tề. Khi găp̣ măṭ Tề Vương lúc thì ông vái mấy chăp̣ tỏ ý chúc mừng, lúc thì ông laị ngẩng lên nhiǹ trời, vô cùng lo lắng. Tề Vương đa ̃ rất ngac̣ nhiên trước hành đôṇ g bất ngờ của ông, hỏi: “Ngươi lúc vui lúc buồn, lúc thi ̀ chúc mừng lúc thì đau khổ, rối cuôc̣ là có ý gi?̀ “
Tô Tâǹ trả lời răǹ g: “Lâǹ này đaị vương mở rôṇ g lañ h thổ, quả là rất đáng chúc mừng. Thế nhưng sinh mêṇ h của nước Tề cũng kết thúc ở đây. “ Tề Vương cảm thấy rất kinh ngac̣ trước lời nói bất ngờ của ông, liền hỏi laị ông ta: “Taị sao ta không thấy có tai hoa ̣diêṭ vong gi?̀ “ Tô Tâǹ không trả lời: “Xin bê ̣ ha ̣cho phép thâǹ đươc̣ nói, thâǹ nghe nói dù người có đói thoi thóp còn chút hơi tàn cũng không bao giờ ăn haṭ ô đâù (môṭ loaị cỏ đôc̣ ), bởi vi ̀ nếu ăn càng nhiều thi ̀ cũng chết càng nhanh. Măc̣ dù hiêṇ nay nước Yên còn yếu nhỏ, song Yên Vương laị là cơn rể của Tâǹ Vương, vâỵ mà đaị vương laị đoaṭ 10 toà thành của nước Yên, đến giờ vâñ chưa trao trả, từ nay về sau, người đa ̃ trở thành kẻ thù của nước Tâǹ hùng maṇ h rồi. Bởi vi ̀ đánh chó phải ngó măṭ
chủ, huống hồ Yên Vương laị là con rể Tâǹ Vương. Xem ra người chỉ giành đươc̣ món lơị nhỏ nhưng đa ̃ đối đic̣ h với nước Tâǹ , đó chẳng phải là cũng ngu xuẩn như kẻ đói khát ăn haṭ ô đâù đó sao? Hơn nữa, nếu đaị vương vâñ tiếp tuc̣ chiếm những thành tri ̀ này thi ̀ sẽ khiến cho môṭ nước Yên yếu ớt cũng đứ ng dâỵ phản kháng, đến lúc đó thi ̀ nước Tề có lơị ích gi ̀ đây? “ Tề Vương nghe xong, măṭ mày biến sắc, vôị hỏi: “Vâỵ quả nhân nên làm thế nào? “ Tô Tâǹ thấy sắp đaṭ đươc̣ muc̣ đích, bèn nói tiếp: “Thâǹ nghe nói các bâc̣ thánh nhân thời xưa luôn biết chuyển hoa ̣ thành phúc, biến thất baị thành thành công. Thâǹ nghi ̃ kế hiêṇ nay tốt nhất là trả laị 10 toà thành tri ̀ đó cho nước Yên, cử người sang nhâṇ lỗi với Tâǹ Vương. Như vâỵ , nhất điṇ h Tâǹ Vương sẽ vô cùng vui mừng tự
nhiên sẽ tha thứ cho nước Tề. Hơn nữa, nước Yên không mất chút sứ c lưc̣ nào mà có thể thu về 10 toà thành tri,̀ ho ̣ cũng sẽ hết sứ c vui mừng và vô cùng cảm ơn ân đứ c của đaị vương. Thế là, đaị vương và Túc Đic̣ h đa ̃ gaṭ bỏ đươc̣ mối hiềm khích cũ, laị hữu hảo với nhau, kết giao đươc̣ với baṇ mới, sao đaị vương không vui vẻ thưc̣ hiêṇ đi? Đaị vương có đươc̣ hai người baṇ , danh tiếng về môṭ vi ̣vua nhân nghiã sẽ truyền khắp thiên ha,̣ lúc đó, nếu đaị vương ban bố lêṇ h trong thiên ha,̣ thì làm gi ̀ có kẻ nào dám không tuân lêṇ h người?” Tề Vương cảm thấy lời của Tô Tâǹ rất có lí, thế là ông liền trao trả toàn bô ̣ 10 toà thành cho nước Yên. Tô Tâǹ đa ̃ hoàn thành nhiêṃ vu ̣ Yên Vương giao cho môṭ cách thuâṇ lơị .
Thông qua hành đôṇ g bất ngờ thoắt vui thoắt buồn, vừa chúc mừng vừa đau khổ, ngay từ đâù , Tô Tâǹ đa ̃ thu hút sư ̣ chú ý của Tề Vương, điều khiến sư ̣ chú ý của Tề Vương, ông đa ̃ dưa ra môṭ điều kiêṇ tâm lí vô cùng vững chắc để sau này ông bàn luâṇ chuyêṇ lơị haị đươc̣ mất và các biêṇ pháp giải quyết với Tề Vương, khiến cho Tề Vương phải “ngoan ngoañ “ đi theo dòng suy nghi ̃ của miǹ h, rồi bất ngờ đã mắc lừa Tô Tâǹ . Naponeon giả vờ taọ đố i thủ Khi vâṇ duṇ g lối đánh bất ngờ, điểm mấu chốt trong chiến lươc̣ đi đường vòng chính là phải dùng phương pháp khiến đối phương không lường trước đươc̣ , làm cho đối phương không tài nào ngăn nổi, như vâỵ ta mới có thể đaṭ đươc̣ muc̣ đích của
miǹ h. Có thể nói, Naponeon là môṭ thiên tài quân sư,̣ chiến thuâṭ “đánh du kích“ của ông luôn khiến người khác phải trâm̀ trồ khen ngơị , sau đây xin haỹ xem môṭ câu chuyêṇ viết về Naponeon. Môṭ hôm, các bâc̣ nhân si ̃ nổi tiếng nước Pháp đa ̃ tâp̣ trung taị toà thi ̣ chính Paris, lớn tiếng bàn luâṇ về những sư ̣ viêc̣ ki ̀ la ̣ trong xa ̃ hôị thươṇ g lưu. Là môṭ nhân vâṭ làm mưa làm gió trong giới quân sư,̣ Naponeon hết sứ c sôi nối, từng hành đôṇ g từng lời nói của ông ta đều đươc̣ các thân si ̃ các thuc̣ nữ vô cùng quan tâm. Bỗng nhiên, Naponeon giơ ly rươụ sâm panh lên, hướng về các vi ̣ khách quý hỏi đâỳ thâm ý: “Hiêṇ nay, Pháp đang đánh với liên quân Nga, Á o, các vi ̣ thử đoán xem ai là viên tướng dũng mañ h, đa mưu
túc trí nhất trong quân đôị nước Á o, kẻ nào sẽ là đic̣ h thủ maṇ h nhất của nước ta. Vi ̣ nào nói đúng, tôi xin chiụ phaṭ hết cốc sâm- panh này. “ Moị người suy đoán môṭ lúc, song chẳng ai đoán đúng. Cuối cùng, Naponeon mỉm cười nói: “Để tôi nói cho các vi ̣ biết, người đó Provela tướng liñ h quân đôị Á o, ông ta có thể đươc̣ xem là môṭ thiên tài quân sư ̣ văn thao võ lươc̣ . Chỉ có ông ta mới xứ ng là đối thủ của chúng ta. Măc̣ dù các vi ̣ không nói đúng tên người đó, song tôi vâñ rất thích uống li sâm panh này. “ Những lời nói trong buổi tiêc̣ rất nhanh chóng đươc̣ gián điêp̣ báo cáo với hoàng đế nước Á o. Vua nước Á o rất vui mừng, trong lòng ngâm̀ đoán: Nếu chẳng phải là lời nói mà tay Naponeon đó buôṭ ra sau khi uống rươụ thi ̀ e răǹ g ta đa ̃ mai môṭ môṭ
tướng liñ h thiên tài, nhất điṇ h phải troṇ g duṇ g tướng quân Provela mới đươc̣ . Trong cuôc̣ chiến tranh Pháp - Á o sau này, Provela, vi ̣ tướng đảm nhiêṃ troṇ g trách cùng toàn bô ̣ quân tinh nhuê ̣ nước Á o do ông câm̀ đâù , đa ̃ trở thành tù binh của Naponeon. Provela đa ̃ vô cùng ủ ê thất voṇ g hỏi Naponeon: “ Không biết ai đã bảo với hoàng đế của chúng tôi troṇ g duṇ g tôi, nếu không, tôi đâu có trở thành tù binh của tướng quân?“. “Người đó là tôi“, Naponeon mỉm cười trả lời: “Provela, thưc̣ ra anh đâu có xứ ng là đối thủ của Naponeon ta. Măc̣ dù anh bất tài, song kẻ bất tài hơn chính là vua của các anh. Tôi cố ý ngơị ca anh, ông ta laị gử i gắm toàn bô ̣ hi voṇ g vào anh. Hoàng đế của các anh quả là ngu dốt chẳng ai băǹ g.“
Tuyêṭ chiêu xin viêc̣ củ a Douglas Trong cuôc̣ sống hiêṇ thưc̣ , những ví du ̣ về viêc̣ dưạ vào tuyêṭ chiêu “đánh bất ngờ” để giành thắng lơị có thể nói là kể ra không hết. Cái mà Douglas đa ̃ dưạ vào lối đánh bất ngờ để giành lấy chính là lời mời của toà báo vốn đâỳ ắp nhân tài. Douglas sắp tốt nghiêp̣ đaị hoc̣ , anh đang phải đối măṭ với áp lưc̣ tim̀ viêc̣ làm. Tim̀ môṭ công viêc̣ biǹ h thường đa ̃ khó, anh ta laị muốn vào môṭ toà báo đa ̃ rất đông nhân tài - điều này đâu có thể coi là dễ dàng? Anh ta đa ̃ nghi ̃ rất nhiều và thấy răǹ g không thể đi xin viêc̣ như lê ̣ thường đươc̣ , không thể chỉ đưa sơ yếu lí lic̣ h, nói vài câu, nếu người ta không câǹ thi ̀ thôi. Nhất điṇ h phải khiến cho toà báo tiếp nhâṇ miǹ h. Thế là, anh đa ̃ nghi ̃ ra môṭ biêṇ pháp tuyêṭ vời.
Hôm đó, Douglas bước vào phòng làm viêc̣ của giám đốc toà báo; người mà anh ngưỡng mô ̣ đa ̃ lâu. Anh ta cười tít mắt hỏi vi ̣ giám đốc: “Ngài giám đốc, ở đây các ông có câǹ môṭ người biên dic̣ h giỏi không? Tôi đa ̃ tốt nghiêp̣ đaị hoc̣ , hơn nữa tôi đa ̃ từng làm biên dic̣ h cho tờ hoc̣ báo của trường đaị hoc̣ 3 năm rồi. Anh vừa nói vừa đưa ra tài liêụ chứ ng minh, đồng thời còn rút ra môṭ số tap̣ chí do anh chủ biên từ tâp̣ tài liêụ đem theo miǹ h. Giám đốc đưa mắt nhiǹ anh ta, sau đó châṃ raĩ nói: “Ở đây chúng tôi đa ̃ đủ nhân viên rồi, không câǹ biên dic̣ h viên “. “Vâỵ thi ̀ phóng viên vâỵ ? Khi hoc̣ đaị hoc̣ , tôi đa ̃ từng có nhiều bài trên những báo chí quan troṇ g.“ Anh ta vôị đưa ra môṭ sấp báo đa ̃ đươc̣ cắt. “Phóng viên chúng tôi cũng có quá nhiều rồi.“ Vi ̣ giám đốc mỉm
cười từ chối. “Vâỵ còn công nhân sắp chữ thi ̀ sao?“ “Cũng không câǹ . Chúng tôi không thiếu người. Ngày nào cũng có người đến tim̀ tôi xin viêc̣ , thâṭ bưc̣ miǹ h quá”. Vẻ măṭ vi ̣ giám đốc trở nên ngaọ maṇ . Bỗng nhiên, Douglas bâṭ cười, vi ̣ giám đốc nhiǹ anh ta đâỳ thắc mắc, chỉ thấy Douglas vâñ đang tiếp tuc̣ lấy ra cái gi ̀ đó “Thưa ngài giám đốc, nhất điṇ h các ngài sẽ câǹ cái này. “ Nói xong, Douglas lôi môṭ mảnh gỗ từ trong ba lô ra, trên mảnh gỗ có viết 6 chữ lớn: “Taṃ thời không tuyển nhân viên.“ Vi ̣giám đốc bất giác ngỡ ngàng, trong lòng thâm̀ nghi:̃ “Anh chàng này đâù óc thâṭ phong phú. Quả thưc̣ những người đến đây xin viêc̣ khiến miǹ h mêṭ bù cả đâù , làm miǹ h phải trả lời phát mêṭ ra, quả thâṭ
miǹ h câǹ tấm gỗ này.“ Thế là ông giám đốc vui vẻ nói với Douglas: “Anh baṇ trẻ, anh thâṭ thông minh, xem ra toà báo còn thiếu môṭ nhân tài như anh. Anh đa ̃ đươc̣ choṇ vào“. Douglas vui mừng nói: “Ngài giám đốc, ngày mai, tôi sẽ làm môṭ tấm biển quảng cáo lớn như vâỳ , treo trên cử a toà báo. Như vâỵ thi ̀ chẳng bao giờ có người đến đây làm phiền ngài nữa.“ Giám đốc gâṭ đâù tỏ ý khen ngơị .
