Sổ tay Hướng dẫn thực hành VietGAP cho cây ăn quả

pdf

103 trang ngocly 3160

Download

Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Sổ tay Hướng dẫn thực hành VietGAP cho cây ăn quả", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

so_tay_huong_dan_thuc_hanh_vietgap_cho_cay_an_qua.pdf

Nội dung text: Sổ tay Hướng dẫn thực hành VietGAP cho cây ăn quả

B NƠNG NGHI P CƠ QUAN PHÁT TRI N VÀ PHÁT TRI N NƠNG THƠN QU C T CANADA S TAY HƯNG DN THC HÀNH VietGAP CHO CÂY ĂN QU Hà N i, tháng 12, 2009
Quá trình phê duy t Tài li u này đã đưc xây d ng b i các chuyên gia Vi t Nam và Canada và s d ng cho Pha I c a mơ hình thí đim trên cây ăn qu . Hưng d n k thu t này đưc đưa vào áp d ng trong Pha I c a mơ hình thí đim và khơng đưc thay đ i b t c đim nào. N u phát hi n cĩ nh ng đim b t c p l n trong quá trình tri n khai và cĩ th gây nh h ưng đ n k t qu c a mơ hình thí đim, cĩ th điu ch nh tài li u này. Tuy nhiên, nh ng s điu ch nh này c n đưc c Giám đ c D án và Giám đc c ơ quan t ư v n Canada ch p thu n tr ưc khi th c hi n. Tơi đng ý v i n i dung c a tài li u k thu t này đ th c hi n trong Pha I c a mơ hình thí đim trên cây ăn qu . Giám đc D án Giám đc CCA Nguy n Nh ư Ti p Dr. Sylvain Quessy S tay áp d ng VietGAP cho cây ăn qu – Phiên b n 1.0 1
MC L C Ni dung Trang Mc l c 2 Li c m ơn 4 Li gi i thi u 5 Ph n I M đu 6 Ph n II Sơ đ quá trình, s n xu t, thu ho ch cây ăn qu 11 Ph n III Hưng d n th c hành VietGAP cho cây ăn qu 13 Ch ươ ng 1 Đánh giá và l a ch n vùng s n xu t 13 Ch ươ ng 2 Gi ng và g c ghép 16 Ch ươ ng 3 Qu n lý đt 17 Ch ươ ng 4 Phân bĩn và ch t bĩn b sung 20 Ch ươ ng 5 Ngu n n ưc 29 Ch ươ ng 6 Thu c BVTV và hĩa ch t 39 Ch ươ ng 7 Thu ho ch và s ơ ch 50 Ch ươ ng 8 Qu n lý rác th i 68 Ch ươ ng 9 Ng ưi lao đng 69 Ch ươ ng 10 Ghi chép, l ưu tr h s ơ và truy nguyên ngu n g c . 71 Ch ươ ng 11 Ki m tra n i b 75 Ch ươ ng 12 Khi u n i và gi i quy t khi u n i 76 Ph l c 1 Các bi u m u ghi chép 77 Ph l c 2 Các ng ưng t i đa chép ( đt, n ưc, s n ph m) 92 Ph l c 3 Các v ăn b n pháp lu t cĩ liên quan 95 Ph l c 4 Bng ki m tra đánh giá 96 Tài li u tham kh o 103 S tay áp d ng VietGAP cho cây ăn qu – Phiên b n 1.0 2
NHĨM TÁC GI (Theo th t b ng ch cái) Th c s Đ H ng Khanh Th c s Jean Coulombe C nhân Pham Minh Thu C nhân René Cardinal Th c s Tr n Th T ưng S tay áp d ng VietGAP cho cây ăn qu – Phiên b n 1.0 3
LI CÁM ƠN Cu n S tay này đưc tài tr b i c ơ quan phát tri n qu c t Canada (CIDA) trong khuơn kh D án Xây d ng và Ki m sốt ch t l ưng nơng s n th c ph m. Các tác gi xin đưc g i l i cám ơn sâu s c nh t t i Ơng Nguy n Nh ư Ti p – Giám đc D án, Ơng Sylvain Quessy – Giám đc c ơ quan điu ph i Canada, Ơng Serge Charron – C v n d án, Ơng Nguy n V ăn Do ăng – Điu ph i viên, Bà Đinh Th Kim Dung – Qu n lý v ăn phịng và Bà Đinh Kim Oanh – Phiên d ch đã h tr và gĩp ý r t nhi u đ chúng tơi hồn thi n phiên b n này. Nhĩm tác gi S tay áp d ng VietGAP cho cây ăn qu – Phiên b n 1.0 4
LI GI I THI U Sn xu t trái cây t i Vi t Nam trong nh ng n ăm v a qua đã cĩ s phát tri n nhanh chĩng v s n l ưng và ch t l ưng, khơng ch đáp ng nhu c u trong n ưc mà cịn h ưng ra xu t kh u v i nhi u lo i trái cây ngon, đưc ng ưi tiêu dùng yêu thích nh ư xồi cát Hịa L c, thanh long Hồng H u, vú s a Lị Rèn. Tuy nhiên, bên c nh nh ng điu ki n thu n l i do đưc thiên nhiên ưu đãi nh ư khí h u, đ t đai đa d ng, ch ng lo i trái cây phong phú, s n xu t trái cây t i Vi t Nam c ũng g p ph i nh ng thách th c nh ư quy mơ sn xu t cịn nh l , manh mún, k thu t canh tác ch m phát tri n, d n đ n s n ph m ch ưa đáp ng yêu c u v ch t l ưng, v sinh an tồn th c ph m. Vì v y, đ đáp ng yêu c u trong n ưc và xu t kh u v ch t l ưng, v sinh an tồn th c ph m, s n xu t trái cây ph i hưng đ n vi c áp d ng các quy trình th c hành nơng nghi p t t. Quy trình th c hành s n xu t nơng nghi p t t-VietGAP cho rau qu t ươ i an tồn đã đưc B NN&PTNT ban hành n ăm 2008, là m t b tiêu chu n th c hành nh m gi m thi u các nguy c ơ v ơ nhi m hĩa h c, sinh h c và v t lý trong quá trình tr ng trt, thu hái, đĩng gĩi, b o qu n, v n chuy n s n ph m. V i m c tiêu h tr Vi t Nam c i thi n ch t l ưng, an tồn v sinh th c ph m rau qu , trong đĩ cĩ vi c áp d ng thí đim VietGAP và nhân r ng trên ph m vi c n ưc, D án Xây d ng và Ki m sốt ch t l ưng nơng s n, do CIDA tài tr , đã t ch c biên so n cu n S tay h ưng d n th c hành VietGAP cho cây ăn qu nh m cung c p m t tài li u k thu t h ưng d n chi ti t vi c tri n khai VietGAP cho các cán b k thu t và nhà s n xu t. Cu n s tay này đưc biên so n theo nguyên t c phân tích r i ro, bao g m vi c đánh giá, phân tích các m i nguy cĩ kh n ăng nh h ưng đ n ch t l ưng, v sinh an tồn sn ph m và thi t l p các bi n pháp phịng ng a, gi m thi u r i ro. Tham gia biên so n tài li u cĩ các chuyên gia t ư v n c a Canada và các chuyên gia k thu t c a Vi t Nam trong các l ĩnh v c tr ng tr t, b o v th c v t và qu n lý ch t l ưng, v sinh an tồn th c ph m. Tài li u này s ti p t c đưc đánh giá hi u l c và rà sốt, hi u ch nh trong khi tri n khai các mơ hình thí đim áp d ng VietGAP trong khuơn kh D án Xây d ng và Ki m sốt ch t l ưng nơng s n. Trong b i c nh đĩ, nhĩm tác gi mong mu n s nh n đưc các ý ki n gĩp ý t các nhà khoa h c, các cán b qu n lý, k thu t và nhà s n xu t đ ti p t c hồn thi n cu n S tay. S tay áp d ng VietGAP cho cây ăn qu – Phiên b n 1.0 5
Ph n I – M ĐU 1. M c đích Mc đích c a cu n s tay này là cung c p h ưng d n chi ti t cho vi c th c hành áp dng Tiêu chu n th c hành nơng nghi p t t VietGAP cho cây ăn qu . Tài li u k thu t này s giúp cho nhà nơng dân tr ng cây ăn qu nh n d ng và phân tích các m i nguy ti m tàng và nêu ra các gi i pháp phịng ng a c n ph i đưc th c hi n đ gi m thi u các r i ro. Các h ưng d n này nh m đm b o r ng b t c r i ro và m i nguy nào c ũng ph i đưc nh n d ng, ghi chép l i và đưc gi m thi u đ c i thi n ch t l ưng và an tồn th c ph m qu t ươ i t i trang tr i. Cu i cùng nh ưng r t quan tr ng, cu n s tay giúp nhà s n xu t qu tươ i cĩ kh n ăng đáp ng yêu c u ch ng nh n VietGAP. Mt điu d nh n th y là cơ c u b a ăn cĩ nhi u rau qu t ươ i s cĩ l i cho s c kho c a con ng ưi. M t s nghiên c u trên th gi i cũng cho th y ch đ ăn nhi u rau qu t ươ i s gi m đưc nguy c ơ b b nh ung th ư và tim m ch. Tuy nhiên, v n đ an tồn đi v i rau qu t ươ i t i Vi t Nam hi n đang g p ph i nh ng thách th c nh ư ơ nhi m hĩa hc, vi sinh và v t lý mà chúng cĩ th làm gi m l i ích v s c kho c a vi c ăn rau qu tươ i. Nh m gi i quy t nh ng v n đ này, B Nơng nghi p và Phát tri n nơng thơn đã ban hành Thc hành s n xu t nơng nghi p t t cho rau qu t ươ i an tồn (VietGAP) vào tháng 1 n ăm 2008 nh m h ưng d n th c hành s n xu t t t trong khi s n xu t, thu ho ch, đĩng gĩi và s ơ ch rau qu t ươ i t i Vi t Nam. Tài li u h ưng d n này đưc xây d ng dưi d ng tài li u h ưng d n k thu t nh m tr giúp cho nhà s n xu t, đĩng gĩi hi u và thc hi n nh ng yêu c u c a VietGAP. Tài li u này ch bao g m h ưng d n th c hành s n xu t nơng nghi p t t (GAP) ph m vi trang tr i. Cu n s tay th 2 v th c hành ch bi n t t (GMP) s bao g m các h ưng d n th c hành cơng đon sau thu ho ch, phân ph i và v n chuy n dành cho các nhà đĩng gĩi, th ươ ng lái, ng ưi bán buơn và các siêu th . C hai s tay này đưc xây d ng đ cung cp tài li u cho các nhà qu n lý, t ư v n k thu t và đi di n c ơ quan nhà n ưc cĩ liên quan trong ngành rau qu . Thêm vào đĩ, cun s tay này c ũng cung c p các quy ph m th c hành chu n (SOP) đ giúp cho nhà s n xu t, đĩng gĩi, ng ưi lao đng ti trang tr i và các thành ph n khác trong chu i cung ng th c ph m đáp ng yêu c u c a VietGAP. SOP là các tài li u mơ t chi ti t các th t c và các hành đng đưc ch p nh n là ph ươ ng pháp đ th c hi n các ho t đng th ưng xuyên và cĩ tính ch t l p l i. Sn xu t qu t ươ i trong th c t cĩ s khác nhau r t l n tu ỳ theo điu ki n khí h u và điu ki n đa lý cũng nh ư cơng ngh và vt t ư đu vào. Vì vy, cu n S tay này, các SOP cung c p nh ng h ưng d n c ơ b n v i mong mu n đt đưc s đng nh t trong vi c áp d ng VietGAP. S tay áp d ng VietGAP cho cây ăn qu – Phiên b n 1.0 6
Cu i cùng, bng ki m tra t đánh giá ph n cu i c a s tay cho phép đánh giá mc đ tuân th VietGAP c a nhà s n xu t. 2. Ph m vi và đi t ưng 2.1 Ph m vi Cu n s tay này bao g m các h ưng d n th c hành v sinh chung và các điu ki n an tồn cho ng ưi lao đng trong khi tr ng tr t, thu ho ch, và đĩng gĩi trái cây. Các hưng d n th c hành này cĩ th đưc áp d ng r ng rãi trong s n xut nhi u lo i trái cây nh ư: thanh long, cam, quýt, chu i, s u riêng, nho, v i, nhãn, xồi, mãng c u, đu đ, d a và chơm chơm. S tay này bao g m các quy trình th c hành s n xu t t t nh m gi m thi u các m i nguy hĩa h c, sinh h c, v t lý và các r i ro liên quan. Cu n s tay này c ũng h ưng d n th c hi n m t s yêu c u c a VietGAP v ch t l ưng, mơi tr ưng, an tồn lao đng và phúc l i xã h i. Tuy nhiên, tài li u này ch ưa bao g m h ưng d n đi v i t t c các yêu cu c a VietGAP v ch t l ưng, mơi tr ưng, an tồn lao đng và phúc l i xã h i. S tay GAP bao g m t t c các th c hành nơng nghi p đưc ti n hành c p đ trang tr i, đc bi t là t i v ưn tr ng. S tay c ũng cung c p các h ưng d n th c hành đơ n gi n trong khi phân lo i, làm s ch/r a và đĩng gĩi trái cây t i v ưn tr ng. Các quy trình th c hành sau khi thu ho ch nh ư s d ng l i n ưc r a s n ph m, làm khơ và làm mát s n ph m, x lý sau thu ho ch, đĩng gĩi, đưc trình bày trong S tay GMP. 2.2 Đi t ưng s d ng Đi t ưng s d ng mà cu n s tay này h ưng đn là các ch / qu n lý trang tr i, cán b k thu t, gi ng viên đào t o, các t ch c ch ng nh n và các nơng dân tr ng cây ăn qu Vi t Nam. 3. Gi i thích t ng Vt t ư nơng nghi p: tt c các lo i v t t ư đu vào, ví d nh ư h t gi ng, cây gi ng, cây ghép, ch t b sung vào đt tr ng, phân bĩn h u c ơ, phân bĩn vơ c ơ, hĩa ch t nơng nghi p, b t che ph , v.v đưc s d ng trong quá trình s n xu t nơng nghi p. Nưc dùng trong nơng nghi p: n ưc đưc s d ng trong ho t đng s n xu t nh ư t ưi, bĩn phân và pha thu c bo v th c v t. Hi u chu n: vi c xác đnh đ chính xác c a d ng c , th c hi n b ng cách đo l ưng s bi n thiên c a chúng so v i m c chu n đ xác đnh các y u t c n điu ch nh. Làm s ch : vi c lo i b đt, tàn d ư th c v t, d u, m , ch t b n ho c các v t l khác kh i trang thi t b và d ng c . Phân : phân đng v t và các ch t th i r n h u c ơ khác đã tr i qua quá trình phân. S tay áp d ng VietGAP cho cây ăn qu – Phiên b n 1.0 7
