Module Giáo dục thường xuyên 35: Giáo dục vì sự phát triển bền vững trong giáo dục thường xuyên - Đỗ Thị Bích Loan

Nội dung text: Module Giáo dục thường xuyên 35: Giáo dục vì sự phát triển bền vững trong giáo dục thường xuyên - Đỗ Thị Bích Loan

1. ĐỖ THỊ BÍCH LOAN MODULE GDTX 35 Gi¸o dôc v× sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng trong gi¸o dôc th−êng xuyªn GIÁO DỤC HO NHẬP TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 7
2. A. GIỚI THIỆU TỔNG QUAN Phát trin bn vng là mt vn toàn cu và có tm quan trng c bit i vi mi quc gia. Nó là s phát trin cht ch, logic và kt hp hài hoà gia ba khía cnh ca phát trin: tng trng kinh t, phát trin xã hi và bo v môi trng áp ng nhu cu ca th h hin ti mà không nh hng ti các nhu cu ca các th h tng lai. Phát trin bn vng là mt xu hng cp thit và không th tránh khi trong quá trình tin hoá ca xã hi loài ngi. Do ó, các quc gia trên th gii ã cam kt xây dng chng trình ngh s cho tng thi kì phát trin lch s. Thc hin cam kt quc t, ngày 17/8/2004, Chính ph Vit Nam ã ban hành “nh hng chin lc phát trin bn vng Vit Nam ”. Chin lc này là khuôn kh bao gm các nh hng rng. ó là c s pháp lí cho các b, ngành, a phng, t chc, cá nhân có liên quan tuân theo trong thi gian thc hin và các hot ng hp tác bo m phát trin bn vng ti Vit Nam trong th k XXI. Quan im phát trin bn vng ã c tái khng nh trong các vn kin ca i hi i biu toàn quc ln th IX ca ng Cng sn Vit Nam và trong Chin lc phát trin kinh t — xã hi 2001 — 2010 là: “Phát trin nhanh, hiu qu và bn vng, tng trng kinh t i ôi vi thc hin tin b, công bng xã hi và bo v môi trng ” và “Phát trin kinh t — xã hi gn cht vi bo v và ci thin môi trng, bo m s hài hoà gia môi trng nhân to vi môi trng thiên nhiên, gi gìn a dng sinh hc ”. Chin lc phát trin kinh t — xã hi 2011 — 2020 ã tip tc khng nh phát trin bn vng là yêu cu xuyên sut ca Chin lc. Phát trin bn vng là c s phát trin nhanh, phát trin nhanh to ngun lc cho phát trin bn vng. Phát trin và nâng cao cht lng ngun nhân lc, nht là ngun nhân lc cht lng cao là yu t quyt nh y mnh phát trin và ng dng khoa hc công ngh. Vì vy, y mnh giáo dc vì s phát trin bn vng trong giáo dc thng xuyên là mt vn cp thit ào to ngun nhân lc góp phn phát trin bn vng Vit Nam. 8 | MODULE GDTX 36
3. Module này cp n nhng khái nim c bn v phát trin bn vng, giáo dc vì s phát trin bn vng, các lnh vc c bn ca phát trin bn vng và mi quan h gia phát trin bn vng vi giáo dc vì s phát trin bn vng, phát trin bn vng vi phát trin kinh t — xã hi. ng thi, module này cng làm rõ các ni dung ca giáo dc vì s phát trin bn vng và các con ng (cách thc) thc hin giáo dc vì s phát trin bn vng trong giáo dc thng xuyên. B. MỤC TIÊU Qua module GDTX 35, giáo viên giáo dc thng xuyên có th: I. KIẾN THỨC — Phân tích c các khái nim c bn v: phát trin bn vng, giáo dc vì s phát trin bn vng. — Trình bày c các lnh vc c bn ca phát trin bn vng. — Nhn bit c mi quan h gia phát trin bn vng và giáo dc vì s phát trin bn vng; phát trin bn vng và phát trin kinh t — xã hi. — Mô t c các ni dung giáo dc vì s phát trin bn vng và các con ng thc hin giáo dc vì s phát trin bn vng giáo dc thng xuyên. II. KĨ NĂNG — Bit vn dng có hiu qu các ni dung giáo dc vì s phát trin bn vng vào các hot ng giáo dc các c s giáo dc thng xuyên. — Có mt s k nng c bn, cn thit thit k các hot ng giáo dc theo nh hng ca giáo dc vì s phát trin bn vng các c s giáo dc thng xuyên. III. THÁI ĐỘ Có nhit huyt i vi công tác phát trin giáo dc ti các c s giáo dc thng xuyên. GIÁO DỤC HO NHẬP TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 9
4. C. NỘI DUNG Hoạt động 1: Tìm hiểu lịch sử phát triển giáo dục vì sự phát triển bền vững 1. NHIỆM VỤ Bn hãy tham kho thông tin di ây lit kê các mc lch s phát trin giáo dc vì s phát trin bn vng. 2. THÔNG TIN CƠ BẢN — Khái nim phát trin bn vng c thông qua ti i hi ng Liên hp quc vào nm 1987. Song song vi nó, khái nim giáo dc h tr phát trin bn vng cng bt u c tìm hiu và nghiên cu. T nm 1987 n nm 1992, khái nim phát trin bn vng ã dn dn c nh hình và phát trin. Ti Hi ngh v môi trng và phát trin ca Liên hp quc Rio de Janeiro, nhng ngi ng u các quc gia, các t chc phi chính ph và t chc oàn th nhân dân ã cùng nhau trao i v nhng thách thc t ra cho th k mi; ng thi xây dng mt k hoch hành ng toàn cu ón u thp k này. K hoch hành ng này c bit n nhiu hn vi tên gi Chng trình Ngh s 21 (Agenda 21) gm 40 chng ã xây dng mt h thng các nguyên tc toàn din nhm h tr cho chính ph các nc và các t chc thc hin chng trình và chính sách phát trin bn vng. Nhng ý tng giáo dc vì s phát trin bn vng ban u c th hin trong Chng 36 ca Chng trình Ngh s 21 này vi tên gi “Tng cng giáo dc, ào to và nhn thc ca cng ng”. Chng này ch ra vai trò ca giáo dc trong quá trình tìm kim mt cách thc phát trin theo hng tôn trng và bo v môi trng t nhiên, chú trng tm quan trng ca công tác nh hng và nh hng li giáo dc nhm tôn vinh các giá tr và hành vi tôn trng môi trng; ng thi vch ra ng li thc hin công tác ó. 10 | MODULE GDTX 36
5. — Sau Hi ngh v môi trng và phát trin ca Liên hp quc, U ban Phát trin Bn vng ã ch nh T chc Giáo dc, Khoa hc và Vn hoá ca Liên hp quc (UNESCO) là c quan c trách vic thc hin Chng 36. Theo ó, UNESCO chu trách nhim thúc y các chng trình ci cách giáo dc và iu phi hot ng ca các i tác. UNESCO cng có trách nhim cung cp h tr chuyên môn và k thut cho các quc gia thành viên; xây dng chng trình ging dy mu và tài liu ào to; ng thi ph bin các chính sách; chng trình và kinh nghim thc hin giáo dc phát trin bn vng tin b. — Ti Din àn Giáo dc th gii c t chc vào tháng 4/2000 Dakar, Senegal, cng ng th gii mt ln na khng nh li tm nhìn ca Tuyên b Th gii v giáo dc cho mi ngi, ã c thông qua vào nm 1990 Jomtien, Thái Lan; ng thi th hin cam kt thc hin tt c các mc tiêu và mc ích ca giáo dc cho mi ngi cho mi công dân và mi xã hi. Nht quán vi Tuyên b Toàn cu v nhân quyn và Tuyên b Th gii v giáo dc cho mi ngi, Din àn Giáo dc th gii ã khng nh giáo dc là mt quyn c bn ca con ngi và là chìa khoá ca phát trin bn vng, hoà bình, n nh, tng trng kinh t — xã hi và xây dng t nc. — Ti Hi ngh Thng nh Johannesburg din ra vào nm 2002, tm nhìn v phát trin bn vng ã c m rng. ó là: t c bn vng thì phi t c công bng xã hi và u tranh chng ói nghèo và ây c xem là nhng nguyên tc c bn ca phát trin. Các phng din phát trin bn vng liên quan n con ngi và xã hi bao gm: oàn kt, bình ng, liên kt và hp tác. Nhng nhân t này cng có vai trò quyt nh nh các phng pháp khoa hc trong bo v môi trng. Bên cnh vic khng nh li nhng mc tiêu giáo dc ca Mc tiêu phát trin thiên niên k và Khuôn kh hành ng Dakar — Giáo dc cho mi ngi, Hi ngh Thng nh này ã xut vi i hi ng Liên hp quc “xem xét thông qua vic trin khai mt Thp k Giáo dc vì s phát trin bn vng, bt u t nm 2005 ”. ây c coi là mt cách thc khng nh hc tp và giáo dc chính là phng pháp tip cn nòng ct ca phát trin bn vng. — Ngày 20/12/2002, i hi ng Liên hp quc ã nht trí thông qua Ngh quyt 57/254 v vic trin khai mt Thp k Giáo dc vì s phát trin bn vng, bt u t ngày 1/1/2005. Ngh quyt này ã c Chính ph Nht Bn và 46 quc gia ng tài tr gii thiu. GIÁO DỤC HO NHẬP TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 11
6. i hi ng Liên hp quc ch nh UNESCO là c quan chu trách nhim trin khai các hot ng ca Thp k, ng thi xây dng mt K hoch trin khai toàn cu. Vi vai trò là c quan i u trong các hot ng v giáo dc ca Liên hp quc, UNESCO óng vai trò nòng ct trong vic xây dng các tiêu chun v cht lng trong giáo dc phát trin bn vng. Vic làm này òi hi cn có s nh hng li các chng trình hot ng ca UNESCO, trong ó có nhng thay i cn thit thúc y phát trin bn vng. Nâng cao cht lng giáo dc và nh hng li các mc tiêu nhm nêu cao vai trò quan trng ca phát trin bn vng phi là mt trong nhng u tiên hàng u ca UNESCO và toàn th gii. Hoạt động 2: Tìm hiểu khái niệm phát triển bền vững và các lĩnh vực của phát triển bền vững 1. NHIỆM VỤ Bn hãy tham kho thông tin di ây : — Nêu khái nim v phát trin bn vng: — Lit kê các lnh vc c bn ca phát trin bn vng. — Nêu ni dung c bn ca các lnh vc phát trin bn vng. 12 | MODULE GDTX 36
7. 2. THÔNG TIN CƠ BẢN 2.1. Khái niệm phát triển bền vững — Vào nhng nm 70 ca th k XX, quan nim phát trin thng thiên v s giàu có và tng sn phm xã hi. Theo ó, ch tiêu GDP và GDP bình quân theo u ngi thng c coi là thc o quan trng ca s phát trin. Tuy nhiên, cng trong giai on này ã xut hin nhng mi lo ngi v môi trng; s suy gim v tr lng và cht lng ca các ngun tài nguyên thiên nhiên nh t, nc, rng, bin, v tình trng ô nhim và suy thoái môi trng Hi ngh th gii v con ngi và môi trng do Liên hp quc t chc vào tháng 6/1972 ti Stockholm (Thu in) ã ánh du mt s thay i v nhn thc ca loài ngi i vi phát trin. Hi ngh ã thng nht quan im cho rng có mi quan h qua li gia cách sng ca con ngi vi môi trng, gia phát trin kinh t vi bo tn tài nguyên. — Nm 1980, “Chin lc bo tn th gii” do Chng trình Môi trng ca Liên hp quc (UNEP), Hip hi Bo tn Thiên nhiên th gii (IUCN) và Qu bo tn Thiên nhiên Th gii (WWF) a ra ã cp n thut ng “phát trin bn vng”, tuy nhiên mi ch nhn mnh góc bn vng sinh thái, bo tn tài nguyên sinh vt. — Nm 1987, U ban Quc t v Môi trng và Phát trin (WCED) do Liên hp quc thành lp nm 1983 ã công b bn báo cáo “Tng lai chung ca chúng ta” (hay còn gi là Báo cáo Brundtland), trong ó khái nim phát trin bn vng c nh ngha: “Phát trin bn vng là s phát trin áp ng c nhng nhu cu ca hin ti mà không làm tn hi n kh nng ca các th h tng lai áp ng nhng nhu cu ca chính h”. Mc tiêu cui cùng ca phát trin bn vng là ci thin cht lng GIÁO DỤC HO NHẬP TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 13
