Module Giáo dục thường xuyên 8: Xây dựng môi trường học tập cho học viên giáo dục thường xuyên - Nguyễn Thị Thu Thủy

Nội dung text: Module Giáo dục thường xuyên 8: Xây dựng môi trường học tập cho học viên giáo dục thường xuyên - Nguyễn Thị Thu Thủy

1. NGUYỄN THỊ THU THUỶ Module GDTX 8 X©y dùng m«i tr−êng häc tËp cho häc viªn gi¸o dôc th−êng xuyªn XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG HỌC TẬP CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 161
2. A. GIỚI THIỆU TỔNG QUAN Trong quá trình dy hc, mi giáo viên có th t nhng câu hi nh: Ti sao trong cùng mt gi dy, mt s hc viên t kt qu tt, mt s khác li cha tt? iu gì làm cho hc viên cm thy bun chán hoc không thích hc trong lp hc? Làm th nào bit c hc viên ã hc c nhng gì? Mi quan tâm và kh nng hc tp ca hc viên là gì? Và chin lc ging dy cn a ra là gì gii quyt nhng câu hi nh vy? tr li các câu hi này, chúng ta cn tìm hiu nguyên nhân t các yu t nh hng ti quá trình dy — hc. Nhng yu t này gm các yu t v vt cht, tâm lí, xã hi, trí tu, tn ti trong môi trng din ra vic dy hc, có nh hng n s hình thành và phát trin hot ng hc tp ca ngi hc. Lp k hoch bài ging cn thn s giúp bn thit k các hot ng có ý ngha to ra môi trng hc tp nâng cao cht lng và hiu qu dy — hc. Module này cung cp cho bn các kin thc v môi trng hc tp và nhng nh hng ca nó ti hot ng dy hc. Trên c s ó hng dn cho bn la chn các phng pháp s phm thích hp tích hp vào quá trình dy hc nhm làm cho hot ng dy — hc ngày mt hiu qu hn. Module ”Xây dng môi trng hc tp cho hc viên GDTX” là mt module t hc có hng dn. Các ni dung c thit k theo mt cu trúc thng nht giúp ngi hc tip cn d dàng. Các hot ng trong tng ni dung dn dt ngi hc i t nhng kinh nghim ã có n tip thu nhng cái mi bng cách t nghiên cu các thông tin c cung cp kt hp vi trao i, tho lun vi ng nghip. Nhng câu hi, bài tp và thông tin phn hi c cung cp xuyên sut trong tài liu nhm giúp ngi hc tích cc hc tp, cng c, b sung, cp nht kin thc và rèn luyn k nng áp dng c nhng kin thc ã hc vào thc t dy hc vi vai trò to dng môi trng hc tp thun li cho hc viên GDTX hc tp thành công. 162 | MODULE GDTX 8
3. B. MỤC TIÊU I. MỤC TIÊU CHUNG Module GDTX 8 nhm bc u trang b cho bn nhng ni dung, k thut và mt s công c giúp bn có th vn dng trong iu kin dy hc ca mình to ra c môi trng hc tp thun li nht cho hc viên GDTX. II. MỤC TIÊU CỤ THỂ 2.1. Về kiến thức — Trình bày c c im hc tp ca hc viên GDTX, môi trng hc tp và tác ng ca môi trng hc tp vào hot ng dy hc cho hc viên GDTX. — Phân tích c các yu t nh hng ti môi trng hc tp ca hc viên GDTX; bit la chn các phng pháp dy hc phù hp trong vic tác ng ti các yu t ca môi trng to ra c môi trng hc tp thun li cho hc viên GDTX hc tp thành công. 2.2. Về kĩ năng — Cung cp mt s k thut s dng các phng pháp dy hc tác ng kích thích hc viên GDTX hc hiu qu và thành công. — Hình thành nng lc ánh giá tác ng ca môi trng hc tp ti hc viên GDTX. — Vn dng, ci thin nhng phng pháp s phm thông qua các sáng kin trong ging dy tng loi môi trng hc tp khác nhau, sao cho khuyn khích và to iu kin cho ngi hc tin b. 2.3. Về thái độ Có nhn thc úng n v tm quan trng ca vic to dng môi trng hc tp kích thích c hc viên GDTX hc hiu qu và thành công. KHUNG THI GIAN Thi gian cn thit hc module này là 15 tit, trong ó có 9 tit lí thuyt và 6 tit thc hành. C th nh sau: XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG HỌC TẬP CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 163
4. STT Tên bài hc Thi gian (tit) 1. Tìm hiu v môi trng hc tp 5 Tìm hiu s nh hng ca môi trng hc tp ti quá 4 2. trình dy hc Thc hành xây dng môi trng hc tp cho hc viên 6 3. GDTX Tng cng 15 ÁNH GIÁ Bn cn tr li các câu hi, làm bài tp trong mi ni dung ca module. HNG DN S DNG MODULE Trong khi c module, bn s thng xuyên gp câu hi trong các bài tp phn hi t duy cá nhân. Tr li cho nhng câu hi này s giúp bn bit rõ mình ã hiu các ni dung hoc khía cnh có liên quan ti ni dung module cng nh to ra các liên kt gia các ni dung bài ging và thc tin ngh nghip ca bn. u tiên, chúng tôi ngh bn nên thc hin hot ng hc tp các ni dung ca module mang tính cá nhân và ghi chú ngn câu tr li ca bn. Sau ó, so sánh và tho lun các câu tr li ca bn và nhng bn khon (nu có) vi các ng nghip ca bn trong các bui sinh hot chuyên môn nh kì ti n v ca bn. Phn cui ca module, bn s c yêu cu thc hin mt s bài tp. làm tt iu này, chúng tôi khuyên bn nên bt u c các tài liu và tr li các câu hi cá nhân. Sau ó, so sánh và tho lun v các câu tr li ca bn vi các ng nghip hoàn thành các bài tp này. Trong trng hp còn nhng iu gì cha rõ, chúng tôi rt vui lòng tr li hoc ch dn thêm cho bn giúp bn hoàn thành nhim v bi dng thng xuyên trong quá trình phát trin chuyên môn liên tc ca mình. 164 | MODULE GDTX 8
5. C. NỘI DUNG Nội dung 1 TÌM HIỂU VỀ MÔI TRƯỜNG HỌC TẬP * Mc tiêu Nhm nâng cao s hiu bit ca bn v môi trng hc tp và nhng tng tác gia môi trng hc tp vi ngi dy và ngi hc. * Ni dung − Tìm hiu v môi trng hc tp. − Tìm hiu v các tng tác gia môi trng hc tp vi ngi dy và ngi hc. Hoạt động 1: Tìm hiểu môi trường học tập 1. THÔNG TIN NGUỒN Nhng canh tân trong lnh vc giáo dc th k XIX và na u th k XX cùng hng n mc ích chung là làm cho nhà trng và hot ng c trng ca nó — dy hc − thc s hu ích vi ngi hc. Trong bi cnh giáo dc ngày càng khng nh nh hng to ln ca nó i vi s phát trin thì tính hiu qu ca nó càng c quan tâm và càng c xem xét mt cách k lng. Các công trình nghiên cu ã thit lp c s lí lun v môi trng hc tp mt cách khá toàn din. iu này c th hin qua nhng nghiên cu v môi trng hc tp theo các quan im, lí thuyt cng nh các trng phái dy hc khác nhau. Theo Jean — Marc Denommé và Madeleine Roy, cách tip cn s phm ca h vi quá trình dy hc chính là phng pháp s phm tng tác tp trung vào b ba nhân t c bn ca quá trình dy hc là ngi dy, ngi hc và môi trng. T tng ct lõi ca quan im s phm này là “ngi dy và ngi hc phát trin vi nhng tính cách cá nhân trong mt môi trng rt c th nh hng n hot ng ca h, nên môi trng tr thành mt tác nhân tham gia tt yu” (6, tr.18) vào quá trình dy hc. Quan im v môi trng trong quan im s phm tng tác là dành s quan tâm c bit cho s tác ng qua li gia ngi dy, ngi hc và môi trng. Ngi hc có tim nng cn thit hoàn thành mt phng pháp hc t ch và cá nhân, nhng phng pháp này c tin hành nh vào ngi dy, ngi gi vai trò ch o. Ngi hc c coi là XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG HỌC TẬP CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 165