phân: quá trình x lý các lo i v t li u h u c ơ nh ư phân chu ng, các ch t th i h u c ơ rn khác và các lo i v t li u th c v t b ng ph ươ ng pháp lên men vi sinh v t trong điu ki n k khí ho c hi u khí. Ch t ơ nhi m: bt k ỳ tác nhân sinh h c ho c hĩa h c, v t l ho c các ch t l khơng mong mu n đưc đư a vào s n ph m cĩ th nh h ưng đn tính an tồn ho c tính phù h p c a rau qu t ươ i. Ơ nhi m: s xâm nhi m ch t ơ nhi m vào qu t ươ i ho c mơi tr ưng cĩ th c ph m. Vt li u ch a đng : m t thùng ch a ho c v t li u ch a đng trái cây t ươ i ví d : hp, thùng nh a, bao t i, s t khơng bao g m các lo i dây bu c ho c b t c bao gĩi nào. Trang tr i: bt k ỳ cơ s ho c v ưn tr ng trái cây và các khu v c ph c n đưc đt d ưi s ki m sốt c a cùng m t h th ng qu n lý. Th c hành nơng nghi p t t (GAP): các hành đng th c hành s n xu t di n ra t i trang tr i, v ưn tr ng. GAP c ũng cĩ th bao g m c các th c hành s ơ ch và đĩng gĩi đơ n gi n ti trang tr i. Nưc ng m: là ngu n n ưc phía d ưi m t đt, đưc l ng đng t ng bão hồ và ti p xúc tr c ti p v i đt. Vt l : các v t khơng mong mu n trong ho c xung quanh trái cây t ươ i cĩ th nh h ưng đn an tồn hoc ch t l ưng, VD: th y tinh, kim lo i, g , đá, đt, nh a và tàn d ư th c v t. Giai đon s n xu t: giai đon cây ăn qu đ tr ưng thành đ thu ho ch th ươ ng ph m l n đu. Giai đon này bao g m t t c các th c hành nơng nghi p đn t th i đim khi cây ra hoa đn khi thu ho ch. Mi nguy: tác nhân sinh h c, hố h c ho c v t lý trong ho c liên quan đn th c ph m cĩ kh n ăng gây tác đng cĩ h i đn s c kho con ng ưi. Phân bĩn vơ c ơ: hay cịn g i là phân hĩa h c là m t lo i phân bĩn ch a các ch t dinh dưng d ng khống ch t. Các ch t này cĩ đưc thơng qua quá trình tri t xu t ho c ch bi n cơng nghi p theo ph ươ ng pháp v t lý, hố h c. Lơ s n ph m: tp h p s n ph m đưc thu ho ch ho c đĩng gĩi trong cùng m t ngày, cĩ cùng ngu n g c xu t x và đưc x lý theo cùng m t ph ươ ng pháp. Đi v i các trang tr i ho c các c ơ s đĩng gĩi l n, th i đim đ xác đnh lơ s n ph m cĩ th nh h ơn m t ngày, ví d : n a ngày ho c m t ca s n xu t. Gi i h n d ư l ưng t i đa (MRL): hàm l ưng t i đa c a m t ch t hĩa h c trong s n ph m dùng làm th c ph m, đưc cho phép b i c ơ quan cĩ th m quy n và đưc ch p nh n đi vi s n ph m nơng nghi p. Phân h u c ơ: các lo i phân h u c ơ g m các nguyên li u cĩ ngu n g c đng th c v t đưc s d ng đ duy trì ho c c i thi n dinh d ưng cho cây tr ng và các đc tính lý hố cũng nh ư ho t đng v m t sinh h c c a đt tr ng. Các lo i phân này cĩ th là phân chu ng, phân và c n bã tiêu hố ph i tr n vi nhau ho c d ng riêng r . S tay áp d ng VietGAP cho cây ăn qu – Phiên b n 1.0 8
Tưi phun : ph ươ ng pháp t ưi mà đĩ n ưc r ơi xu ng cây tr ng và đt d ng m ưa nhân to. Ph ươ ng pháp t ưi này bao g m t ưi th cơng b ng bình ch a n ưc ho c d ng c nh ư ơ doa khơng cĩ ho c cĩ bát sen ho c d ng c xé nh tia n ưc khi phun ra ngồi. Ph ươ ng pháp t ưi b ng ng n ưc cĩ áp su t cao và g n thi t b chuyên d ng t ưi phun m ưa c ũng thu c d ng này. Nhà đĩng gĩi : c ơ s bên trong ho c bên ngồi trang tr i, là n ơi th c hi n các ho t đng sơ ch và đĩng gĩi trái cây tr ưc khi phân ph i. Vt li u đĩng gĩi : bao g m thùng ch a, dây bu c, ho c b t k ỳ v t li u bao gĩi nào dùng đ bao gĩi sn ph m. Nhà đĩng gĩi : c ơ s bên trong ho c bên ngồi trang tr i, là n ơi th c hi n các ho t đng sơ ch và đĩng gĩi trái cây tr ưc khi phân ph i. Thu c b o v th c v t: b t k ỳ hĩa ch t ho c h n h p hĩa ch t đưc s d ng đ ki m sốt cơn trùng, c d i, n m m c, sinh v t gây h i, bao g m c các ch t điu hịa sinh tr ưng. Nưc x lý sau thu ho ch: nưc s d ng trong các ho t đng sau thu ho ch qu t ươ i nh ư làm s ch, r a, làm khơ Giai đon sinh tr ưng: là giai đon k t th i đim gieo h t, tr ng cây, ghép ti khi cây đt t i đ tu i tr ưng thành cho l a qu hàng hố đu tiên. Giai đon này cĩ th vài tháng ti vài n ăm tu ỳ theo lo i cây ăn qu . Th i gian cách ly tr ưc khi thu ho ch (PHI) : kho ng th i gian t i thi u gi a l n s dng thu c b o v th c v t cu i cùng và th i đim thu ho ch s n ph m ( đ đm b o s n ph m khơng cĩ d ư l ưng thu c BVTV v ưt quá gi i h n cho phép). Nhà s n xu t: ng ưi ch u trách nhi m qu n lý trang tr i ho c v ưn tr ng và thu ho ch sn ph m, ví d : ch trang tr i ho c ch nhi m h p tác xã Vt li u ch a đng tái s d ng: là nh ng thùng ch a cĩ th s d ng l i nhi u l n, ví d nh ư: s t tre, r , xơ, thùng nh a và h p g . Ch t t y r a: các lo i hĩa ch t cĩ tác d ng tiêu di t ho c làm gi m s l ưng vi sinh v t trong n ưc r a ho c n ưc làm l nh. Cây gi ng: là m t cây tr m c t h t; chi u cao cĩ th th p h ơn 1 mét. Ch t bĩn b sung : hĩa ch t ho c v t li u đưc b sung đ c i thi n đc tính lý hĩa c a đt, ví d : vơi ho c v sị đ t ăng pH ho c than bùn đ gi m pH. Ch t bĩn b sung cho đt cĩ th bao g m các v t li u h u c ơ đ t ăng đ phì và đc tính sinh h c c a đt. Quy ph m th c hành chu n (SOP) : tài li u h ưng d n quy trình th c hi n m t hành đng ho c ho t đng, trong đĩ mơ t chi ti t cách th c ti n hành đã đưc cơng nh n ph bi n là ph ươ ng pháp th c hi n các ho t đng th ưng xuyên ho c cĩ tính ch t l p l i. Tưi m t: tt c các ph ươ ng pháp mà đĩ n ưc đưc t ưi b m t c a đt. Các ph ươ ng pháp này bao g m t ưi rãnh, t ưi tràn, t ưi theo h th ng b bao Ngồi ra cịn cĩ ph ươ ng pháp t ưi b ng bình ch a n ưc ho c vịi n ưc t ưi tr c ti p lên b m t c a đt. S tay áp d ng VietGAP cho cây ăn qu – Phiên b n 1.0 9
Tưi nh gi t: là h th ng t ưi cĩ điu khi n l ưng n ưc t ưi t i đt d a vào thơng tin thu đưc t m k đt g n vùng r cây tr ng thơng qua h th ng đưng ng d n n ưc. Tưi ng m c ũng là ph ươ ng pháp khác c a t ưi nh gi t d ưi b m t c a đt tr ng. 4. Cu trúc c a s tay và h ưng d n s d ng S tay này bao g m 4 ph n. Ph n I – M đu, ph n này gi i thi u m c đích, ph m vi điu ch nh, đi t ưng áp d ng s tay. Ti p đĩ là gi i thích thu t ng , c u trúc s tay và hưng d n s d ng. Ph n II g m các s ơ đ v quá trình s n xu t, thu ho ch; s ơ đ x lý sau thu ho ch. m i b ưc/cơng đon trong các s ơ đ này s đ c p đn các m i nguy an tồn th c ph m cĩ th xu t hi n đ giúp ng ưi s d ng s tay cĩ cách nhìn t ng quát v các m i nguy tr ưc khi đ c p đn cách nh n di n, ki m sốt và bi n pháp gi m thi u s đưc trình bày chi ti t ph n III. Ph n III là n i dung chính c a s tay. Trong ph n này l n l ưt các điu kho n c a tiêu chu n VietGAP trên rau qu s đưc th hi n t ch ươ ng t 1 đn 12 theo th t : (i) nh n di n các m i nguy và phân tích; (ii) các bi n pháp lo i tr ho c gi m thi u m i nguy và bi n pháp phịng ng a; (iii) các bi n pháp kh c ph c (n u cĩ) ho c các quy ph m th c hành chu n (n u cĩ). Mi ch ươ ng s b t đu nh ư sau: (Ch ươ ng 2 làm ví d ) S th t điu kho n Ln và ngày trong VietGAP ban sốt xét hành 28/01/2008 Tên c a ch ươ ng Điu kho n Ln sốt xét: VietGAP 01 Ngày sốt xét: Ch ươ ng 2. Gi ng và g c ghép 2.1- 2.2 30/12/2009 Ph n IV là các ph l c, bao g m các bi u m u ghi chép, danh m c các v ăn b n pháp lu t cĩ liên quan và b ng ki m tra đ ph c v vi c ki m tra, đánh giá n i b ho c t ki m tra. S tay áp d ng VietGAP cho cây ăn qu – Phiên b n 1.0 10
PH N II – SƠ Đ QUÁ TRÌNH S N XU T, THU HO CH Các s ơ đ d ưi đây nêu lên các cơng đon t khi gieo tr ng t i khi cĩ s n ph m qu tươ i trên v ưn tr ng. M i cơng đon t ươ ng ng cĩ nh ng đu vào cĩ th gây ra mt an tồn th c ph m. Nhi u cơng đon trong quá trình s n xu t xen k l n nhau. Sơ đ 1. Quá trình s n xu t ngồi đng và các m i nguy Các cơng đon Đu vào Lo i m i nguy La ch n và chu n b vưn Đt, ngu n n ưc, tàn d ư Sinh h c, hố tr ng ca cây tr ng tr ưc. hc Tr ng cây Gi ng (cây gi ng) và g c Khơng cĩ m i ghép, d ng c nguy Tưi n ưc Nưc t ưi và d ng c Sinh h c tưi n ưc Phân bĩn, n ưc (qua lá và Sinh h c, Hố Bĩn phân phân bĩn d ng l ng), các Sn xu t hc dng c bĩn phân Phịng tr d ch Hố h c, sinh Thu c BVTV, n ưc, d ng hi hc (qua n ưc c phun x t s d ng) Các bi n pháp Khơng cĩ m i Dng c , nguyên li u canh tác khác nguy Ki m sốt đng Phân, n ưc ti u Sinh h c vt Dng c thu ho ch, đ Sinh h c, hố ch a đng, ng ưi thu Thu ho ch hc và v t lý ho ch S tay áp d ng VietGAP cho cây ăn qu – Phiên b n 1.0 11
Sơ đ 2: Thu ho ch, vn chuy n và đĩng gĩi t i v ưn tr ng Cơng đon Đu vào Lo i m i nguy Sinh h c Dng c thu ho ch, đ ch a đng, nhân Thu ho ch Hố h c cơng Vt lý Cơng c , n ưc, bình/b ch a n ưc, ch t Sinh h c C r a v sinh kh trùng (chlorination ho c ozone), nhân cơng Hố h c Sp x p và phân lo i Dng c , đ ch a và nhân cơng Sinh h c Sinh h c Đĩng gĩi (ti v ưn tr ng Vt li u đĩng gĩi, đ ch a đng và nhân Hố h c ho c nhà đĩng gĩi) cơng Vt lý Sinh h c Bo qu n (tm th i) Điu ki n b o qu n, nhân cơng Hố h c Vt lý Sinh h c Ph ươ ng ti n v n chuy n (ph ươ ng ti n, Vn chuy n Hố h c thi t b ) Vt lý S tay áp d ng VietGAP cho cây ăn qu – Phiên b n 1.0 12
Ph n III. H ƯNG D N TH C HÀNH VietGAP Điu kho n Ln sốt xét: Ch ươ ng 1. VietGAP 01 Ngày sốt xét: Đánh giá và l a ch n vùng s n xu t 1.1- 1.2 30-11-2009 La ch n vùng tr ng cây ăn qu là khâu r t quan tr ng và c n quan tâm hàng đu đ an tồn và ch t l ưng s n ph m. Vùng tr ng này cĩ th ch u nh h ưng c a nhi u lo i m i nguy nh ư vi sinh v t, thu c BVTV, kim lo i n ng và các ch t ơ nhi m t cơng nghi p. Vì v y, c n ph i đánh giá k l ưng v l ch s c ũng nh ư các m i nguy sinh h c, hố h c ca vùng đt tr ưc khi tr ng cây ăn qu . 1.1. Phân tích và nh n d ng m i nguy STT. Mi nguy Ngu n Cơ ch /cách th c gây ơ nhi m I Hố h c 1 Tn d ư c a thu c - Đt tr ng và n ưc t ưi b ơ - Cây ăn qu cĩ th h p thu hố ch t t BVTV và các hố nhi m t n d ư thu c BVTV đt, n ưc và cĩ th gây ra tích lu v ưt ch t nơng nghi p t cây tr ng tr ưc ho c do ng ưng cho phép trong s n ph m. khác trong vùng dị r - Thu c BVTV (nhĩm lân h u c ơ và sn xu t v ưt carbamat, clo h u c ơ) và hố ch t khác ng ưng cho phép cĩ th gây ng đc c p tính ho c mãn tính cho con ng ưi và đng v t nuơi. 2 Kinh lo i n ng - Kim lo i n ng cĩ m t trong - Cây tr ng cĩ th h p thu kim lo i (Chì, Cadimi, đt, n ưc m c cao nng ho c trái cây ti p xúc v i đt b Thu ngân, Asen, - Phác th i t khu cơng nhi m kim lo i n ng cĩ th làm xu t v.v ) và hố ch t nghi p li n k , khu dân c ư hi n nguy c ơ s n ph m b v ưt ng ưng khác (du nh t, ho c giao thơng (thơng qua du máy, v.v) ch t th i và khơng khí). II Sinh h c 1 Đt và n ưc khu v c s n Cĩ nhi u lo i VSV trong đt cĩ th gây Các lo i VSV xu t b ơ nhi m v i VSV t ơ nhi m cho ph n ăn đưc c a trái cây (Ecoli, ngu n n ưc th i ch ăn nuơi, b r ơi r ng ho c ti p xúc v i đt tr ưc Salmonella, vv.,) sinh ho t, b nh vi n và rác ho c t i th i đim thu ho ch th i cơng nghi p v.v 1.2. Các bi n pháp đánh giá, lo i tr ho c gi m thi u m i nguy 1.2.1. Đánh giá vùng tr ng 1.2.1.1. Điu tra, kh o sát và đánh giá S tay áp d ng VietGAP cho cây ăn qu – Phiên b n 1.0 13
Cn ph i đánh giá, điu tra v l ch s vùng tr ng và c vùng ph c n, bao g m m c đích và các ho t đng s d ng tr ưc đĩ c a vùng đt và đánh giá kh n ăng gây ơ nhi m cho đt và n ưc c a khu v c s n xu t. Vùng đt s n xu t và vùng ph c n c n ph i đưc xem xét v các m t sau: • S xâm nh p c a đng v t hoang dã và nuơi nh t t i vùng tr ng và ngu n nưc • Khu ch ăn nuơi t p trung (VD. Gia súc ho c gia c m) • H th ng ch t th i cĩ g n khu v c s n xu t • Bãi rác và n ơi chơn l p rác th i • Các ho t đng cơng nghi p • Nhà máy x lý rác th i Các ngu n ơ nhi m c n chú ý t vi c s d ng tr ưc đĩ c a vùng đt: • Nơi ch a phân gia súc và rác th i h u c ơ • Ng p l t t n ưc m t b ơ nhi m (VSV và hố ch t) • S d ng các thu c BVTV, nh t là thu c tr c , DDT, v.v.) • Nơi thu gom c a các lo i hố ch t nơng nghi p • Bãi rác ho c n ơi chơn l p rác th i • Ho t đng cơng nghi p • Vùng chi n tr ưng (tu ỳ n ơi thích h p) 1.2.1.2. Ki m tra đt và n ưc Nu k t qu điu tra, kh o sát vùng tr ng và ph c n cho th y vùng đt cĩ kh n ăng phù h p đ s n xu t cây ăn qu thì m u đt, n ưc ph i đưc l y đ ki m tra ch t l ưng. Mu ph i đưc l y theo đúng ph ươ ng pháp, th c hi n b i ng ưi cĩ chuyên mơn và đưc g i đi phân tích nh ng phịng ki m nghi m đưc ch đnh đ phân tích. Kt qu phân tích v d ư lưng kim lo i n ng trong đ t và n ưc ph i đưc so sánh v i ng ưng t i đa cho phép ban hành t i Quy t đ nh s 99/2008/Q Đ-BNN (Ph l c 2). Ngồi ra, nhà s n xu t cĩ th tham kh o tiêu chu n n ưc thu l i t i TCVN 6773: 2000) đ so sánh v d ư l ưng VSV. 1.2.2. V b n đ trang tr i/vùng tr ng Bn đ trang tr i ho c vùng tr ng cho phép nh n di n đưc khu v c s n xu t, n ơi b o qu n v t t ư nơng nghi p, các cơng trình xây d ng, đưng, kênh m ươ ng và các điu ki n h t ng khác c a trang tr i/ vùng tr ng. Nĩ s giúp cho ng ưi s n xu t phát tri n S tay áp d ng VietGAP cho cây ăn qu – Phiên b n 1.0 14
