Giáo trình Kinh tế xây dựng

144 trang ngocly 3320

Download

Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Giáo trình Kinh tế xây dựng", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

giao_trinh_kinh_te_xay_dung.pdf

Nội dung text: Giáo trình Kinh tế xây dựng

Giáo trình kinh tế xây dựng
Gi¸o tr×nh Kinh TÕ X©y Dùng Bé m«n kinh tÕ kü thuËt PhÇn i : nh÷ng vÊn ®Ò më ®Çu Ch−¬ng 1 : nh÷ng vÊn ®Ò më ®Çu 1.1 Ngµnh x©y dùng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n 1.1.1. Vai trß cña ngµnh x©y dùng Ngµnh c«ng nghiÖp x©y dùng gi÷ mét vai trß rÊt quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n bëi v× ba ®Æc thï chÝnh lµ : + Ngµnh x©y dùng cã quy m« lín nhÊt trong n−íc + Ngµnh cung cÊp phÇn lín c¸c hµng ho¸ ®Çu t− + ChÝnh phñ lµ kh¸ch hµng cña phÇn lín c¸c c«ng tr×nh cña ngµnh. X©y dùng c¬ b¶n nh»m ®¶m b¶o vµ kh«ng ngõng n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt, n¨ng lùc phôc vô cho c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. TÊt c¶ c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c chØ cã thÓ ph¸t triÓn ®−îc nhê cã x©y dùng c¬ b¶n, thùc hiÖn x©y dùng míi, n©ng cÊp c¸c c«ng tr×nh vÒ qui m«, ®æi míi vÒ c«ng nghÖ vµ kü thuËt ®Ó n©ng cao n¨ng xuÊt vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt. X©y dùng c¬ b¶n nh»m ®¶m b¶o mèi quan hÖ tû lÖ, c©n ®èi, hîp lý søc s¶n xuÊt cã sù ph¸t triÓn kinh tÕ gi÷a c¸c ngµnh, c¸c khu vùc, c¸c ngµnh kinh tÕ trong tõng giai ®o¹n x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n−íc. T¹o ®iÒu kiÖn xo¸ bá dÇn c¸ch biÖt gi÷a thµnh thÞ, n«ng th«ng, miÒn ng−îc, miÒn xu«i. X©y dùng c¬ b¶n t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó n©ng cao chÊt l−îng, hiÖu qu¶ cña c¸c ho¹t ®éng x· héi, d©n sinh, quèc phßng th«ng qua viÖc ®Çu t− x©y dùng c¸c c«ng tr×nh x· héi, dÞch vô c¬ së h¹ tÇng ngµy cµng ®¹t tr×nh ®é cao. Gãp phÇn n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cho mäi ng−êi d©n trong x· héi X©y dùng c¬ b¶n ®ãng gãp ®¸ng kÓ lîi nhuËn cho nÒn kinh tÕ quèc d©n. H»ng n¨m ngµnh x©y dùng ®ãng gãp cho ng©n s¸ch nhµ n−íc hµng ngh×n tû ®ång. Gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm cho mét lùc l−îng lín lao ®éng. Tãm l¹i, c«ng nghiÖp x©y dùng gi÷ vai trß quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Nã quyÕt ®Þnh qui m« vµ tr×nh ®é kü thuËt cña x· héi cña ®Êt n−íc nãi chung vµ sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ trong giai ®o¹n hiÖn nay nãi riªng. 1.1.2. Kh¸i niÖm vÒ ngµnh x©y dùng vµ c¸c ngµnh kh¸c cã liªn quan - LÜnh vùc ®Çu t− x©y dùng : lµ mét lÜnh vùc ho¹t ®éng liªn ngµnh bao gåm tÊt c¶ c¸c bé phËn cã liªn quan ®Õn viÖc lËp vµ thùc hiÖn c¸c dù ¸n ®Çu t− x©y dùng trong ®ã bao gåm c¸c lùc l−îng tham gia chñ yÕu nh− : chñ ®Çu t− x©y dùng, c¸c tæ chøc t− vÊn ®Çu t− x©y dùng , c¸c tæ chøc cung øng vËt t− thiÕt bÞ cho dù ¸n, c¸c tæ chøc ng©n hµng vµ tµi trî cho dù ¸n, c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n−íc vÒ ®Çu t− vµ x©y dùng. Ch−¬ng 1 Trang 1
Gi¸o tr×nh Kinh TÕ X©y Dùng Bé m«n kinh tÕ kü thuËt - Ho¹t ®éng ®Çu t− c¬ b¶n : lµ ho¹t ®éng bá vèn ®Ó t¹o ra c¸c tµi s¶n cè ®Þnh ®−a vµo ho¹t ®éng trong c¸c lÜnh vùc kinh tÕ, x· héi nh»m thu ®−îc c¸c lîi Ých kh¸c nhau. - §Çu t− x©y dùng c¬ b¶n :lµ ho¹t ®éng ®Çu t− thùc hiÖn b»ng c¸ch tiÕn hµnh x©y dùng míi tµi s¶n cè ®Þnh, bao gåm c¸c ho¹t ®éng ®Çu t− vµo lÜnh vùc x©y dùng c¬ b¶n (kh¶o s¸t, thiÕt kÕ, t− vÊn x©y dùng, thi c«ng x©y l¾p c«ng tr×nh, s¶n xuÊt vµ cung øng thiÕt bÞ vËt t− x©y dùng) nh»m thùc hiÖn x©y dùng c¸c c«ng tr×nh. - X©y dùng c¬ b¶n : lµ c¸c ho¹t ®éng cô thÓ ®Ó t¹o ra s¶n phÈm lµ nh÷ng c«ng tr×nh cã quy m«, tr×nh ®é kü thuËt vµ n¨ng lùc s¶n xuÊt hoÆc n¨ng lùc phôc vô nhÊt ®Þnh. X©y dùng c¬ b¶n lµ qu¸ tr×nh ®æi míi, t¸i s¶n xuÊt ®¬n gi¶n vµ më réng c¸c tµi s¶n cè ®Þnh cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt còng nh− phi s¶n xuÊt vËt chÊt nh»m t¹o ra c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho nÒn kinh tÕ quèc d©n. X©y dùng c¬ b¶n ®−îc thùc hiÖn d−íi c¸c ph−¬ng thøc : x©y dùng míi, x©y dùng l¹i, kh«i phôc, më réng vµ n©ng cÊp tµi s¶n cè ®Þnh. - C«ng tr×nh x©y dùng : lµ s¶n phÈm cña c«ng nghÖ x©y l¾p ®−îc t¹o thµnh b»ng vËt liÖu x©y dùng, thiÕt bÞ c«ng nghÖ vµ lao ®éng, g¾n liÒn víi ®Êt (bao gåm c¶ kho¶ng kh«ng, mÆt n−íc, mÆt biÓn vµ thÒm lôc ®Þa) - Ngµnh t− vÊn vµ x©y dùng : lµ ngµnh chuyªn nhËn thÇu thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc cña chñ ®Çu t− giao nh− : lËp dù ¸n ®Çu t− x©y dùng, kh¶o s¸t, thiÕt kÕ, gi¸m s¸t c«ng viÖc x©y dùng §©y lµ lÜnh vùc ®ßi hái kiÕn thøc liªn ngµnh tæng hîp - C¸c ngµnh s¶n xuÊt cung cÊp ®Çu vµo cho dù ¸n ®Çu t− x©y dùng : bao gåm c¸c ngµnh chñ yÕu sau: + Ngµnh c«ng nghiÖp vËt liÖu x©y dùng : cã nhiÖm vô chuyªn s¶n xuÊt c¸c lo¹i vËt liÖu x©y dùng, b¸n thµnh phÈm vµ cÊu kiÖn x©y dùng ®Ó b¸n cho ngµnh c«ng nghiÖp x©y dùng. + Ngµnh c¬ khÝ x©y dùng : cã nhiÖm vô s¶n xuÊt c¸c m¸y mãc vµ thiÕt bÞ x©y dùng (bao gåm c¶ c«ng viÖc söa ch÷a m¸y mãc x©y dùng ) ®Ó cung cÊp cho ngµnh x©y dùng + Ngµnh cung cÊp vËt t−, thiÕt bÞ cho dù ¸n ®Çu t− : lµ cÇu nèi gi÷a ®¬n vÞ cã vËt t−, thiÕt bÞ víi c¸c chñ ®Çu t− - C¸c ngµnh dÞch vô kh¸c cho dù ¸n ®Çu t− x©y dùng : tµi chÝnh, ng©n hµng, th«ng tin, ®µo t¹o phôc vô x©y dùng - C¸c lùc l−îng chñ yÕu tham gia vµo qu¸ tr×nh h×nh thµnh c«ng tr×nh x©y dùng: bao gåm + Chñ ®Çu t− + C¸c doanh nghiÖp t− vÊn + C¸c doanh nghiÖp x©y l¾p + C¸c doanh nghiÖp cung cÊp thiÕt bÞ vµ vËt t− cho dù ¸n Ch−¬ng 1 Trang 2
Gi¸o tr×nh Kinh TÕ X©y Dùng Bé m«n kinh tÕ kü thuËt + C¸c tæ chøc ng©n hµng, tµi trî + C¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n−íc vÒ ®Çu t− vµ x©y dùng + C¸c tæ chøc kh¸c 1.2. Nh÷ng ®Æc ®iÓm kinh tÕ - kü thuËt vµ sù ph¸t triÓn cña ngµnh x©y dùng 1.2.1. Kh¸i niÖm vµ ®Æc ®iÓm cña s¶n phÈm x©y dùng a. Kh¸i niÖm S¶n phÈm ®Çu t− x©y dùng lµ c¸c c«ng tr×nh x©y dùng ®· hoµn thµnh (bao gåm c¶ viÖc l¾p ®Æt thiÕt bÞ c«ng nghÖ bªn trong). S¶n phÈm x©y dùng lµ kÕt tinh cña c¸c thµnh qu¶ khoa häc - c«ng nghÖ vµ tæ chøc s¶n xuÊt cña toµn x· héi ë mét thêi kú nhÊt ®Þnh. Nã lµ mét s¶n phÈm cã tÝnh chÊt liªn ngµnh, trong ®ã nh÷ng lùc l−îng tham gia chÕ t¹o s¶n phÈm chñ yÕu : c¸c chñ ®Çu t−, c¸c doanh nghiÖp nhËn thÇu x©y l¾p, c¸c doanh nghiÖp t− vÊn x©y dùng, c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt thiÕt bÞ c«ng nghÖ, vËt t− thiÕt bÞ x©y dùng, c¸c doanh nghiÖp cung øng, c¸c tæ chøc dÞch vô ng©n hµng vµ tµi chÝnh, c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n−íc cã liªn quan. b. §Æc ®iÓm cña s¶n phÈm x©y dùng S¶n phÈm x©y dùng víi t− c¸ch lµ c¸c c«ng tr×nh x©y dùng hoµn chØnh th−êng cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau: - S¶n phÈm mang nhiÒu tÝnh c¸ biÖt, ®a d¹ng vÒ c«ng dông, cÊu t¹o vµ c¶ vÒ ph−¬ng ph¸p chÕ t¹o. S¶n phÈm mang tÝnh ®¬n chiÕc v× phô thuéc vµo ®¬n ®Æc hµng cña chñ ®Çu t−, ®iÒu kiÖn ®Þa lý, ®Þa chÊt c«ng tr×nh n¬i x©y dùng - S¶n phÈm x©y dùng lµ nh÷ng c«ng tr×nh ®−îc x©y dùng vµ sö dông t¹i chç. Vèn ®Çu t− x©y dùng lín vµ thêi gian sö dông l©u dµi. Do ®ã, khi tiÕn hµnh x©y dùng ph¶i chó ý ngay tõ khi lËp dù ¸n ®Ó chän ®Þa ®iÓm x©y dùng, kh¶o s¸t thiÕt kÕ vµ tæ chøc thi c«ng x©p l¾p c«ng tr×nh sao cho hîp lý, tr¸nh ph¸ ®i lµm l¹i, hoÆc s÷a ch÷a g©y thiÖt h¹i vèn ®Çu t− vµ gi¶m tuæi thä c«ng tr×nh. - S¶n phÈm x©y dùng th−êng cã kÝch th−íc lín, träng l−îng lín. Sè l−îng, chñng lo¹i vËt t−, thiÕt bÞ xe m¸y thi c«ng vµ lao ®éng phôc vô cho mçi c«ng tr×nh còng rÊt kh¸c nhau, l¹i lu«n thay ®æi theo tiÕn ®é thi c«ng. Bëi vËy gi¸ thµnh s¶n phÈm rÊt phøc t¹p, th−êng xuyªn thay ®æi theo tõng khu vùc, tõng thêi kú. - S¶n phÈm cã liªn quan ®Õn nhiÒu ngµnh c¶ vÒ ph−¬ng diÖn cung cÊp c¸c yÕu tè ®Çu vµo, thiÕt kÕ vµ chÕ t¹o s¶n phÈm, c¶ vÒ ph−¬ng diÖn sö dông c«ng tr×nh - S¶n phÈm x©y dùng liªn quan nhiÒu ®Õn c¶nh quan vµ m«i tr−êng tù nhiªn, do ®ã liªn quan ®Õn lîi Ých cña céng ®ång, nhÊt lµ ®Õn d©n c− cña ®Þa ph−¬ng n¬i ®Æt c«ng tr×nh - S¶n phÈm mang tÝnh tæng hîp vÒ kü thuËt, kinh tÕ, x· héi, v¨n ho¸ - nghÖ thuËt vµ quèc phßng. S¶n phÈm chÞu nhiÒu ¶nh h−ëng cña nh©n tè th−îng tÇng kiÕn tróc, mang b¶n s¾c truyÒn thèng d©n téc, thãi quen tËp qu¸n sinh ho¹t Cã thÓ nãi Ch−¬ng 1 Trang 3
