Module Giáo dục thường xuyên 33: Kĩ năng viết báo cáo và phổ biến kết quả nghiên cứu khoa học/sáng kiến kinh nghiệm - Tô Bá Trượng

Nội dung text: Module Giáo dục thường xuyên 33: Kĩ năng viết báo cáo và phổ biến kết quả nghiên cứu khoa học/sáng kiến kinh nghiệm - Tô Bá Trượng

1. TÔ BÁ TRƯỢNG Module GDTX 33 KÜ N¡NG VIÕT B¸O C¸O Vµ PHæ BIÕN KÕT QU¶ NGHI£N CøU KHOA HäC/ S¸NG KIÕN KINH NGHIÖM KĨ NĂNG VIẾT BÁO CÁO VÀ PHỔ BIẾN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC/SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM | 57
2. A. GIỚI THIỆU TỔNG QUAN Nghiên cu khoa hc trong giáo dc là mt loi hình nghiên cu nhm thc hin tác ng hoc can thip giáo dc vào vic ánh giá nh hng ca các tác ng hay can thip ó. Tác ng và can thip có th là vic s dng các phng pháp t chc qun lí, i mi chng trình sách giáo khoa, các mô hình giáo dc mi hoc thay i c ch chính sách cho phù hp vi iu kin và hoàn cnh c th trong giai on mi Ngi nghiên cu (cán b qun lí, giáo viên) ánh giá nh hng ca tác ng mt cách có h thng bng phng pháp nghiên cu phù hp. Nghiên cu khoa hc trong giáo dc (NCKHGD) s phát trin t duy ca GV và cán b qun lí (CBQL) mt cách h thng theo hng gii quyt vn mang tính ngh nghip hng ti s phát trin giáo dc; tng cng nng lc gii quyt vn và a ra các quyt nh v chuyên môn mt cách chính xác; khuyn khích GV, CBQL nhìn li quá trình ging dy và t ánh giá kt qu ging dy hc tp ca mình, cui cùng là nó tác ng trc tip n kt qu dy hc và công tác qun lí giáo dc. GDTX là mt trong hai b phn cu thành ca h thng giáo dc quc dân, vì vy khi nói n nghiên cu khoa hc giáo dc là nói n nghiên cu khoa hc c cho giáo dc chính quy (GDCQ) và GDTX. Trong nhng nm qua, GDTX ã có nhng bc phát trin, t c nhiu thành tu quan trng trong vic nâng cao dân trí, ào to ngun nhân lc, góp phn thc hin các mc tiêu phát trin kinh t xã hi: i mi chng trình sách giáo khoa (SGK); tng cng c s vt cht trang thit b dy hc; xây dng mô hình giáo dc mi; i mi công tác t chc qun lí các hình thc t chc hc tp. Mc dù vy, giáo dc nói chung và GDTX còn nhiu bt cp, cha áp ng c nhu cu xã hi trong giai on mi. góp phn khc phc nhng hn ch và thúc y quá trình i mi nâng cao cht lng GDTX, mi GV và CBQLGD cn tích cc, ch ng sáng to trong vic t hc, t bi dng nâng cao trình . Mt trong nhng hot ng mang li hiu qu, nâng cao nng lc chuyên môn cho GV, ó chính là hot ng NCKH. Hin nay, cùng vi vic i mi PPDH, nhiu GV ã có nhng sáng kin kinh nghim (SKKN) c ng dng các trung tâm GDTX, góp phn nâng cao cht lng giáo dc. Tuy nhiên, SKKN ch yu c da trên nhng kinh nghim ca mi cá nhân, kt qu thng c mô t nh 58 | MODULE GDTX 33
3. tính, ch quan, thiu cn c và cha theo úng quy trình nghiên cu mang tính khách quan khoa hc. Do ó nhiu GV, CBQLGD có nhiu sáng to trong công vic nhng rt ngi vit thành SKKN vì không bit bt u t âu và din gii ra sao thuyt phc ngi nghe, ngi c. Kt qu nghiên cu khoa hc/sáng kin kinh nghim phi c a vào áp dng trong thc tin. Mun vy, kt qu NCKH hay SKKN phi c trình bày cho mi ngi hiu, mi ngi vn dng; Mt bn báo cáo kt qu NCKH hay SKKN cn trình bày nhng ni dung c bn nh lí do chn tài/vn nghiên cu, ni dung nghiên cu, nhim v nghiên cu, phng pháp nghiên cu, kt qu nghiên cu và sn phm thu c. Hn na kt qu NCKH/SKKN ch có giá tr khi và ch khi nó c t chc thông tin, ph bin cho các bn ng nghip và cho mi ngi c bit có th vn dng vào trong thc tin. Tài liu này s giúp cho GV, CBQLGD bit c cách trình bày mt bn báo cáo kt qu NCKHGD hay báo cáo SKKN và bit cách t chc hi ngh, hi tho ph bin nhng kt qu ó. B. MỤC TIÊU 1. MỤC TIÊU CHUNG — Bit quy trình xây dng cng và vit c báo cáo kt qu nghiên cu khoa hc/sáng kin kinh nghim. — Bit t chc hi ngh, hi tho ph bin kt qu nghiên cu khoa hc/sáng kin kinh nghim v GDTX. 2. MỤC TIÊU CỤ THỂ 2.1. Kiến thức — Nêu c quy trình xây dng cng và vit báo cáo tng kt tài nghiên cu khoa hc. — Nêu c quy trình và vit báo cáo khoa hc thông tin, ph bin kt qu nghiên cu khoa hc. — Nêu c quy trình và vit báo cáo sáng kin kinh nghim ph bin kt qu nghiên cu khoa hc. — Nêu c công tác xây dng k hoch, chun b và t chc hi ngh, hi tho ph bin kt qu nghiên cu khoa hc và sáng kin kinh nghim. KĨ NĂNG VIẾT BÁO CÁO VÀ PHỔ BIẾN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC/SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM | 59
4. — Nêu c cách chun b tài liu, báo cáo khoa hc trình bày trong hi ngh, hi tho ph bin kt qu nghiên cu khoa hc. — Nêu c cách t chc, iu hành hi ngh, hi tho ph bin kt qu nghiên cu khoa hc, sáng kin kinh nghim. 2.2. Kĩ năng — Vit c báo cáo tng kt tài NCKH theo quy nh ca B Giáo dc và ào to. — Vit c báo cáo kt qu NCKH ph bin và ng dng trong thc tin GDTX. — Vit c báo cáo SKKN a vào áp dng và ph bin rng rãi cho ng nghip. — Bit cách xây dng k hoch t chc hi ngh, hi tho khoa hc, ph bin kt qu nghiên cu khoa hc và sáng kin kinh nghim. — Bit cách chun b các báo cáo khoa hc, sáng kin kinh nghim trong các hi ngh, hi tho ph bin kt qu nghiên cu, sáng kin kinh nghim. — Bit cách iu hành hi ngh, hi tho ph bin kt qu nghiên cu, sáng kin kinh nghim. 2.3. Thái độ — Có thái trung thc, thn trng trong vic vit báo cáo khoa hc và sáng kin kinh nghim. — Có thái nghiêm túc trong vic t chc hi ngh, hi tho khoa hc, ph bin kt qu nghiên cu, sáng kin kinh nghim. 60 | MODULE GDTX 33
5. C. NỘI DUNG Nội dung 1 KĨ NĂNG XÂY DỰNG, VIẾT BÁO CÁO TỔNG KẾT ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC, BÁO CÁO ĐỂ TRAO ĐỔI, PHỔ BIẾN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÁO CÁO SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 1. THÔNG TIN NGUỒN a. Viết báo cáo tổng kết đề tài nghiên cứu — Kt qu nghiên cu ca mt tài nghiên cu khoa hc c th hin trong hai bn báo cáo. Báo cáo tng kt và báo cáo tóm tt tài KHCN cp B là c s hi ng ánh giá kt qu nghiên cu ca tài. Báo cáo tng kt và báo cáo tóm tt tài phi phn ánh y ni dung, kt qu thc hin tài (Các báo cáo phi tuân theo hng dn ca B Giáo dc và ào to). — Hình thc ca báo cáo tng kt tài: Báo cáo tng kt tài c ánh máy trên giy kh A4 (210 × 297mm); s trang ca báo cáo tng kt tài t 80 trang n 150 trang (không tính mc lc, tài liu tham kho và ph lc), font ch Time New Roman, c ch 13, paragraph 1,3 - 1,5 line; báo cáo tóm tt tài không quá 15 trang, font ch Time New Roman, c ch 11 - 12, paragraph 1,1 - 1,3 line. — Cu trúc báo cáo tng kt và báo cáo tóm tt tài: Báo cáo tng kt tài c trình bày theo trình t sau: Trang bìa (Mu 1 Ph lc II); Trang bìa ph (Mu 2 Ph lc II); Danh sách nhng thành viên tham gia nghiên cu tài và n v phi hp chính; Mc lc; Danh mc bng biu; Danh mc các ch vit tt; Thông tin kt qu nghiên cu bng ting Vit và ting Anh; — Phn m u: Tng quan tình hình nghiên cu thuc lnh vc tài trong và ngoài nc; Tính cp thit; Mc tiêu; Cách tip cn; Phng pháp nghiên cu, i tng và phm vi nghiên cu, ni dung nghiên cu. — Phn kt qu nghiên cu: Gm các Chng 1, 2, 3, : Các kt qu nghiên cu t c (Các kt qu nghiên cu t c và ánh giá v các kt qu này, bao gm tính chính xác và tin cy ca kt qu, ý ngha ca các kt qu). KĨ NĂNG VIẾT BÁO CÁO VÀ PHỔ BIẾN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC/SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM | 61
6. — Kt lun và kin ngh: Kt lun v các ni dung nghiên cu ã thc hin và kin ngh v các lnh vc nên ng dng hay s dng kt qu nghiên cu; nhng nh hng nghiên cu trong tng lai. — Tài liu tham kho (tên tác gi c xp theo th t abc); — Ph lc; Cui cùng là bn sao Thuyt minh tài ã c phê duyt; — Báo cáo tóm tt tài c trình bày theo trình t nh 10 mc u ca báo cáo tng kt tài. b. Viết báo cáo khoa học và báo cáo sáng kiến kinh nghiệm (để phổ biến kết quả nghiên cứu khoa học tại các hội nghị khoa học hay hội thảo) B cc, ni dung ca báo cáo khoa hc/SKKN: Sau khi ã xác nh ni dung tài, cn phi xét chn và sp xp các chi tit phc v cho vn ã nêu; khi trình bày cn m bo ba thành phn c bn: t vn ; Nhng bin pháp gii quyt vn và Kt qu t c (hiu qu khi c ph bin ng dng). — t vn ( lí do chn tài ): Cn nêu ngn gn, chn lc nhng khó khn, tr ngi, nhng phát sinh mang tính cp thit cn gii quyt t thc tin mt cách in hình. ây là yu t phi c nêu ra t thc tin hot ng công tác, là c s hình thành ni dung ca nhng SKKN. Không nêu nhng khó khn, tr ngi, hiu qu, hn ch thì ni dung tài cng nh các bin pháp nêu phn sau s b hn ch v tính thuyt phc khi hi ng khoa hc tin hành ánh giá, xét duyt. — Nhng bin pháp gii quyt vn : ây là yu t c bn, là ni dung ch yu có tính cht quyt nh toàn b giá tr ca ci tin, SKKN (Cn nêu tt c nhng bin pháp ã c áp dng trong quá trình tin hành các hot ng ch o, qun lí, GD, ging dy và phi hp vi nhim v công tác ca ngi vit. ây là yêu cu trng tâm quyt nh tính thuyt phc ca SKKN; nêu c th quá trình và cách gii quyt tng khó khn, tr ngi. Mi bin pháp cn nêu rõ c s lí lun và thc tin ca nhng bin pháp y, nêu din bin ca quá trình tác ng các bin pháp và tác ng ca bin pháp; có nhiu trng hp ch có mt khó khn, tr ngi nhng phi áp dng rt nhiu bin pháp cùng lúc gii quyt. Yêu cu ca phn này là làm sao cho ngi c hình dung c cách làm theo mt trình t nht nh, hp lí). — Kt qu và hiu qu ph bin ng dng ni dung vào thc tin: Phn này cn nêu ngn gn nhng phi c th, rõ ràng. Tuy không phi là phn 62 | MODULE GDTX 33
7. trng tâm ca ni dung tài nhng rt cn thit không th thiu. Là cn c chng minh nhng bin pháp ã c áp dng trên là úng n, có c s khoa hc thc tin và là yu t cui cùng xác nhn giá tr ca SKKN; kt qu có th nêu nhiu dng khác nhau: S liu c th (nên thng kê hoc s liu so sánh trc và sau khi áp dng bin pháp), nhng biu hin c th, tác dng i vi thc t và giá tr v các mt (GD, chính tr, kinh t, xã hi). 2. CÂU HỎI KIỂM TRA ĐẦU VÀO — Bn có nhn xét gì v s ging và khác nhau ca 3 loi báo cáo: Báo cáo tng kt tài nghiên cu khoa hc; Báo cáo ph bin kt qu nghiên cu; Báo cáo sáng kin kinh nghim? — Bn nêu mc ích, yêu cu ca mi loi cng báo cáo trên. — Bn gii thích vì sao ngi ta phi xây dng cng báo cáo trc khi vit báo cáo tng hp? — Bn hãy nêu nhng ni dung ch yu ca bn cng báo cáo khoa hc/sáng kin kinh nghim. — Bn hãy nêu cách vit mi loi báo cáo trên. 3. CÁC HOẠT ĐỘNG Hoạt động 1. Xác định mục đích và nội dung của loại báo cáo: Báo cáo tổng kết đề tài nghiên cứu khoa học; Báo cáo phổ biến kết quả nghiên cứu; Báo cáo sáng kiến kinh nghiệm a. Thời gian: 2 tiết b. Hoạt động T nghiên cu tài liu ã hng dn, sau ó bn có th phân loi các báo cáo chun b cho vic vit báo cáo khoa hc. Ghi li các ni dung cn thit nh loi báo cáo khoa hc, mc ích, ni dung, hình thc và cu trúc ca mi loi báo cáo. c. Câu hỏi gợi ý — Bn th phân loi xem có các loi báo cáo khoa hc nào; Báo cáo tng kt tài nghiên cu gì; Báo cáo tng quan mt vn gì ó ã và ang din ra cn phi tng quan li; Báo cáo khoa hc v mt vn gì ó mà bn cùng mi ngi ang quan tâm hay báo cáo sáng kin kinh nghim ca bn. KĨ NĂNG VIẾT BÁO CÁO VÀ PHỔ BIẾN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC/SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM | 63
