Giáo trình Nhập môn Việt Nam học (Phần 2) - Cao Thế Trình

Nội dung text: Giáo trình Nhập môn Việt Nam học (Phần 2) - Cao Thế Trình

1. Nhaäp moân Vieät Nam hoïc - 25 - 5. Vò trí cuûa Vieät Nam hoïc trong heä thoáng caùc ngaønh khoa hoïc (Moái quan heä giöõa Vieät Nam hoïc vôùi caùc ngaønh khoa hoïc khaùc) 5.1. Moái quan heä giöõa Vieät Nam hoïc vôùi caùc ngaønh khoa hoïc töï nhieân Thoaït nhìn, ngöôøi ta ít khi nghó raèng giöõa khoa hoïc xaõ hoäi vaø khoa hoïc töï nhieân coù moái quan heä vôùi nhau; song treân thöïc teá thì ngöôïc laïi, nhaát laø nhöõng gì ñang dieãn ra trong nhöõng thaäp kyû gaàn ñaây vaø hieän nay - xu höôùng löôïng hoùa ñoái vôùi nhöõng thoâng tin cuûa khoa hoïc xaõ hoäi. Roõ raøng, neáu khoâng coù nhöõng soá lieäu thì caùc tri thöùc khoa hoïc xaõ hoäi chæ laø nhöõng ñieàu chung chung, qua loa, ñaïi khaùi, thieáu tính thuyeát phuïc. Toaùn hoïc ñaõ thoåi vaøo trong khoa hoïc xaõ hoäi tính chính xaùc vaø coù theå kieåm tra ñöôïc. Ngaøy nay ngöôøi ta raát “kî” nhöõng loái dieãn ñaït ñaïi loaïi nhö ña soá, phaàn ñoâng, raát nhieàu/raát ít maø caàn coù nhöõng soá lieäu thoáng keâ, tính % tôùi maáy chöõ soá thaäp phaân caøng toát. Beân caïnh ñoù, phöông phaùp laäp baûng thoáng keâ, ñoà thò, bieåu ñoà cuõng ñem laïi nhöõng caùch bieåu ñaït roõ neùt hôn, nhaát laø ñoái vôùi nhöõng vaán ñeà phöùc taïp (chaúng haïn ñeå dieãn taû toác ñoä taêng tröôûng kinh teá hay dieãn bieán daân soá cuûa moät hay moät vaøi quoác gia naøo ñoù, phöông phaùp ñoà thò seõ coù tính thuyeát phuïc hôn haún moät loaït trang vieát daøi doøng). Moät nhaø khoa hoïc chaân chính, quyeát khoâng theå laø moät ngöôøi doát toaùn, bôûi phöông phaùp tö duy toaùn hoïc laø moät trong nhöõng cô sôû quan troïng haøng ñaàu trong nhaän thöùc noùi chung, cuûa VNH noùi rieâng Noùi moät caùch khaùc, ngaøy nay, söï phaân chia caùc ngaønh khoa hoïc thaønh xaõ hoäi - nhaân vaên vaø töï nhieân - coâng ngheä chæ mang tính töông ñoái. Söï chuyeân moân hoùa chæ coù theå phaùt huy yù nghóa ñích thöïc khi döïa treân moät neàn taûng tri thöùc roäng (coù theå so saùnh vieäc naøy vôùi coâng vieäc ñaøo gieáng ôû vuøng ñoàng baèng). Chính caùc nhaø khoa hoïc phöông Taây ñaõ phaûi thoát leân raèng, söï chuyeân moân hoùa gioáng nhö ngöôøi bò söng moät beân maù. * VNH vaø Tin hoïc. Moät trong nhöõng khuynh höôùng phaùt trieån cuûa moïi lónh vöïc khoa hoïc ôû theá kyû XXI laø phaûi theo höôùng coâng ngheä hoùa, tin hoïc hoùa. Coâng ngheä thoâng tin ñaõ, ñang vaø seõ tieáp tuïc thaâm nhaäp vaøo moïi lónh vöïc cuûa ñôøi soáng xaõ hoäi vaø moïi lónh vöïc khoa hoïc. Ngaønh VNH - dó nhieân cuõng khoâng theå ñöùng beân leà xu theá ñoù. ÔÛ möùc ñoä ñôn giaûn, caùc thoâng tin lòch söû, vaên hoïc, ngheä thuaät ñöôïc bieân soaïn vaø löu tröõ döôùi daïng caùc taäp tin (file) coù nhieàu öu ñieåm hôn so vôùi caùc hình thöùc bieân soaïn vaø löu tröõ baèng caùc loaïi vaên baûn cheùp tay/ñaùnh maùy tröôùc ñaây - vaên baûn ñöôïc theå hieän nhanh hôn (chaúng haïn veõ sô ñoà thaùp tuoåi hay ñoà thò, bieåu ñoà ), ñeïp hôn, chính xaùc hôn (deã daøng PGS.TS. Cao Theá Trình Khoa Vieät Nam hoïc
2. Nhaäp moân Vieät Nam hoïc - 26 - söûa chöõa tôùi möùc khoâng coøn loãi veà hình thöùc) Vieäc löu tröõ caùc thoâng tin döôùi daïng ñóa CD room laïi caøng ñaày öu theá bôûi tính tieän lôïi cuûa noù (Neáu tö lieäu döôùi daïng saùch vôû ñoøi hoûi nhöõng kho tö lieäu khoång loà, chi phí cho vieäc baûo quaûn caøng phöùc taïp ). ÔÛ möùc ñoä cao hôn laø vieäc khai thaùc maïng internet nhaèm ñaûm baûo tính caäp nhaät, thôøi söï cuûa caùc thoâng tin ñöôïc choùng vaùnh hôn, haïn cheá toái ña vieäc “phaùt hieän laïi chaâu Myõ”(ñaõ ñöôïc phaùt hieän). Vaø hy voïng trong moät töông lai khoâng xa seõ coù nhöõng phaàn meàm chuyeân bieät trong vieäc khai thaùc, xöû lyù nhöõng thoâng tin veà khoa hoïc xaõ hoäi Do vaäy, moät trong nhöõng yeâu caàu quan troïng hieän nay ñoái vôùi sinh vieân VNH laø phaûi khai thaùc ñöôïc caùc chöùc naêng thoâng duïng cuûa computer, truy caäp ñöôïc caùc thoâng tin maø mình quan taâm treân maïng internet, tieán tôùi môû nhöõng trang web göûi leân maïng ñeå thoâng baùo keát quaû nghieân cöùu cuûa mình. Maët khaùc, trong moät töông lai gaàn, ngaønh VNH xaây döïng caùc phaàn meàm ñaùp öùng vôùi nhöõng yeâu caàu chuyeân bieät cuûa ngaønh mình (chaúng haïn vieát caùc phaàn meàm Encyclopedie veà lòch söû, vaên hoùa Vieät Nam). * VNH vaø caùc ngaønh khoa hoïc caùch trí (Hoùa - Lyù, Sinh) Caùc ngaønh khoa hoïc “caùch trí” cuõng ñem laïi cho khoa hoïc ñoä chaân xaùc ñaùng keå, maø tröôùc heát laø caùc phöông phaùp xaùc ñònh nieân ñaïi hieän vaät khaûo coå baèng caùch phaân tích chu kyø baùn raõ cuûa ñoàng vò phoùng xaï (C14) hay caùc phöông phaùp Kali-Argoâng, phaân tích baøo töû phaán hoa Caùc lónh vöïc khoa hoïc caùch trí cuõng giuùp cho caùc nhaø nghieân cöùu khoa hoïc xaõ hoäi hieåu moät caùch thaáu ñaùo hôn nhöõng thaønh töïu vaên hoùa cuûa nhaân loaïi (Chaúng haïn nhôø caùc keát quaû phaân tích caùc maãu troáng ñoàng Ñoâng Sôn maø chuùng ta caøng traân troïng taøi ngheä vaø nhöõng di saûn vaên hoùa cuûa cha oâng, kieåm nghieäm ñoä chaân xaùc cuûa caùc nguoàn söû lieäu (vaên baûn, hieän vaät ). Muoán chaám döùt ñöôïc cuoäc tranh luaän keùo daøi ngoùt theá kyû veà chaát keát dính söû duïng trong vieäc xaây döïng caùc thaùp Chaêm, nhaát thieát phaûi söû duïng tôùi vieäc phaân tích caùc maãu vaät thu ñöôïc töø caùc khu di tích ñoù[1] Ngaøy nay, ngaønh Ñòa-Khoâng aûnh cuõng ñang ñöôïc caùc nhaø khoa hoïc ôû moät soá quoác gia söû duïng trong nghieân cöùu khoa hoïc xaõ hoäi. Tröôùc heát, maùy bay tröïc thaêng coù theå giuùp cho caùc nhaø khoa hoïc nhanh choùng ñaët chaân tôùi baát cöù nôi naøo maø hoï caàn khaûo saùt, keå caû nhöõng nôi maø caùc phöông tieän ñöôøng boä, ñöôøng thuûy chöa vöôn tôùi ñöôïc. Ñaëc bieät hôn, caùc keát quaû phaân tích caùc böùc aûnh töø treân cao giuùp cho caùc nhaø khoa hoïc tìm ra ñöôïc nhöõng thoâng tin maø quan saùt tröïc tieáp baèng maét haàu nhö baát löïc. Chaúng haïn söï thieân di hay hieän dieän cuûa moät coäng ñoàng daân cö laï trong nhöõng caùnh röøng raäm nhieät ñôùi; daáu tích cuûa moät heä thoáng ñeâ ñieàu hay thaønh quaùch coå xöa (baèng phaân tích khoâng aûnh, ngöôøi ta cho raèng khu ñeàn thaùp AÊng ko ñöôïc xaây treân moät thaønh trì coå) PGS.TS. Cao Theá Trình Khoa Vieät Nam hoïc