mt h th ng d li u ghi chép cho t ng lơ ru ng s n xu t ngay t đ u và qu n lý đưc các m i nguy, r i ro t i s n xu t cây ăn qu . Hơn n a, đây c ũng là điu ki n b t bu c đi v i trang tr i cây ăn qu theo yêu c u c a VietGAP. 1.3. Bi n pháp kh c ph c Trong tr ưng h p m i nguy v VSV ho c hố h c v ưt ng ưng cho phép, cn th c hi n nh ng b ưc sau: • Tìm hi u nguy nhân c a s ơ nhi m d n t i m i nguy, • Tìm ra nh ng hành đng thích h p đ kh ng ch m i nguy, • Th c hi n các hành đng Chú ý khơng đưc s d ng vùng đt đ s n xu t n u ch ưa đm b o th i gian x lý ho c bi n pháp s d ng ch ưa gi m đưc nguy c ơ. Khơng s d ng đ s n xu t cây ăn qu n u vùng đt ch ưa đưc ki m sốt các m i nguy. Trong tr ưng h p cĩ s d ng các bi n pháp x lý m i nguy, cĩ th tìm đn t ư v n c a các chuyên gia k thu t. Điu c n ph i chú ý là xem xét kh n ăng c a các bi n pháp x lý áp d ng cĩ thu đưc k t qu hay khơng. C n ghi chép l i đ y đ thơng tin v các bưc x lý và k t qu . 1.4. Ghi chép và l ưu tr h s ơ đánh giá vùng đt Thơng tin ghi chép c n bao g m đ y đ nh ng thơng s v đ a đim s n xu t, nguyên nhân và ngu n g c m i nguy, ngày đánh giá, k t qu đánh giá, tên và ch ký c a ng ưi th c hi n đánh giá. Bi u m u 1.1: Ghi chép đánh giá đnh k ỳ vùng s n xu t Bi u m u 1.2: Ghi chép các bi n pháp x lý. S tay áp d ng VietGAP cho cây ăn qu – Phiên b n 1.0 15
Điu kho n Ln sốt xét: VietGAP 01 Ch ươ ng 2. Gi ng và g c ghép Ngày sốt 2.1- 2.2 xét: 30-11-2009 Khơng cĩ m i nguy an tồn th c ph m đưc phát hi n t vi c s d ng gi ng và gc ghép trong s n xu t cây ăn qu . Gi ng cây ăn qu bao g m h t gi ng, cây ghép. 2.1. Bi n pháp đánh giá, lo i tr và gi m thi u m i nguy 2.1.1. La ch n gi ng cây ăn qu và g c ghép Các gi ng cây ăn qu , cành giâm, g c ghép, m t ghép c n đưc l a ch n t nh ng vưn ươ m, cây m đưc nhân gi ng và tr ng trong mơi tr ưng s ch b nh, khơng virut. Nu cây gi ng đưc s n xu t t i trang tr i thì ng ưi s n xu t c n l ưu ý s d ng hố ch t an tồn đ c p ph n “Hố ch t” trong th c hành s n xu t nơng nghi p t t. Nu cây gi ng đưc mua t bên ngồi c n l a ch n nh ng v ưn ươ m, trang tr i sn xu t cĩ qu n lý t t v vi c s d ng hố ch t. Khơng s d ng gi ng khơng rõ ngu n g c. 2.1.2. Ghi chép thơng tin v gi ng và g c ghép Nu ngu n g c s n xu t t i ch , c n ghi chép l i các thơng tin liên quan đn hố ch t s d ng, lý do s d ng đ đ i chi u trong quá trình s n xu t và đây c ũng là yêu c u b t bu c c a VietGAP. Trong tr ưng h p mua ngồi, c n ghi chép thơng tin liên quan đn ng ưi cung c p, đ c đim c a gi ng và l ưu gi t i trang tr i ph c v cho vi c truy xu t ngu n g c n u ơ nhi m vi rút ho c b t c sai xĩt nào (VD: khơng đúng gi ng) đưc phát hi n. Các thơng tin c n ghi chép và bi u m u cho c hai tr ưng h p đưc nêu trong Ph c l c 1. Bi u m u c n ghi rõ thơng tin v tên và đa ch ng ưi bán, ngày mua, s l ưng, ch ng lo i, tên gi ng và g c ghép (n u cĩ). Bi u m u 2.1: Gi ng và g c ghép cây ăn qu Bi u m u 2.2: Gi ng và g c ghép (mua bên ngồi) S tay áp d ng VietGAP cho cây ăn qu – Phiên b n 1.0 16
Điu kho n Ln sốt xét: VietGAP 01 Ch ươ ng 3. Qu n lý đt Ngày sốt xét: 3.1- 3.4 30-11-2009 Trong Ch ươ ng 1, đánh giá và l a ch n vùng s n xu t đã đưc th c hi n tr ưc khi tr ng cây ăn qu . H ơn n a, do đc đim t nhiên, cây ăn qu th ưng trên cao và rt ít khi ti p xúc tr c ti p v i đt nên m i nguy v VSV th ưng r t th p. S cĩ mt c a đng v t nuơi ho c hoang d i cĩ th gây ơ nhi m cho trái cây t ươ i. Tuy nhiên, đt tr ng cĩ th tr nên ơ nhi m trong quá trình s n xu t do đưc bĩn thêm các hố ch t v t t ư nơng nghi p. Vì v y, trong ch ươ ng này, ng ưi s n xu t c n ph i chú ý ti vi c đánh giá các m i nguy t i đt tr ng xu t hi n trong quá trình th c hành áp d ng VietGAP cho cây ăn qu t i trang tr i. 3.1. Phân tích và nh n d ng m i nguy No. Mi nguy Ngu n Cơ ch /ph ươ ng th c ơ nhi m 1 Hố ch t - S d ng khơng đúng Cây ăn qu cĩ th h p thu t n d ư (Tn d ư c a thu c BVTV, hố ch t d n hố ch t trong đt ho c trái cây thu c BVTV đn t n d ư trong đt cĩ th ti p xúc tr c ti p v i đt và hố cht - X các bao bì ch a đng và do đĩ b ơ nhi m. khác trong đt) khơng h p lý; rị r hố ch t, d u m m t cách ng u nhiên vào đt 2 Kim lo i n ng - S d ng liên t c các lo i Cây ăn qu cĩ th hút các kim (As, Pb, Cd, phân bĩn cĩ hàm l ưng lo i n ng cĩ hàm l ưng cao trong Hg) kim lo i n ng cao đt. - Phác th i t các vùng ph cn 3 Vi sinh v t (Vi - S d ng phân t ươ i ch ưa Trái cây cĩ th b r ơi xu ng m t khu n, virus và qua x lý đt ho c cĩ th ti p xúc tr c ti p vt ký sinh) - Phân c a đng v t nuơi vi đt tr ưc ho c t i th i đim trong khu v c s n xu t và thu ho ch. vùng ph c n 3.2. Bi n pháp đánh giá, lo i tr ho c gi m thi u m i nguy: 3.2.1. Đánh giá c m quan Hàng n ăm ho c tr ưc m i v s n xu t m i c n th c hi n các đánh giá sau đây đi vi vùng/ v ưn tr ng cây ăn qu : • Nguy c ơ ho c kh n ăng xâm nh p c a đng v t nuơi t i trang tr i cây ăn qu . S tay áp d ng VietGAP cho cây ăn qu – Phiên b n 1.0 17
• Nguy c ơ xu t hi n các m i nguy ti m tàng (VD: h th ng rác th i, nơi ch a rác th i, các ho t đng cơng nghi p) gn v ưn cây ăn qu trong th i gian qua • Ng p l t c a v ưn cây ăn qu b i n ưc m t b ơ nhi m. 3.2.2. Phân tích đt Nu nh ng đánh giá v m t c m quan trên cho th y vùng đt tr ng cĩ kh n ăng b ơ nhi m b i nh ng m i nguy thì ph i l y m u đt đ phân tích. M u phân tích cn ph i l y b ng ph ươ ng pháp thích h p, th c hi n b i ng ưi l y m u đưc ch đnh và g i phân tích nh ng phịng phân tích đ n ăng l c và đưc ch đnh. Dư l ưng c a kim lo i n ng trong đt ph i đưc so sánh đi chi u v i ng ưng t i đa cho phép trong Quy t đnh s 99/2008/Q Đ-BNN (Xem Ph l c 2, Bng 1). 3.3. Bi n pháp kh c ph c Trong tr ưng h p phát hi n th y m i nguy hố h c cĩ th d n t i m c ơ nhi m khơng th ch p nh n đưc thì ng ưi s n xu t c n tham kh o m c 1.3 Ch ươ ng 1 S tay này đ bi t các bi n pháp kh c ph c c n th c hi n ho c tham v n ý ki n chuyên gia. 3.4. Xĩi mịn và thối hố đt Khuy n khích nơng dân s d ng các bi n pháp canh tác đ gi m thi u nh ng tác đng c a vi c tr ng cây ăn qu t i mơi tr ưng nh ư xĩi mịn đt ho c r a trơi các ch t dinh d ưng, hố ch t nơng nghi p vào các ngu n n ưc xung quanh s s dng. Ví d : ng ưi s n xu t cĩ th màng ph ni lơng ho c các v t li u h u c ơ đ che ph đ t khi canh tác vùng đt d c. Bi n pháp khác là tr ng nh ng lồi cây ch ng r a trơi và cây ph đ t nh ng vùng đm ho c các khu v c li n k . 3.5. Ki m sốt đng v t nuơi trong nhà và ch ăn th t i trang tr i Các đng v t nuơi trong nhà ho c ch ăn th ngồi v ưn tr ng c n đưc cách ly bng nh ng v t c n thích h p đ khơng cho chúng xâm nh p vào khu v c tr ng cây ăn qu đ c bi t là nh ng lo i qu mà nh ng ph n ăn đưc tr ĩu xu ng g n m t đt ho c ti p xúc v i đ t. Trong tr ưng h p gia súc ho c gia c m đưc nuơi và ch ăn th trong v ưn tr ng lúc cây đã thu ho ch qu ho c nh ng n ơi trâu bị đưc dùng đ cày ho c l y s c kéo, các ho t đ ng này nên k t thúc tr ưc 2 tu n khi cây ăn qu n hoa. Ngồi ra, S tay áp d ng VietGAP cho cây ăn qu – Phiên b n 1.0 18
cn thu gom ho c chơn l p phân gia súc trên b m t v ưn tr ng đ gi m thi u m i nguy. 3.6. Ghi chép l ưu tr h s ơ Các thơng tin liên quan đn đánh giá đ t đai, các bi n pháp kh c ph c và k t qu ph i đưc ghi chép đ y đ . Bi u m u 3.1: Đánh giá đt đai Bi u m u 3.2: Các bi n pháp x lý đ i v i đ t b ơ nhi m S tay áp d ng VietGAP cho cây ăn qu – Phiên b n 1.0 19
Điu kho n Ln sốt xét: VietGAP 01 Ch ươ ng 4. Phân bĩn và ch t bĩn b sung Ngày sốt xét: 4.1- 4.7 30-11-2009 Phân bĩn và ch t bĩn b sung là nh ng v t t ư đu vào r t quan tr ng cho s n xu t cây ăn qu vì chúng cung c p các ch t dinh d ưng đa d ng cho cây tr ng sinh tr ưng, phát tri n. Phân bĩn bao g m phân bĩn vơ c ơ nh ư đm, lân, kaly và phân bĩn h u c ơ. Phân bĩn h u c ơ g m cĩ phân chu ng và các v t ch t h u c ơ qua x lý. Ch t bĩn b sung cho đt (VD: vơi) là ch t cho thêm vào đt v i m c đích ci thi n ch t l ưng và câu trúc đt. 4.1. Phân tích và nh n di n m i nguy STT Mi nguy Ngu n g c Cách th c gây ơ nhi m 1 S t p trung S cĩ m t c a các kim lo i S cĩ m t c a kim lo i n ng mc cao c a nng (đc bi t là cadimi) trong trong phân bĩn và ch t bĩn bĩn các kim lo i các lo i phân bĩn c p th p và b sung s làm t ăng hàm l ưng nng (As, Pb, ch t bĩn b sung nh ư th ch kim lo i n ng trong đt. Cây Cd, Hg, etc.,) cao, phân gia súc, phân , v v. tr ng cĩ th hút các ch t này và tích lu trong s n ph m 2 Vi sinh v t (Vi Phân bĩn và n ưc r i c a đng Ti p xúc tr c ti p c a phân bĩn khu n, virut và vt và con ng ưi khơng đưc hu c ơ ch ưa x lý v i ph n ăn vt ký sinh) x lý ho c x lý ch ưa tri t đ đưc c a trái cây. ch a nhi u vi sinh v t gây bnh. 4.2. Bi n pháp phịng ng a, lo i tr và gi m thi u m i nguy 4.2.1. Đánh giá nguy c ơ ơ nhi m Ph i đánh giá và ghi chép h s ơ c a t t c các nguy c ơ ơ nhi m v hố h c và sinh hc c a phân bĩn và ch t bĩn b sung m i v s n xu t. Đánh giá này cĩ th đưc th c hi n thơng qua vi c phân tích phân bĩn và ch t bĩn b sung đã s d ng và/ho c ki m tra ph n ăn đưc c a trái cây. Nu k t qu cho th y cĩ s ơ nhi m rõ rt t vi c s d ng phân bĩn và ch t bĩn b sung thì c n th c hi n ngay các bi n pháp c n thi t đ gi m thi u nguy c ơ ơ nhi m. Ghi chép l i đy đ thơng tin v quá trình x lý, hành đng kh c ph c đ gi m thi u nguy c ơ. Ng ưi s n xu t cĩ th tham chi u ng ưng t i đa cho phép c a kim lo i n ng cĩ trong phân bĩn t i Quy t đnh s 100/2008/Q Đ-BNN ngày 15/10/2008 quy đnh v s n xu t, kinh doanh và s d ng phân bĩn Vi t Nam. S tay áp d ng VietGAP cho cây ăn qu – Phiên b n 1.0 20