8. — Mc ích ca các loi báo cáo khoa hc k trên là gì? Ni dung ca các báo cáo y là gì? — Hình thc ca các loi báo cáo khoa hc trên cn nh th nào? — Cu trúc ca các loi báo cáo cn theo th t nh th nào? — Báo cáo mà bn vit là loi báo cáo gì? Mc ích ca vic vit báo cáo làm gì? d. Thông tin phản hồi Thông thng ngi ta hay quan tâm n ba loi báo cáo: Báo cáo tng kt tài nghiên cu khoa hc các cp: cp c s (cp trng, cp trung tâm ); cp B, cp tnh; cp nhà nc. Tu theo yêu cu ca tài mi cp mà mc ích, yêu cu cách vit, cách trình bày hay cu trúc cng khác nhau. — Mc ích i vi tài nghiên cu khoa hc, ngi ta thng vit báo cáo tng kt tài nghiên cu nhm tng kt li toàn b quá trình nghiên cu. T nghiên cu lí lun, nghiên cu thc tin n nhng kt qu thu c hay nhng gii pháp phát trin vn va nghiên cu. Loi báo cáo này c vit theo quy nh ca B Giáo dc và ào to. — Mc ích ca loi báo cáo tng quan, báo cáo khoa hc nhm ph bin, thông tin, bàn lun v mt vn khoa hc cng cn c vit theo nhng ni dung nht nh: c s khoa hc ca tài là nhng lí gii, lun chng v lí lun, v thc tin ca vn nghiên cu (phn này nên vit ngn, gn, rõ ràng). Phn chính kt qu nghiên cu ó là nhng lun chng mi, nhng gii pháp hay nhng bin pháp, nhng phng pháp mi thay th cho nhng gii pháp, bin pháp hay phng pháp c. — Báo cáo sáng kin kinh nghim nhm gii thiu cho mi ngi, cho các bn ng nghip v nhng sáng kin kinh nghim ca cá nhân hay tp th trong quá trình hot ng ging dy hay công tác. Vì vy, báo cáo này cn chú trng n vic lí gii nhng sáng kin, nhng kinh nghim mà tác gi xut. 64 | MODULE GDTX 33
9. Hoạt động 2. Xác định những nội dung chính của bản đề cương báo cáo a. Thời gian: 3 tiết b. Hoạt động Các bn nghiên cu các thông tin, tài liu ã trình bày trên, t ó hiu c các ni dung cn thit s trình bày trong bn cng báo cáo và có th d dàng vit báo cáo. c. Câu hỏi gợi ý Mi loi báo cáo, các bn cn nghiên cu và tr li c các câu hi: Báo cáo tng kt tài nghiên cu khoa hc — Phn m u (nhng vn chung): Các bn cn trình bày nhng ni dung gì? Cn có bao nhiêu ni dung, tên ca mi ni dung? — Phn kt qu nghiên cu: Các bn cn trình bày nhng ni dung gì? Vit theo chng hay theo mc? Gm có ít nht là bao nhiêu chng? Ni dung ca mi chng? — Kt lun và khuyn ngh: Các bn cn kt lun và kin ngh nhng gì? Kt lun nhng vn gì? Khuyn ngh nhng vn gì? Vi ai? Vi cp nào? i vi báo cáo khoa hc — Phn m u, các bn cn trình bày nhng ni dung gì? — Phn ni dung kt qu nghiên cu các bn cn trình bày nhng ni dung gì? — Phn kt lun và kin ngh, các bn cn trình bày nhng gì? i vi báo cáo sáng kin kinh nghim — Phn m u, các bn cn trình bày nhng ni dung gì? — Phn ni dung kt qu nghiên cu các bn cn trình bày nhng ni dung gì? — Phn kt lun và kin ngh, các bn cn trình bày nhng gì? d. Thông tin phản hồi V xây dng cng cn thit phi — Thu thp thông tin, tài liu thuc phm vi nghiên cu tài: Tài liu c, hi kí, tài liu dch, các n phm, các báo cáo khoa hc, báo cáo tng kt thng niên ca c s, các tài liu lu tr c quan, n v, th vin; Các kt qu thm dò, kho sát thc t; các kt qu thc nghim, trc KĨ NĂNG VIẾT BÁO CÁO VÀ PHỔ BIẾN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC/SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM | 65
10. nghim ca tài; các ý kin óng góp ca các nhà khoa hc, các chuyên gia trong lnh vc nghiên cu. — Sp xp các thông tin theo mt trình t nht nh: Các tài liu phc v cho vit c s lí lun; các tài liu phc v cho phn ánh giá thc tin; các tài liu phc v cho kt qu nghiên cu hay các gii pháp thc hin Vì thông thng trong báo cáo khoa hc u c trình bày các phn chính ó, ngoài ra có th có nhng tài liu phc v cho minh ho thêm, làm rõ thêm kt qu có th s dng hoc a vào phn ph lc. — Xây dng cng báo cáo theo tng loi: cng báo cáo tng kt tài; cng báo cáo khoa hc; cng vit báo cáo sáng kin kinh nghim. — Thông thng bn cng báo cáo kt qu nghiên cu khoa hc/sáng kin kinh nghim gm 3 phn ln: Phn m u, kt qu nghiên cu và kt lun kin ngh. — Phn gii thiu chung (m u) có nhng ni dung gì và sp xp nh th nào? + Tên tài? + Tng quan tình hình nghiên cu? + Tính cp thit (s cn thit) ca tài? + Mc tiêu nghiên cu? + Cách tip cn? + Phng pháp nghiên cu? + i tng và phm vi nghiên cu? + Ni dung nghiên cu? — Phn kt qu nghiên cu có nhng ni dung gì và c sp xp nh th nào? + Kt qu nghiên cu lí lun? + Kt qu nghiên cu thc tin? + Nhng xut tác ng có kt qu hu hiu vào thc tin? + Nhng kt qu c xác nh trong thc tin? — Phn kt lun và khuyn ngh có ni dung gì? — Phn mc lc các tài liu tham kho c vit nh th nào? — Phn ph lc gm các ni dung gì? Sp xp nh th nào? Sau ây, xin gii thiu 3 loi cng và 3 bn báo cáo: Báo cáo tng kt tài nghiên cu khoa hc cp B (trích phn u- vì iu kin không cho phép nên không th a toàn vn báo cáo c); Báo cáo khoa hc 66 | MODULE GDTX 33
11. ( trình bày trong hi ngh, hi tho ph bin kt qu nghiên cu) và báo cáo sáng kin kinh nghim. Gii thiu các loi cng báo cáo hiu thêm v cách xây dng cng các loi báo cáo, xin gii thiu vi các bn ba loi cng. d.1. Đề cương báo cáo tổng kết đề tài NCKH - CN Tên tài: H thng giáo dc thng xuyên trong nhng thp k u ca th k XXI 1. Danh sách nhng ngi thc hin 2. Mc lc 3. Danh mc bng biu 4. Danh mc s 5. Danh mc các ch vit tt 6. Thông tin kt qu nghiên cu (bng ting Vit và ting Anh) Phn I. M u 1. Tng quan tình hình nghiên cu trong và ngoài nc 2. Tính cp thit ca tài 3. Mc tiêu nghiên cu 4. Cách tip cn 5. Phng pháp nghiên cu 6. i tng và phm vi nghiên cu 7. Ni dung nghiên cu Phn II. Kt qu nghiên cu Chng 1. C s lí lun v h thng giáo dc thng xuyên 1. Mt s khái nim liên quan 2. Mt s vn thi i tác ng n h thng GDTX trong nhng thp k u th k XXI — Bi cnh ca thi i trong thp k u th k XXI vi s phát trin h thng GDTX Vit Nam — Phát trin h thng GDTX theo quan im, ng li giáo dc ca ng và Nhà nc — Mc tiêu phát trin h thng GDTX KĨ NĂNG VIẾT BÁO CÁO VÀ PHỔ BIẾN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC/SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM | 67
12. — V trí, vai trò ca GDTX trong h thng GDQD — Các thành t trong h thng GDTX và mi liên kt gia các thành t Chng 2. Thc trng phát trin h thng GDTX trong và ngoài nc 1. H thng GDTX mt s nc trong khu vc 2. Quá trình hình thành và phát trin h thng GDTX Vit Nam 3. Thc trng c cu h thng GDTX hin nay qua iu tra — Mt s thông tin chung v cuc iu tra — Kt qu iu tra Chng 3. H thng GDTX Vit Nam trong nhng thp k u ca th k XXI 1. Nhng vn chung ca h thng GDTX 2. C cu ca các thành t trong phân h cp lp Phn III. Kt lun và khuyn ngh 1. Kt lun 2. Khuyn ngh Tài liu tham kho Ph lc d.2. Đề cương báo cáo khoa học – công nghệ Tên tài “Nghiên cu i mi phng pháp dy hc ngi ln trong giáo dc không chính quy”. Phn m u 1. Tên tài 1. Tên ngi/Nhóm nghiên cu 2. Sn phm chính ca tài 3. Mc tiêu nghiên cu 4. Nhim v nghiên cu Phn kt qu nghiên cu (ni dung) 1. V lí lun — Nghiên cu và làm rõ mt s khái nim có liên quan — Tng quan các trng phái tâm lí có tác ng n bn cht hc tp nói chung và hc tp ca ngi ln nói riêng 68 | MODULE GDTX 33
13. — Nghiên cu xu hng i mi PPDHNL trên th gii và các nc trong khu vc — Phân tích s ging và khác nhau v c im hc tp ca ngi ln và tr em — Phân tích mt s c im c thù ca ngi ln hc tp t hiu qu cao 2. V thc tin — a im kho sát, iu tra và xin ý kin v DHNL — S lng ngi tham gia kho sát — i tng c tham gia kho sát iu tra — Kt qu kho sát, iu tra, xin ý kin ca CBQL và GV dy hc cng ng 3. Kt lun — S cn thit phi i mi PPDHNL hin nay cng ng — xut mt s PPDHNL cng ng hin nay — Khc phc nhng khó khn trong quá trình i mi PPDHNL 4. Kin ngh d.3. Đề cương báo cáo sáng kiến kinh nghiệm Tên tài: Nghiên cu s tng t trong quá trình dy hc nm vng kin thc vt lí trung hc ph thông. 1. t vn — S tng t trong i sng t nhiên và xã hi — S tng t trong dy hc nói chung và dy hc vt lí nói riêng 2. Nhng ni dung có th s dng s tng t — Xây dng mt khái nim, nh lut cn quan tâm n “s tng t” Ví d 1: S tng t gia vn tc trung bình, vn tc tc thi vi gia tc trung bình, gia tc tc thi trong chng trình Vt lí lp 12 Nâng cao. Ví d 2: S tng t v xây dng công thc h s n dài α vi h s n khi β ca vt rn. Ví d 3: Gia khi lng quán tính và mômen quán tính - lp 12 Nâng cao. Ví d 4: S tng t gia ng lng và mômen ng lng lp 12. — H thng hoá các kin thc cn nhìn nhn v “s tng t” KĨ NĂNG VIẾT BÁO CÁO VÀ PHỔ BIẾN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC/SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM | 69
14. Ví d 1: ng hc trong chuyn ng tròn và chuyn ng thng lp 10 Ví d 2: H thng hoá kin thc v in trng và t trng trong chng trình lp 11 Ví d 3: H thng hoá kin thc v con lc lò xo, con lc n lp 12 Ví d 4: H thng hoá kin thc v dao ng c và dao ng in t LC Ví d 5: H thng hoá các dng bài tp bin lun v dòng in xoay chiu 3. T chc và hng dn ngi hc khai thác “s tng t” 4. Kt lun 5. Tài liu tham kho Hoạt động 3. Viết các loại báo cáo a. Thời gian: 3 tiết b. Hoạt động T nghiên cu tài liu vit báo cáo. Khi vit báo cáo các bn cn chú ý mt s im sau: — Tuân th theo cng ã xây dng, tuy nhiên trong quá trình vit các bn có th iu chnh ôi chút cho phù hp. — i vi báo cáo tng kt tài nghiên cu phi thc hin theo úng hng dn ca B Giáo dc và ào to. — i vi các loi báo cáo khoa hc hay sáng kin kinh nghim, ngi ta quan tâm nhiu n kt qu và gii pháp thc hin. Phn này cn nêu c th hn. — Sau khi vit báo cáo xong, các bn cn c và xem xét tht cn thn, nu cn thì sa i cho phù hp, nhng cng không nên sa i quá nhiu. Nu có th gi cho các bn ng nghip c và góp ý kin trc khi gi báo cáo cho các c quan có thm quyn phê duyt. c. Câu hỏi gợi ý Mi loi báo cáo cng có cách vit và trình bày khác nhau, vì vy phi chú ý n tính cht, mc ích ca loi báo cáo. Các bn c gng tr li các câu hi gi ý sau hình dung c công vic ca mình. — Bn vit loi báo cáo gì? Báo cáo tng kt tài nghiên cu khoa hc, báo cáo khoa hc hay báo cáo sáng kin kinh nghim? 70 | MODULE GDTX 33
15. — Bn ã xây dng c các bn cng báo cáo cha? — Bn ã chun b c ni dung, tài liu cho các phn, các mc trong cng cha? — Bn ã chn c các k thut trình bày bn báo cáo cha? — Bn ã th vit c nhng phn nào, mc nào ri? Bn có gp nhng khó khn gì khi bt tay vit không? d. Thông tin phản hồi Nh trên ã trình bày, mi loi báo cáo u có cách vit và trình bày khác nhau, vì vy phi chú ý n tính cht, mc ích ca loi báo cáo mà vit. V nguyên tc, các bn phi chun b c y ni dung ca các bn báo cáo theo yêu cu, theo mc ích và theo quy nh ca nó. Vì vy, khi vit báo cáo các bn cn chú ý mt s im sau ây: — Trc ht cn thu thp các tài liu ni dung ca báo cáo cn trình bày. Chun b c càng nhiu càng tt: Tài liu v c s lí lun (các n phm, sách báo trong và ngoài nc); các tài liu, tài nghiên cu khoa hc v nhng vn này; các ch trng, chính sách, ng li quan im ca ng và Nhà nc; các quy ch, quy nh; các vn bn có tính pháp quy Tài liu nghiên cu thc tin (trong và ngoài nc); tài liu ánh giá thc trng, hin tng giáo dc ang din ra; thc trng v nhng khó khn, thun li trong hot ng giáo dc; nhng mâu thun ny sinh trong quá trình giáo dc và ging dy Tài liu v nhng kt qu nghiên cu hay i mi, ci tin hot ng giáo dc. Các tài liu này c thu thp c mt nh tính ln nh lng. V mt nh tính, có th là kt qu ca các cuc iu tra, phng vn, to àm hay ánh giá kt qu có s tham gia ca cng ng, các cán b tham gia nghiên cu hay các nhà khoa hc V mt nh lng là nhng kt qu bng phiu iu tra, bng kt qu hc tp ca HV, bng c nhng vic áp dng kin thc ã hc vào trong thc t lao ng sn xut ca nhng ngi hc. Nói tóm li, tài liu thu thp c càng phong phú càng d trình bày trong báo cáo. — Th hai, khi vit báo cáo phi nghiên cu k nhng quy nh trong mi loi báo cáo. Vit báo cáo tng kt tài nghiên cu khoa hc các cp phi làm úng theo hng dn ca B Giáo dc và ào to t cu trúc, cách trình bày n yêu cu v font ch, c ch, cách dòng, các l trên, di, phi trái Vit báo báo khoa hc hay báo cáo sáng kin kinh nghim cng phi m bo theo yêu cu ca c quan, t chc yêu cu KĨ NĂNG VIẾT BÁO CÁO VÀ PHỔ BIẾN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC/SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM | 71
