Module bồi dưỡng thường xuyên Tiểu học - Module TH 12: Lập kế hoạch dạy học tích hợp các nội dung giáo dục ở tiểu học - Trần Thị Hiền Lương

Nội dung text: Module bồi dưỡng thường xuyên Tiểu học - Module TH 12: Lập kế hoạch dạy học tích hợp các nội dung giáo dục ở tiểu học - Trần Thị Hiền Lương

1. TRẦN THỊ HIỀN LƯƠNG MODULE TH 12 LËp kÕ ho¹ch d¹y häc tÝch hîp c¸c néi dung gi¸o dôc ë tiÓu häc | 7
2. A. GIỚI THIỆU TỔNG QUAN Tích hp là mt trong nhng quan im phát trin chng trình giáo dc ph thông ca mt s nc trên th gii. Vit Nam, t cui nhng nm 80 ca th k XX, vn tích hp ã c nghiên cu và n nm 2000 ã bt u trin khai tiu hc. Mt trong nhng im i mi cn bn ca chng trình giáo dc tiu hc hin nay so vi chng trình trc ây là cao quan im tích hp. Tích hp (intergration) là s kt hp các thành phn n l thành mt h thng thun nht nhm gim thiu nhng hot ng phân tán hoc chng chéo và tng hiu qu tng th. Thut ng này trong giáo dc ch s kt hp nhiu mng kin thc và k nng liên quan vi nhau trong mt chng trình, thm chí mt tit hc, mt bài tp, nhm tng cng hiu qu giáo dc và tit kim thi gian hc tp. Dy hc theo quan im tích hp trong chng trình giáo dc ph thông nói chung, chng trình tiu hc nói riêng không ch là mt gii pháp x lí mâu thun gia khi lng tri thc ngày càng ln cn a vào chng trình vi thi lng hc tp có hn mà còn là mt gii pháp tng cng ng dng nhng iu hc c vào cuc sng, thc hin chng trình phát trin nng lc ngi hc. Thc t cho thy không phi giáo viên nào cng thc hin c và không phi tit hc nào, môn hc nào cng thc hin dy hc tích hp theo úng yêu cu t ra trong chng trình và theo yêu cu ca nhim v tng nm hc. Module Lp k hoch dy hc tích hp các ni dung giáo dc tiu hc giúp giáo viên tiu hc hiu sâu hn v nh hng dy hc tích hp th hin trong chng trình, sách giáo khoa tiu hc hin nay và nhng vn t ra i vi giáo viên tiu hc trong vic thc hin yêu cu dy hc tích hp t ó có kh nng lp k hoch dy hc tích hp, la chn c phng pháp, bin pháp dy hc phù hp vi yêu cu tích hp mt cách hiu qu hn. Module s giúp giáo viên tiu hc cng c, hoàn thin nhng hiu bit v dy hc tích hp tiu hc hin nay và rèn luyn, nâng cao k nng dy hc tích hp trong các tit hc tiu hc. 8 | MODULE TH 12
3. Module này gm bn ni dung di ây: — Chng trình tiu hc và quan im dy hc tích hp. Các ni dung c tích hp giáo dc trong các môn hc và hot ng giáo dc tiu hc. — Thc trng dy hc tích hp các ni dung giáo dc tiu hc. — K nng la chn phng pháp, k thut dy hc phù hp vi vic dy hc tích hp. — Thc hành lp k hoch bài hc tích hp các ni dung giáo dc. B. MỤC TIÊU Hc xong module này, hc viên có kh nng: — Hiu rõ chng trình tiu hc và quan im dy hc tích hp th hin trong chng trình các môn hc. Nhn bit rõ các ni dung c tích hp giáo dc trong các môn hc và hot ng giáo dc tiu hc. — ánh giá thc trng dy hc tích hp các ni dung giáo dc trng tiu hc. — La chn phng pháp, k thut dy hc phù hp vi vic dy hc tích hp. — Lp c k hoch dy hc tích hp các ni dung giáo dc. C. NỘI DUNG Hoạt động 1: Tìm hiểu chương trình tiểu học và quan điểm dạy học tích hợp; các nội dung được tích hợp giáo dục trong các môn học và hoạt động giáo dục ở tiểu học I. NHIỆM VỤ — c chng trình giáo dc tiu hc, xác nh các hình thc/mc tích hp ni dung dy hc trong các môn hc và gia các môn hc. — Tp hp các tài liu dy hc tích hp, tho lun nhóm ch ra nhng ni dung c tích hp trong dy hc các môn hc tiu hc. LẬP KẾ HOẠCH DẠY HỌC TÍCH HỢP CÁC NỘI DUNG GIÁO DỤC Ở TIỂU HỌC | 9
4. II. THÔNG TIN PHẢN HỒI 1. Chương trình tiểu học và quan điểm dạy học tích hợp * Mc tiêu tích hp chng trình nhm: — Gim s lng môn hc. — Phát trin nng lc cho hc sinh. — Tng cng thc hành ng dng gii quyt các vn gn gi vi cuc sng hng ngày. C th, tích hp lnh vc khoa hc t nhiên và khoa hc xã hi tiu hc s: — Cung cp cho hc sinh nhng thut ng và khái nim khoa hc c bn nhm giúp các em hiu bn thân và th gii xung quanh. — Cung cp cho hc sinh c hi phát trin k nng, thói quen t duy và thái cn thit khám phá khoa hc. — Chun b cho hc sinh hiu bit v cng ng, xã hi, có k nng tham gia các hot ng xã hi các em có th