Chương 2 Nếu muốn thuyết phuc̣ những người ngu dốt, châṃ chap̣ , cố chấp, bảo thủ thi ̀ không đươc̣ áp duṇ g biêṇ pháp cứ ng rắn mà nên khéo léo đăṭ ra môṭ số vấn đề. Trước hết haỹ làm rối loaṇ đôị hiǹ h thế trâṇ của ho,̣ sau đó mới có thể giải quyết vũ trang tâm lí của đối phương. Thưc̣ ra, những người cố chấp bảo thủ đó thường là những người hay nói “không“, vi ̀ thế nếu thuyết phuc̣ anh ta, trước hết để cho anh ta thoải mái trong lòng, khi anh ta nói “không“ thi ̀ tư tưởng đa ̃ ngâm̀ bắc môṭ cây câù nối với từ “có“.Vi ̀ vâỵ nên đưa ra môṭ số vấn đề để ban đâù đối phương cho răǹ g không có gì quan troṇ g cả, khiến anh ta hiǹ h thành traṇ g thái phản xa ̣trả lời là “có“. Michelangelo khé o hỏ i khó Giáo hoàng
Michelangelo là môṭ bâc̣ thâỳ nghê ̣ thuâṭ nổi tiếng ở Itali. Môṭ lâǹ , ông đa ̃ nhâṇ lời mời của Giáo hoàng đến đaị sảnh của toà thánh vẽ môṭ bứ c tranh sơn dâù lớn (Adam và Eva). Michelangelo vô cùng coi thường những giáo lí tôn giáo, ông quyết điṇ h sẽ gây khó dễ cho Giáo hoàng, thế là ông liền đưa ra môṭ số câu hỏi để Giáo hoàng trả lời. “Adam là do Thươṇ g đế sáng taọ ra phải không?“ Michelangelo hỏi. “Đúng vâỵ “, Giáo hoàng trả lời: “Trong kinh thánh cũng nói như vâỵ .“ “Có phải Thươṇ g đế dưạ theo hiǹ h tươṇ g của miǹ h mà sáng taọ ra Adam?“ Michelangelo laị hỏi. “Đúng“, Giáo hoàng trả lời. “Có phải loài người do Adam và Eva sinh ra không?“ Michelangelo vâñ tiếp tuc̣
điềm nhiên hỏi. “Đúng vâỵ “, Giáo hoàng kiên nhâñ trả lời. “Loài người có rốn phải không?“ Michelangelo vâñ hỏi tiếp. “Đúng vâỵ “, Giáo hoàng không hiểu taị sao môṭ bâc̣ thâỳ nghê ̣ thuâṭ laị có nhiều câu hỏi như vâỵ , điều khiến ông không thể lường đươc̣ chính là câu hỏi ki ̀ quái dưới đây của Michelangelo. “Vâỵ Adam có rốn không?“ Giáo hoàng líu lưỡi nói không ra lời, ông không biết nên trả lời thế nào. Vấn đề này thưc̣ khó trả lời. Theo cách nói trong “kinh thánh“, bởi loài người do Adam và Eva sinh ra, loài người có rốn thi ̀ ông tổ Adam của ho ̣ chắc chắn cũng sẽ có. Nhưng nếu như Adam có rốn thì Thươṇ g Đế cũng phải có rốn. Bởi vì Adam đươc̣ taọ ra theo hiǹ h tươṇ g của
Thươṇ g Đế. Nhưng như vâỵ thi ̀ xuất hiêṇ môṭ mâu thuâñ : Thươṇ g đế câǹ rốn để làm gi?̀ Thươṇ g đế là đứ c chúa tối cao taọ ra muôn loài, lẽ nào ông laị do môṭ vâṭ nào đó mang thai sinh ra sao? Song nếu cho răǹ g Adam có rốn mà Thươṇ g Đế không có thi ̀ điều này đa ̃ trái với giáo lí Cơ Đốc là Thươṇ g đế taọ ra Adam theo hiǹ h tươṇ g chính miǹ h, đây là điều mà giáo lí đaọ Cơ Đốc không thể nào tha thứ đươc̣ . Những câu hỏi khéo của Michelangelo đa ̃ đưa Giáo hoàng đến chỗ tiến thoái lưỡng nan. “Môṭ bâc̣ Giáo hoàng như ông mà không thể trả lời câu hỏi: “Adam có rốn không?“ của tôi thi ̀ làm sao tôi có thể vẽ bứ c tranh sơn dâù “Adam và Eva“ đươc̣ . Xem ra chỉ còn cách tim̀ môṭ bô ̣ quâǹ áo để che phủ bứ c tươṇ g đó thôi.
Người bán hàng phá tan cuc̣ diêṇ bế tắc bằng cách khé o đăṭ câu hỏ i dâñ dắt Trong các hoaṭ đôṇ g buôn bán thương maị, biêṇ pháp đươc̣ vâṇ duṇ g nhiều nhất chính là cách khéo léo đưa ra câu hỏi du ̣ đối phương vào tròng. Nói chung, môṭ người bán hàng thông minh khi giới thiêụ sản phẩm của miǹ h sẽ luôn vừa nói về ý tưởng chủ đaọ của miǹ h vừa đưa ra câu hỏi, để dâñ dắt khách hàng, tim̀ cách để đối phương trả lời khẳng điṇ h, từ đó du ̣ khách hàng đưa ra quyết điṇ h có lơị cho người bán hàng. Trong lâǹ hôị đàm với giám đốc, người bán hàng đa ̃ áp duṇ g biêṇ pháp đưa ra câu hỏi để dâñ dắt đối phương như sau: Người bán hàng: Tôi cho răǹ g phải kinh doanh đúng cách mới kiếm đươc̣ lơị nhuâṇ , theo ông điều đó đúng không ?
Giám đốc: Đúng, rõ ràng kinh doanh là quan troṇ g nhất. Người bán hàng: Môṭ số sáng kiến của các chuyên gia phải chăng cũng có ích để giành lơị nhuâṇ ? Giám đốc: Anh nói rất đúng. Quả thưc̣ là sáng kiến của các chuyên gia có thể đem đến khoản doanh lơị . Người bán hàng: Không biết là đề nghi ̣lâǹ trước của chúng tôi có giúp ích gi ̀ với ông không? Giám đốc: Quả là giúp ích chúng tôi rất nhiều, xin cám ơn các anh! Người bán hàng: Ông thâṭ khách sáo quá, viêc̣ đưa ra những ý kiến có lơị cho khách hàng cũng là trách nhiêṃ của chúng tôi. Không biết ông có cho răǹ g đổi mới kĩ thuâṭ cũng có lơị cho viêc̣ tiêu thu ̣ hàng hoá không?
Giám đốc : Anh nói rất đúng. Có thể thấy là rất có lơị . Người bán hàng: Nếu như chúng tôi tiếp tuc̣ nâng cao chất lươṇ g sản phẩm, cải tiến bao bi ̀ thi ̀ có lơị cho viêc̣ tiêu thu ̣ trên thi ̣ trường không? Giám đốc: Điều này thi ̀ khỏi câǹ phải nói cũng rõ là có! Thông qua những câu hỏi dâñ dắt này, người bán hàng đa ̃ khiến khách hàng choṇ mua sản phẩm của miǹ h thâṭ là đơn giản. Đương nhiên, những người sáng suốt chỉ câǹ xem qua là biết ngay cách này thích hơp̣ vâṇ duṇ g cho những baṇ hàng cũ. Đối với những baṇ hàng cũ hiểu sai về sản phẩm của miǹ h thi ̀ cũng có thể vâṇ duṇ g cách hỏi dâñ dắt này, tuyêṭ đối không nên hỏi ngay vào vấn đề chính để khỏi dâñ đến cuc̣ diêṇ bế tắc. Trong ví du ̣ điển hiǹ h
dưới đây, người bán hàng đa ̃ vâṇ duṇ g thành công phương thứ c này để thoát khỏi cuc̣ diêṇ bế tắc. Môṭ lâǹ , môṭ nhân viên bán hàng của công ty thiết bi ̣điêṇ đa ̃ tim̀ găp̣ môṭ baṇ hàng cũ để giới thiêụ những đôṇ g cơ điêṇ kiểu mới. Khi vừa đến đơn vi ̣đó, vi ̣tổng công triǹ h sư của đơn vi ̣này đa ̃ trách người bán hàng: “Anh có biết là tôi không hài lòng với sản phẩm của các anh đưa ra lâǹ trước không, anh còn muốn chúng tôi mắc lừa lâǹ nữa sao?“ Thi ̀ ra, đơn vi ̣ này cho răǹ g những mô tơ mà ho ̣ mua trước đây đa ̃ phát nhiêṭ quá tiêu chuẩn biǹ h thường. Người bán hàng biết răǹ g nếu chỉ tranh luâṇ đơn thuâǹ là không hề vươṭ quá tiêu chuẩn thi ̀ không đươc̣ , vi ̀ vâỵ anh ta quyết điṇ h đưa câu hỏi dâñ dắt đối phương để khiến đối phương
trả lời là “đúng“. Thế là anh liền cố ý nói: “Đúng, tôi có thể hiểu đươc̣ suy nghi ̃ của các anh. Nếu như tôi đa ̃ mua những mô tơ phát nhiêṭ quá lớn, chắc chắn tôi cũng sẽ muốn trả laị hàng, tôi tin là anh cũng nghĩ như vâỵ ?“ “Đương nhiên rồi“. Câu trả lời của vi ̣tổng công triǹ h sư không năm̀ ngoài dư ̣ đoán của người bán hàng. “Ồ mô tơ thi ̀ có thể phát nhiêṭ nhưng anh không muốn lươṇ g nhiêṭ của nó vươṭ quá tiêu chuẩn quy điṇ h của hiêp̣ hôị điêṇ công toàn quốc, đúng không?“ “Anh nói rất đúng.“ Tổng công triǹ h sư đáp. Người bán hàng laị hỏi: “Theo tiêu chuẩn, nhiêṭ mô tơ có thể cao hơn 72“ so với nhiêṭ đô ̣ trong phòng, tôi nói không sai chứ ? “
“Quả đúng vâỵ “, vi ̣tổng công triǹ h sư trả lời, “nhưng số mô tơ anh bán lâǹ trước đã cao hơn rất nhiều.“ Người bán hàng không hề có bất cứ phản bác gi,̀ anh vâñ tiếp tuc̣ nói tiếp: “Nhiêṭ độ bên trong phân xưởng của các anh là bao nhiêu .“ “Khoảng 75 đô“̣ , vi ̣tổng công triǹ h sư trả lời, dường như có chút thắc mắc người bán hàng hỏi điều này để làm gi?̀ Người bán hàng tiếp tuc̣ nói: “Nhiêṭ độ trong phân xưởng là 75 đô ̣ côṇ g thêm 72 đô ̣ chênh lêc̣ h câǹ có, tổng côṇ g là 147 đô“̣ . Nếu như anh nhúng tay vào trong nước, liêụ tay anh có bi ̣bỏng không? “ Vi ̣tổng công triǹ h sư đành phải gâṭ đâù nói đúng. Người bán hàng tiếp tuc̣ an ủi anh ta: “Anh yên tâm, những mô tơ đó phát nhiêṭ là hoàn
toàn biǹ h thường.“ Tư ̣ nhiên, sau khi xoá bỏ hết vũ trang tâm lí của người tổng công triǹ h sư, viêc̣ buôn bán những mô tơ mới này cũng rất dễ dàng. Trương tướ ng quân đã bôc̣ bac̣ h nỗi lòng Phương pháp quanh co vòng vo còn bao gồm cách nói vòng vo bên ngoài, nói đi nói laị những điều gâǹ với tư tưởng chủ đề, để có thể dâñ dắt đối phương tiến sâu vào trong, xoá bỏ tâm lí đề phòng cảnh giác. Xin mời haỹ xem ông Trương Tử Cát vâṇ duṇ g phương pháp này như thế nào để biết đươc̣ nôị tâm sâu kín của tướng quân Trương Tri ̣Trung. Đâù mùa hè năm 1945, Tân Cương ở vào thế bi ̣tấn công cả trong lâñ ngoài, tiǹ h hiǹ h vô cùng nghiêm troṇ g. Chu Thiêụ Lương, trưởng tư lêṇ h chiến khu 8 phe Quốc Dân
Đảng trấn giữ ở Điṇ h Hoá (nay là thành phố Urumuxi) đa ̃ cấp báo cho Tưởng Giới Thac̣ h xin cứ u viêṇ . Tưởng Giới Thac̣ h liền lêṇ h cho tướng quân Trương Tri ̣ Trung đến giúp Chu Thiêụ Lương. Thế là tướng quân Trương Tri ̣ Trung từ Trùng Khánh phải bay về Điṇ h Hoá. Trương Tử Cát, môṭ nhân viên thân câṇ của tướng quân Trương Tri ̣ Trung vô cùng quan tâm đến tâm traṇ g phứ c tap̣ của Trương Tri ̣ Trung. Nhưng Trương Tri ̣ Trung luôn rất kín đáo, trên đường chỉ lăṇ g lẽ trâm̀ ngâm. Như vâỵ , làm thế nào mới có thể khiến ông ta mở lời đây? Chỉ có thể thông qua lời nói của ông thi ̀ mới suy đoán đươc̣ những tâm tư tiǹ h cảm trong cõi lòng ông, Trương Tử Cát đa ̃ sử duṇ g biêṇ pháp quanh co vòng vo này, cuối cùng đa ̃ khiến ông bôc̣ bac̣ h nỗi lòng, mở đươc̣ cánh cử a tâm hồn
luôn khép kín của ông. Vừa bắt đâù nói chuyêṇ , Trương Tử Cát liền trưc̣ tiếp hỏi những câu thăm dò tâm traṇ g phứ c tap̣ của Trương tướng quân. Trương tướng quân không trả lời, (xem ra nếu hỏi trưc̣ tiếp thi ̀ không xong) liền hỏi laị Trương Tử Cát: “Anh muốn tim̀ hiểu tâm lí của tôi? “ Trương Tử Cát trả lời răǹ g: “Không phải tôi đa ̃ nói về hoài baõ lớn lao của miǹ h hay sao? Sau này tôi sẽ viết cuốn. “Truyêṇ về tướng quân Trương Văn Bac̣ h“ ( thay đổi góc đô ̣ rất tư ̣ nhiên, không để laị chút vết tích nào hết ). Vi ̀ vâỵ , tôi câǹ tim̀ hiểu cõi lòng tướng quân lúc này, điều này quả rất có giá tri ̣đối với tôi. “ “Đáng tiếc là trong bô ̣ naõ của tôi không có đươc̣ nhiều tế bào văn vẻ như anh.“ Trương tướng quân chẳng mảy may rung