6. ngi chu trách nhim chính v phng pháp hc ca mình, không theo hng thú tng lúc. Ngi dy là ngi hng dn ngi hc theo nhng mc tiêu xác nh trong chng trình hc bng kin thc và kinh nghim ca mình. Môi trng c ngi dy và ngi hc cùng nhau phi hp t chc. Quan im s phm tng tác xây dng trên c s xác nh các yu t, các thao tác và tng tác tn ti trong hot ng giáo dc. ó là: — Ngi hc: Khái nim ngi hc có ngun gc t ting Latinh (studium) vi ý ngha là “c gng và hc tp”. Theo ngha rng, thut ng này có hàm ngha là cam kt và trách nhim. Trong quan im s phm tng tác, khái nim ngi hc dùng ch tt c nhng ai có tham gia (thc hin) hot ng hc. Ngi hc c xác nh là ch th ca hot ng hc, là ngi mà vi nng lc cá nhân ca mình tham gia vào mt quá trình thu lm mt tri thc mi. — Ngi dy: Quan im s phm tng tác xác nhn vic ging dy là công vic tt yu và bình thng ca ngi dy thc hin s mnh ca bn thân. Tuy nhiên, quan nim v vic ging dy ca quan im này nhn mnh n hot ng t chc hng dn làm ny sinh tri thc trong (cho) ngi hc. Do vy ging dy không phi là mt s truyn t kin thc n thun theo kiu c thuc lòng mt bài ging trc hc trò hay theo kiu ph bin khoa hc cho ngi hc. Chc nng ca ngi dy là giúp ngi hc, hc và hiu. — Môi trng: Hot ng ca ngi dy và ngi hc din ra trong không gian và thi gian xác nh vi nh hng ca rt nhiu các yu t bên trong và bên ngoài khác nhau. ó là môi trng dy — hc. Môi trng dy — hc do c ngi dy và ngi hc cùng nhau phi hp t chc. Theo quan im s phm tng tác, “ngi dy và ngi hc không phi là nhng sinh vt tru tng, xung quanh h là th gii vt cht và vn hoá. C ngi dy và ngi hc u có tính cách rõ rt và các giá tr cá nhân c phát trin trong mt t nc có nhng c ch chính tr, gia ình và nhà trng mà chúng tt yu có nh hng nào ó n h. Tt c các yu t này, bên trong cng nh bên ngoài to thành môi trng ca ngi dy và ngi hc”. (6, tr. 19) Môi trng hc tp là tp hp các yu t ti ni mà hot ng hc tp ca ngi hc c thc hin. Nhim v ca giáo viên là to dng môi trng hc tp thun li hình thành và phát trin hot ng hc tp cho ngi hc. 166 | MODULE GDTX 8
7. 2. NHIỆM VỤ Bn hãy k tên ba nhân t c bn ca quá trình dy hc và mi quan h tng tác gia ba nhân t y trung tâm GDTX. 3. CHIA SẺ NỘI DUNG NHIỆM VỤ ĐÃ THỰC HIỆN VỚI ĐỒNG NGHIỆP Hoạt động 2: Tìm hiểu các mối tương tác giữa môi trường học tập với người dạy và người học 1. THÔNG TIN NGUỒN Tng tác là s tác ng qua li trc tip gia các yu t trong mt cu trúc hoc gia các cu trúc vi nhau trong mt không gian, mt thi gian c th. Quan im s phm tng tác cp n khái nim s tng tác da trên mi quan h tng h gia ba yu t: ngi dy, ngi hc và môi trng. Ba yu t này luôn quan h vi nhau sao cho mi yu t hot ng và phn ng di nh hng ca hai yu t kia. S tng tác này c mô t nh sau: Ngi hc Ng i dy Môi trng Hình 1. Các tng tác và tng h ca ba nhân t c bn trong quan im s phm tng tác — Ngi hc: thông qua phng pháp hc (t hp các hành ng hc) tác ng n ngi dy h thông tin di dng các câu hi, li bình lun hoc mt suy ngh. Phng tin truyn thông tin có th bng thái , c ch, cách ng x hay li nói. áp li tác ng này t phía ngi hc, ngi dy tác ng n ngi hc bng các thông tin nh câu tr li, s ng viên; nhng thông tin b sung Trong s tng tác trên, ngi hc hành ng, ngi dy phn ng. ó là s tác ng qua li gia ngi dy và ngi hc. — Ngi dy: bng phng pháp s phm ca mình ã tác ng n ngi hc thông qua nhng gi ý v hng i và nhng phng tin cn s dng i vi ngi hc h có th t c mc tiêu hc tp ã ra. XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG HỌC TẬP CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 167
8. áp li tác ng ca ngi dy, ngi hc i theo con ng mà ngi dy ã vch ra hoc gi ý ngi hc la chn. Khi con ng c ngi hc la chn giúp h t c mc tiêu, ngi hc s có nhng xúc cm dng tính và d dàng có thin cm vi ngi dy. Trong trng hp ngc li, nu ngi hc cm thy nn lòng hoc thiu hng thú thì n tng ca h vi ngi dy có th xu i. Trong quan h này “ngi dy ã hành ng và ngi hc thì phn ng” (6, tr.20). Nói cách khác, ngi dy là tác nhân gây ra nhng phn ng ca ngi hc và nhn c nhng tác ng tr li t phía ngi hc. — Môi trng: Vi t cách là mt tác nhân s tác ng ti ngi dy và ngi hc thông qua s tác ng n phng pháp hot ng ca h. Quan nim phng pháp s phm tng tác nhm to ra ngi hc s tham gia, hng thú và trách nhim. Nó gn cho ngi dy vai trò xây dng k hoch, hng dn hot ng và hp tác. Nó gn cho môi trng nh hng quan trng n các phng pháp riêng ca ngi hc và ngi dy. Trong quá trình dy hc, s tng tác là s tác ng qua li trc tip gia các cá nhân ngi hc và gia ngi hc vi giáo viên trong mt không gian (ví d lp hc) và thi gian (ví d tit hc) nhm thc hin các nhim v hc tp và các mc tiêu dy hc ã xác nh. Phng tin thc hin các tng tác có th là phng tin ngôn ng hoc phi ngôn ng. Ni dung ca s tng tác là các vn thuc nhim v hc tp. S tng tác trong dy hc nhìn chung cn c xác nh v mc ích và c t chc vi s phân công trách nhim và c bit phi din ra hai chiu. S tham gia tích cc ca mi thành viên vào hot ng tng tác s thúc y hot ng chung ca lp, ca ngi hc nhanh chóng t c mc tiêu ã nh, ng thi em li s tho mãn v nhu cu gn bó gia các thành viên. 2. NHIỆM VỤ — Các yu t ca môi trng hc tp có nh hng ti hot ng dy — hc trong lp hc ca bn nh th nào? — Bn có cho rng xây dng môi trng hc tp trong lp hc s nh hng ln ti hiu qu dy hc không? Ti sao? 3. CHIA SẺ NỘI DUNG CÁC NHIỆM VỤ ĐÃ THỰC HIỆN VỚI ĐỒNG NGHIỆP 168 | MODULE GDTX 8