4.2.2. Mua và ti p nh n phân bĩn và ch t bĩn b sung Ph i l a ch n phân bĩn và ch t bĩn b sung cĩ th gi m thi u đưc nguy c ơ v các m i nguy hố h c và sinh h c. Ch mua và ti p nh n phân bĩn và ch t bĩn b sung tuân th ng ưng t i đa cho phép v d ư l ưng kim lo i n ng và m c t p ch t th p nh t cho s n xu t cây ăn qu . Đi v i phân bĩn th ươ ng m i, ch mua và s dng các lo i phân bĩn đã cĩ trong danh m c phân bĩn đưc phép s n xu t và kinh doanh Vi t Nam đưc B Nơng nghi p và Phát tri n nơng thơn ban hành. Khơng mua phân bĩn khơng rõ ngu n g c ho c các lo i phân bĩn khơng cĩ bao bì nhãn mác ho c nhãn g c. Khơng s d ng phân gia súc ch ưa qua x lý và các lo i ch t th i h u c ơ khác (VD: tàn d ư th c v t) cho s n xu t cây ăn qu vì chúng cĩ th ch a các lo i n m b nh và VSV. Nên l a ch n các lo i phân bĩn h u c ơ đã qua x lý (VD: hoai) đ gi m ho c gi m thi u nguy c ơ ơ nhi m vi sinh cĩ trong phân t ươ i ho c các lo i phân t nhiên khác. Trong ph m vi cĩ th , ng ưi s n xu t khi mua và ti p nh n phân đng v t và các nguyên li u h u c ơ khác đã qua x lý đ gi m các ch t gây ơ nhi m hố h c và sinh h c c n thu th p các thơng tin bng văn b n t nhà cung cp nĩi v ngu n g c, ph ươ ng pháp x lý, các ki m tra đã th c hi n và k t qu . Cn l p h s ơ ghi chép các thơng tin v phân bĩn và ch t bĩn b sung nh ư ngu n gc, tên phân, ngày mua và s l ưng. Thơng tin này cĩ th là hố đơ n bán hàng nu đã cĩ đy đ thơng tin yêu c u. 4.2.3. Bo qu n và v n chuy n phân bĩn và ch t bĩn b sung Tt c phân bĩn h u c ơ, vơ c ơ và ch t bĩn b sung ph i đưc ch t tr và b o qu n điu ki n khơ thống, khơng làm ơ nhi m t i các v t t ư nơng nghi p khác (VD: thu c BVTV, cây tr ng, v t d ng thu ho ch và c qu t ươ i đã thu ho ch và đĩng gĩi. Phân chu ng và các v t li u h u c ơ khác c n đưc l ưu tr n ơi riêng bi t v i các lo i phân bĩn khác, khơng gây ơ nhi m cho ngu n n ưc và vùng s n xu t. N u phát hi n cĩ nguy c ơ ơ nhi m lên khu v c sn xu t li n k ho c ngu n n ưc, ph i th c hi n các bi n pháp kh c ph c (VD: ki m sốt ch rị r ) đ gi m thi u nguy cơ. 4.2.4. X lý phân chu ng và các v t ch t h u c ơ khác t i trang tr i Nu x lý phân đng v t ho c các ch t h u c ơ khác t i ch , ng ưi sn xu t ph i th c hi n quy trình x lý thích h p (VD: , làm khơ b ng h ơi nĩng, làm khơ b ng nng) cho th y các quy trình này cĩ th lo i b m m b nh s n ph m cu i cùng (Phân ). N ơi x lý phân chu ng ph i đưc xây d ng cách xa n ơi s n xu t và n ơi S tay áp d ng VietGAP cho cây ăn qu – Phiên b n 1.0 21
ch ưa sn ph m thu ho ch, đm b o ng ăn ng a đưc n ưc th i t phân chu ng và ch t h u c ơ khơng ch y ra và gây ơ nhi m mơi tr ưng. Các thơng tin v quá trình x lý, s l ưng, ngày x lý ph i đưc ghi chép trong h s ơ ho c s ghi chép. 4.2.5. S d ng phân bĩn Mc dù vi c s d ng phân bĩn h u c ơ trong s n xu t cây ăn qu cĩ ít nguy c ơ gây ơ nhi m nh ưng phân c n đưc bĩn tr c ti p xu ng đt ho c kt h p sao cho phân bĩn khơng cĩ nguy c ơ ti p xúc v i ph n ăn đưc c a trái cây ho c r a trơi. Đ gi m thi u nguy c ơ ơ nhim (lên trái cây và mơi tr ưng), phân h u c ơ ph i đưc bĩn t i thi u 60 ngày tr ưc khi thu ho ch ho c tr ưc n hoa ít nh t 2 tu n. Th i gian thích h p nh t đ áp d ng phân bĩn h u c ơ là ngay sau khi v thu ho ch k t thúc b i vì đây là th i đim t t nh t đ tránh cho qu ti p xúc v i phân và đây cũng là th i gian cho ng ưi s n xu t d n d p v sinh v ưn tr ng, đn t a và bĩn phân c i t o đt tr ng cho v m i. Đi v i phân bĩn vơ c ơ, t ng li u l ưng phân bĩn ch a đm ph i đưc áp d ng đng th i v i nhu c u dinh d ưng c a t ng lo i cây tr ng và th i k ỳ sinh tr ưng, tránh bĩn quá m c. Bĩn quá nhi u phân urê ho c phân ch a đm ho c bĩn quá mu n cĩ th làm cho cây tr ng h p thu quá m c nitrat và tích lu vào s n ph m. Vi c này khơng nh ng làm gi m ch t l ưng c a qu t ươ i mà cịn gây ơ nhi m mơi tr ưng. Chi ti t c a vi c s d ng phân bĩn và ch t bĩn b sung nh ư ngày bĩn phân, tên ca lo i phân bĩn, ph ươ ng pháp bĩn và tên c a ng ưi bĩn ph i đưc ghi chép và lưu gi trong h s ơ. 4.2.6. Bo d ưng, s d ng và v sinh d ng c Dng c bĩn phân và ch t bĩn b sung ph i đưc gi trong điu ki n ho t đng t t và s ch s sau khi s d ng. Các d ng c liên quan đn đnh l ưng ho c cân phân cn đưc hi u ch nh ít nh t m i n ăm m t l n b i nhân viên k thu t. D ng c dùng đ phân, ch a phân và bĩn phân h u c ơ khơng đưc s d ng cho các vi c khác vì làm nh ư v y cĩ th dn đn nguy c ơ ti p xúc v i qu t ươ i. 4.3. Ghi chép thơng tin Bi u m u 4.1: Mua và ti p nh n phân bĩn và ch t bĩn b sung Bi u m u 4.2: S d ng phân bĩn và ch t bĩn b sung S tay áp d ng VietGAP cho cây ăn qu – Phiên b n 1.0 22
Quy ph m th c hành chu n đi v i Phân bĩn và ch t bĩn b sung (SOP 1) SOP 1.1. Mc đích Quy trình th c hành chu n (SOP) này nh m m c đích mơ t rõ h ơn các yêu c u ca VietGAP và các b ưc c n thi t đ mua và ti p nh n đúng phân bĩn, l ưu kho bo qu n đúng ph ươ ng pháp và áp d ng đúng các ch t bĩn b sung, phân h u c ơ và phân vơ c ơ nh ư là dưng ch t cho cây tr ng trong s n xu t trái cây an tồn. SOP 1.2. Ph m vi SOP này bao g m các th c hành c n thi t đ mua, ti p nh n, l ưu kho, b o qu n, x lý, áp d ng phân bĩn hu c ơ, vơ c ơ và ch t bĩn b sung t i trang tr i bao g m: vưn tr ng, nhà l ưi và nhà kính nh m làm gi m thi u nguy c ơ lây nhi m vi sinh vt và hố ch t đi qu t ươ i. SOP 1.3. Trách nhi m Ng ưi s n xu t cĩ trách nhi m mua và nh n phân bĩn và ch t bĩn b sung. Cơng nhân/ ng ưi lao đng th c hi n cĩ trách nhi m b o qu n, x lý và s d ng các vt tư nơng nghi p đu vào theo yêu c u c a các SOPs. Ng ưi s n xu t c ũng cĩ trách nhi m đm b o r ng nh ng nhi m v do lao đng/cơng nhân th c hi n ph i đưc tri n khai theo SOPs. Đi v i nh ng trang tr i ho t đng quy mơ nh , t t c các cơng vi c liên quan cĩ th đưc th c hi n b i chính ng ưi s n xu t. SOP 1.4. Tn xu t Khơng cĩ t n su t c đnh đưc đt ra tuy nhiên các ho t đng s th c hi n theo SOPs. SOP 1.5. Trình t SOP 1.5.1. Mua • Ng ưi s n xu t ch mua phân bĩn và ch t bĩn b sung đưc c p phép theo danh m c phân bĩn đưc phép sn xu t và s d ng t i Vi t Nam. • Khi mua và l a ch n phân hu c ơ t cơng ty cung ng, ng ưi s n xu t c n yêu c u phân hu cơ đã qua x lý đ đm b o các ngu n gây b nh đã đưc gi m t i m c khơng gây h i cho s c kho con ng ưi và mơi tr ưng và khơng ph i là ngu n g c lây nhi m c a hố ch t (ví d nh ư kim lo i n ng) ho c v t lý (nh ư: kính). S tay áp d ng VietGAP cho cây ăn qu – Phiên b n 1.0 23
• Khi mua ho c l a ch n phân h u c ơ ch ưa đưc x lý (nh ư: phân chu ng ho c các ch t th i h u c ơ khác) t đơ n v cung ng thì ng ưi s n xu t ph i nh n th c đưc nguy c ơ vi sinh v t cĩ trong phân và c n ph i áp d ng ph ươ ng pháp phân thích h p đ làm gi m các m m b nh t i m c khơng đe do t i s c kho con ng ưi và mơi tr ưng. Đ bi t thêm quy trình chi ti t cĩ th tham kh o Quy ph m th c hành chu n đi v phân. SOP 1.5.2. Ti p nh n • Ngay sau khi nh n phân bĩn và các ch t bĩn b sung, ng ưi s n xu t c n ph i n m rõ v các v t t ư nơng nghi p đu vào đã mua. • Ng ưi s n xu t c ũng c n ph i ki m tra b ng m t xem li u phân bĩn cĩ kh năng b lây nhi m hay khơng. SOP 1.5.3. Bo qu n và m t s thao tác khác Ng ưi s n xu t ho c cơng nhân/ng ưi lao đng đưc phân cơng c n ph i đm b o đưc nh ng điu sau: • Phân bĩn và ch t bĩn b sung đưc b o qu n nh ng n ơi phù h p đ tránh lây nhi m cho các vt t ư nơng nghi p đu vào (nh ư: thu c b o v th c v t và gi ng), các thùng đng s n ph m thu ho ch, qu đã thu ho ch và đĩng gĩi. • Phân bĩn h u c ơ, vơ c ơ và các ch t bĩn b sung c n đưc b o qu n trong mơi tr ưng khơ ráo và đ cách khu v c sn xu t ít nh t 5m. Cĩ th b o qu n b ng cách che ch n, t m ch n ho c ph lên các vt t ư nơng nghi p bng v i nh a ho c đ nh ng n ơi cĩ mái che. Đ gi m nguy c ơ nhi m chéo, phân bĩn h ũu c ơ ph i đưc đ riêng, tách bi t v i phân bĩn vơ c ơ và các ch t bĩn b sung ho c đ khu v c khác. • Khơng đ phân h u c ơ và phân vơ c ơ g n v i gi ng n ưc ho c ngu n n ưc mt. Trong tr ưng h p b đ, rị r c n ph i làm xét nghi m n ưc đ đánh giá m c đ lây nhi m. • Các lo i phân bĩn và ch t bĩn b sung buơn bán th ươ ng m i c n ph i cĩ nhãn mác phù h p, rõ ràng và d đc. • Phân h u c ơ c n đưc x lý và v n chuy n c n th n đ tránh các r i ro lây nhi m sang s n ph m, ví d : khơng v n chuy n phân t ươ i và phân h u c ơ ch ưa đưc x lý b ng các ph ươ ng ti n khơng đưc che ph trong th i ti t giĩ và trên các tuy n đưng sát v i nh ng cánh đng s p đưc thu ho ch trong kho ng 2 tu n n a. SOP 1.5.4. S d ng phân bĩn S tay áp d ng VietGAP cho cây ăn qu – Phiên b n 1.0 24
Ng ưi s n xu t và cơng nhân/ ng ưi lao đng đưc phân cơng ph i đm b o: • Ch s d ng phân bĩn và ch t bĩn b sung đáp ng đ các điu ki n mua nêu trên. • Ch s d ng phân bĩn và ch t bĩn b sung khi c n thi t. S d ng l ưng các vt t ư nơng nghi p đu vào theo yêu c u dinh d ưng c a cây tr ng. • Nu cĩ th nên tr n phân bĩn, ch t bĩn b sung v i đt ngay sau khi bĩn • Khơng bĩn phân h u c ơ và phân tr n trên ph n ng n c a cây tr ng. • Bĩn phân h u c ơ ít nh t 60 ngày tr ưc khi thu ho ch và ít nh t 2 tu n tr ưc khi ra hoa. • Nu cĩ s d ng d ng c bĩn phân, c n điu ch nh, b o d ưng và v sinh dng c h p lý. • Ngay sau khi s d ng phân bĩn và ch t bĩn b sung, c n v sinh s ch s các d ng c đ phịng tránh lây nhi m t các vt t ư nơng nghi p đu vào vi các s n ph m đã thu ho ch. • Khơng s d ng phân bĩn và ch t bĩn b sung khi điu ki n ch ưa thích h p (ví d : khi đt cịn quá ưt ho c trong nh ng ngày m ưa đ tránh phân bĩn và các ch t bĩn b sung cĩ th gây ơ nhi m ngu n n ưc m t và gi ng nưc). • Khơng bĩn phân h u c ơ vào nh ng ngày cĩ giĩ, đc bi t là đi v i nh ng đng ru ng g n v i nh ng ru ng đang tr ng ho c s p thu ho ch. • Cơng nhân, nơng dân x lý phân t ươ i, phân h u c ơ và ch t bĩn b sung khơng nên đi vào nh ng ru ng đang trong giai đon s n xu t n u khơng đm b o v sinh nh ư: ch ưa v sinh giày ng, qu n áo và tay. SOP 1.6. Ghi chép và l ưu h s ơ Ng ưi x n xu t c n ph i ghi chép v phân bĩn và ch t bĩn b sung và l p thành h s ơ v quá trình s d ng các vt t ư nơng nghi p đu vào này. Mi xem tham kh o các thơng tin c n thi t và các bi u mu ghi chép trong Ph l c 1, Biu m u 4.1 và Bi u m u 4.2. T t c các thơng tin ph i l ưu gi thành h s ơ trong vịng ít nh t 2 n ăm. S tay áp d ng VietGAP cho cây ăn qu – Phiên b n 1.0 25
Quy ph m th c hành chu n v phân bĩn h u c ơ t i trang tr i (SOP 2) SOP 2.1. Mc đích Mc đích c a SOP này là mơ t các quy trình thích h p cho vi c phân h u c ơ (VD: phân đng v t, rác th i h u c ơ sau thu ho ch, r ơm, lá ). Quy ph m này đưc xây d ng là nh m gi m thi u nguy c ơ ơ nhi m sinh h c cho cây ăn qu . SOP 2.2. Ph m vi Quy ph m th c hành này bao g m các b ưc phân chu ng và các ch t h u c ơ t i trang tr i nh m gi m thi u nguy c ơ ơ nhi m sinh h c t i cây ăn qu . Quy ph m này mơ t các b ưc đ ghi chép s li u nh m đm b o r ng ch t l ưng c a phân đáp ng tiêu chí v m m b nh. Ph m vi c a quy ph m này khơng bao g m quá trình phân, l ưu gi và áp d ng phân bĩn h u c ơ. Vi c s d ng và b o qu n phân bĩn h u c ơ đưc th hi n chi ti t Quy ph m th c hành chu n v s d ng phân bĩn và ch t bĩn b sung. SOP 2.3. Trách nhi m Ng ưi s n xu t ch u trách nhi m mua các nguyên li u phân bĩn h u c ơ (phân chu ng, ch t th i h u c ơ sau thu ho ch, r ơm r , lá, v v ), ch t ho t hố, vơi và ti p nh n chúng. Cơng nhân/ ng ưi lao đng đưc phân cơng ch u trách nhi m cho vi c b o qu n, v n chuy n, thao tác phân và các nguyên li u phân bĩn khác cho ti s n ph m cu i (t c là phân ) trong quy ph m này. Ng ưi s n xu t c ũng ch u trách nhi m đm b o r ng các nhi m v th c hi n b i nh ng cơng nhân/ lao đng đưc phân cơng đưc tri n khai theo đúng quy ph m. Đi v i nh ng trang tr i nh , m i cơng vi c cĩ th đưc th c hi n b i chính ng ưi s n xu t. SOP 2.4. Tn xu t Khơng cĩ t n su t c đnh đưc đt ra tuy nhiên các ho t đng s th c hi n theo SOPs và ph ươ ng pháp phân s d ng. SOP 2.5. Trình t SOP 2.5.1. Các v n đ liên quan đn phân • Ph ươ ng pháp phân l a ch n c n cĩ b ng ch ng gi m thi u đưc m m bnh t i m c khơng gây h i cho s c kho con ng ưi và mơi tr ưng. Ng ưi sn xu t cĩ th tham v n ý ki n chuyên gia n u nghi ng v tính hi u qu ca ph ươ ng pháp đang s d ng. S tay áp d ng VietGAP cho cây ăn qu – Phiên b n 1.0 26