đôṇ g, ông vâñ không muốn giaĩ bày suy nghi ̃ của miǹ h . “Thế nhưng ở bên caṇ h ông lâu như vâỵ , tôi hiểu răǹ g ông là người rất hiểu về văn hoc̣ . Ông đa ̃ đoc̣ rất nhiều các sách cổ, tiǹ h cảm daṭ dào, rất có tiǹ h người. Trong lúc này đây hẳn ông đang xúc đôṇ g lắm.“ “Anh đa ̃ biết hết rồi vâỵ còn hỏi tôi làm gì nữa?“ Trương Tri ̣ Trung vâñ không chút mềm lòng. Dường như cuôc̣ trò chuyêṇ khó mà đi sâu hơn nữa. Song Trương Tử Cát đa ̃ có cách ứ ng phó của miǹ h. “Vâỵ haỹ cho tôi đươc̣ đoán thử tâm traṇ g của ông lúc này. (Từ chỗ hỏi về tâm traṇ g đa ̃ chuyển sang góc đô ̣ dư ̣ đoán tâm traṇ g. Ông không sơ ̣ Trương Tri ̣Trung không chú ý lắng nghe mà Trương Tri ̣Trung sẽ rất tò mò, cũng muốn xem ông ta đoán có đúng
không. Chiêu này của Trương Tử Cát quả nhiên rất hữu hiêụ .) “Ông cứ nói bừa?“ Măc̣ dù ngoài miêṇ g Trương Tri ̣ Trung nói vâỵ song hai mắt nhiǹ thẳng Trương Tử Cát dường như đang cổ vũ ông ta đoán. Trương Tử Cát liền tiêṇ mồm nói luôn (dường như ông đa ̃ có ý như vâỵ ): Khi máy bay bay qua Ngoc̣ Môn, nhất điṇ h là ông sẽ suy nghi ̃ rất nhiều. Nhất điṇ h là ông sẽ nghi ̃ từ khi mở cõi đến nay, tổ tiên của chúng ta đa ̃ từng cưỡi lac̣ đà chở theo tơ luạ , đi qua con đường này đến phương Tây. Nhất điṇ h ông sẽ nghi ̃ từ sư ̣ sâm̀ uất và náo nhiêṭ của con đường tơ luạ , nhất điṇ h ông sẽ nghi ̃ tới cuôc̣ viễn chinh của Thành Cát Tư Hañ .“ “Hoàn toàn ngươc̣ laị, tôi đâu có nghi ̃ tới những điều đó!“. Moị người đều có thói
quen này, khi có người hiểu sai về bản thân miǹ h thi ̀ luôn không kim̀ nén nổi mà nói thẳng ra. Trương Tri ̣Trung cũng không ngoaị lê.̣ Như vâỵ không chỉ phủ điṇ h cách nói của người khác mà tư ̣ miǹ h đa ̃ bôc̣ lộ bản thân. Quả nhiên, Trương Tri ̣ Trung không chiụ nổi nói: “Bây giờ là lúc nào, tiǹ h hiǹ h như thế nào. Thời điểm này nguy ngâp̣ cấp bách thế nào, thời gian đâu mà tôi nghi ̃ đến chuyêṇ đó.“ Trương Tử Cát làm ra vẻ bỗng nhiên chơṭ nhớ ra, nói: “Ồ , chắc chắn là ông phải nghĩ vâỵ chứ . Ông ở trên máy bay, nhiǹ xuống phía dưới, chắc chắn ông sẽ quan sát kỹ lưỡng daỹ Trường Thành ngoăǹ ngoèo mềm maị và những daỹ núi nhấp nhô, trùng điêp̣ . Nhất điṇ h ông sẽ cảm thấy đất đai tổ quốc từ trên cao nhiǹ xuống giống như là môṭ hiǹ h điạ đồ khổng lồ đang hiêṇ ra
trước mắt. Taị đây, taị môṭ vùng Ngoc̣ Môn này, trên mô hiǹ h điạ đồ đa ̃ xuất hiêṇ môṭ khe nứ t sâu thẳm “ Bỗng nhiên, Trương Tri ̣ Trung không đủ kiên nhâñ nữa nên ngắt lời Trương Tử Cát: “Những kẻ thư sinh như các ông chỉ thích tỉa tót từng câu chữ, song không hề biết đến thưc̣ tế, mô hiǹ h là gi,̀ khe nứ t là gi?̀ Chỉ là khe nứ t thôi, các ông thi ̀ biết cái gi.̀ Các ông nên biết răǹ g bây giờ tiǹ h hiǹ h rất nguy hiểm, sắp phải rời đi rồi!“ Đến đây, Trương tướng quân đa ̃ hoàn toàn tham gia vào câu chuyêṇ , bôc̣ bac̣ h hết tâm tư, nói ra toàn bô ̣ suy nghi ̃ của miǹ h cho Trương Tử Cát. Sax thuyết phuc̣ Tổ ng trưở ng Mi ̃ Điểm mấu chốt của cách nói quanh co vòng vèo chính là phải xoay quanh chủ đề
chính, cách nói quanh co chính là phuc̣ vụ cho viêc̣ hiểu biết rõ hơn chủ đề tư tưởng. Nếu cứ vòng đi vòng laị mà xa rời chủ đề thi ̀ sẽ không thể thu đươc̣ hiêụ quả câǹ thiết. Xin haỹ xem Sax đa ̃ vâṇ duṇ g phương pháp này để thuyết phuc̣ Tổng thống Roosevelt. Sau khi Hitler lên câm̀ quyền, hắn đa ̃ điên cuồng đẩy maṇ h thưc̣ hiêṇ chủ nghiã phát xít, chuẩn bi ̣ phát đôṇ g cuôc̣ chiến tranh xâm lươc̣ sang các nước khác và bắt tay vào nghiên cứ u chế taọ vũ khí haṭ nhân để giết haị tàn khốc nhân dân trong nước, đăc̣ biêṭ cuôc̣ bứ c haị tàn sát người Do Thái vô cùng da ̃ man. Rất nhiều nhà khoa hoc̣ người Do Thái đa ̃ phải sống lưu vong ở Mi.̃ Trong số những nhà khoa hoc̣ sống lưu vong này có môṭ nhà khoa hoc̣ đa ̃ từng nghiên cứ u vũ khí haṭ nhân ở Đứ c. Ông
cùng các đồng nghiêp̣ đa ̃ thảo luâṇ với nhau là quyết không tiết lô ̣ bất cứ tin tứ c gì về sư ̣ biến đổi của các haṭ nhân cho Hitler. Đồng thời, ông còn đôṇ g viên nhà vâṭ lí hoc̣ vi ̃ đaị Einstein viết thư cho Tổng thống Mi ̃ Roosevelt, đề nghi ̣ Tổng thống Rosevelt coi troṇ g công tác nghiên cứ u chế taọ bom nguyên tử . Song phải làm thế nào để bứ c thư này chuyển đươc̣ đến tay tổng thống Roosevelt mà laị thuyết phuc̣ đươc̣ ông chấp nhâṇ đề nghi ̣ này? Moị người đều nhất trí cử baṇ thân của tổng thống là Alexsander Sax. Sax chuyển bứ c thư của Einstein cho Tổng thống Roosevelt, sau đó ông tuyên đoc̣ giác thư của các nhà khoa hoc̣ cho Tổng thống. Vi ̣ Tổng thống không hiểu những phân tích khoa hoc̣ trúc trắc đó nên ông chẳng có chút hứ ng thú nào với đề nghi ̣của
nhóm Einstein. Dù Sax cứ nói thao thao bất tuyêṭ song Tổng thống vâñ không chút rung đôṇ g thâṃ chí còn từ chối khéo là: “Những điều ông nói quả thâṭ rất thú vi,̣ song tôi cho răǹ g nếu chính phủ hiêṇ nay tham dư ̣ vào những chuyêṇ này thi ̀ e sớm phải bế mac̣ thôi.“ Đương nhiên, câu trả lời của Tổng thống khiến Sax thất voṇ g. Để xin lỗi, Tổng thống đa ̃ mời Sax ngày hôm sau cùng đến ăn sáng với miǹ h. Phải làm thế nào mới có thể khiến Tổng thống Roosevelt thưc̣ sư ̣ coi troṇ g bứ c thư của Einstein? Sax đa ̃ lao tâm khổ tứ trong suốt môṭ đêm. Cuối cùng, những hoa lử a nhanh trí đa ̃ xuất hiêṇ trong đâù ông. Buổi sáng ngày hôm sau, Sax nhâṇ lời mời đến nhà Trắng cùng ăn sáng với Tổng thống Roosevelt. Không ngờ, vừa găp̣ ông,
Tổng thống đa ̃ nói: “Hôm nay ông không đươc̣ nói với tôi về bứ c thư của Einstein, dù chỉ môṭ câu tôi cũng không muốn nghe.“ “Đươc̣ , môṭ câu tôi cũng không nói. Song tôi nói về kết cuc̣ trong lic̣ h sử đươc̣ không?“ Sax hỏi. “Chuyêṇ đó thi ̀ không có vấn đề gi.̀ “ Roosevelt trả lời. “Đươc̣ , vâỵ tôi nói môṭ chút về lic̣ h sử nhé.“ Sax nói tiếp “Trong suốt cuôc̣ chiến tranh giữa Anh và Pháp, Nalponeon đệ nhất câm̀ quyền taị đaị luc̣ châu âu đa ̃ liên tiếp thất baị ở trên biển. Vào lúc này, môṭ nhà phát minh trẻ tuổi người Mi ̃ tên là Fulton đến trước măṭ vi ̣hoàng đế Pháp đề nghi ̣ ông haỹ cho chăṭ bỏ côṭ buồm trên chiến haṃ Pháp, tháo các cánh buồm xuống, lắp thêm máy hơi nước, thay các tấm gỗ trên chiến haṃ băǹ g các tấm thép.
Anh ta còn nói như vâỵ sẽ làm tăng sứ c đấu của hải quân Pháp. Song hoàng đế Naponeon laị cho răǹ g sáng kiến của Fulton chỉ là trò đùa, chỉ là chuyêṇ hoang đường vớ vẩn mà thôi. Ông luôn tin chắc nếu tàu thiếu cánh buồm thi ̀ không thể chaỵ đươc̣ , nếu thay những tấm gỗ băǹ g những tấm thép thi ̀ tàu sẽ chim̀ mất. Vi ̀ thế, ông cho người đuổi Fulton đi. Thưa Tổng thống, nếu lúc đó Naponeon suy nghĩ nghiêm túc về sáng kiến của Fulton thi ̀ ông nghi ̃ kết quả sẽ như thế nào? Ông có tin răǹ g lic̣ h sử thế giới thế kỉ 19 sẽ đươc̣ viết laị không?“ Nói xong Sax nhiǹ thẳng Tổng thống băǹ g mắt chờ đơị . Tổng thống Roosevelt im lăṇ g môṭ lúc, sau đó đứ ng dâỵ , nắm lấy tay của Sax và nói: “Ngày hôm nay nên đươc̣ coi là ngày thắng lơị của ông.“
Thế là vào tháng 7 năm 1945, thế giới mới xuất hiêṇ tiếng nổ của quả bom nguyên tử đâù tiên. Phương pháp mà Sax sử duṇ g chính là cách quanh co vòng vo. Bởi vi ̀ nếu nói thẳng thi ̀ Roosevelt không thấy hứ ng thú (đăc̣ biêṭ Roosevelt rất ghét những phân tích khoa hoc̣ khó hiểu trúc trắc). Vi ̀ vâỵ , Sax phải chuyển sang đề tài lic̣ h sử , nói đến vấn đề Roosevelt hứ ng thú. Song phải làm thế nào để xoay quanh đươc̣ chủ đề của miǹ h là khuyên Roosevelt coi troṇ g lá thư của Einstein? Khi nói về lic̣ h sử laị phải tỏ ra có triǹ h đô,̣ không đươc̣ nói năng lan man, nói đi nói laị mà mất chú ý và phương hướng của miǹ h. Vi ̀ thế, Sax đã lao tâm khổ tứ nghi ̃ ra môṭ câu chuyêṇ lic̣ h sử tương tư ̣ như trường hơp̣ của miǹ h đang thuyết phuc̣ Roosevelt, từ đó, Roosevelt
đa ̃ có sư ̣ chuyển biến từ tâm traṇ g chán ghét bứ c thư của Einstein sang chấp nhâṇ ý kiến của nhóm Einstein. Sax đa ̃ đaṭ đươc̣ muc̣ đích thuyết phuc̣ của miǹ h. Thầy giáo nó i khiêu khích hoc̣ sinh Phương pháp quanh co vòng vo cũng yêu câù moị người phải vâṇ duṇ g thủ đoaṇ nói caṇ h khoé, mới đâù thi ̀ “lươṇ lờ hai bên“, sau đó mới chuyển sang chủ đề chính, khiến người khác không để ý, ngoan ngoañ tiếp thu quan điểm của miǹ h. Môṭ vi ̣ hoc̣ giả nổi tiếng của Nhâṭ là ông Đa Hồ đã giới thiêụ phương pháp caṇ h khoé này. Ông nói, đối với môṭ người khó bi ̣ thuyết phuc̣ thi ̀ nên tiến hành khuyên nhủ anh ta với môṭ chủ đề tương tư.̣ Làm như vâỵ có thể đaṭ đươc̣ kết quả môṭ mũi tên bắn trúng hai đích. Ông đưa ra ví du ̣dưới đây:
Trong môṭ trường hoc̣ no ̣ có môṭ hoc̣ trò A rất hư, bên caṇ h câụ luôn có 20 đứ a baṇ đươc̣ cả trường công nhâṇ cũng là môṭ giuôc̣ dốt nát kém cỏi chỉ thích sinh sư ̣ gây chuyêṇ . A là kẻ câm̀ đâù của chúng. Cả boṇ này luôn sinh sư ̣ trong vườn trường, thâỳ giáo nhiều lâǹ khuyên bảo song vâñ không thay đổi, thâṃ chí môṭ số người nhà của giáo viên bi ̣chúng trả thù, dường như nhà trường hoàn toàn bó tay với chúng. Hoc̣ ki ̀ mới laị bắt đâù . Môṭ giáo viên rất có kinh nghiêṃ phu ̣ trách hoc̣ sinh đươc̣ điều đến trường. Khi ông vừa đến, nhà trường liền để ông phu ̣ trách hoc̣ sinh A. Sau khi giáo viên này cẩn thâṇ xem xét tiǹ h hiǹ h, ông đa ̃ choṇ môṭ sách lươc̣ hoàn toàn khác với các giáo viên trước, có nghiã là ông không trưc̣ tiếp bắt đâù từ hoc̣ sinh A mà ông bắt đâù với những đứ a baṇ thân
của hoc̣ sinh A là hoc̣ sinh B, hoc̣ sinh C, hi voṇ g sẽ cảm hoá chúng. Thế là, thâỳ giáo tim̀ đến và nói với hoc̣ sinh A: “Bất kể những viêc̣ gi ̀ em đa ̃ làm thâỳ không muốn truy cứ u nữa. Dù sao thâỳ cũng nghĩ khác và em vốn bướng bỉnh cố chấp như vâỵ , thâỳ cũng không muốn uổng công vô ích với em. Song những đứ a baṇ thân B, C của em thi ̀ khác, chúng nó vâñ có tương lai, em không thể quản lí tương lai của chúng đươc̣ , em thao túng các baṇ ấy là không đúng. Thâỳ muốn nhờ em haỹ khuyên chúng nó thay đổi chính miǹ h, sống làm người tốt khi chúng còn có thể biết dừng cương trước vưc̣ thẳm, quay đâù laị là bờ “ Nghe xong những lời này của thâỳ giáo, hoc̣ sinh A cảm thấy thâỳ giáo vâñ coi troṇ g miǹ h, đa ̃ hiểu năng lưc̣ của miǹ h cho