8. cuc sng ca tt c các thành viên trong mt cng ng và thc cht là cho tt c công dân ca mt quc gia và toàn th gii, trong khi vn m bo s toàn vn ca các h thng h tr cho cuc sng ca tt c mi ngi và các sinh vt khác. — Nm 1992, Hi ngh Thng nh Trái t v môi trng và phát trin do Liên hp quc t chc ti Rio de Janeiro (Brazin) ã thông qua Chng trình Ngh s 21 (Agenda 21) v các gii pháp phát trin bn vng chung cho toàn th gii trong th k XXI, trong ó nhn mnh quyn li và trách nhim ca các quc gia i vi vn môi trng và khng nh quan im phát trin theo phng thc m bo kt hp hài hoà gia tng trng kinh t, xoá ói gim nghèo, công bng xã hi, s dng hp lí tài nguyên thiên nhiên và bo v môi trng. — Nm 2002, Hi ngh Thng nh th gii v phát trin bn vng c t chc ti Johannesburg (Nam Phi) ã ánh du mt mc quan trng ca loài ngi trong n lc tin ti mc tiêu phát trin bn vng toàn cu. Hi ngh ã tái khng nh nhng nguyên tc c bn v phát trin bn vng ã c thông qua ti Hi ngh Rio 1992, ng thi khng nh cam kt ca các nc i vi phát trin bn vng và trách nhim chung xây dng ba tr ct ca phát trin bn vng. Ba khía cnh ca phát trin bn vng là xã hi, môi trng và kinh t là ba tr ct liên quan ln nhau ca phát trin bn vng. Phát trin bn vng òi hi có s lng ghép hài hoà các mc tiêu xã hi và môi trng vi các mc tiêu phát trin kinh t. Hi ngh cng tha nhn vn hoá là mt khía cnh quan trng vì nhng giá tr, s a dng, kin thc, ngôn ng, lch s và th gii gn lin vi vn hoá có nh hng mnh m ti cách thc cm nhn và quyt nh các vn phát trin bn vng. Vn hoá cng tác ng và nh hng n cách thc thc hin giáo dc phát trin bn vng. T s thng nht nhn thc v phát trin bn vng nh trên, cng ng quc t cng ã i n thng nht v s phát trin bn vng là phi m bo phát trin bn vng v mt kinh t, vn hoá — xã hi và môi trng, ng thi nhn mnh: + Mun phát trin bn vng kinh t cn phi u t có hiu qu và duy trì c tc tng trng kinh t cao, n nh trong mt thi gian dài. + Mun phát trin bn vng v vn hoá — xã hi cn phi gn tng trng kinh t vi tin b, công bng xã hi, bo v và phát trin bn sc vn hoá dân tc. 14 | MODULE GDTX 36
9. + Mun phát trin bn vng v môi trng cn phi khai thác các ngun tài nguyên thiên nhiên mt cách hp lí, s dng tit kim, có hiu qu, bo v c tính a dng sinh hc. Ba mt trên ây có mi quan h mt thit vi nhau, to iu kin cho nhau và tác ng ln nhau. Do ó, tu theo iu kin c th và trong tng thi im nht nh có th u tiên mt này hay mt kia, nhng phi kt hp cht ch, hp lí gia ba mt ó trong mi thi kì và trong sut quá trình phát trin theo yêu cu ca phát trin bn vng. Lúc này thì khái nim phát trin bn vng ã c hiu mt cách y , toàn din, ó là: “Phát trin bn vng là quá trình phát trin có s kt hp cht ch, hp lí, hài hoà gia ba mt ca s phát trin là phát trin kinh t, phát trin xã hi và bo v môi trng nhm áp ng nhu cu i sng con ngi trong hin ti mà không làm tn hi n kh nng áp ng nhu cu ca các th h tng lai”. 2.2. Các lĩnh vực cơ bản của phát triển bền vững — Trong khái nim phát trin bn vng, không th tách ri c ba thành t là xã hi, môi trng và kinh t, n sau chúng là vn hoá, c xem nh là nhân t ni hàm ca ba thành t này. Tuyên b v phát trin bn vng ti Johannesburg ca Liên hp quc, khng nh các thành t này là ba th chân king ca phát trin bn vng, góp phn to nên hình thc và ni dung cho giáo dc vì s phát trin bn vng. KINH T XÃ HI — Phát trin nhanh nhng — Hài hoà kinh t, vn hoá không làm ô nhim môi xã hi. trng, n nh xã hi. PHÁT TRIN — Dân ch, công bng và — Phát trin kinh t cân i, BN VNG tin b xã hi. hài hoà vi t nhiên, xã hi. — Phát trin công ngh sch. MÔI TRNG — S dng tit kim và hp lí: rng, n c, t. — Ngn nga ô nhim, rác thi. — Bo tn a dng sinh hc. GIÁO DỤC HO NHẬP TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 15
10. — C s và nn tng ca các mi liên h gia ba thành t này vi phát trin bn vng c xây dng thông qua nhân t vn hoá. Vn hoá là cách sng, là quan h, i x, nim tin và hành ng. Nhng nhân t này khác nhau theo tng hoàn cnh, lch s và truyn thng mà trong ó cuc sng ca con ngi b chi phi. iu này chng t rng thc tin, c tính và giá tr — nhng phn mm trong s phát trin con ngi — óng vai trò to ln trong vic xác nh phng hng cng nh xây dng các cam kt hành ng thng nht v phát trin bn vng. — Phát trin bn vng là mt công vic phc tp và có mi quan h vi mi lnh vc ca cuc sng. Trong quá trình lp k hoch và trin khai Thp k Giáo dc vì s phát trin bn vng, iu quan trng cn phi làm là duy trì nhng mi quan h này nhm giúp cho con ngi thông qua quá trình hc tp s có nhiu c hi c ng dng nhng nguyên tc phát trin bn vng vào cuc sng ca h; ng thi giúp h hiu c nhng tác ng mà hành vi và thái ca mình có th gây ra. Các lnh vc c bn ca phát trin bn vng gm các ni dung c bn c cp di ây và mi quan h gia nhng ni dung này có nhim v thông tin cho chúng ta bit nhng ch im chính ca hot ng giáo dc và hc tp vì s phát trin bn vng. Rt nhiu vn ã c ch ra trong Chng trình Ngh s 21 và trong K hoch trin khai Johannesburg vì chúng chính là nhng thách thc và mi lo ngi cn gii quyt có th t c s bn vng. Ngoài ra, các ni dung này còn óng vai trò làm c s xác nh i tng tham gia và hng li trong quá trình trin khai Thp k. * V xã hi: c hiu là các th ch xã hi và vai trò ca nó trong s thay i và phát trin cng nh các h thng dân ch và công bng, to c hi cho mi ngi c bày t quan im, la chn chính th, xây dng s ng thun và gii quyt bt ng. Lnh vc xã hi gm các ni dung c bn sau: (1) Quyn con ngi: Tôn trng các quyn ca con ngi là mt nhân t ti cn thit cho phát trin bn vng. Phng pháp tip cn này giúp thông tin v các chính sách c xây dng tt c các cp, t ó có th áp dng phng pháp tip cn da trên các quyn ca con ngi trong phát trin. Giáo dc phát trin bn vng phi trang b cho con ngi ý thc c quyn òi hi c sng trong mt môi trng bn vng. (2) Hoà bình và an ninh: c sng trong mt môi trng hoà bình và an ninh là nhân t ht sc quan trng i vi s phát trin ca con ngi. 16 | MODULE GDTX 36
11. Tuy nhiên, các quá trình phát trin bn vng li thng b hu hoi bi xung t và bt n. Hu qu li là nhng au thng mà con ngi phi gánh chu, các h thng y t hot ng quá ti, nhà ca, trng hc và có th là c cng ng b phá hu làm cho nhiu ngi b mt nhà ca và s lng ngi i di tn ngày càng nhiu. Chính vì l ó, giáo dc phát trin bn vng phi tìm kim và phát trin các giá tr và k nng xây dng hoà bình trong nhn thc ca nhân loi nh ã khc ghi trong Hin chng Liên hp quc. (3) Bình ng gii: Bình ng gii trong giáo dc là mt ni dung ca giáo dc phát trin bn vng và cng là mc tiêu u tiên trong s 6 mc tiêu ca Khuôn kh Hành ng Dakar — Giáo dc cho mi ngi — d kin t c vào nm 2005. Các vn v gii phi c lng ghép vào các quá trình lp k hoch giáo dc, t lp k hoch phát trin c s h tng cho n phát trin tài liu và các quá trình ging dy. Trong khuôn kh giáo dc phát trin bn vng, s tham gia y và bình ng ca ph n là nhân t quan trng m bo truyn ti các thông ip giáo dc phát trin bn vng bình ng và phù hp, ng thi to c hi tt nht cho vic thay i hành vi vì s phát trin bn vng ca th h tng lai. (4) a dng vn hoá và hiu bit v giao thoa vn hoá: Hc tp là c hi lí tng nht thc hin và làm sâu sc hn s hiu bit và lòng tôn trng i vi s a dng. Kin thc bn a là mt kho tàng v tính a dng và là mt ngun h tr ch yu trong quá trình nhn thc v môi trng và trong cách thc s dng chúng sao cho có li nht cho th h hôm nay và mai sau. a nhng kin thc này vào quá trình hc tp s làm tng mi liên h gia nhà trng và cng ng. Vic s dng ting a phng trong giáo dc cùng vi nhng th ting khác là mt nhân t quan trng trong quá trình ánh giá và s dng nhng gì có th hc c trc tip t cuc sng hng ngày và t cng ng a phng. (5) Sc kho: Các vn liên quan n phát trin, môi trng và sc kho có mi liên h mt thit vi nhau. Sc kho yu s hn ch s phát trin kinh t và xã hi, gây ra mt chu kì bt li dn n vic s dng mt cách không bn vng các ngun tài nguyên và làm cho môi trng xung cp. Nhng ngi dân kho mnh và mt môi trng an toàn là nhng iu kin tiên quyt ca phát trin bn vng. Môi trng hc ng bn thân nó cng phi lành mnh và an toàn. Nhà trng không ch óng vai trò là các trung tâm hc tp và giáo dc mà còn phi phi hp vi gia ình GIÁO DỤC HO NHẬP TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 17