hoà nhp, sng có ích cho xã hi. — Giúp hc sinh ánh giá c khoa hc nh hng n con ngi và môi trng nh th nào. * Các hình thc tích hp chng trình: Có nhiu hình thc tích hp chng trình khác nhau. Tích hp ni dung là hình thc ni kt ni dung trong ni b môn hc và gia các môn hc vi nhau. Có th chia làm 3 hình thc (hoc 3 mc ) nh sau: — Kt hp lng ghép (fusion): ây là mc u tiên ca tích hp; theo ó, nhng ni dung nào ó s c kt hp vào chng trình môn hc c lp ã có sn. + Ni dung tích hp c th hin qua vic gn ni dung môn hc vi i sng thc tin, lng ghép ni dung v dân s, môi trng trong nhng ni dung phù hp; hng vào s hình thành và phát trin nng lc hành ng, nng lc gii quyt vn . Hc sinh tìm tòi, xây dng kin thc mi t kin thc ã bit và vn thc tin cuc sng. 10 | MODULE TH 12
5. + Áp dng mt s bin pháp nhm th hin quan im tích hp trong tài liu giáo khoa, tài liu giáo viên và các hng dn ch o thc hin nh: ni dung sách giáo khoa (SGK) giúp hc sinh t xây dng kin thc t nhng kinh nghim ca cá nhân và gn vi i sng (làm cho hc tp có ý ngha), hình thành và phát trin nng lc làm vic c lp, làm vic theo nhóm, nng lc gii quyt tình hung trong thc t Vic tích hp trong ni b môn hc có u im là môn hc không b phá v, gim c mt s ni dung trùng lp, không thit thc. Tuy nhiên, vi phng án này, hiu qu tích hp s không cao, vì c trng b môn vn chim u th, vic hình thành và phát trin nng lc gii quyt tình hung phc tp b hn ch và không gim s môn hc. — a môn (Multidisciplinary): Các môn hc là riêng r, nhng có nhng ch /vn c tích hp vào các môn. Vn c tích hp trong nhiu môn nhng theo c im tng môn. Tích hp ni dung ca nhiu môn hc khác nhau trong mt ch . Xây dng các ch t chn bt buc lp 8, 9 i vi môn Lch s và a lí di dng nhng d án. Các ch này yêu cu hc sinh vn dng kin thc, k nng ca các b môn riêng r. Cách này có u im là môn hc truyn thng không b thay i nhiu, gim c nhiu hn các ni dung trùng lp, không thit thc, ng thi li không gây xáo trn trong nhà trng, vic hc tp có ý ngha hn do hc sinh tham gia các d án, hc sinh c vn dng kin thc, k nng ca các b môn nhiu hn. Tuy nhiên, cách này cng còn bc l nhc im là giáo viên cha có kinh nghim dy hc theo d án, hc sinh cha có kinh nghim làm d án nên cn bi dng nhiu hn và vn ánh giá s phc tp hn. — Liên môn (Interdisciplinary): Chng trình to ra các ch /vn chung nhng các khái nim hoc các k nng liên môn c chú trng gia các môn mà không phi là tng môn riêng bit. LẬP KẾ HOẠCH DẠY HỌC TÍCH HỢP CÁC NỘI DUNG GIÁO DỤC Ở TIỂU HỌC | 11
6. Xây dng môn hc mi bng cách liên kt mt s môn hc vi nhau thành môn hc mi nhng vn có nhng phn mang tên riêng ca tng môn hc. Ví d: Ni dung kin thc a lí t nhiên ca môn a lí có th s c xây dng vi các môn hc nh Sinh hc, Hoá hc, Vt lí; ni dung kin thc a lí kinh t — xã hi có th kt hp vi kin thc môn Lch s hoc mt môn nào ó có quan h gn gi theo quan im tích hp. Vi phng án này, mi môn hc có chung mc tiêu, ni dung, phng pháp dy hc và ánh giá, cu trúc bài trong SGK. Ni dung c th c chia thành các phn ch yu mang tên phân môn. Mi phn có nhng ch nht nh. Ví d: Phn 1 — a lí, Phn 2 — Lch s. Mt giáo viên có th dy c hai ni dung hoc mi giáo viên dy mt phn theo chuyên môn c ào to. u im ca phng án này là loi b nhiu hn các vn trùng lp, không thit thc; hình thành và phát trin nng lc gii quyt vn tng i phc tp tt hn; hình thành và phát trin c nhng kin thc và k nng xuyên môn; gim c s u sách; vn dng các kin thc liên môn thng xuyên hn. Nhc im ca phng án này là ch: xây dng môn hc mi là mt iu khó khn vì các ch cho tng phân môn phi c la chn và cn c cu trúc li; gây xáo trn trong ch o và qun lí giáo dc; cn bi dng giáo viên cn thn hn v ni dung và phng pháp dy hc; ngoài ra, phng án này còn có th gp khó khn v mt tâm lí chuyên môn và tâm lí xã hi. 2. Một số ví dụ về hình thức, mức độ tích hợp trong một số môn học Chng trình giáo dc tiu hc hin nay quán trit khá rõ nét quan im tích hp. Di ây là mt s biu hin c th trong chng trình mt s môn hc. * Môn Ting Vit: Chng trình Ting Vit tiu hc hin nay xây dng theo quan im tích hp: 12 | MODULE TH 12