nên mới mong miǹ h giúp đỡ. Thế là câụ liền đồng ý ngay. Quả thâṭ, em A đa ̃ thuyết phuc̣ em B, C rời xa khỏi nhóm của câụ . Người giáo viên này đa ̃ biết cách vâṇ duṇ g nghê ̣ thuâṭ nói chuyêṇ quanh co vòng vèo. Thâỳ đa ̃ thấy răǹ g đối với môṭ hoc̣ sinh khó thuyết phuc̣ như hoc̣ sinh A, tốt nhất haỹ lươṇ vòng quanh rồi tấn công vào chính haṭ nhân từ nhiều phía, nhiều măṭ. Như vâỵ , môṭ măṭ đối phương sẽ không cảm thấy bi ̣ tổn thương chút gi,̀ từ đó sẽ không sinh ra tâm lí đối nghic̣ h và tư tưởng chống đối, măṭ khác qua viêc̣ đảm nhâṇ vai trò đi khuyên nhủ, người đó sẽ hiểu đươc̣ lí do và măṭ tốt của viêc̣ thay đổi thái đô ̣ hành vi, taọ đươc̣ cơ sở cho viêc̣ thay đổi thái đô ̣ của miǹ h. Hơn nữa, trong quá triǹ h đảm nhiêṃ vai trò của người đi khuyên nhủ và đa ̃ thành công trong viêc̣
khuyên bảo kẻ khác thay đổi thái đô ̣ và hành vi, anh ta sẽ phải nhiǹ laị bản thân miǹ h, để câù hoà và giữ sư ̣ đồng nhất với đối tươṇ g đươc̣ khuyên nhủ của anh ta. Phương pháp khuyên nhủ quanh co vòng vèo này đươc̣ vâṇ duṇ g rôṇ g raĩ trong cuôc̣ sống hiêṇ thưc̣ . Những ví du ̣ về măṭ này quả là kể ra không hết. Sau đây xin đươc̣ đưa ra môṭ ví du.̣ Môṭ nhân viên văn phòng của môṭ công ty càng ngày càng không đi làm đúng giờ, vì thế mà ảnh hưởng đến doanh thu của công ty. Qua quá triǹ h điều tra, giám đốc công ty đa ̃ phát hiêṇ ra vấn đề chính ở chỗ người trưởng phòng. Bởi vi ̀ người trưởng phòng đó luôn quản lí lỏng lẻo các nhân viên dưới quyền, chính anh ta cũng rất hay phân tán. Giám đốc đa ̃ từng nói chuyêṇ trưc̣ tiếp với anh ta, yêu câù anh ta phải
biết làm gương, làm người lañ h đaọ tốt. Người trưởng phòng dù ngoài miêṇ g nói là “vâng “ nhưng sau đó vâñ y nguyên như cũ, chẳng hề có chút thay đổi gi.̀ Vi ̣giám đốc muốn uốn nắn hành vi của người trưởng phòng, thế là ông liền mời đến môṭ vi ̣ cố vấn có tài quản lý nhân sư.̣ Khi nói chuyêṇ với người trưởng phòng, vi ̣ cố vấn nói: “Tôi biết răǹ g giám đốc đa ̃ từng nói chuyêṇ với anh, song quan điểm của tôi và giám đốc có phâǹ khác biêṭ. Tôi cho răǹ g vấn đề của phòng anh không phải là ở anh, anh không hề có thói quen đi muôṇ về sớm. Vấn đề chính năm̀ ở các nhân viên của anh, chủ yếu là ho ̣ thường xuyên đến muôṇ từ đó hiêụ quả kinh tế chưa cao. Tôi muốn nhờ anh haỹ chú ý nhiều đến những nhân viên đi muôṇ đó, để tránh giám đốc có cái nhiǹ không tốt về anh.“
Nghê ̣thuâṭ nói chuyêṇ mà vi ̣cố vấn này áp duṇ g chính là cách quanh co vòng vo. Ông rất hiểu đăc̣ tính của những kẻ tư ̣ do tuỳ tiêṇ , không biết đến trách nhiêṃ là gi.̀ Ông thấy răǹ g đối với những người này thì không nên tấn công trưc̣ tiếp mà nên thay đổi góc đô,̣ nên tim̀ cách khiến những người này chú ý từ những người có những khuyết điểm giống miǹ h, sau đó mới có thể khiến ho ̣ sử a chữa sai lâm̀ của miǹ h. Cách làm của vi ̣cố vấn này hoàn toàn giống với cách mà ông Đa Hồ giới thiêụ từ trước. Chúng ta cũng biết trong xa ̃ hôị đang tồn taị rất nhiều kẻ sống tư ̣ do tuỳ tiêṇ , vô trách nhiêṃ , hơn nữa, trong số ho ̣ rất ít người có ý thứ c, luôn viêṇ nhiều lí do để đẩy trách nhiêṃ cho người khác hòng che giấu khuyết điểm của miǹ h. Thế nên, nếu muốn thuyết phuc̣ ho ̣ sử a chữa khuyết điểm
của miǹ h thi ̀ phải biết lơị duṇ g khuyết điểm của những người có cùng thói xấu với ho,̣ khiến cho ho ̣ rơi vào tiǹ h huống phải tư ̣ sử a miǹ h. Như vâỵ ho ̣ mới có thể bỗng nhiên tỉnh ngô ̣ đươc̣ . Thay đổ i gó c đô ̣có hiêụ quả bất ngờ Cách quanh co cũng vâỵ , cách vòng vèo cũng vâỵ , điều quan troṇ g nhất là phải choṇ đúng góc đô,̣ sau đó mới triển khai đề tài nói chuyêṇ của baṇ từ góc đô ̣ này, đaṭ đến muc̣ đích mà baṇ muốn. Sau đây chúng ta sẽ bàn đến vấn đề lưạ choṇ góc đô ̣ cho đúng. Tô Thứ đa ̃ làm môṭ bài thơ như sau: “Hoà nh khá n thà nh lĩnh tắ c thà nh phong Viễ n câṇ cao đê cá c bấ t đồ ng. Bắ t thuâṭ sơn chân nhi muc̣ , Chỉ duyên thân taị thử sơn trung. “
(Bài đề sơn Lâm Bích) Ông muốn qua bài thơ này nói với moị người khi quan sát các sư ̣ vâṭ câǹ phải choṇ đúng góc đô.̣ Vâỵ thi ̀ taị sao khi nói chuyêṇ laị không như vâỵ . Chỉ khi nào choṇ đúng góc đô ̣ thi ̀ mới có thể “nhân giả kiến nhân, trí giả kiến trí “ (người nhân thấy thế goị là nhân, người trí thấy thế goị là trí). Về phương pháp lưạ choṇ góc đô ̣ nói chuyêṇ có thể nói vô cùng đa daṇ g. Sau đây xin đươc̣ giới thiêụ tóm tắt vài loaị. 1. Nó i ngươc̣ Chúng ta đều biết răǹ g có rất nhiều hiǹ h thứ c thể hiêṇ ngôn ngữ để biểu đaṭ môṭ nôị dung ý nghiã nào đó. Ví du ̣ như muốn biểu đaṭ ý sau: “Anh ta không phải là môṭ hoc̣ sinh.“ thi ̀ có rất nhiều phương thứ c biểu đaṭ như: Anh ta là môṭ công nhân, anh ta là
môṭ giáo viên, anh ta là môṭ đâù bếp Góc đô ̣ nói ngươc̣ này đươc̣ vâṇ duṇ g hơp̣ lí thi ̀ nó có thể giúp baṇ biểu đaṭ ý miǹ h muốn nói càng uyển chuyển. đồng thời làm tăng thêm màu sắc hài hước và châm biếm. Xin haỹ xem câu chuyêṇ dưới đây. Thời xưa, có môṭ người tên là Nguy ̣ Chu Phu,̣ sau khi làm xong môṭ bài thơ, ông liền đắc ý gử i cho người baṇ thân là Trâǹ Á đánh giá. Trâǹ Á vừa xem đa ̃ thấy trong đó có hai câu thơ chép laị thơ cổ, ông liền chất vấn ngay Nguy ̣ Chu Phu,̣ song Nguỵ Chu Phu ̣ không thừa nhâṇ , kết quả là hai người đều không vui vẻ. Chẳng bao lâu, Nguy ̣ Chu Phu ̣ laị cho gử i môṭ bài thơ đến Trâǹ Á để thể hiêṇ sư ̣ bất mañ với Trâǹ Á . Trong bài thơ có viết: “Không có duṇ g tâm goị là “baõ thưc̣ “, sao không làm môṭ bài thơ khác đi. Văn
chương phâǹ lớn là sao chép, tôi bi ̣người ta nói là ăn cắp thơ. “ Trâǹ Á thấy người baṇ miǹ h vâñ khăng khăng bảo thủ, thế là ông cũng làm môṭ bài thơ theo vâǹ của bài thơ kia để khuyên răn Nguy ̣ Chu Phu ̣ nhâṇ ra lỗi lâm̀ . Trong bài thơ, Trâǹ Á có viết: “Để thêm hiền nhân nên thêm tôị . Không dám nói anh thích trôṃ thơ. Chỉ hâṇ cổ nhân quá giảo hoaṭ, đa ̃ trôṃ thơ anh từ ngày xưa.“ Đoc̣ xong thơ của Trâǹ Á , Nguy ̣ Chu Phụ vô cùng xấu hổ và giâṇ giữ. Ở đây phương pháp mà Trâǹ Á vâṇ duṇ g là cách nói ngươc̣ . Ông không nói: “Anh ăn cắp thơ của người xưa“ mà nói “người xưa ăn cắp thơ của anh“, dường như anh là người vô tiǹ h, song ít ra cũng có môṭ chút điểm chung, thơ của anh và thơ của người
xưa giống nhau. Sư ̣ thưc̣ này không thể phủ nhâṇ , dù anh có nguy ̣ biêṇ thế nào cũng không đươc̣ . Sau khi đa ̃ đổi góc đô,̣ lời nói thể hiêṇ sư ̣ châm biếm rất rõ ràng. Nói ngươc̣ không những làm tăng sư ̣ châm biếm trong lời nói mà còn khiến cho lời nói càng thêm hài hước, có cá tính, luôn khiến cho đối phương phải vui vẻ chấp nhâṇ quan điểm của baṇ mà sử a chữa sai lâm̀ . Sau đây là môṭ ví du ̣điển hiǹ h. Môṭ hôm có môṭ người khách đang ăn cơm trong nhà hàng, vi ̀ trong cơm có rất nhiều haṭ saṇ , anh ta phải nhổ các haṭ saṇ lên bàn. Ông chủ quán cảm thấy vô cùng áy náy, thế là ông liền chaỵ đến hỏi đâỳ quan tâm: “Toàn là saṇ phải không a?̣ “ Người khách mỉm cười đâỳ thông cảm: “Không, cũng có cả cơm nữa.“ Ý của người khách và ông chủ thể hiêṇ về
cơ bản là giống nhau, chỉ có điều khác nhau ở góc đô ̣ mà thôi. Môṭ người bắt đâù từ góc đô ̣ haṭ saṇ , môṭ người là góc đô ̣ haṭ cơm. Ông chủ quán cơm đa ̃ nói thẳng còn người khách thi ̀ nói ngươc̣ . Sư ̣ hài hước của ông ta cũng đa ̃ ảnh hưởng sâu sắc đến ông chủ khiến sau này ông ta phải chú ý đến vấn đề phuc̣ vu ̣của miǹ h. 2. Cách chuyển troṇ g tâm Phương pháp này chủ yếu dùng để chuyển ý chính câǹ biểu đaṭ từ vi ̣trí nổi bâṭ đươc̣ nhấn maṇ h sang vi ̣trí ngâm̀ ẩn không đươc̣ nhấn maṇ h. Sở di ̃ phải làm cách chuyển này là bởi vi ̀ “troṇ g tâm “ đươc̣ nhấn maṇ h không hề có lơị cho người nói chuyêṇ . Xin haỹ xem ví du ̣dưới đây. Trong môṭ phân xưởng no,̣ có hai nhân viên đang làm viêc̣ bỗng nhiên thèm hút thuốc. Theo quy điṇ h, trong khi làm viêc̣
thi ̀ không đươc̣ hút thuốc. Môṭ người trong số ho ̣ hỏi viên quản đốc: “Trong khi làm viêc̣ tôi có thể hút thuốc không?“ Kết quả là đa ̃ bi ̣ người quản đốc phê biǹ h. Còn người kia thi ̀ hỏi: “Thưa ông, trong khi tôi hút thuốc tôi có thể làm viêc̣ không?“ Người quản đốc thấy câu hỏi của anh ta có phâǹ đăc̣ biêṭ, ông liền bất ngờ đáp ứ ng lời xin phép của anh ta. Cả hai nhân viên đều hỏi vi ̀ muốn thoả cơn thèm thuốc. Rõ ràng thông tin chính đươc̣ nhấn maṇ h là “hút thuốc“ của người thứ nhất không hề thay đổi góc đô ̣ nói chuyêṇ , ý chính mà anh nhấn maṇ h vâñ là “hút thuốc“, còn làm viêc̣ chỉ là hành vi thứ yếu. Hút thuốc khi làm viêc̣ là trái với quy điṇ h của nhà máy nên viêc̣ anh ta bi ̣ phê biǹ h là đương nhiên. Troṇ g tâm lời nói của người thứ hai đa ̃ có sư ̣ chuyển dic̣ h. Góc
đô ̣ anh ta lưạ choṇ tương đối kín đáo, ý chủ yếu đươc̣ nhấn maṇ h trong lời nói là “làm viêc̣ “, “hút thuốc “ chỉ là hành vi thứ yếu. Làm viêc̣ là trách nhiêṃ của các nhân viên, khi hút thuốc vâñ không quên phải tiếp tuc̣ công viêc̣ , có tinh thâǹ tâṇ tuy ̣ với công viêc̣ như vâỵ , thi ̀ quản đốc sao có thể không cho phép đươc̣ chứ . Đương nhiên, sư ̣ lưạ choṇ góc đô ̣ không có môṭ kiểu mâũ cố điṇ h nào, cũng chẳng có phương pháp nào là tốt nhất, tất cả đều phải căn cứ vào nôị dung hoàn cảnh nói chuyêṇ . Tuyêṭ đối không nên miễn cưỡng vâṇ duṇ g môṭ phương pháp nào đó, như vâỵ thi ̀ cưc̣ ki ̀ sai lâm̀ . Câǹ nhớ răǹ g, trên đời này “chỉ có nguyên tắc tốt nhất, không có phương pháp tốt nhất“. Haỹ nắm chắc nguyên tắc lưạ choṇ góc đô,̣ haỹ lưạ choṇ những phương pháp nói thích hơp̣ dưạ theo
nôị dung và hoàn cảnh nói chuyêṇ , tất cả những điều đó sẽ có thể giúp baṇ thành công trong sư ̣ nghiêp̣ .