Gi¸o tr×nh Kinh TÕ X©y Dùng Bé m«n kinh tÕ kü thuËt s¶n phÈm x©y dùng ph¶n ¶nh tr×nh ®é kinh tÕ khoa häc - kü thuËt vµ v¨n ho¸ trong tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn cña mét ®Êt n−íc. 1.2.2. §Æc ®iÓm xuÊt ph¸t tõ ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ kinh tÕ cña ViÖt Nam - VÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn: s¶n phÈm x©y dùng ë ViÖt Nam ®−îc tiÕn hµnh trong ®iÒu kiÖn khÝ hËu nhiÖt ®íi Èm, ®iÒu kiÖn ®Þa chÊt c«ng tr×nh vµ ®iÒu kiÖn ®Þa chÊt thuû v¨n phøc t¹p, ®Êt n−íc dµi, hÑp vµ cßn nhiÒu n¬i ch−a ®−îc khai ph¸, cã mét sè nguån vËt liÖu x©y dùng phong phó. Do ®ã, c¸c gi¶i ph¸p x©y dùng ë ViÖt Nam chÞu ¶nh h−ëng m¹nh cña c¸c nh©n tè nµy - VÒ ®iÒu kiÖn kinh tÕ : s¶n phÈm x©y dùng ë ViÖt Nam ®−îc tiÕn hµnh trong ®iÒu kiÖn cña mét nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn vµ cßn nhiÒu mÆt yÕu kÐm so víi c¸c n−íc trªn thÕ giíi. Trong bèi c¶nh hîp t¸c quèc tÕ hiÖn nay ngµnh x©y dùng cña ViÖt Nam ®ang ®øng tr−íc nhiÒu c¬ héi ph¸t triÓn, nh−ng còng cã nhiÒu nguy c¬ vµ th¸ch thøc. - §−êng lèi chung ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn dông c¬ chÕ thÞ tr−êng, cã sù qu¶n lÝ cña Nhµ n−íc theo ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa ®ang quyÕt ®Þnh ph−¬ng h−íng vµ tèc ®é ph¸t triÓn cña ngµnh x©y dùng ViÖt Nam. 1.2.3. Mét sè ®Æc ®iÓm lÞch sö ph¸t triÓn cña ngµnh x©y dùng Ngµnh x©y dùng võa lµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt, l¹i võa lµ ho¹t ®éng nghÖ thuËt, nªn qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña nã võa chÞu ¶nh h−ëng cña ph−¬ng thøc s¶n xuÊt, l¹i võa chÞu ¶nh h−ëng cña nh©n tè thuéc kiÕn tróc th−îng tÇng cña mét h×nh th¸i x· héi nhÊt ®Þnh Ngµnh x©y dùng lµ mét trong nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt xuÊt hiÖn sím nhÊt trong lÞch sö ph¸t triÓn cña nh©n lo¹i, nh−ng l¹i cã tèc ®é ph¸t triÓn khoa häc - c«ng nghÖ chËm so víi nhiÒu ngµnh kh¸c. VÒ nghiªn cøu khoa häc ë ngµnh x©y dùng ng−êi ta bá vèn Ýt h¬n so víi c¸c ngµnh kh¸c. Ng−êi ta chØ chó ý nghiªn cøu øng dông vµ bá qua nghiªn cøu c¬ b¶n. Mét trong nh÷ng lý do chÝnh cña viÖc Ýt chó ý ®Õn nghiªn cøu khoa häc lµ v× c¸c s¸ng kiÕn c¶i tiÕn c«ng nghÖ x©y dùng khã gi÷ ®−îc bÝ mËt. VÒ tæ chøc s¶n xuÊt, ngµnh x©y dùng còng chËm ph¸t triÓn h¬n. ë T©y ¢u h×nh thøc c«ng tr−êng thñ c«ng ®· ngù trÞ tõ sau thÕ kû XVI ®Õn m·i gÇn mét phÇn ba thÕ kû XVIII. Sau ®ã nÒn ®¹i c¬ khÝ ra ®êi , nh−ng trong x©y dùng th× b−íc chuyÓn biÕn nµy x¶y ra chËm ch¹p h¬n vµo ®Çu thÕ kû XX. Nh×n chung cïng víi sù ph¸t triÓn cña x· héi, ngµnh x©y dùng còng ngµy cµng ph¸t triÓn m¹nh mÏ vÒ tèc ®é, quy m«, tr×nh ®é kü thuËt trong lÜnh vùc kh¶o s¸t, thiÕt kÕ thi c«ng, s¶n xuÊt vËt t− thiÕt bÞ vµ tæ chøc qu¶n lý x©y dùng. * C¸c c«ng tr×nh kiÕn tróc vÜ ®¹i qua c¸c thêi kú cña lÞch sö : - Thêi kú cæ ®¹i : quÇn thÓ kim tù th¸p Cairo, qu¶ng tr−êng R«ma Ch−¬ng 1 Trang 4
Gi¸o tr×nh Kinh TÕ X©y Dùng Bé m«n kinh tÕ kü thuËt - Thêi kú cËn ®¹i vµ trung ®¹i : nhµ thêi §øc Bµ Paris, ®Òn ¡ngco Thom- ¡ngco, cè cung B¾c Kinh - Thêi kú ®−¬ng ®¹i : 10 c«ng tr×nh kiÕn tróc xuÊt s¾c cña thÕ kû 20 : + §−êng hÇm qua eo biÓn Manche + CÇu cæng vµng (Mü) + HÖ thèng ®−êng «t« liªn tØnh ë Mü + Toµ nhµ 102 Empire State Building ë New York + §Ëp n−íc Hoover (Mü) + Kªnh ®µo Panama (Panama) + Nhµ h¸t Sydney Opera House (óc) + §Ëp Aswan th−îng - Aswan High Dam (Ai cËp) + Trung t©m th−¬ng m¹i thÕ giíi - World Trade Center (Mü) + C¶ng hµng kh«ng Chek Lap Kok (Hång K«ng) 1.3. §èi t−îng, néi dung vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu cña m«n häc S¶n phÈm cña x· héi nãi riªng còng nh− s¶n xuÊt cña x· héi nãi chung bao giê còng cã hai mÆt : mÆt kü thuËt vµ mÆt x· héi cña s¶n xuÊt. MÆt kü thuËt do c¸c m«n khoa häc tù nhiªn vµ khoa häc kü thuËt nghiªn cøu, mÆt x· héi do c¸c m«n kinh tÕ ngµnh nghiªn cøu. C«ng nghiÖp x©y dùng lµ mét ngµnh s¶n xuÊt cña c¶i vËt chÊt ®Æc biÖt, lµ mét bé phËn hîp thµnh cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, ph¸t triÓn theo qui luËt kinh tÕ kh¸ch quan cña ph−¬ng thøc s¶n xuÊt x· héi chñ nghÜa, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr−êng, ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa. Do ®ã, ®èi t−îng nghiªn cøu cña m«n Kinh tÕ x©y dùng bao gåm mét sè néi dung sau : + Nghiªn cøu nh÷ng ®Æc ®iÓm kinh tÕ - kü thô©t cña ngµnh c«ng nghiÖp x©y dùng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n, vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr−êng, qua ®ã nghiªn cøu mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ qu¶n lý nhµ n−íc vÒ ®Çu t− x©y dùng, c¸c h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt vµ qu¶n lý kinh tÕ, c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh x©y dùng hîp lý ®¹t hiÖu qu¶ cao. + Nghiªn cøu nh÷ng ph−¬ng ph¸p c¬ b¶n cña tiÕn bé khoa häc - c«ng nghÖ x©y dùng, ®ång thêi nghiªn cøu c¬ së lý luËn vÒ kinh tÕ ®Çu t− vµ thiÕt kÕ x©y dùng nh»m ®¸nh gi¸, so s¸nh vµ lùa chän nh÷ng ph−¬ng ¸n kü thuËt, c¸c dù ¸n ®Çu t− còng nh− c¸c gi¶i ph¸p thiÕt kÕ tèt nhÊt. + Nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ tæ chøc lao ®éng vµ tiÒn l−¬ng còng nh− c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý vèn cña doanh nghiÖp x©y l¾p. + Nghiªn cøu vÒ qu¶n lý chi phÝ x©y dùng vµ ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh ph−¬ng ph¸p x©y dùng + X©y dùng hÖ thèng c¸c chØ tiªu kinh tÕ - kü thuËt hîp lý, tiªn tiÕn ®Ó chóng trë thµnh c«ng cô kinh tÕ kÝch thÝch ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ®¹t ®−îc Ch−¬ng 1 Trang 5
Gi¸o tr×nh Kinh TÕ X©y Dùng Bé m«n kinh tÕ kü thuËt hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nhÊt víi chi phÝ hîp lý nh»m ®¶m b¶o chÊt l−îng, rót ng¾n thêi gian thi c«ng vµ h¹ gi¸ thµnh x©y dùng * Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu : Kinh tÕ x©y dùng bao gåm nhiÒu néi dung phong phó vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn Do ®ã, còng nh− c¸c m«n khoa häc kh¸c, m«n kinh tÕ x©y dùng dùa vµo ph−¬ng ph¸p biÖn chøng ®Ó nghiªn cøu tÝnh qui luËt phæ biÕn vµ quy luËt ®Æc thï trong qu¸ tr×nh ph¸t sinhvµ ph¸t triÓn cña ngµnh c«ng nghiÖp x©y dùng. Khoa häc kinh tÕ x©y dùng nghiªn cøu nh÷ng hiÖn t−îng, nh÷ng mÆt ®èi lÆp còng nh− nh÷ng mÆt thèng nhÊt cña chóng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, trong mèi quan hÖ gi÷a chóng víi nhau vµ sù liªn quan gi÷a chóng víi m«i tr−êng xung quanh. M«n kinh tÕ x©y dùng cßn sö dông ph−¬ng ph¸p diÔn gi¶i kÕt hîp víi ph−¬ng ph¸p qui n¹p ®Ó nghiªn cøu, kÕt hîp gi÷a lý thuyÕt vµ thùc tiÔn ho¹t ®éng s¶n xuÊt - kinh doanh cña ngµnh. NghÜa lµ c¸c vÊn ®Ò nghiªn cøu ph¶i cã c¬ së ®i tõ viÖc thu thËp xö lý c¸c sè liÖu, th«ng tin råi ph©n tÝch ®¸nh gi¸, tæng hîp ®Ó ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p hîp lý, tèi −u nh»m gi¶i quyÕt c¸c bµi to¸n kinh tÕ - kü thuËt ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. Ch−¬ng 1 Trang 6
Gi¸o tr×nh Kinh TÕ X©y Dùng Bé m«n kinh tÕ kü thuËt PhÇn ii : C¬ së lý luËn vÒ kinh tÕ trong ®Çu t− vµ thiÕt kÕ x©y dùng Ch−¬ng 2 : nh÷ng c¬ së lý luËn vÒ kinh tÕ ®Çu t− 2.1. Nh÷ng kh¸i niÖm më ®Çu 2.1.1.§Çu t− - §Çu t− ®ã lµ qu¸ tr×nh bá vèn ®Ó t¹o nªn mét lo¹i tµi s¶n kinh doanh nµo ®ã mµ cã thÓ sinh lîi, hoÆc tho· m·n mét yªu cÇu nµo ®ã cña ng−êi bá vèn trong thêi gian nhÊt ®Þnh ë t−¬ng lai - §Çu t− x©y dùng c¬ b¶n : §Çu t− x©y dùng c¬ b¶n ®−îc hiÓu lµ c¸c dù ¸n ®Çu t− cho c¸c ®èi t−îng vËt chÊt, mµ ®èi t−îng vËt chÊt nµy lµ c¸c c«ng tr×nh x©y dùng. §©y lµ lo¹i ®Çu t− x¶y ra phæ biÕn 2.1.2. Kinh tÕ ®Çu t− Kinh tÕ ®Çu t− lµ khoa häc vÒ c¸ch bá vèn ®Ó h×nh thµnh tµi s¶n nh»m sinh lîi, cã néi dung liªn ngµnh rÊt tæng hîp, cã nhiÖm vô cung cÊp nh÷ng kiÕn thøc khoa häc vµ nh÷ng kinh nghiÖm thùc tiÔn vÒ ®Çu t− ®Ó gióp cho nhµ ®Çu t− thùc hiÖn c«ng viÖc ®Çu t− cña m×nh víi hiÖu qu¶ tµi chÝnh vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi tèt nhÊt, còng nh− ®Ó gióp c¸c c¬ quan qu¶n lÝ cña nhµ n−íc thùc hiÖn qu¶n lý ®Çu t− ë cÊp vÜ m« víi hiÖu qu¶ cao nhÊt. * Néi dung cña kinh tÕ ®Çu t− th−êng gåm c¸c vÊn ®Ò chÝnh sau: Víi t− c¸ch lµ mét m«n khoa häc , kinh tÕ ®Çu t− th−êng gåm c¸c vÊn ®Ò chÝnh nh− sau : 1. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña kinh tÕ ®Çu t− trong trµo l−u ph¸t triÓn cña c¸c häc thuyÕt kinh tÕ. 2. VËn dông ®−êng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña §¶ng vµ Nhµ n−íc vµo lÜnh vùc kinh tÕ ®Çu t− 3. Qu¶n lý cña nhµ n−íc ®èi víi lÜnh vùc ®Çu t−, bao gåm c¸c vÊn ®Ò: - Nguyªn t¾c qu¶n lý ®Çu t− - Tæ chøc bé m¸y qu¶n lý ®Çu t− - Ph−¬ng ph¸p lËp chiÕn l−îc vµ kÕ ho¹ch ®Çu t− - ChÝnh s¸ch vµ luËt lÖ cã liªn quan ®Õn ®Çu t− - C¸c qui ®Þnh qu¶n lý qu¸ tr×nh lËp vµ thùc hiÖn c¸c dù ¸n ®Çu t− - Qu¶n lý vèn vµ gi¸ trong ®Çu t− 4. Qu¶n lý doanh nghiÖp ®èi víi lÜnh vùc ®Çu t−, gåm c¸c vÊn ®Ò chÝnh : - Nguyªn t¾c qu¶n lý ®Çu t− ë doanh nghiÖp - Tæ chøc bé m¸y qu¶n lý ®Çu t− ë c¸c doanh nghiÖp - Ph−¬ng ph¸p lËp chiÕn l−îc vµ kÕ ho¹ch ®Çu t− ë c¸c cÊp doanh nghiÖp - Tæ chøc qu¸ tr×nh lËp vµ thùc hiÖn dù ¸n ®Çu t− 5. Ph−¬ng ph¸p lËp vµ ®¸nh gi¸ c¸c dù ¸n ®Çu t− Ch−¬ng 2 Trang 7