12. và cng ng tích cc h tr cung cp các dch v và các hình thc giáo dc cn thit v sc kho. (6) HIV/AIDS: i dch HIV/AIDS ngày mt phát trin vi tc nhanh châu Á, ang e do s phát trin bn vng và các quá trình giáo dc. Vn cp thit hin nay i vi Vit Nam là thu thp và phân tích thông tin v nhng nh hng tim tàng ca HIV/AIDS i vi giáo dc và phát trin bn vng. Giáo dc là mt trong nhng hi vng ln nht thúc y s thay i v hành vi và hp tác dit tr i dch này. (7) Th ch: tt c các cp t a phng, quc gia và quc t, phát trin bn vng s c thúc y mt cách tt nht ti nhng ni có c cu th ch rõ ràng, minh bch và óng góp to ln vào quá trình xây dng chính sách. Mt c cu nh vy s to c hi tt nht cho giáo dc phát trin bn vng c m hoa kt trái, xét trên khía cnh có s óng góp và tham gia y ca mi ngi dân vào quá trình phát trin các thc o phát trin bn vng và các th ch tt. Vì l ó, giáo dc phát trin bn vng s làm hình mu và làm ni dung ca th ch. * V môi trng: Phi nhn thc c tm quan trng ca các ngun tài nguyên thiên nhiên và s mong manh, yu t ca môi trng cng nh nhng tác ng lên môi trng do các quyt nh và hot ng ca con ngi gây ra; ng thi phi cam kt a nhng mi lo ngi v môi trng vào chính sách phát trin kinh t, xã hi. Các ni dung v môi trng cho s phát trin bn vng là: (8) Ngun tài nguyên thiên nhiên (nc, nng lng, nông nghip và a dng sinh hc): c xây dng da trên kinh nghim giáo dc môi trng hn 30 nm qua, giáo dc phát trin bn vng phi tip tc phát huy tm quan trng ca nó trong vic ón u mt chng trình phát trin bn vng có quy mô ln. c bit, xem xét chúng trong mi quan h vi các vn kinh t, xã hi s giúp cho ngi hc có th áp dng nhng phng pháp mi trong bo v các ngun tài nguyên thiên nhiên ca th gii, nhng th thit yu cho s phát trin và sng còn ca con ngi. (9) Bin i khí hu: Giáo dc phát trin bn vng phi mang li cho ngi hc mt nhn thc v nhu cu cn phi có s thng nht toàn cu và cn phi có nhng bin pháp mnh, nhm gim thiu nhng nguy hi i vi bu khí quyn và kim soát nhng tác ng có hi ca hin tng bin i khí hu. Ngh nh th Kyoto c Liên hp quc thông qua vào nm 1992 ã nhn c s cam kt ca 160 quc gia v gim thiu 18 | MODULE GDTX 36
13. lng khí thi. Tuy nhiên, Ngh nh này vn cha c thông qua bi chính các quc gia phi chu trách nhim v 25% lng khí cácbon thi ra trên toàn cu. Giáo dc phát trin bn vng chính là mt phng tin ch yu xây dng mt c ch vn ng toàn cu giúp cho các hot ng t c hiu qu. (10) Phát trin nông thôn: Tht hc, b hc, mù ch và bt bình ng gii trong giáo dc có t l rt cao ti các vùng nông thôn, cng tng t nh t l ói nghèo. S mt cân i gia thành th và nông thôn v u t cho giáo dc, v cht lng dy và hc ang ngày mt ln và cn c iu chnh. Do ó, các hot ng giáo dc phi gn vi nhng nhu cu c th v k nng và nng lc nm bt các c hi kinh t, ci thin sinh k và nâng cao cht lng cuc sng ca cng ng dân c nông thôn. Mt cách tip cn giáo dc a ngành vi s tham gia ca ngi dân thuc mi la tui trong mi hình thc giáo dc chính quy và không chính quy là cn thit. (11) ô th hoá bn vng: Các thành ph ang i din vi nhng thay i kinh t — xã hi mang tính toàn cu nh toàn cu hoá, làm tng v th ca các thành ph trong phát trin bn vng. Theo ó, mt thc t hin nhiên là các thành ph phi i mt vi nhng thách thc tim tàng ca phát trin bn vng nhng ng thi cng nm bt c nhng c hi y ha hn trong quá trình phát trin kinh t — xã hi và ci thin môi trng a phng, quc gia và quc t. (12) Phòng chng và gim nh thiên tai: Phát trin bn vng b thách thc nhng ni mà cng ng dân c ang phi gánh chu hay b e do bi thiên tai. Các kinh nghim và chng trình trc ây cho thy nhng tác ng ht sc to ln và tích cc ca giáo dc i vi vic gim nh nguy c thm ho, thiên tai. Ví d, giáo dc tr em bit cách i phó trong trng hp có l lt, các nhà lãnh o hc cách cnh báo kp thi cho nhân dân và toàn th xã hi hc cách phòng trong trng hp có thiên tai xy ra. Giáo dc và kin thc mà giáo dc mang li ã cung cp cho xã hi nhng chin lc và phng pháp t cu và gim thiu ri ro. * V kinh t: Cn nhy cm vi nhng hn ch và tim nng phát trin kinh t cng nh tác ng ca nó i vi xã hi và môi trng; cam kt ánh giá mc tiêu dùng ca cá nhân và xã hi vì mi quan tâm n môi trng và công bng xã hi. Nn kinh t phát trin bn vng gm các ni dung c bn sau: GIÁO DỤC HO NHẬP TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 19
14. (13) Gim nghèo: ây là khái nim tng quát, hng các cam kt quc t ti s phát trin trong khuôn kh các mc tiêu phát trin thiên niên k. Công c c bn ca quá trình lp k hoch cnh quan k hoch và thc hin gim nghèo chính là các vn bn chin lc gim nghèo. Xut phát t quan im phát trin bn vng, gim nghèo là mi quan tâm c bn ca nhân t kinh t nhng chúng phi c hiu trong mi tng quan vi các nhân t khác ó là xã hi, môi trng và vn hoá. Hay nói cách khác các mi quan tâm thuc phng din kinh t, tuy là chìa khoá ca phát trin bn vng nhng li là mt nhân t cu thành hn là mt mc tiêu tng quát. (14) Tinh thn và trách nhim tp th: Phát trin quyn lc kinh t và nhng nh hng v mt chính tr ca các tp oàn ln s hu hoi nhng tác ng và kh nng óng góp và s phát trin bn vng. Các vn v thng mi a phng ang có nhng nh hng to ln i vi phát trin bn vng và giáo dc phát trin bn vng phi xây dng nhn thc ca các lc lng tài chính và kinh t này, làm cho ngi hc có kh nng nâng cao trách nhim công dân và tng cng các hình thc hot ng thng mi mt cách có ý thc và trách nhim. Hip c Toàn cu — mt công c quc t do Tng Th kí Liên hp quc ra ã cung cp mt khung hành ng giúp thúc y quyn và trách nhim tp th ca công dân, mang các công ti li gn hn vi các c quan Liên hp quc, các t chc lao ng và toàn th xã hi nhm h tr thc hin các nguyên tc thuc các lnh vc nhân quyn, lao ng và môi trng. (15) Kinh t th trng: Nn kinh t th trng toàn cu hin nay ã và ang không góp phn bo v môi trng và gn mt na dân s trên toàn th gii không c hng li t nn kinh t này. Mt thách thc c bn hin nay là làm th nào to ra các h thng th ch toàn cu sao cho va hiu qu v kinh t, va bo v c môi trng mà vn t c mc tiêu bình ng. Hn na, cn phi thúc y mt cuc cách mng công ngh nhm tng cng áng k tính hiu qu trong vic s dng các ngun nng lng, s dng các ngun nng lng có th phc hi, tái ch và gim lng cht thi. Bn thân giáo dc là mt phn ca h thng kinh t s và chu s tác ng ca các quy lut cung và cu, ca các hn mc thu và các lc lng kinh t khác. Nó cng có vai trò trong mt môi trng có tính quy lut c bit. giáo dc phát trin bn vng tìm thy ch ng ca nó trong các hàng hoá giáo dc, nhm áp ng yêu cu ca các th lc th trng thì iu quan trng là phi tác ng n các quy lut và chc nng hot ng ca th trng. 20 | MODULE GDTX 36
15. Hoạt động 3: Một số vấn đề về phát triển bền vững ở Việt Nam 1. NHIỆM VỤ Bn hãy tham kho thông tin di ây và trao i cùng ng nghip gii quyt nhng vn sau: — Nêu ch trng ca ng và Nhà nc ta v phát trin bn vng. — Mt s hn ch ca vn phát trin bn vng Vit Nam. — Nêu mc tiêu phát trin bn vng Vit Nam. — Các lnh vc u tiên trong chính sách phát trin bn vng Vit Nam là gì? GIÁO DỤC HO NHẬP TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 21
16. 2. THÔNG TIN CƠ BẢN 2.1. Chủ trương phát triển bền vững của Đảng và Nhà nước — Phát trin bn vng ã c Vit Nam quan tâm t cui nhng nm 80 ca th k XX. Quan im phát trin bn vng ca ng và Nhà nc ã c th hin rõ trong “K hoch quc gia v môi trng và phát trin bn vng giai on 1991 — 2000” và ã c th hin xuyên sut trong quá trình thc hin “K hoch quc gia v môi trng và phát trin bn vng giai on 1991 — 2000”. — Phát trin bn vng cng ã c khng nh trong các vn kin, ngh quyt ca ng và Nhà nc v tng cng bo v môi trng trong giai on công nghip hoá — hin i hoá. Ch th 36/1998/CTTW ca B Chính tr v tng cng công tác bo v môi trng, trong Ngh quyt i hi IX và i hi X. — Chin lc phát trin kinh t — xã hi giai on 2001 — 2010 ca Vit Nam ã a ra quan im phát trin là “Phát trin nhanh, hiu qu và bn vng, tng trng kinh t i ôi vi thc hin tin b, công bng xã hi và bo v môi trng”; “Phát trin kinh t — xã hi gn cht vi bo v và ci thin môi trng, bo m s hài hoà gia môi trng nhân to vi môi trng t nhiên, gi gìn a dng sinh hc” và Chin lc phát trin kinh t — xã hi giai on 2001 — 2010 cng ã ra mc tiêu tng quát ca phát trin bn vng “nhm t c mt cuc sng y v vt cht, giàu có v tinh thn và vn hoá, bình ng và thng nht xã hi. Phát trin phi c kt hp mt cách hài hoà, hp lí và ng b trên c ba phng din, ó là phát trin kinh t, bình ng và bo v môi sinh”. — t c mc tiêu phát trin bn vng ã c ra, Ngày 17/8/2004, Chính ph Vit Nam ã ban hành “nh hng Chin lc phát trin bn vng Vit Nam (còn gi là Chng trình Ngh s 21 ca Vit Nam). Chng trình Ngh s 21 ca Vit Nam ã khng nh phát trin bn vng là con ng tt yu ca Vit Nam và ã phân tích thc trng phát trin bn vng (nhng thành tu và nhng mt còn tn ti) ca Vit Nam qua 18 nm i mi (t 1986 — 2004), t ó ra nhng mc tiêu, quan im, nguyên tc chính và hot ng u tiên phát trin bn vng Vit Nam; ng thi nhn mnh tm quan trng ca giáo dc. Trng tâm ca vic hoàn thành chin lc phát trin bn vng là s cn thit phi giáo dc con ngi phát trin bn vng. Chng trình Ngh s 21 khng nh: “Con ngi là trung tâm ca s 22 | MODULE GDTX 36
17. phát trin bn vng. Mt trong nhng nhim v ct lõi là ci cách giáo dc và nâng cao nhn thc v phát trin bn vng ca các cá nhân, cng ng, các doanh nghip, các t chc và các c quan ban ngành các cp”. 2.2. Một số hạn chế của vấn đề phát triển bền vững thời gian qua Qua nhng nm tin hành công cuc i mi, Vit Nam ã t c nhng kt qu to ln trong phát trin kinh t — xã hi và bo v môi trng. Tuy nhiên, trong k hoch phát trin kinh t — xã hi ca t nc, các ngành và a phng, tính bn vng ca s phát trin cha c quan tâm úng mc và vn còn mt s tn ti ch yu sau: — V nhn thc: Quan im phát trin bn vng cha c th hin mt cách rõ rt và nht quán qua h thng chính sách và các công c iu tit ca Nhà nc. Các chính sách kinh t — xã hi còn thiên v tng trng nhanh kinh t và n nh xã hi mà cha quan tâm y , úng mc n tính bn vng khi khai thác, s dng tài nguyên thiên nhiên và bo v môi trng. Mt khác, chính sách bo v môi trng li chú trng vic gii quyt các s c môi trng, phc hi suy thoái và ci thin cht lng môi trng mà cha nh hng phát trin lâu dài nhm áp ng nhu cu tng lai ca xã hi. Quá trình lp k hoch phát trin kinh t — xã hi và quá trình xây dng chính sách bo v môi trng cha c phi hp cht ch, lng ghép hp lí vi nhau. C ch qun lí và giám sát s phát trin bn vng cha c thit lp rõ ràng và có hiu lc. iu kin bo m phát trin bn vng còn hn ch, ch yu u t cho các công trình mang li li ích trc mt, còn ít u t cho tái to các ngun tài nguyên thiên nhiên và bo v môi trng. — V kinh t: Ngun lc phát trin còn thp nên nhng yêu cu v phát trin bn vng cha iu kin vt cht thc hin. u t c tp trung ch yu cho nhng công trình mang li ích trc tip, còn rt ít u t cho tái to các ngun tài nguyên thiên nhiên và bo v môi trng. S n hin nay ca Vit Nam so vi các nc cha thuc loi cao và cha ti gii hn nguy him song nó ang tng lên nhanh chóng và s có nguy c e do tính bn vng ca s phát trin tng lai nht là khi vn vay cha c s dng có hiu qu. Mc ch bin, ch tác nguyên vt liu trong nn kinh t Vit Nam còn rt thp và mc chi phí nguyên, nhiên, vt liu cho mt n v giá thành còn cao; sn phm tiêu dùng trong c nc cng nh xut khu phn ln là sn phm thô; s tng trng kinh t ch yu theo chiu rng GIÁO DỤC HO NHẬP TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 23
18. — V xã hi: Sc ép dân s tip tc gia tng. Tình trng thiu vic làm ngày mt bc xúc. T l h nghèo vn còn cao. Cht lng ngun nhân lc còn thp (c cu ngành ngh, k nng, trình ca i ng lao ng cha áp ng c yêu cu ca nn kinh t th trng. Khong cách giàu nghèo và phân tng xã hi có xu hng gia tng nhanh chóng. Mô hình tiêu dùng ca dân c ang din bin theo truyn thng ca các quc gia phát trin, tiêu tn nhiu nguyên vt liu, nng lng và thi ra nhiu cht thi và cht c hi. Mt s t nn xã hi nh nghin hút, ma tuý, mi dâm, tham nhng cha c ngn chn có hiu qu, gây tht thoát, tn kém ngun ca ci, to nguy c mt n nh xã hi và phá hoi s cân i sinh thái. Các dch bnh, c bit là HIV/AIDS ngày càng nhiu — V s dng tài nguyên thiên nhiên và bo v môi trng: Hin tng khai thác ba bãi và s dng ngun tài nguyên thiên nhiên mt cách lãng phí, gây nên suy thoái môi trng và mt cân bng i vi h sinh thái ang din ra ph bin. Rác thi ca mt s c s sn xut, kinh doanh, dch v và rác thi y t ca mt s bnh vin, c s khám cha bnh cha qua x lí ã gây ô nhim trm trng. Quá trình ô th hoá tng lên nhanh chóng kéo theo s khai thác quá mc ngun nc ngm, ô nhim ngun nc mt, không khí và ng cht thi rn. c bit, các khu vc giàu a dng sinh hc, rng, môi trng bin và ven bin cha c chú ý bo v, ang b khai thác quá mc. Tuy các hot ng bo v môi trng ã có nhng tin b áng k nhng mc ô nhim, s suy thoái và suy gim cht lng môi trng ang ngày càng tip tc gia tng 2.3. Mục tiêu phát triển bền vững ở Việt Nam trong giai đoạn tới — Mc tiêu tng quát ca s phát trin bn vng là t c s y v vt cht, s giàu có v tinh thn và vn hoá, s bình ng ca các công dân và s ng thun ca xã hi, s hài hoà gia con ngi và t nhiên; phát trin phi kt hp cht ch, hp lí và cân bng c ba mt là phát trin kinh t, phát trin xã hi và bo v môi trng. — Mc tiêu phát trin bn vng v kinh t là t c s tng trng n nh vi c cu kinh t hp lí, áp ng yêu cu nâng cao i sng ca nhân dân, tránh c s suy thoái hoc ình tr trong tng lai, tránh li gánh n ln cho các th h mai sau. — Mc tiêu phát trin bn vng v xã hi là t c kt qu cao trong vic thc hin tin b v công bng xã hi; m bo ch dinh dng và 24 | MODULE GDTX 36
19. cht lng chm sóc sc kho nhân dân ngày càng c nâng cao; mi ngi u có c hi c hc hành và có vic làm; gim tình trng ói nghèo và hn ch khong cách giàu nghèo gia các tng lp và các nhóm xã hi; hn ch s gia tng ca các t nn xã hi; nâng cao mc công bng v quyn li và ngha v gia các thành viên và gia các th h trong xã hi; duy trì và phát huy c tính a dng và bn sc vn hoá dân tc; không ngng nâng cao trình vn minh v i sng vt cht và tinh thn. — Mc tiêu ca phát trin bn vng v môi trng là khai thác hp lí, s dng tit kim và có hiu qu tài nguyên thiên nhiên; phòng nga, ngn chn, x lí và kim soát có hiu qu ô nhim môi trng; bo v tt môi trng sng; bo v các vn quc gia, khu bo tn thiên nhiên, khu d tr sinh quyn và bo tn s a dng sinh hc; khc phc suy thoái và ci thin cht lng môi trng. 2.4. Các lĩnh vực ưu tiên trong chính sách phát triển bền vững ở Việt Nam nh hng chin lc phát trin bn vng Vit Nam ã ra 19 lnh vc hot ng cn u tiên trong nh hng phát trin bn vng ca Vit Nam trong thi gian ti, ó là: — 5 lnh vc u tiên phát trin kinh t bn vng: + Duy trì tng trng kinh t nhanh và bn vng. + Thay i mô hình sn xut và tiêu dùng theo hng thân thin vi môi trng. + Thc hin quá trình “công nghip hoá sch”. + Phát trin nông nghip và nông thôn bn vng. + Phát trin bn vng các vùng và a phng. — 5 lnh vc xã hi cn u tiên nhm phát trin bn vng: + Tp trung n lc xoá ói gim nghèo, y mnh thc hin tin b và công bng xã hi. + Tip tc gim mc tng dân s và to thêm vic làm cho ngi lao ng. + nh hng ô th hoá và di dân nhm phát trin bn vng các ô th, phân b hp lí dân c và lao ng theo vùng. + Nâng cao cht lng giáo dc nâng cao dân trí và trình ngh nghip, phù hp vi yêu cu ca s phát trin t nc. GIÁO DỤC HO NHẬP TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 25
20. + Phát trin v s lng và nâng cao cht lng ca dch v chm sóc sc kho, ci thin các iu kin lao ng và v sinh môi trng. — 9 lnh vc u tiên nhm phát trin tài nguyên thiên nhiên v môi trng bn vng: + Chng tình trng thoái hoá t, s dng hiu qu và bn vng tài nguyên t. + Bo v môi trng nc và s dng bn vng tài nguyên nc. + Khai thác hp lí và s dng tit kim, bn vng tài nguyên khoáng sn. + Bo v môi trng bin, hi o và phát trin tài nguyên bin. + Bo v và phát trin rng. + Gim ô nhim không khí các ô th và khu công nghip. + Qun lí cht thi rn và cht thi nguy hi. + Bo tn a dng sinh hc. + Thc hin các bin pháp làm gim nh bin i khí hu và hn ch nhng nh hng có hi ca bin i khí hu, phòng và chng thiên tai. Hoạt động 4: Tìm hiểu mục đích và tầm nhìn của giáo dục vì sự phát triển bền vững 1. NHIỆM VỤ Bn hãy tham kho thông tin di ây và trao i cùng ng nghip gii quyt nhng vn sau: — Nêu mc ích ca giáo dc vì s phát trin bn vng: — Nêu tm nhìn ca giáo dc vì s phát trin bn vng trên th gii: 26 | MODULE GDTX 36
21. 2. THÔNG TIN CƠ BẢN 2.1. Mục đích của giáo dục vì sự phát triển bền vững — Mc ích ca giáo dc vì phát trin bn vng là nhm thay i hành vi to nên xã hi bn vng cho tt c mi ngi trên c s kt ni kinh t, xã hi, môi trng, vn hoá thông qua s tác ng ti mi mt ca i sng xã hi vi mc tiêu tích hp các giá tr phát trin bn vng vào trong tt c các lnh vc hc tp. Tm nhìn ca giáo dc vì phát trin bn vng là mt th gii mà ó tt c mi ngi u có c hi c hng li t giáo dc, hc tp các giá tr, hành vi và cách sng tin ti mt tng lai bn vng. S chuyn bin này th hin các mc tiêu: + Nâng cao vai trò trung tâm ca giáo dc và hc tp trong bi cnh chung ca phát trin bn vng. + Xây dng mng li và các liên kt, trao i gia các bên tham gia trong giáo dc vì phát trin bn vng. + Nâng cao cht lng ging dy và hc tp trong giáo dc vì phát trin bn vng. + Phát trin chin lc cng c tim nng giáo dc vì phát trin bn vng tt c các cp. — Giáo dc vì phát trin bn vng th hin ý ngha và mc tiêu ca phát trin bn vng vi ba lnh vc c bn: + Xã hi: S hiu bit v th ch xã hi và vai trò ca nó trong quá trình thay i và phát trin, to ra xã hi dân ch to c hi cho mi ngi biu l quan im, la chn cán b, hip thng và nhng s khác nhau v gii pháp. + Môi trng: Nhn thc v tài nguyên và tính d tn thng ca môi trng thiên nhiên cng nh nhng tác ng ca nó lên các hot ng và các quá trình ra quyt nh ca con ngi, vi s cam kt a các mi quan tâm môi trng vào trong quá trình phát trin kinh t — xã hi. GIÁO DỤC HO NHẬP TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 27
22. + Kinh t: Hiu bit v s tác ng ca phát trin kinh t lên môi trng và xã hi, cng nh nhng vn v xã hi tiêu th, s thích cá nhân liên quan n nhng vn môi trng. — Giáo dc vì phát trin bn vng th hin mi quan tâm ca giáo dc cht lng cao, bao gm: + Liên ngành, liên môn: nhng nguyên lí và kin thc v phát trin bn vng c th hin trong chng trình, sách giáo khoa ca các môn hc v t nhiên, xã hi và ngh thut ch không hình thành mt môn hc riêng v phát trin bn vng. + Th hin giá tr: chia s các giá tr và nguyên lí phát trin bn vng. + T duy sáng to và gii quyt tình hung có vn : to nim tin trc nhng khó khn và thách thc ca phát trin bn vng. + Quyt nh có s tham gia: ngi hc c tham gia trong quá trình ra quyt nh và h c hc nh th nào. + a dng phng pháp: ngôn t, ngh thut, kch, tranh lun, trao i kinh nghim các phng pháp s phm khác nhau cho mô hình hoá các quá trình. + Kh nng áp dng: hc tp kinh nghim c tích hp trong cuc sng hng ngày, trong cuc sng ca mi con ngi, mi hot ng ngh nghip; + Thích hp vi a phng: áp ng nhng vn a phng cng nh toàn cu, s dng nhng ngôn ng mà ngi h thng xuyên s dng. Giáo dc vì phát trin bn vng cp n tt c các lnh vc nhân vn, áp dng và to nên mt din mo mi cho th gii ang thay i: quyn con ngi, hoà bình và an ninh nhân loi, công bng gii, a dng vn hoá và s hiu bit các nn vn hoá khác nhau, sc kho, HIV/AIDS, lãnh o, tài nguyên thiên nhiên, bin i khí hu, phát trin nông thôn, ô th hoá bn vng, phòng nga và hn ch thm ho, gim ói nghèo, nâng cao trách nhim và kinh t th trng. 2.2. Vấn đề giáo dục vì sự phát triển bền vững trên thế giới — Giáo dc vì s phát trin bn vng ln u tiên c a ra trong chng 36 ca Chng trình Ngh s 21 ti Hi ngh Trái t nm 1992. Chng này ã xác nh 4 mi nhn ca giáo dc phát trin bn vng, ó là: thúc y và ci tin giáo dc c bn; nh hng li chng trình giáo dc hin thi ón u phát trin bn vng; phát trin nhn thc và hiu bit ca cng ng v bn vng; ào to. C th là: 28 | MODULE GDTX 36