16. vit báo cáo. Vì khi s dng ngoài vic tác gi trình bày, c quan ch trì còn có th s dng làm tài liu chung cho c hi ngh, hi tho. — Th ba, phi bám sát vào cng báo cáo ã chun b c mà vit. Khi ã xác nh c bn cng là úng và , thì vit phi trung thành vi bn cng ó. Khi vit nên c gng vit theo th t t u n cui m bo theo úng mch t duy và m bo tính logic ca vn . Vit xong phn 1 (phn 1 thông thng là phn gii thiu chung, gii thiu cho c gi bit khái quát vn mà tác gi s trình bày sau ây), vit tip phn 2 (ây là phn chính, phn ni dung ch yu ca báo cáo. Phn này cng cn vit theo trình t ca cng), cui cùng là phn kt lun và khuyn ngh. — Th t, khi vit cn chú ý s dng ngôn ng khoa hc, trong sáng, d hiu tránh s dng ngôn ng nói làm gim giá tr khoa hc ca bn báo cáo. Mi ni dung cn la chn s câu, s t, ng sao cho va , tránh gii thích rm ra làm cho ngi c thy ri mà khó hiu, li ít thông tin. — Th nm, sau khi vit báo cáo xong, cn c k li nhiu ln kim tra, ánh giá li bn báo cáo xem ã t c yêu cu hay cha? Có cn b sung hay sa cha gì na không, mt khác cng kim tra li các li chính t hay ánh máy còn sót li. Nu c có th nh các bn ng nghip c li góp ý kin cho tt hn. (Các bn có th xem thêm cách vit các báo cáo Ph lc ca tài liu này) ĐÁNH GIÁ NỘI DUNG 1 Bn hãy chn 1 trong 2 câu di ây: — Bn hãy xây dng mt cng báo cáo tng kt tài nghiên cu khoa hc các cp (có th là cp c s hay cp b). — Bn hãy xây dng mt cng báo cáo sáng kin kinh nghim báo cáo trc Hi ngh tng kt sáng kin kinh nghim trung tâm GDTX. 72 | MODULE GDTX 33
17. Nội dung 2 KĨ NĂNG TỔ CHỨC VÀ THỰC HIỆN HỘI NGHỊ, HỘI THẢO KHOA HỌC ĐỂ PHỔ BIẾN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC/ SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM VỀ GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN 1. THÔNG TIN Phương pháp và kĩ năng tổ chức hội nghị, hội thảo khoa học I. Khái quát chung về hội nghị, hội thảo 1. Khái nim: Hi ngh, hi tho là mt trong nhng loi hình t chc hot ng thông báo, ph bin kt qu nghiên cu khoa hc, sáng kin kinh nghim. Hi ngh, hi tho còn là cuc gp mt ca nhiu ngi bàn v mt s ni dung, vn quan tâm. 2. Mc ích: Thông báo, tho lun, trao i kt qu nghiên cu khoa hc, sáng kin kinh nghim, hoc thng nht mt s vn ni dung trong chng trình công tác hoc ang c mi ngi quan tâm lu ý. Nhng xut, kin ngh hoc d báo vn mt cách có c s khoa hc. 3. Mt s vn lu ý trong hi ngh, hi tho — Cn chun b ni dung hi ngh tht k càng, chu áo. i vi hi ngh trong phm vi hp có th gi tài liu i biu có thi gian nghiên cu trc. Trong hi ngh nht thit phi có ch to iu khin và th kí ghi chép y . — Ngi ch trì hi ngh, hi tho phi chun b tt, nm chc các ni dung x lí các tình hung xy ra trong hi ngh. — Trang trí hi trng (âm thanh, ánh sáng cng là iu quan trng trong khâu chun b t chc). II. Hội nghị, hội thảo về nghiên cứu khoa học (NCKH) 1. Các loi hình Hi ngh NCKH trung tâm, c s giáo dc — Hi ngh NCKH cp liên trung tâm, cp tnh. — Hi ngh NCKH ngành: Ngành giáo dc thng xuyên hoc ngành Giáo dc và ào to. 2. Phng pháp và k nng t chc Hi ngh NCKH * Bc 1: Xây dng k hoch t chc K hoch t chc cn th hin c các ni dung c bn sau: KĨ NĂNG VIẾT BÁO CÁO VÀ PHỔ BIẾN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC/SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM | 73
18. — Mc ích - yêu cu: Nêu rõ mc ích c bn và yêu cu chính ca Hi ngh NCKH ó là giúp mi ngi bit c nhng kt qu nghiên cu khoa hc hay sáng kin kinh nghim ca ng nghip cng c, nâng cao kin thc, trang b phng pháp hc tp, công tác, NCKH; to iu kin cho mi ngi tip cn nhng kin thc mi v khoa hc, có th vn dng kin thc gii quyt vn c th ca khoa hc, thc tin; ng viên mi ngi phát huy nhit tình và trí tu trong hc tp, NCKH. — Thi gian, a im: Chn thi gian phù hp vi iu kin công tác, ging dy ca cán b, GV, công nhân viên trong trung tâm, trong c s giáo dc. — Ni dung, bin pháp: Nêu ni dung chính ca Hi ngh NCKH là thông báo các kt qu nghiên cu, sáng kin kinh nghim ca cán b qun lí, giáo viên các c s giáo dc. Nhng ni dung a ra Hi ngh NCKH phi là nhng ni dung phù hp và c cán b, giáo viên quan tâm. — T chc thc hin: Phân công trách nhim tng b phn trin khai thc hin theo tin thi gian c th và báo cáo v Ban T chc, có th giao cho mt b phn làm thng trc Ban T chc Hi ngh. * Bc 2: Công tác chun b 1. Trin khai k hoch n các c s giáo dc và các n v liên quan. Có hai hình thc trin khai chính: — Trc tip: Triu tp thành phn liên quan hp trin khai k hoch. — Gián tip: Trin khai bng vn bn gi ti các cán b, giáo viên quan tâm hay n các c s giáo dc khác. 2. Chun b v nhân s — Thành lp Ban T chc Hi ngh, gm có Trng ban T chc, Phó Trng ban và các thành viên (cn lu ý tính i din) nhm iu hành thc hin k hoch t chc hi ngh. — Thành lp Hi ng chuyên môn hoc Hi ng Khoa hc: Giúp Ban T chc v mt chuyên môn, chm và chn ra nhng công trình NCKH tiêu biu, nhng sáng kin kinh nghim có giá tr thc tin cao. Hi ng chuyên môn bao gm Trng ban, Phó Trng ban và thành viên hi ng. Ban Giám kho không nht thit ch là trng, có th m rng thêm i tng tham gia Ban Giám kho t các nhà chuyên môn có uy tín ti các trng khác, các Vin Nghiên cu hoc các c quan ban ngành cp S, B 74 | MODULE GDTX 33
19. — Thành lp các tiu ban Hi ngh NCKH: Do Trng ban T chc phân công, các tiu ban này có nhim v giúp vic cho Ban T chc Hi ngh NCKH mt s phn vic c th (ví d Tiu ban Hu cn, Tiu ban L tân, Tiu ban Ni dung ). 3. Chun b v ni dung ây là khâu quan trng, Tiu ban Ni dung hoc các thành viên c phân công ph trách mng ni dung phi tham mu chun b các áp án, gi ý tr li, tài liu tham kho hoc gii hn phm vi tài trên c s khoa hc nhng ngi tham gia phát huy c kh nng NCKH. 4. Chun b v iu kin, c s vt cht Tiu ban Hu cn hoc các thành viên c phân công ph trách phi tham mu chun b các iu kin m bo cho Hi ngh NCKH, lp d trù kinh phí chi tit cho toàn b Hi ngh (kinh phí có th t ngun ngân sách hoc vn ng tài tr), lên phng án chun b m bo v a im, ch n ngh cho Ban T chc, trang trí, âm thanh, ánh sáng, hoa, nc ung * Bc 3: T chc Hi ngh NCKH — Chng trình khai mc: Tuyên b lí do, gii thiu i biu. Phát biu khai mc. Phát biu chào mng (nu có). Trình bày báo cáo dn khoa hc. Trình bày các báo cáo NCKH ti Hi ngh. Tho lun. Kt thúc. (Lu ý: Sau phn phát biu chào mng có th chia thành các Hi ng riêng báo cáo khoa hc theo chuyên ngành). — iu hành hot ng: Trong quá trình t chc Hi ngh NCKH, các thành viên Ban T chc, Ban Giám kho và các tiu ban chun b luôn phi có s phi hp nhp nhàng, gn kt vi nhau thông qua s iu hành ca Trng ban T chc. * Mt s vn lu ý t chc Hi ngh NCKH — Phi làm tt công tác tuyên truyn, giáo dc giúp cho cán b, GV nhn thc úng n vai trò, trách nhim ca mình trong NCKH, vì s nghip công nghip hoá - hin i hoá t nc. KĨ NĂNG VIẾT BÁO CÁO VÀ PHỔ BIẾN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC/SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM | 75
20. — To môi trng hot ng thun li, tích cc. — Vn ng mi ngi hng hái thi ua hc tp, rèn luyn k nng tp s NCKH và k nng NCKH. — Tranh th s giúp , to iu kin mi mt ca lãnh o trung tâm, s, các c quan, n v có liên quan, các nhà khoa hc, các giáo s, phó giáo s, chuyên viên u ngành. Cn tham mu trung tâm có c ch khuyn khích, ng viên tho áng i vi i ng cán b GV tham gia nghiên cu khoa hc. — nh kì tin hành s kt, tng kt rút kinh nghim, biu dng khen thng kp thi giúp phong trào NCKH ca cán b GV phát trin mnh m, úng hng. 2. CÂU HỎI KIỂM TRA ĐẦU VÀO — Vì sao chúng ta phi t chc hi ngh, hi tho khoa hc? — Trong giáo dc thng xuyên thng t chc hi ngh, hi tho làm gì? — Ai (c quan) nào ng ra t chc hi ngh, hi tho? — Trung tâm, c quan ca bn ang công tác ã t chc hi ngh, hi tho khoa hc cha? Nu có bn ã tham gia công vic gì? 3. CÁC HOẠT ĐỘNG Hoạt động 1. Xây dựng kế hoạch hội thảo/hội nghị báo cáo khoa học sáng kiến kinh nghiệm a. Thời gian: 2 tiết b. Hoạt động — T nghiên cu tài liu tr li các câu hi gi ý. — Mi câu tr li c ghi li, sau ó tp hp li thành ni dung ca công tác chun b k hoch hi tho, hi ngh. c. Câu hỏi gợi ý — Loi hi ngh, hi tho gì? (Hi tho khoa hc? Thông báo ph bin khoa hc, sáng kin kinh nghim?) — Mc ích, yêu cu ca hi ngh, hi tho là gì? — Ni dung ca hi ngh, hi tho là gì (thông báo kt qu NCKH hay tho lun mt vn khoa hc nào ó mà mi ngi ang nghiên cu?). — D kin có bao nhiêu báo cáo khoa hc? Nhng ai s tham gia báo cáo? 76 | MODULE GDTX 33
21. — D kin có bao nhiêu ngi tham gia hi ngh/hi tho? — Thi gian t chc là bao gi? Bao lâu? — a im hi tho âu? — Ban t chc gm nhng ai? — D kin phân công trách nhim cho nhng ai (hay b phn công tác nào)? D kin thi gian cho các công vic d. Thông tin phản hồi Hin nay, ngi ta thng t chc Hi tho khoa hc và Hi ngh ph bin kt qu nghiên cu khoa hc hay sáng kin kinh nghim. Hi tho khoa hc là loi hi ngh nhm trao i, tranh lun mt hay nhiu vn có tính khoa hc ã và ang din ra trong thc tin giáo dc, òi hi nhng nhà khoa hc, nhà giáo dc trình bày nhng vn quan im, nhng lun c ca mình làm sáng t hoc xut nhng gii pháp gii quyt vn ã t ra. Hi tho khoa hc din ra nhiu chiu, có th có nhiu ý kin ng thun hoc cng có nhiu ý kin khác nhau. iu ó không có gì khó hiu và cng không nht thit phi ng thun. Vì nhng ngi tham gia thng là nhng cán b khoa hc, nhng nhà nghiên cu, nên mi ngi u có th t nhn thc c nhng iu tranh lun trong Hi tho úng hay sai. Hi ngh ph bin kt qu nghiên cu khoa hc hay sáng kin kinh nghim nhm thông báo cho mi ngi, nhng bn ng nghip v kt qu nghiên cu hoc sáng kin kinh nghim ca mình. Nhng ngi tham gia thng là cùng chuyên môn, cùng ngh nghip và mi ngi n ây mong mun c hc hi nhng sáng kin, kinh nghim ca ng nghip. Vì vy, khi xây dng k hoch Hi nghi/ hi tho cn phi xác nh rõ mc ích, yêu cu ca Hi ngh/hi tho, trên c s mc ích yêu cu mà chun b ni dung. D kin các báo cáo khoa hc và d kin danh sách nhng ngi tham gia và ngi báo cáo ti Hi ngh/hi tho. Sau ó d kin thi gian, thi lng và a im t chc. Cui cùng là d kin ban t chc và d kin phân công trách nhim cho tng ngi, tng b phn. KĨ NĂNG VIẾT BÁO CÁO VÀ PHỔ BIẾN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC/SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM | 77
22. Hoạt động 2. Công tác chuẩn bị cho hội nghị, hội thảo a. Thời gian: 3 tiết b. Hoạt động — Các bn nghiên cu tài liu và tr li tng câu hi gi ý. — Ghi li tt c các ni dung trên, sp xp li thành ni dung hot ng, sau ó c kim tra li, b sung iu chnh cho hoàn thin. c. Câu hỏi gợi ý — Có cn thông báo d kin k hoch t chc hi ngh, hi tho cho cán b GV ca trung tâm (hoc n các c s giáo dc, các c quan có liên quan) c bit không? — Có cn triu tp các thành phn có liên quan hp ph bin k hoch t chc hi ngh, hi tho không? — Có cn vn bn thông báo cho tt c mi ngi (cán b, GV) trong trung tâm hoc nhng ngi có liên quan không? — Có cn thành lp Ban T chc hi ngh, hi tho không? — Ban t chc gm nhng chc danh gì? Chc nng, nhim v ca mi loi chc danh? — Có cn thành lp các tiu ban Hi ngh NCKH không? Các tiu ban này có chc nng, nhim v gì? — Chc nng, nhim v ca tiu ban ni dung là gì? — Chc nng, nhim v ca tiu ban l tân là gì? — Chc nng, nhim v ca tiu ban hu cn, c s vt cht là gì? d. Thông tin phản hồi Sau khi xây dng k hoch Hi ngh/hi tho tip tc công tác chun b cho Hi ngh/hi tho thành công. Mun vy, cn phi thông báo d kin k hoch t chc hi ngh, hi tho cho cán b GV ca trung tâm (hoc n các c s giáo dc, các c quan có liên quan). Triu tp các thành phn có liên quan hp ph bin k hoch t chc hi ngh/hi tho. Trong cuc hp này có th thành lp Ban t chc Hi ngh/hi tho, thành lp các tiu ban nh tiu ban ni dung, tiu ban l tân, tiu ban c s vt cht và xác nh rõ chc nng, nhim v ca tng tiu ban. 78 | MODULE GDTX 33