3. Nhaäp moân Vieät Nam hoïc - 27 - ___ [1]. Chuùng toâi thu maãu vöõa töø khu ñoå naùt cuûa thaùp Löûa trong quaàn theå thaùp Poâ Roâ meâ (thoân Haäu Sanh-xaõ Phöôùc Höõu-Ninh Phöôùc -Ninh Thuaän), ñoát chaùy vaø coù muøi thôm. 5.2. Moái quan heä giöõa VNH vôùi caùc ngaønh khoa hoïc xaõ hoäi-nhaân vaên khaùc laáy Vieät Nam laøm ñoái töôïng khaûo saùt. Ñaây laø moái quan heä qua laïi, boå sung-hoã trôï laãn nhau. Moãi thaønh töïu, moãi keát quaû nghieân cöùu cuûa baát kyø moät lónh vöïc khoa hoïc naøo cuõng goùp phaàn laøm phong phuù hôn, saâu saéc theâm nhöõng nhaän thöùc chung veà ñaát nöôùc, con ngöôøi Vieät Nam; vaø ngöôïc laïi, nhöõng tri thöùc toång hôïp cuûa VNH cuõng goùp phaàn boå trôï, soi saùng cho nhöõng lónh vöïc khoa hoïc cuï theå. 5.2.1. Moái quan heä giöõa VNH vôùi caùc ngaønh khoa hoïc lòch söû. Moät trong nhöõng lónh vöïc nghieân cöùu troïng yeáu cuûa VNH laø phaûi laøm saùng toû nhöõng vaán ñeà veà lòch söû Vieät Nam, do vaäy, VNH phaûi coù quan heä chaët cheõ vôùi caùc chuyeân ngaønh cuûa khoa hoïc lòch söû (Söû hoïc - lónh vöïc nghieân cöùu laáy caùc nguoàn tö lieäu thö tòch laøm ñoái töôïng khaûo saùt, Daân toäc hoïc - laáy vieäc tìm hieåu vaên hoùa caùc toäc ngöôøi ñöông ñaïi laøm muïc tieâu nghieân cöùu, Khaûo coå hoïc - chuyeân ngaønh khoa hoïc chuû yeáu nghieân cöùu caùc hieän vaät khai quaät töø loøng ñaát ). Nhöõng lónh vöïc naøy thöôøng vaãn “ñoäc laäp” vôùi nhau, nhöng khi khaûo saùt veà lòch söû Vieät Nam, nhaát laø nhöõng vaán ñeà lieân quan tôùi buoåi bình minh cuûa lòch söû daân toäc thì caùc nguoàn taøi lieäu thö tòch haàu nhö khoâng coù, thì giaûi phaùp toái öu hôn caû laø phaûi söû duïng phöông phaùp lieân ngaønh cuûa VNH môùi coù theå ñöa laïi nhöõng keát quaû khaû quan. Xin laáy vaán ñeà xaùc ñònh chuû nhaân cuøa troáng ñoàng Ñoâng Sôn laøm daãn duï. Roõ raøng ñaây laø moät vaán ñeà raát phöùc taïp, bôûi phaïm vi phaân boá cuûa nhöõng hieän vaät khaûo coå hoïc naøy raát roäng lôùn, chuùng ñöôïc phaùt hieän ôû haàu heát caùc quoác gia ôû Ñoâng naùm AÙ (bao goàm caû vuøng mieàn Nam soâng Döông töû). Tröôùc ñaây, caùc nhaø khoa hoïc Vieät Nam ñaõ töøng caû quyeát laø toå tieân cuûa ngöôøi Vieät - nhöõng cö daân Laïc Vieät, laø chuû nhaân ñích thöïc cuûa nhöõng chieác troáng ñoàng noåi tieáng naøy. Luaän cöù ñöôïc ñöa ra laø döïa vaøo keát quaû nghieân cöùu cuûa Heâgô - nhaø khaûo coå hoïc ngöôøi AÙo, Vieät Nam laø nôi phaùt hieän ñöôïc moät soá löôïng troáng ñoàng nhieàu nhaát (70/toång soá 140 chieác) vaø ñaëc bieät laïi laø nôi tìm ra nhöõng chieác troáng ñoàng ñeïp nhaát (caùc troáng Ngoïc Luõ, Hoaøng Haï ). Ngoaøi ra coøn coù nhöõng ghi cheùp trong Haäu Haùn thö (Vieän hieáu kî, thieän bieät danh maõ, phuøng Giao Chæ chi ñoàng coå, naõi chuù maõ thöùc), trong Vieät söû löôïc vaø Ñaïi Vieät söû kyù toaøn thö veà Hoäi theà ñoàng coå döôùi trieàu Lyù, veà baøi thô cuûa söù thaàn PGS.TS. Cao Theá Trình Khoa Vieät Nam hoïc
4. Nhaäp moân Vieät Nam hoïc - 28 - nhaø Nguyeân - Traàn Phu, khi ñeán Thaêng Long (boùng loøa göôm saét loøng theâm ñaéng, roän tieáng troáng ñoàng toùc ñoám hoa). Neáu chæ döïa vaøo nhöõng cöù lieäu naøy thì tính thuyeát phuïc khoâng cao, nhaát laø vaøo ñaàu nhöõng naêm 80 cuûa theá kyû XX, caùc nhaø khaûo coå hoïc Trung Quoác ñaõ khai quaät ñöôïc ôû caùc khu vöïc thuoäc mieàn Nam soâng Döông töû moät khoái löôïng troáng ñoàng nhieàu hôn soá troáng phaùt hieän ñöôïc ôû nöôùc ta vaø coù caû nhöõng chieác troáng “moät chín, moät möôøi” vôùi troáng Ngoïc Luõ (troáng Khai Hoùa). Ngoaøi ra khoâng theå phuû nhaän ñöôïc moät thöïc teá laø töø nhieàu theá kyû nay, ôû ngöôøi Vieät khoâng coøn baûo löu vieäc ñuùc vaø söû duïng troáng ñoàng nöõa. Treân troáng ñoàng laïi xuaát trình moät maûng hoa vaên ñoäng vaät khoâng maáy phoå bieán ôû Vieät Nam (höôu, giao long ). Trong boái caûnh neâu treân, nghieân cöùu cuûa GS. Daân toäc hoïc Nguyeãn Töø Chi veà moái quan heä giöõa boá cuïc hoa vaên maët troáng ñoàng Ñoâng Sôn vaø boá cuïc hoa vaên caïp vaùy Möôøng - moät toäc ngöôøi coù chung coäi nguoàn vôùi ngöôøi Vieät, ñaõ ñem laïi moät cöù lieäu veà moái quan heä giöõa chuû nhaân cuûa nhöõng chieác troáng ñoàng Ñoâng Sôn noåi tieáng vôùi toå tieân chung cuûa ngöôøi Möôøng, ngöôøi Vieät - nhöõng cö daân Laïc Vieät. Luaän cöù naøy coøn ñöôïc boå sung theâm: cho ñeán nay, ôû ngöôøi Möôøng vaãn coøn baûo löu tuïc “giaõ” troáng ñoàng trong nhöõng kyø leã hoäi. 5.2.2. Moái quan heä giöõa VNH vôùi caùc ngaønh khoa hoïc Ngöõ vaên. Vaên hoïc daân toäc (bao goàm caû vaên hoïc vieát vaø vaên hoïc truyeàn mieäng) cuøng vôùi tieáng Vieät laø nhöõng maûng nghieân cöùu troïng yeáu cuûa VNH, do vaäy moái quan heä giöõa VNH vaø caùc khoa hoïc Ngöõ vaên laø taát yeáu. Vaên hoïc cuõng chính laø söï phaûn aùnh hieän thöïc thoâng qua ñaëc tröng rieâng cuûa noù. Daãu raèng, ñaëc tröng noåi baät cuûa vaên hoïc laø hö caáu, song vaãn coù theå nhaän ra söï thöïc lòch söû ñaèng sau nhöõng saùng taùc vaên hoïc. Ngöôøi saùng taùc vaên hoïc duø coù khaû naêng töôïng töôïng taøu gioûi, laõng maïn, bay boång tôùi ñaâu cuõng khoâng theå thoaùt ra khoûi hieän thöïc maø anh ta soáng (keå caû nhöõng nhaø vaên goïi laø “vieãn töôûng”). Nhöõng saùng taùc vaên hoïc daân gian cuõng chöùa ñöïng trong ñoù coát loõi lòch söû (chuyeän Sôn Tinh-Thuûy Tinh, Thaùnh Gioùng ). Ngay caû nhöõng saùng taùc ngheä thuaät nhö nhöõng ca khuùc cuûa moät thôøi choáng Phaùp, choáng Myõ haøo huøng cuûa daân toäc cuõng ñeå laïi nhöõng aâm höôûng raát lôùn cuûa thôøi ñaïi. Trong caùc khoa hoïc Ngöõ vaên, ngaønh vaên hoïc daân gian hay folklore noùi chung coù moái quan heä ñaëc bieät vôùi nghieân cöùu coå söû, nhaát laø caùc maûng huyeàn thoaïi, coå tích. Thôøi kyø Huøng vöông ñaõ luøi saâu vaøo quaù vaõng vaø chæ ñoïng laïi baèng nhöõng doøng heát söùc sô löôïc trong caùc boä bieân nieân söû Trung Hoa cheùp sau naøy; song chính moät phaàn nhôø vaøo söï hoã trôï cuûa caùc huyeàn PGS.TS. Cao Theá Trình Khoa Vieät Nam hoïc
5. Nhaäp moân Vieät Nam hoïc - 29 - thoaïi veà caùc vua Huøng (caùc chuyeän Quaû döa haáu, Sôn Tinh - Thuûy Tinh, Tieân Dung - Chöû Ñoàng töû, Thaùnh Gioùng, An Döông vöông ) maø ñaõ ñem laïi cho caùc nhaø söû hoïc khoâng ít nhöõng thoâng tin quyù baùu ñeå hình dung neân nhöõng giaû thuyeát laøm vieäc, bôûi neáu gaït boû, boùc ñi nhöõng tình tieát hoang ñöôøng, kyø aûo vaãn coù theå nhaän ra beân trong nhöõng huyeàn tích ñoù nhöõng caùi “nhaân” lòch söû. Moät ñieàu caàn ñaëc bieät phaûi löu yù laø phaûi tænh taùo ñeå phaân bieät giöõa folklore vaø faklore (huyeàn thoaïi ñôûm kieåu söï tích hoà Than thôû ôû Ñaø Laït ). Moät lónh vöïc khoa hoïc ngöõ vaên khaùc cuõng coù moái quan heä gaén boù ñaëc bieät vôùi khoa hoïc lòch söû laø chuyeân ngaønh Ngoân ngöõ hoïc noùi chung vaø Ngöõ aâm hoïc lòch söû noùi rieâng. Ngaøy nay chuùng ta coù theå nhanh choùng xaùc ñònh ngoân ngöõ cuûa moät toäc ngöôøi laï baèng caùch ñoái chieáu vôùi moät baûng danh muïc 300 töø cô baûn lieân quan tôùi caùc hieän töôïng töï nhieân, caùc boä phaän cô theå, caùc hoaït ñoäng kinh teá chuû yeáu vaø heä thoáng thaân toäc Töông töï, nhôø vaøo caùc thaønh töïu cuûa Ngöõ aâm hoïc lòch söû maø ngöôøi ta nhaän ra ñöôïc, giaûi maõ ñöôïc khoâng ít nhöõng teân tuoåi, ñòa danh coå xöa nhôø söï trôï giuùp cuûa chính chuyeân ngaønh nghieân cöùu naøy. Chaúng haïn, ta coù theå hieåu töôùc hieäu cuûa caùc vua Huøng cuøng caùc quan chöùc thôøi ñoù (phuï ñaïo, boà chính ) baèng caùc quy luaät chuyeån hoùa phuï aâm ñaàu vaø so saùnh vôùi töôùc hieäu cuûa caùc tuø tröôûng mieàn nuùi gaàn ñaây (potarinh, p’ tao, m’tao, lang cun ). Ngoaïi ngöõ laø moät thöù vuõ khí lôïi haïi cuûa caùc nhaø khoa hoïc trong vieäc “chinh phuïc nhöõng mieàn chöa hieåu bieát”, nhaát laø nhöõng vaán ñeà coù lieân quan tôùi caùc daân toäc ngoaøi bieân giôùi quoác gia. Ngoân ngöõ khoâng chæ laø phöông tieän giao tieáp maø noù coøn laø phöông tieän bieåu ñaït quan troïng cuûa vaên hoùa, vaên minh vaø do vaäy, ngoaïi ngöõ chính laø chìa khoùa trong vieäc môû caùnh cöûa toøa laâu ñaøi lòch söû vaø vaên hoùa cuûa caùc daân toäc khaùc nhau. Trong caùc thöù ngoaïi ngöõ ñoái vôùi caùc nhaø VNH hoâm nay, English ñoùng moät vai troø quan troïng ñaëc bieät bôûi tính thoâng duïng cuûa noù, bôûi nhu caàu giao löu-hôïp taùc quoác teá vaø nhaát laø khi maø internet ñang laø moät lôïi theá trong vieäc naém baét thoâng tin. Coù theå noùi, ngoaïi ngöõ laø khoâng thaät söï caàn thieát ñoái vôùi caùc nhaø khoa hoïc nghieân cöùu veà lòch söû, vaên hoùa daân toäc mình ñöôïc khoâng ? Khoâng ! Xin laáy vieäc tìm hieåu lòch söû Vieät Nam laøm ví duï. Roõ raøng, nhöõng nhaø söû hoïc ngöôøi Vieät chæ döøng laïi ôû “trình ñoä D” tieáng Vieät haún cuõng khoù loøng coù nhöõng hieåu bieát lòch söû nöôùc nhaø saâu saéc, toaøn dieän, bôûi caû moät quaù khöù daøi laâu, caùc theá heä cha oâng hoï ñaõ söû duïng chöõ Haùn laøm coâng cuï bieân cheùp lòch söû, saùng taùc vaên hoïc Hôn theá nöõa, cuõng caàn phaûi bieát caùc ñoàng nghieäp nöôùc ngoaøi quan taâm tôùi lòch söû Vieät Nam ñaõ vieát nhöõng gì, ñaõ coù nhöõng ñaùnh giaù, nhaän ñònh nhö theá naøo vaøo lónh vöïc maø anh ta höùng thuù. PGS.TS. Cao Theá Trình Khoa Vieät Nam hoïc
6. Nhaäp moân Vieät Nam hoïc - 30 - 5.3. Moái quan heä giöõa Vieät Nam hoïc vôùi caùc ngaønh khoa hoïc veà khu vöïc vaø caùc nöôùc laùng gieàng (Ñoâng phöông hoïc, Ñoâng Nam AÙ hoïc, Trung Quoác hoïc, Thaùi hoïc ). Hoaøn toaøn xem giöõa VNH vaø caùc ngaønh Ñoâng Nam AÙ hoïc vaø Ñoâng phöông hoïc laø moái quan heä giöõa boä phaän vaø toaøn theå. Coù nhieàu vaán ñeà, phaûi ñöùng töø goùc nhìn toaøn cuïc môùi coù theå nhaän thöùc saâu saéc nhöõng vaán ñeà cuï theå. chaúng haïn, tröôùc ñaây, ñaõ coù khoâng ít nhaø nghieân cöùu xuaát phaùt töø thöïc tieãn Vieät Nam ñeå cho raèng nhaø roâng (commune house) chæ coù ôû caùc toäc ngöôøi noùi caùc ngoân ngöõ thuoäc ngöõ heä Moân-Khô me, song khi khaûo saùt treân moät phaïm vi roäng lôùn hôn - caû khu vöïc Ñoâng Nam AÙ, chuùng toâi thaáy raèng khoâng theå gaén loaïi hình kieán truùc coâng coäng truyeàn thoáng ñoù vôùi ngoân ngöõ, maø phaûi thaáy noù laø moät “maãu soá chung” trong vaên hoùa truyeàn thoáng cuûa toaøn khu vöïc. Hieån nhieân, ñoù khoâng phaûi laø ví duï duy nhaát. Chuùng ta coù theå coù ñöôïc caùi nhìn khaùch quan hôn khi xem xeùt caùc vaán ñeà chuû nhaân troáng ñoàng Ñoâng Sôn hay “taùc quyeàn” cuûa noâng nghieäp troàng luùa nöôùc PGS.TS. Cao Theá Trình Khoa Vieät Nam hoïc
7. Nhaäp moân Vieät Nam hoïc - 31 - 6. Sô löôïc veà söï phaùt trieån vaø trieån voïng cuûa ngaønh Vieät Nam hoïc 6.1. Nhöõng thoâng tin veà ñaát nöôùc, con ngöôøi Vieät Nam ñaõ xuaát hieän töø raát sôùm trong moät soá thö tòch coå Trung Hoa nhö Hoaøi Nam töû (ñoaïn cheùp veà cuoäc xaâm laêng cuûa quaân Taàn vôùi söï ñaïi baïi cuûa vieân töôùng Ñoà Thö), trong Giao Chaâu ngoaïi vöïc kyù, Thuûy kinh chuù (nhöõng ghi cheùp veà cö daân Laïc Vieät vaø ngheà troàng luùa nöôùc ôû hoï ), Haäu Haùn thö (nhöõng thoâng tin lieân quan tôùi cuoäc haønh quaân ñaøn aùp cuoäc khôûi nghóa Hai Baø Tröng cuûa Maõ Vieän ), trong Söû kyù cuûa Tö Maõ Thieân (ñoaïn cheùp veà Trieäu Ñaø theo phong tuïc Vieät bò söù giaû Luïc Giaû pheâ phaùn laø “queân caû phong tuïc cuõ cuûa toå tieân ) Theá nhöng, nhìn chung caùc ghi cheùp treân ñaây coøn heát söùc leû teû, rôøi raïc vaø phaûn aùnh caùch nhìn nhaän veà ñaát nöôùc, con ngöôøi vuøng naøy thoâng qua laêng kính cuûa nhöõng keû ngoaïi toäc. 6.2. Maõi tôùi sau khi “khoâi phuïc ñöôïc quoác thoáng”(theá kyû X - sau voõ coâng cuûa Ngoâ Vöông Quyeàn caû phaù quaân Nam Haùn ôû Baïch Ñaèng Giang naêm 938), vaø nhaát laø töø caùc trieàu ñaïi Lyù, Traàn, yù thöùc daân toäc Vieät troãi daäy, vieäc bieân soaïn lòch söû, ghi cheùp veà caùc chuyeän laï nöôùc Nam môùi ñöôïc tieán haønh moät caùch coù quy cuû. Trieàu Lyù ñaõ coù caùc boä Thöïc luïc (nay ñaõ thaát truyeàn). Trieàu Traàn laäp Quoác söû vieän vaø coù caùc söû quan chuyeân laøm söû nöôùc Nam vôùi teân tuoåi cuûa Leâ Vaên Höu - taùc giaû cuûa Ñaïi Vieät söû kyù goàm 30 quyeån Tieác raèng boä söû ñaàu tieân naøy nay khoâng coøn nöõa[1], song noäi dung cuûa noù ñaõ ñöôïc caùc nhaø vieát söû thôøi Leâ tieáp thu vaø keá thöøa. Ngoaøi ra, ngaøy nay chuùng ta coøn coù ñöôïc caùc boä söu taäp chuyeän ñöôïc xem laø “kyø quaùi”, “u linh” - Lónh Nam chích quaùi cuûa Traàn Theá Phaùp, Vieät ñieän u linh taäp cuûa Lyù Teá Xuyeân vaø ñaëc bieät laø moät boä söû khoâng roõ taùc giaû - Ñaïi Vieät söû löôïc goàm 3 taäp vaø cuoán An Nam chí löôïc cuûa Leâ Traéc. Ngoaøi ra, Chieâu Vaên vöông Traàn Nhaät Duaät cuõng raát xöùng ñaùng laø moät “nhaø VNH”, bôûi oâng ñaõ daønh söï quan taâm thích ñaùng ñeán vieäc tìm hieåu ngoân ngöõ, phong tuïc-taäp quaùn cuûa caùc toäc ngöôøi thieåu soá ôû phía Baéc vaø ngöôøi Chaêm. ___ [1]. Saùch vieát xong vaø khaéc in vaøo naêm 1272 döôùi trieàu Traàn Thaùnh Toâng, tuy cuoán saùch ñaõ bò thaát truyeàn, song hieän vaãn coøn 29 ñoaïn lôøi bình cuûa oâng ñöôïc daãn laïi trong Ñaïi Vieät söû kyù toaøn thö cuûa Ngoâ Syõ Lieân. Caùc boä söû treân ñaây tuy coøn nhieàu khieám khuyeát, song ñaõ ñem laïi cho chuùng ta khaù nhieàu thoâng tin lieân quan tôùi moät thôøi kyø daøi cuûa daân toäc töø thôøi Hoàng Baøng tôùi Lyù trieàu. Tuy vaäy, moät trong nhöõng haïn cheá noåi baät cuûa nhöõng saùng taùc trong thôøi kyø naøy laø nhöõng ngöôøi vieát vaø söu taàm khoâng phaân ñònh ñöôïc “thöïc”- “aûo”, ñoàng nhaát giöõa huyeàn thoaïi vôùi söï thöïc lòch söû. Quan ñieåm “thieân meänh” Nho giaùo döôùi hình thöùc saám vó ñaõ chi phoái khoâng nhoû tôùi ngoøi buùt cuûa ngöôøi vieát (caùc chi tieát lieân quan tôùi Lyù Coâng Uaån leân ngoâi nhö saám caây gaïo, con choù ôû chaâu Coå Phaùp moïc chöõ “vöông” ). PGS.TS. Cao Theá Trình Khoa Vieät Nam hoïc
8. Nhaäp moân Vieät Nam hoïc - 32 - 6.3. Thôøi Haäu Leâ nhö laø söï nôû roä cuûa vaên hoùa daân toäc. Khoái löôïng tri thöùc nhieàu maët veà ñaát nöôùc con ngöôøi Vieät Nam ñöôïc phaûn aùnh trong thi ca, söû hoïc, ñòa lyù. Tieâu bieåu trong thôøi kyø naøy coù caùc taùc phaåm nhö Ñaïi Vieät söû kyù tuïc bieân cuûa Phan Phu Tieân, Ñaïi Vieät söû kyù toaøn thö cuûa Ngoâ Só Lieân vaø nhöõng ngöôøi keá tuïc nhö Vuõ Quyønh, Phaïm Coâng Tröù, Leâ Tung, Leâ Hy[2] trong Quoác söû quaùn Leâ trieàu, Dö ñòa chí cuûa Nguyeãn Traõi, Ñaïi Vieät thoâng söû cuûa Leâ Quyù Ñoân. Cuoäc khaùng chieán haøo huøng 3 laàn ñaïi phaù Nguyeân Moâng, cuoäc khôûi nghóa Lam Sôn ñöôïc phaûn aùnh laïi sinh ñoäng treân nhieàu phöông dieän (Quaân trung töø meänh taäp, Lam Sôn thöïc luïc cuûa Nguyeãn Traõi). Beân caïnh vieäc ghi laïi caùc söï kieän chính trò, quaân söï, caùc phöông dieän khaùc nhau veà ñaát nöôùc, con ngöôøi, saûn vaät, phong tuïc taäp quaùn cuûa töøng vuøng cuõng ñaõ thu huùt söï chuù yù cuûa khoâng ít baäc trí thöùc hoài ñoù nhö Dö ñòa chí cuûa Nguyeãn Traõi, Phuû bieân taïp luïc, Kieán vaên tieåu luïc cuûa Leâ Quyù Ñoân, Lòch trieàu hieán chöông