23. + Thúc y và ci tin giáo dc c bn vn còn là mt vn khó khn i vi nhiu ngi, c bit là các em gái và ngi ln tht hc. Nu ch n gin là tng cng kh nng bit c, vit và làm tính nh hin nay nhiu nc ang thc hin thì không th to ra mt xã hi có s bn vng c bn. Thay vào ó, giáo dc c bn phi tp trung vào vic truyn t kin thc, k nng, giá tr và các lnh vc khác nhm khuyn khích và h tr công dân có c mt cuc sng bn vng. + nh hng li chng trình giáo dc hin thi tt c các cp, bc hc ón u phát trin bn vng: Thc hin ci cách giáo dc t mm non n i hc òi hi phi da trên nhiu nguyên tc, k nng, phng din hot ng và các giá tr liên quan n tính bn vng ca mt trong ba chân king: xã hi, môi trng và kinh t. ây là mt vic làm quan trng i vi xã hi hin nay và mai sau. + Phát trin nhn thc và hiu bit ca cng ng v bn vng: t c nhng tin b hng ti mt xã hi bn vng hn, òi hi mi ngi dân phi nhn thc c các mc tiêu ca mt xã hi bn vng và phi có kin thc và k nng góp phn vào quá trình thc hin nhng mc tiêu ó. Nâng cao nhn thc v quyn công dân và tiêu dùng hp lí có th giúp cng ng và chính quyn thc hin c nhng bin pháp bn vng nhm phát trin hn và hng ti mt xã hi bn vng hn (iu này ã c xây dng thành mc tiêu rt rõ trong Chng trình Ngh s 21 ca Vit Nam). + ào to: Tt c các ban ngành u có th óng góp vào s bn vng a phng, vùng và quc gia. Vic xây dng nhng chng trình ào to chuyên môn phi làm sao m bo tt c các lc lng lao ng trong xã hi u có kin thc và k nng cn thit thc hin công vic ca mình theo cách thc bn vng nh ã c xác nh là mt nhân t tích cc ca giáo dc phát trin bn vng. Nh vy, chng 36 ca Chng trình Ngh s 21 ã nhn mnh vai trò ca giáo dc trong vic nh hng li xã hi hng ti s bn vng và vic thc hin Chng trình Ngh s 21 ã t nn móng cho s tin b trong nhiu lnh vc, bao gm giáo dc phát trin bn vng. — Ngày 20/12/2002, i hi ng Liên hp quc ã thông qua Ngh quyt 57/254 v Thp k Giáo dc vì phát trin bn vng (2005 — 2014) và ã ch nh UNESCO là c quan u mi chu trách nhim trin khai các hot GIÁO DỤC HO NHẬP TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 29
24. ng trong khuôn kh thp k này. Ngày 01/3/2005, ti New York, Liên hp quc ã chính thc phát ng Thp k Giáo dc vì phát trin bn vng (2005 — 2014). Mc ích chung ca thp k là thúc y giáo dc vi vai trò là nn tng cho mt xã hi bn vng hn là lng ghép ni dung ca phát trin bn vng vào h thng giáo dc tt c các cp nhm khuyn khích s thay i trong cách ng x có mt tng lai bn vng cho tt c mi ngi. Nhng mc tiêu c th ca thp k này là: + Tng cng và nâng cao vai trò trung tâm ca hc tp và giáo dc trong vic thc hin mc tiêu phát trin bn vng. + Thúc y các mi liên kt, hp tác và trao i gia các bên tham gia trong giáo dc vì phát trin bn vng. + To c hi và môi trng thun li xây dng tm nhìn và thúc y s phát trin bn vng thông qua tt c các phng thc hc tp và nhn thc cng ng. + Nâng cao cht lng ging dy và hc tp trong giáo dc vì phát trin bn vng. + Xây dng chin lc hành ng tt c các cp nhm mc ích tng cng nng lc thc hin giáo dc vì phát trin bn vng. Giáo dc phát trin bn vng gm 3 ni dung c bn vi các ch im hot ng chính, ó là: + Ni dung v vn hoá — xã hi: tôn trng các quyn ca con ngi; xây dng và duy trì hoà bình và an ninh; tng cng sc kho; phòng chng HIV/AIDS; xây dng th ch rõ ràng, minh bch. + Ni dung v môi trng: bo v các ngun tài nguyên thiên nhiên (nc, nng lng, nông nghip và a dng sinh hc); kim soát nhng tác ng có hi ca hin tng thay i khí hu; phát trin nông thôn bn vng; ô th hoá bn vng; phòng chng và gim nh thiên tai. + Ni dung v kinh t: gim nghèo; nâng cao tinh thn và trách nhim tp th trong các hot ng kinh t, thng mi; phát trin kinh t i ôi vi bo v môi trng và m bo công bng xã hi. — Tuyên b Bonn, a ra ti Hi ngh ca UNESCO, nm 2009 v giáo dc phát trin bn vng nh sau: Giáo dc vì s phát trin bn vng là ra mt hng i mi v giáo dc và hc tp cho tt c mi ngi. Nó c da trên nhng giá tr, nguyên tc và thc tin cn thit áp ng hiu qu nhng thách thc hin ti và tng lai. 30 | MODULE GDTX 36
25. Hi ngh này cng cho thy mt cái nhìn y , toàn din v giáo dc vì s phát trin bn vng trong th k XXI nh sau: + Giáo dc vì s phát trin bn vng giúp các xã hi gii quyt nhng u tiên và các vn khác nhau nh: nc, nng lng, bin i khí hu, gim thiu nguy c và thiên tai, mt a dng sinh hc, khng hong lng thc, nguy c sc kho, thit thòi xã hi và không an toàn. Giáo dc vì s phát trin bn vng rt quan trng vi s phát trin t duy kinh t mi. Giáo dc vì s phát trin bn vng góp phn xây dng các xã hi vng mnh, lành mnh và bn vng thông qua mt cách thc tip cn h thng và tích hp. Nó mang s phù hp, cht lng, ý ngha và mc ích n các h thng giáo dc và ào to. Bao gm c giáo dc chính quy, giáo dc không chính quy và giáo dc phi chính quy và tt c các lnh vc ca xã hi trong mt quy trình hc tp sut i. + Giáo dc vì s phát trin bn vng c da trên các giá tr công bng, bình ng, khoan dung, quyn hn và trách nhim; thúc y bình ng gii, c kt xã hi và gim nghèo, ng thi nhn mnh s quan tâm, s liêm chính và trung thc nh c quy nh trong Hin chng Trái t. Giáo dc vì s phát trin bn vng c da trên nn tng ca nhng h tr sng bn vng, dân ch và s an sinh ca con ngi. Bo v và phc hi môi trng, bo tn và s dng bn vng tài nguyên, s dng các phng thc sn xut, tiêu dùng bn vng và xây dng các xã hi công bng, hoà bình cng là nguyên tc quan trng làm nn tng cho giáo dc phát trin bn vng. + Giáo dc vì s phát trin bn vng nhn mnh các cách thc tip cn sáng to và phê bình, t duy dài hn, sáng to và trao quyn x lí nhng bt n và gii quyt nhng vn phc tp. Giáo dc vì s phát trin bn vng nêu bt s ph thuc ln nhau gia môi trng, kinh t, xã hi và a dng vn hoá t a phng n toàn cu, xem xét li quá kh, hin ti và tng lai. + Giáo dc vì s phát trin bn vng kt ni vi các nhu cu khác nhau và các iu kin sng c th ca mi ngi, giáo dc vì s phát trin bn vng cung cp các k nng tìm ra gii pháp, úc kt nhng kinh nghim và kin thc n sâu trong các vn hoá a phng cng nh nhng ý tng công ngh mi. Nh vy, giáo dc vì s phát trin bn vng là ra mt hng i mi v giáo dc và hc tp cho tt c mi ngi. Nó c da trên nhng giá tr, nguyên tc và thc tin cn thit áp ng hiu qu nhng thách thc GIÁO DỤC HO NHẬP TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 31
26. hin ti và tng lai. T ó ta có th thy rng, giáo dc vì s phát trin bn vng là mt quá trình rèn luyn và ào to cho ngi hc bo m tính nng ng và thích nghi, tính k lut liên i, tính hp tác, tính a phng, s nhn mnh ca các giá tr, kinh nghim sng, tính nh hng tng lai, tính nh hng hành ng, ly ngi hc làm trung tâm, gii quyt các vn . Do ó, trong giáo dc vì s phát trin bn vng, vic xác nh các ni dung hc tp vì s phát trin bn vng là rt cn thit nhm giúp con ngi có c nhng kin thc, k nng, thái và giá tr sng, lao ng áp ng vi yêu cu ca phát trin bn vng. Giáo dc vì s phát trin bn vng mang theo nó ý ngha vn có là tin hành nhng chng trình sao cho phù hp vi iu kin cng nh vn hoá ca tng a phng. Tt c các chng trình liên quan n phát trin bn vng trong ó có chng trình giáo dc vì s phát trin bn vng khi thc hin u phi xét n iu kin kinh t, xã hi và môi trng ca tng a phng. Chính vì th, mi vùng và mi quc gia trên th gii có nhiu cách thc thc hin giáo dc vì s phát trin bn vng khác nhau. Giáo dc vì s phát trin bn vng — mt khái nim luôn tin trin. Mc dù Chng trình Ngh s 21 ã xác nh rõ nhng vn quan trng òi hi các quc gia trên th gii cn phi gii quyt. Nhng khái nim bn vng luôn luôn tin trin và thay i khi xã hi thay i và khi nhn thc cng nh quan nim ca chúng ta v Trái t, tính nhân vn, s tng tác gia con ngi và môi trng theo ó cng thay i. Mt s thay i nh nh thay i v lnh vc u tiên hay mi quan tâm v bn cht luôn mang tính khu vc cho dù nó ang phn ánh các iu kin sinh thái hay vn hoá ca mt a phng. Kt qu là, nhng ngi thc hin công tác giáo dc cho s phát trin bn vng phi liên tc iu chnh ni dung, phm vi và phng pháp sao cho phù hp vi thi gian và hoàn cnh. S iu chnh liên tc này òi hi phía các nhà giáo dc phi có s linh hot, nht là khi h cùng nhau làm vic trong các chng trình d án quc gia hoc quc t. Tóm li, nh ngha v giáo dc phát trin bn vng và cách thc thc hin nó có th có hiu qu ni này nhng li không có hiu qu hay không phù hp nhng ni khác trên th gii. — Các chin lc thc hin giáo dc vì s phát trin bn vng: + nh hng và xây dng tm nhìn: Xây dng tm nhìn nhm làm cho giáo dc vì s phát trin bn vng có th i sâu vào thc tin hot ng ca tng a phng, ng thi nhm phát trin mt cam kt mang tính 32 | MODULE GDTX 36