7. — Tích hp theo chiu ngang là tích hp theo nguyên tc ng quy gia các phân môn vi nhau, gia kin thc ting Vit vi các mng kin thc v vn hc, vn hoá, thiên nhiên, con ngi và xã hi; gia kin thc vi k nng, thái ; gia các k nng c, vit, nghe, nói. ây là gii pháp thc hin mc tiêu “Cung cp cho hc sinh nhng kin thc s gin v ting Vit và nhng hiu bit s gin v xã hi, t nhiên và con ngi, v vn hoá, vn hc ca Vit Nam và ca nc ngoài.” 1. tiu hc, hng tích hp này c thc hin thông qua h thng ch im hc tp. Theo quan im tích hp, các phân môn (Tp c, K chuyn, Chính t, Tp vit, Luyn t và câu, Tp làm vn) trc ây ít gn bó vi nhau v ni dung dy hc, nay c tp hp li xung quanh trc ch im và các bài c; các nhim v cung cp kin thc và rèn luyn k nng cng gn bó cht ch vi nhau hn. — Tích hp theo chiu dc là tích hp mt n v kin thc và k nng mi nhng kin thc và k nng ã hc trc ó theo nguyên tc ng tâm (còn gi là ng trc hay vòng tròn xoáy trôn c ), c th là: kin thc và k nng ca lp trên, cp hc trên bao hàm kin thc và k nng ca lp di, cp hc di, nhng cao hn và sâu hn. ây là gii pháp cng c và dn dn nâng cao kin thc, k nng ca hc sinh, các kin thc và k nng y thc s là ca mi ngi hc, góp phn hình thành các em nhng phm cht mi ca nhân cách. Mi n v hc trong sách Ting Vit ng vi mt ch im. Cu trúc sách theo ch im là mt gii pháp thc hin mc tiêu rèn luyn k nng và trang b kin thc toàn din cho hc sinh. Qua các ch im, SGK giúp hc sinh m rng, h thng hoá, tích cc hoá vn t mt cách t nhiên, có hiu qu; qua các bài c, SGK còn em n cho hc sinh nhng kin thc b ích, lí thú v các lnh vc ca i sng. S liên kt gia n v hc (ch im) vi các phân môn theo nguyên tc tích hp, 1 Chng trình giáo dc ph thông cp Tiu hc (Ban hành kèm Quyt nh s 16/2006/Q—BGDT ngày 05 tháng 5 nm 2006 ca B trng B Giáo dc và ào to), NXB Giáo dc, 2006, tr.9. LẬP KẾ HOẠCH DẠY HỌC TÍCH HỢP CÁC NỘI DUNG GIÁO DỤC Ở TIỂU HỌC | 13
8. các phân môn trong mt n v hc u phc v ch im, nhng mi phân môn có cách th hin riêng. * Môn a lí và môn Lch s: Trong phn Chun kin thc, k nng và yêu cu v thái hc sinh cn t sau khi hc ht cp Tiu hc ã khng nh hc sinh cn: “Bit và trình bày c mt s s kin, nhân vt tiêu biu trong quá trình phát trin ca lch s dân tc. Bc u bit mt s c im ch yu v t nhiên, dân c, kinh t ca a phng, Vit Nam, khu vc ông Nam Á, các châu lc và mt s quc gia trên th gii. Bit tìm mt s thông tin n gin”. Chng trình môn T nhiên và Xã hi (lp 1, 2, 3) quán trit quan im tích hp, coi t nhiên, con ngi và xã hi là mt th thng nht có mi quan h qua li Chng trình môn Lch s và a lí (lp 4, 5) gii thích rõ: “Mt s kin thc lch s, a lí ã c lng ghép trong mt s ch ca môn T nhiên và Xã hi các lp 1, 2, 3. n lp 4 và lp 5, Lch s và a lí tách thành môn riêng nhm giúp hc sinh m rng và nâng cao hiu bit v môi trng xung quanh Khi tin hành dy hc, giáo viên cn tng cng kt hp nhng ni dung có quan h mt thit vi nhau gia hai phn nói trên (ví d: thay i th t ni dung mt trong hai phn và liên h nhng kin thc gn nhau gia hai phn Lch s và a lí). Bên cnh ó, giáo viên cn chú ý liên h ni dung bài hc vi nhng nét c thù, tiêu biu ca lch s, a lí a phng”. Nh vy, chng trình môn hc này ã quán trit theo quan im tích hp, coi t nhiên, con ngi và xã hi là mt th thng nht có mi quan h qua li. Trong ó, con ngi vi nhng hot ng ca mình, va là cu ni gia t nhiên và xã hi, va tác ng mnh m n t nhiên và xã hi. Vì vy, mt s kin thc a lí, lch s ã c lng ghép trong mt vài ch ca môn T nhiên và Xã hi các lp 1, 2 và 3. Lp 1, 2 và 3 hng ti mc tiêu giúp hc sinh có mt s kin thc ban u v mt s s vt, hin tng n gin trong t nhiên và xã hi ; có mt s k nng ban u nh quan sát, nhn xét, nêu thc mc, t câu hi và din t nhng hiu bit ca mình v s vt, hin tng n gin trong t 14 | MODULE TH 12