loaïi chí cuûa Phan Huy Chuù, Moät trong nhöõng neùt ñaùng chuù yù cuûa thôøi kyø naøy laø thaùi ñoä coá gaéng vöôn tôùi khaùch quan cuûa ngöôøi caàm buùt (bình nhaân söï laïnh buoát nhö söông thu). Caû moät giai ñoaïn daøi thuoäc thôøi Hoàng Baøng ñöôïc ghi vaøo phaàn Ngoaïi kyû vôùi lôøi chuù cheùp laïi ñeå “toàn nghi”. Vieät söû tieâu aùn cuûa Ngoâ Thì Syõ coù nhieàu choã ñaõ ñaït tôùi ñoä chính xaùc cuûa khoa hoïc (ñoaïn bình veà Trieäu Ñaø, veà voõ coâng Baïch Ñaèng giang cuûa Tieàn Ngoâ vöông ). Haïn cheá noåi baät ôû hoï laø tö töôûng Nho giaùo chính thoáng ñaõ haèn saâu treân nhöõng trang vieát. Ñöùng treân laäp tröôøng Nho giaùo, hoï maït saùt thaäm teänhöõng chi tieát trong hoân nhaân cuûa Ñinh Boä Lónh, Leâ Hoaøn vaø nhieàu nhaân vaät thôøi Traàn. Moät soá quan laïi cai trò nhaø Haùn ñöôïc ñoàng nhaát laø vua ñaát Vieät (Trieäu Ñaø, Só Nhieáp, Cao Bieàn thaønh Trieäu Vuõ ñeá, Syõ vöông, Cao vöông). ___ [2]. Saùch goàm 15 quyeån vôùi caùc phaàn Ngoaïi kyû, Baûn kyû tieàn bieân, baûn kyû chính bieân vaø Baûn kyû tuïc bieân, cheùp töø hoï Hoàng Baøng ñeán Leâ Gia Toâng (1675), khaéc in vaøo naêm 1697. 6.4. Thôøi kyø Nguyeãn trieàu cuõng laø moät giai ñoaïn phaùt trieån ñaùng keå veà yù thöùc daân toäc. ÔÛ trieàu ñình coù Quoác söû quaùn ra coâng bieân soaïn nhöõng boä söû ñoà soä nhö Khaâm ñònh Vieät söû thoâng giaùm cöông muïc, Ñaïi Nam thöïc luïc (tieàn bieân vaø chính bieân). Ñaùng chuù yù laø söï xuaát hieän theå loaïi “chí” - nhöõng ghi cheùp khaù toaøn dieän veà moïi phöông dieän veà lòch söû, vaên hoùa cuûa caùc ñòa phöông maø tieâu bieåu laø caùc taùc phaåm nhö Ñaïi Nam nhaát thoáng chí, Hoaøng Vieät dö ñòa chí, Gia ñònh thaønh thoâng chí cuûa Trònh Hoaøi Ñöùc), Ngheä An chí cuûa Buøi Döông Lòch, Phöông Ñình dö ñòa chí cuûa Nguyeãn Vaên Sieâu PGS.TS. Cao Theá Trình Khoa Vieät Nam hoïc
9. Nhaäp moân Vieät Nam hoïc - 33 - Vaøo cuoái theá kyû XIX, ôû nöôùc ta xuaát hieän moät nhaø caûi caùch lôùn - Nguyeãn Tröôøng Toä (1828 -1871). Moät trong nhöõng ñeà nghò canh taân xöù sôû cuûa oâng laø caûi caùch veà giaùo duïc. ÔÛ phaàn naøy, oâng vieát:“Caùi sôû hoïc thuôû beù laø leã nhaïc, aåm thöïc, cö xöû, chieán ñaáu, danh vò trong dó vaõng cuûa Baéc quoác, maø caùi sôû haønh cuûa traùng nieân laø leã nhaïc, chieán phaït, khôûi cö, taùc duïng hieän taïi cuûa Nam quoác Sôû hoïc thuôû beù laø Sôn Ñoâng, Sôn Taây ôû beân Trung Quoác maét khoâng töøng thaáy, maø caùi sôû haønh luùc traùng nieân laø Baéc kyø, Nam kyø chaân ñi ñeán nôi Nöôùc ta, treân cuõng coù trôøi che töùc laø thieân vaên, döôùi cuõng coù ñaát chôû töùc laø ñòa lyù. Nöôùc ta ôû trong trôøi ñaát cuõng laø moät ñaát nöôùc raát toát, khoâng phaûi phuï thuoäc Baéc quoác, töïu trung cuõng coù nhaân söï, nhaân luaân, töùc laø caùi hieän taïi vaø töông lai ta caàn laøm. Nöôùc ta cuõng coù toå tieân maø söï tích coøn löu truyeàn töø khi khai sinh ñeán nay, ñoù laø caùi maø quan vaø daân ta caàn bieát roõ ñeå maø caûm kích, suy toân, phaán khôûi, coá gaéng ñeå maø cuøng nhau gìn giöõ. Nöôùc ta cuõng coù nuùi soâng, bôø coõi, hình theå, bôø bieån, ñoàn aûi, thaønh luõy nhö theá naøo vaø veà ñòa chính, duyeân nhai nhö theá naøo, ñoù laø nhöõng caùi maø chuùng ta caàn phaûi bieát roõ ñeå traùnh khoûi sai laàm trong khi hình chính lieäu söï ”. Theo chuùng toâi, ñaây laø moät caùch nhìn nhaän mang ñaäm tính chaát VNH. 6.5. Khi thöïc daân Phaùp xaâm löôïc Vieät Nam, vôùi muïc ñích phuïc vuï vieäc cai trò, noâ dòch nhaân daân ta, vô veùt taøi nguyeân cuûa ñaát nöôùc ta, hoï ñaõ daønh moät söï quan taâm ñaùng keå tôùi vieäc nghieân cöùu veà ñaát nöôùc, con ngöôøi Vieät Nam. Caùc lónh vöïc nghieân cöùu môùi nhö Khaûo coå hoïc, Daân toäc hoïc ñaõ ñöôïc tieán haønh ôû moät Trung taâm nghieân cöùu coù quy moâ lôùn laø Tröôøng Vieãn Ñoâng Baùc coå (Ecole Francaise d’Extreme-Orient). Caùc keát quaû nghieân cöùu cuûa trung taâm naøy ñaõ ñöôïc ñaêng taûi trong taïp chí Bulletin de l’Ecole Francaise d’Extreme-Orient (B.E.-F.E.O.). Trong soá nhöõng nhaø Ñoâng Döông hoïc (auteur-indochinoise) thôøi kyø naøy phaûi keå tôùi teân tuoåi cuûa H. Maspeùro - taùc giaû cuûa caùc taäp chuyeân khaûo nhö - La Royaum de Annam, La Royaum de Champa, H. Maitre (Les Jungles Moi - Paris, 1912), P. Gourou (Les paysans du dellta Tonkinois - Paris, 1936), H., Parmentier, L. Finot, chò em baø M. Colani vôùi nhöõng phaùt hieän veà vaên hoùa Hoaø Bình, Sa Huyønh Ngoaøi ra, coøn coù caùc coâng trình bieân khaûo lòch söû, vaên hoùa Vieät Nam cuûa caùc hoïc giaû ngöôøi Vieät nhö Phan Boäi Chaâu, Cao Xuaân Duïc, Ñaëng Xuaân Baûng Ñaùng chuù yù, coù moät soá trí thöùc ngöôøi Vieät tieáp thu neàn hoïc vaán cuûa Phaùp cuõng tieán haønh caùc coâng trình nghieân cöùu veà lòch söû, vaên hoùa coù giaù trò nhö Nguyeãn Vaên Huyeân, Phan Keá Bính, Ñaøo Duy Anh, Hoaøng Xuaân Haõn, Nguyeãn Ñoång Chi, Traàn Troïng Kim Moät soá nhaø Ñoâng Döông hoïc Phaùp vaãn “naëng duyeân nôï” vôùi vieäc nghieân cöùu Vieät Nam cho maõi tôùi taän sau naøy nhö G. Condominas (Nous avons mangeù la foreât de la Pierre-Genie Goâo), G. Coedeøs, P. Lafont PGS.TS. Cao Theá Trình Khoa Vieät Nam hoïc
10. Nhaäp moân Vieät Nam hoïc - 34 - 6.6. Phaûi ñôïi tôùi sau chieán thaéng Ñieän Bieân phuû thì söï chuù yù tôùi ñaát nöôùc vaø con ngöôøi Vieät Nam môùi coù moät böôùc phaùt trieån ñaùng keå. Chieán thaéng löøng laãy cuûa moät daân toäc nhoû beù tröôùc moät cöôøng quoác thöïc daân nhaát nhì theá giôùi ñaõ thöïc söï thu huùt söï quan taâm cuûa giôùi nghieân cöùu nöôùc ngoaøi veà Vieät Nam. ÔÛ trong nöôùc, naêm 1958 - Ban Vaên -Söû Ñòa ñöôïc thaønh laäp döôùi söï laõnh ñaïo cuûa nhaø söû hoïc Traàn Huy Lieäu. Naêm 1960, cuøng vôùi vieäc thaønh laäp Uûy ban khoa hoïc xaõ hoäi Vieät Nam, caùc vieän Söû hoïc, Vaên hoïc, Ngoân ngöõ hoïc cuõng ñöôïc taùch ra töø Ban Vaên -Söû-Ñòa tröôùc ñoù. Naêm 1968, giöõa luùc cuoäc khaùng chieán choáng Myõ cöùu nöôùc coøn dieãn ra heát söùc cam go, quyeát lieät, Vieän Khaûo coå hoïc vaø Vieän Daân toäc hoïc ñaõ ra ñôøi. Keá ñoù laø söï xuaát hieän caùc vieän Haùn-Noâm, Vaên hoùa daân gian Giôùi khoa hoïc xaõ hoäi mieàn Baéc ñaõ coù nhöõng thaønh töïu khoâng nhoû trong vieäc toång keát caùc baøi hoïc kinh nghieäm giöõ nöôùc cuûa cha oâng, goùp phaàn khoâng nhoû trong vieäc ñaùnh thöùc “40 theá kyû cuøng ta ra traän”. Cuõng töø 1958, caùc khoa Lòch söû, Ngöõ Vaên, Ñòa Lyù-Ñòa chaát ñaõ ñöôïc môû taïi tröôøng Ñaïi hoïc Toång hôïp Haø Noäi vaø goùp phaàn quan troïng trong vieäc ñaøo taïo moät ñoäi nguõ caùc nhaø nghieân cöùu vaên hoïc, lòch söû, ñòa lyù Vieät Nam môùi. Nhieàu ngöôøi trong soá nhöõng SV caùc khoùa ñaøo taïo ñaàu tieân naøy ñaõ trôû thaønh nhöõng nhaø khoa hoïc coù teân tuoåi trong vaø ngoaøi nöôùc (Nguyeãn Taøi Caån, Haø Minh Ñöùc, Phong Leâ, Haø Vaên Taán, Traàn Quoác Vöôïng, Phan Huy Leâ, Nguyeãn Töø Chi ). Sau 1975, coøn coù söï ra ñôøi cuûa moät soá vieän nghieân cöùu khoa hoïc khaùc nhö Vieän Vaên hoùa daân gian, Vieän nghieân cöùu Toân giaùo Töø sau 1975, ngaønh VNH ñaõ coù moät böôùc phaùt trieån, nhaát laø ôû nöôùc ngoaøi. Caùc center for Vieätnamese studies xuaát hieän ôû nhieàu quoác gia khaùc nhau. Soá sinh vieân nöôùc ngoaøi tôùi hoïc tieáng Vieät ôû caùc tröôøng ñaïi hoïc Vieät Nam cuõng khoâng ngöøng taêng leân. Ngoaøi soá SV tôùi töø caùc nöôùc XHCN tröôùc ñaây, coøn coù nhieàu students mang quoác tòch Haøn Quoác, Nhaät Baûn Ñaëc bieät, vaøo thaùng 7/1998, moät Hoäi nghò quoác teá veà Vieät Nam hoïc ñaõ ñöôïc khai maïc taïi Thuû ñoâ Haø Noäi vôùi treân 500 hoïc giaû nöôùc ngoaøi coù maët. Ñaëc bieät, vaøo ngaøy 27.9.1995, Boä Giaùo duïc -Ñaøo taïo ñaõ cho pheùp môû ngaønh ñaøo taïo Vieät Nam hoïc taïi Ñaïi hoïc Ñaø Laït [1]. Ñaây laø ngaønh ñaøo taïo chính quy ñaàu tieân veà ñaát nöôùc, con nguôøi vaø vaên hoùa Vieät Nam ñaàu tieân ôû baäc ñaïi hoïc. Traûi qua hôn 10 naêm trieån khai chöông trình ñaøo taïo vôùi 8 khoùa ñaõ toát nghieäp vaø gaàn 500 cöû nhaân Vieät Nam hoïc vaøo ñôøi, ñaõ böôùc ñaàu khaúng ñònh vò trí cuûa ngaønh hoïc naøy ñoái vôùi söï nghieäp coâng nghieäp hoùa vaø hieän ñaïi PGS.TS. Cao Theá Trình Khoa Vieät Nam hoïc