27. toàn cu và mt s thng nht trong tính a dng. Vic xây dng tm nhìn cho giáo dc vì s phát trin bn vng tng lai liên quan ti quá trình xây dng Chng trình Ngh s 21 cp a phng ca nhiu quc gia. Công tác nh hng s din ra tt c các cp và có s tham gia ca tt c các bên có liên quan. Chính ph và oàn th nhân dân nên duy trì i thoi lâu dài. cp a phng, các trng hc và các t chc oàn th, vi vai trò là mt phn ca giáo dc vì s phát trin bn vng, nên tham gia vn ng chính quyn a phng quan tâm ti nhng vn c th trong phát trin bn vng. + óng góp và làm ch: Thp k mang tính quc t s to c hi xây dng và phát trin mt lc lng toàn cu trong giáo dc phát trin bn vng. Tuy nhiên, iu này ch có th làm c nu các bên có liên quan các cp làm ch c tm nhìn ca mình. Vic làm ch này li cn phi có s óng góp và tham gia trong quá trình xây dng chính sách và lp k hoch cho các mc tiêu và hot ng. Chính ph có vai trò c bit trong vic trin khai các din àn trao i. + Liên kt và hp tác: Cn phi có cái nhìn rng m, phi n lc xây dng mi liên h gia các sáng kin, chng trình, nhóm và mng li trong quá trình nh hng các i tác tham gia vào Thp k Giáo dc vì s phát trin bn vng, qua ó giáo dc vì s phát trin bn vng s ngày càng c thúc y và tng cng. Cn phi chú ý c bit ti vic liên kt các chính ph vi mng li các t chc oàn th xã hi. Vì chính ph có vai trò là c quan iu phi trung tâm và có các ngun lc, còn các t chc oàn th xã hi li có nhng mi liên h t c s mà thông qua ó, các thông ip v Thp k Giáo dc vì s phát trin bn vng có th c truyn ti xung tng a phng. + Xây dng nng lc và ào to: S dng (hay thit k) các phng pháp ào to và xây dng nng lc, nhm cung cp các k nng có th ng dng vào thc t là mt vic làm rt quan trng. Các lnh vc xây dng nng lc và ào to ch yu là truyn thông và nâng cao nhn thc, lp k hoch, qun lí và ánh giá, ào to và ào to li các cán b giáo dc, các công c phân tích, tài liu và ni dung ging dy cng nh các phng pháp ging dy. + Nghiên cu và i mi: Nghiên cu là nn tng ca quá trình nhn thc nhng vn mà giáo dc vì s phát trin bn vng cn phi gp rút gii quyt. Nó còn là nn tng ca quá trình thu thp thông tin ánh giá và là nn tng ca quá GIÁO DỤC HO NHẬP TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 33
28. trình tìm kim nhng gii pháp tin b. Nghiên cu s ch yu tp trung vào các vn : nghiên cu d liu c bn thit lp nhng ch s ánh giá Thp k Giáo dc vì s phát trin bn vng; khám phá bn cht và nhng phng pháp giáo dc vì s phát trin bn vng c th, nhng mi liên h v khái nim và thc tin ca giáo dc phát trin bn vng vi các phng din hc tp, vi nhng phng pháp can thip khác trong phát trin; nhng nghiên cu lâu dài trong ó nêu và phân tích mc tác ng ca giáo dc vì s phát trin bn vng i vi i sng ca cá nhân, cng ng và chính sách, th ch ca quc gia; c cu li t chc, phng thc hp tác và phng pháp tip cn qun lí trong giáo dc vì s phát trin bn vng vi trng tâm là xác nh và ph bin nhng kinh nghim hay. + Công ngh thông tin và truyn thông: Công ngh truyn thông và thông tin là huyt mch ca bt kì mt phong trào hay hot ng quc t nào chng hn nh mt Thp k ca Liên hp quc. Nó óng vai trò là phng tin liên kt các i tác cách xa nhau, lu tr d liu, chia s thông tin rt nhanh và hu hiu, ng thi cng là mt phng tin qun lí mt c quan h tr quy mô ln. Tuy nhiên, công ngh truyn thông và thông tin vn cha c mi ngi tip cn mt cách rng rãi. Chi phí, c s h tng, vic cung cp nng lng và kt ni liên lc là tt c nhng nhân t có th nh hng ti vic liên kt các thit b k thut s. Trong khi ch i con ngi nghiên cu nhng cách thc tiên tin làm cho công ngh truyn thông c tip cn rng rãi thì nhiu ni nhng công ngh c vn s tip tc c s dng (ví d phng tin truyn thanh) và vì th chúng s tr nên lâu bn hn. + Theo dõi và ánh giá: Theo dõi và ánh giá s tr thành mt chin lc ch cht nhm m bo nhng thay i, nhng vn khác bit và tác ng ca thp k này. Hoạt động 5: Tìm hiểu vai trò của giáo dục trong việc phát triển bền vững của xã hội 1. NHIỆM VỤ Bn hãy tham kho thông tin di ây và trao i vi ng nghip ch ra vai trò ca giáo dc i vi s phát trin bn vng ca xã hi. 34 | MODULE GDTX 36
29. 2. THÔNG TIN CƠ BẢN Giáo dc vi vai trò là mt ch th trong xã hi và là mt thành viên ca cng ng, hiu c bn thân mình và nhng ngi xung quanh, hiu c si dây gn kt vô hình gia chúng ta vi môi trng t nhiên và xã hi rng ln. S hiu bit này óng vai trò làm nn tng lâu dài và vng chc cho s tôn trng th gii quanh ta và chính nhng con ngi ang sinh sng trong th gii ó. Con ngi va là mc tiêu va là ng lc, ch th ca phát trin. Con ngi là trung tâm ca phát trin bn vng. Con ngi có mi liên h cht ch, trc tip vi thiên nhiên. Vì vy, con ngi là nhân t chính thúc y phát trin bn vng. Do ó, giáo dc là mt phn không th thiu ca chin lc phát trin bn vng, con ng i n phát trin bn vng là thông qua giáo dc. Giáo dc là nn tng cho s phát trin bn vng. Giáo dc là c hi tt nht giúp mi ngi nhn thc và hiu c mi quan h qua li gia con ngi vi môi trng t nhiên và xã hi xung quanh, ng thi trang b cho con ngi nhng kin thc và k nng, thúc y nhng giá tr, hành vi cn thit cho phát trin bn vng; hình thành ngi hc kh nng quyt nh và hành ng c th vì mt xã hi bn vng kinh t, vn hoá — xã hi và môi trng, mt li sng hài hoà vi vic s dng bn vng và công bng các ngun tài nguyên thiên nhiên, có nng lc có th ng u vi nhng khó khn, thách thc t ra trong quá trình xây dng mt tng lai bn vng. Giáo dc vì s GIÁO DỤC HO NHẬP TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 35
30. phát trin bn vng là mt quá trình hc sut i, dành cho mi ngi, mi la tui, tu theo iu kin kinh t, xã hi, môi trng cng nh vn hoá ca tng cng ng, tng a phng. Chính vì vy, mi quc gia, mi khu vc trên th gii u có cách tip cn riêng thc hin giáo dc vì s phát trin bn vng. Giáo dc vì s phát trin bn vng có mt mi quan h cht ch vi phát trin bn vng. Do ó, cn u tiên lng ghép các kin thc, k nng, giá tr và nng lc hành ng vào giáo dc trong vic cân bng các tr ct ca phát trin bn vng là xã hi, kinh t và môi trng. Giáo dc vì s phát trin bn vng là mt nn giáo dc y mnh quá trình gii thích và thông hiu ý ngha ca phát trin bn vng. Quá trình này khuyn khích ngi hc ch ng cam kt vi nhng mc tiêu bn vng xây dng mt np sng bit cách tiêu dùng các ngun lc mt cách công bng và lâu bn. Vì th, mc tiêu ca giáo dc vì s phát trin bn vng là nâng t duy và cm xúc ca con ngi lên mt tm cao mi — tm mc ca t duy có h thng và mang tính hp tác. Theo Hi ng Giáo dc Công ngh và Kinh doanh Anh quc, giáo dc vì s phát trin bn vng phi t c kt qu sau: — Ngi hc có kh nng gii thích c các nguyên tc ca phát trin bn vng. ó chính là nhng hiu bit v vic phát kin các công ngh mang chun mc nhân bn và o c, v s công bng gia các th h, v kh nng gây ô nhim phi biên gii, v các ngun tài nguyên tái to và không tái to c, v nhng gii hn ca tng trng, v cht lng sng, v trách nhim ca cá nhân i vi cng ng và v các h sinh thái ca Trái t. — Ngi hc có kh nng bin minh cho các nim tin ca bn thân v môi trng, vì li ích ca cá nhân, gia ình, cng ng (toàn cu hay a phng) và ca các chng loài khác; tiêu dùng có o c, bo tn và bo v môi trng sng là nhng kt qu giáo dc phi c th hin bng hành ng c th. — Ngi hc có kh nng tôn trng s liên i gia môi trng toàn cu vi môi trng a phng. ây cp n các chin lc và chính sách gia các nn kinh t, hot ng ca các tp oàn a quc gia, thng mi công bng, nhu cu cng tác trên bình din quc t và trách nhim ca a phng i vi cng ng toàn cu. 36 | MODULE GDTX 36
31. — Ngi hc có kh nng nhn thc nhng ch báo ca môi trng cho hành ng cá nhân ca mình. ây chính là s thay i nhn thc và thái i vi tình trng lãng phí, s cân nhc gia các nhu cu cn bn và nhu cu tng i ca cá nhân, kh nng s dng nhng công c h tr cuc sng mt cách hiu qu nht và cách thc tiêu dùng khôn ngoan. — Ngi hc có kh nng a ra quyt nh cá nhân tác ng n môi trng. giai on này, ngi hc c trang b nhng k nng sng có trách nhim, làm vic bit hp tác và có kh nng nhn nh bt c giá tr hay hot ng nào có phù hp hay không vi chun mc sng vng bn trên mi khía cnh ca cuc sng. Hoạt động 6: Tìm hiểu các con đường, cách thức thực hiện giáo dục vì sự phát triển bền vững 1. NHIỆM VỤ Bn hãy tham kho thông tin di ây lit kê ra các con ng, cách thc c bn thc hin giáo dc vì s phát trin bn vng 2. THÔNG TIN CƠ BẢN — Giáo dc vì s phát trin bn vng dành cho mi ngi mi la tui. Do ó, nó din ra trên bình din hc tp sut i và tt c nhng ni có th din ra quá trình hc tp, t giáo dc chính quy n giáo dc không chính quy, t la tui mm non cho n tui trng thành. Nhng b phn khác nhau ca cùng mt h thng giáo dc trong ó có c các GIÁO DỤC HO NHẬP TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 37
32. trng tôn giáo và c nhng c hi hc tp nm ngoài h thng giáo dc có th thc hin nhng chc nng khác nhau liên quan n giáo dc phát trin bn vng nhng mc ích thì ging nhau, ó là làm cho ngi hc có kh nng ng dng nhng kinh nghim và hành vi có th giúp thúc y s phát trin bn vng ca c cá nhân và tp th. — Quan im hc tp sut i nhìn nhn môi trng hc tp chính quy và không chính quy là mt quá trình liên tc, bt buc và nó thoát ra khi quan nim cho rng nhà trng là ni bn hc tp khi còn là mt a tr và nh vy ngm nh là sau giai on ó thì hc tp s kt thúc. S bin i xã hi nhanh chóng nh hin nay òi hi ào to chính quy và ào to li bt kì thi im nào trong cuc i mi con ngi. — Giáo dc vì s phát trin bn vng có th thc hin mi ni, mi ch: + Giáo dc không chính quy: Giáo dc không chính quy hin nay gm: giáo dc cho ngi ln, giáo dc ti cng ng và giáo dc t xa, cng nh mt s sáng kin giáo dc khác. Xét trên bình din mi liên h a dng gia phát trin bn vng vi các phng tin hc tp, giáo dc phát trin bn vng có th tìm thy ch ng ca mình trong chng trình giáo dc thng xuyên, t các môn xã hi hc cho n dy ngh nh ngh mc. + Các t chc da vào cng ng và các t chc xã hi a phng: Trng hc không tn ti nh mt c o trong lòng cng ng mà có th óng vai trò nh là mt din àn quan trng cho i thoi, hp tác vi các t chc da vào cng ng và toàn th xã hi thông qua các u mi là ph huynh hc sinh. Nhng din àn này có vai trò quan trng trong vic tìm hiu vn phát trin bn vng nào phù hp vi a phng. Do vy, cn phi thúc y h s dng kin thc ca mình trong vic xây dng nhn thc cng ng, gii thiu nhng kin thc kinh nghim ca a phng vào nhà trng và nh hng cho các thành viên trong cng ng hng ti nhng vic làm có tính bn vng hn na. + Ni làm vic: Ni làm vic cng là mt môi trng hc tp v phát trin bn vng. Mi mt nhà máy, công s u nên xét xem gia phát trin bn vng vi các mi quan h công tác và các hot ng hng ngày có liên h vi nhau nh th nào và mt cam kt sn xut và kinh doanh tích cc nên c a vào các vn bn hng dn hot ng và ni quy ca c quan, t chc. 38 | MODULE GDTX 36