9. THÔNG TIN PHẢN HỒI CHO NỘI DUNG 1 Gi ý thc hin nhim v Hot ng 1 Ba tng tác óng vai trò quan trng trong quá trình dy hc ti các lp hc cho hc viên GDTX là: ① Giáo viên ↔ Hc viên ② Hc viên ↔ Hc viên ③ Hc viên ↔ Môi trng hc tp Gi ý thc hin nhim v 1 ca Hot ng 2 Bn xem khái nim v môi trng hc tp và kt hp vi kinh nghim dy hc ca bn làm bài tp này. Gi ý thc hin nhim v 2 ca Hot ng 2 Vic xây dng môi trng hc tp trong lp hc có nh hng quan trng ti dy hc hiu qu, giúp ngi hc hc tp thành công. Hc tp là hot ng ca ngi hc và do ngi hc thc hin, không ai có th thay th c h. Trong quá trình tham gia hc tp, ngi hc tuân th lut ca môi trng: h thn kinh ca ngi hc, t nhng giác quan là ni thu nhn thông tin n ni sinh ra hng thú, hoc trí nh, ni cho phép nh li nhng gì ã thu nhn, tt c u b nh hng ca các yu t môi trng. Nhng yu t này có th thuc bn thân ngi hc (tri thc, tình cm, vn hoá, o c, tinh thn v.v ), có th là yu t bên ngoài ngi hc (xã hi, bi cnh, nhà trng v.v ) nhng chúng có tác ng trc tip hoc gián tip n hot ng hc, có tác ng qua li vi quá trình hình thành và phát trin hot ng hc ca ngi hc. Nội dung 2 TÌM HIỂU SỰ ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG HỌC TẬP TỚI QUÁ TRÌNH DẠY HỌC * Mc tiêu Nhm giúp bn tìm hiu s nh hng ca môi trng hc tp ti quá trình dy hc, ng thi giúp bn bit cách phân loi các loi môi trng có th a ra các tác ng phù hp trong vic la chn phng pháp dy hc phù hp to dng môi trng hc tp thun li cho hc viên GDTX hc tp thành công. XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG HỌC TẬP CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 169
10. * Ni dung — Tìm hiu s nh hng ca môi trng hc tp ti quá trình dy hc; — Các loi môi trng hc tp. Hoạt động 1: Tìm hiểu sự ảnh hưởng của môi trường học tập tới quá trình dạy học 1. THÔNG TIN NGUỒN S tác ng ca môi trng hc tp là ng thi vi c ngi dy và ngi hc vì h cùng tin hành hot ng và khi ó phng pháp s phm (ngi dy) và phng pháp hc (ngi hc) c trin khai trong mi quan h mt thit vi nhau. Ngc li, ngi dy và ngi hc cng tác ng tr li môi trng thông qua s tác ng làm thay i các yu t (bên trong hoc bên ngoài) ca môi trng khin cho môi trng bin i. − Ngi hc — ngi làm vic ch ng (worker): Ngi hc c xác nh là ngi óng vai trò quyt nh trong quá trình dy hc. iu này c lí gii bi các lí do: (i) Th nht, chính ngi hc là ch th ca phng pháp hc. Hot ng hc c thc hin nh th nào ph thuc vào chính ngi hc bi h là tác nhân u tiên thc hin phng pháp hc t u cho n khi kt thúc quá trình hc; (ii) Th hai, ngi hc là ngi quyt nh nhng thay i ca chính mình v phng din kinh nghim cá nhân. Vì th ch có ngi hc mi quyt nh s cn thit có nhng thay i hay không và ch h mi to ra c thay i ó. Vi cách hiu nêu trên, phng pháp hc ca ngi hc phi da trên chính tim nng ca ngi hc và chu nh hng áng k ca hng thú, s kì vng và tính tích cc ca ngi hc. Bng vic khai thác nhng kinh nghim ã có ca bn thân (tri thc, k nng, thái ) và da trên các yu t ngi hc vn có (h thng thn kinh, các giác quan — nhng b máy có kh nng lnh hi và sn sinh nhng tri thc mi), ngi hc hoàn toàn có kh nng kin to tri thc, thay i kinh nghim ca bn thân. Góp phn vào quá trình này là hng thú, là ý thc trách nhim ca ngi hc. Tt c nhng iu ó giúp cho ngi hc thc hin quá trình hc ca mình bng cách to cho nó mt hình thc c áo liên quan ti tính cách ca mình. “Không còn nghi ng gì, ngi hc, vì bn thân ã có nhng nng lc cn thit, có kh nng hot ng nh mi ngi th chính trong quá trình hc ca mình” (tr. 27). Cng vì th “Bng cách gán cho ngi hc vai trò tác nhân chính, phng pháp s phm tng tác 170 | MODULE GDTX 8
11. gi thit rng i vi vic hc, ngi dy chn mt phng pháp coi trng tính u tiên dành cho ngi hc và kh nng ca ngi hc theo cách nhìn nhn này, vic dy rõ ràng ã tr nên tp trung vào ngi hc. Làm nh vy, ngi dy to nên mt h tr có giá tr i vi ngi hc cng nh giúp cho ngi hc tr thành ngi th chính trong quá trình ào to” (6, tr. 27). − Ngi dy — ngi hng dn (Learing guide): Ngi dy là ngi c xã hi u thác chuyên trách trong chc nng chuyn giao tri thc, kinh nghim xã hi cho ngi hc. Ngi dy là ngi c ào to, hun luyn vi nhng chuyên môn nht nh nên có các phm cht và nng lc thc hin c chc nng nói trên. Tuy nhiên, vic thc hin chc nng chuyn giao tri thc, kinh nghim xã hi cho ngi hc c thc hin nh th nào li ph thuc vào quan im s phm mà ngi dy coi là im xut phát cho hot ng s phm ca mình. Quan im s phm tng tác xác nh “ngi dy là ngi hng dn ca ngi hc”. Sau khi ã cân nhc giao cho ngi hc vai trò ca ngi th chính trong phng pháp hc, quan im s phm tng tác quan tâm n vic làm rõ chc nng ca ngi dy. Nó coi ngi dy trc ht là “ngi hng dn ca ngi hc và ging nh bt c ngi hng dn gii nào, ngi dy i cùng ngi hc trong phng pháp hc ca ngi hc và ch cho ngi hc con ng phi i theo sut c quá trình” (6, tr. 28). Trong tng tác vi ngi hc, ngi dy là ngi cùng ng hành vi ngi hc, phi hp vi ngi hc trong phng pháp hc ca ngi hc. H là nhng ngi cng tác thc s trong cùng mt công vic, cùng i trên con ng hc theo phng pháp riêng ca mi ngi. Vì l ó, phng pháp dy ca thy không th là “mt bài c tu ca ngi dy mà phi thc s tr thành mt v kch có ngi hc cùng tham gia trên con ng hào hoa i n tri thc mi” (6, tr. 28). Cùng vi vai trò là ngi ng hành vi ngi hc trong phng pháp hc ca h, ngi dy còn m nhn vai trò ca ngi hng dn iu chnh, ngi to nhng thun li cho ngi hc thc thi mt cách có hiu qu phng pháp hc ca mình. Trong vai trò th hai này, thái và tính trách nhim là nhng yu t rt cn thit i vi ngi dy. Ngi dy quan tâm, lo lng theo dõi quá trình hc ca ngi hc a ra nhng li khuyên cn thit và ôi khi phi giúp ngi hc bng nhng li ng viên và nh hng khi cn. Nhìn chung, trong vai trò XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG HỌC TẬP CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 171
12. hng dn ca mình, ngi dy thng phi gia tng c hi trong vic bày t s chú ý ca mình vi ngi hc. hoàn thành nhim v kép nêu trên, theo quan im s phm tích hp “ngi dy thông thng phi c trang b tt. ào to ngh nghip ca anh ta tht s ã cho phép anh ta thu lm tp hp các kin thc s phm và giúp cho anh ta làm ch ni dung và ngh thut dy. Ngi dy cn có mt tri thc vt ra ngoài lnh vc hn ch ca b môn ca anh ta. Trên phng din thc hành ngh nghip, ngi dy ã c hng dn bc u v tâm lí hc và phng pháp ging dy c bit gn vi vic ging dy Tóm li, ngi dy cha ng tp hp tt c các kin thc, kinh nghim to thành mt tp hp rt phong phú và làm cho anh ta tr thành mt ngi c ngi hc ánh giá rt cao”. (6, tr. 29) − Môi trng và nh hng ca nó ti hot ng dy hc. Môi trng tác ng vào c ngi dy và ngi hc mà trc tip là tác ng vào phng pháp s phm ca ngi dy và phng pháp hc ca ngi hc. Ngi dy và ngi hc b nh hng bi mt tp hp các yu t ca môi trng và chính h cng góp phn to dng ra cái gi là môi trng ri li chu tác ng bi chính các yu t ó. Ngi dy và ngi hc u là nhng cá nhân c chú ý bi nhng ngi khác, nhng ngi xung quanh. Mt khác, h cng b tác ng bi nhng d kin trong cuc sng ca h, bi nhng phong tc, tp quán ca cng ng mà h là nhng thành viên. H là nhng cá nhân có tính cách riêng c trng bi khí cht, bi di truyn và bi giáo dc. Ngi dy và ngi hc mang nhng yu t này ca riêng mình tham gia vào quá trình hc ca ngi hc và quá trình hc li din ra mt a im, mt thi gian xác nh. ó có nhiu yu t khách quan nhng li nh hng không nh n hot ng ca h. Môi trng nh hng n hot ng s phm (hot ng dy và hot ng hc) thì ngc li ngi dy và ngi hc cng có th thay i c môi trng. Môi trng, vi nhng yu t xác nh (tu theo tình hung s là yu t này hoc yu t khác) nh hng n ngi dy và ngi hc. Ngc li, ngi dy và ngi hc tác ng tr li môi trng, dn thích nghi môi trng ó, thm chí xây dng môi trng hc tp mi. Nh vy, nh hng và thích nghi là biu hin c th trong tng tác gia môi trng vi ngi dy và ngi hc. 172 | MODULE GDTX 8