Gi¸o tr×nh Kinh TÕ X©y Dùng Bé m«n kinh tÕ kü thuËt 6. C¸c kinh nghiÖm trong lÜnh vùc ®Çu t− cña c¸c n−íc 7. ChiÕn l−îc ®Çu t− cña Nhµ n−íc vµ doanh nghiÖp trong xu thÕ héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. 2.1.3. Qu¶n lý ®Çu t− Qu¶n lý ®Çu t− lµ mét tËp hîp c¸c biÖn ph¸p cña chñ ®Çu t− ®Ó qu¶n lý qu¸ tr×nh ®Çu t−, kÓ tõ khi x¸c ®Þnh môc tiªu ®Çu t−, thùc hiÖn c¸c dù ¸n ®Çu t− vµ khai th¸c dù ¸n ®Ó ®¹t môc tiªu ®· ®Þnh. §èi víi c¸c dù ¸n ®Çu t− vµo c¸c c«ng tr×nh x©y dùng ®Ó khai th¸c vµ kinh doanh th× qu¶n lý ®Çu t− thùc chÊt lµ qu¶n lý ®Çu t− vµ x©y dùng Qu¶n lý ®Çu t− ®−îc xem xÐt ë hai cÊp ®é: 1. Qu¶n lý cña nhµ n−íc ®èi víi ®Çu t− : bao gåm ®Çu t− tõ ng©n s¸ch nhµ n−íc, ®Çu t− tõ c¸c doanh nghiÖp vµ toµn bé c¸c kho¶n ®Çu t− kh¸c cña mäi thµnh phÇn kinh tÕ. 2. Qu¶n lý cña doanh nghiÖp ®èi víi ®Çu t− : bao gåm ®Çu t− tõ nguån vèn cña doanh nghiÖp (®i vay hoÆc tù cã) hay ®Çu t− liªn doanh nh»m ®¹t ®−îc hiÖu qña tµi chÝnh vµ hiÖu qña kinh tÕ x· héi mét c¸ch tèt nhÊt trong khu«n khæ ph¸p luËt cña nhµ n−íc cho phÐp. 2.1.4. Ph©n lo¹i ®Çu t− §Ó dÔ qu¶n lý, ®Çu t− ®−îc ph©n lo¹i theo c¸c gi¸c ®é kh¸c nhau C¸ch 1 : Ph©n theo ph−¬ng thøc a. §Çu t− trùc tiÕp : - §Çu t− chuyÓn dÞch : lµ h×nh thøc ®Çu t− mµ trong ®ã ng−êi bá vèn mua l¹i sè cæ phÇn ®ñ lín ®Ó n¾m ®−îc quyÒn chi phèi ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. - §Çu t− ph¸t triÓn : lµ h×nh thøc ®Çu t− nh»m t¹o dùng nªn nh÷ng n¨ng lùc míi cho c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, dÞch vô. b. §Çu t− gi¸n tiÕp (®Çu t− tµi chÝnh) lµ ®Çu t− b»ng c¸ch mua chøng kho¸n cã gi¸ trÞ ®Ó h−ëng lîi tøc. C¸ch 2 : Ph©n theo ®èi t−îng cã 3 lo¹i a. §Çu t− ®Ó t¹o nªn tµi s¶n cè ®Þnh cã tÝnh chÊt s¶n xuÊt kinh doanh b. §Çu t− ®Ó t¹o nªn tµi s¶n cè ®Þnh kh«ng cã tÝnh chÊt s¶n xuÊt kinh doanh c. §Çu t− tµi chÝnh sè cæ phiÕu cã gi¸ trÞ ®ñ lín * Ngoµi ra cßn cã c¸c c¸ch ph©n lo¹i : - Ph©n lo¹i theo chñ ®Çu t− - Ph©n lo¹i theo nguån vèn ®Çu t− - Ph©n lo¹i theo c¬ cÊu ®Çu t− - Ph©n lo¹i theo gãc ®é t¸i s¶n xuÊt tµi s¶n cè ®Þnh - Ph©n lo¹i theo gãc ®é tr×nh ®é kü thuËt - Ph©n lo¹i theo thêi ®o¹n kÕ ho¹ch Ch−¬ng 2 Trang 8
Gi¸o tr×nh Kinh TÕ X©y Dùng Bé m«n kinh tÕ kü thuËt - Ph©n lo¹i theo tÝnh chÊt vµ qui m« cña dù ¸n 2.1.5. Qu¸ tr×nh ®Çu t− 2.1.5.1) Qu¸ tr×nh ®Çu t− theo gãc ®é vü m« cña Nhµ N−íc Theo gãc ®é qu¶n lÝ vü m« cña nhµ n−íc, qu¸ tr×nh ®Çu t− ph¶i ®−îc gi¶i quyÕt qua c¸c vÊn ®Ò sau : - X¸c ®Þnh h−íng kinh tÕ-chÝnh trÞ cña ®Êt n−íc nãi chung vµ cña tõng thêi kú ®ang xÐt nãi riªng cña ®Êt n−íc - X¸c ®Þnh chiÕn l−îc vµ kÕ ho¹ch ®Þnh h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi toµn diÖn cña ®Êt n−íc - X¸c ®Þnh chiÕn l−îc vµ quy ho¹ch tæng thÓ ®Þnh h−íng cho ®Çu t− - X©y dùng, hoµn thiÖn vµ bæ xung c¸c luËt ph¸p, chÝnh s¸ch vµ qui ®Þnh cã liªn quan ®Õn ®Çu t− - H−íng dÉn vµ kiÓm tra c¸c doanh nghiÖp lËp vµ thùc hiÖn c¸c dù ¸n ®Çu t− kÌm theo c¸c biÖn ph¸p ®iÒu chØnh cÇn thiÕt - Tæ chøc thÈm ®Þnh vµ duyÖt c¸c dù ¸n ®Çu t− - Tæng kÕt, rót kinh nghiÖm 2.1.5.2) Qu¸ tr×nh ®Çu t− theo gãc ®é qu¶n lý doanh nghiÖp tæng thÓ Mèi quan hÖ gi÷a qu¸ tr×nh ®Çu t− vµ qu¸ tr×nh tµi chÝnh ®−îc diÔn ra nh− sau : Theo gãc ®é tµi chÝnh G: TiÒn tÖ, søc mua, hµng ho¸ danh nghÜa W : Hµng ho¸ G’: TiÒn thu håi sau ®Çu t− §−avènvµo G W G’ §−avènra G W : Qu¸ tr×nh ®Çu t−, h×nh thµnh vèn, chuyÓn ®åi §Çu t− Gi¶i to¶ vµ tõ tiÒn thµnh hµng thu håi vèn W G’ : Qu¸ tr×nh gi¶i to¶ vµ thu håi vèn, chuyÓn Theo gãc ®é ®Çu t− Theo gãc ®é qu¶n lý tæng thÓ cña doanh nghiÖp th× ho¹t ®éng ®Çu t− cña c¸c doanh nghiÖp ph¶i ®−îc quyÕt ®Þnh theo c¸c b−íc sau : - §iÒu tra t×nh h×nh thÞ tr−êng, nhÊt lµ nhu cÇu vÒ sè l−îng vµ chñng lo¹i s¶n phÈm - X©y dùng chiÕn l−îc kinh doanh tæng thÓ cña doanh nghiÖp, ®Æc biÖt lµ chiÕn l−îc ph¸t triÓn s¶n phÈm hoÆc dÞch vô cã liªn quan ®Õn ®Çu t− - X¸c ®Þnh n¨ng lùc chñ quan cña doanh nghiÖp vÒ mäi mÆt, nhÊt lµ vÒ c«ng suÊt s¶n xuÊt vµ n¨ng lùc dÞch vô - X©y dùng chiÕn l−îc ®Çu t− tæng thÓ - LËp dù ¸n ®Çu t− cho c¸c ®èi t−îng s¶n phÈm hay dÞch vô riªng lÏ Ch−¬ng 2 Trang 9
Gi¸o tr×nh Kinh TÕ X©y Dùng Bé m«n kinh tÕ kü thuËt - Tæ chøc thùc hiÖn dù ¸n, kÌm theo c¸c biÖn ph¸p kiÓm tra vµ ®iÒu chØnh - Tæng kÕt, rót kinh nghiÖm ®Ó ¸p dông cho c¸c kú kÕ ho¹ch tiÕp theo Theo gãc ®é ®Çu t− ng−êi ta coi mäi sù kiÖn kinh doanh nh− lµ qu¸ tr×nh ®Çu t− vµ gi¶i to¶ thu håi vèn ®Çu t−. Theo gãc ®é tµi chÝnh, ng−êi ta coi mäi sù kiÖn kinh doanh nh− lµ mét ho¹t ®éng thu chi. Do ®ã gãc ®é ®Çu t− bao hµm bëi gãc ®é tµi chÝnh. 2.1.6. Dù ¸n ®Çu t− vµ c¸c giai ®o¹n lËp dù ¸n ®Çu t− 2.1.6.1. Dù ¸n ®Çu t− Dù ¸n ®Çu t− lµ mét tËp hîp c¸c biÖn ph¸p cã c¨n cø khoa häc vµ c¬ së ph¸p lý ®−îc ®Ò xuÊt c¸c mÆt kü thuËt, tµi chÝnh, kinh tÕ x· héi lµm c¬ së cho viÖc quyÕt ®Þnh bá vèn ®Ó t¹o míi, më réng hoÆc c¶i t¹o nh÷ng ®èi t−îng ®Çu t− nhÊt ®Þnh, nh»m ®¹t ®−îc sù t¨ng tr−ëng vÒ sè l−îng, n©ng cao chÊt cña s¶n phÈm hay dÞch vô, b¶o ®¶m hiÖu qu¶ tµi chÝnh vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ-x· héi cña ®Çu t− trong mét kho¶n thêi gian nhÊt ®Þnh nµo ®ã. 2.1.6.2. C¸c giai ®o¹n lËp dù ¸n ®Çu t− (N§ 16/2005 - CP) LËp dù ¸n ®Çu t− chØ lµ mét phÇn viÖc cña qu¸ tr×nh chuÈn bÞ ®Çu t− vµ qu¸ tr×nh nµy bao gåm c¸c b−íc : - LËp b¸o c¸o ®Çu t− x©y dùng c«ng tr×nh - LËp dù ¸n ®Çu t− x©y dùng c«ng tr×nh 2.1.7. Néi dung cña dù ¸n ®Çu t− 2.1.7.1. Néi dung chñ yÕu cña b¸o c¸o ®Çu t− x©y dùng c«ng tr×nh (ND 16) - Sù cÇn thiÕt ph¶i ®Çu t− x©y dung c«ng tr×nh, c¸c ®iÒu kiÖn thuËn lîi, khã kh¨n, chÕ ®é khai th¸c vµ sö dông tµi nguyªn quèc gia (nÕu cã) - Dù kiÕn qui m« ®Çu t− : c«ng suÊt, diÖn tÝch x©y dùng, c¸c h¹ng môc c«ng tr×nh bao gåm : c«ng tr×nh chÝnh, c«ng tr×nh phô vµ c¸c c«ng tr×nh kh¸c, dù kiÕn vÒ ®Þa ®iÓm x©y dùng c«ng tr×nh, nhu cÇu sö dông ®Êt. - Ph©n tÝch, lùa chän s¬ bé vÒ c«ng nghÖ, kü thuËt, c¸c ®iÒu kiÖn cung cÊp thiÕt bÞ, nguyªn liÖu, n¨ng l−îng, dÞch vô, h¹ tÇng kü thuËt, ph−¬ng ¸n gi¶i phãng mÆt b»ng, t¸i ®Þnh c− (nÕu cã), ¶nh h−ëng cña dù ¸n ®Õn m«i tr−êng, an ninh quèc phßng - H×nh thøc ®Çu t−, x¸c ®Þnh s¬ bé tæng møc ®Çu t−, thêi h¹n thùc hiÖn dù ¸n, ph−¬ng ¸n huy ®éng vèn theo tiÕn ®é vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ – x· héi cña dù ¸n vµ ph©n kú ®Çu t− (nÕu cã) 2.1.7.2. Néi dung chñ yÕu cña dù ¸n ®Çu t− x©y dùng c«ng tr×nh - Sù cÇn thiÕt vµ c¸c h¹ng môc ®Çu t−, ®¸nh gi¸ nhu cÇu thÞ tr−êng, tiªu thô s¶n phÈm ®èi víi dù ¸n s¶n xuÊt kinh doanh, h×nh thøc ®Çu t− x©y dùng c«ng tr×nh, ®Þa ®iÓm x©y dùng, nhu cÇu xö dông ®Êt, ®iÒu kiÖn cung cÊp nguyªn liÖu, nhiªn liÖu vµ c¸c yÕu tè ®Çu vµo kh¸c Ch−¬ng 2 Trang 10
Gi¸o tr×nh Kinh TÕ X©y Dùng Bé m«n kinh tÕ kü thuËt - M« t¶ qui m« vµ diÖn tÝch x©y dùng c«ng tr×nh, c¸c h¹ng môc c«ng tr×nh bao gåm c«ng tr×nh chÝnh, c«ng tr×nh phô vµ c¸c c«ng tr×nh kh¸c, ph©n tÝch lùa chän ph−¬ng ¸n kü thuËt, c«ng nghÖ vµ c«ng suÊt. - C¸c gi¶i ph¸p thùc hiÖn bao gåm : + Ph−¬ng ¸n gi¶i phãng mÆt b»ng, t¸i ®Þnh c− vµ ph−¬ng ¸n hç trî x©y dùng c¬ së h¹ tÇng (nÕu cã) + C¸c ph−¬ng ¸n thiÕt kÕ kiÕn tróc ®èi víi c«ng tr×nh trong ®« thÞ vµ c«ng tr×nh cã yªu cÇu kiÕn tróc + Ph−¬ng ¸n khai th¸c dù ¸n vµ sö dông lao ®éng + Ph©n ®o¹n thùc hiÖn , tiÕn ®é thùc hiÖn vµ h×nh thøc qu¶n lÝ dù ¸n - §¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng, c¸c gi¶i ph¸p phßng chèng ch¸y næ vµ c¸c yªu cÇu an ninh quèc phßng. - Tæng møc ®Çu t− cña dù ¸n, kh¶ n¨ng thu xÕp vèn, nguån vèn vµ kh¶ n¨ng cÊp vèn theo ®óng tiÕn ®é, ph−¬ng ¸n hoµn tr¶ vèn ®èi víi dù ¸n cã yªu cÇu thu håi vèn, c¸c chØ tiªu tµi chÝnh vµ ph©n tÝch ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ, hiÖu qu¶ x· héi cña dù ¸n. 2.1.8. Nguån vèn ®Çu t− vµ néi dung cña vèn ®Çu t− 2.1.8.1) Nguån vèn ®Çu t− :bao gåm : - Vèn ng©n s¸ch Nhµ n−íc (gåm c¶ vèn thuéc c¸c kho¶n vay n−íc ngoµi cña chÝnh phñ vµ c¸c nguån viÖn trî quèc tÕ dµnh cho ®Çu t− ph¸t triÓn) - Vèn tÝn dông do nhµ n−íc b¶o l·nh, vèn tÝn dông ®Çu t− ph¸t triÓn cña nhµ n−íc - Vèn ®Çu t− ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp nhµ n−íc - C¸c nguån vèn kh¸c : t− nh©n, tæ chøc kinh tÕ kh«ng thuéc doanh nghiÖp nhµ n−íc, vèn cña c¬ quan ngo¹i giao, tæ chøc quèc tÕ vµ c¸c c¬ quan n−íc ngoµi kh¸c ®Çu t− trªn ®Êt ViÖt Nam 2.1.8.2) Thµnh phÇn cña vèn ®Çu t− a. Tæng møc ®Çu t− : lµ kh¸i to¸n chi phÝ cña toµn bé dù ¸n ®−îc x¸c ®Þnh trong giai ®o¹n lËp dù ¸n, gåm chi phÝ x©y dùng, chi phÝ thiÕt bÞ, chi phÝ ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng, t¸i ®Þnh c− b. Tæng dù to¸n c«ng tr×nh : lµ toµn bé chi phÝ cÇn thiÕt ®Ó ®Çu t− x©y dùng c«ng tr×nh. Tæng dù to¸n c«ng tr×nh ®−îc tÝnh to¸n cô thÓ ë giai ®o¹n thiÕt kÕ kü thuËt. §©y lµ c¨n cø ®Ó qu¶n lÝ chi phÝ x©y dùng c«ng tr×nh. 2.1.9. Nh÷ng ®èi t−îng tham gia thùc hiÖn ®Çu t− - Chñ ®Çu t− : lµ chñ thÓ quan träng nhÊt ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh mäi vÊn ®Ò cña ®Çu t−. Chñ ®Çu t− lµ ng−êi së h÷u vèn, cã thÓ lµ mét tæ chøc hay c¸ nh©n , cã thÓ bá mét phÇn hay toµn bé vèn, vµ chÞu tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn qu¸ tr×nh ®Çu t− theo ®óng qui ®Þnh cña ph¸p luËt. Ch−¬ng 2 Trang 11