33. + Giáo dc chính quy: Áp lc v thi gian cng vi nhng mc tiêu và công vic khác s hn ch vic thc hin các sáng kin phát trin bn vng, mt ni dung thng c xem là mt phn riêng bit và phát sinh thêm trong chng trình chun. Giáo dc vì s phát trin bn vng không nên coi là mt “môn hc phát sinh” c a thêm vào chng trình vn ã quá ti mà là mt phng pháp tip cn lng ghép và tng th, trong ó phát trin bn vng c xem là bi cnh cho các mc ích giáo dc hin thi ch không phi là mt u tiên cnh tranh vi các u tiên khác. Bin phát trin bn vng tr thành mt si ch xuyên sut quá trình hc tp ca ngi hc trong c h thng giáo dc t mm non n i hc s thúc y ti a tác ng ca nó. + Các c s ào to ngh và k thut: Gia Thp k Giáo dc vì s phát trin bn vng và chng trình ào to ca các c s ào to ngh nên có s liên h vi nhau, nhm mc ích xây dng mt khuôn kh sao cho phát trin bn vng tr thành mt ni dung trong chng trình ào to ó. + Các c s ào to giáo viên: Giáo viên thng b quá ti bi nhng yêu cu v i mi và m rng chng trình. Phát trin bn vng không ch là mt môn hc hay mt ch c a thêm vào thi khoá biu mà phi là mt nguyên tc t chc và mt ch có tính lng ghép. B Giáo dc và ào to nên có s liên h vi các ni dung ca thp k giáo dc vì s phát trin bn vng, nhm a phát trin bn vng tr thành mt ch lng ghép vào chng trình ca các c s ào to giáo viên. + Giáo dc i hc: Giáo dc i hc có mt vai trò c bit. Các trng i hc va phi óng vai trò là c quan nghiên cu và môi trng hc tp v phát trin bn vng, va là ni trin khai và là u mi ca các hot ng trong cng ng và toàn quc gia. Các lí thuyt v giáo dc và nhng thc nghim tin b thng ra i t các chng trình nghiên cu trong giáo dc. Phát trin bn vng cn phi có vai trò tiên quyt trong vic xác nh các lnh vc nghiên cu và phát trin trong giáo dc. + C quan c vn và thanh tra giáo dc: ây là c quan chu trách nhim v phê chun, chng nhn và ánh giá các tiêu chun và hot ng giáo dc. Thanh tra giáo dc là nhng ngi GIÁO DỤC HO NHẬP TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 39
34. có nh hng ti các u tiên ca các t chc giáo dc, ca ngi hc cng nh ca cha m hc sinh. Nu giáo dc c xem xét nhiu hn qua lng kính ca phát trin bn vng thì chúng s càng óng góp và h tr nhiu hn vào các kt qu có giá tr ca bt kì mt h thng giáo dc nào. thúc y vic này, cn giúp cho chính ph nhy cm hn vi vai trò ca các thanh tra giáo dc i vi trách nhim và quyn li ca h. + Các c quan lp pháp và hoch nh chính sách: Tt c các hình thc giáo dc k trên phi c thúc y bng nhng chính sách giáo dc c xây dng da trên c s ly hành ng, vic làm làm trng tâm. Vic làm này òi hi s tham gia óng góp ý kin và phi kt hp liên ngành, trong ó nhim v ca UNESCO là khuyn khích và thúc y nhng hot ng ó. Có th lng ghép giáo dc vì s phát trin bn vng vào các hot ng ly ý kin xây dng chính sách trong khuôn kh giáo dc cho mi ngi thông qua các din àn ang hot ng hin nay. + Ngoài h thng giáo dc: Vic thúc y các giá tr, các mi quan h và thc tin phát trin bn vng phi c din ra ngoài h thng giáo dc, trong các t chc kinh t, xã hi và môi trng hot ng có li nhun và phi li nhun, làm sao phát trin bn vng tr thành nn tng ca c cu hot ng và hành vi, thái có tính t chc. Nu không thc hin c iu này thì nhng li ích ca giáo dc phát trin bn vng mà con ngi tip thu c trong quá trình i hc s bin mt ngay khi h bc vào môi trng làm vic. Hoạt động 7. Tìm hiểu cách vận dụng nội dung giáo dục vì sự phát triển bền vững vào các hoạt động giáo dục ở các cơ sở giáo dục thường xuyên 1. NHIỆM VỤ Bn hãy tham kho thông tin di ây và trao i cùng ng nghip nêu cách vn dng ni dung giáo dc vì s phát trin bn vng vào các hot ng giáo dc các c s giáo dc thng xuyên. 40 | MODULE GDTX 36
35. 2. THÔNG TIN CƠ BẢN 2.1. Nhu cầu học tập thường xuyên, học tập suốt đời của người dân hiện nay Trong s phát trin ca thi i và ca t nc hin nay, hc tp thng xuyên, hc tp sut i là xu th tt yu. Hc tp thng xuyên, hc tp sut i không ch là nhu cu ca mt s ngi, tui nào ó, trình nào ó, mà là nhu cu ca tt c mi ngi, mi tui, mi trình . Bên cnh các nhu cu hc tp nâng cao trình , ly vn bng, chng ch nhm áp ng các yêu cu ngày mt cao ca công vic, ca xã hi, ngi dân hin nay còn có nhu cu hc cp nht các kin thc, k nng sng cn thit làm vic, kim sng, thích ng, tn ti, nuôi dy con cái, cùng chung sng. Mc ích hc tp ca ngi dân ngày càng c th và thit thc hn. H hc tp không nhm có bng cp, chng ch, mà hc có kin thc, nng lc tht s, hc làm kinh t, làm giàu và nâng cao cht lng cuc sng ca bn thân, gia ình và cng ng. Trong khi ó, kin thc, k nng có c t vic hc tp ti các nhà trng, trong mt thi gian ngn không th dùng cho sut c cuc i. Do ó, hn lúc nào ht hin nay, nhu cu hc tp thng xuyên, hc tp sut i ca ngi dân ang ngày càng phát trin rt mnh. Hin nay, tuy cha có mt kt qu iu tra tng th nào v nhu cu hc tp thng xuyên, hc tp sut i ca ngi dân. Nhng qua mt s s liu thng kê hng nm ca V Giáo dc thng xuyên, B Giáo dc và ào to cng có th thy c phn nào nhu cu, hc tp thng xuyên, hc tp sut i ca ngi dân hin nay. Xem s sau: GIÁO DỤC HO NHẬP TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 41
36. Trung tâm 12000 9551 9990 10000 9010 7384 8359 8000 6000 5331 TTHTCĐ 3567 4000 1409 2000 370 10 78 155 0 9 0 1 2 3 4 5 6 7 8 8 0 99 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 01 -1 2 2 2 2 2 2 2 2 -2 -2 -2 8 9- 0- 1- 2- 3- 4- 5- 6- 7 8 9 9 9 0 0 0 0 0 0 0 00 0 0 19 19 20 20 20 20 20 20 20 2 20 20 S 1: S phát trin trung tâm hc tp cng ng t nm hc 1998 — 1999 n 2009 — 2010 S 1 cho thy, mng li các trung tâm hc tp cng ng xã/ phng/ th trn tng t 10 trung tâm (nm hc 1998 — 1999) lên ti 9.990 trung tâm (nm hc 2009 — 2010). n nay, c nc ã có 32 tnh có 100% xã/ phng/ th trn có trung tâm hc tp cng ng. S phát trin nhanh chóng và mnh m mng li các trung tâm hc tp cng ng ã to iu kin thun li cho vic hc tp ca ngi dân trung tâm hc tp cng ng. S lng ngi dân tham gia hc tp ti các lp hc chuyên trung tâm hc tp cng ng ngày càng tng th hin qua s sau: Nghìn lượt 13937 14000 12664 11285 12000 10217 10000 8000 6297 6000 4115 4000 2334 2000 200 250 417 0 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 S 2: S lt ngiHọc hc viên chuyên học các lớp cácchuyên trung đề tâm hc tp cng ng t 2001 n nm 2010 Có th thy, s phát trin mnh m mng li các trung tâm hc tp cng ng trong c nc ã to nên mt phong trào hc tp thng 42 | MODULE GDTX 36
37. xuyên, hc tp sut i trong khp c nc. T nm hc 2000 — 2001, s lt ngi c hc các chuyên các trung tâm hc tp cng ng tng t bin t 200.000 lt ngi lên ti 13.937.000 lt ngi nm hc 2009 — 2010. Nh vy, qua các s liu trên có th thy c nhu cu hc, hc tp thng xuyên, hc tp sut i ca ngi dân hin nay là rt ln. Tuy nhiên, vic hc tp thng xuyên, hc tp sut i ca ngi dân ca các a phng hin vn còn gp nhiu khó khn do thiu s ch o thng nht t các cp lãnh o; thiu c ch, chính sách ng viên; thiu c s vt cht; bt cp v chng trình, tài liu, v i ng báo cáo viên, hng dn viên và thiu s phi kt hp gia các ban, ngành, oàn th, c bit là còn nhiu lúng túng trong vic thc hin giáo dc phát trin bn vng và xác nh nhng ni dung hc tp vì s phát trin bn vng. 2.2. Ý nghĩa, vai trò của học tập thường xuyên, học tập suốt đời trong giáo dục vì sự phát triển bền vững Ti Hi ngh quc t v “Xoá b nhng rào cn và to ra các c hi cho hc tp sut i” tháng 10/2009 Nha Trang, nhiu nhà khoa hc giáo dc các nc ã trao i và chia s vi nhau v các quan nim và vai trò, ý ngha ca hc tp thng xuyên và hc tp sut i trong phát trin bn vng ca quá trình toàn cu hoá giáo dc ang din ra. Theo TS. A. Carlsen — Ch tch Trung tâm Hc tp sut i ca B Giáo dc an Mch thuc i hc Aarhus: Giáo dc là yu t quyt nh v phm cht con ngi; giáo dc to nên v th trong cnh tranh kinh t. Ngân hàng Th gii (WB) cho rng, trong th k XXI, nhân loi s xây dng mt nn kinh t toàn cu phát trin và hc tp sut i là mt trong nhng công c hu hiu thc hin mc tiêu trên. UNESCO cho rng, th k XXI là th k thng hoa ca các nn vn hoá dân tc truyn thng, các nn vn minh bn a to ra s bình ng và an ninh xã hi, bo m cho s phát trin bn vng ca toàn cu hoá. Chính vic hc tp sut i vi ni dung thích hp s thúc y quá trình thng hoa ca các nn vn hoá truyn thng, các nn vn minh bn a. Theo GS. In Joo Park — Vin trng Vin NILE, Hàn Quc: “Vic hc tp sut i lúc u c ngh là vic hc tp thng xuyên giúp gii quyt vic làm cho ngi lao ng trong tui lao ng. Nhng, vi nhn thc mi, chúng tôi cho rng, ó là mt chính sách bo m cho xã hi Hàn Quc phát trin bn vng trong mi tình hung không thun li, là mt nhân t khc phc s khng hong nhân lc trong xã hi hin i ”. GIÁO DỤC HO NHẬP TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 43