11. Nhaäp moân Vieät Nam hoïc - 35 - hoùa ñaát nöôùc, nhaát laø trong lónh vöïc goùp phaàn xaây döïng moät neàn vaên hoùa Vieät Nam tieân tieán, ñaäm ñaø baûn saéc daân toäc theo ñònh höôùng cuûa Nghò quyeát TÖ V (khoùa VIII). Trong vaøi naêm trôû laïi ñaây, moät soá tröôøng ñaïi hoïc cuûa ñaát nöôùc cuõng baét ñaàu môû ngaønh Vieät Nam hoïc. Xem trong danh muïc tuyeån sinh vaøo caùc tröôøng ñaïi hoïc vaø cao ñaúng naêm 2005, chuùng nhaän thaáy coù tôùi 16 tröôøng ñaïi hoïc chieâu sinh ngaønh hoïc veà ñaát nöôùc, con ngöôøi vaø vaên hoùa Vieät Nam. PGS.TS. Cao Theá Trình Khoa Vieät Nam hoïc
12. Nhaäp moân Vieät Nam hoïc - 36 - 7. Giôùi thieäu Chöông trình ñaøo taïo ngaønh Vieät Nam hoïc (Daønh cho SV Vieät Nam [2] ) So vôùi caùc ngaønh ñaøo taïo truyeàn thoáng nhö Toaùn, Lyù, Hoùa, Sinh, Vaên, Söû VNH laø moät lónh vöïc ñaøo taïo quaù môùi meû, bôûi vaäy, treân thöïc teá, chuùng toâi vöøa coù vinh döï laø “nhöõng ngöôøi khai phaù” cho moät ngaønh ñaøo taïo môùi, vöøa phaûi ñaûm ñöông moät traùch nhieäm heát söùc naëng neà. Do vaäy, leõ ñöông nhieân laø khoù loøng coù ngay ñöôïc moät chöông trình hoaøn haûo vaø vieäc tieáp tuïc hoaøn thieän laø ñieàu taát yeáu. Chuùng toâi ñaõ xaây döïng chöông trình ñaøo taïo döïa treân nhöõng cô sôû sau: 1). Caên cöù vaøo muïc tieâu ñaøo taïo vaø ñaëc tröng cuûa ngaønh hoïc: ñaøo taïo nhöõng cöû nhaân khoa hoïc coù ñuû naêng löïc ñaùp öùng nhöõng yeâu caàu CNH-HÑH ñaát nöôùc, nhaát laø söï nghieäp xaây döïng moät neàn vaên hoùa Vieät Nam tieân tieán, ñaäm ñaø baûn saéc daân toäc; ___ [1]. Coâng vaên soá 5145 /KHTC ngaøy 29.7.1995 do Thöù tröôûng Boä GD-ÑT Traàn Chí Ñaùo kyù veà vieäc môû theâm 4 ngaønh ñaøo taïo ôû ÑH Ñaø Laït (cuøng vôùi Quaûn trò Kinh doanh, Anh ngöõ vaø Tin hoïc). [2]. ÔÛ moät soá tröôøng ñaïi hoïc khaùc nhö Ñaïi hoïc quoác gia Haø Noäi vaø Ñaïi hoïc quoác gia TP. Hoà Chí Minh töø laâu ñaõ coù ngaønh Vieät Nam hoïc ñaøo taïo tieáng Vieät cho sinh vieân ngöôøi nuôùc ngoaøi. Veà cô baûn, ôû ñoù chæ ñaøo taïo Vieät ngöõ hoïc (Vietnames language), chöù chöa phaûi laø Vieät Nam hoïc (Vietnamese Studies). Khaùc vôùi baäc hoïc phoå thoâng, chöông trình giaùo duïc do Boä Giaùo duïc - Ñaøo taïo quyeát ñònh, mang tính thoáng nhaát treân toaøn quoác; chöông trình ñaøo taïo ôû baäc ñaïi hoïc mang tính chuyeân ngaønh nhaèm ñaøo taïo nhöõng chuyeân gia veà nhöõng lónh vöïc khoa hoïc nhaát ñònh. Ngay trong töøng ngaønh hoïc, ngoaøi nhöõng yeâu caàu chung, moãi tröôøng seõ döïa vaøo theá maïnh cuûa mình ñeå ñeà cao moät soá lónh vöïc chuyeân saâu naøy hay moät soá kyõ naêng ngheà nghieäp khaùc. 2). Caên cöù vaøo Chöông trình khung cuûa Boä Giaùo duïc-Ñaøo taïo ban haønh ngaøy 1.1.2005 veà ñaøo taïo ôû baäc ñaïi hoïc theo heä tín chæ: 210 tín chæ/8 hoïc kyø (chöa keå caùc hoïc phaàn veà Giaùo duïc Quoác phoøng - 165 tieát vaø Giaùo duïc Theå chaát - 5 tín chæ); 3). Caên cöù vaøo ñaëc thuø cuûa khu vöïc tröôøng ñoùng, coù tính toaùn tôùi nhöõng yeâu caàu cuûa thò tröôøng lao ñoäng hieän nay - raát caàn nhöõng chuyeân gia coù khaû naêng thích öùng ñöôïc vôùi nhieàu hoaït ñoäng khaùc nhau treân maët traän vaên hoùa-tö töôûng; 4). Caên cöù vaøo maët baèng chung cuûa trình ñoä cöû nhaân khoa hoïc trong nöôùc vaø quoác teá vaø khaû naêng ñaùp öùng cuûa ñoäi nguõ giaûng vieân cô höõu nhaø tröôøng. Töø nhöõng cô sôû neâu treân, töø 1995 tôùi nay, chuùng toâi ñaõ tieán haønh xaây döïng, chænh lyù vaø trieån khai thöïc hieän chöông trình ñaøo taïo VNH trong suoát nhöõng naêm 1995 - 2000[1]. Coù theå hình dung chöông trình ñaøo taïo qua sô ñoà sau: PGS.TS. Cao Theá Trình Khoa Vieät Nam hoïc
13. Nhaäp moân Vieät Nam hoïc - 37 - KHOÁI VIEÄT NAM KIEÁN THÖÙ CAÙC & THEÁ ÑAÏI MOÂN CHUNG LÒCH GIÔÙI CÖÔNG & BOÅ TRÔÏ SÖÛ VN VAÊN VAÊN HOÏC V.NAM HOÙA VUØNG VIEÄT NAM & TIEÁNGVIEÄT CAÙC DAÂN HOÏC NGHEÄ THUAÄT TOÄCVIEÄT VN NAM KINH ÑÒA PHAÙP TEÁ VIEÄT CAÙC LYÙ LUAÄT VN NAM PHÖÔNG VIEÄT PHAÙP NAM NCKH ___ [1]. Ñeå tranh thuû trí tueä taäp theå, chuùng toâi ñaõ tieán haønh 2 cuoäc hoäi thaûo veà chöông trình ñaøo taïo cuûa ngaønh vôùi söï tham gia cuûa nhieàu nhaø khoa hoïc vaø giaûng vieân caùc ngaønh coù lieân quan trong tröôøng. Traûi qua 11 khoùa ñaøo taïo, vôùi 8 khoùa ñaõ ra tröôøng, chuùng toâi cuõng chöa nhaän ñöôïc yù kieán phuû nhaän naøo töø phía giaûng vieân cuõng nhö sinh vieân cuûa ngaønh, ngoaøi moät soá ñeà nghò mang tính boå sung nhö theâm moân naøy, moân khaùc. Töø 2005, phaûi theo chöông trình khung do Boä ban haønh. CHÖÔNG TRÌNH ÑAØO TAÏO ÑAÏI HOÏC NGAØNH VIEÄT NAM HOÏC (Xaây döïng treân cô sôû chöông trình khung do Boä GD-ÑT ban haønh 2005) I. CAÁU TRUÙC KIEÁN THÖÙC CUÛA CHÖÔNG TRÌNH ÑAØO TAÏO: Toång khoái löôïng kieán thöùc laø 210 TC chöa keå caùc hoïc phaàn GDTC (5 TC) vaø GDQP (165 tieát). TT Caáu truùc kieán thöùc Toång soá BB/TC TC 1 Kieán thöùc giaùo duïc ñaïi cöông (toái thieåu): 42 42/0 PGS.TS. Cao Theá Trình Khoa Vieät Nam hoïc
14. Nhaäp moân Vieät Nam hoïc - 38 - 2 Kieán thöùc giaùo duïc chuyeân nghieäp (toái thieåu): 168 Trong ñoù: a). Kieán thöùc cô baûn cuûa khoái ngaønh + ngaønh: 72 60/12 b).Kieán thöùc chuyeân ngaønh + Luaän vaên: 96 68/28 TOÅNG COÄNG 1 & 2 210 170/40 II. CHÖÔNG TRÌNH ÑAØO TAÏO: II. 1. Kieán thöùc giaùo duïc ñaïi cöông (42 TC)(*) Soá tín chæ TT Teân hoïc phaàn BB TC Ghi chuù 01 Trieát hoïc Maùc-Leânin 6 02 Kinh teá chính trò Maùc-Leânin 5 03 Chuû nghóa xaõ hoäi khoa hoïc 4 04 Lòch söû Ñaûng Coäng saûn Vieät Nam 4 05 Tö töôûng Hoà Chí Minh 3 06 Ngoaïi ngöõ 10 07 Giaùo duïc Theå chaát 5 08 Giaùo duïc quoác phoøng 165 tieát 09 Phöông phaùp luaän nghieân cöùu khoa hoïc 2 10 Tin hoïc 4 11 Thoáng keâ xaõ hoäi 2 12 Moâi tröôøng vaø phaùt trieån 2 (*) Khoâng tính caùc hoïc phaàn 7 vaø 8 II.2. Kieán thöùc giaùo duïc chuyeân nghieäp (168 TC) 2.1. Kieán thöùc cô sôû cuûa khoái ngaønh vaø cuûa ngaønh (72) Soá tín chæ TT Teân hoïc phaàn BB TC Ghi chuù 01 Nhaäp moân Vieät Nam hoïc 2 02 Xaõ hoäi hoïc ñaïi cöông 3 03 Cô sôû Ngoân ngöõ hoïc 3 04 Lòch söû vaên minh Theá giôùi 4 05 Daân toäc hoïc ñaïi cöông 3 06 Cô sôû Khaûo coå hoïc 3 07 Baûo taøng hoïc 3 PGS.TS. Cao Theá Trình Khoa Vieät Nam hoïc