Gi¸o tr×nh Kinh TÕ X©y Dùng Bé m«n kinh tÕ kü thuËt NÕu vèn ®Çu t− cña dù ¸n chñ yÕu thuéc së h÷u nhµ n−íc th× chñ ®Çu t− lµ ng−êi ®−îc cÊp quyÕt ®Þnh ®Çu t− chØ ®Þnh ngay khi lËp dù ¸n ®Çu t− vµ giao tr¸ch nhiÖm trùc tiÕp qu¶n lý sö dông vèn. Chñ ®Çu t− cã thÓ uû nhiÖm cho mét chñ nhiÖm ®iÒu hµnh dù ¸n thay m×nh ®Ó thùc hiÖn dù ¸n. - C¸c tæ chøc t− vÊn vµ x©y dùng - C¸c doanh nghiÖp x©y dùng - C¸c doanh nghiÖp vµ tæ chøc cung cÊp yÕu tè ®Çu vµo - C¸c tæ chøc cung cÊp vèn cho dù ¸n - C¸c kh¸ch hµng tiªu thô s¶n phÈm lµm ra cña dù ¸n ®Çu t− - Nhµ n−íc vµ c¸c c¬ quan nhµ n−íc cã liªn quan ®Õn qu¶n lý ®Çu t− - C¸c tæ chøc x· héi, c¸c hiÖp héi cã liªn quan ®Õn ®Çu t− 2.2.Ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña dù ¸n ®Çu t− 2.2.1. Kh¸i niÖm vµ tiªu chuÈn cña hiÖu qu¶ kinh tÕ ®Çu t− 2.2.1.1. Kh¸i niÖm vÒ hiÖu qu¶ cña dù ¸n ®Çu t− HiÖu qu¶ cña dù ¸n ®Çu t− lµ toµn bé môc tiªu ®Ò ra cña dù ¸n, ®−îc ®Æc tr−ng b»ng c¸c chØ tiªu ®Þnh tÝnh (thÓ hiÖn ë c¸c lo¹i hiÖu qu¶ ®¹t ®−îc) vµ c¸c chØ tiªu ®Þnh l−îng (thÓ hiÖn quan hÖ gi÷a chi phÝ ®· bá ra cña dù ¸n vµ c¸c kÕt qu¶ ®¹t ®−îc theo môc tiªu cña dù ¸n) 2.2.1.2. Tiªu chuÈn cña hiÖu qu¶ kinh tÕ ®Çu t− HiÖu qu¶ cña dù ¸n ®Çu t− lµ môc tiªu ®¹t ®−îc cña dù ¸n xÐt trªn c¶ hai mÆt a. MÆt ®Þnh tÝnh: hiÖu qu¶ cña dù ¸n bao gåm - HiÖu qu¶ kinh tÕ - HiÖu qu¶ kü thuËt - HiÖu qu¶ x· héi - HiÖu qu¶ theo quan ®iÓm lîi Ých doanh nghiÖp vµ quan ®iÓm quèc gia - HiÖu qu¶ thu ®−îc tõ dù ¸n vµ ë lÜnh vùc cã liªn quan ngoµi dù ¸n - HiÖu qu¶ tr−íc m¾t vµ l©u dµi b. MÆt ®Þnh l−îng : HiÖu qu¶ ®−îc biÓu hiÖn th«ng qua mét hÖ chØ tiªu vÒ kinh tÕ, kü thuËt vµ x· héi, trong ®ã cã mét vµi chØ tiªu hiÖu qu¶ kinh tÕ ®−îc coi lµ chØ tiªu hiÖu qu¶ tæng hîp ®Ó lùa chän ph−¬ng ¸n nh− møc chi phÝ s¶n xuÊt, lîi nhuËn, doanh lîi mét ®ång vèn, thêi h¹n thu håi vèn, hiÖu sè thu chi, suÊt thu lîi néi t¹i, tû sè thu chi. 2.2.2. C¸c quan ®iÓm ®¸nh gi¸ dù ¸n ®Çu t− C¸c dù ¸n ®Çu t− lu«n ®−îc ®¸nh gi¸ theo hai gãc ®é : lîi Ých doanh nghiÖp vµ lîi Ých quèc gia. 2.2.2.1. Quan ®iÓm cña doanh nghiÖp :Khi ®¸nh gi¸ dù ¸n, c¸c chñ doanh nghiÖp xuÊt ph¸t tr−íc hÕt tõ lîi Ých trùc tiÕp cña hä nh−ng ph¶i n»m trong khu«n khæ lîi Ých quèc gia vµ quy ®Þnh cña ph¸p luËt nhµ n−íc. Ch−¬ng 2 Trang 12
Gi¸o tr×nh Kinh TÕ X©y Dùng Bé m«n kinh tÕ kü thuËt 2.2.2.2. Quan ®iÓm cña nhµ n−íc Khi ®¸nh gi¸ c¸c dù ¸n, nhµ n−íc ph¶i xuÊt ph¸t tõ lîi Ých tæng thÓ cña quèc gia vµ x· héi, tõ ®−êng lèi chung ph¸t triÓn ®Êt n−íc vµ ph¶i xem xÐt toµn diÖn vÒ mÆt kü thuËt, kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi, v¨n ho¸ Bªn c¹nh c¸c quan ®iÓm phóc lîi c«ng céng tæng hîp ®ång thêi cÇn chó ý thÝch ®¸ng ®Õn lîi Ých doanh nghiÖp, kÕt hîp lîi Ých tr−íc m¾t víi lîi Ých l©u dµi cña ®Êt n−íc. 2.2.3. Gi¸ trÞ tiÒn tÖ theo thêi gian Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®ång vèn ph¶i lu«n ®−îc sö dông d−íi mäi h×nh thøc ®Ó sinh lîi vµ kh«ng ®−îc ®Ó vèn n»m chÕt. NÕu ®ång vèn kh«ng ®−îc sö dông sÏ g©y nªn mét kho¶n thiÖt h¹i do ø ®äng vèn. Mét ®ång vèn bá ra kinh doanh ë thêi ®iÓm hiÖn t¹i kh¸c h¼n víi ®ång vèn ®ã bá ra bá ra ë mét thêi ®iÓm nµo ®ã trong t−êng lai, v× ®ång vèn bÞ bá ra ë thêi ®iÓm hiÖn t¹i ®ã cã thÓ sinh lîi h»ng n¨m víi mét l·i suÊt nhÊt ®Þnh nµo ®ã trong suèt thêi gian kÓ tõ thêi ®iÓm hiÖn t¹i ®Õn thêi ®iÓm t−¬ng lai nµo ®ã. V× vËy, mét ®ång vèn ®−îc bá ra ë thêi ®iÓm hiÖn t¹i lu«n lu«n t−¬ng øng víi mét gi¸ trÞ lín h¬n mét ®ång vèn bá ra ë t−¬ng lai. §ã lµ vÊn ®Ò gi¸ trÞ tiÒn tÖ theo thêi gian. - Mét ®ång vèn bá ta ë thêi ®iÓm hiÖn t¹i sÏ t−¬ng ®−¬ng víi (1+r)n ®ång sau n n¨m trong t−¬ng lai 1 - Mét ®ång vèn sau n n¨m trong t−¬ng lai sÏ t−¬ng ®−¬ng víi ®ång (1+ r) n bá ra ë thêi ®iÓm hiÖn t¹i. - Tõ ®ã ta cã : 1 + NÕu qui gi¸ trÞ tiÒn tÖ ë t−¬ng lai vÒ hiÖn t¹i th× dïng hÖ sè : (1+ r) n + NÕu qui gi¸ trÞ tiÒn tÖ ë hiÖn t¹i vÒ t−¬ng lai th× dïng hÖ sè : (1+ r) n Víi : r : l·i suÊt ®−îc qui ®Þnh t−¬ng øng víi ®¬n vÞ ®o thêi gian cña n¨m n : thêi gian tÝnh l·i tøc (thêi gian cho vay vèn) NÕu ký hiÖu P lµ gi¸ trÞ tiÒn tÖ ë thêi ®iÓm hiÖn t¹i, F lµ gi¸ trÞ tiÒn tÖ ë thêi ®iÓm t−¬ng lai n vµ A gi¸ trÞ san ®Òu h»ng n¨m cña c¸c gi¸ trÞ hiÖn t¹i vµ t−¬ng lai, 1 ta cã : Cho P t×m F : F = P(1+r)n Cho F t×m P : P = F. (1+ r) n (1+ r) n −1 r Cho A t×m F : F = A. Cho F t×m A : A = F. r (1+ r) n −1 (1+ r) n −1 r(1+ r) n Cho A t×m P : P = A. Cho P t×m A : A = P. r(1+ r) n (1+ r) n −1 Ch−¬ng 2 Trang 13
Gi¸o tr×nh Kinh TÕ X©y Dùng Bé m«n kinh tÕ kü thuËt 2.2.4. Ph©n lo¹i ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ c¸c ph−¬ng ¸n kü thuËt vÒ mÆt kinh tÕ C¸c ph−¬ng ¸n ®¸nh gi¸ cã thÓ ph©n thµnh hai nhãm lín : C¸c ph−¬ng ph¸p ®Þnh tÝnh (chñ yÕu dïng lý luËn ®Ó ph©n tÝch) vµ c¸c ph−¬ng ph¸p ®Þnh l−îng. * C¸c ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ph−¬ng ¸n cã thÓ ph©n lo¹i theo s¬ ®å sau : C¸c ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ c¸c ph−¬ng ¸n kü thuËt vÒ mÆt kinh tÕ Ph−¬ng ph¸p ®Þnh Ph−¬ng ph¸p kÕt hîp ®Þnh Ph−¬ng ph¸p ®Þnh tÝnh l−îng l−îng vµ ®Þnh l−îng Ph −¬ng ph¸p Ph−¬ng ph¸p Ph−¬ng ph¸p Ph−¬ng ph¸p dïng mét vµi chØ dïng chØ tiªu gi¸ trÞ - gi¸ to¸n quy tiªu tµi chÝnh, tæng hîp kh«ng trÞ sö dông ho¹ch tèi −u kinh tÕ tæng hîp ®¬n vÞ ®o ®Ó kÕt hîp víi chØ xÕp h¹ng tiªu bæ xung ph−¬ng ¸n * Ph−¬ng ph¸p sö dông mét vµi chØ tiªu tµi chÝnh, kinh tÕ tæng hîp kÕt hîp víi chØ tiªu bæ xung : ph−¬ng ph¸p nµy cã −u ®iÓm lµ cã thÓ ph¶n ¸nh kh¸i qu¸t ph−¬ng ¸n, xem xÐt toµn diÖn vÊn ®Ò, phï hîp víi thùc tÕ kinh doanh. Nh−îc ®iÓm lµ chÞu sù biÕn ®éng cña gi¸ c¶, chÝnh s¸ch gi¸ c¶, quan hÖ cung cÇu, tû gi¸ hèi ®o¸i. Ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ dù ¸n ®Çu t− thuéc lo¹i nµy hiÖn nay ®−îc dïng phæ biÕn. * Ph−¬ng ph¸p dïng chØ tiªu tæng hîp kh«ng ®¬n vÞ ®o ®Ó xÕp h¹ng ph−¬ng ¸n : - ¦u ®iÓm : TÝnh gép tÊt c¶ c¸c chØ tiªu víi c¸c ®¬n vÞ ®o kh¸c nhau vµo mét chØ tiªu tæng hîp duy nhÊt ®Ó xÕp h¹ng ph−¬ng ¸n, cã thÓ ®−a nhiÒu chØ tiªu vµo so s¸nh, cã tÝnh ®Õn tÇm quan träng cña tõng chØ tiªu, víi mét sè chØ tiªu ®−îc diÔn t¶ b»ng lêi cã thÓ b×nh ®iÓm theo ý kiÕn cña chuyªn gia. - Nh−îc ®iÓm : nÕu viÖc lùa chän c¸c chØ tiªu ®Ó ®−a vµo so s¸nh kh«ng ®óng sÏ g©y nªn c¸c trïng lËp; dÔ che lÊp mÊt chØ tiªu chñ yÕu; dÔ mang tÝnh chñ quan khi hái ý kiÕn chuyªn gia. - LÜnh vùc ¸p dông : ph−¬ng nµy ®−îc dïng nhiÒu cho kh©u ph©n tÝch hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi cña dù ¸n ®Çu t−, cho viÖc ®¸nh gi¸ c¸c c«ng tr×nh kh«ng mang tÝnh kinh doanh mµ mang tÝnh chÊt phôc vô c«ng céng ®ßi hái chÊt l−îng phôc vô lµ chñ yÕu, cho viÖc thi chän c¸c ph−¬ng ¸n thiÕt kÕ, cho ®iÓm chän c¸c nhµ thÇu. Ch−¬ng 2 Trang 14
Gi¸o tr×nh Kinh TÕ X©y Dùng Bé m«n kinh tÕ kü thuËt Ph−¬ng nµy Ýt dïng cho kh©u lùc chän ph−¬ng ¸n theo gãc ®é hiÖu qu¶ tµi ch×nh cña doanh nghiÖp. - C¸c bø¬c tÝnh to¸n : B−íc 1 : Lùa chän c¸c chØ tiªu ®Ó ®−a vµo so s¸nh CÇn chó ý kh«ng ®−a vµo so s¸nh c¸c chØ tiªu trïng lËp, nh−ng víi mét vµi chØ tiªu quan träng nhÊt (vÝ dô chØ tiªu vËt liÖu hiÕm) vÉn cã thÓ ®−a vµo ë d¹ng gi¸ trÞ (chi phÝ) n»m trong vèn ®Çu t− hay gi¸ thµnh s¶n phÈm, l¹i ®−a vµo ë d¹ng hiÖn vËt theo môc riªng B−íc 2 : X¸c ®Þnh h−íng vµ c¸c chØ tiªu ®ång h−íng X¸c ®Þnh h−íng cña hµm môc tiªu lµ cùc ®¹i hay cùc tiÓu Lµm ®ång h−íng c¸c chØ tiªu : chØ tiªu nµo nghÞch h−íng víi hµm môc tiªu th× ph¶i lÊy sè nghÞch ®¶o cña chóng ®Ó ®−a vµo so s¸nh B−íc 3 : X¸c ®Þnh träng sè cña mçi chØ tiªu HiÖn nay cã nhiÒu c¸ch x¸c ®Þnh tÇm quan träng cña c¸c chØ tiªu b»ng c¸ch cho ®iÓm cña chuyªn gia nh− ph−¬ng ph¸p ma trËn vu«ng cña Warkentin, ph−¬ng ph¸p tÝnh ®iÓm theo thang ®iÓm cho tr−íc trong ®ã ma trËn vu«ng cña Warkentin th−êng ®−îc dïng h¬n c¶ B−íc 4 : TriÖt tiªu ®¬n vÞ ®o cña c¸c chØ tiªu HiÖn nay cã nhiÒu ph−¬ng ph¸p triÖt tiªu ®¬n vÞ ®o cña c¸c chØ tiªu. Phæ biÕn nhÊt lµ ph−¬ng ph¸p Pattern vµ ph−¬ng ph¸p so s¸nh tõng cÆp chØ tiªu Ph−¬ng ph¸p Pattern tÝnh theo c«ng thøc sau : C j Pij = n x100 ∑Cij j=1 Trong ®ã : Pij : trÞ sè kh«ng ®¬n vÞ ®o cña chØ tiªu Cij (i lµ tªn chØ tiªu víi m chØ tiªu, j lµ tªn ph−¬ng ¸n víi n ph−¬ng ¸n) Cij : trÞ sè cã ®¬n vÞ ®o cña chØ tiªu i cña ph−¬ng ¸n j n ∑Cij : Tæng c¸c trÞ sè cã ®¬n vÞ ®o cña chØ tiªu i cña c¸c ph−¬ng ¸n so s¸nh j=1 B−íc 5 : x¸c ®Þnh trÞ sè tæng hîp kh«ng ®¬n vÞ ®o cña mçi chØ tiªu - Theo ph−¬ng ph¸p Pettern : m m V j = ∑ Sij = ∑ PijWi i=1 i=1 Trong ®ã : Vj : trÞ sè tæng hîp kh«ng ®¬n vÞ ®o cña ph−¬ng ¸n j Sij : TrÞ sè kh«ng ®¬n vÞ ®o cña chØ tiªu i thuéc ph−¬ng an j Wi : Träng sè cña chØ tiªu i Ch−¬ng 2 Trang 15