38. T vic xem xét quan nim ca các nhà nghiên cu giáo dc v hc tp thng xuyên, hc tp sut i và nhng kt qu trong thc tin ca hc tp thng xuyên, hc tp sut i, nhóm tài ã nhn thy ý ngha, vai trò ca hc tp thng xuyên, hc tp sut i trong giáo dc phát trin bn vng c th hin qua nhng khía cnh sau: — Phát trin bn vng không phi là mt khái nim bt bin mà ó là mt chng trình phát trin liên tc vì tng lai ca con ngi trên Trái t và giáo dc phát trin bn vng là mt con ng hc tp, sn sàng ón nhn nhng i mi thng xuyên và nhng t duy mi; Giáo dc vì s phát trin bn vng là mt quá trình hc sut i, dành cho mi ngi, mi la tui, tu theo iu kin kinh t, xã hi, môi trng cng nh vn hoá ca tng cng ng, tng a phng. Vì th, hc tp thng xuyên, hc tp sut i chính là con ng, là cách thc, là hot ng hc tp thc hin phát trin bn vng. — Hc tp thng xuyên, hc tp sut i là các hot ng hc tp din ra thng xuyên, liên tc, trong sut cuc i ca con ngi, ngay t khi sinh ra cho n khi cht, thông qua các hình thc hc tp khác nhau: chính quy, không chính quy, phi chính quy. i tng ca hc tp thng xuyên, hc tp sut i là bao trùm tt c mi ngi, mi la tui, c bit là ngi ln. Nh vy, giáo dc vì s phát trin bn vng cng là con ng hc tp, là quá trình hc tp thng xuyên, liên tc, sut i ngi hc có th sn sàng ón nhn nhng i mi và có nhng t duy mi. i tng ca hc tp thng xuyên, hc tp sut i cng là i tng mà giáo dc vì s phát trin bn vng ang cn hng ti. — Hc tp thng xuyên, hc tp sut i còn mang n nhng kt qu to ln cho ngi hc thc hin giáo dc vì s phát trin bn vng, ó là: + Hc tp thng xuyên, hc tp sut i tác ng n kin thc, k nng ca ngi hc nhm áp ng các công vic ngày càng cao, càng mi mà h phi m nhim. + Hc tp thng xuyên, hc tp sut i tng cng thúc y cá nhân c v th xác, th cht, tinh thn, làm cho cá nhân sng kho mnh và giàu có v kin thc, phong phú v tâm hn. + Hc tp thng xuyên, hc tp sut i làm cho ngi hc nhn thc c và hoàn thin t cách công dân ca mình. T ó, h có ý thc tham gia óng góp cho xã hi, là công dân tích cc ca xã hi. 44 | MODULE GDTX 36
39. + Hc tp thng xuyên, hc tp sut i còn góp phn thúc y, to c hi cho s hoà nhp xã hi ca các nhóm thit thòi nh: tr em, ph n, tr em gái, ngi dân tc, vùng sâu, vùng xa, ngi lao ng Tp trung vào phát trin các nng lc cá nhân. + Hc tp thng xuyên, hc tp sut i không ch tp trung vào cung cp kin thc, k nng cho ngi hc mà chú ý n c ba thành t quan trng là: kin thc, k nng và nng lc — nng lc vn dng, ng dng. Vic hc tp thng xuyên, hc tp sut i s to cho ngi hc có c nng lc gii quyt các vn ca thc tin. Khi tham gia hc tp thng xuyên, hc tp sut i, ngi hc bit s dng nhng kin thc, k nng vào cuc sng, lao ng và làm con ngi ch ng, t tin, nng ng hn trong cuc sng ca h. Phân tích vai trò ca hc tp thng xuyên, hc tp sut i trong giáo dc vì s phát trin bn vng nh trên cho thy, hc tp thng xuyên, hc tp sut i ngày nay không ch nhm thc hin bn tr ct ca giáo dc: hc bit, hc làm vic, hc làm ngi và cùng chung sng mà còn hc bo v Trái t, phát trin bn vng (tr ct th 5 ca giáo dc). Nh vy, hc tp thng xuyên, hc tp sut i có quan h ht sc cht ch — không th thiu c i vi phát trin bn vng. 2.3. Vai trò của trung tâm học tập cộng đồng trong phát triển bền vững Trong K hoch hành ng quc gia giáo dc vì s phát trin bn vng, Ch tch U ban Thp k Giáo dc vì s phát trin bn vng ca Vit Nam ánh giá nhng thành tu t c ã nhn nh vic giáo dc thng xuyên phát trin mnh và rng khp trong c nc gn kt vi giáo dc vì s phát trin bn vng là mt trong nhng kt qu hot ng rt áng khích l ca Vit Nam trong na u Thp k Giáo dc vì phát trin bn vng. iu này nói lên rng, giáo dc thng xuyên có mt vai trò quan trng trong vic thc hin mc tiêu giáo dc vì s phát trin bn vng ca Vit Nam. Thc t phát trin giáo dc thng xuyên trong thi gian qua ã làm sáng t nhn nh trên. Ch sau gn 10 nm hình thành và phát trin, trung tâm giáo dc thng xuyên ã c ánh giá là mô hình có hiu qu trong vic to c hi hc tp thng xuyên, hc tp sut i cho mi ngi dân cng ng, góp phn nâng cao dân trí, bi dng ngun nhân lc nhm thc hin giáo dc phát trin bn vng. C th là: GIÁO DỤC HO NHẬP TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 45
40. — Giáo dc thng xuyên ã góp phn tích cc trong vic to c hi hc tp thng xuyên, hc tp sut i cho mi ngi dân cng ng, c bit ngi nghèo, ngi dân tc, ph n, ngi cao tui — Giáo dc thng xuyên ã góp phn nâng cao dân trí, bi dng ngun nhân lc cho s phát trin bn vng. Bng vic t chc các lp hc xoá mù ch và giáo dc tip tc sau khi bit ch, các lp chuyên , các lp tp hun, chuyn giao khoa hc k thut, công ngh Giáo dc thng xuyên ã giúp các a phng thc hin các mc tiêu xoá ói, gim nghèo, phát trin kinh t; thc hin các mc tiêu v vn hoá — xã hi nh xoá mù ch, nâng cao dân trí; gim các t nn xã hi; xây dng gia ình vn hoá, làng xã vn hoá; duy trì bn sc vn hoá dân tc ca a phng; hn ch bt bình ng gii; phòng, tránh các dch bnh và chm sóc sc kho cho ngi dân — Các lp xoá mù ch, các lp sau xoá mù ch và các lp chuyên , tp hun m ti các trung tâm giáo dc thng xuyên ã giúp ngi dân m mang hiu bit, nâng cao dân trí, ã góp phn quan trng nâng t l ngi bit ch trong tui và gim t l mù ch ngoài tui, gim t l tái mù ch, nâng cao trình vn hoá ca ngi dân cng ng. — Các lp dy ngh; các lp tp hun ngn hn v k thut sn xut; các lp chuyên v trng trt và chn nuôi; các lp chuyn giao khoa hc k thut; các bui khuyn nông, lâm, ng nghip, các bui tham quan, trao i kinh nghim sn xut do trung tâm giáo dc thng xuyên t chc ã góp phn giúp ngi dân cp nht kin thc, k thut sn xut mi; bit cách t chc sn xut, làm n; bit cách xoá ói, gim nghèo, nâng cao thu nhp, ci thin i sng dân sinh. — Trung tâm giáo dc thng xuyên cng c ánh giá cao là ã góp phn quan trng trong vic nâng cao hiu bit ca ngi dân v các ch trng, ng li, chính sách và pháp lut ca ng và Nhà nc, giúp ngi dân sng và làm vic theo pháp lut. Thông qua vic ph bin pháp lut, chính sách ca ng, Nhà nc và ca a phng trc tip ti ngi dân, giáo dc thng xuyên ã to iu kin cho “dân c bit”, dân c thông tin — là iu kin tiên quyt u tiên “dân c bàn”, “dân c làm” và “dân c kim tra”. Nh vy, giáo dc thng xuyên ã góp phn tích cc i vi vic thc hin dân ch c s, làm gim áng k vic tranh chp, khiu kin do không hiu bit; góp phn n nh chính tr — xã hi; xây dng khi oàn kt ni b trong nhân dân 46 | MODULE GDTX 36
41. và mi liên kt cht ch gia các oàn th, t chc xã hi trong cng ng xã, phng, th trn. — Giáo dc thng xuyên có tác ng tích cc i vi vic n nh và nâng cao cht lng dân s ca cng ng thông qua các bui hc chuyên , các bui nói chuyn, tho lun nhóm, sinh hot câu lc b v dân s, k hoch hoá gia ình; v sc kho sinh sn, quyn sinh sn và trách nhim nuôi dy con cái; v dinh dng; v chm sóc sc kho bà m, tr em và ngi cao tui; v phòng chng các dch, bnh, các tai nn thng tích thng gp. — Giáo dc thng xuyên còn có vai trò tích cc trong ci thin môi trng dân c thông qua các lp tp hun, các bui tho lun, sinh hot câu lc b hoc các cuc thi tìm hiu, thi tiu phm v bo v môi trng. Giáo dc thng xuyên góp phn giúp ngi dân có hiu bit, k nng và có ý thc bo v môi trng, bo v ngun nc sch, bo v rng; có ý thc sn xut sch, hn ch s dng phân hoá hc, thuc tr sâu; có ý thc thu gom và x lí rác thi, ý thc v sinh môi trng sng c bit, giáo dc thng xuyên còn góp phn quan trng trong vic nâng cao hiu bit, k nng và ý thc ca ngi dân v bo v môi trng là yu t quan trng i vi phát trin bn vng ca các cng ng. PHÁT TRIN KINH T Tr ung tâm hc tp cng ng PHÁT TRIN BO V VN HOÁ — XÃ HI MÔI TRNG S 3: Trung tâm hc tp cng ng và phát trin cng ng bn vng GIÁO DỤC HO NHẬP TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 47
42. Tuy nhiên, cht lng và hiu qu hot ng ca các trung tâm hc tp cng ng hin còn nhiu hn ch, bt cp. Các trung tâm hc tp cng ng ang phi i mt vi không ít khó khn, thách thc. Trong ó, vic xác nh nhng ni dung hc tp cng là mt khó khn, thách thc ln ca các trung tâm hc tp cng ng. Ni dung hc tp các trung tâm hc tp cng ng hin cha tht s a dng, phong phú, cha áp ng c nhu cu cn gì hc ny ca mi ngi dân. Vic xác nh và thit k nhng ni dung hc tp vì s phát trin bn vng cho ngi dân cng ng cha c quan tâm, chú ý. Vì th, ni dung hc tp nhiu trung tâm hc tp cng ng cha tht s áp ng c yêu cu v phát trin bn vng ca cng ng, a phng. D. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Chng trình Ngh s 21 ca Vit Nam, nh hng chin lc phát trin bn vng Vit Nam, Tái bn ln th 3, Hà Ni tháng 10/2009. 2. Chng trình Phát trin Liên hp quc (UNDP) và B K hoch và u t, Phát trin bn vng Vit Nam (S tay tuyên truyn), Vn phòng Phát trin bn vng — D án VIE/01/021, Hà Ni, 2006. 3. B K hoch và u t — B Lao ng, Thng binh và Xã hi — B Tài nguyên và Môi trng — Phòng Thng mi và Công nghip Vit Nam — T chc Giáo dc, Khoa hc và Vn hoá ca Liên hp quc — Chng trình Phát trin Liên hp quc (UNDP), K yu Hi ngh phát trin bn vng toàn quc ln th ba , Hà Ni, Tháng 11/2011. 4. B K hoch và u t — Chng trình Phát trin Liên hp quc (UNDP), “Báo cáo tng kt thc hin nh hng chin lc phát trin bn vng Vit Nam giai on 2005 — 2010 và nh hng giai on 2011 — 2015”, Hà Ni, tháng 1/2011. 5. VVOB Vit Nam — UNESCO Hà Ni, Hi tho v các công c ánh giá Giáo dc vì s phát trin bn vng , Hà Ni, 2009. 6. U ban Quc gia v Thp k Giáo dc vì phát trin bn vng ca Vit Nam, Chng trình hành ng quc gia v giáo dc vì s phát trin bn vng (2006 — 2014), Hà Ni, 2009. 48 | MODULE GDTX 36