• Ph i bi t đưc nguy c ơ ơ nhi m sinh h c liên quan ti nguyên li u h u c ơ và l a ch n ph ươ ng pháp phân thích h p đ gi m thi u m m b nh • Tt c các ho t đng phân (VD: chu n b ch phân, cơng th c ph i tr n, đo phân, thống khí ) ph i đt đưc theo yêu c u c a ph ươ ng pháp ho c theo t ư v n c a chuyên gia trong l ĩnh v c. • Nhi t đ và đ m ph i đưc theo dõi theo ph ươ ng pháp phân ho c theo tư v n c a chuyên gia trong l ĩnh v c. • Thơng tin v hàm l ưng các ch t liên quan đn dinh d ưng cây tr ng nh ư t l NPK trong s n ph m phân cu i cùng c n đưc bi t đn. B i vì thơng s này cĩ th đt đưc theo cơng th c phân ho c phân tích thành ph n nguyên li u trong phân . Thơng tin này r t quan tr ng đi v i hàm l ưng ni-tơ vì chúng liên quan m t thi t đn m c đ nitrat trong trái cây. SOP 2.5.2. Các v n đ liên quan t i mơi tr ưng và ơ nhi m • Nơi ch a phân chu ng và phân c n đưc b trí cách ly nh m ng ăn ng a lây nhi m cho các v t t ư nơng nghi p khác, ngu n n ưc, s n ph m, d ng c thu ho ch, qu đã thu ho ch và đĩng gĩi. Kho ng cách khuy n cáo t i thi u t 30 đn 60 m t khu v c phân t i t t c các ngu n n ưc (gi ng khoan, su i, h ch a, ao, sơng, kênh ) • Nơi phân và n ơi ch a nguyên li u thơ cho phân c n đưc b trí đ gi m thi u mùi phân, mùi nguyên li u thơ trong quá trình phân t i n ơi c a trang tr i ho c khu dân c ư xung quanh. Kho ng cách khuy n cáo t i thi u gi a n ơi ch a phân , nguyên li u thơ t i khu dân c ư là t 60 đn 150 m. Kho ng cách này c ũng tu ỳ thu c vào h ưng giĩ và các v t c n v t lý. • Cn thi t k các b ch a, b ng ăn nh ng n ơi ch a phân ho c x lý phân đ đm b o ng ăn ng a đưc nh ng nguy c ơ ơ nhi m t vi c rị r , r a trơi, phát tán qua giĩ t n ơi ch a và phân. Các bi n pháp ng ăn ch n này cĩ th là b bê tơng, thùng ho c h đào. C th nh ư phân ho c ch a phân trong các t m bê tơng ho c các h cĩ b bào đt sét xung quanh cĩ th gi m đưc nguy c ơ ch y ho c rị r . • Chú ý gi m thi u nguy c ơ lây nhi m chéo gi a các nguyên li u thơ đu vào vi phân đã x lý. • Phân ph i đưc l u tr nh ng n ơi phù h p. Xem SOP v phân bĩn và cht bĩn b sung đ bi t thêm thơng tin v quy trình tr phân và v n chuy n. • Trong tr ưng h p b đ phân vào ngu n n ưc thì c n ph i ki m tra ch tiêu ơ nhi m vi sinh c a ngu n n ưc đ đánh giá m c đ ơ nhi m S tay áp d ng VietGAP cho cây ăn qu – Phiên b n 1.0 27
SOP 2.5.3. V sinh • Khi cơng c đưc s d ng trong quá trình đo phân, phân ho c nguyên li u c n ph i đưc c r a và v sinh s ch s tr ưc khi s d ng khu v c sn xu t. • Các cơng nhân, lao đng t i trang tr i th c hi n phân và các thao tác khác ti p xúc v i nguyên li u phân c n đưc v sinh s ch s (VD: r a s ch tay, qu n áo, ng ) tr ưc khi sang v ưn cây. SOP 2.6. Ghi chép và l ưu tr h s ơ Ng ưi s n xu t ph i ghi chép và l ưu tr h s ơ v quá trình phân. Thơng tin ghi chép c n cĩ t i thi u nh ng m c sau: • Cơng th c ph i tr n, nguyên li u làm phân (các nguyên li u h u c ơ, ch t ho t hố, vơi, v.v ) và thơng s t ươ ng đi v đ m lúc b t đu phân. • Ngày b t đu phân. • Ngày và gi ki m tra nhi t đ trong đng . • Ng ưi th c hi n phân và ch ký. • Person responsible fort the composting and his or her signature • Quan sát cĩ nh ng hi n t ưng b t th ưng nào và bi n pháp kh c ph c đã th c hi n. S tay áp d ng VietGAP cho cây ăn qu – Phiên b n 1.0 28
Điu kho n Ln sốt xét: VietGAP 01 Ch ươ ng 5. Ngu n n ưc Ngày sốt xét: 5.1- 5.4 30-11-2009 Nưc s d ng cho m c đích nơng nghi p là n ưc dùng cho quá trình tr ng tr t nh ư n ưc thu l i, n ưc t ưi k t h p phân bĩn và n ưc hồ thu c BVTV N ưc cịn s d ng đ c r a d ng c và v t li u đĩng gĩi. Nưc dùng cho làm s ch trái cây và v sinh cá nhân th ưng là nh ng lo i n ưc máy, n ưc gi ng khoan. Ch ương này s t p trung vào n ưc s d ng đ s n xu t, các lo i n ưc khác nh ư nưc r a s n ph m s đưc trình bày trong S tay s ơ ch rau qu (GMP). 5. 1. Phân tích và nh n d ng m i nguy TT. Mi nguy Ngu n Cơ ch lây nhi m 1 Hố h c + Hố ch t (hố ch t BVTV và các hố + T ưi n ưc b ơ nhi m (hố ch t, ch t khác) b đ , rị r ho c b r a trơi tr c ti p vào các ph n ăn thu c BVTV, vào ngu n n ưc ch y t các vùng lân đưc g n ngày thu ho ch. kim lo i cn đ n vùng s n xu t. + R a s n ph m b ng nng) + N ưc m t t sơng, su i cĩ th b nưc b ơ nhi m. nhi m b n hĩa h c (thu c t n d ư, kim + Cây h p th qua b r lo i n ng do ch y qua khu cơng nghi p, nưc tưi b ơ nhi m kim bãi rác ho c khu v c ơ nhi m t n d ư lo i n ng và tích lu hĩa ch t. trong các ph n ăn đưc + N ưc gi ng khoan cĩ th b ơ nhi m ca trái cây. kim lo i n ng đ c bi t là Asen (As), Th y ngân (Hg), Chì (Pb), Cadimi (Cd). 2 Các sinh v t + N ưc t sơng, su i cĩ th b nhi m vi + Ti p xúc ph n ăn đưc gây b nh (vi sinh v t gây b nh n u ch y qua khu v c ca trái cây v i: (i) nưc khu n, vi chu ng tr i ch ăn nuơi, ch ăn th gia súc, tưi b ơ nhi m VSV g n rút, ký sinh) khu ch a rác th i sinh ho t ho c khu ngày thu ho ch (ii) nưc dân c ư. b ơ nhi m vi sinh trong + N ưc m t t các ao, h cĩ th b ơ quá trình làm s ch s n nhi m t xác ch t, phân c a chim, ph m. chu t, gia súc . + N ưc t các gi ng khoan cĩ th b ơ nhi m vi sinh v t do quá trình r a trơi t các khu v c ơ nhi m. + N ưc b ơ nhi m t ngu n nưc th i ch ưa qua x lý 5.2. Bi n pháp đánh giá, lo i tr và gi m thi u m i nguy 5.2.1. Đánh giá ngu n n ưc 5.2.1.1. Ki m tra và đánh giá S tay áp d ng VietGAP cho cây ăn qu – Phiên b n 1.0 29
Ngu n n ưc s d ng s n xu t cây ăn qu ch y u là n ưc m t (VD: sơng, su i, kênh m ươ ng, h ch a, h ao t nhiên .) ho c t ngu n n ưc ng m. Chúng cĩ th b ơ nhi m VSV ho c hố ch t (bao g m c kim lo i n ng). N ưc m t và n ưc ng m cĩ th b ơ nhi m VSV do g n v i khu v c ch ăn nuơi, b ch a rác th i, đ ng phân ho c g n n ơi đơng dân c ư sinh s ng. T ươ ng t , ơ nhi m hố h c cĩ th lây nhi m t khu cơng nghi p, n ơi chơn l p rác th i ho c các ho t đ ng nơng nghi p gây phát th i hố ch t vào ngu n n ưc (VD: phun thu c hố h c ho c xúc r a dng c phun thu c. Đánh giá chung, n ưc m t cĩ nguy c ơ ơ nhi m cao h ơn n ưc ng m b i vì ngu n gây ơ nhi m cĩ th t n ơi xa ch y t i ho c vi c ki m sốt các ngu n gây ơ nhi m cĩ th khơng th c hi n đưc. Vi c đánh giá các m i nguy ph i đưc th c hi n đ i v i m i ngu n n ưc, h th ng d n n ưc các cơng trình ch a n ưc tu ỳ theo m c đích s d ng. Nh ng m i nguy ti m tàng c n đưc chú ý g m: s cĩ m t c a đ ng v t ch ăn th g n ngu n nưc c p; s xâm nh p khơng cĩ ki m sốt c a đ ng v t nuơi ho c hoang dã; ch a phân chu ng khơng đúng cách; các ho t đ ng cơng nghi p; ng p úng, r a trơi ho c rị r c a các hố ch t nơng nghi p, cơng nghi p ra trơi; h th ng rác th i ho c n ưc th i hơi th i g n ngu n n ưc ho c b t c ngu n gây ơ nhi m nào đưc phát hi n. Nghiêm c m s d ng n ưc c ng và n ưc th i ra t các khu cơng nghi p, b nh vi n, chu ng tr i ch ăn nuơi, lị gi t m gia súc gia c m, n ưc phân ch ưa x lý đ tưi cho cây ăn qu . 5.2.1.2. Phân tích n ưc Nu ngu n n ưc cĩ nguy c ơ ơ nhi m c n th c hi n đánh giá và phân tích ch t lưng. Th c t cho th y khơng th th c hi n phân tích cho m i lo i vi khu n mà ch nên phân tích lo i vi khu n E.coli – ch th t t nh t đ đánh giá m c đ ơ nhi m ngu n n ưc. Mu n ưc c n đưc l y đúng ph ươ ng pháp b i ng ưi l y m u đưc ch đ nh và gi t i phịng ki m nghi m cĩ đ n ăng l c đ phân tích. Ph i đánh giá d l ưng kim lo i n ng cĩ trong n ưc t ưi theo ng ưng t i đa cho phép ban hành t i Quy t đ nh s 99/2008/Q Đ-BNN (Ph l c 2). Ngồi ra, nhà s n xu t cĩ th tham kh o TCVN 6773: 2000 v ch tiêu VSV đi v i tiêu chu n ch t lưng n ưc thu l i. S tay áp d ng VietGAP cho cây ăn qu – Phiên b n 1.0 30
Đi v i n ưc đùng đ làm s ch, r a thi t b , d ng c ho c làm s ch v t li u đĩng gĩi, v sinh cá nhân c n đ t tiêu chu n n ưc sinh ho t ban hành t i quy chu n k thu t qu c gia QCVN 02: 2009/BYT. 5.2.2. S d ng n ưc 5.2.2.1. S d ng n ưc t ưi Nguy c ơ ơ nhi m VSV đ i v i các lo i cây tr ng trên cao và khi ăn th ưng bĩc v nh ư cây ăn qu là th p n u trái cây khơng tr c ti p ti p xúc v i n ưc. Tuy nhiên, cây tr ng s tr nên b ơ nhi m n u n ưc tưi ti p xúc tr c ti p v i ph n ăn đưc c a trái cây. Vì v y c n ch n ph ươ ng pháp t ưi thích h p đ n ưc t ưi khơng ti p xúc tr c ti p v i qu nh ư t ưi rãnh, t ưi nh gi t, t ưi ng m vì làm nh ư v y s gi m nguy c ơ ti p xúc c a n ưc v i trái cây. Các cách t ưi này th c s an tồn đi v i cây ăn qu thân g và các cây dây leo b i vì qu m c m t cách t nhiên cách xa m t đ t. 5.2.2.2. Nưc dùng đ phun xt Nưc dùng cho vi c s d ng thu c BVTV và phân bĩn hồ tan trong n ưc khơng đưc ch a các tác nhân gây ơ nhi m sinh h c ng ưng cĩ th làm m t an tồn c a trái cây t ươ i. C n l a ch n ngu n n ưc cho các m c đích trên v i yêu c u ch t lưng ph i đáp ng tiêu chu n n ưc s ch c a Vi t Nam nh t là khi s d ng đ phun xt tr c ti p v i trái cây ho c c n th i đim thu ho ch. 5.2.2.3. Nưc dùng trong thu ho ch và sau thu ho ch Nưc s d ng trong và sau thu ho ch bao g m n ưc r a qu , d ng c và làm s ch vt li u đĩng gĩi ho c v sinh cá nhân b t bu c ph i đáp ng tiêu chu n n ưc s ch ti quy chu n k thu t qu c gia ban hành t i QCVN 02:2009/BYT. Chi ti t tham kh o s tay h ưng d n th c hành s ơ ch t t GMP. 5.3. Bi n pháp kh c ph c đ i v i n ưc b ơ nhi m VSV Nu n ưc s d ng trong quá trình s n xu t, pha thu c phun ho c s d ng trong và sau thu hoach khơng đáp ng tiêu chu n thì ph i đưc thay th b ng n ưc khác an tồn ho c ph i đưc x lý b ng các bi n pháp k thu t và cho k t qu đ m b o ch t l ưng theo quy đnh. Đ ng th i ghi l i ph ươ ng pháp x lý và k t qu phân tích (tham kh o SOP n ưc s d ng trong nơng nghi p). S tay áp d ng VietGAP cho cây ăn qu – Phiên b n 1.0 31
Nưc b ơ nhi m VSV cĩ th đưc x lý b ng ph ươ ng pháp kh trùng v i nh ng hố ch t đưc phép s d ng n u khơng tìm đưc ngu n n ưc an tồn khác thay th . Lo i hố ch t x lý nên th m kh o ý ki n c a cán b k thu t. 5.4. Bi n pháp kh c ph c đ i v i n ưc b ơ nhi m hố h c Trong tr ưng h p n ưc t ưi b ơ nhi m kim lo i n ăng và v ưt ng ưng t i đa cho phép (Ph l c 2, B ng 2) thì c n phân tích ch t l ưng qu t ươ i đ ki m ch ng xem dư l ưng trong qu cĩ v ưt ng ưng t i đa cho phép nh ư nêu trong Quy t đ nh s 99. N u k t qu phân tích d ư l ưng trên qu cho th y v ưt ng ưng thì c n ph i thay ngu n n ưc t ưi khác và ph i thu h i s n ph m trên th tr ưng ngay l p t c. Khi xu t kh u qu t ươ i sang các n ưc c n ph i ki m tra ng ưng d ư l ưng t i đa cho phép c a s n ph m c a n ưc nh p kh u S tay áp d ng VietGAP cho cây ăn qu – Phiên b n 1.0 32
Quy ph m th c hành chu n đi v i n ưc dùng trong nơng nghi p (SOP 3) SOP 3.1. Mc đích Mc đích c a quy ph m th c hành chu n này nh m h ưng d n ng ưi s n xu t tuân th quy đnh c a Vi t Nam v ch t l ưng n ưc t ưi, n ưc s d ng trong pha ch thu c b o v th c v t và phân bĩn, n ưc r a s n ph m và thi t b , d ng c t i trang tr i. SOP 3.2. Ph m vi Quy ph m d ưi đây mơ t các th c hành đ gi m thi u r i ro ơ nhi m vi sinh, hố hc trong rau, qu t ươ i. Quy ph m này c ũng bao g m các th c hành t t đ gi m thi u r i ro ơ nhi m trong khi t ưi. Các th c hành khác v s d ng n ưc t i trang tr i đưc nêu trong các quy ph m th c hành chu n khác nh ư SOP v phân bĩn và ch t ph gia, SOP v thu ho ch, đĩng gĩi và b o qu n s n ph m, SOP v v sinh thi t b , d ng c , thùng ch a, khu v c đĩng gĩi và b o qu n s n ph m. SOP 3.3. Trách nhi m th c hi n • Ng ưi qu n lý ho c nhân viên k thu t đưc giao th c hi n quy ph m này cĩ trách nhi m nh n d ng, đánh giá và l y m u ki m tra ch t l ưng mi ngu n n ưc s d ng t i trang tr i. Ngồi ra, nhà s n xu t ho c nhân viên/ ng ưi đưc giao nhi m v ph i ki m tra tình tr ng k t c u c a gi ng n ưc. Cu i cùng là c n ph i bo d ưng h th ng cung c p n ưc t i trang tr i. • Nu n ưc c n ph i x lý thì nhà s n xu t ch mua s d ng nh ng nguyên li u/ hố ch t x lý đưc phép. Nhà s n xu t ho c nhân viên đưc giao nhi m v ph i s d ng hố ch t theo ch d n và ki m sốt n ng đ c a các ch t đĩ trong n ưc. • Đi v i nh ng nơng dân s n xu t nh , h c n th c hi n t t c các nhi m v trên. SOP 3.4. Tn su t: • Đnh k ỳ 1 l n/n ăm, ng ưi qu n lý ho c nhân viên k thu t ph i kh o sát, đánh giá ngu n n ưc. • Đnh k ỳ 1 l n/n ăm, ng ưi qu n lý ho c nhân viên k thu t ph i ki m tra tình tr ng k t c u c a gi ng n ưc và th c hi n hành đng kh c ph c n u cn gi ng tr l i bình th ưng • Đnh k ỳ 2 l n/n ăm, ng ưi qu n lý ho c nhân viên k thu t ph i l y m u ki m tra ch t l ưng ngu n n ưc v các ch tiêu vi sinh ho c hĩa h c, thơng S tay áp d ng VietGAP cho cây ăn qu – Phiên b n 1.0 33