Chương 3 Vâṇ duṇ g phép ví von để nói lí lẽ, hiǹ h tươṇ g sinh đôṇ g, nôị dung sâu sắc, sứ c thuyết phuc̣ maṇ h mẽ, là môṭ phương thứ c khuyên nhủ thường dùng. Phương pháp khéo ví von có hai trường hơp̣ sau: Thứ nhất là cách ví von trưc̣ tiếp, tứ c là không những nói ra vâṭ đươc̣ ví von mà còn chỉ đích danh đaọ lí khi ví von. Thứ hai là cách ví von ngâm̀ , tứ c là chỉ nói ra vâṭ để ví von, mà không trưc̣ tiếp nói ra đaọ lí bao hàm trong đó, dùng phương thứ c ám thi ̣để đối phương tư ̣ hiểu. Đương nhiên, vâṇ duṇ g cách ví von nói lí là giúp cho đối phương mở rôṇ g tâm̀ nhiǹ . Bởi vi ̀ môṭ số người suy nghi ̃ hep̣ hòi, thường chỉ haṇ chế tâm̀ suy nghi ̃ taị môṭ điểm, thường đi vào ngõ cuṭ. Muốn cứ u
thoát ho ̣ ra khỏi ngõ cuṭ thi ̀ cách tốt nhất là dùng cách ví von đưa ra môṭ sư ̣ vâṭ khác để đối chiếu, làm anh ta mở rôṇ g tâm̀ mắt. Nếu chỉ đơn thuâǹ tuỳ viêc̣ mà xét, hay chỉ phân tích sai lâm̀ của bản thân sư ̣ vâṭ thì luôn khiến người ta rơi vào tiǹ h traṇ g “anh không nói tôi cũng hiểu, anh càng nói tôi càng mơ hồ và sẽ không đaṭ đươc̣ muc̣ đích cứ u người ra khỏi ngõ cuṭ”. Thế nhưng dù là ví von trưc̣ tiếp hay ví von ngâm̀ , luôn phải tiến hành so sánh giữa sự vâṭ này với sư ̣ vâṭ kia, sư ̣ so sánh này chủ yếu bao hàm hai loaị: loaị suy và so sánh. Hai phép so sánh này có thể làm đơn giản hoá những đaọ lí sâu sắc cao siêu. Biểu hiêụ củ a cử a hàng mũ Vào những năm đâù của thế kỉ 18 , các đaị biểu của 13 nước thuôc̣ điạ Bắc Mi ̃ cùng
tâp̣ trung laị bàn bac̣ về vấn đề đôc̣ lâp̣ của Bắc Mi.̃ Các vi ̣ đaị biểu nhất trí cử Franklin, Jefferson và Adams phu ̣ trách khởi thảo “Tuyên ngôn đôc̣ lâp̣ “ song quyền quyết điṇ h là do Jefferson, môṭ người tài hoa lỗi lac̣ , chấp bút khởi thảo. Jefferson - con người tài hoa hơn người này không thích người khác xét nét biǹ h phẩm những gi ̀ ông ấy viết. Sau khi khởi thảo bản “Tuyên ngôn “, ông đưa bản thảo cho môṭ uỷ ban thẩm tra, còn miǹ h đứ ng ngoài yên lăṇ g đơị hồi âm. Chờ rất lâu mà không thấy có kết quả, ông có phâǹ mất biǹ h tiñ h, thỉnh thoảng hết đứ ng lên laị ngồi xuống. Ông Franklin, môṭ người xưa nay vâñ vững vàng cẩn troṇ g sơ ̣ răǹ g ông ta sẽ vi ̀ quá bi ̣ kích đôṇ g mà làm viêc̣ gì đó khiến người khác không vui nên liền kể cho ông ta nghe môṭ câu chuyêṇ : “Biển
hiêụ của môṭ cử a hàng bán mũ“. Có môṭ anh baṇ trẻ sau khi kết thúc 3 năm hoc̣ viêc̣ trong môṭ cử a hàng mũ liền quyết điṇ h sẽ mở môṭ cử a hàng mũ, anh cảm thấy câǹ phải có môṭ biểu hiêṇ nổi bâṭ. Thế là anh đa ̃ tư ̣ tay thiết kế ra môṭ tấm biển. Trên biển hiêụ có viết: “Cử a hàng mũ John Thompson, sản xuất và bán các loaị mũ băǹ g tiền măṭ“, anh còn vẽ môṭ chiếc mũ ở dưới hàng chữ trên tấm biển đó. Trước khi chính thứ c bước vào sản xuất, anh đa ̃ vô cùng đắc ý mời baṇ bè đến thưởng thứ c “kiêṭ tác“ của miǹ h. Thế nhưng có môṭ người baṇ sau khi xem xong đa ̃ nói không chút khách sáo: “Cuṃ cử a hàng mũ’ và cuṃ ‘bán các kiểu mũ’ ở phía sau bi ̣trùng lăp̣ về ngữ nghiã , anh nên bỏ đi”. Môṭ người baṇ khác thi ̀ nói từ sản xuất có thể không câǹ phải viết vào bởi vì
khách hàng không hề quan tâm là do ai sản xuất, chỉ câǹ mũ có chất lươṇ g tốt, kiểu dáng thích hơp̣ thi ̀ tư ̣ nhiên ho ̣ sẽ mua. Còn môṭ anh baṇ khác cũng góp ý thẳng là hai chữ “tiền măṭ“ cũng là thừa, bởi vi ̀ trên thi ̣ trường hàng ngày nói chung quen giao dic̣ h băǹ g tiền măṭ chứ không lưu hành trò bán chiụ , khách hàng đến mua mũ chắc chắn sẽ trả tiền măṭ rồi. Như vâỵ , sau khi cắt chữ no,̣ cắt chữ kia, chỉ còn laị những chữ “John Thompson - bán các loaị mũ“ và ảnh chiếc mũ bên dưới. Song vâñ còn môṭ anh baṇ không hài lòng, anh ta chỉ rõ: “Chẳng ai hi voṇ g răǹ g câụ sẽ cho không ho ̣ mũ cả, giữ những chữ này laị có tác duṇ g gi?̀ Anh ta đề nghi ̣haỹ bỏ chữ “bán các loaị mũ“, bởi vi ̀ rõ ràng phía dưới có vẽ môṭ chiếc mũ, khách hàng đều hiểu răǹ g chiếc mũ đươc̣ vẽ kia là đaị diêṇ
cho các kiểu mũ chứ ho ̣ không ngốc nghếch đến nỗi cho răǹ g cử a hàng này chỉ bán riêng loaị mũ đó. Cuối cùng, trên tấm biển bắt mắt đó chỉ còn laị dòng chữ: “John Thompson“ và môṭ chiếc mũ đươc̣ vẽ ở phía dưới. Nhiǹ tấm biển này chẳng còn ai nói không đep̣ nữa. Nghe xong câu chuyêṇ mà ông Franklin kể, Jefferson, con người xưa nay vốn tư ̣ phụ và nôn nóng đa ̃ dâǹ biǹ h tiñ h trở laị. Bản thảo “tuyên ngôn“ đa ̃ đươc̣ moị người cân nhắc đắn đo từng câu từng chữ trở thành môṭ văn kiêṇ lic̣ h sử bất hủ, lời lời châu ngoc̣ đươc̣ muôn người truyền tuṇ g. Ở đây, cách mà Franklin vâṇ duṇ g là cách ví von ngâm̀ , thông qua câu chuyêṇ moị người cân nhắc sử a chữa tấm biển cử a hàng mũ, ông đa ̃ khéo léo tiến hành so sánh
với viêc̣ Jefferson không muốn người khác tiến hành biǹ h luâṇ thêm bớt bài viết của ông. Chẳng lẽ môṭ người tài trí hơn người như Jeferson laị không hiểu duṇ g ý sâu sắc này của Franklin? Do đó, Franklin cũng không câǹ phải trưc̣ tiếp nói rõ đaọ lí mà chỉ dùng cách ám thi,̣ nhắc nhở môṭ chút là đươc̣ . Quả nhiên đa ̃ có môṭ hiêụ quả tuyêṭ vời: Jefferson dâǹ đa ̃ biǹ h tiñ h trở laị, tự nhiên, ông đa ̃ chấp nhâṇ sư ̣ soi mói và biǹ h phẩm của người khác với bản thảo của ông, cuối cùng dâñ đến sư ̣ ra đời của môṭ văn kiêṇ lic̣ h sử bất hủ . Cách ví von khé o lé o củ a Trang Tử Moị người đều goị cách ví von đăc̣ sắc là gia vi ̣ của nghê ̣ thuâṭ nói chuyêṇ . Phương pháp này có thể chuyển hoá tẻ nhaṭ thành sinh đôṇ g, chuyển hoá sư ̣ trừu tươṇ g sâu sắc thành cu ̣ thể rõ ràng. Khi nói chuyêṇ
với người khác luôn phải thể hiêṇ rõ quan điểm của miǹ h, nếu nói không văn vẻ thì khó mà hấp dâñ người khác. Còn như thông qua phép ví von để tiến hành so sánh những điều tương tư ̣ với sư ̣ vâṭ thi ̀ sẽ luôn luôn thu đươc̣ hiêụ quả mi ̃ mañ . Trang Tử là người ví von haṇ g bâc̣ thâỳ , ông luôn dùng hiǹ h thứ c ví von để bác bỏ những lời lẽ sai trái của đối phương, hoăc̣ là khéo léo thể hiêṇ ý miǹ h, hoăc̣ là nói thẳng chỉ bảo đối phương. Chúng ta cùng xem các ví du ̣tiêu biểu sau đây. Sau khi baṇ của Trang Tử là Huê ̣ Thi lên làm tướng quân nước Nguy,̣ có lâǹ Trang Tử đa ̃ đến thăm ông ta. Khi vừa đến nước Nguy ̣ đa ̃ có người nói với Huê ̣ Thi răǹ g: “Trang Tử tài cao hoc̣ rôṇ g, lâǹ này ông ta đến nước Nguy,̣ chỉ e ông ta muốn thay ông làm tướng quốc nước Nguy ̣ thôi. Ông phải
hết sứ c cẩn thâṇ đấy! “ Huê ̣ Thi nghe xong cảm thấy bi ̣đe doa,̣ thế là lâp̣ tứ c lêṇ h cho binh si ̃ lùng bắt Trang Tử . Trang Tử sau khi biết chuyêṇ đa ̃ vô cùng tứ c giâṇ , liền chủ đôṇ g găp̣ Huê ̣ Thi và nói với ông ta: “Không biết tiên sinh đa ̃ nghe qua chưa, ở Phương Nam có môṭ loài chim đep̣ tên là Phươṇ g Hoàng, nó bắt đâù bay từ Phương Nam rồi đến Bắc Hải. Trên đường đi nó chỉ đâụ trên cây ngô đồng, chỉ ăn búp măng và chỉ uống nước Cam Tuyền. Có môṭ con cú mèo bắt đươc̣ môṭ con chuôṭ . Trong khi nó đang say sưa hứ ng thú ăn thiṭ con chuôṭ , trông thấy con Phươṇ g Hoàng bay qua, nó liền ngẩng đâù lên hét với Phươṇ g Hoàng: “Đừng có đến cướp thiṭ chuôṭ của tao!“. Thưa tiên sinh tôn kính, không biết ông có điṇ h hét lên với tôi như vâỵ không“? Huê ̣ Thi nghe xong, vô cùng
xấu hổ đa ̃ luôn miêṇ g xin lỗi Trang Tử . Quả thưc̣ cách ví von này của Trang Tử thâṭ cao siêu, có tác duṇ g môṭ mũi tên bắn trúng hai đích: môṭ là đa ̃ khéo léo thể hiêṇ ý miǹ h hoàn toàn thờ ơ với ngôi tướng quốc hai là tiến hành châm biếm sâu cay lòng da ̣ hep̣ hòi của Huê ̣ Thi. Cách mà Trang Tử đa ̃ dùng ở đây là ví von ngâm̀ : ai là chim phươṇ g hoàng, ai là chim cú, chỉ câǹ nghe qua là hiểu ra ngay. Song Trang Tử không hề chỉ rõ chủ đề: ông không nên gâm̀ lên với tôi bởi vi ̀ tôi không có ý gì với ngôi vi ̣tướng quốc của ông. Trang Tử chỉ nói bóng gió ám thi.̣ Bây giờ chúng ta haỹ xem câu chuyêṇ “gõ châụ mà hát“ của Trang Tử . Sau khi vơ ̣ của Trang Tử qua đời, rất nhiều baṇ bè đa ̃ đến phủ của ông để phúng viếng. Cả Huê ̣ Thi cũng đến. Ông ta thấy
Trang Tử đang ngồi xổm trên măṭ đất, vừa gõ châụ , vừa ca hát vui vẻ. Ông ta cho răǹ g hành vi này của Trang Tử hoàn toàn không phù hơp̣ với không khí tưởng niêṃ . Thế là ông liền đến trước măṭ Trang Tử để hỏi rõ nguyên nhân. Huê ̣ Thi nói: “Bà ấy và ông đa ̃ sống với nhau ngâǹ ấy năm, đã sinh con đẻ cái cho ông giờ đây bà ấy đã chết rồi, ông không khóc thi ̀ thôi, laị còn gõ châụ ca hát, ông không thấy thâṭ là quá đáng sao?“ Trang Tử trả lời: “Hoàn toàn không phải như lời ông nói đâu. Khi bà ấy vừa ra đi, tôi cũng vô cùng đau lòng. Nhưng nghi ̃ ki,̃ tôi thấy sư ̣ đau buồn đó hoàn toàn là thừa. Bởi vi ̀ bà ấy vốn không có sinh mêṇ h. Bà ấy không những không có sinh mêṇ h mà còn không có hiǹ h thể. Bà ấy thâṃ chí không có hiǹ h thể mà còn không có hơi