15. Nhaäp moân Vieät Nam hoïc - 39 - 08 Caùc daân toäc ôû Vieät Nam 3 09 Kinh teá Vieät Nam 3 10 Cô sôû Vaên hoùa Vieät Nam 4 11 Lòch söû Vieät Nam 6 12 Lòch söû tö töôûng phöông Ñoâng 3 13 Theå cheá chính trò Vieät Nam hieän ñaïi 3 14 Ñòa lyù Vieät Nam 4 15 Vaên hoïc daân gian Vieät Nam 4 16 Lòch söû Vaên hoïc Vieät Nam 6 17 Phaùp luaät ñaïi cöông 4 18 Ñaïi cöông vaên hoïc Theá giôùi 3 19 Nhaäp moân Logic hoïc 3 20 Chöõ Haùn (I) 3 21 Chöõ Haùn (II) 3 22 Tham quan-hoïc taäp (I) 3 23 Tham quan – hoïc taäp (II) 3 24 Thöïc taäp nghieân cöùu ñieàn daõ 4 2.2. Kieán thöùc chuyeân ngaønh (96 TC) TT Teân hoïc phaàn Soát tín chæ Ghi chuù BB TC 01 Caùc vuøng vaên hoùa Vieät Nam 6 02 Caùc toân giaùo ôû Vieät Nam 3 03 Vaên hoïc Vieät Nam TK. 10 – giöõa TK .18 4 04 Vaên hoïc V. Nam giöõa TK18 – ñaàu TK 4 19 05 Vaên hoïc Vieät Nam nöûa sau TK.19 2 06 Vaên hoïc Vieät Nam 1900-1945 4 07 Vaên hoïc Vieät Nam 1945 – 1975 4 08 Lòch söû coå –trung ñaïi Vieät Nam 5 09 Lòch söû caän ñaïi Vieät Nam 5 10 Lòch söû hieän ñaïi Vieät Nam 5 11 Ngoaïi giao Vieät Nam 3 12 Du lòch Vieät Nam 3 13 Kieán truùc Vieät Nam 3 14 Tín ngöôõng daân gian Vieät 3 15 Daân ca Vieät Nam 3 16 Myõ thuaät Vieät Nam 3 PGS.TS. Cao Theá Trình Khoa Vieät Nam hoïc
16. Nhaäp moân Vieät Nam hoïc - 40 - 17 Vaên hoùa Khô me 3 18 Caùc daân toäc Tröôøng Sôn-Taây Nguyeân 3 19 Vaên hoùa Chaêm 3 20 Nguyeãn Du vaø truyeän Kieàu 2 21 Truyeän coå Taây Nguyeân 2 22 Söû thi Taây Nguyeân 2 23 Nhöõng tö töôûng caûi caùch trong lòch söû VN 2 24 Vaên hoùa Vieät Nam trong boái caûnh ÑNA 3 25 Tieáp xuùc vaên hoùa Vieät Nam – phöông 3 Taây 26 Lòch söû giaùo duïc Vieät Nam 2 27 Lòch söû Quaân söï Vieät Nam 3 28 Xaõ hoäi hoïc ñoâ thò vaø noâng thoân Vieät Nam 3 29 Tieáng Anh cho höôùng daãn vieân du lòch 3 (1) 30 Tieáng Anh cho höôùng daãn vieân du lòch 3 (2) 31 Goám söù coå Vieät Nam 2 32 Troáng ñoàng Ñoâng Sôn 2 33 Khoa hoïc kyõ thuaät trong lòch söû Vieät Nam 3 34 Ngoân ngöõ Haønh chính-Baùo chí 3 35 Phöông phaùp nghieân cöùu ñieàn daõ 2 36 Vaên hoïc Vieät Nam sau 1975 2 37 Luaän vaên toát nghieäp 10 PGS.TS. Cao Theá Trình Khoa Vieät Nam hoïc
17. Nhaäp moân Vieät Nam hoïc - 41 - 8. Moät vaøi gôïi yù veà phöông phaùp hoïc taäp - nghieân cöùu ngaønh Vieät Nam hoïc ôû tröôøng ñaïi hoïc 8.1. Veà nguyeân taéc, vieäc hoïc taäp ôû baäc ñaïi hoïc vaø ôû tröôøng phoå thoâng laø moät söï khaùc bieät veà chaát. ÔÛ tröôøng phoå thoâng (nhaát laø ôû nhieàu vuøng mieàn nuùi, noâng thoân nöôùc ta hieän nay), raát thònh haønh quy trình daïy hoïc: thaày ñoïc-troø ghi. Thaày hoaøn toaøn ñoäc dieãn, troø boø ra cheùp baøi. Luùc veà nhaø thì laên ra hoïc thuoäc. Vieäc ñaùnh giaù (gioûi-khaù-trung bình- yeáu-keùm) phuï thuoäc vaøo trí nhôù cuûa hoïc sinh. Quy trình naøy coù nguoàn goác töø caùc nöôùc phöông Taây, nôi maø trong suoát nhieàu theá kyû nhaø tröôøng naèm trong nhaø thôø, phöông phaùp daïy-hoïc laø phöông phaùp rao giaûng kinh thaùnh, ngöôøi nghe tieáp thu baèng loøng tin vaøo nhöõng ñieàu ñöôïc cho laø ñaïo lyù “baát di, baát dòch”, khoâng heà coù vieäc trao ñoåi/tranh luaän. Ñaøo taïo theo phöông thöùc ñoù, nhieàu laém chæ taïo ra ñöôïc nhöõng ngöôøi thöøa haønh ngoan ngoaõn chöù khoâng coù/khoâng daùm saùng taïo. Trong nhieàu naêm trôû laïi ñaây, ngaønh giaùo duïc nöôùc nhaø ñaõ coù nhieàu caûi caùch, caûi tieán, song ñeå thay ñoåi nhöõng thoùi quen cuõ, haún laø phaûi coù thôøi gian. Traùi laïi, quaù trình hoïc taäp-nghieân cöùu ôû ñaïi hoïc laø moät quaù trình tích cöïc chuû ñoäng, saùng taïo cuûa sinh vieân döôùi söï höôùng daãn cuûa giaûng vieân - hay noùi moät caùch khaùc - ñoù laø quaù trình töï ñaøo taïo. Coù theå ñöa ra phöông trình sau: ñaïi hoïc = töï hoïc. Noùi moät caùch cuï theå hôn: giaûng vieân coù khi chæ neâu leân vaán ñeà, caùc loaïi taøi lieäu tham khaûo caàn thieát, caùc phöông phaùp tieáp caän neân söû duïng , coøn vieäc giaûi quyeát vaán ñeà laø do sinh vieân töï thöïc hieän laáy. Ñeå laøm ñöôïc vieäc ñoù, hoï phaûi “naèm lyø” ôû thö vieän, “aên daàm, naèm deà” ôû ñòa baøn khaûo saùt vaø sau 4 naêm, luùc ra tröôøng, hoï thöïc söï tröôûng thaønh, hoaøn toaøn coù ñaày ñuû khaû naêng nghieân cöùu, giaûi quyeát vaán ñeà moät caùch ñoäc laäp. Noùi moät caùch ngaén goïn, hoï trôû thaønh nhöõng nhaø khoa hoïc. 8.2. Coá nhieân, treân ñaây laø nguyeân taéc chung cho sinh vieân taát caû caùc tröôøng ñaïi hoïc ôû taát taát caû caùc quoác gia treân theá giôùi vaø aùp duïng cho taát caû moïi ngaønh ñaøo taïo. Khi vaän duïng vaøo moät ngaønh khoa hoïc cuï theå, taát yeáu seõ coù nhöõng phöông phaùp ñaëc thuø. Roõ raøng, hoïc VNH, beân caïnh nhöõng ñieåm chung, noù coøn coù nhöõng ñieåm khaùc vôùi hoïc Söû, hoïc Vaên vaø caùc moân khoa hoïc khaùc. Nhö ñaõ noùi ôû treân, ñaëc thuø cuûa ngaønh VNH laø moät moân hoïc mang tính toång hôïp, ñoøi hoûi sinh vieân phaûi tieáp thu moät khoái löôïng trí thöùc roäng, bao goàm nhieàu lónh vöïc khoa hoïc khaùc nhau. Coâng vieäc naøy voâ cuøng gian khoå vaø noù phuï thuoäc khoâng nhoû vaøo chuûng loaïi vaø chaát löôïng caùc loaïi “coâng cuï” maø hoï coù ñöôïc - nhöõng kyõ naêng ñeå lónh hoäi tri thöùc, nhöõng tri thöùc veà ngoaïi ngöõ, chöõ Haùn PGS.TS. Cao Theá Trình Khoa Vieät Nam hoïc
18. Nhaäp moân Vieät Nam hoïc - 42 - 8.3. Tröôùc heát, xin trao ñoåi veà phöông thöùc “thu thaäp nguyeân-vaät lieäu”. Tröôùc moät bieån meânh moâng nhöõng tö lieäu thö tòch, maø thôøi gian hoïc taäp khoâng phaûi laø voâ haïn, vieäc löïa choïn saùch vaø phöông phaùp ñoïc laø raát quan troïng. Choïn saùch gì ? Tröôùc heát caàn chuù yù tôùi ñeà taøi maø mình quan taâm laø gì, keá ñeán laø ñoïc caùc nguoàn tö lieäu goác lieân quan tröïc tieáp, tieáp nöõa laø ñoïc caùc coâng trình cuûa caùc nhaø nghieân cöùu haøng ñaàu veà vaán ñeà ñoù. Thí duï, ñoái töôïng cuûa caùc baïn quan taâm laø cuoäc khaùng chieán choáng Nguyeân - Moâng ôû theá kyû XIII cuûa quaân daân thôøi Traàn thì khoâng theå khoâng ñoïc Ñaïi Vieät söû kyù toaøn thö (taäp II) ôû caùc phaàn vieát veà noù (töø 1258 - 1285), vì ñoù laø tö lieäu goác quan troïng lieân quan tröïc tieáp tôùi cuoäc khaùng chieán noùi treân. Sau ñoù, caùc baïn phaûi tìm ñoïc cuoán Cuoäc khaùng chieán choáng Nguyeân-Moâng ôû theá kyû XIII cuûa caùc taùc giaû Haø Vaên Taán-Phaïm Thò Taâm. Keá ñeán, caùc baïn ñoïc laïi nhöõng gì ñöôïc trình baøy trong caùc boä giaùo trình ñaïi hoïc vaø baøi giaûng cuûa giaûng vieân. Luùc ñoù, caùc baïn seõ ruùt ra nhöõng choã gioáng khaùc nhau trong baøi giaûng cuûa thaày giaùo so vôùi nhöõng gì caùc baïn töï tìm hieåu. Nhöõng choã naøo laø taâm ñaéc, nhöõng choã naøo chöa hôïp lyù Caùc baïn coù theå neâu caâu hoûi thaéc maéc cuûa mình trong giôø hoïc hoaëc vaøo luùc thích hôïp khaùc Coù theå, qua ñoù, caùc baïn seõ trôû thaønh chuyeân gia veà lónh vöïc ñoù. Khoâng ngoaïi tröø vieäc caùc baïn coù theå boå sung theâm nhöõng hieåu bieát cuûa mình so vôùi nhöõng ngöôøi ñi tröôùc, trình baøy nhöõng suy nghó ñoù moät caùch coù heä thoáng trong khuoân khoå moät baøi nghieân cöùu vaø ñöông nhieân coù theå