th ưng l y m u ki m tra m t l n vào mùa m ưa và m t l n vào mùa khơ. • Ít nh t m i tháng m t l n, ng ưi qu n lý ho c nhân viên k thu t ph i ki m tra h th ng cung c p n ưc và th c hi n b o d ưng (n u c n). • Ng ưi qu n lý ho c nhân viên k thu t ph i ki m tra th ưng xuyên n ng đ hĩa ch t x lý n ưc và duy trì, b o d ưng h th ng x lý n ưc. SOP 3.5. Trình t SOP 3.5.1. Xác đnh ngu n n ưc Ng ưi qu n lý ho c nhân viên k thu t ph i đm b o: • Xác đnh c th ngu n n ưc và m c đích s d ng ngu n n ưc t i trang tr i, ví d : ngu n n ưc m t, n ưc ng m dùng đ t ưi, n ưc t h th ng c p nưc dùng đ r a s n ph m. • Xác đnh ngu n n ưc th i khơng qua x lý ho c ngu n n ưc th i t khu cơng nghi p, b nh vi n, khu nhà dân, trang tr i gia súc, lị m , nhà v sinh cĩ th gây ơ nhi m t i khu v c s n xu t. Khơng đưc s d ng nh ng ngu n nưc này làm n ưc t ưi, n ưc pha ch thu c b o v th c v t, phân bĩn ho c n ưc r a trái cây t ươ i. • Ghi chép t t c nh ng thay đi đi v i nh ng ngu n n ưc hi n t i và b sung ngu n n ưc mi. SOP 3.5.2. Đánh giá ngu n n ưc Ng ưi qu n lý ho c nhân viên k thu t c n đánh giá các m i nguy sau đây cĩ th xy ra đi v i các ngu n n ưc s d ng t i trang tr i: • Các nguy c ơ ơ nhi m ngu n n ưc t đu ngu n (ví d , đi v i n ưc m t: ngu n ơ nhi m t khu cơng nghi p ho c các ngu n khác) ph i đưc đánh giá tr ưc khi b t đu s n xu t. N u ngu n n ưc b ơ nhi m, c n ti n hành x lý ho c thay th b ng ngu n n ưc khác. • Gi ng n ưc cĩ th b ơ nhi m do ng p l t. • Các ho t đng sn xu t g n ngu n n ưc, ví d pha thu c b o v th c v t ho c ho c b o qu n phân bĩn. • H th ng cung c p n ưc, ví d kênh d n n ưc, h ch a, ph i đưc ki m tra đnh k ỳ hàng tháng đ giám sát s xâm nh p c a đng v t. N u c n thi t, ph i xây d ng rào ch n ho c thi t l p các bi n pháp c n thi t khác đ ng ăn ng a nguy c ơ ơ nhi m ngu n n ưc. B t k ỳ r i ro nào cĩ th làm ơ nhi m ngu n n ưc c n đưc ghi chép l i. • Trong tr ưng h p cĩ rị r hĩa ch t (ví d x ăng, d u ho c thu c b o v th c S tay áp d ng VietGAP cho cây ăn qu – Phiên b n 1.0 34
vt), ho c s xâm nh p c a đng v t ho c b t k ỳ tác nhân nào cĩ th gây ri ro m t an tồn, c n ti n hành các bi n pháp ng ăn ch n ngay l p t c và ghi chép l i các hành đng này. • Cn di d i ngay các ngu n gây ơ nhi m (ví d : rác, phân t ươ i, bao bì ch a hố ch t nơng nghi p, v.v.) g n ngu n n ưc, các b ch a n ưc và các kênh mươ ng thu l i. • Tt c các ho t đng đánh giá c m quan ph i đưc ghi chép theo bi u m u 5.1 t i Ph l c 1. SOP 3.5.3. Phân tích n ưc Đ tuân th đúng quy đnh c a Vi t Nam v tiêu chu n ch t l ưng n ưc trong s n xu t nơng nghi p, ng ưi qu n lý ho c nhân viên k thu t c n áp d ng các bi n pháp sau đây: • Đi v i m i ngu n n ưc dùng trong s n xu t nơng nghi p, c n l y m u nưc theo quy trình l y m u đưc c ơ quan cĩ th m quy n ban hành và ki m tra các ch tiêu vi sinh và hố ch t t i phịng ki m nghi m đưc cơng nh n ho c ch đnh. • Mu n ưc c n đưc l y t i đim c p n ưc cu i cùng (ví d : l y m u t i đu vịi phun n ưc) theo quy trình l y m u đưc c ơ quan cĩ th m quy n ban hành và ki m tra m u n ưc t i phịng ki m nghi m đưc cơng nh n. • Nu ngu n n ưc khơng đt tiêu chu n ch t l ưng thì khơng đưc s d ng ngu n n ưc đĩ cho đn khi hành đng kh c ph c đưc th c hi n xong. • Trong tr ưng h p phát hi n ngu n n ưc b ơ nhi m, c n s d ng ngu n nưc thay th và ghi chép l i. Sau khi ti n hành các bi n pháp kh c ph c sai li, c n l y m u n ưc đ ki m tra tr ưc khi s d ng l i ngu n n ưc này. • Các k t qu ki m nghi m ch t l ưng n ưc c n đưc l ưu gi cùng v i thơng tin v đa đim l y m u, ngu n n ưc và đim cung c p n ưc. • Nu k t qu ki m nghi m khơng đt tiêu chu n, ph i ti n hành các hành đng kh c ph c và ghi chép l i. (Bi u m u 5.2 trong ph luc 1). SOP 3.5.4. X lý n ưc • Trong tr ưng h p c n x lý n ưc, ch trang tr i/ ngưi qu n lý ch đưc mua và ti p nh n hĩa ch t x lý n ưc đưc phép s d ng nh ư chlorine đ đáp ng quy đnh hi n hành v ch t l ưng n ưc. Cĩ th s d ng h th ng x lý n ưc khác nh ư h th ng kh ozone n u ch ng minh đưc hi u qu . S tay áp d ng VietGAP cho cây ăn qu – Phiên b n 1.0 35
• Nu s d ng hĩa ch t x lý n ưc, ng ưi qu n lý ho c nhân viên k thu t ph i theo dõi và ki m sốt hàm l ưng hĩa ch t theo ch d n c a nhà s n xu t đ đm b o hi u qu . • Ng ưi qu n lý ho c nhân viên k thu t ph i ti n hành b o d ưng đnh k ỳ các thi t b cung c p hĩa ch t x lý n ưc ho ăc h th ng x lý n ưc nh ư máy kh ozone. Vi c b o d ưng trang thi t b ph i th c hi n theo h ưng dn c a nhà s n xu t. D a trên các thơng tin này, ng ưi qu n lý ph i xây dng quy trình b o d ưng mơ t c th hành đng và l ch trình b o d ưng trang thi t b . • Ng ưi qu n lý ho c nhân viên k thu t ph i ghi chép l i các ho t đng x lý n ưc. SOP 3.5.5. Bo d ưng gi ng khoan và h th ng cung c p n ưc Nh m gi m thi u các m i nguy đi v i ngu n n ưc ng m, ng ưi qu n lý ho c nhân viên k thu t c n ph i: • Đm b o r ng các gi ng n ưc đưc che ch n c n th n đ tránh b ơ nhi m t bên ngồi. • Đm b o r ng thành gi ng cao h ơn m t đt ít nh t 30 cm, tránh nguy c ơ b ng p gi ng. • Ki m tra đnh k ỳ ít nh t m t n ăm m t l n đ theo dõi hi n tr ng k t c u gi ng n ưc nh m ng ăn ng a s rị r các ch t gây ơ nhi m vào gi ng n ưc (ví d : ki m tra n p đy gi ng đ đm b o che ch n kh i các ch t gây ơ nhi m, v.v.) • Th ưng xuyên v sinh h th ng cung c p n ưc bao g m các h ch a n ưc nh m ng ăn ng a tích t bùn l ng và duy trì ch t l ưng n ưc. C n lo i b và ra s ch lp bùn l ng đng trong đáy h ch a n ưc. Ti n hành kh trùng h ch a n u c n. • Ghi chép l i các hành đng s a ch a và b o d ưng h th ng cung c p nưc. (Bi u m u 5.2 trong ph l c 1). SOP 3.5.6. S d ng n ưc Ph n này h ưng d n các th c hành t t trong khi tưi. Các th c hành khác v s dng n ưc t i trang tr i đưc nêu trong các SOP khác như SOP - Phân bĩn và ch t ph gia, SOP-Thu ho ch, đĩng gĩi và b o qu n s n ph m, SOP-V sinh thi t b , dng c , thùng ch a, khu v c đĩng gĩi và b o qu n s n ph m. Đ gi m thi u các m i nguy đi v i n ưc t ưi và đm b o các r i ro v vi sinh v t gây b nh ho c hĩa ch t đc h i khơng v ưt quá gi i h n t i đa cho phép, ng ưi S tay áp d ng VietGAP cho cây ăn qu – Phiên b n 1.0 36
qu n lý ho c nhân viên k thu t c n tuân th các th c hành sau: • Đm b o r ng ng ưi lao đng khơng s d ng n ưc cho m c đích khác v i mc đích d ki n s d ng ban đu. • S d ng ngu n n ưc cĩ ch t l ưng t t nh t cho vi c t ưi m ưa r ơi, đc bi t vào th i đim g n thu ho ch s n ph m. • Khi s d ng ngu n n ưc khơng bi t rõ ho c khơng ki m sốt đưc v m t ch t l ưng (ví d n ưc sơng), nên s d ng ph ươ ng pháp t ưi nh gi t ho c tưi theo tr c ti p vào g c đ tránh ti p xúc gi a n ưc t ưi và ph n ăn đưc c a cây tr ng. • Khi s d ng ngu n n ưc cĩ nguy c ơ ơ nhi m vi sinh v t tr ưc khi gieo tr ng ho c trong khi t ưi theo ph ươ ng pháp mà n ưc khơng th ti p xúc tr c ti p v i ph n ăn đưc c a cây tr ng (ví d : t ưi tràn t i v ưn cây ăn qu ), c n l ưu ý khơng đ n ưc t ưi tràn sang khu v c lân c n, đc bi t là cánh đng g n đn ngày thu ho ch. SOP 3.5.7. Các s c b t th ưng • Nu ngu n n ưc b ơ nhi m do s c b t th ưng (nh ư rị r n ưc th i, hĩa ch t), ng ưi qu n lý ho c nhân viên k thu t khơng đưc s d ng ngu n nưc đĩ đ t ưi, pha hĩa ch t b o v th c v t ho c phân bĩn, v.v • Nu x y ra m ưa bão, c n l ưu ý khi s d ng ngu n n ưc m t đ t ưi vì m t đ vi sinh v t trong ngu n n ưc m t cĩ th cao b t th ưng sau khi m ưa bão. Nu cĩ nghi ng v ch t l ưng ngu n n ưc, ng ưi qu n lý ho c nhân viên k thu t c n l y m u ki m tra ho c h n ch s d ng và cĩ th s d ng ngu n n ưc thay th cho đn khi cĩ k t qu ki m nghi m cho th y đ tiêu chu n. • Nu ngu n n ưc ng m (n ưc gi ng) b ơ nhi m do úng ng p, ng ưi qu n lý ho c nhân viên k thu t c n l y m u ki m tra và s d ng ngu n n ưc thay th cho đn khi cĩ k t qu ki m nghi m cho th y đ tiêu chu n. Bi u m u 5.2 trong Ph l c 1). SOP 3.5.8. Hành đng kh c ph c Khi xác đnh đưc nguyên nhân c th gây ơ nhi m ngu n n ưc, ng ưi qu n lý ho c nhân viên k thu t c n ph i xác đnh các hành đng kh c ph c: Ngu n n ưc cĩ th b ơ nhi m t nhi u nguyên nhân khác nhau. Gi i quy t v n đ này địi h i ph i cĩ s sáng su t và linh ho t. D ưi đây là m t s g i ý v các hành đng kh c ph c khi cĩ s c . Tuy nhiên, trong h u h t các tr ưng h p c th , ng ưi qu n lý ho c nhân viên k thu t s là ng ưi đư a ra các bi n pháp x lý t t nh t. S tay áp d ng VietGAP cho cây ăn qu – Phiên b n 1.0 37
Ví d v các hành đng kh c ph c Chú ý: Cn ki m ch ng hi u qu c a các hành đng kh c ph c d ưi đây và ti p tc duy trì các bi n pháp ng ăn ng a. Trong tr ưng h p c n thi t, tham kh o ý ki n chuyên gia. • Bo d ưng và tu b gi ng n ưc a) N u n n bê-tơng ho c n n đt xung quanh gi ng n ưc ngang b ng ho c th p h ơn m t đt (do s t lún) thì c n ph i tu b l i khu v c xung quanh gi ng. C n l ưu ý r ng n n đt xung quanh gi ng ho c m t n n bê-tơng c a gi ng ph i đm b o thốt n ưc càng ra xa càng tt, khơng đng n ưc xung quanh gi ng. b) N u thành gi ng b rị r thì n ưc c ũng d b ơ nhi m do đĩ c n ph i s a ch a l i thành gi ng. K t c u gi ng n ưc th ưng g m cĩ thành gi ng và np gi ng. Thành gi ng cĩ d ng hình ng và đưc đt th p hơn m c n ưc trong gi ng và n i trên m t đt t 30-60cm. • Gi ng n ưc b ơ nhi m vi sinh v t: N u nguyên nhân ơ nhi m do m t s c b t th ưng ho c hi n t ưng th i ti t khơng l p l i (ví d : l ũ l t, v.v.), cĩ th ti n hành bi n pháp x lý là s c r a gi ng n ưc b ng clorine. Trong th c t , clorine là hĩa ch t th ưng đưc s d ng đ sát trùng ngu n n ưc đ lo i b r t nhi u lo i vi trùng nh ưng khơng ph i t t c . C n tham v n ý ki n c a chuyên gia k thu t n u c n. • Rị r t phân đng v t: cn xây d ng rào ch n (ví d đào rãnh ng ăn) ho c chuy n các ch t th i đng v t t i đa đim b o qu n, x lý thích h p. SOP3.6. Ghi chép h s ơ • Nhà s n xu t c n ghi chép l i t t c nh ng thơng tin v n ưc s d ng trong sn xu t t i trang tr i c a mình theo các tiêu chu n quy đnh. Các bi u m u ghi chép c n đưc l ưu gi ít nh t 2 n ăm theo quy đnh. S tay áp d ng VietGAP cho cây ăn qu – Phiên b n 1.0 38