9. nhiên và xã hi, t ó làm cho hc sinh thêm yêu thiên nhiên, gia ình, trng hc, quê hng. n lp 4 và 5 , kin thc a lí và lch s c tích hp vi nhau to thành môn hc mang tên a lí và Lch s vi ni dung là: — Nhng s kin, nhân vt lch s phn ánh nhng ct mc ánh du s phát trin ca các giai on lch s, nhng thành tu trong s nghip dng nc (kinh t, chính tr, vn hoá ) và gi nc ca ông cha ta t bui u dng nc n nay. — Nhng kin thc ban u v iu kin sng, dân c, v mt s hot ng kinh t, vn hoá ca t nc Vit Nam, các châu lc và mt s quc gia trên th gii. Kin thc a lí c th hin các ch : + Lp 4 gm các ch : bn ; thiên nhiên và hot ng sn xut ca con ngi min núi và trung du; thiên nhiên và hot ng sn xut ca con ngi min ng bng; vùng bin Vit Nam, các o, qun o. + Lp 5 gm các ch : a lí Vit Nam (t nhiên, dân c, kinh t); a lí th gii (châu Á, châu Âu, châu Phi, châu M, châu i Dng, châu Nam Cc, các i dng). Quán trit các nguyên tc xây dng chng trình và biên son SGK theo hng tích hp, tiu hc, môn a lí cng ã c phi hp vi mt s môn hc khác (nh Lch s, Sinh hc ) và ã th hin c phn nào quan im tích hp qua sách v môn hc. Ví d, trong sách giáo khoa a lí — Lch s lp 4, hai bài u tiên giúp hc sinh làm quen vi bn , hc sinh c cung cp nhng kin thc, k nng cn thit v bn nhng bài sau các em có th s dng vn hiu bit ca mình tìm hiu kin thc lch s, a lí. Trong sách giáo viên a lí — Lch s lp 4, sau phn gii thiu ni dung chính ca chng trình tng môn, sách cp chung cho c hai môn v các phng pháp và hình thc dy hc ch yu, v ánh giá kt qu hc tp ca hc sinh. iu ó cho thy hai môn ã có nhng im chung v nhng vn này. Thc hin yêu cu gn ni dung giáo dc trong nhà trng vi các vn ang c xã hi ng i quan tâm, trong nhng nm gn ây, LẬP KẾ HOẠCH DẠY HỌC TÍCH HỢP CÁC NỘI DUNG GIÁO DỤC Ở TIỂU HỌC | 15
10. nhiu kin thc mi ã c tích hp vào môn a lí nh giáo dc dân s sc kho v thành niên, giáo dc bo v môi trng, giáo dc s dng nng lng tit kim và hiu qu Ngoài ra, hin nay, các ni dung v giáo dc bo v tài nguyên và môi trng bin — o, ng phó vi bin i khí hu cng ang c trin khai tích hp vào mt s môn hc, trong ó có a lí. * Môn M thut, Âm nhc, Th công: Trong Chng trình giáo dc ph thông, môn M thut, Âm nhc và Th công có nhim v giáo dc thm m cho hc sinh giúp các em phát trin toàn din v c — trí — th — m, to iu kin cho các em tip xúc, làm quen và cm nhn cái p, bit to ra cái p và vn dng nhng hiu bit v cái p vào cuc sng hng ngày. ng thi, thông qua ni dung và phng pháp dy hc, giáo viên có th giáo dc hc sinh v nhiu vn : vn hoá, lch s, xã hi, môi trng và hình thành các k nng cn thit ca môn hc cho hc sinh. Khi thit k, xây dng chng trình tiu hc hin nay, các phân môn Âm nhc, M thut và Th công c kt hp vi nhau thành môn Ngh thut nhm mc ích ch yu là gim bt s u môn tiu hc và to iu kin giáo viên tích hp các ni dung mang tính ngh thut trng tiu hc. ây là hng i úng, phù hp vi xu th chung. Môn Th công và môn M thut có nhiu im tng ng v hình thc th hin, cht liu, dùng dy hc, phng pháp dy hc và ánh giá kt qu hc tp. Do vy, vic tích hp M thut vi Th công là rt cn thit và nên c nghiên cu, phân tích k lng khi thit k chng trình cng nh SGK, sách giáo viên hai môn hc này. Ngoài ra, còn có mt s môn khác không nm trong chng trình quc gia, bao gm: giáo dc v tôn giáo, ngh nghip, gii tính, vic làm, cá nhân, xã hi, y t Nguyên tc chung nht cn phi lu tâm là s kt dính to thành khi thng nht trong ni dung dy hc. Vic tích hp chng trình có th là mt phng tin ti cn thit to ra s kt dính, to thành khi thng nht trong hot ng hc tp ca hc sinh. 16 | MODULE TH 12
11. Hoạt động 2: Tìm hiểu, đánh giá thực trạng dạy học tích hợp ở tiểu học I. NHIỆM VỤ — Tho lun nhóm theo các ni dung sau: + Các ni dung c tích hp giáo dc trong các môn hc và hot ng giáo dc tiu hc. + Các vn bn, tài liu hng dn dy hc tích hp ã có. + Mô t, nhn xét, ánh giá nhng thun li, khó khn trong quá trình trin khai dy hc tích hp tiu hc. — Ghi li các ý kin trao i, tho lun. II. THÔNG TIN PHẢN HỒI 1. Các tài liệu hướng dẫn tích hợp giáo dục trong các môn học và hoạt động giáo dục ở tiểu học * Hin nay, ngoài yêu cu tích hp nh ã nêu trong chng trình môn hc (th hin qua tài liu dy hc ca các môn hc tiu hc), ã có rt nhiu tài liu hng dn dy hc tích hp thêm các ni dung vào chng trình môn hc, ví d nh các ni dung: — Hc tp t tng, o c H Chí Minh. — Giáo dc bo v môi trng. — Giáo dc k nng sng. — Giáo dc an toàn giao thông. — Giáo dc dân s. — Giáo dc phòng chng tai nn thng tích (ui nc ). — Giáo dc sc kho sinh sn. — Tit kim nng lng. — Bin i khí hu. — V sinh, an toàn thc phm. — Hiu bit v Quc hi. — LẬP KẾ HOẠCH DẠY HỌC TÍCH HỢP CÁC NỘI DUNG GIÁO DỤC Ở TIỂU HỌC | 17