Gi¸o tr×nh Kinh TÕ X©y Dùng Bé m«n kinh tÕ kü thuËt Tuú theo hµm môc tiªu lµ cùc ®¹i hay cùc tiÓu mµ ta chän ph−¬ng ¸n cã trÞ sè Vi max hay min * Ph−¬ng ph¸p gi¸ trÞ - gi¸ trÞ sö dông : - ¦u ®iÓm : + RÊt phï hîp khi so s¸nh c¸c ph−¬ng ¸n cã gi¸ trÞ sö dông kh¸c nhau, mét tr−êng hîp x¶y ra phæ biÕn nhÊt trong thùc tÕ ®Ó so s¸nh + Cã thÓ l«i cuèn nhiÒu chØ tiªu gi¸ trÞ sö dông vµo so s¸nh + Cã nh÷ng −u ®iÓm cña chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp (khi tÝnh chØ tiªu gi¸ trÞ) vµ c¸c −u ®iÓm cña chØ tiªu tæng hîp kh«ng ®¬n vÞ ®o (khi tÝnh chØ tiªu gi¸ trÞ sö dông tæng hîp) - Nh−îc ®iÓm : + Nh÷ng nh−îc ®iÓm cña chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp (khi tÝnh chØ tiªu gi¸ trÞ) vµ cña chØ tiªu tæng hîp kh«ng ®¬n vÞ ®o (khi tÝnh chØ tiªu gi¸ trÞ sö dông tæng hîp) + Ýt phï hîp cho c¸c dù ¸n ®Çu t− cña doanh nghiÖp lÊy lîi nhuËn lµ môc tiªu chÝnh. - LÜnh vùc ¸p dông : + §Ó so s¸nh c¸c ph−¬ng ¸n cã gi¸ trÞ sö dông kh¸c nhau vµ kh«ng lÊy chØ tiªu lîi nhuËn lµ chÝnh + §Ó ®¸nh gi¸ c¸c dù ¸n ®Çu t− phôc vô c«ng céng, nhÊt lµ thµnh phÇn hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi + §Ó so s¸nh møc hiÖn ®¹i hîp lý cña c¸c ph−¬ng ¸n kü thuËt vÒ mÆt kinh tÕ + §Ó so s¸nh c¸c ph−¬ng ¸n c¶i t¹o m«i tr−êng + §Ó so s¸nh c¸c ph−¬ng ¸n thiÕt kÕ bé phËn nh− vËt liÖu, kÕt cÊu x©y dùng . - C¸c b−íc tÝnh to¸n : - B−íc 1 : TÝnh gi¸ trÞ sö dông cña ph−¬ng ¸n Gi¸ trÞ sö dông cña ph−¬ng ¸n j ®ang xÐt ®−îc x¸c ®Þnh theo ph−¬ng ph¸p chØ tiªu tæng hîp kh«ng ®¬n vÞ ®o, theo c«ng thøc C m m P = j x100 V = S = P W ij n j ∑ ij ∑ ij i i=1 i=1 ∑Cij j=1 c¸c chØ tiªu gi¸ trÞ sö dông cã thÓ kh«ng cÇn tÝnh ®¬n vÞ ®o. n S j = ∑ Pij i=1 - B−íc 2 : TÝnh chi phÝ mét ®¬n vÞ gi¸ trÞ sö dông tæng hîp cña ph−¬ng ¸n Ch−¬ng 2 Trang 16
Gi¸o tr×nh Kinh TÕ X©y Dùng Bé m«n kinh tÕ kü thuËt G j Gdsj = → min S j HoÆc tÝnh sè ®¬n vÞ gi¸ trÞ sö dông tæng hîp tÝnh trªn mét ®ång chi phÝ cña ph−¬ng ¸n S j Gdsj = → max G j Gdsj : chi phÝ tÝnh cho mét ®¬n vÞ gi¸ trÞ sö dông tæng hîp cña ph−¬ng ¸n j Sdgj : sè ®¬n vÞ gi¸ trÞ sö dông tæng hîp tÝnh trªn mét ®ång chi phi cña ph−¬ng ¸n j Gj : gi¸ trÞ hay chi phÝ cña ph−¬ng ¸n j (®¬n vÞ tÝnh b»ng tiÒn) Sj : gi¸ trÞ sö dông tæng hîp cña ph−¬ng ¸n j ®anh xÐt - B−íc 3 : chän ph−¬ng ¸n tèt nhÊt Tiªu chuÈn chän ph−¬ng ¸n lµ chi phÝ tÝnh cho mét ®¬n vÞ gi¸ trÞ sö dông tæng hîp cña ph−¬ng ¸n lµ nhá nhÊt hoÆc sè ®¬n gi¸ trÞ sö dông tæng hîp tÝnh trªn mét ®ång chi phÝ cña ph−¬ng ¸n lµ lín nhÊt * Ph−¬ng ph¸p to¸n quy ho¹ch tèi −u - Lý thuyÕt qui ho¹ch tuyÕn tÝnh : ®−îc sö dông réng r·i ®Ó t×m ph−¬ng ¸n tèi −u, vÝ dô nh− : + §Ó lùa chän lËp dù ¸n ®Çu t− tèi −u. + §Ó x¸c ®Þnh ch−¬ng tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm tèi −u cho dù ¸n ®Çu t− + §Ó x¸c ®Þnh s¬ ®å vËn chuyÓn tèi −u cho néi bé nhµ m¸y vµ gi÷a c¸c nhµ m¸y cña cïng mét doanh nghiÖp + §Ó x¸c ®Þnh m¹ng l−íi c¸c nhµ m¸y hîp lÝ cïng mét doanh nghiÖp theo ®Þa ®iÓm, theo qui m« c«ng suÊt vµ theo s¬ ®å vËn chuyÓn tèi −u ®ång thêi mét lóc khi lËp mét dù ¸n ®Çu t− lín cã nhiÒu nhµ m¸y liªn hoµn bæ trî cho nhau. - Lý thuyÕt qui ho¹ch ®éng : ®−îc dïng ®Ó lùa chän c¸c ph−¬ng ¸n tèi −u theo c¸c h−íng sau : + T×m ®−êng ®i ng¾n nhÊt trong mét m¹ng ®−êng phøc t¹p khi thiÕt kÕ c¸c dù ¸n ®−êng giao th«ng + T×m mÆt c¾t tr¾c ®¹t tèi −u ®Ó thiÕt kÕ cho c¸c tuyÕn ®−êng + X¸c ®Þnh c¸c ph−¬ng ¸n dù tr÷ hîp lý + Ph©n phèi vèn ®Çu t− hîp lý cho c¸c ®èi t−îng s¶n xuÊt vµ theo tõng giai ®o¹n + LËp kÕ ho¹ch ®Çu t− hîp lÝ cho viÖc t¸i s¶n xuÊt tµi s¶n cè ®Þnh - Lý thuyÕt phôc vô ®¸m ®«ng: ®−îc dïng ®Ó x¸c ®Þnh c¬ cÊu tæ m¸y hîp lÝ ë c¸c nhµ m¸y, kho b·i, bÕn c¶ng, khi tæ m¸y nµy gåm cã c¸c m¸y chñ ®¹o lµm viÖc víi c¸c m¸y phô thuéc. LÝ thuyÕt nµy cßn ®−îc dïng ®Ó thiÕt kÕ c¸c d©y chuyÒn c«ng nghÖ trong nhµ m¸y söa ch÷a Ch−¬ng 2 Trang 17
Gi¸o tr×nh Kinh TÕ X©y Dùng Bé m«n kinh tÕ kü thuËt - Lý thuyÕt trß ch¬i : ®−îc sö dông ®Ó t×m gi¶i ph¸p tèi −u vÒ s¶n xuÊt – kinh doanh cho c¸c ®èi t−îng cïng tham gia qu¸ tr×nh kinh doanh, mµ trong ®ã lîi Ých cña c¸c ®èi t−îng nµy hoÆc lµ m©u thuÉn hoµn toµn hay m©u thuÉn mét phÇn khi lùa chän gi¶i ph¸p s¶n xuÊt cña m×nh Lý thuyÕt trß ch¬i cã thÓ ®−îc ¸p dông ®Ó x¸c ®Þnh ph−¬ng ¸n s¶n xuÊt s¶n phÈm theo chñng lo¹i vµ sè l−îng mét c¸ch tèi −u cña nhµ m¸y trong tr−êng hîp khi c¸c yªu cÇu vÒ tiªu thô ch−a vÒ tr−íc vµ cã tÝnh ®Õn tÝnh chÊt c¹nh tranh cña c¸c nhµ m¸y kh¸c. - C¸c lý thuyÕt to¸n kh¸c : Ngoµi c¸c lÝ thuyÕt to¸n kÓ trªn, ng−êi ta cßn ¸p dông lÝ thuyÕt to¸n t−¬ng quan vµ dù b¸o ®Ó dù b¸o nhu cÇu vÒ s¶n phÈm khi lËp c¸c dù ¸n ®Çu t−, lÝ thuyÕt x¸c suÊt vµ m« pháng ®Ó nghiªn cøu c¸c kÕt qu¶ ®−îc tÝnh ra cña dù ¸n ®Çu t−, c¸c lý thuyÕt to¸n cao cÊp kh¸c vÒ cùc trÞ, hµm sè ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò cã liªn quan. 2.2.5. Ph©n lo¹i c¸c ph−¬ng ¸n ®¸nh gi¸ dù ¸n ®Çu t− 2.2.5.1. Ph−¬ng ¸n ®¸nh gi¸ c¸c dù ¸n ®Çu t− riªng lÏ * C¸c ph−¬ng ph¸p tÜnh: ph−¬ng ph¸p tÜnh kh«ng chó ý ®Õn sù biÕn ®æi cña c¸c chØ tiªu tÝnh to¸n theo thêi gian trong ®êi dù ¸n, bao gåm c¸c ph−¬ng ph¸p : - Ph−¬ng ph¸p so s¸nh theo chØ tiªu chi phÝ - Ph−¬ng ph¸p so s¸nh theo chØ tiªu lîi nhuËn - Ph−¬ng ph¸p so s¸nh theo chØ tiªu møc doanh lîi cña ®ång vèn ®Çu t− (ROI) - Ph−¬ng ph¸p so s¸nh theo chØ tiªu thêi h¹n thu håi vèn (PBP) * C¸c ph−¬ng ph¸p ®éng: ph−¬ng ph¸p ®éng cã chó ý ®Õn sù biÕn ®éng cña c¸c chØ tiªu theo thêi gian cña c¶ ®êi dù ¸n, cßn gäi lµ ph−¬ng ph¸p tµi chÝnh to¸n häc, vµ bao gåm c¸c chØ tiªu sau ®Ó so s¸nh - Tr−êng hîp thÞ tr−êng vèn hoµn h¶o: ®øng trªn gãc ®é thÞ tr−êng vèn th× mét thÞ tr−êng vèn hoµn h¶o ®−îc ®Æc tr−ng b»ng c¸c ®iÓm sau : + Nhu cÇu vÒ vèn lu«n ®−îc tháa m·n vµ kh«ng bÞ rµng buéc h¹n chÕ nµo + L·i suÊt ph¶i tr¶ khi ®i vay vèn vµ l·i suÊt nhËn ®−îc khi cho vay vèn lµ b»ng nhau + Th«ng tin vÒ thÞ tr−êng vèn ®−îc b¶o ®¶m th«ng suèt cho mäi ng−êi tham gia kinh doanh C¸c ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch hiÖu qu¶ kinh tÕ cña dù ¸n ®Çu t− trong ®iÒu kiÖn thÞ tr−êng vèn hoµn h¶o bao gåm c¸c ph−¬ng ph¸p sau : + Ph−¬ng ph¸p chØ tiªu hiÖu sè thu chi (hiÖn gi¸ hÖ sè thu chi, gi¸ trÞ t−¬ng lai cña hiÖu sè thu chi, gi¸ trÞ san ®Òu cña hiÖu sè thu chi) + Ph−¬ng ph¸p dïng chØ tiªu suÊt thu lîi néi t¹i (IRR) + Ph−¬ng ph¸p dïng chØ tiªu chØ sè thu chi B/C Ch−¬ng 2 Trang 18
Gi¸o tr×nh Kinh TÕ X©y Dùng Bé m«n kinh tÕ kü thuËt - Tr−êng hîp thÞ tr−êng vèn kh«ng hoµn h¶o: l·i suÊt ®i vay kh¸c l·i suÊt cho vay + ChØ tiªu gi¸ trÞ t−¬ng lai ( ®iÒu hoµ bï trõ c¸c hÖ sè thu chi ë c¸c kÕt sè thu chi h»ng n¨m liÒn nhau cña dßng tiÒn tÖ hoÆc kh«ng ®−îc phÐp ®iÒu hoµ bï trõ c¸c kÕt sè thu chi ë c¸c kÕt sè thu chi h»ng n¨m liÒn nhau cña dßng tiÒn tÖ) + ChØ tiªu suÊt thu lîi hçn hîp 2.2.5.2. Ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ dù ¸n ®Çu t− vµ ch−¬ng tr×nh ®Çu t− trong ®iÒu kiÖn rñi ro vµ bÊt ®Þnh - Trong ®iÒu kiÖn rñi ro do thiÕu th«ng tin : nªn c¸c kÕt qu¶ cña dù ¸n chØ ®−îc x¸c ®Þnh víi mét x¸c suÊt nhÊt ®Þnh - ë ®©y th−êng dïng ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch lîi Ých vµ ph−¬ng ph¸p dïng chØ tiªu x¸c suÊt cïng kú väng to¸n häc kÕt hîp víi ph−¬ng ph¸p tr−íc m« pháng ®Ó t×m ra c¸c trÞ sè hiÖu qu¶ víi mét ph©n bè x¸c suÊt nhÊt ®Þnh - Trong ®iÒu kiÖn bÊt ®Þnh, ng−êi ta kh«ng thÓ biÕt ®−îc hoµn to¸n c¸c ph−¬ng ¸n ®Ó so s¸nh vµ kÕt luËn vÒ c¸c ph−¬ng ¸n nµy, ng−êi ta kh«ng cã sè liÖu vÒ x¸c suÊt xuÊt hiÖn cña chóng. Do ®ã ph¶i coi c¸c x¸c suÊt xuÊt hiÖn c¸c kÕt qu¶ lµ nh− nhau vµ ph¶i dïng ph−¬ng ph¸p riªng ®Ó x¸c ®Þnh. 2.2.6. Mét sè qui ®Þnh chung khi ®¸nh gi¸ dù ¸n ®Çu t− 2.2.6.1. C¸c b−íc tÝnh to¸n-so s¸nh ph−¬ng ¸n - X¸c ®Þnh sè l−îng c¸c ph−¬ng ¸n cã thÓ ®−a vµo so s¸nh - X¸c ®Þnh thêi kú tÝnh to¸n cña ph−¬ng ¸n ®Çu t− - TÝnh to¸n c¸c chØ tiªu thu chi vµ hÖ sè thu chi cña dßng tiÒn tÖ cña c¸c ph−¬ng ¸n qua c¸c n¨m. - X¸c ®Þnh gi¸ trÞ tiÒn tÖ theo thêi gian, ë ®©y cÇn x¸c ®Þnh hÖ sè chiÕt khÊu ®Ó tÝnh to¸n (suÊt thu lîi tÝnh to¸n tèi thiÓu cã thÓ chÊp nhËn ®−îc ®Ó qui c¸c chi phÝ vÒ hiÖn t¹i, t−¬ng lai hay vÒ thêi ®iÓm gi÷a tuú theo chØ tiªu ®−îc chän lµm chØ tiªu hiÖu qu¶ tµi chÝnh lµ chØ tiªu g×) - Lùa chän lo¹i chØ tiªu ®−îc dïng lµm chØ tiªu hiÖu qu¶ tæng hîp - X¸c ®Þnh sù ®¸ng gi¸ cña mçi ph−¬ng ¸n ®−îc ®−a vµo so s¸nh. NÕu ph−¬ng ¸n nµo kh«ng hiÖu qu¶ th× lo¹i bá khái tÝnh to¸n. - So s¸nh ph−¬ng ¸n theo tiªu chuÈn ®· lùa chon. - Ph©n tÝch ®é nh¹y, ®é an toµn vµ møc tin cËy cña ph−¬ng ¸n. - Lùa chän ph−¬ng ¸n tèt nhÊt cã tÝnh ®Õn ®é an toµn vµ tin cËy cña kÕt qu¶ tÝnh to¸n. 2.2.6.2. Ph−¬ng ¸n lo¹i trõ nhau vµ ph−¬ng ¸n ®éc lËp - Ph−¬ng ¸n lo¹i trõ nhau lµ ph−¬ng ¸n mµ mét khi trong ®ã ta ®· chän 1 ph−¬ng ¸n nµo th× c¸c ph−¬ng ¸n kh¸c ph¶i bá ®i Ch−¬ng 2 Trang 19