coâng boá treân moät taïp chí maø caùc baïn cho laø thích hôïp (Coù theå tröôùc ñoù, caùc baïn trao ñoåi vôùi thaày giaùo vaø xin ñöôïc laøm khoùa luaän veà vaán ñeà ñoù). Phöông phaùp ñoïc saùch coù moät taàm quan troïng ñaëc bieät. Khoâng theå ñoïc saùch baùo khoa hoïc theo kieåu “nhaám nhaùp” tieåu thuyeát vaên hoïc. Thoâng thöôøng, vieäc ñoïc caùc taøi lieäu khoa hoïc phaûi chia thaønh nhieàu coâng ñoaïn: tröôùc heát phaûi xem qua muïc luïc xem coù vaán ñeà maø mình quan taâm khoâng. Keá ñoù laø “ñoïc chuïp” nhöõng phaàn “coù vaán ñeà” theo caùch “chuïp” caû trang, “chuïp” tieáp caùc trang khaùc khi phaùt hieän thaáy nhöõng ñieàu taâm ñaéc thì ñaùnh daáu trang/phaàn ñoù, roài “chuïp” tieáp ñeå phaùt hieän tieáp (neáu coù). Sau ñoù, caùc baïn ñoïc kyõ laïi phaàn ñaõ ñaùnh daáu. Ghi cheùp vaøo soå tay nhöõng tö lieäu hay ñaùnh giaù quan troïng. Giôø hoïc ôû tröôøng ñaïi hoïc taïi caùc quoác gia tieàn tieán treân Theá giôùi (nhö Lieân Xoâ tröôùc ñaây chaúng haïn) thöôøng ñöôïc chia laøm 2 phaàn - phaàn nghe giaûng lyù thuyeát vaø phaàn thaûo luaän. Thôøi löôïng 2 phaàn naøy laø töông ñöông nhau, thaäm chí phaàn thaûo luaän ñöôïc ñaùnh giaù quan troïng hôn[1]. ÔÛ nöôùc ta, vaán ñeà thaûo luaän ñöôïc keát hôïp trong quaù trình trình baøy lyù thuyeát. Trong quaù trình nghe giaûng, sinh vieân coù theå ñaët caâu hoûi thaéc maéc ñoái vôùi giaûng vieân vaø giaûng vieân coù traùch nhieäm phaûi giaûi ñaùp caùc thaéc maéc ñoù [2]. ___ [1]. ÔÛ Lieân Xoâ tröôùc ñaây, giôø leân lôùp lyù thuyeát sinh vieân coù theå ñeán hoaëc khoâng, song giôø thaûo luaän (xeâminar) laø baét buoäc. Thieáu vaéng giôø thaûo luaän sinh vieân khoâng ñöôïc pheùp laøm baøi thi. PGS.TS. Cao Theá Trình Khoa Vieät Nam hoïc
19. Nhaäp moân Vieät Nam hoïc - 43 - [2]. Theo khuyeán nghò cuûa PGS. Nguyeãn Höõu Ñöùc - Hieäu tröôûng nhaø tröôøng, giôø leân lôùp chæ neân söû duïng 2/3 thôøi gian ñeå giaûng lyù thuyeát, coøn ñeå 1/3 thôøi gian thaûo luaän. Chuùng toâi cho raèng, vôùi tình hình thöïc traïng nhaø tröôøng hieän nay, khuyeán nghò treân laø phuø hôïp vaø caàn thieát. Noùi nhö vaäy khoâng coù nghóa hoïc VNH laø chæ “chuùi muõi” vaøo saùch vôû, traùi laïi, ñeå cuûng coá nhaän thöùc cuûa mình, ñeå coù choã ñöùng trong xaõ hoäi sau khi ra tröôøng, sinh vieân VNH phaûi duõng caûm “daán thaân” vaøo thöïc tieãn. Cuï theå, trong nhöõng cô hoäi thuaän lôïi, hoï caàn phaûi coá gaéng tìm hieåu treân thöïc ñòa - nôi ñaõ xaåy ra caùc bieán coá trong quaù khöù, gaëp gôõ caùc chöùng nhaân lòch söû, tôùi nhöõng danh lam, thaéng caûnh cuûa ñaát nöôùc Vieäc hoïc taäp daõ ngoaïi chaúng nhöõng seõ goùp phaàn cuûng coá, boå sung theâm nhöõng tri thöùc ñaõ hoïc ôû nhaø tröôøng, ôû saùch vôû maø coøn taïo höùng thuù cho ngöôøi hoïc, nhaát laø khi hoï phaùt hieän nhöõng ñieàu baát caäp giöõa saùch vôû vôùi nhöõng ñieàu tai nghe, maét thaáy. ÔÛ ñaây, sinh vieân caàn phaûi reøn luyeän moät kyõ naêng ñaëc bieät - kyõ naêng khaùm phaù nhöõng ñieàu môùi meû tröôùc nhöõng caùi töôûng nhö bình thöôøng hay “xöa nhö traùi ñaát”. Chaúng haïn, khi vaøo thaêm nhöõng ngoâi ñình ôû moät soá laøng Vieät, hoûi caùc cuï boâ laõo veà caùc vò thaàn thôø trong ñình caùc laøng ñoù, sinh vieân coù theå nhaän dieän chaân xaùc hôn dung maïo cuûa caùc vò Thaønh Hoaøng - Coù ñuùng thaønh hoaøng laø nhöõng ngöôøi coù coâng “khai ñieàn, khaån tòch” laäp neân caùc laøng ñoù hay khoâng hay ñoù chæ laø moät “típ” trong böùc tranh ña daïng veà thaønh hoaøng maø thoâi. Moät thí duï khaùc, khi ñöùng tröôùc nhöõng ngoâi thaùp Chaøm uy nghi coå kính maèm raûi raùc treân suoát doïc caùc tænh duyeân haûi Trung vaø Nam Trung Boä ñaát nöôùc, sinh vieân seõ khaùm phaù ra nhieàu ñieàu maø chöa deã ñaõ tìm thaáy trong saùch vôû cuûa nhöõng ngöôøi ñi tröôùc. Xung quanh chaát lieäu xaây döïng thaùp Chaøm - moät vaán ñeà ñaõ “treo” leân suoát nhieàu thaäp kyû chöa coù lôøi giaûi ñaùp thoûa ñaùng, bieát ñaâu seõ ñöôïc hoï khaùm phaù ra. Trong chöông trình ñaøo taïo ngaønh VNH coøn coù nhöõng moân hoïc boå trôï nhö ngoaïi ngöõ vaø chöõ Haùn. Vôùi nhöõng moân hoïc naøy, phöông phaùp chuû yeáu vaãn phaûi laø “caøy” caät löïc. Quaù trình hieåu bieát seõ ñi “töø nhöõng thay ñoåi veà löôïng daãn tôùi söï bieán ñoåi veà chaát”. Khoâng ai môùi sinh ra ñaõ bieát ngoân ngöõ noùi chung, ngoaïi ngöõ noùi rieâng, maø ñoù laø söï tích luõy theo thôøi gian. Khoâng noân noùng, song cuõng khoâng ñöôïc boû ñöùt quaõng. Kinh nghieäm cuûa nhöõng ngöôøi bieát nhieàu ngoaïi ngöõ cho thaáy laø hoï hoïc ngoaïi ngöõ “raát ít” - moãi ngaøy chæ moät giôø nhöng khoâng bao giôø boû, daãu ñoù laø nhöõng ngaøy muøa ñoâng aâm u hay muøa heø noùng böùc. Moät haïn cheá nöõa cuûa sinh vieân laø raát ngaïi noùi, sôï sai. Ñaây laø moät quan nieäm khoâng ñuùng. Phaûi maïnh daïn söû duïng nhöõng ñieàu ñaõ hoïc ñöôïc ñeå noùi chuyeän vôùi nhau. Ñieàu naøy seõ cuûng coá theâm nhöõng ñieàu ñaõ hoïc vì baûn chaát cuûa ngoân ngöõ laø thoùi quen. Sai thì söûa, coù sai môùi coù ñuùng vaø neáu ñöôïc ngöôøi khaùc chöõa cho seõ nhôù raát kyõ, raát laâu. Vaán ñeà naém vöõng ngoaïi ngöõ caøng trôû neân caáp baùch trong boái caûnh giao löu-hoäi nhaäp quoác teá hoâm nay, khi internet ñaõ thaâm nhaäp vaøo moïi lónh vöïc cuûa ñôøi soáng. Beân caïnh ñoù, tri thöùc ngoaïi ngöõ cuõng goùp phaàn ñaùng keå vaøo vieäc hieåu saâu saéc hôn PGS.TS. Cao Theá Trình Khoa Vieät Nam hoïc
20. Nhaäp moân Vieät Nam hoïc - 44 - tieáng meï ñeû. Thöïc teá, ñaõ coù khoâng ít ngöôøi hieåu ngöõ phaùp tieáng Vieät trong quaù trình hoïc “tieáng Taây”: Nhôø ñaët trong moái quan heä giöõa thöù tieáng nöôùc ngoaøi ñang hoïc vôùi ñoái chöùng laø tieáng Vieät, hoï ñaõ nhaän thöùc ra caùc phaïm truø ngöõ phaùp (chuû/vò/taân ngöõ ) maø laâu nay hoï voán chaúng maáy quan taâm. Trong suoát nhieàu theá kyû, caùc theá heä toå tieân ngöôøi Vieät ñaõ tieáp thu vaø söû duïng chöõ Haùn laøm moät coâng cuï ñeå saùng taùc vaên hoïc, ngheä thuaät, bieân cheùp lòch söû, trang trí ñeàn ñaøi, mieáu maïo Töø ñaàu theá kyû XX tôùi nay, chöõ Haùn maát daàn ñòa vò ñoù vaø ñang daàn daàn trôû thaønh moät thöù “töû töï” (vaên töï cheát). Nhìn chung, nhöõng ngöôøi Vieät thuoäc vaøi ba theá heä trôû laïi ñaây khi ñoái dieän vôùi nhöõng di saûn vaên hoùa cuûa cha oâng ñaõ trôû thaønh nhöõng keû “muø loøa”. Ñeå hieåu ñöôïc gia taøi vaên hoùa quyù baùu ñoù, ñoái vôùi nhöõng chuyeân gia VNH caàn phaûi coù moät voán lieáng toái thieåu veà loaïi hình vaên töï naøy, bôûi khoâng phaûi ôû ñaâu, bao giôø chuùng ta cuõng coù ñöôïc caùc taøi lieäu hay chuyeân gia phieân dòch. Ñoù chính laø lyù do vieäc ñöa chöõ Haùn vaøo chöông trình ñaøo taïo VNH vôùi tö caùch laø moät moân hoïc baét buoäc[1]. Chöõ Haùn ñöôïc hoïc taïi tröôøng laø chöõ Haùn ñoïc theo aâm tieáng Vieät, coøn goïi laø aâm Haùn-Vieät (hay aâm Vieät-Haùn). Caùi khoù ôû ñaây chuû yeáu laø nhôù maët chöõ, vì khoái löôïng kyù töï khaù lôùn. Con ñöôøng ñeå naém vöõng loaïi hình vaên töï quan troïng naøy vaãn phaûi laø “caøy”, maø tröôùc heát laø phaûi thöôøng xuyeân vieát cho “quen tay”. Ñeán moät luùc, khi “voán lieáng” ñaõ kha khaù, haún