thở. Bà ấy chẳng qua lúc mờ mờ ảo ảo, trong lúc như ẩn hiêṇ đôṭ nhiên biến hoá mà thành hơi thở, sau đó từ hơi thở mà thành hiǹ h thể, sinh mêṇ h, bây giờ laị biến thành tử vong. Sư ̣ biến hoá chết đi sống laị này cũng giống như sư ̣ vâṇ hành của bốn mùa xuân ha ̣ thu đông, hoàn toàn theo quy luâṭ của tư ̣ nhiên. Bà ấy nhe ̣nhàng yên nghỉ trong lòng đất, nếu như tôi đứ ng bên caṇ h khóc lóc thảm thiết, như vâỵ chẳng phải là đa ̃ không hiểu đươc̣ quy luâṭ của sinh mêṇ h hay sao? Vi ̀ vâỵ tôi không đau buồn khóc lóc thêm nữa.“ Ở đây, Trang Tử đa ̃ dùng cách ví von trưc̣ tiếp, ông đa ̃ so sánh sư ̣ sống chết của con người với sư ̣ biến hoá của vaṇ vâṭ, điều này đươc̣ coi là bản tính của tư ̣ nhiên. Thông qua sư ̣ ví von tinh tế này, ông đã nhe ̣ nhàng nêu ra quy luâṭ sống chết của
con người, khiến cho đối phương bỗng nhiên hiểu rõ chân lí của sinh mêṇ h. Những cách ví von tinh tế của Trang Tử quả thưc̣ nhiều không kể xiết. Sau đây xin đưa ra hai ví du ̣để moị người cùng thưởng thứ c. Trong cuốn “Trang Tử - Xuân Thu” có ghi laị môṭ câu chuyêṇ Trang Tử không muốn giúp đỡ nước Sở. Giống như Laõ Tử , Trang Tử cũng thích sư ̣ yên tiñ h, vô vi, ông muốn sống ung dung nhàn ha,̣ căm ghét những lễ tiết lôi thôi phiền phứ c chốn quan trường. Trong cuốn “Xuân Thu” có ghi: “Môṭ hôm Trang Tử đang câu cá bên sông Bôc̣ Thuỷ. Sở Vương biết, liền cho người đi mời Trang Tử đến giúp nước Sở và sai 2 người nói laị với Trang Tử răǹ g: “Sở Vương tôi hi voṇ g có thể phó thác viêc̣ nước Sở cho Trang Tử . “ Trang Tử nghe
xong, liền nói với hai người đó là: “Tôi nghe nói Sở Vương có môṭ con rùa thâǹ , đa ̃ chết mấy nghiǹ năm rồi. Sở Vương laị đăṭ chúng ở trong châụ trúc, dùng vải boc̣ laị chôn dưới miếu đường. Xin hỏi các anh, con rùa thâǹ này muốn chết để laị xương cốt đươc̣ người ta giữ giǹ hay là sống để kéo lê cái đuôi bò trong đám bùn lâỳ ?” Hai người đồng thanh nói: “Đương nhiên muốn sống kéo lê cái đuôi bò trong đám bùn lâỳ .“ Trang Tử nói tiếp: “Tôi cũng vâỵ , tôi cũng thà đươc̣ kéo lê cái đuôi bò trong đám bùn lâỳ giống như con rùa đó.“ Những lời này của Trang Tử đa ̃ thể hiêṇ đâỳ đủ sư ̣ thông minh của ông. Thông qua cách ví von tinh tế, chỉ môṭ vài lời, ông đã thể hiêṇ đươc̣ ý chính của miǹ h là không muốn giúp Sở, laị vừa nói rõ đươc̣ nguyên
nhân: Thà làm con rùa kéo lê cái đuôi bò trong đám bùn lâỳ chứ không muốn làm con rùa đươc̣ chôn trong miếu đường. Ở đây đa ̃ ngâm̀ ẩn ý con rùa dù đươc̣ giǹ giữ trong Sở cung rốt cuc̣ laị không có tư ̣ do. Trong cuốn “Trang Tử - Thuyết kiếm “ có ghi laị câu chuyêṇ Trang Tử luâṇ bàn về kiếm để cứ u nước Triêụ : Triêụ Văn Vương rất thích kiếm thuâṭ và có rất nhiều kiếm khách, những kiếm khách này suốt ngày đâm chém, đánh nhau kic̣ h liêṭ trước măṭ Văn Vương. Văn Vương cả ngày chỉ coi viêc̣ thưởng thứ c các kiếm khách đánh lâñ nhau làm trò vui, hoàn toàn thờ ơ với chính sư.̣ Cứ như vâỵ ba năm sau, nước Triêụ ngày môṭ suy yếu. Thái tử nước Triêụ lo lắng, lòng như lử a đốt. Câụ triêụ tâp̣ các thuôc̣ ha,̣ nói: “Nếu ai có thể thuyết phuc̣ đươc̣ Văn Vương không sùng bái boṇ
kiếm khách, thi ̀ sẽ đươc̣ thưởng 1000 laṇ g vàng.“ Các thuôc̣ ha ̣ đều giới thiêụ Trang Tử . Thái tử lâp̣ tứ c cử người đi mời Trang Tử và muốn ban cho ông 1000 laṇ g vàng. Trang Tử không muốn nhâṇ vàng bac̣ , song vâñ nhâṇ lời khuyên nhủ Văn Vương. Thái tử kiên quyết muốn Trang Tử nhâṇ số vàng đó nên Trang Tử nói với câụ : “Nếu tôi đi khuyên đaị vương mà lời nói của tôi trái với tâm ý đaị vương, như vâỵ tôi sẽ bi ̣ chém chết. Tôi câǹ vàng bac̣ để làm gi?̀ Nếu như tôi thuyết phuc̣ đươc̣ đaị vương, hoàn thành nhiêṃ vu ̣ thái tử giao cho, thì lúc đó trên nước Triêụ này tôi muốn có cái gi ̀ mà không đươc̣ đây?“ Thái tử nói: “Lời của tiên sinh rất có lí. Song những người mà phu ̣ vương ta muốn găp̣ chỉ là boṇ kiếm khách.“ Trang Tử nói: “Không sao. Tôi rất tinh
thông kiếm thuâṭ.“ Thái tử nói: “Những kẻ kiếm khách mà phụ vương ta muốn găp̣ đều là những kẻ đâù bù tóc rối, tóc tai rũ rươị , chỉ thích đánh nhau.“ Trang Tử nói: “Tôi có thể hoá trang như vâỵ để đi găp̣ đaị vương.“ Sau đó Trang Tử hoá trang thành môṭ kiếm khách cùng với thái tử vào yết kiến Văn Vương. Văn Vương hỏi: “Nhà ngươi có chỉ giáo gì ta mà đươc̣ thái tử dâñ đến găp̣ ?“ Trang Tử nói: “Tôi nghe nói đaị vương thích kiếm thuâṭ, nên tôi muốn mươṇ kiếm thuâṭ đến bái kiến đaị vương.“ Văn Vương hỏi: “Triǹ h đô ̣ kiếm thuâṭ của ngươi như thế nào?” Trang Tử trả lời: “Thâǹ có thể dùng kiếm đâm chết môṭ người trong vòng 10 bước,
trong vòng 1000 dăṃ không có ai đic̣ h đươc̣ với thâǹ .“ Văn Vương rất vui, nói: “Như vâỵ nhất điṇ h nhà ngươi không có đic̣ h thủ trong thiên ha.̣“ Trang Tử nói: “Thâǹ cho răǹ g trong khi múa kiếm haỹ cố bôc̣ lô ̣ ra điểm yếu của miǹ h với đic̣ h thủ, để đic̣ h thủ thừa cơ xông vào, sau đó ta mới ra tay thi ̀ có thể đâm trúng đối phương trước. Thâǹ xin đươc̣ biểu diễn cho bê ̣ha ̣xem.” Văn Vương nói: “Vôị gi,̀ vôị gi,̀ ngươi nên về phòng nghỉ ngơi trước, chờ ta sắp xếp cuôc̣ so tài rồi ta sẽ mời ngươi tới.“ Thế là Văn Vương cho các kiếm khách đọ sứ c mấy hôm, choṇ trong số đó năm người giỏi nhất, để boṇ ho ̣ chờ đấu kiếm với Trang Tử . Sau đó Văn Vương cho mời Trang Tử đến và nói với ông: “Hôm nay,
mời ngươi tới đấu kiếm cùng các kiếm khách”. Trang Tử đáp: “Vâng, thâǹ chờ đơị ngày này đa ̃ lâu lắm rồi”. Văn Vương laị hỏi: “Loaị kiếm mà ngươi sử duṇ g dài ngắn có thích hơp̣ không?“ Trang Tử nói: “Đối với thâǹ , kiếm dài hay ngắn đều không quan troṇ g. Song thâǹ có ba loaị kiếm, tuỳ ý đaị vương choṇ , xin đaị vương cho thâǹ giới thiêụ tóm tắt về 3 loaị kiếm đó.“ Đaị vương nói: “Cứ nói đi, là ba loaị kiếm nào vâỵ ?“ Trang Tử Trả lời: “Thâǹ có kiếm thiên tử , kiếm chư hâù và kiếm thứ nhân.“ Văn Vương hỏi: “Kiếm thiên tử là gi?̀ “ Trang Tử đáp: “Kiếm thiên tử , dùng thành đá Yên Cốc làm mũi kiếm, dùng núi Thái Sơn làm lưỡi kiếm, dùng đá Nguỵ làm
sóng kiếm, lấy triều nhà Chu và nước Tống làm miêṇ g kiếm, dùng nước Hàn, nước Nguy ̣ làm chuôi kiếm, lấy Tứ di làm đồ trang sứ c, lấy Tứ thời để bổ sung, lấy Bôṭ Hải quấn quanh chuôi kiếm, lấy núi Hoàn Sơn làm dây đeo, lấy Ngũ Hành làm phép tắc dùng kiếm, lấy luâṭ pháp làm căn cứ xem có thể sử duṇ g thanh kiếm này hay không. Thanh kiếm này dưạ vào khí Nhâṭ Nguyêṭ để khởi đôṇ g, vào tiết xuân ha ̣ thì nên cất nó đi, đến tiết thu đông mới dùng đến. Khi sử duṇ g thanh kiếm này, nếu đâm đăǹ g trước, đâm lên trên, chém xuống dưới thi ̀ đều không thể ngăn nổi. Trên có thể chém đứ t mây trôi, dưới có thể chém rách ngang nền đất. Nếu dùng thanh kiếm này thi ̀ có thể khiến chư hâù quy thuâṇ , thiên ha ̣ phuc̣ tùng. Đây chính là kiếm của thiên tử .“
Văn Vương nghe xong vô cùng xúc đôṇ g, hỏi tiếp: “Thế nào goị là kiếm chư hâù ?“ Trang Tử đáp: “Kiếm chư hâù , dùng các tướng trí dũng làm mũi kiếm, lấy người chính trưc̣ liêm khiết làm lưỡi kiếm, dùng người tài giỏi hiền lương làm sóng kiếm, lấy người trung thành làm miêṇ g kiếm. Thanh kiếm này nếu đâm đăǹ g trước, đâm lên trên, chém xuống dưới thi ̀ đều không thể ngăn cản nổi. Nếu dùng loaị kiếm này thi ̀ có thể gây chấn đôṇ g như sấm sét, khắp nơi nơi chẳng có kẻ nào dám không nghe mêṇ h lêṇ h của nó nên phải tuân theo quy phuc̣ . Đây chính là kiếm chư hâù .“ Văn Vương hỏi: “Vâỵ thế nào goị là kiếm thứ nhân?“ Trang Tử đáp: “Những kiếm khách dùng kiếm thứ nhân đều là những kẻ đâù bù tóc rối, râu tóc moc̣ rũ rươị chỉ thích trơṇ mắt
và caĩ nhau vơ vẩn. Những kiếm khách sử duṇ g kiếm thứ nhân chẳng có gi ̀ khác con gà choị trên baĩ đấu. Môṭ khi bi ̣đâm chết, thi ̀ chẳng có tác duṇ g gi.̀ Hiêṇ nay đaị vương còn có vương vi ̣mà laị thích kiếm thứ nhân, thâǹ trôṃ thấy vô cùng xót xa cho bê ̣ha.̣“ Văn Vương nghe xong nói: “Những lời của ông đều rất có ý nghiã .“ Thế là Văn Vương từ đó không ngồi xem các kiếm khách đâm chém lâñ nhau nữa. Ở đây, Trang Tử cũng đa ̃ vâṇ duṇ g phép ví von, ông lấy kiếm thiên tử so với viêc̣ đaị sư ̣ trong thiên ha,̣ lấy kiếm chư hâù làm chính sư ̣ trong nước, còn kiếm thứ nhân chỉ như là trò vui của loaị gà choị , chó săn. Đồng thời, ông để cho Văn Vương choṇ loaị kiếm nào, chẳng lẽ Văn Vương dám choṇ loaị kiếm thứ nhân dùng đâm
chém cốt lấy vui hay sao? Như vâỵ , Trang Tử đa ̃ khéo léo thuyết phuc̣ đươc̣ Triêụ Văn Vương, khiến Triêụ Văn Vương từ chỗ ham thích đâm chém cho vui bỗng nhiên tỉnh ngô,̣ từ đó chuyên tâm với quốc sự chấn hưng nước Triêụ . Vi ̀ vâỵ , có thể nói, qua viêc̣ luâṇ bàn về kiếm, Trang Tử đã cứ u cả nước Triêụ . Lưu Thiêụ Đường khé o ví von thuyết phuc̣ moị người Ông Lưu Thiêụ Đường, môṭ nhà văn nổi tiếng cũng rất thích dùng cách ví von đôc̣ đáo để khai thác mac̣ h suy nghi ̃ của người khác. Đăc̣ biêṭ, ông rất thích dùng cách ví von để mở rôṇ g suy nghi ̃ của những thanh niên có tư tưởng thiên kiến. Sau đây là câu chuyêṇ khéo léo ví von để thuyết phuc̣ người khác của ông.