13. nh hng ca môi trng n ngi hc và ngi dy xut phát t nhng yu t bên trong hoc bên ngoài ca nó. Mt iu kin ni mà hot ng din ra ít thun li (nóng bc, thiu thn và trang thit b ) s khin cho quá trình dy và hc khó t c các mc tiêu ã xác nh. Tng t nh vy, ngi hc s hc tp khó khn hn khi c th mt mi, s hng thú, mc tham gia trong các hot ng ca h s b hn ch. nh hng ca môi trng i vi ngi dy và ngi hc n chng mc nào phc thuc mt phn vào bn thân ngi dy và ngi hc vì chính h ã tham gia vào môi trng ó, góp phn to ra môi trng ó. S thiu thin cm gia nhng ngi hc vi nhau, mt vng mc gia ngi dy và ngi hc s to ra mt môi trng tâm lí không thun li cho vic trin khai phng pháp hot ng ca c ngi dy và ngi hc. Ngi dy giúp , hng dn ngi hc bng nhiu phng thc khác nhau, có th trc tip cá nhân, nhng cng có th là hng dn cá nhân ngi hc t c mc tiêu hc tp trong nhóm hc tp ca mình. Có nhng nhóm hc tp s kích thích c mt cá nhân nào ó hc tp tích cc và hiu qu hn. Ngc li, h s hc tp không hiu qu khi tham gia vào mt nhóm hc tp khác. Nhìn chung, các vn v tâm lí, v xã hi và trí tu ca nhóm hc tp u thuc v môi trng và u có nh hng n phng pháp dy và phng pháp hc. “nh hng ca môi trng xy ra theo nhng cách thc khác nhau, khi thì mt trong nhng yu t môi trng có th góp phn làm d dàng hn giai on này hoc giai on khác ca quá trình hc hoc ca phng pháp tin hành ging dy, khi thì mt yu t khác gây nên nhng khó khn làm chm li hoc ngn cách s din ra bình thng ca chúng” (6, tr.39). V s thích nghi trong tng tác ca ngi dy, ngi hc vi môi trng, quan im s phm tng tác khng nh: “S thích nghi vi môi trng mang dáng dp ca s tng cng, hay mt s bin i. Ví d khi ngi hc vào lp tràn y hng phn bi mt ngày tri nng p, ngi dy cn t ra phn khi a ngi hc vào chng trình hc. Khi ngi hc t ra ng ngnh i vi li ích ca môn hc, ngi dy có th iu chnh ý kin ó; ngc li, nhng ngi hc c xem là thông minh có th bin i nhn xét ca ngi thy i vi h bng tính bn b mà h chng minh c khi vt qua khó khn. Nhng quan h qua li rt có li c thit lp gia các tác nhân ca phng pháp s phm tng tác: môi trng gây nên mt sc ép thun li hoc không thun li n ngi hc và ngi dy; ngi dy và ngi hc phn ng bng cách tìm ra cái li ca nhng nh hng tt ca môi trng hoc bng cách XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG HỌC TẬP CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 173
14. iu chnh hoc bin i các nh hng tiêu cc. Ít nht là ngi dy và ngi hc chp nhn thích nghi ng x ca mình”. (6, tr.40) 2. NHIỆM VỤ — Làm rõ mi quan h tng tác gia môi trng vi ngi dy và ngi hc trong quá trình dy hc. — Nêu nhng nh hng ca môi trng hc tp ti quá trình dy hc trung tâm GDTX. 3. CHIA SẺ NỘI DUNG CÁC NHIỆM VỤ ĐÃ THỰC HIỆN VỚI ĐỒNG NGHIỆP Hoạt động 2: Tìm hiểu các loại môi trường học tập 1. THÔNG TIN NGUỒN to ra c môi trng hc tp thun li trong lp hc, giúp hc viên GDTX hc tp thành công, bn cn xác nh c nhng yu t nào ca môi trng hc tp cn phi tác ng. Môi trng nh hng n hot ng hc và phng thc dy, và ó là s nh hng qua li. Mi ngi dy và ngi hc u b các yu t môi trng chi phi trong mi phng thc dy và hc. Bt c khi nào, trong iu kin chun b cho vic dy hc, bn cn nhn bit các yu t ó thuc loi môi trng nào tìm ra bin pháp tác ng cho phù hp vi mc tiêu dy hc ca mình. Vic này òi hi bn cùng lúc phi xem xét tng th tt c các ý tng dy hc nhm t mc tiêu vi nhng yu t ca môi trng tâm lí, môi trng trí tu, môi trng xã hi, môi trng vt cht mà bn nhn thy cn tác ng. 1.1. Môi trường trí tuệ Thông thng, vic ging dy theo li truyn thng có s dng ti nguyên tc "rót nc vào bình”: giáo viên rót nhiu thông tin vào u hc viên là nhng ngi phn ln ngi th ng và c gng hp th nhng thông tin ó. Nhng khi ngi hc c khuyn khích óng góp vào ni dung bài ging, tham gia vào vic x lí vn , qun lí vic hc tp ca chính h, trao i các phng pháp kim tra ánh giá thì ó chính là các ng c thúc y vic hc tp. Môi trng trí tu phi có tính kích thích cao khuyn khích hc viên trong các hot ng hc ca h. Giáo viên phi phát trin vai trò ca ngi dn dt, to iu kin cho hc viên hc tp. 174 | MODULE GDTX 8
15. 1.2. Môi trường vật lí Mi hot ng ca ngi hc din ra trong phm vi không gian ca bi cnh "lp hc” vi các yu t: bàn gh, ánh sáng, âm thanh cùng vi các phng tin phc v dy và hc, các thit b thc hành Ngi hc s cm thy khó hc nu h thy môi trng hc tp trong bi cnh không phù hp hay không thoi mái. Nhng yu t vt cht có nh hng ti môi trng hc tp nh: nhit ; ting n; ánh sáng; kích c phòng hc; loi bàn gh; ngun in Cn sp xp phòng hc linh hot, giáo viên có th ti gn tt c các hc viên; trang trí phòng hc phù hp trang thit b sn có. Các ngun lc hc tp khác cng cn c chun b phc v vic dy hc sao cho phù hp nht vi vic hc ca ngi hc vic dy hc c hiu qu. 1.3. Môi trường tâm lí Khi tham gia các hot ng hc tp ti lp, mi hc viên u mong mun c i x mt cách bình ng, công bng, nghiêm túc. có c môi trng hc tp giúp ngi hc có c tâm lí nh vy, bn cn quan tâm ti xúc cm ca cá nhân hc viên, mi quan h ca mt cá nhân i vi các thành viên khác trong lp hc và quan h giao tip gia bn (vi t cách là giáo viên) vi các hc viên. Các vn bn cn xem xét nh: (i) bit tên tt c các hc viên; (ii) tìm hiu ngay t u xem h mong mun c chú ý ti nh th nào và bn mong mun c chú ý ti nh th nào? (iii) bo m rng tt c các hc viên óng góp vào các hot ng din ra ti lp hc; (iv) khuyn khích quan h tng tác gia bn vi các hc viên và gia các hc viên vi nhau; (v) tôn trng ý kin tr li ca các hc viên. 1.4. Môi trường xã hội Thành qu hc tp ca hc viên GDTX là s t c nng lc h cn có. Vi c im hc tp là hc viên GDTX, bn cn hng h hc tp hp tác ch không phi là cnh tranh trong lp. Các hc viên c to iu kin trong vic thúc y s trng thành và phát trin ca h thông qua mt môi trng xã hi tích cc. Khi ti lp hc, h thng mang theo nhiu kin thc, k nng, thái và các kinh nghim sng khác nhau. Bn hãy tn dng tt c c im ó ca h to ra c môi trng hc tp thun li nht cho h. XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG HỌC TẬP CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 175