23. Cui cùng là phi liên h, mi các báo cáo viên và thông báo chính thc chng trình, k hoch Hi ngh/hi tho cho mi thành viên trong trung tâm hay trong c quan, thm chí có th có công vn thông báo cho các n v khác cùng tham gia Hoạt động 3. Kĩ năng điều hành hội nghị, hội thảo báo cáo khoa học a. Thời gian: 3 tiết b. Hoạt động Nghiên cu tài liu hoc trao i, tho lun vi nhau xác nh cho c nhng công vic phi làm trc khi t chc Hi ngh/hi tho. c. Câu hỏi gợi ý — Chng trình khai mc gm nhng ni dung gì? Có cn tuyên b lí do không? Có cn phát biu khai mc không? Có cn phát biu chào mng không? — Ni dung hi ngh, hi tho gm nhng báo cáo gì? Có cn sp xp theo th t u tiên hay theo tng cm vn không? — Có cn khng ch thi gian cho mi bn báo cáo không? — Có cn b trí xen k gia các báo cáo là phn tho lun hay t riêng thành mt ni dung tho lun? — Kt thúc hi ngh, hi tho cn làm gì? d. Thông tin phản hồi trên ã trình bày v phng pháp và k nng t chc hi ngh, hi tho khoa hc. Tuy nhiên có th t c kt qu cao cn phi có mt s k nng khác na nh: K nng trình bày báo cáo trong hi ngh, hi tho; k nng s dng ngôn ng; k nng son và trình bày powerpoint; k nng mô t biu , s , bng biu, hình nh; k nng ng áp trong hi ngh, hi tho; k nng s dng iu b trong iu khin hi ngh; k nng làm ch to hi ngh và c k nng khi u mt bài phát biu. Trong iu kin tài liu không cho phép vit tt c các k nng ó, ây ch xin gii thiu vn tt mt vài k nng ch yu: K nng s dng ngôn ng trong hi ngh và k nng làm ch to hi ngh. d.1. Kĩ năng sử dụng ngôn ngữ ứng đáp trong hội nghị Mt báo cáo khoa hc lúc nào cng có phn vn áp (question — answer session). ây là phn quan trng không kém phn ni dung, vì nó có th KĨ NĂNG VIẾT BÁO CÁO VÀ PHỔ BIẾN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC/SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM | 79
24. a din gi lên vinh quang hay tiêu hu công trình ca mình. Nhiu ngi rt s phn vn áp, vì nhiu lí do nh vn t thiu, không nm vn vng vàng, và n gin hn là s ngi hi vì thông thng h là nhng ngi có s hiu bit nhiu hn mình. m bo cho vic ng áp thành công, bn cn phi chun b trc nhng ni dung câu hi mà ngi ta có th t ra vi bn. Khi tr li câu hi, bn dùng nhng t lch s và tr li có u, có uôi không tr li ct ln, d gây hiu lm là mình không hiu câu hi hay ang bc mình vì câu hi này, d.1.1. Chủ động mời khán giả đặt câu hỏi Sau khi xong phn kt lun (và cám n), bn cn có mt câu mi khán gi t câu hi. C nhiên, ngi mi t câu hi là ch to, nhng trc khi ch to nói, mình vn có th có vài câu ch ng mi. Mi câu hi cng là mt cách th hin s t tin ca mình. d.1.2. Lắng nghe kĩ câu hỏi C gng lng nghe câu hi. Nu câu hi không rõ, mình có th hi li. Ngay c nu không hiu câu hi, bn có th nói thng là: Tha ông/bà, tôi cha hiu c câu hi ca ông/bà, xin ông bà nhc li cho. d.1.3. Sử dụng các từ hết sức lịch sự khi ứng đáp Khi c hi, iu quan trng là không ngt li nói ngi ta. Khoa hc cng phi dân ch, tc là phi lng nghe câu hi hay phê bình ca ng nghip. Ch cho h nói xong, mình mi tr li. Tuyt i tránh kiu nói “xin li xin ngt li ông, bà.” vì mt câu nh th có v ma mai và thách thc ngi ta. Có tình hung ngi t câu hi dài dòng, iu này chng t ngi t câu hi không hiu vn hay xem thng ngi nói. Trong hi ngh, thnh thong vn có nhng câu hi mà nói trng ra là không hiu, kém thông minh. Nhng d nhiên chúng ta không th nói nh th vi ng nghip, nên cách nói “d nghe” hn là cho rng câu hi không liên quan, nên xin phép không tr li ây: d.1.4. Trả lời các câu hỏi phải ngắn gọn Phn tr li lúc nào cng phi ngn gn. Thông thng hi tho ch dành 5 phút vn áp, nên phi s dng thì gi ht sc hiu qu. Tr li ngn gn, i thng vào vn . Tuyt i không lên lp ngi hi mình (dù câu hi vô duyên hay ngu xun nh th nào). Không nên bo ngi ta phi c sách này (ây là chuyn tr con), cng không nói ngi ta 80 | MODULE GDTX 33
25. nên xem bài báo n (ó là cách khinh thng ngi ta). Có nhiu trng hp hay khoe kin thc. H thng khoe bng cách t câu hi nhng tht ra là lên lp ging bài! ó là mt hình thc cc kì mt lch s và tr con i vi gii khoa hc. Có khi chính h cng không bit mình mt lch s! Trong trng hp này, bn phi ng trên h mt bc. Không bao gi tranh cãi vi h (vì tranh cãi làm cho khán gi ánh giá mình thp), nhng cn tìm cách “xua ui” câu hi / bài ging ca h: d.1.5. Những tình huống khó khăn thường gặp Bt c vn gì u có th xy ra trong phn vn áp. Có th phân nhóm nhng câu hi thành 5 nhóm sau ây: (a) khen (b) chê mt cách xây dng (c) chê mt cách phá hoi (d) bình lun (e) lên lp i vi câu hi loi (a), ch cn nói ngn gn kiu nh: cm n li khen ca ông/bà i vi (d) thì tu theo ni dung câu hi, nhng có th nói chung chung là cám n. i vi kiu lên lp (e) thì có th dùng nhng câu trên xua ui h ra ch khác. i vi câu hi chê mt cách hn hc (c) thì bn cn phân tích ni dung câu hi và tr li lch s nhng vn t ra mình trên h mt bc. Câu hi chê thng là phng pháp không chun, cách din gii không phù hp vi d liu, hay là cách t vn cha tt. i vi nhng loi chê này thì bn cn phi gi thái bình tnh, không trn tránh vn . Nói tóm li, có th ng áp tt trong hi ngh, hi tho, bn phi nm vng ni dung báo cáo ca mình, chun b nhng tình hung có th ngi ta s hi, cht vn mình. Trong quá trình ng áp, bn phi ht sc bình tnh, t tin và nh nhàng s dng các ngôn ng lch s tr li, th hin s cu th i vi mi ngi. d.2. Kĩ năng làm Chủ toạ hội nghị Làm ch to trong hi ngh khoa hc là mt nhim v tng i nng n. Nhim v này thng c ban t chc giao cho nhng nhà khoa hc có uy tín, có “tên tui” trong chuyên ngành, hoc nhng ngi cn c nâng . Mt ngày nào ó, các bn s làm ch to trong hi ngh, và cn phi bit k nng hoàn thành nhim v. KĨ NĂNG VIẾT BÁO CÁO VÀ PHỔ BIẾN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC/SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM | 81
26. Ch to mt phiên hp khoa hc là mt trách nhim không nh. Do ó, ngi ch to phi nghiêm chnh vi nhim v ca mình. Nhim v ca ngi ch to là gì? Vi kinh nghim cá nhân, tôi có th nói nhim v ca ngi ch to là: — iu hành phiên hp trôi chy theo úng thì gi n nh; — Bo m các hot ng trong phiên hp tuân th theo quy nh ca ban t chc (nh nhc nh không dùng in thoi di ng, không quay phim, hay sp n gi n tra!). — Giúp din gi khi có vn v k thut (nh âm thanh, máy tính, pointer); — Khi mào tho lun. Ch to không phi phí thì gi tóm lc báo cáo ca din gi. Nhiu vn rt chuyên sâu, ch to không nên “mang v vào thân” vi nhng tóm lc có th làm trò ci cho khán gi. Tuy nhiên, ch to cn phi chun b nhng câu hi hi khi khán gi không ai t câu hi. Ngoài ra, kinh nghim cá nhân tôi cho thy ch to cn phi tìm hiu cách c tên ca din gi. Có nhiu din gi tên nc ngoài rt khó c. Do ó, trc khi bt u phiên hp, ch to nên gp tng din gi và hi h mun gii thiu nh th nào, và hi k tên h phát âm nh th nào cho úng. ây là phép lch s ti thiu ngi ch to phi có i vi khán gi và din gi. d.2.1. Mở đầu phiên họp Ch to phi lên bàn ch to 1 phút trc khi phiên hp bt u. Khi úng gi bt u, ch to phi có vài dòng tuyên b và chào hi mi ngi. d.2.2. Giới thiệu đại biểu Nh cp trên, mi ch to phi có mt danh sách các din gi, và bit chc cách phát âm tên ca h. Sau khi ch to t gii thiu và nói v th tc phiên hp, là phn gii thiu din gi. Khi din gi xong bài báo cáo, nhim v ca ch to là nói vài câu mào và mi câu hi. n gin nht là cách nói: “cm n ông/bà v bn báo cáo”. Hn mt chút là vài ch bình lun (nhng nh tôi nói không cn thit trong nhiu trng hp). d.2.3. Giải lao Khi phiên hp dài n gi gii lao, ch to phi có vài câu nói vui v và thc t nh: Cm n mi ngi, ã n gi ngh gii lao, xin mi quý v ngh ung nc”. 82 | MODULE GDTX 33
27. d.2.4. Tuyên bố xong phiên họp Khi phiên hp kt thúc, ch to phi có ôi li t giã khán gi và cám n din gi. d.2.5. Quản lí thời lượng Mt nhim v quan trng ca ch to là phi m bo các din gi nói úng gi. Quá 1 hay 2 phút còn có th chp nhn c, nhng quá 5 phút là th hin mt lch s, thiu t trng. Trong trng hp ó, ch to phi “thng tay” nhc nh din gi, và nu nhc 2 ln mà vn còn ngoan c thì ch to có nhim ct b luôn din gi. Không nhân nhng. Nu sau khi nhc nh mà din gi vn cha xong hay ngoan c, thì ch to ct ngang. Sau ó, gii thiu din gi khác, và nhc nh ngay. Cng có khi phiên hp còn nhiu thi gian tho lun. Trong trng hp ó, ngi ch to có th hi khán gi xem có câu hi nào khác. Khi có vn k thut, ch to có nhim v phi báo cho khán gi bit nh máy tính không chy, cúp in, nhiu âm thanh. Khi din gi có v thiu t tin, ch to cng nói vài câu ng viên và nhc nh: Nói tóm li, làm ch to là mt vinh d, và ngi ch to phi t ra có trách nhim. Mt cách th hin trách nhim là m bo phiên hp din tin mt cách trôi chy, nói nng t t, lch s vi khán gi và din gi. Làm ch to mt phiên hp thành công là mt kinh nghim cá nhân rt khó quên. Hi vng nhng gi ý trên ây giúp các bn trong vic làm ch to trong mt hi ngh trong tng lai. ĐÁNH GIÁ NỘI DUNG 2 — Bn hãy xây dng mt bn k hoch t chc hi ngh báo cáo sáng kin kinh nghim ca trung tâm hay c quan bn ang công tác. KĨ NĂNG VIẾT BÁO CÁO VÀ PHỔ BIẾN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC/SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM | 83
28. D. KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ 1. THỰC HÀNH 1.1. Xây dng cng và vit báo cáo sáng kin ca anh ch trong nm hc va qua. 1.2. Xây dng k hoch cho hi tho khoa hc v: “i mi phng pháp dy hc ngi trung tâm giáo dc thng xuyên”. Bài kiểm tra thực hành 1. Xây dựng đề cương và viết báo cáo sáng kiến của anh chị trong năm học vừa qua. a. Yêu cầu đánh giá a.1. Xác nh c mc ích, ni dung c bn ca sáng kin kinh nghim: Tính sáng to : Tính sáng to là th hin cách làm mi ca riêng mình mang li hiu qu tt hn nhng cách làm thông thng trc ây ca bn thân. Tính khoa hc : Trong SKKN, phi m bo tính chính xác v mt khoa hc, phi có nhng c liu tin cy c kim nghim qua các tài liu và nhng thc nghim k lng ca bn thân. Tính s phm : SKKN phi dùng ngôn ng chính xác, d hiu, ngn gn, súc tích. Cách trình bày phi phù hp vi yêu cu ca vic vit SKKN, phù hp vi Tính thc tin ( Hiu qu ): SKKN là nhng iu ã c kim nghim có hiu qu qua nhiu nm ging dy trên nhng i tng HV c th. a.2. Cu trúc, b cc m bo có ba phn: t vn ( lí do chn tài ); Nhng bin pháp gii quyt vn : ây là yu t c bn, là ni dung ch yu có tính cht quyt nh toàn b giá tr ca ci tin, SKKN; Kt qu và hiu qu ph bin ng dng ni dung vào thc tin: Phn này cn nêu ngn gn nhng phi c th, rõ ràng. a.3. V hình thc: Trình bày phi m bo các yêu cu chun, sáng sa, câu vn rõ ràng, mch lc; bìa 1, bìa 2 úng, không rm rà font ch, c ch, 4 l phi thng nht; tài liu tham kho ghi úng theo quy nh ca vn bn khoa hc. b. Xếp loại b.1. Loi xut sc (A) — m bo 3 thành phn c bn, trong ó yu t th hai (yu t bin pháp) phi c ánh giá xut sc, hai yu t còn li t khá tr lên. m bo tính khoa hc, sáng to, tính s phm và tính thc tin. 84 | MODULE GDTX 33