Điu kho n Phiên b n: Chươ ng 6. Thu c B o v th c v t VietGAP 01 Ngày sốt xét: và hĩa ch t 6.1 – 6.9 30-11-2009 Các hĩa ch t đưc s d ng trong quá trình s n xu t các s n ph m nơng nghi p đ ki m sốt sâu, bnh (ví d : các thu c tr sâu), đm b o đ cây tr ng sinh tr ưng và phát tri n, và cĩ nh ng hĩa ch t đư c s d ng trong quá trình sau khi thu ho ch đ x lý s n ph m (ví d : ki m sốt d ch b nh, cơn trùng, t o l p sáp, l p che ph b mt), các hố ch t làm s ch b m t thi t b . Ngồi ra cịn cĩ các lo i hĩa ch t phi nơng nghi p khác nh ư: d u nh t, m , d u và nhiên li u đưc s d ng cho các máy mĩc nơng trang ho c thi t b . Đ tránh ơ nhi m và đ l i d ư l ưng quá m c, các hĩa ch t ph i đưc s d ng theo đúng quy qui đnh trên các lo i cây tr ng, đưc l ưu tr , b o qu n đúng cách. Các hĩa ch t ph i th c hi n vi c ghi nhãn và các bi n pháp x lý theo đúng các Quy đnh c a Vi t Nam. Ph n A: Thu c b o v th c v t I.1. Phân tích và nh n d ng các m i nguy Các m i Ngu n Cơ ch ơ nhi m nguy Hĩa ch t b o + S d ng thu c BVTV c m s d ng; Hố ch t BVTV v th c v t + S d ng thu c BVTV khơng đă ng ký đ phịng tr v i đưc h p th ho c cây tr ng; bám dính lên s n + Khơng đm b o th i gian cách ly c a thu c; ph m qu , cĩ th + L m d ng thu c BVTV (h n h p nhi u lo i, t ăng n ng làm cho d ư l ưng đ so v i quy đnh); thu c BVTV trong + Cơng c phun r i khơng đm b o (ch t l ưng kém,rị r , sn ph m cao. đnh l ưng sai, v.v.); + Thu c BVTV trơi d t t các vùng liên k (do giĩ t t khi phun, do ngu n n ưc t ưi, m ưa, vv); + Thu c phun g n s n ph m thu hoch ho c các v t li u đĩng gĩi. + D ư l ưng thu c trong đt t các l n s d ng tr ưc + Thu c BVTV bám dính trong d ng c ch a s n ph m. 6.2. Các bi n áp lo i tr và gi m thi u m i nguy 6.2.1. Mua và ti p nh n thu c b o v th c v t Thu c b o v th c v t ch đưc mua và ti p nh n t các nhà cung c p (c a hàng, đi lý) đã đưc c ơ quan nhà n ưc c p phép. Các nhà cung c p khơng cĩ gi y phép cĩ S tay áp d ng VietGAP cho cây ăn qu – Phiên b n 1.0 39
th h ưng d n khơng đúng lo i thu c, bán các lo i thu c khơng đ m b o v ch t lưng, sai nhãn. Vi c này d n đ n tình tr ng ng ưi s d ng ph i s d ng ch ng lo i thu c khơng phù h p, ho c đ d ư l ưng quá m c trên s n ph m. Ch mua và nh n thu c b o v th c v t đ phịng tr các đ i t ưng sâu, b nh c a lo i cây tr ng c th . Danh m c các lo i thu c b o v th c v t đưc phép s d ng đưc B Nơng nghi p và PTNT ban hành hàng n ăm. Các lo i thu c b o v th c v t hn ch s d ng ho c c m s d ng t i Vi t Nam c ũng đưc quy đ nh trong danh mc này. N u các nhà s n xu t khơng th l a ch n đưc lo i thu c đ s d ng thì h cĩ th tham kh o ý ki n t các cán b k thu t c a S Nơng nghi p và PTNT. 6.2.2. Kho ch a, b o qu n thu c b o v th c v t Vi c b o qu n thu c b o v th c v t khơng đúng quy đ nh cĩ th gây ơ nhi m lên sn ph m qu t ươ i. Cĩ th do ti p xúc tr c ti p lên s n ph m, ơ nhi m t ngu n nưc cĩ nhi m hĩa ch t b o v th c v t, ho c do thu c BVTV ti p xúc, bám dính vào các d ng c , v t li u đĩng gĩi. Kho l ưu tr thu c b o v th c v t ph i đưc: • Thơng bá o, ch d n c th (ví d : cĩ thơng báo, bi n hi u trên c a). • Xây d ng t i đa đim cách xa ngu n n ưc và ít nguy c ơ b ng p l t • Kho ph i cĩ khĩa đ m i ng ưi khơng th ra vào t do, ch nh ng ng ưi cĩ trách nhi m m i đưc vào kho • Nn nhà kho ph i v trí cáo ráo, s ch s , thống mát, và khơng b d t. Xung quanh n n nhà kho nên thi t k g ng ăn đ trong tr ưng h p thu c b o v th c v t b đ v , rị r thì thu c b o v th c v t c ũng khơng ch y ra bên ngồi ho c n ưc t ngồi khơng xâm nh p vào bên trong. Khơng l ưu tr thu c b o v th c v t v i v t t ư khác (ví d : phân bĩn cĩ ch a nitrat amoni, nitrat kali nitrat ho c natri, clo) vì d gây ra các ph n ng hĩa h c. 6.2.3 Qu n lý các thu c b o v th c v t trong kho l ưu tr , b o qu n. Thu c b o v th c v t b o qu n trong kho ph i đưc s p x p g n gàng theo ch ng lo i. Các lo i thu c d ng b t ph i đưc đ bên trên các lo i thu c d ng l ng đ tránh tr ưng h p thu c d ng l ng b đ v cĩ th ch y vào các lo i thu c d ng bt, làm nh h ưng đ n ch t l ưng thu c. Ph n ng gi a các lo i thu c trong khi bo qu n cĩ th sinh ra m t ch t m i và khơng đưc s d ng cho cây tr ng c th . Tt c các lo i thu c b o v th c v t đ u cĩ th i h n s d ng, d a vào th i gian sn xu t đ xác đ nh th i h n s d ng c a t ng lo i thu c. Thơng th ưng các lo i S tay áp d ng VietGAP cho cây ăn qu – Phiên b n 1.0 40
thu c b o v th c v t b t đ u gi m ch t l ưng sau th i gian s n xu t 2 n ăm. S cho phép s d ng thu c đĩ c ũng cĩ th thay đi/ Các bi n pháp đ gi m thi u nguy c ơ ơ nhi m: • Thu c b o v th c v t ph i đưc l ưu tr , b o b o trong đúng các thùng ch a, bao bì c a thu c và ph i cĩ nhãn rõ ràng đ tránh s d ng sai h ưng dn và xác đnh đưc th i h n s d ng ca thu c. Tr ưng h p các thùng, bao bì ch a thu c b o v th c v t g c b h ư h ng ph i chuy n sang bao bì khác thì ph i đm b o r ng các bao bì, thùng ch a m i ph i đưc ghi l i đy đ các thơng tin trên nhãn c a bao bì b o qu n g c đ tránh vi c s dng khơng đúng h ưng d n c a t ng lo i thu c. • Các lo i thu c b o v th c v t c n đưc b o qu n thành t ng nhĩm riêng bi t đ tránh nh m l n và thu n ti n cho s d ng. C n đm b o nguyên t c các lo i thu c d ng b t đưc b o qu n bên trên các lo i thu c d ng l ng. Nên phân ra các khu v c ch a t ng nhĩm thu c tr sâu, tr c và hĩa ch t khác đ tránh s d ng nh m l n. • Hàng n ăm ph i ti n hành vi c ki m tra, ki m kê l i tồn b cá c lo i thu c đang đưc b o qu n trong kho đ đm b o r ng các lo i thu c này v n đưc phép s d ng và cịn h n s d ng, cịn nguyên v bao bì. Các lo i thu c h t h n s d ng, khơng cĩ bao bì, khơng đưc phép s d ng ph i đưc thu gom l i b o qu n riêng đ ch tiêu h y. Điu này s đm b o r ng vi c s d ng các hố ch t s khơng gây ra nguy c ơ đ l i d ư l ư ng v ưt quá qui đnh trong s n ph m, khơng gây nh m l n. • Nu phát hi n các lo i thu c b o v th c v t quá h n s d ng, khơng th s dng n a thì ph i đưc thu gom b o qu n riêng ch tiêu h y. Cĩ th b o qu n ngay trong kho ch a thu c BVTV nh ưng c n ghi rõ thơng tin trên nhãn là “thu c quá h n s d ng”. • Đ tránh ơ nhi m tr c ti p ho c gián ti p đ n các s n ph m trong trang tr i, các lo i thu c b o v th c v t h t h n s d ng, khơng đưc phép s d ng ti p ph i đưc thu gom và x lý theo đúng các quy đnh c a Vi t Nam (thơng qua các c ơ quan, t ch c cĩ th m quy n). 6.2.4. Áp d ng bi n pháp qu n lý cây tr ng (ICM) và qu n lý dch h i t ng h p (IPM) C n áp d ng các bi n pháp qu n lý sâu b nh t ng h p (IPM), qu n lý cây tr ng tng h p (ICM) nh m h n ch vi c s d ng hố ch t BVTV. S tay áp d ng VietGAP cho cây ăn qu – Phiên b n 1.0 41
+ S d ng t i đa và hài hịa các bi n pháp phi hĩa h c trong qu n lý d ch h i (bi n pháp gi ng ch ng ch u, bi n pháp canh tác, bi n pháp th cơng c ơ gi i, bi n pháp sinh h c). + Khi c n thi t ph i s d ng hĩa ch t c n s d ng các thu c ch n l c, cĩ đ đ c th p, nhanh phân gi i trong mơi tr ưng, cĩ th i gian cách ly ng n. + Đi v i nh ng lo i qu thu ho ch liên t c (táo, nho v.v ) ph i chú tr ng ch n thu c nhanh phân gi i, t t nh t là dùng các lo i thu c sinh h c đ x lý d ch h i vào th i k ỳ g n ngày thu ho ch. Ph i tri t đ đ m b o th i gian cách ly. 6.2.5. S d ng thu c b o v th c v t Cá c lo i thu c b o v th c v t ph i đưc s d ng theo đúng h ưng d n ghi trên nhãn c a thu c. Các lo i thu c s đ l i D ư l ưng quá m c n u h n h p khơng đúng, pha thu c v i n ng đ và li u l ưng quá cao, khơng đm b o th i gian cách ly. Hn h p các lo i thu c b o v th c v t khác nhau cĩ th gây ra ph n ng hĩa h c làm thay đi các thành ph n ho t ch t, nh h ưng t i cây tr ng. Tính t ươ ng thích ca thu c tr sâu th ưng đưc bi t khi cĩ hai lo i thuc đưc tr n l n v i nhau. Tuy nhiên, khi cĩ 3 ho c nhi u ho t ch t tr n l n v i nhau thì kh n ăng t ươ ng thích th ưng khơng bi t. Thi t b phun thu c b li cĩ th dn t i vi c s d ng l ư ng thu c nhi u h ơn qui đnh ho c khơng đ lư ng thu c đ phị ng tr d ch h i. Đây cũ ng là nguyên nhân đ l i m c d ư l ư ng thu c bvtv cao trong s n ph m ho c khơng th tiêu di t sâu, bnh tri t đ . Tr ư ng h p d ng c phun thu c khơng đư c v sinh s ch sau nh ng ln phun cĩ th dn t i vi c l n thu c BVTV trong cá c l n phun khá c nhau, ho c vi c h n h p cá c lo i thu c khơng cĩ ch đnh và khơng đúng li u l ư ng. Các bi n pháp gi m thi u m i nguy • Ch s d ng cá c lo i thu c BVTV đư c đă ng ký s d ng cho lo i cây ăn qu c th , vi c s d ng ph i tuân th cá c h ư ng d n trên nhã n thu c đi vi t ng lo i d ch h i. • Ng ư i s d ng thu c BVTV ph i đư c t p hu n v k thu t s d ng, pha thu c, hn h p cá c lo i thu c. Ph i đm b o an tồ n đi v i b n thân trong quá trì nh s d ng. • Nu nhà s n xu t/ng ư i s d ng b ăn kho ăn v th i gian cá ch ly c a lo i thu c BVTV d đnh s d ng v i th i gian thu ho ch s n ph m thì cn S tay áp d ng VietGAP cho cây ăn qu – Phiên b n 1.0 42
tham kh o ý ki n c a c a cá c chuyên gia đ thay th bng cá c lo i thu c khá c cĩ th i gian cá ch ly ng n h ơn. 6.2.6. V bao bì thu c b o v th c v t Khi s d ng thu c BVTV, ph i đm b o bao bì ch a thu c đưc trá ng r a ba l n bng n ưc s ch, và đưc đ tr l i bình phun đ s d ng. Khơng đưc tái s d ng thùng ch a, v bao bì thu c b o v th c v t vào b t k ỳ m c đích nào khác. V bao bì thu c sau khi s d ng ph i đưc thu gom, b o b o nh ng đ a đim an tồn và đưc tiêu h y theo đúng quy đ nh. 6.2.7. Đào t o qun lý và s d ng thu c b o v th c v t Ng ưi lao đng và t ch c cá nhân s d ng lao đng ph i đưc t p hu n v cách s d ng thu c BVTV và các bi n pháp s d ng b o đm an tồn. Ni dung t p hu n: • Cây tr ng, d ch h i và bi n pháp phịng tr b ng thu c bvtv hố h c • Các m i nguy t vi c s d ng thu c bvtv • S d ng thu c BVTV và các hĩa ch t khác an tồn và hi u qu (s d ng theo nguyên t c 4 đúng: đúng thu c; đúng lúc; đúng n ng đ, li u l ưng và đúng ph ươ ng pháp). Yêu c u: Ng ưi đưc t p hu n ph i cĩ nm b t đưc k thu t s d ng thu c an tồn và hi u qu , và đưc c p ch ng ch . * S d ng cán b chuyên mơn: Tr ưng h p c n l a ch n các lo i thu c BVTV và hĩa ch t điu hịa sinh tr ưng cho phù h p (khi cĩ dch h i m i, d ch h i ch ng thu c, thu c m i) c n cĩ ý ki n ca ng ưi cĩ chuyên mơn v l ĩnh v c BVTV. Tùy thu c vào quy mơ s n xu t nên cĩ ho c thuê cán b k thu t chuyên ngành tr ng tr t ho c b o v th c v t h ư ng dn và tư v n. 6.2.8. Hành đng kh c ph c l i Tr ư ng h p phát hi n d ư l ưng thu c BVTV trong s n ph m trá i cây t ươ i v ưt quá dư l ư ng t i đa cho phé p c n ng ng ngay vi c bá n s n ph m. Ti n hà nh xá c đnh nguyên nhân b ng vi c truy xu t ngu n g c c a lơ hà ng (xá c đnh trang tr i, vư n s n xu t, ) và t đĩ xem xé t nh ng đim cĩ th xu t hi n m i nguy ơ nhi m, đng th i rà sốt quá trình s d ng thu c và trình t trong quy ph m s d ng thu c BVTV. S tay áp d ng VietGAP cho cây ăn qu – Phiên b n 1.0 43