16. 2. NHIỆM VỤ — Bn hãy lit kê các loi môi trng hc tp mà bn bit. — Bn hãy cho bit nhng yu t môi trng hc tp trong lp hc nào di ây có nh hng n hot ng dy hc? (in du × vào ô tng ng) Yu t môi trng hc tp trong lp hc có nh hng n úng Sai hot ng dy hc c trong phòng hc c b trí cho phép ngi hc di chuyn d dàng. Tt c các hc sinh có ch ngi cho phép h có th theo dõi bài ging. Ngi hc có ch riêng t c. Tt c ngi hc có th d dàng truy cp các tài liu ca lp hc. Các phin nhiu cho quá trình hc tp c gim ti thiu. Ni quy/mong i c ng ti tt c hc viên bit. Ni quy/mong i là nh hng hành ng và trng thái tích cc hành ng. Lch hàng ngày ca lp c ng ti và rà soát li thng xuyên. nh hng c a ra rõ ràng và phi làm cho tt c ngi hc hiu nó. Phn ln thi gian dành cho các hot ng hc tp có s tham gia tích cc ca hc viên. Tc ging dy nhanh và thích hp cho tt c hc viên. Hc viên hiu bài c kim tra thng xuyên . Chin lc hc tp hp tác c s dng. S hiu chnh ni dung dy hc c thay i theo các nhu cu cá nhân ngi hc. Có nhng c hi cho hc viên bình thng và hc viên khuyt tt trao i vi nhau. Hàng ngày mi hc viên có mt s tng tác tích cc vi giáo viên. 176 | MODULE GDTX 8
17. — Bn hãy cho bit các yu t sau có/không có nh hng ti hot ng hc trong lp hc ca hc viên GDTX? Ghi rõ lí do ti sao. Không Có có Các yu t nh Lí do nh hng hng 1. Không gian lp hc (ánh sáng, nhit , sp xp, ); 2. S chun b các iu kin phc v dy hc ca giáo viên 3. Trình , nng lc và thái ca giáo viên 4. ng c, mong mun ca ngi hc 5. Kh nng tip thu ca ngi hc 6. Tinh thn và ý thc hc tp ca ngi hc 7. Quan h giáo viên ↔ hc viên GDTX (giao tip, tng tác, h tr) 8. S an toàn i vi ngi hc (không có s e do) 9. Thi im t chc hot ng dy hc 10. Tác ng ca ting n xung quanh 11. Tác ng ca yu t thi tit 12. Cnh quan môi trng xung quanh — Bn hãy ánh du × vào nhng ô phù hp trong bng sau: Cn tác ng yu t môi trng Khi bn mun Vt lí Xã hi Tâm lí Trí tu B trí li lp hc Kích thích tim nng ca ngi hc S dng kinh nghim ca ngi hc Thay i cm xúc ca ngi hc XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG HỌC TẬP CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 177
18. — Bn s làm gì giúp các hc viên cm thy thoi mái v s tham gia ca h và không thy b loi ra hay coi thng theo bt kì cách nào trong các hot ng hc tp ca h ti lp hc? 3. CHIA SẺ NỘI DUNG CÁC NHIỆM VỤ ĐÃ THỰC HIỆN VỚI ĐỒNG NGHIỆP THÔNG TIN PHẢN HỒI CHO NỘI DUNG 2 Gi ý thc hin nhim v 1 và nhim v 2 ca Hot ng 1 Bn nghiên cu k thông tin ngun ca Hot ng 1 thc hin hai nhim v này. Gi ý thc hin nhim v 1 ca Hot ng 2 Bn nghiên cu v các loi môi trng trong thông tin ngun ca Hot ng 2 lit kê các loi môi trng hc tp. Gi ý thc hin nhim v 2 và 3 ca Hot ng 2 Bn nghiên cu k thông tin ngun ca Hot ng 2 hoàn thành bng. Gi ý thc hin nhim v 4 ca hot ng 2 hoàn thành bng Cn tác ng yu t môi trng Khi bn mun Vt lí Xã hi Tâm lí Trí tu B trí li lp hc × Kích thích tim nng ca ngi hc × S dng kinh nghim ca ngi hc × Thay i cm xúc ca ngi hc × Gi ý thc hin nhim v 5 ca Hot ng 2 S dng các phng pháp s phm giúp hc viên tham gia hc tp tích cc nh: — T phát hin vn , t gii quyt vn , t rút ra kt lun. — Lnh hi kin thc mi gn vi kin thc, kinh nghim và hiu bit ã có. — Trao i, chia s kinh nghim, hc tp ln nhau. 178 | MODULE GDTX 8
19. Nội dung 3 THỰC HÀNH XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG HỌC TẬP CHO HỌC VIÊN GDTX * Mc tiêu Nhm cung cp cho bn cách tìm hiu c im, nhu cu hc tp ca hc viên GDTX và la chn phng pháp s phm thích hp to c môi trng hc tp trong lp hc, giúp hc viên GDTX hc tp thành công. * Ni dung − Tìm hiu c im, nhu cu ca hc viên GDTX; − La chn phng pháp s phm thích hp to dng môi trng hc tp cho hc viên GDTX. Hoạt động 1: Tìm hiểu đặc điểm, nhu cầu của học viên GDTX 1. THÔNG TIN NGUỒN Hiu v c im ca hc viên GDTX giúp bn phác ho c k hoch t chc trin khai và qun lí hiu qu vic dy hc, thúc y các quá trình tìm kim c hi h tr cho ngi hc trong sut quá trình dy hc bng cách tác ng ti nhng yu t ca môi trng to ra c môi trng thun li trong lp hc cho hc viên GDTX. c im ca hc viên GDTX ã c trình bày các module GDTX 3, GDTX 4 thuc chng trình bi dng thng xuyên giáo viên GDTX. Hc viên GDTX là nhng ngi có s khác nhau rt nhiu v trình hc vn, tui, thành phn, ngh nghip, nhu cu hc tp. Có hai nhóm i din cho hc viên GDTX là nhóm không có c may hoc không có iu kin theo hc các chng trình giáo dc chính quy và nhóm tham gia hc tp theo nhu cu nh cp nht kin thc, k nng, chuyn giao công ngh; bi dng nâng cao trình chuyên môn, nghip v. Nh vy, hc viên GDTX có th là hc sinh ph thông nhng cng có th là nhng i tng ngi hc vi y các c im ca hc viên ngi ln. Các thông tin bn cn tìm hiu thêm v c im hc viên GDTX gm: (i) Trình kin thc, nng lc hin ti; (ii) S thích, hng thú, ng c, ý chí hc tp; (iii) iu kin, hoàn cnh hc tp; (iv) Nhng mong mun: v kt qu, thành tích s t c; v s h tr ca ngi dy; v các kiu XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG HỌC TẬP CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 179
20. t chc hot ng ca môn hc; v cách kim tra ánh giá; (v) Kì vng v s phát trin ca chính cá nhân ngi hc. Bên cnh vic xác nh c im ca hc viên GDTX, iu quan trng là bn cng cn bit v nhu cu hc tp ca h. Mt s ch dn ánh giá nhu cu hc tp ca hc viên c gii thiu nh sau: BNG T ÁNH GIÁ Ni Nhng ch dn cho bn dung Tìm — Lit kê v kin thc, k nng và thái mà hc viên cn gii quyt. hiu v — ánh giá im mnh, im yu ca h; nhu — Xác nh, xây dng và u tiên ni dung hc tp theo nhu cu ca h; cu — Làm vic theo nhóm, chia s và cùng báo cáo kt qu ca nhóm. hc tp ca hc viên Chn theo nhóm 3 — 5 ni dung nhng nng lc cn thit (ví d: kin thc, k nng và quan im) mà bn cho rng cn u tiên trong lnh vc làm vic ca riêng bn và thc hin trong 30 phút: 1. u tiên hãy t c danh sách c gi ý và t ánh giá nhng nhu cu hc tp ca h bng cách ánh du vào mt trong nhng ô trng Cách phù hp. làm 2. Thêm nhng ví d v nhng nhu cu hc tp, ví d v nng lc mà bn cho rng cn thit nên có. 3. Sau khi ã hoàn tt vic t ánh giá, chia s danh sách nhng nng lc cn có ca bn vi các hc viên khác, a ra nhng ví d v nng lc mà bn ã có và làm tt, cng nh nhng nng lc mà bn ngh mình còn thiu và cn phát trin thêm. Trong thi gian 30 phút: — Mt hc viên ca nhóm chia s quan im ca nhóm mình vi nhng nhóm còn li. — Bn và ngi iu phi ca nhóm làm vic s a ra danh sách các im tng ng và khác bit gia các bài trình bày khác nhau và s tng kt nhng kt qu thu c t hot ng này. 180 | MODULE GDTX 8