Môṭ lâǹ , sau khi Lưu Thiêụ Đường lên báo cáo, bản báo cáo đăc̣ sắc của ông đươc̣ vỗ tay giòn gia.̃ Khi báo cáo xong, moị người vâñ cảm thấy dường như ý còn chưa hết, yêu câù ông ở laị môṭ chút để đươc̣ nêu câu hỏi. Măc̣ dù rất bâṇ song Lưu Thiêụ Đường vâñ đáp ứ ng sư ̣ thỉnh câù của moị người, đồng ý trả lời các câu hỏi. Có môṭ thanh niên lâp̣ tứ c đứ ng dâỵ , đưa ra lời chất vấn: “Chẳng phải đảng Côṇ g sản rất vi ̃ đaị, quang vinh chuẩn xác và đánh đâu thắng đó sao? Vâỵ taị sao phải ngăn chăṇ phê phán phái Hiêṇ Đaị và chủ nghiã vâṭ chất? “ Ông Lưu không trưc̣ tiếp trả lời anh ta quay sang hỏi moị người: “Các baṇ thấy tôi khoẻ hay không?“ “Khoẻ.“ Moị người đồng thanh trả lời. Ông Lưu laị hỏi: “Vâỵ sao tôi không ăn
con ruồi?“ Moị người nghe xong, đều gâṭ đâù công nhâṇ và dùng trong vỗ tay nhiêṭ liêṭ để trả lời. Thông qua cách ví von, tinh tế, tứ c là ví phái Hiêṇ Đaị và chủ nghiã vâṭ chất với con ruồi, ông đa ̃ khéo léo biểu đaṭ ý ông muốn nói: “Viêc̣ đảng Côṇ g Sản vi ̃ đaị quang vinh và chuẩn xác ngăn chăṇ , phê phán phái hiêṇ đaị và chủ nghiã vâṭ chất cũng như môṭ người khoẻ maṇ h nhưng không ăn con ruồi con nhăṇ g“. Cách nói ví von xác đáng như vâỵ tư ̣ nhiên có thể thuyết phuc̣ lòng người. Măc̣ Tử khé o lé o ví von so sánh để daỵ hoc̣ trò Măc̣ Tử là người Lỗ cuối thời Xuân Thu, ông là môṭ nhà tư tưởng, nhà giáo duc̣ và
nhà khoa hoc̣ vi ̃ đaị của đời Tiên Tâǹ . Măc̣ Tử đăc̣ biêṭ chú troṇ g vâṇ duṇ g sư ̣ ví von để daỵ bảo hoc̣ trò, vi ̀ ông cho răǹ g nếu lấy cách giả du ̣để nói lý lẽ cũng giống như trưc̣ quan, ý nghiã của nó chỉ câǹ nghe qua là hiểu ngay. Sau đây là ví du ̣ về hai câu chuyêṇ Măc̣ Tử đa ̃ khéo ví von để daỵ hoc̣ trò. Măc̣ Tử có môṭ hoc̣ trò tên là Canh Tru ̣Tử rất thông minh và hiếu hoc̣ , song Măc̣ Tử thường phê biǹ h anh ta rất nghiêm khắc. Có lúc sư ̣ phê biǹ h nghiêm khắc của Măc̣ Tử khiến anh ta cảm thấy mất thể diêṇ , không ngẩng đâù lên đươc̣ . Có lâǹ , Canh Tru ̣Tử đa ̃ không kim̀ nổi, hỏi thâỳ giáo: “Thưa thâỳ , thâỳ thích phê biǹ h em như vâỵ , chẳng lẽ em không có điểm nào hơn người khác sao?“ Măc̣ Tử vui vẻ nhe ̣ nhàng mời anh ta haỹ
ngồi xuống đa,̃ sau đó châṃ raĩ giảng giải cho anh ta: “Canh Tru ̣ Tử , ta hỏi em, nếu như ta muốn lên núi Thái Hàng băǹ g xe kéo sứ c trâu hoăc̣ ngưạ . Em cho răǹ g đi xe trâu kéo hay là xe ngưạ kéo thi ̀ tốt?“ Canh Tru ̣ Tử trả lời răǹ g: “Đương nhiên xe ngưạ kéo tốt hơn.“ Măc̣ Tru ̣ Tử laị hỏi: “Taị sao xe ngưạ kéo laị tốt?“ Canh Tru ̣Tử trả lời: “Rất đơn giản. Vi ̀ nếu dùng xe ngưạ , ngưạ có thể chaỵ mỗi lúc môṭ nhanh, đi xe trâu có tác duṇ g gi,̀ dù có quất chết thi ̀ nó vâñ cứ châṃ ri ̀ ri.̀ “ Măc̣ Tử mỉm cười, nhe ̣ nhàng nói với Canh Tru ̣ Tử : “Em à, trong con mắt của thâỳ giáo, em cũng giống như môṭ con ngưạ tốt, thâỳ có quất em, thúc em cũng chỉ là muốn em chaỵ mỗi lúc môṭ nhanh thôi.“ Canh Tru ̣Tử bỗng nhiên tỉnh ngô.̣
Môṭ lâǹ khác, hoc̣ trò của Măc̣ Tử là Tử Câm̀ hỏi ông: “Thưa thâỳ , theo thâỳ nói nhiều lời có tốt hay không?“ Măc̣ Tử không trưc̣ tiếp trả lời câu hỏi của Tử Câǹ mà chỉ nói với anh ta: “Không biết em có chú ý hay không, con ếch ở trong ao chuôm, từ sáng đến tối cứ kêu uôm uôm, kêu đến nỗi mồm khô lưỡi cứ ng song có ai để ý đến nó đâu? Con ruồi trong hố phân suất ngày vo vo ve ve, kêu hăng say như vâỵ mà có ai muốn nghe đâu? Thế nhưng con gà trống gáy báo vào buổi sáng sớm kia, chỉ môṭ hồi gáy dài, moị người trong thiên ha ̣ đều tỉnh giấc, nhanh chóng thứ c dâỵ !“ Tử Câǹ gâṭ đâù , anh đa ̃ hiểu đaọ lí mà thâỳ giảng: Nói nhiều đâu có tác duṇ g gi,̀ vào lúc quan troṇ g chỉ câǹ 1,2 câu là đủ rồi. Măc̣ Tử đa ̃ áp duṇ g cách ví von, ông lấy
sư ̣ khác biêṭ giữa trâu và ngưạ để nói về nguyên nhân ông thường xuyên phê biǹ h Canh Tru ̣ Tử , ông lấy sư ̣ khác biêṭ giữa con ếch, con ruồi với con gà trống để nêu rõ đaọ lí nói lắm là vô ích. Phương pháp nói lí lẽ băǹ g cách ví von này khiến cho tư tưởng lí luâṇ càng đơn giản dễ hiểu, ngay cả những thuyết giáo rỗng tuếch cũng không thể so sánh đươc̣ với phương pháp này. Câu chuyêṇ vê ̀ hai tên cướ p Hugo là môṭ nhà văn nổi tiếng của Pháp ở thế kỉ 19. Rất nhiều tác phẩm văn hoc̣ của ông đa ̃ nổi liếng khắp thế giới. Con người lỗi lac̣ trên văn đàn thế giới này rất giỏi ví von để nói lí lẽ. Ông đa ̃ ví những viêc̣ mà nước Anh, nước Pháp đa ̃ làm ở Trung Quốc - lử a thiêu vườn Viên Minh - là hành
vi của boṇ trôṃ cướp, ông đa ̃ vac̣ h trâǹ và công kích bô ̣ măṭ boṇ xâm lươc̣ Anh, Pháp. Câu chuyêṇ như sau: Vào thời ki ̀ đế quốc đê ̣ nhi,̣ để tiến hành cuôc̣ chiến tranh thưc̣ dân, nước Pháp đã nhiều lâǹ xâm lươc̣ Trung Quốc, đóng môṭ vai vô cùng nhuc̣ nha.̃ Để đàn áp phong trào giải phóng dân tôc̣ ở Trung Quốc, Anh, Pháp cùng nhau tiến hành cuôc̣ chiến tranh nha phiến để xâm lươc̣ Trung Quốc lâǹ thứ hai, hành vi của quân xâm lươc̣ hết sứ c da ̃ man, khiến moị người phâñ nô.̣ Đăc̣ biêṭ là sau khi chúng nhảy vào vườn Viên Minh, ngôi vườn “vaṇ viên chi viên “, chúng đánh, đâp̣ , cướp, các thủ đoaṇ dã man của chúng không chỗ nào không thấy. Cuối cùng, chúng đa ̃ phóng hoả đốt cháy vườn Viên Minh, phaṃ vào tôị ác tày trời. Thế nhưng có môṭ thươṇ g uý nước Anh lên
là Butler đa ̃ viết thư cho Hugo vào năm 1861, viên thươṇ g uý này cho răǹ g “cuôc̣ viễn chinh này vừa danh giá vừa cao đep̣ “, “là môṭ vinh dư ̣ để nước Mi ̃ và nước Pháp cùng hưởng“. Ông ta mong muốn đươc̣ biết “mứ c đô ̣ ca ngơị “ của Hugo với lâǹ thắng lơị này của nước Anh và Pháp. Ông Hugo, môṭ người vốn căm hâṇ tôṭ đô ̣ đối với tôị ác tày trời này trong lic̣ h sử loài người (đốt vườn Viên Minh), khi phải đối măṭ với viên thươṇ g uý này, môṭ người có tâm̀ nhiǹ nông caṇ này, sư ̣ phâñ nô ̣ của ông lên tới đỉnh điểm. Ông cảm thấy câǹ phải vac̣ h rõ chân tướng cho những kẻ vô tri nhưng tư ̣ đắc kia biết. Thế là ông quyết điṇ h dùng thủ pháp véo von, cố gắng thể hiêṇ đaọ lí đó môṭ cách đơn giản dễ hiểu. Ngày 25 tháng 11, Hugo đa ̃ nén niềm căm tứ c khắc cốt ghi tâm để viết cho viên thươṇ g uý môṭ
bứ c thư. Môṭ đoaṇ nôị dung bứ c thư như sau: “Ở môṭ góc của thế giới có môṭ ki ̀ tích, kì tích này đươc̣ goị là vườn Viên Minh. Nghê ̣ thuâṭ có hai côị nguồn: tư tưởng- nó sản sinh ra nghê ̣ thuâṭ châu âu; ảo tưởng- nó sản sinh ra nghê ̣ thuâṭ phương Đông. Vườn Viên Minh, ở vi ̣ trí nghê ̣ thuâṭ ảo tưởng cũng giống như miếu thâǹ Pactênông năm̀ ở vi ̣ trí nghê ̣ thuâṭ lí tưởng. Tất cả những gi ̀ có thể nảy sinh trong trí tưởng tươṇ g của môṭ dân tôc̣ dường như hơn người đó đều đăṭ ở đây. Nó không giống như miếu thâǹ Pactênông, bởi nó là môṭ tác phẩm hiếm có, có môṭ không hai, nó là mô hiǹ h khổng lồ của tưởng tươṇ g nếu như nói tưởng tươṇ g cũng như môṭ mô hiǹ h. Xin haỹ tuỳ ý nghi ̃ ra môṭ kiến trúc kiểu gì đó khó miêu tả, môṭ thứ giống như cung
trăng, đó chính là vườn Viên Minh. Xin haỹ dùng đá cẩm thac̣ h, ngoc̣ thac̣ h, đồng đen và sứ để kiến taọ môṭ khung cảnh trong mơ, đăṭ nó cố điṇ h trên môṭ cái khung làm băǹ g gỗ tùng, naṃ châu ngoc̣ ở bên ngoài nó, phủ tơ luạ lên nó, chia nơi này là thánh điêṇ , chia nơi kia là hâụ cung, chia nơi khác là thành luỹ, ở bên trong thì xếp đăṭ thâǹ tiên, yêu ma, rồi tráng men, giát vàng, tô màu nên nó, cho các kiến trúc sư taọ ra 1001 cảnh tiên trong 1001 đêm, đăṭ thêm các vườn hoa, ao hồ, suối nước, thiên nga, khổng tước. Tóm laị, xin haỹ tưởng tươṇ g ra những hang đá có hiǹ h tươṇ g miếu maọ và cung điêṇ trong trí tưởng tươṇ g của con người khiến người ta rối mắt. Đây chính là toà kiến trúc to lớn này. Sáng lâp̣ ra toà viên lâm này đa ̃ phải trả giá hai thế hê ̣ lao đôṇ g. Toà viên lâm
có quy mô to lớn như môṭ thành tri ̀ đươc̣ xây dưṇ g qua nhiều thế kỉ này rốt cuôc̣ là làm ra để cho ai? Cho nhân dân. Bởi vi ̀ sự trôi đi của thời gian đều thuôc̣ về nhân loaị. Những nhà nghê ̣thuâṭ, các thi nhân và nhà triết hoc̣ cũng đều biết đến vườn Viên Minh, Voltaire cũng đa ̃ nói về nó. Xưa nay người ta luôn đăṭ đền Pactênông của Hi lap̣ , kim tư ̣ tháp ở Ai Câp̣ , đấu trường Colosseo ở Roma, nhà thờ Đứ c bà ở Paris, vườn Viên Minh của phương Đông có vi ̣ trí ngang nhau. Nếu như không thể tâṇ mắt nhiǹ vườn Viên Minh, thi ̀ người ta có thể thấy nó trong mơ. Đây là môṭ kiêṭ tác trước đây chưa từng có khiến người ta kinh ngac̣ , giống như dáng hiǹ h văn minh châu á mờ mờ ảo ảo trong ánh măṭ trời và chân trời văn minh châu âu nhấp nhô trùng điêp̣ .
Nhưng ki ̀ tích này giờ đa ̃ không còn nữa. Môṭ hôm, có hai tên cướp xông vào vườn Viên Minh, môṭ tên trắng trơṇ cướp bóc, còn môṭ tên phóng hoả đốt cháy. Xem ra, boṇ cướp chính là kẻ chiến thắng. Trâṇ cướp bóc theo quy mô lớn ở vườn Viên Minh đa ̃ hoàn thành, tang vâṭ đươc̣ hai kẻ chiến thắng đó phân chia. Trong tất cả những viêc̣ này đều hiêṇ lên cái tên Elkin, cái tên này khiến người ta liên tưởng đến Pactênông. Nhưng so với những sư ̣ viêc̣ xảy ra ở đền Pactênông, ở vườn Viên Minh, chúng ra tay hết sứ c toàn diêṇ và triêṭ để, dường như không sót laị môṭ viên ngói nào. Gom tất cả kho báu trong các nhà thờ mà chúng ta có cũng không thể sánh đươc̣ với nhà bảo tàng phương Đông lấp lánh ki ̀ diêụ này. Ở đó không chỉ có những kiêṭ tác nghê ̣ thuâṭ mà còn có rất
nhiều chế phẩm băǹ g vàng bac̣ . Quả là môṭ sản nghiêp̣ vi ̃ đaị phong phú, môṭ tài sản do trời ban cho. Môṭ kẻ thi ̀ nhét đâỳ túi, còn môṭ kẻ thi ̀ chất đâỳ hòm. Sau đó, boṇ chúng câm̀ tay nhau cười ha hả quay về châu âu. Đây chính là hai câu chuyêṇ về hai tên cướp. Người châu âu chúng ta xưa nay luôn tự coi là người văn minh và luôn coi người Trung Quốc là kẻ man rơ.̣ Đây chính là những hành đôṇ g của người văn minh với kẻ man rơ.̣ Trước lic̣ h sử , hai tên cướp này- môṭ tên là Pháp, còn tên kia là Anh. Song tôi muốn đưa ra môṭ kháng nghi ̣đồng thời cảm ơn anh đa ̃ cho tôi cơ hôị kháng nghi,̣ những tôị ác mà kẻ thống tri ̣đa ̃ phaṃ phải không thể đổ lỗi cho kẻ bi ̣ thống tri,̣ chính phủ có khi cũng là boṇ cướp, song nhân dân thi ̀ chẳng bao giờ như vâỵ .