29. — Cu trúc hp lí, b cc m bo có ba phn nh trên ã trình bày. — V hình thc, m bo nh yêu cu trên. b.2. Loi khá (B) — m bo 3 thành phn c bn, trong ó yu t th hai phi c ánh giá t khá tr lên, hai yu t còn li t trung bình tr lên. m bo tính khoa hc, sáng to, tính s phm và tính thc tin. — Các ch tiêu v cu trúc và hình thc cng ging nh loi A. b.3. Loi trung bình (C): m bo nh loi khá, riêng yu t th hai c ánh giá loi trung bình. b.4. Loi không t yêu cu (D): Có ít nht mt yu t c bn không t yêu cu hoc SKKN không m bo tính khoa hc hoc sáng to. Các ch tiêu không m bo c yêu cu. Bài kiểm tra thực hành 2. Xây dựng kế hoạch cho hội thảo khoa học về: “Đổi mới phương pháp dạy học ở trung tâm giáo dục thường xuyên”. Chú ý : Xây dng k hoch mt cách chi tit, c th bng vn bn k hoch và chng trình hi ngh, hi tho. a. Yêu cầu đánh giá a.1. Xây dng k hoch hi tho/hi ngh — Xác nh c mc ích, yêu cu ca hi ngh, hi tho. — Xác nh c ni dung ca hi ngh, hi tho là gì (thông báo kt qu NCKH hay tho lun mt vn khoa hc nào ó mà mi ngi ang nghiên cu?) — B trí thi gian, a im t chc hi ngh, hi tho phù hp. — Phân công trách nhim cho tng ngi, tng b phn hp lí, kh thi. a.2. Công tác chun b cho hi ngh, hi tho — Có thông báo d kin k hoch t chc hi ngh, hi tho cho cán b GV ca trung tâm. — Có k hoch triu tp các thành phn có liên quan ph bin k hoch t chc hi ngh, hi tho. — Thành lp Ban T chc Hi ngh, hi tho. Phân công nhiêm v cho các tiu ban chun b hi ngh, hi tho. a.3. K nng iu hành hi ngh, hi tho báo cáo khoa hc KĨ NĂNG VIẾT BÁO CÁO VÀ PHỔ BIẾN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC/SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM | 85
30. — Nêu c chng trình khai mc gm nhng ni dung: tuyên b lí do; phát biu khai mc; phát biu chào mng. — Nêu c nhng báo cáo và c sp xp theo th t hay theo tng cm vn . — B trí thi gian cho mi bn báo cáo. Thi gian tho lun. b. Xếp loại b.1. Loi xut sc (A). Hoàn thành tt c 3 ch tiêu: Xây dng k hoch, công tác chun b và k nng iu hành hi ngh, hi tho. b.2. Loi khá (B). Hoàn thành c 3 ch tiêu, nhng cha tht y chi tit. b.3. Loi trung bình (C). Hoàn thành c 1 trong 3 ch tiêu trên. b.4. Loi không t yêu cu, không hoàn thành c 2 trong 3 ch tiêu. Tng hp c 2 ni dung, cn c vào kt qu phân loi ca các ni dung trong module xp loi. 86 | MODULE GDTX 33
31. E. PHỤ LỤC/TÀI LIỆU BỔ SUNG GIỚI THIỆU CÁCH VIẾT 3 LOẠI BÁO CÁO ĐỂ THAM KHẢO Báo cáo tng kt tài nghiên cu khoa hc cp B (trích phn u ca Báo cáo tng kt tài cp B ã c Hi ng nghim thu) Tên tài: H thng giáo dc thng xuyên trong nhng thp k u ca th k XXI PHẦN 1. GIỚI THIỆU CHUNG (MỞ ĐẦU) 1. Nhng ngi tham gia thc hin tài 2. n v phi hp chính 3. Mc lc 4. Danh mc bng biu 5. Danh mc các s 6. Danh mc các t vit tt. (các mc t 1 n 6 ch ghi u mc không ghi ni dung vì ni dung lit kê li là c, tránh dài dòng). 7. Thông tin kt qu nghiên cu (bng ting Vit và ting Anh) 1. Thông tin chung Tên tài: H thng giáo dc thng xuyên Vit Nam trong nhng thp k u ca th k XXI . Mã s: B2007-37-33 T Ch nhim tài: Tô Bá Trng. Tel: 04.37344221 E-mail: tobatruong@yahoo.com C quan ch trì tài: Vin Khoa hc giáo dc Vit Nam Thi gian thc hin: 6/2007- 6/2009 2. Mục tiêu: Xác định cơ cấu hệ thống giáo dục thường xuyên Việt Nam trong những thập kỉ đầu của thế kỉ XXI KĨ NĂNG VIẾT BÁO CÁO VÀ PHỔ BIẾN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC/SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM | 87
32. 3. Tính mới và sáng tạo của đề tài nghiên cứu Xác nh c cu khung h thng GDTX. C cu ca các thành t ca h thng vi quan im y và tm nhìn có tính cht chin lc. 4. Kết quả chính đạt được Sau hai nm nghiên cu, nhóm tài ã thu c nhng kt qu chính sau: 4.1. V nghiên cu c s lí lun ca h thng GDTX Nghiên cu làm rõ h thng khái nim có liên quan tài nh Giáo dc chính quy; Giáo dc không chính quy; Giáo dc phi chính quy; Giáo dc ngi ln; Giáo dc ngoài nhà trng; Giáo dc thng xuyên; B túc vn hoá; H thng giáo dc. Nghiên cu nhng tác ng ca thi i vi s phát trin h thng GDTX; Mc tiêu phát trin h thng GDTX Vit Nam; V trí, vai trò ca h thng GDTX trong h thng GDQD. Nghiên cu nhng quan im, ch trng ng li phát trin giáo dc nói chung và GDTX nói riêng ca ng và Nhà nc trong nhng thp k u ca th k XXI. 4.2. V nghiên cu c s thc tin GDTX hin nay và xu hng phát trin trong thi gian ti. Nghiên cu h thng GDTX ca mt s nc trong khu vc và quá trình hình thành và phát trin h thng GDTX Vit Nam. ánh giá thc trng h thng GDTX Vit Nam hin nay. Nghiên cu nhng vn t ra i vi h thng GDTX vi t cách là mt trong hai b phn ca h thng giáo dc quc dân (theo Lut Giáo dc nm 2005). Xu th phát trin GDTX trong nhng nm ti. 4.3. xut c cu h thng GDTX trong nhng thp k u ca th k XXI Xác nh c cu khung h thng GDTX. Xác nh c cu các thành t ca h thng vi quan im y và tm nhìn có tính cht chin lc (bao gm i tng, chc nng, nhim v, ni dung, chng trình, hình thc, phng pháp dy hc trong GDTX, mng li c s GDTX, h thng bng cp, c cu h thng qun lí) i vi h thng GDTX trong nhng thp k u ca th k XXI. 5. Sản phẩm 5.1. 03 bài báo khoa hc ng trên tp chí Giáo dc và tp chí Thông tin Khoa hc Giáo dc. 02 Báo cáo khoa hc trong hai tp k yu hi tho. 88 | MODULE GDTX 33
33. 5.2. Hng dn 02 lun vn cao hc. 1. Bin pháp qun lí hc tp không chính quy ca ngi ln ti Trung tâm giáo dc thng xuyên qun Phú Nhun Thành ph H Chí Minh. Lun vn Thc s Khoa hc giáo dc. Ngi thc hin Nguyn Công Quc Cng, Hà Ni, 2009. 2. Lun vn Thc s Khoa hc giáo dc, Ngi thc hin Nguyn Minh Tin, Hà Ni, 2009. 5.3. Báo cáo Khoa hc: Báo cáo tng kt và báo cáo tóm tt tài nghiên cu. 6. Hiệu quả, phương thức chuyển giao kết quả nghiên cứu và khả năng áp dụng Kt qu nghiên cu ca tài góp phn xác nh chc chn h thng GDQD bao gm giáo dc chính quy và giáo dc thng xuyên, giúp cho các nhà hoch nh chính sách có c s xây dng chin lc phát trin giáo dc nói chung và giáo dc thng xuyên nói riêng. INFORMATION ON THE RESEARCH OUTCOMES 1. General information Research topic: Vietnam Continuing Education system in the first decades of the 21st centuary. Code Number: B2007-37-33 T Head reseacher Tô Bá Trng. Tel: 04.37344221. E-mail: tobatruong@yahoo.com Supervision Organisation: National Institute for Education Science Timeline: From June 2007 to June 2009 2. Objective of the research: to identify structure of Vietnam continuing education system in the first decades of the 21st centuary 3. The new feature and creativeness of the research Identified framework structure of continuing education system and the structure of system elements with strategic vision 4. The main reseach outcomes After 2 years of studying, the researchers has found out the main outcomes as the followings: KĨ NĂNG VIẾT BÁO CÁO VÀ PHỔ BIẾN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC/SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM | 89
34. 4.1. Rationale and theories of continuing education system — The research has made clear the definitions relating to the topic: continuing education; non-formal education; education for all; education system; continuing education system. — The research has studied the relationship betwwen context of the society and the development of continuing education system; the objectives of developing continuing edcuation system in Vietnam; the role of continuing education system in the national education system. — The research has identified the policies, guidelines and opinions of the Party and the Government on education in general and continuing education in particular in the first decades of the 21 st centuary. 4.2. Reality basis of the current continuing education situation and the general trend in the comming years — Studied continuing education systems of several countries in the region and the process of forming and developing continuing education system in Vietnam — Evaluated the real and current situation of continuing education system in Vietnam — Identified possible issues for continuing education system as one of two components of national education system (according to Education Laws 2005); and identified general trend of continuing education in the coming years 4.3. Recommendations for the structure of continuing education system in the first decades of the 21 st centuary — Identified framework structure for continuing education system — Identified structure of elements for continuing education system in the first decades of the 21 st centuary in a strategic vision (including beneficiary; function, task, content, curriculum, format, methodology in continuing education, continuing education network in grassroot level, certification system, management structure). 5. Products — Project final report and project brief report. — Two article published on education magazines The efficiency, outcomes transformation and applicability of the research 90 | MODULE GDTX 33
35. The research outcomes has contributed to the solid affirmation that the national education system consists of formal education and continuing education, which helps policy makers has enough reasons to build up the development strategy of education in general and continuing education in particular. August 05, 2010 Supervision organisation Head researcher PGS.TS. Tô Bá Trng PHN M U 1. Tng quan tình hình nghiên cu a. Tình hình nghiên cu trong nc Ngay t ngày u mi thành lp Chính ph lâm thi, B Quc gia giáo dc là mt trong nhng B - thành viên ca Chính ph cng ã c thành lp. Vic u tiên ca B Quc gia giáo dc là xây dng ngành Bình dân hc v (tin thân ca GDTX hin nay). Nhim v ca BDHV lúc này là m chin dch chng nn mù ch trong c nc. Chng nn tht hc là mt trong nhng công vic cp bách ca chính ph mi. B Quc gia giáo dc, trc tip là Nha BDHV ã kp thi m các khoá hun luyn kim soát viên cao cp BDHV. Trên c s ó các cán b nòng ct to v các a phng m hàng trm lp hun luyn ào to, bi dng cán b giáo viên BDHV, ng thi xây dng t chc b máy BDHV các cp a phng và c s, hình thành h thng BDHV thi kì u dng nc. Cui thp niên 80 và u thp niên 90, trong chng trình nghiên cu khoa hc “Phát trin s nghip giáo dc quc dân trong chng ng u tiên ca giai on quá tin lên ch ngha xã hi”, Giáo s Hoàng c Nhun tham gia nghiên cu tài “C cu h thng và các loi hình trng ph thông”. Mc tiêu ca tài là nghiên cu xác nh h thng giáo dc ph thông và các loi hình trng ph thông trong giai on 10 nm ti phù hp vi yêu cu phát trin kinh t - xã hi ca t nc. Kt qu nghiên cu ca tài, các tác gi ã xut nhng quan im c bn, v c cu h thng và các loi hình trng ph thông, các kin ngh v các quy nh th ch hoá h thng giáo dc ph thông trong nhng nm 90 ca th k XX. Trong các quan im c bn xây dng c cu h thng, các tác gi ã xác nh “phân h ph thông là xng sng ca h thng giáo dc ph thông ”, “Giáo dc b túc là mt phân h KĨ NĂNG VIẾT BÁO CÁO VÀ PHỔ BIẾN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC/SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM | 91