21. Ni Nhng ch dn cho bn dung Bng t ánh giá Nhu cu hc tp Nhng nng lc cn có Trung Thp Cao bình Ví d v Kin thc (Làm nhng gì bn cn bit ) Hiu nhng khái nim chính liên quan n vn hc tp ca bn Nhn thc v nhng quy phm, công c có liên quan ti ni dung hc tp Kin thc v nhng phng pháp và quy trình áp dng phân tích v các ni dung hc tp Liên kt các giá tr khác Ví d v Các k nng (Nhng gì bn cn làm c) Kh nng tin hành xác nh các vn hc tp liên quan ti trng hc & cng ng Kh nng áp dng các vn ã hc Kh nng chn lc và áp dng các gii pháp phù hp hc tp Làm th nào cp ti các cách hc khác nhau ca ngi hc. Làm th nào to ra môi trng thân thin vi ngi hc? Kh nng lên k ho ch và ánh giá các hot ng liên quan n các vn hc tp Các k nng giao tip Các k nng xã hi Các k nng vn ng XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG HỌC TẬP CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 181
22. Ni Nhng ch dn cho bn dung Thái (quan im) Phát trin nhn thc v các vn hc tp Mun có nhng vai trò mi và trách nhim ca giáo viên Thit b — Chun b bn phô tô t ánh giá cho mi hc viên. dy hc — Cn có bng hoc máy chiu và máy tính cho mi nhóm chun b trình bày kt qu ca nhóm. Cui các hot ng, cùng suy ngh và m rng các hot ng ca nhóm v các vn sau: ánh — Bn ã hc gì t các hot ng? giá — Ti sao các bài tp này li quan trng? — Bn mun c hc tp v nhng vn gì cn thit nht cho bn thân? — Theo bn, các hot ng này nên thay i nh th nào? 2. NHIỆM VỤ — Bng kinh nghim ca mình hoc tham kho ni dung bi dng trong nhng module khác thuc Chng trình BDTX giáo viên GDTX, bn hãy cho bit ni dung nào sau ây c coi là c im hc tp ca hc viên GDTX. (Bn ánh du × vào hàng, ct mà bn chn và gii thích lí do ti sao.) Không Gii thích TT Ni dung úng úng lí do 1 Hc không phi là hot ng ch yu. Hc có bng cp, chng ch, 2 tip tc hc lên. Hc có kin thc, k nng sng và 3 làm vic tt hn. 4 Hc có mc ích rõ ràng. 5 Hc th ng. Luôn i chiu so sánh vi kinh 6 nghim ã có ca bn thân. 182 | MODULE GDTX 8
23. — Bn hãy trình bày 5 c im hc tp ca 2 nhóm hc viên GDTX sau ây: Nhóm hc viên GDTX là hc viên Nhóm hc viên GDTX là hc sinh TT ngi ln ph thông 1 2 3 4 5 — Bn hãy ghi lí do ti sao có các tình hung sau xut hin trong dy hc. Tình hung Lí do 1. Ngi hc không chú ý ti bài ging, không có ng c hc, t nht. 2. Ngi hc không tp trung, mt mi, bun ng, mun kt thúc sm. 3. Giáo viên nói nhng hc viên không quan tâm, th vi bài ging. 4. Nhiu hc viên i ra khi lp. 5. Không ai nói gì trong bui tho lun nhóm. — Bn hãy vit tip vào ch trng tìm hiu xem hc viên ca bn hc nh th nào. ① Hc viên GDTX hc nhanh nht khi ② Hc viên GDTX hc chm nht khi ③ Hc viên GDTX thích thú hc khi ④ Hc viên GDTX hc mt mi nht khi ⑤ Hc viên GDTX không thích hc khi Hc viên GDTX cm thy thoi mái, t tin phát biu nht khi 3. CHIA SẺ NỘI DUNG CÁC NHIỆM VỤ ĐÃ THỰC HIỆN VỚI ĐỒNG NGHIỆP XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG HỌC TẬP CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 183
24. Hoạt động 2: Lựa chọn phương pháp sư phạm thích hợp để tạo dựng môi trường học tập cho học viên GDTX 1. THÔNG TIN NGUỒN Khi ã xác nh c nhng yu t môi trng hc tp cn tác ng, chin lc to dng môi trng hc tp trong lp hc dy hc viên GDTX là bn cn tìm hiu v phng pháp hc ca hc viên GDTX và la chn các phng pháp s phm kích thích c nhng yu t tích cc và trit tiêu c nhng yu t có nh hng tiêu cc ti hot ng hc ca hc viên GDTX giúp h hc tp thành công. — Phng pháp hc: “Phng pháp hc là khái nim miêu t con ng mà ngi hc phi theo bng cách a ra hành ng hc”. Nh vy, phng pháp hc bao gm toàn b quá trình mà ngi hc tin hành chim lnh tri thc, hình thành cho bn thân các k nng, k xo. Trong quá trình này, ngi hc thc hin các hành ng hc tp tng ng vi i tng hc tp. Do ó, ngi hc hc bng các hành ng ca chính mình. Ni lc ca ngi hc là xut phát im và cng là lc y bên trong ca nhng hành ng c ngi hc thc hin. Kt qu thc hin các hành ng hc tp, ngi hc s a c nhng tri thc vn tn ti khách quan vi bn thân vào h thng tri thc ã có ca mình, ng thi có th hoà nhp c vi tình hung thc tin khi hot ng hc c din ra. Khi ó, ngi hc ã ng hoá c mt tri thc mi. Nh vy, theo quan im s phm tng tác, phng pháp hc v bn cht là khái nim mô t v con ng giúp cho ngi hc ng hoá c nhng tri thc mà h phi lnh hi. — Phng pháp s phm: Khái nim phng pháp s phm c s dng trong quan im s phm tng tác là dùng thut ng s phm theo ngha hp vi ý ngha ch mt quá trình b phn ca quá trình s phm tng th — quá trình dy hc. “Vi gii hn này, phng pháp s phm c hiu là toàn b các can thip ca ngi dy trong mc ích hng ngi hc thc hin phng pháp hc” (6, tr.20). Phng pháp s phm ca ngi dy c khi ng bi nhng mong mun ca ngi dy trong vic to nên mt không khí thun li cho ngi hc, có ý ngha giúp ngi hc thc hin c các hành ng hc ca bn thân mt cách hiu qu nht. Trong phng pháp s phm, các yu t thuc ch th ngi dy có vai trò rt quan trng. Có th k n các yu t nh tri thc, kinh nghim, phm cht s phm ca ngi dy Phng pháp 184 | MODULE GDTX 8