Gi¸o tr×nh Kinh TÕ X©y Dùng Bé m«n kinh tÕ kü thuËt - Ph−¬ng ¸n ®éc lËp lµ ph−¬ng ¸n mµ viÖc lùa chän nã kh«ng dÉn ®Õn lo¹i trõ c¸c ph−¬ng ¸n kh¸c 2.2.6.3. X¸c ®Þnh thêi kú tÝnh to¸n, so s¸nh ph−¬ng ¸n - Khi thêi gian tån t¹i cña dù ¸n ®· ®−îc x¸c ®Þnh râ do tr÷ l−îng cña tµi nguyªn ®Þnh khai th¸c cña dù ¸n, do luËt ®Çu t− vµ chÕ ®é khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh quy ®Þnh hay do nhiÖm vô kÕ ho¹ch cña nhµ n−íc yªu cÇu th× thêi kú tÝnh to¸n ®−îc lÊy b»ng thêi kú tån t¹i cña dù ¸n. + NÕu thêi kú tån t¹i cña dù ¸n tuæi thä cña c¸c tµi s¶n cè ®Þnh : ph¶i mua s¾m thªm tµi s¶n cè ®Þnh Khi thêi kú tån taÞ cña dù ¸n ch−a x¸c ®Þnh râ th× thêi kú tÝnh to¸n ®−îc lÊy b»ng béi sè chung nhá nhÊt cña c¸c tuæi thä cña c¸c ph−¬ng ¸n ®−îc ®−a vµo so s¸nh. Tr−êng hîp béi sè chung nhá nhÊt qu¸ xa th× lÊy b»ng tuæi thä m¸y mãc thiÕt bÞ cña dù ¸n. 2.2.7. Ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ dù ¸n ®Çu t− vÒ mÆt tµi chÝnh 2.2.7.1. §¸nh gi¸ dù ¸n theo nhãm chØ tiªu tÜnh a. ChØ tiªu chi phÝ cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm 1 V.r C = ( + C ) → min d N 2 n N : n¨ng lùc s¶n xuÊt n¨m cña dù ¸n V : Vèn ®Çu t− c¬ b¶n cña dù ¸n r : l·i suÊt khi vay vèn ®Ó ®Çu t− cho ph−¬ng ¸n Cn : Chi phÝ n¨m cña dù ¸n ®Ó s¶n xuÊt s¶n phÈm. b. ChØ tiªu lîi nhuËn tÝnh cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm Ld = Gd − Cd → max Gd : Gi¸ b¸n mét ®¬n vÞ s¶n phÈm c. Møc doanh lîi cña mét ®ång vèn ®Çu t− L D = ≥ r → max V V + m 0 2 L : Lîi nhuËn h»ng n¨m V0 : vèn ®Çu t− c¬ b¶n cña tµi s¶n cè ®Þnh lo¹i Ýt hao mßn (nhµ x−ëng) Vm : vèn ®Çu t− c¬ b¶n cho lo¹i hao mßn nhanh (m¸y mãc) r : møc doanh lîi tèi thiÓu chÊp nhËn ®−îc. d. Thêi h¹n thu håi vèn V - Do lîi nhuËn mang l¹i : T = min l L Ch−¬ng 2 Trang 20
Gi¸o tr×nh Kinh TÕ X©y Dùng Bé m«n kinh tÕ kü thuËt V - Do lîi nhuËn vµ khÊu hao c¬ b¶n h»ng n¨m : Tl+k = min L + K n Kn : khÊu hao c¬ b¶n h»ng n¨m 2.2.7.2. §¸nh gi¸ dù ¸n theo chØ tiªu ®éng a. ChØ tiªu hiÖu sè thu chi qui vÒ thêi ®iÓm hiÖn t¹i : - HiÖn gi¸ cña hÖ sè thu chi: n V n B n C H NPV = − t + t − t + ≥ 0 ∑ t ∑∑t t n : ph−¬ng ¸n ®¸ng gi¸ t=0 (1+ r) t==00(1+ r) t (1+ r) (1+ r) Bt : doanh thu ë n¨m thø t Ct : c¸c chi phÝ ë n¨m thø t bao gåm n : tuæi thä qui ®Þnh cña dù ¸n r : suÊt lîi nhô©n tèi thiÓu Vt : Vèn ®Çu t− bá ra ë n¨m thø t H : gi¸ trÞ thu håi khi thanh lý tµi s¶n ®· hÕt tuæi thä hay hÕt thêi kú tån t¹i cña dù ¸n - NÕu trÞ sè Bt vµ Ct ®Òu ®Æn h»ng n¨m, ta cã : n V (1+ r) n −1 H NPV = − t +(B − C ) + ≥ 0 ∑ t t t n n t=0 (1+ r) r(1+ r) (1+ r) - Lùa chän ph−¬ng ¸n tèt nhÊt : ph−¬ng ¸n ®−îc chän tháa m·n 2 ®iÒu kiÖn: + Ph−¬ng ¸n ®ã ph¶i ®¸ng gi¸ + Ph−¬ng ¸n nµo cã trÞ sè NPV lín nhÊt lµ tèt nhÊt b. SuÊt thu lîi néi t¹i : * SuÊt thu lîi néi t¹i (IRR) lµ møc l·i suÊt ®Æc biÖt mµ khi ta dïng nã lµm hÖ sè chiÕt tÝnh ®Ó qui ®æi dßng tiÒn tÖ cña ph−¬ng ¸n th× gi¸ trÞ hiÖn t¹i cña thu nhËp sÏ c¨n b»ng víi gi¸ trÞ hiÖn t¹i cña chi phÝ, nghÜa lµ trÞ sè NPV =0 * T×m IRR : b»ng c¸ch thay IRR vµo r ë ph−¬ng tr×nh cña NPV vµ cho NPV =0 n V n B n C H NPV = − t + t − t + ≥ 0 ∑ t ∑∑t t n t=0 (1+ IRR) t==00(1+ IRR) t (1+ IRR) (1+ IRR) Tõ ph−¬ng tr×nh NPV = 0 t×m ra ®−îc IRR ph¶i lín h¬n r (møc chiÕt khÊu tèi thiÓu chÊp nhËn ®−îc). Víi c¸ch tÝnh nµy, ta ®· gi¶ thiÕt lµ c¸c kÕt sè ®Çu t− thu ®−îc ë dßng tiÒn tÖ sÏ ®−îc ®Çu t− l¹i ngay lËp tøc vµo dù ¸n ®ang xÐt víi suÊt thu lîi b»ng chÝnh trÞ sè cña IRR ®ang cÇn t×m. ChÝnh ®iÒu nµy ®· g©y nªn nh−îc ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p dïng chØ sè suÊt thu lîi néi t¹i. Cã thÓ t×m IRR theo ph−¬ng ph¸p néi suy gÇn ®óng nh− sau : + Tr−íc hÕt ta cho trÞ sè IRR ë ph−¬ng tr×nh trªn mét sè bÊt kú nµo ®ã (ký hiÖu lµ IRRa) ®Ó sao cho trÞ sè NPVa>0 Ch−¬ng 2 Trang 21
Gi¸o tr×nh Kinh TÕ X©y Dùng Bé m«n kinh tÕ kü thuËt + Sau ®ã ta l¹i cho trÞ sè IRR mét gi¸ trÞ nµo ®ã (ký hiÖu lµ IRRb) ®Ó sao cho trÞ sè NPVb r r : møc chiÕt khÊu tèi thiÓu cã thÓ chÊp nhËn ®−îc IRR kh¸c víi trÞ sè r ë chç, trÞ sè IRR ®−îc t×m ra tõ bé phËn cña ph−¬ng ¸n ®ang xÐt mµ kh«ng ph¶i tõ bªn ngoµi nh− trÞ sè r. Ngoµi ra, trÞ sè IRR cßn ®−îc hiÓu lµ suÊt thu lîi trung b×nh cña ph−¬ng ¸n theo thêi gian vµ còng lµ l·i suÊt lín nhÊt mµ ph−¬ng ¸n cã thÓ chÞu ®−îc nÕu ®i vay vèn ®Çu t−. c. Tû sè lîi Ých vµ chi phÝ : mét ph−¬ng ¸n ®¸ng gi¸ khi n B n C B / C = t t >1 ∑∑t t t==00(1+ r) t (1+ r) B / C = PW (B) / PW (CR + 0 + M ) > 1 B / C = B > 1 CR + 0 + M PW[B − (0 + M )] B / C = > 1 PW (CR) B − (0 + M ) B / C = > 1 CR d. Møc doanh lîi cña dù ¸n ®Çu t− tÝnh theo quan ®iÓm ®éng ®−îc x¸c ®Þnh b»ng tû sè : 1 PW (L) D = n PW (V ) Víi Bt : doanh thu ë n¨m thø t Ct : Chi phÝ (kh«ng cã phÇn khÊu hao c¬ b¶n) ë n¨m thø t PW (B) : HiÖn gi¸ doanh thu cña c¸c n¨m PW (CR+O+M) : HiÖn gi¸ cña (CR+O+M) CR : Chi phÝ ®Òu h»ng n¨m t−¬ng ®−¬ng ®Ó hoµn vèn ®Çu t− ban ®Çu vµ l·i ph¶i tr¶ cho c¸c kho¶n gi¸ trÞ tµi s¶n cè ®Þnh khÊu hao ch−a hÕt ë c¸c n¨m. O : chi phÝ vËn hµnh ®Òu M : Chi phÝ b¶o d−ìng ®Òu c¸c n¨m O+M = C PW(L) : lîi nhuËn h»ng n¨m ®· qui vÒ thêi ®iÓm ®Çu e. §Æc ®iÓm cña viÖc ph©n tÝch dù ¸n sau thuÕ Ch−¬ng 2 Trang 22
Gi¸o tr×nh Kinh TÕ X©y Dùng Bé m«n kinh tÕ kü thuËt * Ph©n tÝch dù ¸n sau thuÕ theo quan ®iÓm ®éng th× sè thu chi sau thuÕ (ký hiÖu lµ Hts) Hts = Ht - ∑Tt − Lat −Vt Ht = Bt - Ct ë c¸c n¨m ∑Tt : C¸c kho¶n thuÕ ph¶i nép ë n¨m t Lat : TiÒn tr¶ l·i vèn vay ë n¨m t (nÕu cã) Vt : Vèn gãc ph¶i tr¶ nî ë n¨m t (nÕu cã) * Cã nhiÒu lo¹i thóª ph¶i tÝnh : Tdthu , Tlîi tøc , T®Æc biÖt Trong ®ã thuÕ lîi tøc n¨m t (ký hiÖu Tt) ®−îc tÝnh : Tt = Lt . Tx Lt : sè lîi tøc ph¶i chÞu thuÕ ë n¨m t Lt = Hts - Kt - Tkt + Lkt Tx : thuÕ suÊt lîi tøc Kt : khÊu hao c¬ b¶n ë n¨m t Tkt : C¸c thø thuÕ kh«ng kÓ thuÕ lîi tøc ®ang cÇn tÝnh ë n¨m t Lkt : C¸c lîi tøc kh¸c ë n¨m t nÕu cã 2.2.7.3. So s¸nh hai ph−¬ng ¸n ®Çu t− a. Tr−êng hîp so s¸nh 2 ph−¬ng ¸n víi nhau : ta dïng c¸c chØ tiªu ®· biÕt ®Ó x¸c ®Þnh sù ®¸ng gi¸ cña ph−¬ng ¸n, vµ chän ph−¬ng ¸n cã hiÖu qu¶ theo sè tuyÖt ®èi lµ lín nhÊt trong tr−êng hîp vèn ®Çu t− cña ph−¬ng ¸n lµ nh− nhau. Khi vèn ®Çu t− cña c¸c ph−¬ng ¸n lµ kh¸c nhau ta dïng tØ sè cña gia sè lîi Ých vµ gia sè chi phÝ ®Ó ®¸nh gi¸ : Gia sè lîi Ých Gia sè chi phÝ ∆B Chän ph−¬ng ¸n Tû sè ∆C (tö sè) (mÉu sè) cí V§T + ∆B (thu ®−îc) + ∆C (chi phÝ) 1 vµ + Lín - ∆B (tæn thÊt) + ∆C (chi phÝ) 1 vµ + bÐ b. Tr−êng hîp so s¸nh nhiÒu ph−¬ng ¸n víi nhau : Ta thùc hiÖn theo nguyªn t¾c sau : - S¾p xÕp c¸c ph−¬ng ¸n ®Çu t− theo thø tù tõ bÐ ®Õn lín Ch−¬ng 2 Trang 23
Gi¸o tr×nh Kinh TÕ X©y Dùng Bé m«n kinh tÕ kü thuËt - Thùc hiÖn so s¸nh tõng ®«i mét ®Ó chän ra ph−¬ng ¸n hiÖu qu¶ theo nguyªn t¾c so s¸nh ë trªn, sau ®ã thùc hiÖn t−¬ng tù cho c¸c ph−¬ng ¸n cßn l¹i. 2.2.8. §¸nh gi¸ dù ¸n ®Çu t− vÒ mÆt kinh tÕ - x· héi Kh«ng ph¶i bÊt kú dù ¸n nµo cã kh¶ n¨ng sinh lîi cao ®Òu t¹o ra ¶nh h−ëng tèt ®èi víi nÒn kinh tÕ. Do ®ã trªn gãc ®é qu¶n lý vÜ m« ph¶i xem xÐt ®¸nh gi¸ viÖc thùc hiÖn dù ¸n ®Çu t− cã t¸c ®éng g× ®èi víi viÖc thùc hiÖn môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ. NghÜa lµ ph¶i xem xÐt mÆt kinh tÕ - x· héi cña dù ¸n, møc ®é ®ãng gãp cô thÓ cña dù ¸n vµo viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi th«ng qua mét hÖ thèng c¸c chØ tiªu ®Þnh l−îng, nh− : + Møc ®ãng gãp cho ng©n s¸ch : thÓ hiÖn c¸c kho¶n thuÕ ph¶i nép vµo ng©n s¸ch + Sè ngo¹i tÖ thùc thu cña dù ¸n trong tõng n¨m vµ trong c¶ ®êi dù ¸n + Sè lao ®éng cã viÖc lµm nhê thùc hiÖn dù ¸n + ¶nh h−ëng ®Õn m«i tr−êng sinh th¸i + ¶nh h−ëng ®Õn ®êi sèng c«ng ®ång, gi¸o dôc, v¨n hãa Khi ph©n tÝch kinh tÕ - x· héi ®Ó x¸c ®Þnh chi phÝ vµ lîi Ých ®Çy ®ñ cña dù ¸n ph¶i sö dông c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh, tÝnh l¹i gi¸ cña c¸c yÕu tè ®Çu vµo, ®Çu ra theo gi¸ x· héi (gi¸ kinh tÕ, gi¸ tham kh¶o, gi¸ Èn, gi¸ mê ) Kh«ng thÓ sö dông gi¸ thÞ tr−êng ®Ó tÝnh thu chi vµ lîi Ých kinh tÕ - x· héi v× gi¸ thÞ tr−êng chØ sù chi phÝ cña c¸c chÝnh s¸ch tµi chÝnh - kinh tÕ hµnh chÝnh cña Nhµ n−íc, do ®ã gi¸ thÞ tr−êng kh«ng ph¶n ¸nh ®óng chi phÝ x· héi thùc tÕ. Gi¸ tham kh¶o lµ gi¸ tµi chÝnh ®· ®−îc ®iÒu chØnh ®Ó dïng trong ph©n tÝch kinh tÕ - x· héi cña dù ¸n nh»m tÝnh to¸n toµn bé chi phÝ vµ lîi Ých mµ nÒn kinh tÕ quèc d©n ®· bá ra vµ thu ®−îc khi thùc hiÖn dù ¸n. Gi¸ tham kh¶o lµ sù ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ quy cho mét hµng hãa hay mét dÞch vô kh«ng cã gi¸ tham kh¶o Khi tÝnh hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi cña dù ¸n cã tÇm cì lín hay cã ý nghÜa quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ quèc d©n th× ph¶i ®iÒu chØnh gi¸ thÞ tr−êng thµnh gi¸ tham kh¶o, ph¶i l−u ý c¸c yÕu tè bªn trong cã ¶nh h−ëng ®Õn dù ¸n vµ ng−îc l¹i. 2.3. §¸nh gi¸ dù ¸n ®Çu t− cho mét sè tr−êng hîp cô thÓ : 2.3.1. X¸c ®Þnh hiÖu qu¶ kinh tÕ khi tÝnh ®Õn thêi gian x©y dùng c«ng tr×nh cã c¸c hiÖu qu¶ sau : a. HiÖu qu¶ x· héi Khi rót ng¾n thêi gian x©y dùng sÏ sím thâa m·n mét sè yªu cÇu cho x· héi vÒ mäi mÆt, hiÖu qu¶ nµy cã thÓ ®em l¹i nh÷ng hiÖu qu¶ kinh tÕ kÐo theo. b. HiÖu qu¶ kinh tÕ cho chñ ®Çu t− Gi¶m thiÖt h¹i do ø ®éng vèn ®Çu t− vµ do ph¶i tr¶ l·i vèn vay ®Ó x©y dùng c«ng tr×nh Ch−¬ng 2 Trang 24