36. ngày càng có vai trò quan trng ca c cu h thng giáo dc ph thông”. Khi nghiên cu v h thng giáo dc b túc, tác gi cng ã cp ti mt s thành t ca h thng nh vai trò và v trí ca ngành hc; i tng ca ngành hc; chc nng, nhim v ca ngành hc; mc tiêu; ni dung chng trình; phng pháp dy và hc; t chc và hình thc hc tp; t chc qun lí; v i ng giáo viên và cán b qun lí ngành hc; v phng tin phc v giáo dc và v tác ng ca các t chc xã hi. GDBT sau này c m rng chc nng, nhim v và hình thành h thng GDKCQ. Cng trong nghiên cu này, tác gi khng nh “C cu h thng giáo dc ph thông s bao gm c h thng giáo dc chính quy và không chính quy H thng giáo dc chính quy là h thng chính thc do Nhà nc quy nh theo mt chun xác nh v chng trình hc, v hình thc, k hoch ào to; v giáo viên, v cán b qun lí giáo dc và hc sinh. H thng GDKCQ gm tt c các loi hình trng lp c tin hành ngoài h thng giáo dc chính quy theo hoc không theo chun xác nh v chng trình hc, v hình thc t chc và k hoch ào to nh trng lp bui chiu, bui ti, ngoài gi lao ng hay các lp chuyên ” ( C cu h thng giáo dc ph thông và các loi hình trng ph thông , tr.75, Hà Ni, 1991). Nh vy, ngay t lúc này các nhà nghiên cu cng ã khng nh GDBT hay GDKCQ u là b phn hay sau này c xác nh là phân h ca h thng GDQD. Trong cun chuyên kho: H thng giáo dc hin i trong nhng nm u th k XXI ca GS.TSKH V Ngc Hi và PGS.TS Trn Khánh c ch biên (Nxb Giáo dc, 2003), các tác gi ã cp n HTGD: “C cu h thng giáo dc gm 2 thành phn giáo dc nhà trng (cho th h tr) và giáo dc ngoài nhà trng (cho ngi lao ng và các b phn dân c khác). GDNNT c các tác gi gii thích nó là thành phn ln ca HTGDQD, nó là s hoàn thin ca b phn GDTX, hoc GDKCQ, hoc GDNL, nhng i th cng da trên ý chung là GDNNT. Vi ý ngha này các tác gi ngh sa li Lut giáo dc 1998 là GDNT bao gm 4 b phn cn b sung b phn th 5 là GDNNT (vn dùng tên quen thuc là GDTX). Vn gi nguyên hai phng thc giáo dc là chính quy và không chính quy, nhng không n thun coi GDTX ch là phng thc mà còn coi nó là mt b phn ca c cu HTGD, ng cp vi 4 b phn ang có, nhng có c im riêng v i tng giáo dc cp hc và cách xác nhn kt qu hc tp (GDNNT không chia thành cp hc và vn bng tng ng nh GDCQ). Các tác gi còn khng nh thêm, hin nay và 92 | MODULE GDTX 33
37. trong tng lai, vi nhu cu hc tp thng xuyên, sut i, GDNNT s là b phn ln nht ca HTGD vì GDNT hin nay có khong 25 triu HS, còn GDNNT có hn 50 triu ngi hc. Hình nh lnh vc này các tác gi còn cha xác nh c nó là h thng con trong h thng GDQD. GDNNT các tác gi ã coi ng ngha vi GDTX hay GDKCQ, nh vy GDTX không th ng cp vi các phân h ca GDNT hay GDCQ. GDTX mà chng trình ào to là có bng cp và không có bng cp. Vì vy mà vic xut c cu HTGD nh vy là cha thích hp. Trong báo cáo nhng kt qu nghiên cu v c s lí lun và thc tin ca i mi h thng GDTX và phng án iu chnh h thng GDTX ca nhóm tác gi do bà Thái Xuân ào ch trì ã cp nhiu n vn h thng GDTX Vit Nam. Có th nói ây là nhng tài liu b ích nht giúp cho tài có c nhng c s lí lun và thc tin hoàn thành nhim v nghiên cu ca mình. Tuy nhiên, các tác gi mi ch tp trung nghiên cu v vn c cu h thng chung ca GDTX trong phm vi hp do B GD& T qun lí ch o, còn nhng vn rng hn và v c cu h thng con hay c cu ca các thành t trong h thng cha c gii quyt y . b. Tình hình nghiên cu ngoài nc Mc dù các nc trong khu vc ông Nam Á và nhiu nc trên th gii, không có mt nghiên cu nào riêng bit nói v h thng GDTX (hay GDKCQ, GDNL, GDS ), nhng ngành hc này phát trin rt mnh. Các nc u xác nh nó nm trong h thng GDQD và c Nhà nc c bit quan tâm. Sau ây là kt qu nghiên cu ca mt vài nc làm ví d: GDKCQ Thái Lan c coi là mt trong ba b phn cu thành ca h thng giáo dc quc dân. iu 15, Chng 3, Lut giáo dc 2002 ca Thái Lan ã khng nh h thng giáo dc có 3 b phn: Giáo dc chính quy, Giáo dc không chính quy và Giáo dc phi chính quy. Bng cp có th chuyn i trong cùng mt h thng hoc gia các h thng không phân bit bng cp, t mt c s hay t nhiu c s giáo dc khác nhau, bao gm c vic hc không chính quy, phi chính quy, ào to ngh hay hc ti ni làm vic. Ti Trung Quc, GDTX ã c xác nh nh là mt h thng trong h thng GDQD. Trong báo cáo ti cuc hp Quc hi ln th 16 ca ng KĨ NĂNG VIẾT BÁO CÁO VÀ PHỔ BIẾN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC/SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM | 93
38. cng sn Trung Quc, ngày 8/11/2002 ch trng “Xây dng h thng giáo dc sut i - Xây dng mt xã hi hc tp trong ó mi công dân u c khuyn khích hc tp sut i và không ngng phát trin”. Chng trình hành ng tip sc cho giáo dc (10/ 2/ 2004) ca Trung Quc ã ghi: “Cn n lc hn na xây dng a dng hoá mt nn giáo dc cho ngi ln và giáo dc thng xuyên”. H thng GDTX cho ngi ln c coi là mt phn quan trng trong h thng giáo dc hin i ca Trung Quc. GDTX là mt loi hình giáo dc c bn nhm không ngng phát trin nng lc cho ngi tham gia giáo dc cng nh phát trin nhng tim nng khác, nâng cao o c cho ngi ln và nng lc khoa hc, giúp h t thích nghi vi nhng thay i v kinh t, vn hoá, xã hi. ng thi GDTX cng là mt kênh giáo dc rng nhm tho mãn nhng nhu cu rt a dng ca con ngi trong cuc sng và giúp h phát trin kh nng ca bn thân và hoàn thin nhân cách. Ti Hàn Quc, ngi ta không dùng “GDKCQ ” hay “GDTX” mà dùng thut ng “Giáo dc sut i” (Lifelong Education). GDS Hàn Quc c coi là h thng giáo dc bên ngoài nhà trng. GDS Hàn Quc c qun lí theo chiu dc và chiu ngang. Theo chiu dc có 3 cp qun lí: Cp trung ng có V GDS (Lifelong learning Division), thuc B GD, KH&CN, cp tnh có Vin GDS, cp huyn có các Trung tâm GDS. Theo chiu ngang, GDS Hàn Quc c qun lí nh sau: trung ngg có U ban GDS do B trng B Giiáo dc ng u;; cp tnh/thành ph có Ban ch o GDS do ch tch tnh llàm trng ban;; cp huyn/ht/th xã có Ban ch o GDS do llãnh o cp huyn/th xã llàm trng ban Tóm llii,, GDS Hàn Quc llà mt h thng c qun llíí theo haii chiiu - chiiu dc và chiiu ngang Chiiu dc chu trách nhiim thc thii chíính sách và thc hiin các chng trìình GDS còn chiiu ngang chu trách nhiim giiám sát viic thc hiin chíính sách và các chng trìình B phn giáo dc này c c gi là Giáo dc tip tc “Continuing Education” (CE) hay còn goi là Further Education. Giáo dc tip tc c bao gm 3 loi: Giáo dc và ào to ngh tip tc (Continuing vocational education and training); Giáo dc tip tc v giáo dc ph thông, vn hoá và o c (General, cultural and civic continuing education) và Giáo dc hàn lâm tip tc (Continuing academic 94 | MODULE GDTX 33
39. education). Trong s cu trúc h thng giáo dc ca Cng hoà Liên bang c, Giáo dc tip tc c coi là b phn GDCQ. H thng GDTX ngày càng c coi trng phát trin nhiu nc. Nó ã c th ch hoá trong Lut Giáo dc ca các nc vi t cách là b phn giáo dc ca h thng giáo dc quc dân. Thm chí mt s nc ã có lut riêng v h thng GDTX nh Hàn Quc, Nht, Thái Lan, ài Loan Tuy nhiên, GDTX nhiu khi không c th hin trong s h thng giáo dc ca các nc. Mc dù có s khác nhau gia các nc ã phát trin và các nc ang phát trin, nhng nhìn chung GDTX là h thng giáo dc a dng, phc tp v i tng, v c cu cp hc/trình , v chng trình, ni dung, hình thc, v qun lí nhà nc. GDTX ca hu ht các nc rt linh hot, mm do, bao gm nhiu loi, nhiu phân h (có bng cp hoc không có bng cp), bao gm các cp hc tng ng vi GDCQ và có th liên thông vi GDCQ và có th hc lên các cp bc hc cao hn. 2. Tính cp thit ca tài Nh chúng ta ã bit, thi i ngày nay c ánh giá là thi i ca hoà bình và phát trin. Cnh tranh quc t ch yu là trong cuc cnh tranh phát trin sc mnh tng hp ca t nc ly kinh t làm c s, ly khoa hc - công ngh làm ngi dn ng. Xu hng chính y ca th k XXI ang tác ng không nh n giáo dc ào to ca các nc nói chung và nc ta nói riêng, tt nhiên Giáo dc thng xuyên không th không chu các tác ng ó. Vi thi i ngày nay, vn nâng cao dân trí là iu cn thit con ngi có nhng k nng sng thit yu trong mt xã hi phc tp. Phát trin ngun nhân lc có tay ngh cao là áp ng yêu cu phát trin nn kinh t tri thc và xu th hp tác, cnh tranh ca toàn cu hoá. Tt c nhng iu này mun có c u phi thông qua giáo dc và ào to. Trong mt xã hi vn ng nhanh và a dng, cnh tranh cao, con ngi cn phi nng ng và liên tc hc tp, tip cn và cp nht các kin thc và thông tin mi nhm tránh b lc hu và ào thi. u t phát trin ngun lc không ch u t cho giáo dc tr em mà còn phi u t ào to phát trin cho ngay i ng ngi lao ng hin ti. iu này ng ngha vi vic xây dng XHHT trong ó mi ngi u hc tp, hc thng xuyên, hc sut i. ây là mt vic mà giáo dc chính quy do nhng tính cht ca nó không th m nhim c. KĨ NĂNG VIẾT BÁO CÁO VÀ PHỔ BIẾN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC/SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM | 95
40. Vì vy, phát trin GDTX là mt xu th tt yu trong s nghip phát trin giáo dc th gii. Do có li th v tính a dng, linh hot, mm do, c xây dng phù hp vi nhu cu và tâm sinh lí ca nhiu i tng ngi hc khác nhau, GDTX th hin tính thc t cao “cn gì hc ny ”. Nó áp ng nhu cu chính áng ca ngi hc, cao cá nhân, ng thi cng áp ng òi hi khách quan ca xu th phát trin kinh t - xã hi, khoa hc và công ngh trên th gii. i vi các nc ang phát trin, GDTX còn mang tính nhân vn sâu sc. Nó quan tâm n các i tng khó khn, thit thòi trong xã hi; cung cp c hi hc tp th hai cho h và do ó làm tng cng s bình ng trong giáo dc, hn na iu này còn m bo cho s phát trin bn vng kinh t - xã hi. Trong nhng nm cui ca th k trc và nhng nm u ca th k XXI, GDTX Vit Nam ã phát trin khá nhanh áp ng nhu cu hc tp thng xuyên, liên tc cho mi ngi. Hàng lot các c s GDTX c thành lp: Trung tâm GDTX các cp, Trung tâm hc tp cng ng làng xã to iu kin thun li cho mi ngi c hc tp. Theo Lut Giáo dc 2005 GDTX ã tr thành mt trong hai b phn ca h thng giáo dc quc dân. iu ó xác nh v trí, vai trò quan trng ca GDTX trong thi i ngày nay, c bit trong vic cung ng các c hi hc tp cho mi ngi, tin ti xây dng mt xã hi hc tp trên t nc Vit Nam. Tuy nhiên, s phát trin GDTX Vit Nam còn nhiu bt cp, mc tiêu phát trin cha c y , GDTX t trc ti nay cha bao gi c coi là mt h thng giáo dc, nó ch là mt phn hay mt mt b phn rt nh trong h thng GDQD: Bình dân hc v là mt b phn giáo dc thc hin xoá mù ch cho nhng ngi cha bit ch. BDHV hay BTVH là mt b phn giáo dc nhm giúp cho ngi ln ã bit ch tip tc hc lên t c các cp bc hc tng ng vi giáo dc ph thông. Sau nhng nm 1993 theo Ngh nh 90/N-CP thì GDTX là mt trong nm phân h ca h thng giáo dc quc dân, n ây chc nng và nhim v ca GDTX ã c m rng, giúp cho mi ngi có iu kin hc tp t c nhng trình ph thông và i hc. Nm 1998 theo Lut Giáo dc, GDTX là phng thc GDKCQ và không c coi là mt b phn ca h thng GDQD. Nm 2005 theo Lut Giáo dc GDTX li là mt trong hai b phn ca giáo dc quc dân: GDCQ và GDTX. n ây có th hiu GDTX ã tr thành h thng song song tn ti nh h thng GDCQ. Nhng h thng ó tn ti nh th nào áp 96 | MODULE GDTX 33