25. s phm cng hi t trong nó nhng yu t thuc môi trng, thuc ngi hc. Nhng yu t này c ngi dy nhn thc s to nên mt khách quan trong phng pháp s phm. Theo quan im s phm tng tác, ”Ngi dy — Ngi hc — Môi trng” là các yu t tham gia trc tip n quá trình dy hc. Môi trng nh hng n ngi dy, ngi hc và ngi dy phi to c môi trng hc tp thun li cho ngi hc. Môi trng din ra hot ng dy hc là nhân t có tác ng kích thích hoc cn tr quá trình dy — hc. Vic xây dng môi trng hc tp óng vai trò quyt nh n tính hiu qu và hiu sut ca quá trình dy hc cho hc viên GDTX. ây là bc khó khn trong quá trình lp k hoch bài dy, òi hi s sáng to ca ngi dy, nng lc chuyên môn, s phm, kh nng d báo các tình hung phát sinh cng nh hiu bit thu áo v i tng ngi hc trong lp hc. Vì ngi hc là tác nhân chính ca quá trình dy — hc trong hot ng hc nên mi hc viên GDTX là ngi thc thi hot ng ngay t u cho n khi kt thúc hot ng dy hc. Hc viên GDTX hc tp cho mình và vì mình trc tiên. Hot ng hc ca hc viên GDTX da vào tim nng ca mi ngi. T bn thân mi hc viên GDTX ã có sn mt s kh nng cn thit hc c. H có th khai thác nhng tri nghim, nhng kin thc ã có khám phá tri thc mi. Bn cn liên h cht ch vi hc viên GDTX trong nhim v lnh hi kin thc mi. Bn có th c coi là ngi hng dn chính cho hc viên GDTX. Mi tác ng ca bn phi là mt s giúp tn tình i vi hc viên GDTX trong quá trình hc tp. Là ngi luôn quan tâm n vai trò tác nhân chính ca ngi hc trong quá trình hc tp, bn phi xem xét các yu t nh hng ca môi trng hc tp i vi h. Trong và bng cách ó, bn lu tâm n vic làm th nào tr thành ngi dn dt, ngi to iu kin và là ngi giao tip i vi ngi hc hc viên GDTX có ng c bn vng trong hc tp, giúp h thc hin vic ánh giá quá trình trong mi bài hc và iu chnh phng pháp dy hc theo nhp cá nhân ca tng ngi. Các yu t cu thành các loi môi trng hc tp ca hc viên GDTX có liên quan cht ch n nhng c im, nhu cu hc cng nh nhng nguyên tc và phong cách hc tp ca h. Khi môi trng hc tp tác ng n hot ng hc ca hc viên GDTX thì bn và hc viên có th iu chnh nó. S iu chnh này nhm giúp hc viên có hng thú, tích XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG HỌC TẬP CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 185
26. cc và có trách nhim vi quá trình hc ca h. Trong quá trình hc tp, ngi hc thng xuyên thông ip n ngi dy bng li, thông qua bình phm, suy ngh hoc t câu hi, bng c ch, hành ng ng tình hay không ng tình và ngi dy thông tin cho hc viên nhng thông tin cn thit, tr li thc mc hoc ng viên ngi hc hc tt hn hoc i thoi làm sáng t các thông tin. iu này cng giúp ngi dy có thêm nhng gi ý hoc iu chnh cho bài ging mi. Trong hot ng ca mình, bn hãy ch ra con ng to iu kin thun li cho hc viên GDTX. Bn tìm hiu xem, nu h theo con ng bn vch sn thì h có thích thú và tho mãn hay không, hay h cm thy khó khn hoc chán nn. Bn hãy kim tra li nhng hot ng bn cho là hu ích có tho mãn c nhu cu ca ngi hc v mc tiêu bn ra hay không. Nu bn m bo rng nhu cu ca ngi hc c tho mãn bi nhng hot ng mà bn ã la chn cho bài hc thì bn hãy suy ngh v nhng phng pháp s phm kích thích hoc hn ch các yu t ca môi trng hc tp nh hng n hot ng dy hc khi mà nhng hot ng này c thc hin. Bng sau ây hng dn s dng mt s phng pháp s phm giúp bn vn dng trong vic to môi trng hc tp thun li cho ngi hc. Phng pháp Hng dn s dng 1. Làm vic nhóm — Giáo viên cn có k nng t chc tin trình và tr giúp tt; — Giáo viên gii thiu thc hin các hot ng nhóm bng cách cung cp y thông tin, hng dn các thành viên trong nhóm vi các ngun thông tin y . — Chn s lng thành viên nhóm phù hp theo nhim v. Chú ý các nhóm không c vt quá 10 — 12 thành viên. thúc y s tng tác thc s gia các thành viên trong nhóm, ch 3 — 5 thành viên trong mt nhóm là phù hp. — m bo rng các thành viên trong nhóm hiu các quy tc làm vic ca nhóm. Ví d, mi ngi trong s h có th óng vai trò khác nhau; các vai có th thay th nhau, các thành viên ca nhóm phi c tôn trng. — m bo tin thi gian làm vic ca các nhóm. — m bo vai trò trong nhóm nh c phân công mt cách công bng và linh hot (ví d lãnh o, iu phi; 186 | MODULE GDTX 8
27. Phng pháp Hng dn s dng báo cáo viên; thành viên). — m bo các nhóm hiu nhim v ca mình, nhn thc c các mc tiêu hot ng; bit thu thp kinh nghim hc tp, tôn trng nhng thành viên khác. — Khuyn khích các thành viên trong nhóm s dng phng tin khác nhau trong tp hun, bao gm c cách th hin bng li, bng vn bn, âm nhc, bn v và các biu hin phi ngôn ng. — Các nhóm có th trình bày kt qu ca h trên bng, màn hình máy chiu, thông qua áp phích, bn v và t ri, có th t chc thông tin di dng "gian hàng" v.v — Cho phép có thi gian tng tác thc t và trao i chuyên sâu các vn , tình hung có th xy ra (ví d, hot ng ti thiu ca mt gi hoc mt gi ri). — Khuyn khích các thành viên ca các nhóm nh hn tranh lun, thng lng, tho hip và t c s nht trí v các vn nhóm ã trình bày nh là ý kin ca nhóm. — m bo rng các nhóm nh trình bày kt qu ca h cho các nhóm khác, t ó, da trên so sánh các kt qu khác nhau, có th xác nh c các khía cnh liên quan nht cho vic hc tp. 2. Làm vic ghép — i vi mt s hot ng, hai ngi có th làm vic cùng ôi/cp ôi nhau thành cp (thng áp dng i vi các hot ng khi ng, trao i, ng não). — Làm vic cp ôi có th c s dng cho các nhóm nh. Ví d, trong mi nhóm xut các nhim v khác nhau các thành viên ca nhóm phi c chia thành tng cp gii quyt các vn khác nhau. 3. Trò chi óng — Cá nhân hc viên, cp và các nhóm có th c yêu cu vai hoc kch mô phng các tình hung, câu chuyn, vai trò, trong các hot ng óng vai, óng kch. — Hc viên cn c khuyn khích s dng hoc sáng to các công c h tr cng nh vic s dng công ngh thông tin trong dy và hc. XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG HỌC TẬP CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 187
28. Phng pháp Hng dn s dng 4. Trò chi hc tp — Thành viên ca các nhóm, tu theo nhim v, có th tham gia vào các trò chi khác nhau, nh câu hay "chi th". — Hc viên cn c khuyn khích tng tng trong vic to ra các trò chi s dng cho riêng h. 5. Hc tp theo — Là mt cách ca tp hun tng tác và t chc các hot d án và các hot ng theo nh hng. Các hc viên có th c yêu cu ng nh hng hoc thc hin mô phng công vic theo d án (ví d cng ng nghiên cu các khía cnh khác nhau vi quan im gii quyt vn ) và hot ng nh hng dch v cng ng (ví d xác nh nhu cu cho các hành ng và h tr trong cng ng, làm vic hp tác vi các n v, cá nhân có liên quan gii quyt vn và tìm ra gii pháp). — Giáo viên cn phi chc chn rng các hc viên hiu rõ nhim v ca mình; nhim v chia s công bng, hp tác vi nhau theo hng xây dng, có kh nng và c hi truy cp và thông tin y , ng thi có kh nng x lí thông tin c lp và trung thc. 6. Phng pháp — Xác nh các hot ng khi ng thng xuyên da vào “phá tan tng s hiu bit ln nhau gia các nhóm và gia các hc viên. bng” Bn dành thi gian thit lp, to ra s quan tâm ln nhau gia ngi hc ngay t khi h tham gia hc tp, tránh to ra s hc theo cách min cng i vi h. — Mc ích s dng phng pháp phá tan tng bng : + Cung cp cho ngi dy thông tin v hc viên; + Cung cp cho ngi hc thông tin gia h vi nhau; + Giúp to ra các nhóm làm vic cùng nhau. 2. NHIỆM VỤ Bng kinh nghim ca mình, bn hãy cho bit nhng ni dung sau nên hay không nên s dng thng xuyên trong các hot ng dy hc có c môi trng thun li cho hc viên GDTX. in du × vào ô tng ng và nêu lí do ti sao. 188 | MODULE GDTX 8