Đế quốc Pháp đa ̃ giành đươc̣ môṭ nử a tang vâṭ trong thắng lơị này, bây giờ nó ngây thơ đến mứ c ngỡ chính miǹ h là chủ nhân thâṭ vâỵ ; nó đa ̃ cướp những đồ cổ rưc̣ rỡ của vườn Viên Minh. Tôi hi voṇ g môṭ ngày nào đó nước Pháp có thể trút đươc̣ gánh năṇ g, rử a sac̣ h tôị ác, đem những tang vâṭ này trả cho chủ nhân thâṭ sư ̣ của chúng là Trung Quốc. Thưa ông, đây chính là mứ c đô ̣ tán thưởng của tôi đối với cuôc̣ viễn chinh Trung Quốc.“ Thông qua cách ví von vô cùng xác đáng, tứ c là hành đôṇ g của Anh, Pháp ở vườn Viên Minh đươc̣ coi là “thắng lơị vẻ vang“ mà Anh Pháp cùng hưởng chẳng qua chỉ là “tôị ác“ của kẻ thống tri ̣phaṃ phải, là “những hành vi của người văn minh với kẻ man rơ“̣ , ông đa ̃ vac̣ h trâǹ bô ̣ măṭ xấu
xa của kẻ xâm lươc̣ luôn tư ̣ đắc ý. Chó săn và thơ ̣săn Măc̣ dù có người làm thơ chế giễu Lưu Bang răǹ g: “Lưu Haṇ g (Lưu Bang, Haṇ g Vũ) đều là kẻ vô hoc̣ .“ Cố nhiên, Lưu Bang không đươc̣ hoc̣ hành nhiều như mưu si ̃ thủ ha,̣ song ông laị có môṭ tài năng nổi bâṭ nhất, đó chính là ông biết dùng người, cũng giống như tài biết choṇ tướng như Hàn Tín. Những phương pháp dùng người của ông vô cùng đa daṇ g. Vâṇ duṇ g cách ví von để giảng đaọ lí với các thuôc̣ ha ̣ cũng là môṭ trong những phương pháp thường dùng của ông. Xin các baṇ haỹ xem câu chuyêṇ dưới đây: Sau khi Lưu Bang phong hâù cho Túc Hà, Hàn Tín, môṭ số người lâp̣ đươc̣ chút công lao dưới trướng không phuc̣ , đăc̣ biêṭ họ
còn thi ̀ thâm̀ : “Chúng tôi công lao hiến hách, hơn nữa, những chiến công của chúng tôi đều mang về qua những lâǹ liều chết “chín phâǹ chết môṭ phâǹ sống“ trong làn mưa tên baõ đaṇ , còn xưa nay Túc Hà đâu có đích thân xông pha trâṇ điạ . Hơn nữa, đến làm môṭ thừa tướng dưới môṭ người trên muôn người chẳng phải anh ta đa ̃ dưạ vào miêṇ g lưỡi đó sao?“ Sau khi những lời nói bưc̣ tứ c đó truyền tai Lưu Bang, Lưu Bang cảm thấy câǹ phải có câu trả lời cho những kẻ đó Thế là ông triêụ tâp̣ quâǹ thâǹ và hỏi: “Các ngươi đã thấy cảnh đi săn chưa?“ “Thấy rồi.“ - Chúng thâǹ đồng thanh trả lời. Lưu Bang nói: “Ta muốn các ngươi biết răǹ g: kẻ bắt đươc̣ những con mồi luôn là những con chó săn sải chân truy đuổi, song
chỉ huy những con chó săn đó laị là thợ săn. Các ngươi nói, công lao của chó săn và công lao của các thơ ̣ săn - bên nào lớn hơn?“ “Đương nhiên là công lao của thơ ̣ săn“. Quâǹ thâǹ trả lời “Các ngươi nói rất đúng, công của chó săn sao có thể sánh ngang hàng với công lao của thơ ̣ săn. Song ta nghe nói có kẻ thường xuyên đăṭ điều sau lưng, luôn so sánh công lao của Túc thừa tướng. Những kẻ này đã quên răǹ g miǹ h chỉ là thân phâṇ chó săn trong baĩ săn, không biết Túc thừa tướng chính là thơ ̣ săn chỉ huy đuổi tim̀ con mồi. Các ngươi xem, ta nói đúng không?“ Quâǹ thâǹ nghe xong lời giải thích sâu sắc này mới tâm phuc̣ khẩu phuc̣ . Vâṇ duṇ g cách nó i ví von trong cuôc̣ thi
hùng biêṇ Bởi vi ̀ ví von không những có thể giúp ta nói rõ quan điểm của miǹ h môṭ cách sinh đôṇ g hiǹ h tươṇ g mà còn có thể vac̣ h trâǹ những sai lâm̀ trong quan điểm của đối phương. Vi ̀ thế, cách ví von đươc̣ áp duṇ g tương đối rôṇ g raĩ trong phong trào biêṇ luâṇ phát triển hiêṇ nay. Ví du ̣ như, trong trâṇ chung kết cuôc̣ thi hùng biêṇ giữa các trường đaị hoc̣ ở châu á năm 1986, khi người hùng biêṇ Lý Khôi của đôị đaị hoc̣ Bắc Kinh đa ̃ đưa ra quan điểm “Phát triển ngành du lic̣ h, lơị bất câp̣ haị“ làm luâṇ chứ ng, anh đa ̃ lấy môṭ ví du ̣ rất xác đáng về mối quan hê ̣ giữa ngành du lic̣ h và sự phát triển của nền kinh tế thế giới : “Sư ̣ thiṇ h suy của ngành du lic̣ h hoàn toàn phu ̣ thuôc̣ vào sư ̣ phát triển lên hay xuống của nền kinh tế thế giới. Giả du,̣ nếu nền
kinh tế thế giới hắt hơi môṭ cái thi ̀ ngành du lic̣ h sẽ bi ̣ cảm cúm, thâṃ chí bi ̣ viêm phổi “ Cách ví von vừa khéo léo vừa xác đáng này không những giúp anh ta có thể nói ra quan điểm của đôị miǹ h môṭ cách hiǹ h tươṇ g, mà còn khiến cho tài ăn nói của anh ta thêm hài hước, giành đươc̣ cảm tiǹ h của thính giả. Không những vâỵ , ví von còn là môṭ vũ khí đắc lưc̣ để bác bỏ quan điểm của đối phương. Ví du ̣ như trong cuôc̣ thi hùng biêṇ của sinh viên taị Quảng Châu năm 1989, người hùng biêṇ của đôị đaị hoc̣ Trung Sơn là La Vũ khi bác bỏ quan điểm “Muốn phát triển giáo duc̣ trước hết phải nâng cao kinh phí giáo duc̣ .“ Anh đa ̃ xuất khẩu thành chương khéo léo ví von như sau:
“Thưa các baṇ , sư ̣ phát triển và những xung đôṇ g của sư ̣ nghiêp̣ giáo duc̣ nước ta khiến cho moị người phải khâm phuc̣ , song các baṇ đa ̃ phaṃ phải môṭ sai lâm̀ hết sứ c ấu tri ̃ khờ khaọ , các baṇ đa ̃ không đưa ra môṭ phương pháp hơp̣ lí để giải quyết triêṭ để vấn đề giáo duc̣ nước ta mà chỉ lo giải quyết chắp vá theo kiểu ngứ a đâu gaĩ đấy . Ngoài ra, tôi muốn hỏi đôị baṇ răǹ g: đối với môṭ bêṇ h nhân bêṇ h tâṭ đâỳ miǹ h, tiêu hoá không tốt, cơ quan dinh dưỡng không tốt, nếu như các baṇ không chữa bêṇ h cho anh ta trước mà chỉ môṭ mưc̣ cho anh ta uống canh nhân sâm , hoàn thâp̣ toàn đaị bổ thi ̀ anh ta có thể tiêu hoá đươc̣ không?“ Phép ví von này quả rất có sứ c thuyết phuc̣ , nó vừa chỉ ra những sai lâm̀ trong quan điểm của đối phương môṭ cách sinh đôṇ g, đồng thời nó còn đăṭ nền móng vững
chaĩ để triển khai luâṇ chứ ng cho quan điểm của bản thân sau này. Trong vòng đấu loaị cuôc̣ thi hùng biêṇ giữa các trường đaị hoc̣ châu á năm 1986, anh Vương Lôi của đôị đaị hoc̣ Bắc Kinh khi phản bác quan điểm “Chủ nghiã bảo hộ thương maị không thể kim̀ ham̃ “ của đối phương, cũng đa ̃ ví von môṭ cách hiǹ h tươṇ g và sinh đôṇ g: “Thưa các baṇ , tôi bỗng nhớ ra câu chuyêṇ ngu ̣ ngôn “thâỳ bói xem voi “, sờ vào mũi voi thi ̀ cho răǹ g con voi là môṭ cái ống cao su, sờ vào cái buṇ g voi thi ̀ cho răǹ g voi là môṭ bứ c tường, thấy những mâu thuâñ thương maị thi ̀ cho răǹ g chủ nghiã bảo hộ không hề kim̀ ham̃ . Tôi cho răǹ g điều đó rất phiến diêṇ .“ Cách ví von khéo léo này rõ ràng đa ̃ giáng môṭ đòn maṇ h vào quan điểm của đối
phương.
Chương 4 Ngườ i xưa từ ng nó i: “Xí ch cố chi khuấ t dĩ vi ̣thân dã “ có nghĩa là nế u như con ngườ i muố n đaṭ đươc̣ muc̣ tiêu củ a mì nh nhanh hơn thì nên lù i trướ c môṭ bướ c, lù i chí nh là để tiế n nhanh hơn. Sá ch lươc̣ lù i để tiế n nà y nó i chung đươc̣ á p duṇ g trong nhữ ng trườ ng hơp̣ bả n thân không có nhữ ng ưu thế tuyêṭ đố i để thắ ng đố i phương. Tuy nhiên, khi vâṇ duṇ g phương phá p nà y cầ n phả i có nhữ ng hi sinh nhấ t điṇ h, nhữ ng câu như “bỏ xe giữ tướ ng“, “không bắ t só i để giữ đứ a con“, chí nh là thể hiêṇ đaọ lí nà y. Trong rấ t nhiề u trườ ng hơp̣ , găp̣ nhữ ng đố i thủ maṇ h hơn mì nh, nế u như cứ trưc̣ tiế p tấ n công thì cứ như lấ y trứ ng choị vớ i đá , ắ t sẽ thấ t baị . Lú c đó nên dù ng sá ch lươc̣ lù i để
tiế n (lù i môṭ bướ c để tiế n ba bướ c). Chẳng haṇ như Nhiêṃ Chương thời Chiến Quốc đa ̃ hiểu rất sâu sắc đaọ lý “lùi môṭ bước để tiến ba bước“ này. Trong “Chiến Quốc sách - Nguy ̣ sách“ có ghi laị. “Trí Bá yêu câù Nguy ̣ Hăǹ g Tử cắt nhươṇ g lañ h thổ. Nguy ̣ Hăǹ g Tử không muốn đáp ứ ng yêu câù của ông ta, song vi ̀ sơ ̣ Trí Bá lưc̣ lươṇ g maṇ h hơn nên trong lòng ông vô cùng mâu thuâñ . Nhiêṃ Chương sau khi biết chuyêṇ liền vào găp̣ Nguy ̣ Hăǹ g Tử nói: “Thâǹ nghi ̃ là ngài haỹ đáp ứ ng yêu câù của Trí Bá, nên cho hắn môṭ ít đất đai.“ Nguy ̣ Hăǹ g Tử nói: “Taị sao? Hắn vô cớ sách nhiễu đòi đất đai của ta như vâỵ , ngươi bảo sao ta có thể cam tâm chứ ? Ta không biết taị sao ngươi laị bảo ta đồng ý
cắt đất đai cho hắn?“ Nhiêṃ Chương trả lời: “Thâǹ cho răǹ g câu nói: Nếu muốn phá hoaị nó nhất điṇ h phải nhân nhươṇ g nó trước, nếu muốn chiếm đoaṭ nó thi ̀ nên cho nó nếm thử chút lơị lôc̣ trước của Chu Nhưng là rất có lí. Chúng ta đồng ý cho hắn đất đai chính là cho hắn cơ hôị tư ̣ chuốc lấy diêṭ vong. Người nghĩ xem, sau khi chúng ta cho hắn đất, sau khi hắn nếm đươc̣ món lơị cướp đươc̣ này, lòng tham sẽ ngày môṭ lớn, để thoả mañ lòng tham đó, chắc chắn hắn sẽ có thù hâṇ với người trong thiên ha.̣ Hơn nữa, nếu người cắt đất cho hắn, hắn sẽ trở nên ngày môṭ kiêu ngaọ ngang ngươc̣ . Môṭ khi hắn trở nên hống hách ngang ngươc̣ , tư ̣ cho không ai băǹ g miǹ h, hắn sẽ coi thường kẻ đic̣ h, lúc đó hắn sẽ dâǹ tiến đến sư ̣ diêṭ
vong. Người nói, chúng ta có nên đồng ý cho hắn đất đai không?“ Nghe xong những lời của Nhiêṃ Chương, Nguy ̣ Hăǹ g Tử vui vẻ đáp ứ ng yêu câù sách nhiễu của Trí Bá. Trí Bá vô cùng vui mừng, quả nhiên hắn laị tiếp tuc̣ đòi lấy đất đai của những người khác như nước Triêụ Nước Triêụ không đồng ý. Trí Bá ngươṇ g quá hoá giâṇ liền tứ c tốc đem quân đi bao vây, tấn công thành Tấn Dương của nước Triêụ . Lúc này, Nguy ̣ Hăǹ g Tử phái người đến nước Hàn, khuyên vua nước Hàn haỹ liên minh với nước Triêụ , Hàn Vương xưa nay vốn sơ ̣ Trí Bá nên đương nhiên đồng ý, thế là nước Hàn, Nguy ̣ ở bên ngoài thành cùng với nước Triêụ ở trong thành liên hơp̣ giáp công Trí Bá, rất nhanh chóng tiêu diêṭ đươc̣ Trí Bá.