41. ng nhu cu phát trin GDTX cha c nghiên cu ti. Hin nay, GDTX vi chc nng áp ng nhu cu hc tp ca mi ngi, nâng cao dân trí, ào to ngun nhân lc, bi dng tay ngh cao tham gia vào th trng lao ng quc t và khu vc cn c xem xét nó nh là mt h thng trong h thng GDQD. GDTX vi tính cht phc tp, mm do và m trong giáo dc và ào to to c mi iu kin thun li cho mi ngi hc thng xuyên, hc liên tc, hc sut i, t c s mong mun ca s phát trin ca mi cá nhân và ca cng ng. Do ó, h thng GDTX phi m bo tính thng nht trong ào to, tính toàn din ca các cp hc, tính liên thông trong hai b phn ca h thng GDQD. GDTX trong nhng thp k u ca th k XXI phi c xem xét trên các thành t, bao gm i tng, chc nng, nhim v, ni dung, chng trình, hình thc, phng pháp, mng li c s GDTX, h thng bng cp, vn qun lí c cu h thng, qun lí bng cp ây chính là nhng vn cp bách phi c nghiên cu ca h thng GDTX hin nay. 3. Mc tiêu nghiên cu Nghiên cu c cu h thng GDTX Vit Nam trong nhng thp k u ca th k XXI vi t cách GDTX là mt trong hai b phn ca h thng giáo dc quc dân nhm giúp cho ng, Nhà nc, các nhà hoch nh chính sách có chin lc phù hp phát trin GDTX áp ng c nhu cu phát trin KT - XH ca t nc và giáo dc cho mi ngi. 4. Cách tip cn — Tip cn h thng xem xét h thng GDTX trong h thng GDQD, h thng GDQD trong h thng chung phát trin KT-XH ca t nc và hi nhp quc t. — Tip cn lch s xem xét quá trình phát trin h thng GDTX Vit Nam, c bit là sau khi có Lut Giáo dc nm 2005 ng thi cng t bi cnh thi i và nhu cu phát trin GDTX trong nhng nm ti xem xét c cu h thng GDTX Vit Nam, trên c s ó mà b sung, hoàn thin h thng GDTX trong nhng thp k u ca th k XXI. — Tip cn theo nhóm i tng xem xét nhu cu và iu kin hc tp mà xác nh ni dung chng trình giáo dc cho phù hp. — Tip cn cu trúc xem xét các thành t trong h thng GDTX, làm rõ hn v trí vai trò ca các thành t trong h thng, t ó xác nh các mi liên kt trong và ngoài h thng, m bo tính ng b ca h thng. KĨ NĂNG VIẾT BÁO CÁO VÀ PHỔ BIẾN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC/SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM | 97
42. 5. Phng pháp nghiên cu Trong quá trình nghiên cu, tài ch yu s dng các phng pháp sau: — Phng pháp nghiên cu lí thuyt: hi cu/nghiên cu tài liu. Phng pháp này giúp cho tài nhanh chóng nm bt c tình hình nghiên cu trong và ngoài nc. Nhng vn lí lun v h thng, nhng vn ã c nhng nhà khoa hc ã và ang gii quyt và nhng vn còn ang tn ti cn c nghiên cu tip. — Phng pháp tng kt kinh nghim. Phng pháp này giúp cho tài có c nhng bài hc trc ây v xác nh h thng ca các loi hình giáo dc, t ó xem xét c cu h thng trong bi cnh hin nay. — Phng pháp nghiên cu thc tin, góp phn làm sáng t c s khoa hc ca tài nghiên cu. — Phng pháp chuyên gia, giúp cho tài có c nhiu ý kin óng góp quý báu, làm c s cho vic xác nh h thng GDTX c chính xác và khoa hc. 6. i tng và phm vi nghiên cu 6.1. i tng nghiên cu: C cu khung, c cu các thành t trong h thng giáo dc thng xuyên 6.2. Phm vi nghiên cu — tài gii hn nghiên cu nhng thp k u ca th k XXI, tp trung vào giai on t 2010 n 2020. — Do iu kin kinh phí và thi gian thc hin, tài ch kho sát thc trng h thng GDTX mt s tnh i din cho mt s vùng min trong c nc, ó là: Hà Ni, Hi Phòng, Hà Nam, Thái Bình, Hoà Bình, Kon Tum, k Lk, TP H Chí Minh, Kiên Giang, ng Tháp và Long An. 7. Ni dung nghiên cu 7.1. Nghiên cu c s lí lun ca c cu h thng GDTX Nghiên cu làm rõ mt s khái nim có liên quan n tài: Giáo dc thng xuyên; Giáo dc không chính quy; Giáo dc cho mi ngi; H thng giáo dc. Nghiên cu bi cnh thi i vi vic phát trin giáo dc nói chung và GDTX nói riêng. Nghiên cu nhng quan im, ch trng ng li phát trin giáo dc nói chung và GDTX nói riêng ca ng và Nhà nc trong nhng thp k u ca th k XXI. Nghiên cu các thành t ca c cu h thng giáo dc nói chung và GDTX nói riêng. Nghiên cu nhng vn t ra i vi h thng GDTX vi t cách là mt trong 98 | MODULE GDTX 33
43. hai b phn ca h thng giáo dc quc dân (theo Lut Giáo dc nm 2005), trong xu th phát trin GDTX trong nhng nm ti. 7.2. Nghiên cu c s thc tin phát trin GDTX trong và ngoài nc Nghiên cu h thng GDTX ca mt s nc trong khu vc. Nghiên cu c cu h thng giáo dc nói chung và GDTX nói riêng ca Vit Nam t sau Cách mng tháng 8 nm 1945 n nay. ánh giá thc trng h thng GDTX Vit Nam hin nay. 7.3. Xác nh c cu h thng GDTX trong nhng thp k u ca th k XXI Xác nh c cu khung h thng GDTX. Xác nh c cu các thành t ca h thng vi quan im y và tm nhìn có tính cht chin lc (bao gm i tng, chc nng, nhim v, ni dung, chng trình, hình thc, phng pháp GDTX, mng li c s GDTX, h thng bng cp, c cu t chc, qun lí h thng GDTX). PHN II. KT QU NGHIÊN CU Chng I. C s lí lun v h thng giáo dc thng xuyên Chng 2. Thc trng h thng giáo dc thng xuyên Vit Nam và các nc trên th gii và trong khu vc Chng 3. H thng giáo dc thng xuyên trong nhng thp k u ca th k XXI (Phn kt qu nghiên cu, các bn tìm c trong tài liu tham kho) PHN III. KT LUN VÀ KHUYN NGH Kt lun Khuyn ngh (Xin xem thêm trong Tài liu tham kho) Báo cáo khoa hc“i mi phng pháp dy hc ngi ln trong giáo dc không chính quy” (Gii thiu mt báo cáo khoa hc thông báo kt qu nghiên cu khoa hc trong Hi ngh thông báo khoa hc/sáng kin kinh nghim) I. M U Tên tài: “i mi phng pháp dy hc ngi ln trong giáo dc không chính quy”. 1. Nhóm nghiên cu — ThS. Thái Th Xuân ào KĨ NĂNG VIẾT BÁO CÁO VÀ PHỔ BIẾN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC/SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM | 99
44. — Trn Ái Hoa — ThS. ào Duy Th — ThS. B Hng Hnh — CN. Nguyn Vn Anh 2. Sn phm chính ca tài — K yu Hi tho v “i mi phng pháp dy hc ngi ln”(PPDHNL)- Mt s c s lí lun; — Báo cáo kt qu iu tra, kho sát thc trng s dng các PPDH trong dy hc ngi ln hin nay cng ng; — Báo cáo kt qu th nghim; — Tài liu hng dn GV/HDV tham gia dy hc ngi ln cng ng “Hng dn ngi ln hc nh th nào?” 3. Mc ích/mc tiêu nghiên cu Nhm xác nh mt s phng hng i mi phng pháp dy hc ngi ln cng ng theo hng phát huy tính tích cc, ch ng và vn kinh nghim ã có ca hc viên ngi ln. 4. Nhim v nghiên cu — Nghiên cu c s lí lun ca tài; — iu tra, kho sát thc trng s dng PPDH trong dy hc ngi ln (DHNL) hin nay cng ng (C); — Nghiên cu xut phng hng i mi PPDHNL hin nay C; — T chc th nghim nhng phng hng i mi PPDHNL mà tài xut thông qua mt s chuyên . II. KT QU NGHIÊN CU 1. V lí lun — Làm rõ mt s khái nim c bn có liên quan nh “Giáo dc không chính quy” (GDKCQ), “PPDH”, “PPDHNL” và “PPDHNL trong GDKCQ”. — Tng quan kt qu nghiên cu ca mt s trng phái tâm lí và lí thuyt hc tp có nh hng mnh m ti nhn thc v bn cht ca hc tp (HT) ca con ngi, ti i mi quan nim dy hc (DH) nói chung và DHNL nói riêng. ó là lí thuyt kin to và các trng phái tâm lí hc hot ng (Vgôtxki, Lêônchep, Galpêrin avp, ), trng phái tâm lí hc hành vi (E.I. Thorndike, J. Bruner, B.F. Skinner ), trng phái tâm lí hc nhn thc (J. Deway, David Ausubel và Davit Hunt ) và trng 100 | MODULE GDTX 33
45. phái tâm lí hc nhân vn (Carl Rogers và Abraham H. Maslow ). Nhng lí thuyt, trng phái này tuy có nhng quan im khác nhau, nhng ã có óng góp to ln trong vic làm sáng rõ bn cht HT ca con ngi. ó là: HT là hot ng và v bn cht tâm lí HT là hot ng cùng nhau gia ngi dy và ngi hc và gia ngi hc vi nhau (TLH hot ng); Hc ch hiu qu khi ngi hc gn c kin thc mi vi kin thc ã có, khi ngi hc t khám phá, t xây dng/kin to nên kin thc ca riêng mình (TLH nhn thc); Hc qua thc hành, qua hành ng (Learning by doing) tt hn qua quan sát hoc nghe (TLH nhn thc) — im qua mt s xu th i mi quan nim DH hin nay các nc trên th gii và trong khu vc các cp hc, bc hc. Vi nhn thc ngày càng úng hn và y hn v bn cht HT ca con ngi, quan nim v DH buc phi thay i cho phù hp t DH th ng sang DH tích cc/tham gia; t DH bng k hay gii thích sang DH khám phá; t DH c thoi sang DH i thoi; t DH áp t sang DH theo hp ng/nhu cu; DH ly GV làm trung tâm sang DH ly ngi hc làm trung tâm — Phân tích s khác nhau gia ngi ln (NL) và tr em (TE). i tng NL mà tài tp trung nghiên cu là NL hc các lp chuyên C. H rt a dng v tui tác, v ngh nghip, v trình vn hoá, hiu bit, v kinh nghim sng và sn xut, v v th kinh t - xã hi, v mc ích, ng c hc tp Hai thun li c bn ca NL trong hc tp: 1/ Có tính c lp, ch ng và lòng t trng cao. 2/ Có vn kinh nghim sng và sn xut phong phú. Tuy nhiên, trong DHNL cn lu ý ti mt s c im khác bit quan trng khác ca NL nh d t ái, thng hay mc cm, t ti, ng thi rt bo th, t tôn. ây là c im quan trng to nên s khác bit gia hc ca NL và hc ca TE. Ngoài ra, NL va hc, va làm có nhiu khó khn hn TE nh t tng b phân tán hn, kh nng nhn thc hn ch hn, nht là NL có trình vn hoá hn ch hoc ã b hc lâu, quên nhiu kin thc c và k nng hc tp (Tc phn ng, kh nng nghe nhìn, vn ng, chú ý, ghi nh ca NL nhìn chung b gim sút. Kh nng t duy khái quát, t duy bng khái nim nhìn chung hn ch. H thiên v t duy bng hành ng - trc quan, c th ). — Bn c im HT ca NL là: HT ca NL là th yu so vi hot ng lao ng sn xut, kim sng, có tính cht t nguyn, có tính mc ích rõ ràng và c bit không th ng, luôn chu nh hng mnh m ca kinh nghim sng. Vì vy, bn cht HT ca NL là quá trình thích ng các quan nim sn có ca ngi hc vi nhng quan nim khoa hc, là quá KĨ NĂNG VIẾT BÁO CÁO VÀ PHỔ BIẾN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC/SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM | 101
46. trình thay i hoc iu chnh, hoàn thin, phát trin nhng quan nim này cho phù hp vi nhng quan nim khoa hc, ch không phi là quá trình tip thu mt cách th ng nhng tri thc, k nng hoàn toàn mi. — Mt s c im/kiu hc tp c thù ca NL, ó là NL s hc tt hn qua làm (Learning by doing), qua gii quyt vn , các tình hung có tht trong cuc sng và sn xut; NL s hc có hiu qu nht qua trao i, chia s kinh nghim vi nhng ngi khác và NL s hc tt trong không khí hc tp vui v, thoi mái, tin tng và tôn trng ln nhau, khi h cm thy tin b trong hc tp, khi cm thy d hiu, d tip thu, khi c ng viên, khen thng kp thi. — Xut phát t xu th i mi quan nim dy hc nói chung, t c im ca HVNL, t bn cht HT ca NL, tài ã khng nh DHNL không th chp nhn kiu dy hc truyn th mt chiu, kiu dy hc th ng, áp t. DHNL phi tôn trng ngi hc vi t cách là NL, là nhng ngi có vn hiu bit thc t và kinh nghim sng, sn xut phong phú; DHNL phi quan tâm ti nhu cu ca NL. DHNL không th áp t. DHNL phi giúp NL gii quyt các vn , tình hung ny sinh trong cuc sng và sn xut ca h; DHNL phi phát huy tính tích cc, ch ng ca NL, to iu kin cho NL t khám phá, t phát hin vn , t gii quyt vn , tt nhiên di s hng dn, gi ý ca GV/NHD; DHNL phi giúp NL gn kin thc mi vi nhng hiu bit, kinh nghim ã có ca mình. DHNL không ch là truyn th kin thc mi, ã có ca mình, t ó ngi hc t xây dng/kin to nên kin thc ca riêng mình; DHNL phi chú ý tng cng giao lu, hp tác gia GV-HV, gia HV vi nhau, to iu kin cho NL c trao i, chia s, hc hi kinh nghim ln nhau 2. V thc tin Kt qu nghiên cu, kho sát, iu tra trng cu ý kin ca 205 GV/HDV trc tip DHNL TTHTC ca 2 tnh Thái Bình, Hoà Bình và qua vic t chc xin ý kin ca 104 trng phòng, giám c các trung tâm GDTX ca 14 tnh (Bc Giang, Hà Nam, Hà Ni, Hà Tây, Hi Dng, Hoà Bình, Lào Cai, Ninh Bình, Thái Bình, Thái Nguyên, Khánh Hoà, Tây Ninh, Tin Giang, Cn Th) ã mô t thc trng DHNL, phát hin ra mt s khó khn, cn tr i vi i mi PPDHNL hin nay cng ng (nh nhn thc, hiu bit ca cán b, GV, s hn ch v cht lng ca i ng GV, v c s vt cht, v ch o, ánh giá v.v ). C th là: 102 | MODULE GDTX 33