29. Không TT Ni dung Nên Lí do nên 1. Cho hc viên GDTX thy s cn thit ca gi hc. 2. To và duy trì hng thú cho hc viên GDTX. 3. Khuyn khích hc viên GDTX n lc t c thành công. 4. ánh giá và khen thng hc viên GDTX úng mc. 5. Khen ngi, tránh li cho hc viên GDTX. 6. Tránh phn ng theo cm tính. 7. To tính chuyên nghip và thun thc. 8. Mc tiêu bài ging rõ ràng. 9. Cung cp y các phng tin và ngun cn thit. 10. Giao mt phn trách nhim cho hc viên GDTX. 11. Tôn trng hc viên GDTX. 3. CHIA SẺ NỘI DUNG NHIỆM VỤ ĐÃ THỰC HIỆN VỚI ĐỒNG NGHIỆP THÔNG TIN PHẢN HỒI NỘI DUNG 3 Gi ý thc hin các nhim v ca Hot ng 1 — Nhim v 1, 2, 3: Bn hãy tham kho ni dung bi dng thuc Module GDTX 3 và GDTX 4 trong Chng trình BDTX giáo viên GDTX hoàn thành các ni dung theo yêu cu. — Nhim v 4: Môi trng hc tp vui v, thoi mái, tin tng, tôn trng ln nhau có th giúp hc viên GDTX hc tt hn, hc thành công hn vì nhng lí do nh: XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG HỌC TẬP CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 189
30. + H cm thy t tin, không có cm giác s st, ngi ngùng, xu h. + H c ng viên, khen thng kp thi. + H c hc trong không khí vui v, nh nhàng, thoi mái. + Giáo viên nhit tình, thông cm, gn gi. + H c hc qua bn hc cùng chia s và hp tác. Gi ý thc hin nhim v ca Hot ng 2 TT Ni dung Nên Không nên Lí do 1 Cho hc viên Không nên cho rng hc viên GDTX thy s GDTX nhn thc c tm cn thit ca quan trng ca gi hc. Nên × gi hc. ch cho h thy mc cn thit ca gi hc i vi h nh th nào. 2 To và duy trì Bày t s chú tâm trong quá hng thú cho trình ging bài nh t ra hc viên GDTX. nhit tình, dùng nhiu hình nh, dn chng minh ho, × dùng các phng tin tr ging có hiu qu, có óc hài hc và bit cách dng úng lúc. 3 Khuyn khích Khuyn khích ngi hc hc viên GDTX tham gia làm thc tp n lc t nhng d án phù hp vi h. c thành S thành công s to ng c công. thúc y hc tp, to ra nhng n lc. Thành công cng là thành tu. Thành tu × mang li s tho mãn, t tin và khuyn khích s n lc hn na. Nhng tht bi giai on u thng làm nht chí và dp tt ng c hc tp. 190 | MODULE GDTX 8
31. TT Ni dung Nên Không nên Lí do 4 ánh giá và ánh giá mt cách thành khen thng tht i vi nhng hc viên hc viên GDTX GDTX hoàn thành tt công úng mc. vic và khen thng úng × mc. Hãy cho hc viên GDTX c th hin nhng gì h bit. ng làm cho nhng ngi hc chm tr nên lúng túng. 5 Khen ngi, Khen ngi là mt phn tránh li cho thng và s khuyn khích hc viên GDTX. i vi nhng công vic c làm tt. S li s xoá b tt c. Hãy a ra nhng li × khuyên có tính cht xây dng vi mt thái nhã nhn, tích cc, bt u t nhng u im ca hc viên GDTX, sau ó mi a ra nhng góp ý ci tin tt hn. 6 Tránh phn ng Phn ng theo cm tính làm theo cm tính. cho hc viên GDTX tc gin × hoc s hãi, gây mt tp trung, nh hng n hc tp và làm gim ng c hc tp. 7 To tính chuyên Khi giáo viên tn tình ging nghip và thun dy hc viên GDTX cng s thc. hc mt cách nhit tình. Lu ý: Phng pháp ging dy không hp lí, phng × tin ging dy nghèo nàn, cách qun lí lp hc cng nh quan h tng tác kém làm gim ng c hc tp ca hc viên GDTX. XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG HỌC TẬP CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 191
32. TT Ni dung Nên Không nên Lí do 8 Mc tiêu bài hc viên GDTX hiu c ging rõ ràng. nhng gì mà giáo viên ang × truyn th và bit mình phi làm gì. 9 Cung cp y hc viên GDTX t thc các phng hin nhng vic mong tin và ngun × mun. iu này giúp to tính cn thit. t tin và tng thêm ng c hc tp. 10 Giao mt phn Giao cho hc viên GDTX t trách nhim chu trách nhim v mt cho hc viên × phn vic nào ó, giúp tng GDTX. tính t tin và to ng c hc tp cho hc viên GDTX. 11 Tôn trng hc Tôn trng hc viên GDTX. viên GDTX. Nhn bit và khuyn khích kh nng cá nhân. Quan tâm × ti nhu cu ca tng hc viên GDTX. Hng dn, ch bo úng n. Bài tập kiểm tra đánh giá toàn bộ module a ra ý kin ca bn v nhng vn sau ây: a) Khi dy cho hc viên GDTX, iu bn quan tâm nht ti thành qu hc tp ca h là gì? b) Bn có luôn cho các hc viên ua tài vi nhau t danh hiu ngi ng u lp không? 192 | MODULE GDTX 8
33. c) Bn có ánh giá kt qu hc tp ca ngi hc theo mt danh sách xp theo th t không? d) Bn hãy xut mt hot ng to ra nhng nh hng tt v thái hc tp ca mi hc viên trong lp hc ca bn t nhng phút u tiên ca bui hc. e) Trong các cuc tho lun nhóm, có mt hc viên thng xuyên át hn mi ngi trong cuc tho lun bng vic tr li hu ht các câu hi, ngt li ngi khác và ch nho nhng ý kin khác vi ý kin ca anh/ ch ta. Bn có cm nhn rng các hc viên khác cm thy không thoi mái vi iu này và cm giác rng bu không khí chung ca nhóm, lp s b cng thng trong sut các bui hc? Bn s làm gì ci thin bu không khí nh vy? XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG HỌC TẬP CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 193
34. D. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. ng V Hot, Hà Th Ng (1998), Giáo dc hc (tp 1, 2) , NXB Giáo dc. 2. ng Thành Hng (2002), Dy hc hin i, lí lun, bin pháp và k thut, NXB i hc Quc gia Hà Ni. 3. Bùi Vn Quân (2004), Quan nim v hot ng hc tp, Tp chí Khoa hc i hc S phm, Hà Ni. 4. Madeleine Roy, Jean—Marc Denomé (2009), S phm tng tác — mt tip cn khoa hc thn kinh v hc và dy, NXB i hc Quc gia Hà Ni. 5. Guy Palmade (1996), Các phng pháp s phm, NXB Th gii. 6. Jean—Marc Denommé và Madeleine Roy, Tin ti mt phng pháp s phm tng tác , NXB Thanh niên. 7. Tài liu hng dn giáo dc ngi trng thành và giáo dc thng xuyên (1999), D án Vit — B. 8. Robert J. Marzano, Debra J. Pickering và Jane E. Pollock (2005), Các phng pháp dy hc hiu qu, NXB Giáo dc. 9. Rudolf Batliner and John Collum, SFSP Teaching Methodology Handbook (1999), Agriculture Publishing House. 10. Creating Effective Teaching and Learning Environments, Teaching And Learning International Survey , OECD 2009. 11. Petter Skarheim (2005), The Learning Environment in Schools and Training Establishments. 194 | MODULE GDTX 8
35. XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG HỌC TẬP CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 195