nhieàu ngöôøi seõ thích thuù bôûi söï haáp daãn cuûa noù. Bieát bao nhieâu khaùi nieäm laâu nay vaãn söû duïng nhöng khoâng hieåu hay chæ hieåu moät caùch lô mô, thoâng qua moân hoïc naøy maø chuùng ta lónh hoäi noäi haøm cuûa noù moät caùch saâu saéc hôn, söû duïng thích hôïp hôn (chaúng haïn caùc khaùi nieäm “hình vieân phaân”, “ñaïi soá”, “löïc töông hoã” hay caùc khaùi nieäm “vaên hoùa”, “vöông”, “phong”, “phong kieán” ). Vaø moät höùng thuù lôùn laø coù theå ñoïc nguyeân baûn caùc baøi thô hay caùc ñoaïn vaên coå vöøa ñem laïi nieàm tin moät caùch vöõng chaéc vaøo nhöõng thoâng tin ñaõ ñoïc/hoïc vöøa coù ñöôïc moät aâm höôûng ñaëc bieät maø caùc baûn dòch duø taøi tình ñeán ñaâu cuõng khoâng deã gì coù ñöôïc (So saùnh vieäc ñoïc baûn dòch Bình Ngoâ ñaïi caùo hay Hòch töôùng só vaên vôùi ñoïc nguyeân taùc chöõ Haùn). Töø nhöõng öu theá treân ñaây, moãi sinh vieân chuùng ta phaûi coá gaéng cao ñoä ñeå coù ñöôïc moät “voán lieáng” chöõ Haùn nhaát ñònh, sao cho coù theå ñoïc ñöôïc vaên baûn ôû möùc ñoä treân döôùi 70% (phaàn coøn laïi coù theå söû duïng töø ñieån tra cöùu). Ñeå kieåm tra trình ñoä vaø naêng löïc thöïc haønh Haùn vaên cuûa mình, vaøo nhöõng dòp thuaän tieän, sinh vieân neân tôùi caùc ñình ñeàn, mieáu maïo, chuøa chieàn vaø thöû ñoïc caùc chöõ Haùn treân caùc hoaønh phi, caâu ñoái taïi caùc haïng muïc kieán truùc ñoù. Moät trong nhöõng yeâu caàu reøn luyeän cuûa sinh vieân trong quaù trình ñaøo taïo laø phaûi taäp döôït naâng cao kyõ naêng vieát. Nhìn chung, kyõ naêng vieát cuûa sinh vieân hieän nay raát haïn cheá,thaäm chí coøn bò nhöõng loãi raát sô ñaúng veà chính taû, ngöõ phaùp PGS.TS. Cao Theá Trình Khoa Vieät Nam hoïc
21. Nhaäp moân Vieät Nam hoïc - 45 - (vieát thöôøng, vieát hoa tuøy tieän, loãi chaám caâu ) chöù chöa noùi tôùi vieát sao cho hay, ___ [1]. Theo moät soá nhaø nghieân cöùu phöông Taây, chöõ Haùn coù öu theá trong vieäc phaùt trieån tö duy cuûa ngöôøi hoïc, bôûi caáu truùc noäi taïi cuûa noù (hình thöùc) ñaõ phaûn aùnh yù nghóa cuûa töø (noäi dung), chöù khoâng voâ hoàn, voâ caûm nhö chöõ ghi aâm. Keát luaän naøy ñöôïc ruùt ra treân cô sôû thöïc nghieäm giöõa 2 nhoùm ñoái chöùng khi hoïc tieáng Anh: nhoùm hoïc tieáng Anh nhöng duøng chöõ Haùn ñeå ghi ñaõ coù chæ soá thoâng minh vöôït leân so vôùi nhoùm duøng chöõ la tinh (Theo lôøi PGS. Cao Xuaân Haïo). cho haáp daãn. Muoán naâng cao kyõ naêng vieát (vieát “saïch nöôùc caûn”), sinh vieân caàn phaûi reøn luyeän. Ngay töø naêm ñaàu, caùc baïn haõy baét ñaàu töø moät vaøi trang vieát veà nhöõng suy nghó hay khaùm phaù cuûa mình (coù theå tranh thuû söï ñoùng goùp cuûa beø baïn hay giaûng vieân). Keá ñoù, caùc anh/chò coù theå thöû söùc baèng caùch coâng boá baøi vieát cuûa mình treân moät tôø baùo thích hôïp. ÔÛ caùc naêm thöù II /thöù III, neân chaêng laø phaûi coù hình thöùc baøi taäp lôùn hay nieân luaän ñeå thay theá cho vieäc laøm baøi thi cuûa moät chuyeân ñeà hay giaùo trình naøo ñoù. ÔÛ naêm thöù IV, moät soá sinh vieân (khoaûng 30 % só soá cuûa lôùp) seõ ñöôïc choïn ñeå laøm luaän vaên toát nghieäp ñaïi hoïc. Ñoái vôùi nhöõng baøi vieát khoa hoïc, ngoaøi vieäc coù yù töôûng môùi meû (duø raát nhoû), coøn ñoøi hoûi phaûi trình baøy noù theo moät soá quy phaïm nhaát ñònh, chaúng haïn - töø moät vieäc thöôøng gaëp laø caùch trích daãn soá lieäu hay yù kieán cuûa moät taùc giaû naøo ñoù Beân caïnh kyõ naêng vieát, vieäc trình baøy mieäng nhöõng vaán ñeà caàn dieãn ñaït cuõng khoâng keùm phaàn quan troïng. Khaû naêng dieãn ñaït/trình baøy moät vaán ñeà gì ñoù cuûa sinh vieân hieän nay nhìn chung laø raát haïn cheá. Hieän töôïng luùng ta, luùng tuùng nhö gaø maéc toùc khi noùi tröôùc ñaùm ñoâng laø khaù phoå bieán. Muoán naâng cao kyõ naêng naøy, ngay trong quaù trình nghe lyù thuyeát, trong caùc giôø thaûo luaän sinh vieân caàn maïnh daïn dieãn ñaït nhöõng suy nghó cuûa mình sao cho maïch laïc, troâi chaûy. Coù moät soá giôø hoïc, giaûng vieân seõ giao ñeà taøi cho sinh vieân töï chuaån bò vaø trình baøy cho caû lôùp nghe. Maët khaùc, nhaø tröôøng vaø khoa cuõng seõ taïo ra nhöõng “saân chôi” laønh maïnh ñeå sinh vieân coù cô hoäi theå hieän mình. Caùc hoaït ñoäng cuûa lôùp, cuûa ñoaøn cuõng laø moâi tröôøng thuaän lôïi ñeå moãi chuùng ta töøng böôùc naâng cao naêng löïc dieãn thuyeát. Cuõng nhö aâm nhaïc, hoäi hoïa nhöõng khaû naêng treân ñaây lieân quan khoâng nhoû tôùi naêng khieáu cuûa moãi ngöôøi, tuy vaäy, neáu khoâng reøn luyeän thì cuõng khoù loøng maø coù ñöôïc. Moãi sinh vieân chæ coù theå thöïc söï tröôûng thaønh khi hoøa mình vaøo khoâng khí hoïc taäp, reøn luyeän, tu döôõng toaøn dieän.“Thaát baïi laø meï thaønh coâng”. Haún khoâng phaûi ôû ñaâu, bao giôø chuùng ta cuõng thaønh coâng, song keå caû tröôøng hôïp chöa thaønh coâng, chuùng ta cuõng ruùt ra cho mình nhöõng baøi hoïc boå ích ñeå khi vaøo ñôøi seõ khoâng hoaëc ít bò vaáp ngaõ. Haõy taâm nieäm caâu chaâm ngoân noåi tieáng cuûa Gothe - Moïi lyù thuyeát chæ laø maøu xaùm, coøn caây ñôøi PGS.TS. Cao Theá Trình Khoa Vieät Nam hoïc
22. Nhaäp moân Vieät Nam hoïc - 46 - maõi maõi xanh töôi. Cuoäc soáng muoân maøu, muoân veû ñang chôø ñôïi, vaãy goïi chuùng ta. Ngay töø khi coøn laø sinh vieân, haõy traân troïng nhöõng naêm thaùng ñeïp nhaát cuûa cuoäc ñôøi ñeå laøm giaøu haønh trang trí tueä nhöõng ñieàu caàn thieát cho cuoäc soáng mai naøy. Vinh quang khoâng coù choã cho nhöõng keû löôøi bieáng maø chæ chôø ñôïi nhöõng ai chaêm chæ, mieät maøi lao ñoäng vaø hoïc taäp. ÔÛ ñaâu, bao giôø, laøm gì chuùng ta vaãn ñinh ninh lôøi daïy cuûa Baùc Hoà kính yeâu: “Non soâng Vieät Nam coù trôû neân töôi ñeïp hay khoâng ? Daân toäc Vieät Nam coù saùnh vai ñöôïc vôùi caùc cöôøng quoác 5 chaâu ñöôïc hay khoâng ? Chính laø nhôø moät phaàn lôùn vaøo coâng hoïc taäp cuûa caùc chaùu”. PGS.TS. Cao Theá Trình Khoa Vieät Nam hoïc
23. Nhaäp moân Vieät Nam hoïc - 47 - TAØI LIEÄU THAM KHAÛO CHÍNH 1. Cao Theá Trình. Vieät Nam hoïc - moät ngaønh ñaøo taïo môùi ñang höùa heïn nhieàu trieån voïng. Noäi san Ñaïi hoïc Ñaø Laït, soá 1/1997, tr. 52-54. 2. Hoäi thaûo Quoác teá veà Vieät Nam hoïc (Toùm taét baùo caùo). H., 1998. 3. Phan Ngoïc Lieân (chuû bieân). Lòch söû söû hoïc Vieät Nam. Ñaïi hoïc quoác gia Haø Noäi - Tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm. H., 1999. 4. Traàn Ngoïc Theâm. Tìm veà baûn saéc vaên hoùa Vieät Nam. NXB. Thaønh phoá Hoà Chí Minh, TP. HCM, 2001. 5. Vieän Maùc-Leâ nin. Nhöõng giaù trò tinh thaàn truyeàn thoáng Vieät Nam , H., 1983. 6. Vuõ Haïnh (A.Pazzi). Ngöôøi Vieät cao quyù, TP. HCM, 1992. 7. Nguyeãn Trung Thaønh: Ñöôøng chuùng ta ñi. Taäp truyeän -kyù, Vaên ngheä giaûi phoùng, TP. HCM, 1975. 8. Phaïm Ñöùc Döông: Vieät Nam trong boái caûnh Ñoâng Nam AÙ. Nghieân cöùu lòch söû soá 3/1983 9. Traàn Baïch Ñaèng. Vaøi suy nghó veà Vieät Nam hoïc // Lòch söû, söï thaät vaø söû hoïc. Taïp chí Xöa & Nay, NXB Treû, TP HCM, 1999, tr. 43-50. 10. Traàn Quoác Vöôïng – Vaên hoùa Vieät Nam – Tìm toøi vaø suy ngaãm, NXB Vaên hoùa Daân toäc, Taïp chí Vaên hoùa Ngheä thuaät, H., 2000. PGS.TS. Cao Theá Trình Khoa Vieät Nam hoïc