47. — T nhng nm 90 tr li ây, nhiu chng trình, d án ca các t chc quc t, ca các ban, ngành oàn th, ca ngành giáo dc ã quan tâm i mi PPDHNL theo hng phát huy tính tích cc, ch ng, vn kinh nghim sng và tng cng s hp tác, giao lu gia GV — HV, gia HV — HV trong quá trình dy hc Vic bi dng, tp hun GV/HDV ã c coi trng. Mt s PPDH, k thut dy hc mi ã c vn dng và t ra phù hp và hiu qu i vi DHNL C. Tuy nhiên, vic i mi PPDHNL C ch mi dng trong khuôn kh ca d án, chng trình, mà cha c ph bin rng rãi. — PPDHNL hin nay cng ng ch yu vn là thuyt trình. Hc viên ch yu th ng nghe, ghi chép. DHNL còn mang tính cht áp t, còn chu ánh hng ca mt quan nim gin n v vic hc ca NL, cha chú ý úng mc ti c im ca NL, còn ly dy hc tr em làm chun mc, cha coi trng úng mc tính c lp, tính ch ng và vn kinh nghim sng và sn xut ca h. Có ti 85,9% CB và 85,5% GV/HDV c hi u khng nh rng PP thuyt trình thng xuyên c s dng trong DHNL C hin nay. PP thuyt trình cng ã c nhiu GV/HDV ci tin, kt hp vi vn áp trong quá trình thuyt trình cho bui hc sinh ng. Tuy nhiên, s vn áp này ch mang tính cht cht vn, hi - áp gia GV - HV, ch hoàn toàn không có tính cht tho lun gia các HV vi nhau. Ngoài ra, PP tho lun nhóm, PP tham quan thc t cng ã bt u c mt s GV/HDV s dng, nhng không thng xuyên. Còn các PPDH khác nh PP thc hành và PP tham quan thc t, c bit PP óng vai, PP ng não, PP nghiên cu tình hung, PP dùng phiu hc tp, còn rt ít c s dng. Kt qu iu tra còn cho thy nhng PPDH thng xuyên c GV/HDV s dng, không phi là nhng PPDH phù hp và có hiu qu nht i vi NL, mà ch yu là nhng PPDH d s dng. — Vic i mi PPDHNL C hin nay còn gp nhiu khó khn, cn tr. ó là: Cha có s ch o mnh m/ Kim tra, ánh giá thng xuyên; Cha có phong trào i mi PPDHNL; Nhn thc, nng lc, nhit tình ca nhiu GV còn hn ch; bn thân PP thuyt trình d thc hin hn, GV ch ng hn, không cn nhiu thi gian chun b, không cn trang thit b C s vt cht, trang thit b, kinh phí nghèo nàn — Nhiu cán b ch o GDTX và ca GV/HDV tham gia DHNL C còn có quan nim cha úng v DH, cng nh v PPDH, v c im ca hc viên ngi ln, c im h tr ngi ln, v dy hc ngi ln KĨ NĂNG VIẾT BÁO CÁO VÀ PHỔ BIẾN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC/SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM | 103
48. nh “DH là dy kin thc, rng PPDH là cách GV truyn t kin thc cho HV”, “MPPDH là thay các PPDH hoàn toàn mi, là ph nhn các PPDH truyn thng”, “Dy hc theo nhóm là ph nhn tính tích cc ca cá nhân” Nhn thc hn ch này là cn tr ht sc quan trng i vi vic i mi PPDHNL hin nay C. — i ng GV/HDV tham gia DHNL C, các trung tâm h tr cng ng ch yu là nhng ngi tình nguyn viên ca C, ca các ban, ngành, oàn th. H là nhng ngi nhit tình, có hiu bit, kinh nghim v lnh vc nào ó. Tuy nhiên, trình vn hoá, chuyên môn và trình s phm ca h còn rt hn ch. Ch mt s rt ít (khong 20%) là GV ng chc hoc ã v hu ca các trng ph thông, ca các Trung tâm GDTX; ch có 20% GV/HDV c iu tra có trình i hc; ch có 26% c ào to v s phm. 3. Kt lun — Vic i mi PPDHNL C là cn thit và cp bách nhm góp phn nâng cao cht lng DHNL cng ng. Thc cht ca i mi PPDH nói chung và i mi PPDHNL nói riêng là i mi quan nim v DHNL cho phù hp vi c im ca NL cng nh bn cht hc tp ca h và phù hp vi xu th i mi quan nim v dy hc nói chung hin nay theo hng “Ly ngi hc làm trung tâm”. Xut phát t xu th i mi PPDH nói chung hin nay, xut phát t c im ca NL, bn cht hc tp ngi ln và quan nim hin nay v DHNL, PPDHNL C cn c i mi theo hng sau: 1/Phát huy tính tích cc, ch ng ca HVNL, to iu kin cho HVNL c tham gia, c hot ng t phát hin vn , t gii quyt vn , t khám phá kin thc mi di s hng dn, gi ý ca GV/HDV; 2/Khai thác ti a vn kinh nghim, hiu bit ã có ca HV ngi ln; 3/Tng cng các hot ng giao lu, hp tác gia HV vi GV và gia HV vi nhau trong quá trình dy hc, to iu kin cho HVNL c trao i, chia s kinh nghim, c hc tp ln nhau. — Kt qu th nghim ã bc u khng nh nhng nh hng i mi PPDH ngi ln mà tài xut là hoàn toàn phù hp và có kh nng thc thi. Vic i mi PPDHNL theo hng này ã có tác dng trong vic nâng cao hng thú, cng nh kt qu hc tp ca HVNL. — Các khó khn, thách thc ln nht trong i mi PPDHNL C hin nay là: 1/Trình chuyên môn, s phm ca i ng GV/HDV tham gia 104 | MODULE GDTX 33
49. DHNL C còn bt cp, nhn thc ca h v ngi hc, v dy hc nói chung, v DHNL nói riêng còn hn ch, thm chí còn sai lm; 2/Vn qun lí, ch o i mi PPDHNL nói chung và i mi PPDHNL C nói riêng còn nhiu bt cp; 3/C s vt cht, trang thit b ca các TTHTC còn nghèo nàn, lc hu Nhng khó khn này trong thi gian ti không d gì khc phc, cha th ci thin ngay c. Trc mt, cn tp trung vào vic nâng cao nhn thc và nng lc cho i ng GV bc u thc hin i mi PPDHNL C bng vic ci tin, hoàn thin các PPDH truyn thng và bc u vn dng mt s PPDH có tính tham gia làm sao cho HV c tham gia nhiu hn, c trao i nhiu hn, c làm/thc hành nhiu hn. 4. Kin ngh có th tin hành i mi PPDHNL C, cn: — y mnh công tác tuyên truyn nâng cao nhn thc v s cn thit và tm quan trng ca i mi PPDHNL C i vi vic nâng cao cht lng DHNL C, góp phn ào to ngun nhân lc áp ng yêu cu ca CNH, HH ca t nc, ca tng a phng. — Tin hành mt cách ng b cùng vi i mi mc tiêu, chng trình, ni dung, trang thit b dy hc, ào to bi dng GV, i mi kim tra ánh giá, trong ó i ng GV gi vai trò quan trng, có tính cht quyt nh nht. — Có k hoch và kinh phí cho vic bi dng nâng cao nng lc nói chung và v PPDHNL nói riêng cho i ng GV/HDV tham gia DHNL C. — T chc biên son và cung cp các tài liu hng dn, di dng “S tay”, “Hi - áp” hoc “Cm nang” GV/HDV tham kho; — Tng cng c s vt cht, trang thit b phc v dy và hc ca ngi ln cng ng, tng bc a công ngh thông tin vào DHNL. — Tng cng công tác ch o, giám sát, kim tra, ánh giá i vi vic i mi PPDHNL C. i mi PPDH cn c coi là mt tiêu chí quan trng ánh giá GV, cn c coi là mt tiêu chí quan trng ca cht lng GDKCQ. Cn chú ý “khuy ng” phong trào, t chc các t thao ging, các t thi GV dy chuyên gii hàng nm, cn thng xuyên kim tra, ánh giá, khen thng, phê bình kp thi to ng lc, phong trào/môi trng khuyn khích i mi PPDHNL C. KĨ NĂNG VIẾT BÁO CÁO VÀ PHỔ BIẾN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC/SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM | 105
50. Báo cáo sáng kin kinh nghim Tên tài sáng kin kinh nghim: “Nghiên cu s tng t trong quá trình dy hc nm vng kin thc vt lí ph thông” I. t vn Trong i sng sinh hot, hc tp cng nh các lnh vc nghiên cu khoa hc ta thng bt gp nhng s vt hoc hin tng din ra ging nhau v mt hình thc hoc ging nhau theo trình t có tính lôgíc, ta nói rng nhng vn ó có “s tng t”. Chính v s tng t này mà các nhà khoa hc t nhng th k trc ã khám phá ra nhiu quy lut v th gii t nhiên, khái quát hoá c nhiu hin tng ph bin. Dy hc nói chung, dy Vt lí nói riêng là mt quá trình hot ng ca GV và HV: GV thì luôn tìm cách ci tin v phng pháp cho phù hp vi i tng ngi hc, HV thì luôn ch ng tích cc trong vic lnh hi kin thc. Mt trong nhng yu t quan trng ca quá trình dy hc là: ngi GV không nhng phi có trách nhim truyn th kin thc cho HV mt cách d hiu nht mà còn phi nh hng cho HV v phng pháp và k nng vn dng kin thc. Trong rt nhiu các phng pháp khác nhau t c mc tiêu dy hc thì phng pháp “tng t trong quá trình nm vng kin thc Vt lí” là mt phng pháp thích hp, không nhng giúp cho HV d nm vng c kin thc tng th mà còn giúp cho h nh c nhiu ni dung kin thc khác nhau thông qua s tng t gia chúng, trên c s ó HV có c k nng vn dng. Không phi tt c nhng ni dung kin thc Vt lí u tìm ra c s tng t ging nhau v hình thc, tuy nhiên các ni dung kin thc có s tng t là không ít. Nu ngi HV ý thì cng có th phát hin c khá nhiu nhng ni dung kin thc mà gia chúng có “s tng t”. S tng t này có ý ngha rt quan trng i vi ngi hc, nh “s tng t” mà các vn ca ni dung kin thc sp tip cn tr nên n gin, nh có “s tng t” mà ngi hc có th hc mt bit hai, nh có “s tng t” mà b nh ca ngi hc c gim ti Gia các hin tng hay gia các quá trình bin i vt lí nào ó nu tìm ra c “s tng t” thì ngi hc có th hoàn toàn c lp ch ng lnh hi các kin thc mi di s ch o ca GV. Ôn tp và cng c kin thc vt lí cho HV là nhim v quan trng, ngi GV phi nh hng cho HV t tái hin li nhng kin thc ã hc di 106 | MODULE GDTX 33
51. nhiu hình thc khác nhau ó là: bng, biu, hình v, s cây, Hot ng này có tác dng giúp cho ngi hc nm vng li kin thc ã hc mt cách h thng, trên c s ó vn dng kin thc tng hp vào bài tp và ng dng gii thích các hin tng trong thc t. Gia nhng ni dung kin thc nu có “s tng t” thì k nng nh và vn dng s c phát huy, gây c hng thú c bit cho ngi hc. HV nói chung ít có thói quen tìm tòi s c bit v “s tng t” trong quá trình nhn thc, do vy ngi GV phi nh hng nh th nào khi dy và phát huy tính tích cc ca HV trong quá trình hc tp b môn Vt lí thông qua s tìm tòi và phát hin “s tng t” gia các ni dung kin thc khc sâu kin thc và vn dng. II. Nghiên cu các trng hp có s tng t 1. Xây dng mt khái nim, nh lut cn quan tâm n “s tng t” Nghiên cu ni dung kin thc mi trong Vt lí bt u t s tip cn, sau ó là hot ng cá nhân có s nh hng ca GV. S lôgíc v mt hình thc ca ni dung kin thc mi s giúp cho ngi hc tip cn mt cách d dàng. iu quan trng là ngi GV cn nh hng cho HV v “s tng t” t các ví d trong truyn t. Ví d 1: S tng t gia vn tc trung bình, vn tc tc thi vi gia tc trung bình, gia tc tc thi trong chng trình lp 12 Nâng cao V mt ý ngha cng nh dng biu thc có s tng t gia vn tc vi gia tc Vn tc Gia tc Vn tc trung Gia tc trung Vn tc tc thi Gia tc tc thi bình bình ∆x ∆x dx ∆v ∆v dv v =   a = a = = tb vt =lim   = tb t lim ∆t (∆t → 0) ∆t  dt ∆t (∆t → 0) ∆t dt Ví d 2: S tng t v xây dng công thc h s n dài α vi h s n khi β ca vt rn. Ch cn nêu cách xây dng h s n dài α t ó tng t cho h s n khi β. KĨ NĂNG VIẾT BÁO CÁO VÀ PHỔ BIẾN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC/SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM | 107
52. H S N DÀI H S N KHI ℓ− ℓ V− V Gi α là h s n dài α = t o Gi β là h s n khi β = t o ℓo.∆t Vo.∆ t 2. H thng hoá các kin thc cn nhìn nhn v “s tng t” H thng hoá kin thc là hot ng t lc ca ngi hc theo s nh hng ca GV. Mc tiêu ca vic h thng hoá kin thc là ngi hc phi nm c tng th v mt h thng kin thc, nhn ra c s liên quan lôgíc gia các ni dung, c bit nu gia các ni dung hoc gia các dng bài tp có s tng t. Ví d 1: ng hc trong chuyn ng tròn và chuyn ng thng lp 10 Xây dng công thc c trng cho chuyn ng thng và tròn có s tng t Chuyn ng thng Chuyn ng tròn Chuyn x− x Tc góc: Vn tc: v=t o = const ng t− t ∆ϕ ϕ− ϕ o ω = =t o = const u ng i: ∆x = v. ∆ t ∆t t − t o Phng trình chuyn ng: Góc quay: ∆ϕ = ω . ∆ t Phng trình chuyn ng: xt= x o + vt. ϕt= ϕ o + ω .t Chuyn Gia tc: Gia tc góc: ng ∆v v− v ∆ω ω− ω a= =t o = const γ = =t o = const bin i ∆t t − t o ∆t t − t o u Vn tc tc thi: v= v + at Vn tc tc thi: ω= ω + γ t t o t o ng i: 1 Góc quét: ∆ϕ = ωt + γ t 2 1 o s=∆ x = v t + at 2 2 o 2 Phng 1 1 x= x + v. t + at2 ϕ= ϕ + ω .t + γ t2 trình t o o 2 t o o 2 chuyn ng 108 | MODULE GDTX 33
53. Liên h 2 2 2 2 2.as . = vt − v o 2 γϕ= ωt − ω o c im nhanh dn u thì a.v > 0 nhanh dn u thì γ.ω > 0 chm dn u thì a.v< 0 chm dn u thì γ.ω< 0 Ví d 2: H thng hoá kin thc v dao ng c và dao ng in t LC. Gia dao ng in t trong mch LC và dao ng c iu hoà có s tng t v mt hình thc. NI DAO NG C IU HOÀ DAO NG IN T - MCH LC DUNG 1. Phng trình ng lc hc dng Phng trình dng vi phân trong vi phân mch LC Phng 2 2 trình x''+ω x = 0 q''+ω q = 0 2. Li : xt = Acos(ω t + ϕ ) in tích: qt = qcmax os(ω t + ϕ ) Các c Vn tc: Dòng in: trng vx==−' Aω .sin( ω t + ϕ ) iq==−' Aω .sin( ω t + ϕ )  t t  t t  π   π  vAc=ω. os ( ω t + ϕ ) + iq=ω. c os ( ω t + ϕ ) +  t    t max    2   2  (Vn tc nhanh pha hn li góc (dòng in nhanh pha hn in π/2) tích góc π/2) 3. k 2π 1 2 π ω= ; ω =2 π f = ω= ; ω =2 π f = Liên h m T LC T 4. xv22 v 2 a 2 qi22 ui 22 +=1 ; + = 1 +=1 ; += 1 Công x2 v 2 v 2 a 2 qi22 Ui 22 max max max max max max max max thc liên h KĨ NĂNG VIẾT BÁO CÁO VÀ PHỔ BIẾN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC/SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM | 109