Gi¸o tr×nh Kinh TÕ X©y Dùng Bé m«n kinh tÕ kü thuËt H u = (V1 − V01 ) − (V2 − V02 ) Víi V1, V2 : tæng møc ®Çu t− (kÓ c¶ vay vµ tù cã) céng víi sù thiªt h¹i do ø ®éng vèn tù cã céng víi l·i ph¶i tr¶ cña vèn ®i vay cña ph−¬ng ¸n 1 vµ 2 V01, V02 : vèn tù cã céng víi vèn gèc ®i vay cña ph−¬ng ¸n 1 vµ 2 * Khi rót ng¾n thêi gian thi c«ng vµ sím ®−a c«ng tr×nh vµo sö dông, chñ ®Çu t− cµng sím thu ®−îc mét kho¶n lîi nhuËn vµ do ®ã thêi gian thu håi vèn sÏ sím h¬n. c. HiÖu qu¶ cña chñ thÇu x©y dùng : - Rót ng¾n thêi gian x©y dùng sÏ gi¶m thiÖt h¹i do ø ®äng vèn s¶n xuÊt tù cã vµ vèn vay ®Ó x©y dùng c«ng tr×nh - Khi rót ng¾n thêi gian thi c«ng sÏ gi¶m chi phÝ bÊt biÕn phô thuéc thêi gian x©y dùng, vµ hiÖu qu¶ mang l¹i lµ : ⎛ T ⎞ ⎜ n ⎟ H b = B⎜1 − ⎟ − ∆C ⎝ Td ⎠ Víi : B : chÝ phÝ bÊt biÕn cña ph−¬ng ¸n cã thêi gian x©y dùng dµi Tn, Td : thêi gian x©y dùng cña hai ph−¬ng ¸n, trong ®ã : Tn < Td ∆C : chi phÝ t¨ng thªm do c¸c biÖn ph¸p lµm gi¶m thêi gian x©y dùng g©y nªn ë ph−¬ng ¸n cã thêi gian x©y dùng ng¾n. - N¨m tèi −u ®−a dù ¸n vµo sö dông vµ do ®ã n¨m kÕt thóc x©y dùng tèi −u Ak sÏ ®¹t ®−îc ë n¨m cã suÊt sinh lîi tøc thêi at = b»ng ®óng suÊt thu lîi r ®Ó tÝnh Vo dßng tiÒn tÖ thu chi Víi Ak : hiÖu sè thu chi ë n¨m thø k Vo : vèn ®Çu t− ë thêi ®iÓm 0 2.3.2. §¸nh gi¸ dù ¸n ®Çu t− trong tr−êng hîp c¶i t¹o c«ng tr×nh s¶n xuÊt a. C¶i t¹o ®Ó n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt Gäi ph−¬ng ¸n hiÖn cã lµ PA0 víi n¨ng suÊt lµ N0, ph−¬ng ¸n sau khi c¶i t¹o lµ PA1 víi n¨ng lùc s¶n xuÊt lµ N1 Ngoµi ra nÕu gi÷ nguyªn ph−¬ng ¸n hiÖn cã, vµ x©y thªm c«ng tr×nh míi víi c«ng xuÊt (N1-N2). C¸c b−íc tÝnh to¸n nh− sau : - Gi÷a c¸c ph−¬ng ¸n c¶i t¹o (sè 1) cã thÓ cã, ph¶i xÐt sù ®¸ng gi¸ cña chóng ®Ó chän ph−¬ng ¸n tèt nhÊt. Víi ph−¬ng ¸n x©y dùng míi còng tiÕn hµnh t−¬ng tù - Sau ®ã so s¸nh ph−¬ng ¸n c¶i t¹o (sè 1) víi ph−¬ng ¸n kh«ng c¶i t¹o (sè 0) céng thªm mét c«ng tr×nh míi víi c«ng suÊt (N1 - N2), ký hiÖu lµ PA 2 NÕu sö dông chØ tiªu tÜnh cã ®iÒu kiÖn ®Ó ph−¬ng ¸n c¶i t¹o tèt h¬n : C1 < C0 + C2 Hay L1 < L0 + L2 Ch−¬ng 2 Trang 25
Gi¸o tr×nh Kinh TÕ X©y Dùng Bé m«n kinh tÕ kü thuËt L L + L Hay 1 NAW0 + NAW2 r(1+ r) Víi NAW = NPW (1+ r) −1 Tuy nhiªn ph¶i gi¶ ®Þnh thêi gian tån t¹i cña ph−¬ng ¸n hiÖn cã (PA0) ph¶i dµi b»ng thêi kú tån t¹i cña dù ¸n: b»ng c¸ch ph¶i thay thÕ c¸c tµi s¶n cña nã khi c¸c tµi s¶n cña nã hÕt tuæi thä. NÕu tµi s¶n thay thÕ l¹i tiªn tiÕn h¬n th× ®Ó so s¸nh ph¶i thay chØ tiªu NAW b»ng chi tiªu hiÖn gi¸ cña hÖ sè thu chi NPW vµ khi so s¸nh c¸c ph−¬ng ¸n ph¶i quy vÒ cïng mét thêi gian ®Ó tÝnh to¸n. b. Tr−êng hîp c¶i t¹o ®Ó h¹ gi¸ thµnh, t¨ng chÊt l−îng s¶n phÈm vµ c¶i t¹o ®iÒu kiÖn lao ®éng : th× ta còng ph¶i lËp nhiÒu ph−¬ng ¸n, xÐt sù ®¸ng gi¸ cña ph−¬ng ¸n vµ chän ph−¬ng ¸n tèt nhÊt dùa trªn c¬ së ph©n tÝch tµi chÝnh. 2.3.3. §Æc ®iÓm cña viÖc x¸c ®Þnh thêi ®iÓm tèi −u thay thÕ tµi s¶n cè ®Þnh a. Tr−êng hîp dïng chØ tiªu chi phÝ tÝnh cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm Tr−íc hÕt cÇn x¸c ®Þnh xem tµi s¶n hiÖn cã cßn cã thÓ dïng ®−îc bao nhiªu thêi gian, vÝ dô T0 n¨m. Sau ®ã tÝnh chi phÝ cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm cña ph−¬ng ¸n míi (ký hiÖu lµ Fm) vµ cña ph−¬ng ¸n dù ®Þnh thay thÕ (F0) V F = dm r + c + v m 2 dm dm V F = d 0 r + c + v 0 2 d 0 d 0 Vdm : suÊt ®Çu t− tµi s¶n míi Vd0 : Gi¸ b¸n TS hiÖn cã ë thêi ®iÓm bÞ thay thÕ tÝnh cho mét ®¬n vÞ c«ng suÊt Ch−¬ng 2 Trang 26
Gi¸o tr×nh Kinh TÕ X©y Dùng Bé m«n kinh tÕ kü thuËt r : l·i ph¶i tr¶ cho vèn ®i vay ®Ó ®Çu t− cdm, cdo: chi phÝ lo¹i cè ®Þnh tÝnh cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm cña ph−¬ng ¸n míi vµ ph−¬ng ¸n hiÖn cã, chi phÝ khÊu hao c¬ b¶n n»m trong chØ tiªu cd0 ®−îc x¸c V ®Þnh b»ng d 0 T0 vdm, vd0 : chi phÝ lo¹i biÕn ®æi tÝnh cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm cña ph−¬ng ¸n míi vµ ph−¬ng ¸n hiÖn cã. NÕu Fm < F0 : th× ph−¬ng ¸n thay thÕ tµi s¶n hiÖn cã b»ng tµi s¶n míi víi thêi gian tÝnh to¸n T0 lµ hîp lý. NÕu lÊy thêi gian tÝnh to¸n lµ (T0 - 1), (T0 - 2) vµ còng tÝnh nh− trªn th× thêi ®iÓm nµo cho trÞ sè (F0 - Fm) lín nhÊt sÏ lµ thêi ®iÓm thay thÕ tèi −u. b. Tr−êng hîp dïng chØ tiªu hiÖu sè thu chi san ®Òu h»ng n¨m Còng t−¬ng tù nh− trªn, ta tÝnh hiÖn gi¸ cña hiÖu sè thu chi NPV cña ph−¬ng ¸n hiÖn cã t−¬ng øng víi c¸c thêi gian T0, T0-1, T0-2 vµ sau ®ã san ®Òu h»ng n¨m. MÆt kh¸c ph¶i x¸c ®Þnh tuæi thä tèi −u vÒ kinh tÕ cho ph−¬ng ¸n míi, khi ®ã c¸c gi¸ trÞ san ®Òu h»ng n¨m cña nã ë c¸c n¨m trong thêi gian T0 lµ tèi −u vµ kh«ng ®æi. HiÖu sè gi÷a hai gi¸ trÞ san ®Òu h»ng n¨m cña hai ph−¬ng ¸n tÝnh víi c¸c thêi ®iÓm T0, T0-1, T0-2 sÏ cho phÐp ta x¸c ®Þnh thêi ®iÓm thay thÕ tèi −u. 2.3.4. Mét sè ®Æc ®iÓm cña viÖc ®¸nh gi¸ dù ¸n ®Çu t− cho c¸c c«ng tr×nh phi s¶n xuÊt vµ phôc vô c«ng céng a. Ph©n lo¹i c«ng tr×nh phi s¶n xuÊt vµ biÓu hiÖn hiÖu qu¶ cña chóng * Ph©n lo¹i : - C¸c c«ng tr×nh phôc vô vÒ mÆt vËt chÊt, trùc tiÕp n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn sinh ho¹t cho con ng−êi nh− nhµ ë, phôc vô sinh häat c«ng céng, dÞch vô th−¬ng m¹i, ¨n uèng, vËn t¶i hµnh kh¸ch, th«ng tin, liªn l¹c phôc vô d©n chóng - C¸c c«ng tr×nh nh»m ph¸t triÓn con ng−êi vÒ mÆt thÓ lùc, tinh thÇn nh− c¸c c«ng tr×nh gi¸o dôc, y tÕ, v¨n hãa - C¸c c«ng tr×nh phôc vô c«ng t¸c qu¶n lý * C¸c h×nh thøc biÓu hiÖn hiÖu qu¶ x· héi cña c¸c c«ng tr×nh phi s¶n xuÊt vµ phôc vô c«ng céng - B»ng c¸c ®¬n vÞ ®o hiÖn vËt cña c«ng suÊt phôc vô cña c¸c c«ng tr×nh nh− sè m2 diÖn tÝch ë, sè gi−êng bÖnh, sè häc sinh, sè ng−êi lµm viÖc hµnh chÝnh cña c«ng tr×nh - B»ng thang ®iÓm ®¸nh gi¸ theo ý kiÕn cña chuyªn gia - B»ng tiÒn tÖ nh− khèi l−îng c«ng t¸c dÞch vô tÝnh theo tiÒn HiÖu qu¶ x· héi th−êng sinh ra hiÖu qu¶ kinh tÕ trùc tiÕp (nh− lîi nhuËn thu ®−îc tõ c¸c doanh nghiÖp phôc vô lîi Ých c«ng céng) hoÆc gi¸n tiÕp (y tÕ) b- Ph©n tÝch kinh tÕ c¸c c«ng tr×nh kh«ng kinh doanh thu lîi nhuËn Ch−¬ng 2 Trang 27
Gi¸o tr×nh Kinh TÕ X©y Dùng Bé m«n kinh tÕ kü thuËt * §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ x· héi vÒ mÆt so s¸nh chi phÝ trong ph¹m vi c«ng tr×nh NÕu hai ph−¬ng ¸n cã cïng mét hiÖu qu¶ x· héi (sè häc sinh, sè gi−êng bÖnh ) nh− nhau th× ph−¬ng ¸n nµo cã tæng chi phÝ F nhá nhÊt lµ tèt nhÊt vÒ mÆt kinh tÕ F =V.r + C ´ min Víi V : vèn ®Çu t− x©y dùng c«ng tr×nh r : l·i suÊt thu ®−îc h»ng n¨m nÕu ®em vèn nµy ®Çu t− vµo mét lÜnh vùc kh¸c cã sinh lîi C : chi phÝ sö dông c«ng tr×nh trong n¨m NÕu hai ph−¬ng ¸n cã hiÖu qu¶ x· héi kh¸c nhau th× ph¶i tÝnh chi phÝ ®Ó ®¹t ®−îc mét ®¬n vÞ hiÖu qu¶ x· héi, th−êng biÓu hiÖn ë gi¸ trÞ sö dông c«ng tr×nh, ký hiÖu Fd, hoÆc ph¶i tÝnh sè ®¬n vÞ hiÖu qu¶ x· héi ®¹t ®−îc tÝnh cho mét ®ång chi phÝ, ký hiÖu Sd V.r + (C − H ) F = → min d S S S = → min d V.r + (C − H ) S : gi¸ trÞ sö dông tæng hîp (®Æc tr−ng cho hiÖu qu¶ x· héi) cña c«ng tr×nh ®−îc x¸c ®Þnh ®−îc x¸c ®Þnh theo ph−¬ng ph¸p dïng chØ tiªu tæng hîp kh«ng ®¬n vÞ ®o H : hiÖu qu¶ tiÕt kiÖm chi phÝ do c¸c hiÖu qu¶ x· héi g©y nªn trong c«ng tr×nh (nÕu x¸c ®Þnh ®−îc) * §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ ph¸t sinh ngoµi ph¹m vi c«ng tr×nh do c¸c hiÖu qu¶ x· héi mang l¹i Mét c«ng tr×nh x· héi cã thÓ t¹o nªn c¸c hiÖu qu¶ kinh tÕ ë c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt hay dÞch vô kh¸c. VÝ dô mét c«ng tr×nh y tÕ cã thÓ lµm gi¶m tû lÖ èm ®au cho c«ng nh©n lµm viÖc ë c¸c nhµ m¸y cã liªn quan. ë ®©y ta ph¶i so s¸nh gi÷a c¸c ph−¬ng ¸n cã thùc hiÖn dù ¸n ®Çu t− víi ph−¬ng ¸n gi÷ nguyªn hiÖn tr¹ng C¸c chØ tiªu hiÖu qu¶ nµy cã thÓ tÝnh cho mét ®ång chi phÝ ®· bá ra x©y dùng vµ vËn hµnh c«ng tr×nh ®ang xÐt ®Ó ph©n tÝch so s¸nh c- Ph©n tÝch tµi chÝnh vµ kinh tÕ c¸c c«ng tr×nh cã kinh doanh thu lîi nhuËn C¸c c«ng tr×nh phôc vô c«ng céng cã thÓ dïng ®Ó kinh doanh hay cho thuª. Trong tr−êng hîp nµy c¸c doanh nghiÖp sau khi trang tr¶i vµ nép thuÕ sÏ thu ®−îc lîi nhuËn. ViÖc ph©n tÝch tµi chÝnh vµ kinh tÕ - x· héi còng ®−îc tiÕn hµnh nh− ®èi víi c«ng tr×nh s¶n xuÊt 2.3.5. §¸nh gi¸ dù ¸n ®Çu t− cho ngµnh c«ng nghiÖp x©y dùng Ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ dù ¸n ®Çu t− cho ngµnh c«ng nghiÖp x©y dùng còng ph¶i tu©n theo c¸c ph−¬ng ph¸p chung ®· ®−îc tr×nh bµy ë c¸c môc trªn Ch−¬ng 2 Trang 28