12. * Vic tích hp thêm các ni dung trên vào chng trình dy hc trng tiu hc cho thy s kt ni gia nhng khi kin thc và k nng khi thì gn kt vi nhau mang tính t nhiên, khi thì có v nh tách bit, không n nhp gì vi nhau, gia nhng iu hc sinh ã tri nghim và vn hiu bit chung mà các em cn hc nhà trng. Nhng lí do ch yu cho vic tích hp chng trình ó là: — S òi hi ngày càng cao ca quá trình hc và ánh giá yêu cu phi có s h tr giúp hc sinh vn dng kin thc ch không phi ghi nh và tích lu nhng kin thc s kin. — S hiu bit ngày càng y v quá trình x lí thông tin ca b não qua các mô hình khái quát và s ni kt nhn mnh s kt dính to thành s thng nht. — Nhn thc gn ây rng kin thc không phi là bt bin và ph quát, và các vn thc s quan trng không th gii quyt c bng tri thc ca mt ngành hc riêng bit. — Hi vng rng chng trình tích hp có th giúp giáo viên và hc sinh khc phc c nhn thc cng nhc mang nng tính ch quan v ranh gii gia các môn hc. Hn 70 nm qua, các trit gia, các nhà nghiên cu và các nhà giáo dc ã nghi ng tính giá tr ca phng pháp xây dng chng trình cho tng môn hc riêng bit. H ã ch ra rng kt qu hc tp ca hc sinh cao hn khi chng c tích hp. Thc t cho thy, vic lng ghép các ni dung giáo dc vào trong các môn hc tiu hc không ch c thc hin bng cách a thêm hoc tng cng, nhn mnh mt s ni dung giáo dc nào ó ã có trong chng trình, mà thông qua cách vn dng các phng pháp dy hc phát huy tính tích cc ca ngi hc cng có th thc hin vic lng ghép giáo dc mt s ni dung cn tích hp dy hc cho hc sinh nh: giáo dc k nng sng, bo v môi trng 2. Thực tế triển khai dạy học tích hợp ở một số môn học ở tiểu học Giáo viên tiu hc hin nay có cm nhn chung là h phi làm quá nhiu vic và không thi gian dy ht mi th mà hc sinh cn phi lnh 18 | MODULE TH 12
13. hi. So vi trc ây, sách giáo khoa ngày nay có nhiu ni dung ging dy hn. Ngoài b sách giáo khoa, còn có nhiu tài liu b tr c xut bn áp ng nhu cu kin thc ngày càng tng ca thi i. Bên cnh ó, ngày càng có nhiu nhng òi hi cp nht các ni dung giáo dc trong nhà trng ph thông ca xã hi ã làm nh hng n vic s dng thi gian trên lp ca giáo viên và hc sinh. Giáo viên có cm tng h phi a vào bài dy ca mình quá nhiu ni dung có v không n nhp gì vi nhau trong ni b tng môn hc và gia các môn hc vi nhau. Cách tt nht gii quyt tình trng này là tích hp các ni dung giáo dc. thc hin c iu này, òi hi giáo viên phi nm vng ni dung dy hc ca các môn hc, xác nh rõ yêu cu tích hp trong ni b mt môn hc và gia các môn hc, phát hin ra nhng ni dung dy hc chng chéo, trùng lp, mâu thun gia các môn hc và hot ng giáo dc. Thc t ã chng minh trong giáo dc, vic nghiên cu tích hp các ni dung hc tp trng ph thông là rt cn thit. Bi vì, tích hp là thit k các ni dung và t chc các hot ng khác nhau có liên quan thành mt th thng nht hc sinh có c hi phi hp và áp dng các kinh nghim, k nng t các lnh vc khác nhau khi tìm hiu kin thc, rèn luyn k nng trong quá trình hc tp. Vic tích hp c tin hành mt cách khoa hc, hp lí s làm cho ni dung và hình thc hc tp ca hc sinh trong mi bài hc tr nên phong phú, hp dn hn; hc sinh bit c nhiu kin thc hn và vic lnh hi kin thc, k nng ca hc sinh s tr nên nh nhàng, hiu qu hn. Tích hp còn có tác dng gim bt u môn hc, tng thi gian vt cht cho mi ch , ni dung hc tp. Nh ó, hc sinh c hc sâu hn v mi ni dung hc tp; giáo viên có iu kin t chc các hot ng trong gi hc, áp dng phng pháp dy hc tích cc và nâng cao cht lng dy hc. Qua thc t trin khai dy hc tích hp, các môn hc ã bc l mt s im cn phi iu chnh có th thc hin dy hc hiu qu hn. C th: LẬP KẾ HOẠCH DẠY HỌC TÍCH HỢP CÁC NỘI DUNG GIÁO DỤC Ở TIỂU HỌC | 19