Nguyên nhân c a vi c đ l i d ư l ư ng thu c BVTV quá mc trong s n ph m trá i cây cĩ th là: • S d ng các lo i thu c b o v th c v t khơng đưc đă ng ký s d ng cho lo i cây tr ng đang s n xu t, • Hn h p khơng chính xác • S d ng quá li u l ưng, n ng đ • Khơng đm b o th i gian cách ly, • Dng c phun thu c b l i, khơng đưc v sinh và làm s ch t nh ng l n s dng tr ưc đĩ, • Thu c BVTV đưc trơi d t t các khu s n xu t li n k , • Dư l ưng thu c BVTV bám dính trong các thùng ch a, d ng c thu ho ch • Thu c b o v th c v t t n l ưu trong đt, n ưc t các l n s d ng tr ưc. Trong tr ưng h p này, nh ng hành đng s a sai ph i đưc th c hi n ngay đ ng ăn ng a tái xu t hi n vi c ơ nhi m: • Đào t o l i cơng nhân • Ki m tra thi t b đong, đo thu c, d ng c phun thu c, Cá c s c x y ra và cá c hà nh đng kh c ph c c n ph i đư c ghi ché p l i đ ch ng t rng c ơ s s n xu t, trang tr i đã ti n hà nh s a, kh c ph c l i. Vi c ghi ché p nà y cũ ng s giú p nhà s n xu t, cơ quan ki m tra xem xé t cá c v n đ x y ra trong quá kh . Cá c thơng tin đư c ghi ché p và o cá c bi u m u c a SOP. Phn B. Các hĩa ch t khác Mt s ch t hĩa h c khác khơng ph i là thu c BVTV (cá c ch t t y r a, hĩa ch t x lý n ưc, hĩa ch t phi nơng nghi p) cĩ th đưc s d ng các trang tr i và tr c ti p hay gián ti p cĩ th làm ơ nhi m trái cây t ươ i. Nguyên nhân gây ơ nhi m cĩ th là: • S d ng cá c lo i hĩ a ch t, ch t t y khơng đư c phé p s d ng, ho c s d ng sai li u l ư ng đã đư c h ư ng d n. • Vơ tì nh s d ng hĩ a ch t, ví d s d ng cá c hĩ a ch t di t cơn trù ng (ki n, giá n) gn s n ph m ho c v t li u đĩng gĩ i s n ph m. • Hĩ a ch t rị r gn cá c s n ph m, ho c ti p xú c s n ph m trong quá trình vn chuy n. • Rị r d u, m , s ơn trên thi t b ti p xú c v i s n ph m. • Sn ph m đ g n n ơi ch a hĩa ch t g n và v t li u đĩng gĩi cĩ th làm ơ nhi m s n ph m do hĩa ch t vơ tình b rị r . S tay áp d ng VietGAP cho cây ăn qu – Phiên b n 1.0 44
• Cá c thù ng ch a cĩ th là ngu n ơ nhi m hĩ a ch t n u tái s d ng cho m c đích khác ho c x lý khơng đúng cách. 6. 3. Phân tích và nh n d ng các m i nguy Ngu n Cơ ch ơ nhi m + S d ng các hĩa ch t b o qu n khơng đúng h ưng d n, s d ng Đ l i d ư l ưng hĩa hĩa ch t khơng đưc phép. ch t trong s n ph m + S d ng hố ch t làm s ch, t y r a khơng phù h p đ l i d ư l ưng trong d ng c , thùng ch a, + Nhiên li u (x ăng, d u), s ơn, trên d ng c thu ho ch, thùng ch a, phươ ng ti n v n chuy n ti p xúc v i s n ph m + Đt, n ưc ơ nhi m hố ch t b n t các khu cơng nghi p, nhà máy hĩa ch t g n đĩ. 6.4. Các bi n pháp gi m thi u ho c lo i tr m i nguy • Ch mua và nh n các hĩa ch t ph i đưc phép s d ng, các hĩa ch t ph i đưc l ưu tr , b o qu n và s d ng đúng quy đnh đ đm b o an tồn và gi m thi u nguy c ơ ơ nhi m. • Các thùng ch a, bao bì đng hĩa ch t ph i cĩ nhãn ghi đy đ các thơng tin theo đúng quy đnh v ghi nhãn (tên đa ch nhà s n xu t, cung ng; h ưng dn s d ng; th i gian s d ng, .). • Các hĩa ch t phi nơng nghi p ph i đưc l ưu tr trong các kho cách xa đa đim xa đĩng gĩi trái cây t ươ i, các khu v c l ưu tr v t t ư đu vào ph c v sn xu t, thi t b , d ng c và v t li u đĩng gĩi. • Các v bao bì hĩa ch t sau khi s d ng khơng đưc tái s d ng, ho c đ lưu tr các hĩa ch t khác ho c s n ph m t ươ i. Ng ưi s n xu t ph i thu gom và b o qu n an tồn đ ch x lý theo đúng quy đnh c a Vi t Nam đ tránh gây ơ nhi m mơi tr ưng và s n ph m. S tay áp d ng VietGAP cho cây ăn qu – Phiên b n 1.0 45
Quy ph m th c hành chu n v thu c BVTV (SOP 4) SOP 4.1. M c đích Mc đích c a SOP này là đ h ưng d n ng ưi s n xu t, ng ưi lao đng s d ng, bo qu n thu c b o v th c v t theo yêu c u c a VIETGAP. SOP 4.2. Ph m vi áp d ng SOP sau đây mơ t trình t các hành đng phù h p trong quá trì nh s d ng, l ưu tr bo qu n thu c b o v th c v t nh m ng ăn ch n và gi m thi u cá c nguy c ơ ơ nhi m cĩ th x y ra trong quá trình s n xu t, đm b o minh b ch và truy tìm ngu n g c c a vi c s d ng thu c b o v th c v t trên nơng tr i. Các m i nguy đưc ng ăn ng a bao g m các m i nguy v an tồn th c ph m, tác đng mơi tr ưng và s c kh e, an tồn và phúc l i cho ng ưi lao đng Vi t Nam. SOP 4.3. Quá trì nh SOP 4.3.1. Mua và ti p nh n Ng ưi s n xu t ph i đm b o: Ch mua các lo i thu c b o v th c v t cĩ trong danh m c đưc phép s dng t i Vi t Nam, và đưc đă ng ký s d ng trên các lo i cây ăn qu c th ; các lo i thu c ph i cĩ bao bì, nhãn b ng ti ng Vi t Nam theo đúng quy đnh. Ch mua thu c t các nhà cung c p (c a hàng, đi lý) đã đưc c ơ quan ch c n ăng c p phép. Ch mua đ s l ưng thu c c n s d ng Khi nh n thu c b o v th c v t, nhà s n xu t ph i đm b o r ng: Đã nh n đúng các lo i thu c c n mua và s d ng Thu c cịn nguyên v bao bì, khơng bì rị r , rách nát. Nhãn thu c ph i cĩ đy đ các thơng tin c n thi t Các lo i thu c sau khi mua, ti p nh n ph i đưc đư a vào b o qu n t i kho, khu vc an tồn và đưc ki m sốt (cĩ khĩa, ). Ng ưi s n xu t ghi chép các thơng tin v vi c mua và b o qu n thu c vào h s ơ theo M u 6.1 SOP 4.3.2. S d ng. S tay áp d ng VietGAP cho cây ăn qu – Phiên b n 1.0 46
Cn đm b o r ng (nhà s n xu t/s d ng lao đng) đã đưc t p hu n v k thu t s d ng thu c b o v th c v t và các bi n pháp đm b o an tồn an tồn trong quá trình s d ng. Tr ưc khi phun thu c nhà s n xu t/ng ưi thc hi n nên: Bi t đưc đi t ưng sâu, b nh c n phịng tr Đc k các thơng tin ghi trên nhãn thu c: o Ch s d ng các thu c cho phép s d ng cho cây tr ng c th . o Ch s d ng thu c bvtv đ ki m sốt các lo i d ch h i th c s gây nh h ưng t i cây tr ng. o Đi vi t ng tr ưng h p c th , nhà s n xu t/ng ưi th c hi n nên ch n các lo i vịi phun phù h p, s d ng đúng l ưng n ưc thu c trên đơ n v di n tích c n phun thu c. o Đi v i th i gian cách ly (PHI), n u nhà s n xu t/ng ưi s d ng khơng ch c ch n v th i gian cách ly sau khi s d ng thu c đ n khi thu ho ch s n ph m thì nên tham kh o ý ki n t các chuyên gia v bo v th c v t đ la ch n các lo i thu c cĩ th i gian cách ly ng n hơn. o Hưng d n s ơ c u và s d ng an tồn Ki m tra ngày h t h n s d ng c a thu c bvtv đưc ghi trên thùng, bao bì . Ki m tra các thi t b b ng n ưc s ch. N u phá t hi n cĩ li, rị r , tc ngh n thì ki m tra l i thi t b bơm, van, b l c, vị i b ơm. Chu n b các thi t b đo l ưng đ đong, đo thu c. Khi s lý (phun, r i) thu c bvtv ng ư i s n xu t/ng ư i s d ng nên: Mang đy đ cá c thi t b b o v cá nhân: qu n áo b o h dà i tay, g ăng tay (b ng nh a ho c cao su), ng, kh u trang b o v mũi, mi ng vv. Ki m tra điu ki n th i ti t. Khơng phun thu c khi cĩ giĩ to, tr i n ng, mưa ho c chu n b mưa. Th i gian phun thu c BVTV thí ch h p nh t là bu i sá ng s m và chi u má t. Ngu n n ư c s d ng đ pha thu c ph i đm b o tiêu chu n n ư c s ch tư i cho cây tr ng. (Xem SOP n ư c t ưi). S d ng đúng l ư ng n ư c (đm b o đ nng đ) đ pha thu c. S tay áp d ng VietGAP cho cây ăn qu – Phiên b n 1.0 47
Ch pha đ s l ưng n ư c thu c c n thi t phun cho di n tí ch cây tr ng, và phun trong ngà y. Phun đng đ u trên tồ n b di n tí ch, đm b o khơng đ cĩ nh ng vù ng cây tr ng (tá n lá ) khơng đư c phun thu c ho c nh ng vù ng (tá n lá ) đư c phun l p l i 2 l n. Ki m tra cây tr ng v a phun thu c đ đánh giá kt qu phun. Ví d : o Nu cĩ nhi u gi t thu c đng trên lá , trá i cây thì cĩ nghĩ a là bn đã phun l ư ng thu c quá nhi u. o Tr ư ng h p khơng cĩ thu c bá m dí nh mt d ư i c a lá cây cĩ th là b n đã s d ng vị i b ơm ch ưa h p lý , gĩ c phun ch ưa đúng. Đm b o th i gian cá ch ly c a thu c khi thu há i s n ph m. Sau khi phun r i thu c BVTV ng ư i s n xu t/ng ư i s d ng nên: Đm b o r ng các bình phun s d ng h t thu c. Đm b o cá c v bao bì đng thu c BVTV đã đư c trá ng b ng n ư c 3 ln, nư c trá ng v bao bì đư c đ tr l i bì nh b ơm đ phun nh m trá nh ơ nhi m cây tr ng, ngu n n ư c và đt. Cm bi n c nh bá o t i cá c vù ng, khu v c v a x lý thu cbvtv. Ra s ch t t c cá c d ng c phun thu c t i cá c khu v c cá ch xa ngu n nư c. Nư c r a d ng c cn đư c x lý an tồ n đ trá nh gây ơ nhi m cho cây tr ng, gi ng n ư c và đt. Ct t t c cá c d ng c đã đư c là m s ch và o kho b o qu n. Cá c thù ng ch a, v bao bì ch a thu c ph i đư c b o qu n trong kho. Cá c lo i thu c ch ưa s d ng ph i đư c b o qu n trong kho và đm b o cị n nguyên v bao bì gc ho c ghi đy đ thơng tin n u chuy n sang bao bì khác. Wash personal protective equipments after washing equipment and storing containers Gi t qu n áo b o h sau khi r a d ng c phun thu c và bao bì ch a đng Đi t m ngay sau đĩ Ghi ché p l i quá trì nh s d ng thu c và o bi u m u 6.2 c a Ph l c 1. S tay áp d ng VietGAP cho cây ăn qu – Phiên b n 1.0 48
Ki m tra s l ưng bì nh thu c đã phun th c t , so sá nh v i so l ư ng d ki n. N u cĩ s sai khá c nhi u thì cn c i ti n ph ư ng phá p, k thu t phun ho c hi u ch nh l i thi t b . SOP 4.3.3. Các trình t th c hi n trong tr ưng h p phát hi n vi c khơng tuân th . Nu phát hi n s d ng thu c ngồi danh m c ho c vi ph m ng ưng d ư l ưng t i đa cho phép thì nhà s n xu t c n ph i xem xét l i: • Nh t ký ghi chép đ phát hi n nh ng sai l i, ví d s d ng sai thu c cho cây tr ng ho c sai li u l ưng phun x t (Bi u m u 6.2) • Th i gian cách ly (Bi u m u 6.2) • Dng c phun r i g p s c • Quy trình xúc r a d ng c ; và • Quá trình s d ng thu c c a ng ưi lao đng SOP 4.3.4. Vt b các bao bì ch a đng, thu c quá h n ho c thu c c m • Ng ưi qu n lý/ s d ng thu c BVTV nên ki m tra thu c trong kho đ đm bo r ng chúng: Hi n đưc phép s d ng. Trong tr ưng h p khơng đưc phép thì ph i ghi rõ thơng tin trên v nhãn thu c và b đi Cĩ cịn h n s d ng. Nh ng thu c quá h n c n ph i đưc đánh d u rõ ràng và l ưu gi n ơi an tồn Cĩ cịn trong bao bì nguyên v n v i nhãn mác ghi thơng tin. N u khơng thu c ph i đưc chuy n sang bao bì khác và/ho c ghi đy đ thơng tin. • Ng ưi s n xu t/ s d ng thu c nên v t b các bao bì thu c sau khi s d ng n ơi an tồn, tránh làm ơ nhi m. Nên đ m t ch ho c thùng thu gom bao bì. • Ng ưi s n xu t/ s d ng thu c c n ph i g i nh ng lo i thu c quá h n s dng ho c thu c c m s d ng cho nh ng c ơ quan thu gom cĩ ch c n ăng ho c n ơi đưc phép ch a ch t th i đc h i. S tay áp d ng VietGAP cho cây ăn qu – Phiên b n 1.0 49
Điu kho n Phiên b n VietGAP 01 Ch ươ ng 7. Thu ho ch và đĩng gĩi Ngày sốt xét: 7.1- 7.7 30-11- 2009 7.1. Phân tích và nh n di n m i nguy Các m i nguy sinh h c, hĩa h c và v t lý cĩ th gây ơ nhi m lên s n ph m trong khi thu ho ch và s ơ ch , đĩng gĩi t i nhà v ưn đưc nh n di n nh ư sau: TT Mi nguy Nguyên nhân Cách th c gây ơ nhi m 1 Dư l ưng hĩa ch t - S d ng thu c b o v th c v t khơng - Khơng đm b o (thu c BVTV, đm b o th i gian cách ly, thu c khơng th i gian cách ly nitrat, v.v ) đưc phép s d ng. thu c b o v th c - S d ng hĩa ch t khơng đưc phép s vt. dng trong x lý sau thu ho ch. - Sn ph m ti p xúc - Dng c , thùng ch a ho c các v t li u vi d ng c , thùng đĩng gĩi b ơ nhi m hĩa ch t. ch a ơ nhi m. 2 Vi sinh v t gây - S n ph m ti p xúc v i n n đt, sàn nhà - Do ti p xúc gi a bnh ( E.coli, trong khi thu ho ch và đĩng gĩi. sn ph m và ngu n ơ Salmonella spp, ) - Trái cây thu ho ch b dp nát, th i r a nhi m. ho c tàn d ư th c v t b phân h y. - Ng ưi lao đng, ng ưi tham quan. - D ng c , thùng ch a, ph ươ ng ti n v n chuy n khơng đm b o v sinh. - Ngu n n ưc b ơ nhi m. - V t nuơi ho c đng v t gây h i. 3 Vt lý - Các d ng c , thùng ch a b h ư h ng. Các v t l l n vào Các v t l nh ư đt, - Nhà x ưng khơng đm b o v sinh. sn ph m. đá, th y tinh, g , kim lo i, v.v 3 Các v t l nh ư đt, - Các d ng c , thùng ch a b h ư h ng. Các v t l l n vào đá, th y tinh, g , - Nhà x ưng khơng đm b o v sinh. sn ph m. kim lo i, v.v 7.2. Các bi n pháp lo i tr và gi m thi u m i nguy 7.2.1. Thi t b , dng c và v t li u đĩng gĩi Thi t b , d ng c và v t li u đĩng gĩi ti p xúc v i s n ph m trong khi thu ho ch và sau khi thu ho ch đu cĩ th là ngu n gây ơ nhi m hĩa h c, sinh h c và v t lý. S d ng thi t b , d ng c khơng đúng cách và h n ch v sinh, b o d ưng c ũng là nguyên nhân gây ra ơ nhi m s n ph m. 7.2.1.1. Vt li u, thi t k và k t c u S tay áp d ng VietGAP cho cây ăn qu – Phiên b n 1.0 50