14. — Môn Ting Vit: Cu trúc theo ch im là kiu cu trúc truyn thng, có nhiu u im nhng cn c vn dng linh hot, mm do hn. Ví d, k chuyn ã nghe, ã c và k chuyn ã chng kin, tham gia là các kiu bài tp khuyn khích hc sinh c sách, m rng cánh ca nhà trng, làm cho giáo dc nhà trng gn vi i sng, nhng mt s b khuôn cng theo ch im s làm cho hc sinh gp khó khn khi tìm kim các câu chuyn k. S liên kt gia các bài tp c và tp làm vn trong SGK cn cht ch hn. B SGK Ting Vit tiu hc hin nay v c bn c thit k nh mt kch bn hot ng ca hc sinh, nhng vi kch bn này, hc sinh cha th “t trình din” mà òi hi giáo viên phi b nhiu công sc hng dn, do ó kh nng giúp hc sinh t hc ca b sách còn hn ch. S bài tp tình hung phù hp vi quan im dy ngôn ng theo nh hng giao tip cng cha nhiu. B sách có nhiu i mi nhng nhìn chung cha thoát hn khi nh hng ca SGK truyn thng. Vic phi kt hp rèn luyn c 4 k nng nghe, nói, c, vit trong các gi Ting Vit cha tht linh hot hoc cha kh thi do giáo viên cha bit x lí linh hot, phù hp vi c im hc sinh các vùng min khác nhau, hoc cha th thc hin dy hc cá th hoá các i tng hc sinh trong lp hc. — Các môn hc T nhiên và Xã hi, Khoa hc, Lch s và a lí: ây là các môn hc v thiên nhiên, con ngi và xã hi gn gi xung quanh hc sinh nên có nhiu c hi tích hp nhng vn ca thi i. Tuy nhiên do trình ca giáo viên tiu hc nói chung còn hn ch nên vic tích hp này cha áp ng c vi òi hi ca thc t. Vic tích hp th hin trong môn T nhiên và Xã hi, môn Khoa hc c giáo viên thc hin theo úng yêu cu ca chng trình và SGK. Vic tích hp ni dung lch s và a lí cha th hin rõ trong SGK và giáo viên, nên nhiu ni giáo viên cha thc hin c liên kt cn thit, còn dy tách bit hai phn Lch s và a lí. Tài liu dy ni dung a phng c biên son còn t phát, thiu tính ng b và cha to c hi tích hp trit hai 20 | MODULE TH 12
15. phn ca môn Lch s và a lí. Mt khác, thi lng dy hc cho b môn này quá ít, khó có iu kin vn dng phng pháp dy hc theo d án — phng pháp thích hp nht i vi vic dy hc tích hp. — Môn M thut, Âm nhc, Th công: Tích hp 3 môn hc là Âm nhc, M thut, Th công tiu hc thành môn Ngh thut. Vic tích hp có th thc hin c nu chng trình c thit k theo ch và các hot ng giáo dc phi c thit k xung quanh ch ó. Ví d: Hc v ch “Giao thông”, hc sinh s v tranh v các phng tin giao thông, tp hát bài hát v giao thông, nghe k chuyn v giao thông, xem phim v giao thông, to hình (gp, làm mô hình hoc xé dán) phng tin giao thông Nhng vic t chc thc hin s gp rt nhiu khó khn, vì mt giáo viên khó có th va dy nhc va dy v (khác vi giáo dc mm non, vic t chc các hot ng này u do mt giáo viên m nhim, do vy vic tích hp tr nên hiu qu hn, thc cht hn). Hoạt động 3: Lựa chọn phương pháp – kĩ thuật dạy học phù hợp với việc dạy học tích hợp I. NHIỆM VỤ — Tho lun nhóm v cách xác nh các hình thc/mc tích hp các ni dung dy hc theo tng môn hc. — Nêu các phng pháp, k thut dy hc phù hp vi vic dy hc tích hp trong tng môn hc tiu hc. — Ghi li kt qu tho lun. II. THÔNG TIN PHẢN HỒI 1. Định hướng về phương pháp dạy học theo định hướng tích hợp Các nhà nghiên cu giáo dc hc ã ch ra rng: Vic giáo viên các môn khoa hc xã hi s dng ngh thut và vn hc giúp hc sinh hiu rng hn mt vùng vn hoá là mt ví d v tích hp ni dung trong phm vi lp hc. Khi mt giáo viên môn khoa hc xã hi và mt giáo viên môn Ting LẬP KẾ HOẠCH DẠY HỌC TÍCH HỢP CÁC NỘI DUNG GIÁO DỤC Ở TIỂU HỌC | 21
16. Anh dy mt n v bài hc v vn hoá do hai ngi cùng xây dng làm lu m ranh gii gia hai môn hc thì y là ví d v vic tích hp ni dung gia các môn hc, c gi là chng trình tích hp liên môn. Cn có mt chin lc dy hc trong ó kt hp các phng pháp, các quá trình và hình thc hot ng nhm phát trin nng lc nhn thc, bi dng nng lc t hc mt cách tích cc, ch ng, sáng to cho hc sinh. Gi hc phi to bi cnh ca i sng thc phù hp vi hc sinh càng nhiu càng tt. Trong tài liu hng dn tng cng giáo dc k nng sng trong mt s môn hc tiu hc ã nêu rt rõ các bc lên lp giúp hc sinh phát huy tri nghim, có nhiu c hi th hin tính tích cc sáng to trong vic tip nhn kin thc mi và c tng cng thc hành, vn dng các kin thc, k nng ã hc vào thc tin i sng. Trong thc hin dy hc tích hp, cn chú trng dy hc qua tình hung, hc bng các hot ng, hc qua các tri nghim, hc theo d án Mt s phng pháp gii quyt vn , phng pháp kin to, phng pháp d án, phng pháp s dng thit b và phng tin dy hc, ng dng công ngh thông tin và truyn thông cn c thc hin trong tt c các môn hc mt cách linh hot và hiu qu. Các phng pháp dy hc phát huy tính tích cc ca hc sinh cn c vn dng linh hot, to iu kin cho hc sinh c khám phá, iu tra, tìm tòi, ánh giá, thu thp và x lí thông tin, gii quyt vn , c làm vic c lp kt hp vi làm vic hp tác thc hin dy hc tích hp mt cách hiu qu, theo quan im ca các nhà s phm thì phng pháp dy hc phù hp nht i vi vic dy hc nói chung và dy hc tích hp nói riêng là dy hc da trên s khám phá, tìm tòi (thí nghim, tho lun, kim tra khám phá, i thc t, nghiên cu d án, ). Vn dng phng pháp dy hc này s phát trin hc sinh nng lc gii quyt vn , nng lc sáng to ng thi rèn k nng hp tác, k nng giao tip và các k nng quá trình khoa hc (quan sát, phân loi, o c, d oán, a ra gi thuyt, a ra kt 22 | MODULE TH 12
17. lun ). ng thi cn tng cng các hot ng thc t và các gi hc trong phòng thí nghim. Phng pháp dy hc d án khá phù hp vi vic dy hc tích hp. Vic hc tp ca hc sinh s có hiu qu hn do c tìm hiu và vn dng ni dung tích hp ca các môn hc hoc các ni dung tích hp vào mt môn hc, khin cho kin thc tr nên thit thc và có ý ngha hn i vi hc sinh vì có s gn kt gia kin thc lí thuyt vi i sng thc tin. Hc sinh c hot ng ch ng, c lp, sáng to thông qua các bc thc hin d án, nh: lp k hoch (chn ch nghiên cu, lp k hoch thc hin d án), thc hin d án (thu thp thông tin, x lí thông tin), tng hp kt qu (thu thp, x lí s liu, vit báo cáo, trình bày kt qu và ánh giá d án ). Vic xây dng và dy hc ch tích hp theo phng pháp dy hc d án có u im sau: — Ni dung tích hp có tính thit thc và có ý ngha i vi hc sinh. — Các chuyên gia môn hc giúp giáo viên xây dng các ch tích hp mi lp sao cho mi lp có khong 2 d án trong mt nm hc. — Giáo viên có th dy c, hc sinh có th hc c nu c tp hun và quy nh v thi lng. — Không phi xây dng môn hc mi nên ít gây xáo trn. — HS c phát trin nng lc liên môn, nng lc gii quyt vn , nng lc hot ng ch ng, sáng to nên hc tp hng thú hn. ng thi vi vic la chn phng pháp dy hc phù hp trong dy hc tích hp, phi thc hin các phng pháp và k thut ánh giá a dng: trc nghim khách quan, t lun, bài kim tra vit, bng quan sát, báo cáo, s hoàn thành các bài kim tra, các cuc phng vn, h s Yêu cu ánh giá hc sinh mt cách toàn din: các kin thc khoa hc c bn, kh nng khám phá và áp dng khoa hc gii quyt các vn trong cuc sng hng ngày, s hng thú trong khoa hc, s nhn bit các giá tr khoa hc, s tham gia tích cc trong hc tp môn khoa hc, s hp tác, thái gii quyt vn mt cách hiu qu và sáng to LẬP KẾ HOẠCH DẠY HỌC TÍCH HỢP CÁC NỘI DUNG GIÁO DỤC Ở TIỂU HỌC | 23
18. 2. Điều kiện để tiến tới dạy học tích hợp các môn học trong nhà trường — tin ti dy hc tích hp các môn hc trong nhà trng, trc ht cn ào to, bi dng i ng chuyên gia v tích hp môn hc tin dn ti vic thc hin tích hp môn hc theo hng chung ca nhiu nc. — Thit k li ni dung chng trình SGK các môn hc theo hng tích hp. Có i ng tác gi chng trình và SGK gii v chuyên môn, có kinh nghim s phm, kinh nghim biên son chng trình, SGK tích hp xây dng chng trình, vit SGK mi. Cn u t cho c khâu xây dng chng trình và biên son SGK to s ng b, tránh tình trng chng trình thì mi nhng cách son SGK thì vn c. — Bi dng và nâng cao nng lc cho i ng giáo viên có th áp ng c yêu cu dy hc tích hp. Nâng cao cht lng i ng giáo viên — nhân t hàng u quyt nh thành công ca s nghip giáo dc — thông qua vic nâng cao cht lng tuyn chn u vào các trng s phm, cht lng ào to sinh viên, ci cách chng trình, i mi phng pháp dy hc, chú trng tp hun và ào to li i ng giáo viên ng lp, c bit v phng pháp dy hc tích hp, cùng vi ch u ãi và tôn vinh i vi i ng này. — Thit k li chng trình ào to giáo viên trong các trng s phm t mc tiêu n ni dung, phng pháp chun b nng lc cho i ng giáo viên khi thc hin chng trình tích hp. — i mi cách thc t chc qun lí trong nhà trng, cách kim tra và ánh giá kt qu hc tp theo hng tích hp. — Tng cng c s vt cht, thit b dy hc theo hng tích hp môn hc. i mi trang thit b và thit k phòng hc phù hp vi vic t chc lp hc theo tinh thn mi. — Thay i cách thi c, kim tra, ánh giá cho phù hp vi chng trình, SGK cng nh phng pháp dy hc mi. 24 | MODULE TH 12
19. Hoạt động 4: Thực hành lập kế hoạch bài học tích hợp một số nội dung giáo dục theo yêu cầu, nhiệm vụ năm học I. NHIỆM VỤ * Hot ng cá nhân: — Chn mt bài hc có kh nng cùng lúc thc hin giáo dc c nhiu ni dung nh: giáo dc bo v môi trng, giáo dc k nng sng, giáo dc dân s — Son k hoch bài hc th hin rõ cách thc lng ghép giáo dc các ni dung c yêu cu trong các vn bn hng dn nhim v nm hc. * Hot ng nhóm: — Các cá nhân trong nhóm trình bày k hoch bài hc ã son (có th thc hành ging trên lp). — Tho lun nhóm v cách xác nh mc tiêu, ni dung, phng pháp dy hc, phng pháp kim tra, ánh giá kt qu hc tp ca hc sinh. II. THÔNG TIN PHẢN HỒI Vic dy hc tích hp cn c giáo viên quán trit ngay t u nm hc lên k hoch dy hc phù hp tng môn hc, tng hot ng dy hc. Hin nay, quan im dy hc tích hp th hin trong tài liu dy hc tiu hc vn ch yu nghiêng v cách tip cn tích hp trong các môn hc riêng r, c th là: — Tích hp m bo mi liên h h tr hoc phát trin kin thc, k nng vi môn hc khác. — Tích hp các ni dung gn vi thc tin: a phng, t nc, th gii — Tích hp phát trin các k nng chung, nng lc chung — Xây dng ch , lng ghép. — Xây dng ni dung làm vic theo d án a môn, liên môn, xuyên môn. Khi thit k k hoch bài hc, giáo viên cn xác nh rõ mc tiêu, ni dung, phng pháp dy hc phù hp vi yêu cu tích hp nêu trong nhim v môn hc và nhim v nm hc. Vic dy hc tích hp tiu LẬP KẾ HOẠCH DẠY HỌC TÍCH HỢP CÁC NỘI DUNG GIÁO DỤC Ở TIỂU HỌC | 25
20. hc hin nay òi hi không phá v c trng b môn, phi hp nhiu cách thc tích hp, khuyn khích và to iu kin cho s phi hp các môn hc, các hot ng hc tp ca hc sinh. Giáo viên tiu hc cn xác nh nhng ch /vn có liên quan vi nhng kin thc/k nng thuc mt s môn hc khác nhau (các môn hc riêng r nhng có mt s ch là chung) có th giúp hc sinh hc sâu hn, tránh c s chng chéo, trùng lp. Mt khác, ni dung hc tp c thit k thành mt chui vn , tình hung òi hi phi huy ng tng hp kin thc mt s môn gii quyt. Ni dung hc tp cn hng vào phát trin nhng k nng, nng lc c bn mà hc sinh có th s dng vào tt c các môn hc. Các bc lên lp nên tham kho tài liu giáo dc k nng sng trong các môn hc tiu hc. D. KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ TOÀN BỘ MODULE 1) Phân tích nhng thun li và khó khn trong vic thc hin dy hc tích hp các ni dung giáo dc tiu hc hin nay. 2) Nêu các phng pháp, k thut dy hc phù hp vi vic dy hc tích hp tiu hc. 3) Thit k mt k hoch bài hc tích hp các ni dung giáo dc theo yêu cu nêu trong nhim v nm hc. E. DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO CHÍNH Tài liu trong nc: 1. Chng trình giáo dc tiu hc. 2. B sách giáo khoa và sách giáo viên tiu hc. 3. Dy hc tích cc (Tài liu D án Vit — B ào to giáo viên ca 7 tnh min núi phía Bc, NXB i hc S phm). 4. Phng pháp dy hc các môn hc tiu hc, NXB Giáo dc, 2007. 26 | MODULE TH 12
21. 5. Giáo dc k nng sng trong các môn hc tiu hc — Lp 1, NXB Giáo dc Vit Nam, 2010. 6. Giáo dc k nng sng trong các môn hc tiu hc — Lp 2, NXB Giáo dc Vit Nam, 2010. 7. Giáo dc k nng sng trong các môn hc tiu hc — Lp 3, NXB Giáo dc Vit Nam, 2010. 8. Giáo dc k nng sng trong các môn hc tiu hc — Lp 4, NXB Giáo dc Vit Nam, 2010. 9. Giáo dc k nng sng trong các môn hc tiu hc — Lp 5, NXB Giáo dc Vit Nam, 2010. 12. TS. Nguyn Anh Dng và các tác gi. Báo cáo khoa hc “ Các cách tip cn tích hp trong chng trình giáo dc ph thông các môn hc ”. Tài liu dch: 1. Xavier Roegiers, Khoa s phm tích hp hay làm th nào phát trin các nng lc nhà trng, NXB Giáo dc, 1996. 2. Giselle O. Martin-Kniep, Tám i mi tr thành ngi giáo viên gii, NXB Giáo dc Vit Nam, 2011. 3. Robert J. Marzano, Debra J. Pickering, Jane E. Pollock, Các phng pháp dy hc hiu qu , NXB Giáo dc Vit Nam, 2011. 4. Thomas Armstrong, a trí tu trong lp hc, NXB Giáo dc Vit Nam, 2011. LẬP KẾ HOẠCH DẠY HỌC TÍCH HỢP CÁC NỘI DUNG GIÁO DỤC Ở TIỂU HỌC | 27