Gi¸o tr×nh Kinh TÕ X©y Dùng Bé m«n kinh tÕ kü thuËt Tuy nhiªn v× ngµnh c«ng nghiÖp x©y dùng cã mét sè ®Æc ®iÓm kinh tÕ-kü thuËt kh¸c víi phÇn lín c¸c ngµnh kh¸c nªn khi ®¸nh gi¸ dù ¸n ®Çu t− cÇn ph¶i quan t©m ®Õn c¸c ®Æc ®iÓm nµy a- Tr−êng hîp ®Çu t− ®Ó thµnh lËp doanh nghiÖp x©y dùng ®Ó thùc hiÖn x©y dùng mét c«ng tr×nh kÐo dµi h»ng n¨m Trong tr−êng hîp nµy khi dßng tiÒn tÖ ®Ó tÝnh to¸n dù ¸n ®Çu t− cÇn chó ý c¸c ®iÓm sau * Vèn ®Çu t− ®Ó mua s¾m tµi s¶n cè ®Þnh ®Ó thùc hiÖn x©y dùng bao gåm vèn ®Çu t− ®Ó mua s¾m m¸y mãc x©y dùng, c¸c nhµ x−ëng(nÕu cã), c¸c c«ng tr×nh t¹m C¸c m¸y mãc x©y dùng ®−îc ®iÒu ®Õn c«ng tr−êng cã thÓ x¶y ra rÊt phøc t¹p theo yªu cÇu cña tiÕn ®é thi c«ng. Cã nh÷ng m¸y mãc ®−îc sö dông cho dù ¸n tõ ®Çu ®Õn lóc kÕt thóc, nh−ng còng cã m¸y mãc chØ ®−îc sö dông cho dù ¸n trong mét thêi gian nµo ®ã. Do ®ã, vèn ®Çu t− ®Ó mua s¾m m¸y x©y dùng chØ ®−îc dïng mét thêi gian cho dù ¸n nµy cã thÓ x¸c ®Þnh nh− sau : Vm − H Vda = Tx Tm hay Vda = Vd Trong ®ã : Vda : Vèn ®Çu t− cho mét m¸y nµo ®ã ®−îc dïng cho DA thi c«ng x©y l¾p Vm : gi¸ trÞ m¸y ban ®Çu H : gi¸ trÞ thu håi khi ®µo th¶i m¸y ë cuèi ®êi m¸y theo dù kiÕn Tm : tuæi thä cña m¸y Tx : thêi gian m¸y tham gia vµo qu¸ tr×nh thi c«ng(cã thÓ bao gåm nhiÒu thêi ®o¹n sö dông m¸y. §−îc tÝnh b»ng c¸ch céng l¹i khi chóng ®−îc ®iÒu ®Õn vµ ®i nhiÒu lÇn c¸ch nhau kh«ng ®¸ng kÓ vµ n»m trong cïng mét thêi ®o¹n) Vd : gi¸ mua m¸y ®−îc ®¸nh gi¸ l¹i theo gi¸ thÞ tr−êng ë lóc ®−a m¸y vµo qu¸ tr×nh thi c«ng ®ang xÐt Vc : Gi¸ m¸y b¸n theo ®¸nh gi¸ cña thÞ tr−êng ë lóc kÕt thóc dïng m¸y ë qu¸ tr×nh thi c«ng ®ang xÐt Víi c¸c m¸y ®i thuª th× kh«ng cÇn vèn ®Çu t− mua m¸y, mµ thay vµo ®ã lµ chi phÝ ®i thuª m¸y * Khèi l−îng c«ng viÖc vµ doanh thu h»ng n¨m cña dßng tiÒn tÖ rÊt phô thuéc vµo tiÕn ®é thi c«ng x©y l¾p theo thêi gian vµ sù ph©n phèi khèi l−îng x©y l¾p kÌm theo * Trong khi chi phÝ ph¶i bao gåm c¶ chi phÝ vËn chuyÓn xe m¸y vµ lùc lao ®éng ®Õn c«ng tr−êng lóc ban ®Çu nÕu cã Ch−¬ng 2 Trang 29
Gi¸o tr×nh Kinh TÕ X©y Dùng Bé m«n kinh tÕ kü thuËt * Do vèn ®Çu t− ph¸t sinh nhiÒu lÇn trong qu¸ tr×nh thi c«ng nªn dßng tiÒn tÖ cã thÓ ®æi dÊu nhiÒu lÇn, do ®ã viÖc x¸c ®Þnh cña suÊt thu lîi néi t¹i IRR sÏ rÊt khã kh¨n. * Thêi gian tÝnh to¸n dù to¸n ë ®©y lµ thêi gian x©y dùng c«ng tr×nh vµ kh«ng ph¶i lµ tuæi thä cña m¸y * Mét xÝ nghiÖp x©y l¾p kh«ng cã ®Þa ®iÓm cè ®Þnh, nhµ m¸y cè ®Þnh vµ d©y chuyÒn s¶n xuÊt t−¬ng ®èi æn ®Þnh nh− c¸c ngµnh kh¸c, nªn viÖc lËp dù ¸n ®Çu t− rÊt khã kh¨n, nhÊt lµ khi c«ng viÖc h»ng n¨m phôc thuéc vµo kh¶ n¨ng th¾ng thÇu x©y dùng b- Tr−êng hîp ®Çu t− ®Ó thùc hiÖn mét qu¸ tr×nh thi c«ng c¬ giíi kÐo dµi nhiÒu n¨m Tr−êng hîp nµy c¸c tÝnh to¸n còng ph¶i chó ý ®Õn c¸c ®Æc ®iÓm ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ dù ¸n ®Çu t− vÒ mÆt tµi chÝnh, nh−ng ®¬n gi¶n h¬n v× ë ®©y chØ xem xÐt cho mét qu¸ tr×nh thi c«ng riªng lÏ c- Tr−êng hîp ®Çu t− ®Ó thùc hiÖn mét qu¸ tr×nh thi c«ng nhá vµ ng¾n Tr−êng hîp nµy x¶y ra phæ biÕn cho c¸c tr−êng hîp thi c«ng chØ kÐo dµi vµi tuÇn hay vµi th¸ng. ë ®©y chØ nªn sö dông nhãm chØ tiªu tÜnh nh− : chi phÝ nhá nhÊt, lîi nhuËn lín nhÊt, møc doanh lîi mét ®ång vèn ®Çu t− lín nhÊt ®Ó ®¸nh gi¸ ph−¬ng ¸n d- Tr−êng hîp ®Çu t− ®Ó x©y dùng c¸c xÝ nghiÖp s¶n xuÊt vËt liÖu hay söa ch÷a m¸y x©y dùng NhiÒu tr−êng hîp c¸c doanh nghiÖp x©y dùng cã thÓ tù x©y dùng c¸c xÝ nghiÖp s¶n xuÊt vËt liÖu hay söa ch÷a m¸y mãc. Tr−êng hîp nµy viÖc lËp dù ¸n ®Çu t− ®−îc tÝnh to¸n b×nh th−êng nh− c¸c ph−¬ng ¸n ®· tr×nh bµy e- Tr−êng hîp lËp dù ¸n ®Çu t− ®Ó mua s¾m m¸y x©y dùng Tr−êng hîp nµy ®−îc ¸p dông ®Ó ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch ®¸nh gi¸ dù ¸n ®Çu t− vÒ mÆt tµi chÝnh (®· tr×nh bµy) nh−ng ph¶i tÝnh ®Õn ®Æc ®iÓm cña viÖc lËp dù ¸n ®Çu t− mua m¸y x©y dùng lµ cã nhiÒu ®iÒu kiÖn sö dông m¸y cô thÓ sau khi ch−a ®−îc tÝnh ®Õn ë thêi ®iÓm lËp dù ¸n ®Çu t− mua m¸y nh− ®é xa chuyªn chë m¸y ®Õn c«ng tr−êng ban ®Çu, chi phÝ cho c«ng tr×nh t¹m phôc vô m¸y cho nªn mçi khi sö dông m¸y ë giai ®o¹n sau nµy ph¶i cã ph−¬ng ph¸p phï hîp ®Ó kiÓm tra l¹i tÝnh hiÖu qu¶ ®· x¸c ®Þnh lóc ban ®Çu khi lËp dù ¸n. Ch−¬ng 2 Trang 30
Gi¸o tr×nh Kinh TÕ X©y Dùng Bé m«n kinh tÕ kü thuËt Ch−¬ng 3: cÊu t¹o bé m¸y doanh nghiÖp thiÕt kÕ vµ tæ chøc thiÕt kÕ c«ng tr×nh 3.1.Kh¸i niÖm vÒ thiÕt kÕ x©y dùng C«ng t¸c thiÕt kÕ x©y dùng n»m trong giai ®o¹n thùc hiÖn c¸c dù ¸n ®Çu t− cã c«ng tr×nh cÇn x©y dùng vµ bao gåm c¸c c«ng viÖc chñ yÕu nh− : lËp vµ duyÖt c¸c ph−¬ng ¸n thiÕt kÕ c«ng tr×nh, tæ chøc qu¶n lý c«ng t¸c thiÕt kÕ §Ò ¸n thiÕt kÕ theo nghÜa hÑp lµ mét hÖ thèng c¸c b¶n vÏ ®−îc lËp trªn c¬ së c¸c tÝnh to¸n cã c¾n cø khoa häc cho viÖc x©y dùng c«ng tr×nh. Theo nghÜa réng, ®ã lµ hÖ thèng c¸c b¶n vÏ vµ c¸c chØ tiªu tÝnh to¸n ®Ó thuyÕt minh cho sù hîp lý vÒ mÆt kü thuËt, còng nh− vÒ mÆt kinh tÕ cña c«ng tr×nh ®−îc x©y dùng nh»m thùc hiÖn chñ tr−¬ng ®Çu t− ®· ®Ò ra víi hiÖu qu¶ vµ chÊt l−îng tèt nhÊt. 3.2. Nguyªn t¾c thiÕt kÕ - Gi¶i ph¸p thiÕt kÕ ph¶i cô thÓ ho¸ tèt nhÊt chñ tr−¬ng ®Çu t− thùc hiÖn ë b¶n dù ¸n kh¶ thi cña chñ ®Çu t−. - Gi¶i ph¸p thiÕt kÕ ph¶i phï hîp víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ, x· héi vµ ®−êng lèi ph¸t triÓn chung cña ®Êt n−íc, cã vËn dông tèt kinh nghiÖm cña n−íc ngoµi. - Khi lËp ph−¬ng ¸n thiÕt kÕ ph¶i xem xÐt toµn diÖn c¸c mÆt kü thuËt, kinh tÕ-tµi chÝnh, thÈm mü, b¶o vÖ m«i tr−êng, an toµn s¶n xuÊt vµ quèc phßng, ph¶i chó ý ®Õn kh¶ n¨ng t¶i t¹o vµ më réng sau nµy. - Khi lËp c¸c ph−¬ng ¸n thiÕt kÕ ph¶i gi¶i quyÕt tèt c¸c m©u thuÉn gi÷a c¸c mÆt : tiÖn nghi, bÒn ch¾c, kinh tÕ vµ mü quan. - Ph¶i t«n träng tr×nh tù chung cña qu¸ tr×nh thiÕt kÕ ph−¬ng ¸n lµ trø¬c hÕt ph¶i ®i tõ c¸c vÊn ®Ò chung vµ sau ®ã míi ®i vµo gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò cô thÓ. - Ph¶i lËp mét sè ph−¬ng ¸n ®Ó so s¸nh vµ lùa chän ph−¬ng ¸n tèt nhÊt - Ph¶i ®¶m b¶o tÝnh ®ång bé vµ hoµn chØnh cña gi¶i ph¸p thiÕt kÕ, b¶o ®¶m mèi liªn hÖ gi÷a c¸c bé phËn cña thiÕt kÕ, gi÷a thiÕt kÕ vµ thùc hiÖn x©y dùng trªn thùc tÕ. - Ph¶i tËn dông thiÕt kÕ mÉu ®Ó gi¶m chi phÝ thiÕt kÕ thùc tÕ - Ph¶i dùa trªn c¸c tiªu chuÈn, ®inh møc thiÕt kÕ, x¸c ®Þnh ®óng møc ®é hiÖn ®¹i cña c«ng tr×nh x©y dùng - Ph¶i cè g¾ng rót ng¾n thêi gian thiÕt kÕ ®Ó c«ng tr×nh thiÕt kÕ xong kh«ng bÞ l¹c hËu. 3.3. C¸c b−íc thiÕt kÕ Giai ®o¹n thiÕt kÕ chÝnh thøc lµ b−íc tiÕp theo cña giai ®o¹n lËp dù ¸n®Çu t− x©y dùng c«ng tr×nh. Tuú theo møc ®é phøc t¹p cña c«ng tr×nh mµ qu¸ tr×nh thiÕt kÕ cã thÓ tiÕn hµnh theo mét b−íc, hai b−íc hoÆc ba b−íc (theo N§16/07/02/2005) Ch−¬ng 3 Trang 31
Gi¸o tr×nh Kinh TÕ X©y Dùng Bé m«n kinh tÕ kü thuËt ThiÕt kÕ ba b−íc : bao gåm b−íc thiÕt kÕ c¬ së, thiÕt kÕ kü thuËt vµ thiÕt kÕ b¶n vÏ thi c«ng. ¸p dông ®èi víi nh÷ng c«ng tr×nh qui ®Þnh ph¶i lËp dù ¸n vµ cã qui m« lµ cÊp ®Æc biÖt, cÊp I vµ c«ng tr×nh cÊo II cã kü thuËt phøc t¹p do cÊp cã thÈm quyÒn ra quyÕt ®Þnh ®Çu t− quyÕt ®Þnh. ThiÕt kÕ hai b−íc : bao gåm b−íc thiÕt kÕ c¬ së vµ b−íc thiÕt kÕ b¶n vÏ thi c«ng. ThiÕt kÕ b¶n vÏ kü thuËt cßn gäi lµ thiÕt kÕ triÓn khai, thiÕt kÕ b¶n vÏ thi c«ng cßn gäi lµ thiÕt kÕ chi tiÕt. ThiÕt kÕ mét b−íc : Th−êng ®−îc ¸p dông cho c¸c c«ng tr×nh nhá vµ ®¬n gi¶n hoÆc cho c¸c c«ng tr×nh cã thiÕt kÕ mÉu vµ ®−îc qui ®Þnh chØ ph¶i lËp b¸o c¸o kinh tÕ – kü thuËt ®−îc gäi lµ thiÕt kÕ b¶n vÏ thi c«ng, kÌm theo tæng dù to¸n cña nã. Tæng dù to¸n lËp ra ph¶i bÐ h¬n tæng møc ®Çu t− ®−îc duyÖt, nÕu kh«ng ph¶i thiÕt kÕ l¹i. 3.4.Néi dung cña c«ng t¸c thiÕt kÕ vµ cña b¶n dù ¸n thiÕt kÕ C«ng t¸c thiÕt kÕ nãi chung cã hai bé phËn chÝnh: tæ chøc qu¶n lý c«ng t¸c thiÕt kÕ vµ lËp c¸c ph−¬ng ¸n kü thuËt - kinh tÕ cña thiÕt kÕ. 3.4.1. Néi dung tæ chøc qu¶n lý thiÕt kÕ Néi dung nµy bao gåm c¸c c«ng viÖc sau : - Tæ chøc qu¸ tr×nh thiÕt kÕ bao gåm tõ kh©u ®Êu thÇu t− vÊn thiÕt kÕ, ký hîp ®ång, lËp thÈm ®Þnh, xÐt duyÖt, kiÓm tra vµ ®iÒu chØnh thiÕt kÕ trong suèt qu¸ tr×nh thùc hiÖn. - Tæ chøc c¬ cÊu m¹ng l−íi thiÕt kÕ, c¸c h×nh thøc tæ chøc kinh doanh cña c¬ quan thiÕt kÕ vµ c¸c chøc n¨ng, nhiÖm vô kÌm theo. - X©y dùng c¸c tiªu chuÈn, ®Þnh møc thiÕt kÕ. - X©y dùng c¸c quy tr×nh c«ng tr×nh c«ng nghÖ lËp c¸c ph−¬ng ¸n thiÕt kÕ. 3.4.2. Néi dung cña b¶n thiÕt kÕ a) Néi dung cña b¶n thiÕt kÕ kü thuËt: bao gåm - ThuyÕt minh tæng qu¸t : c¨n cø vµo c¬ s¬ lËp thiÕt kÕ kü thuËt, néi dung c¬ b¶n cña dù ¸n ®Çu t− ®−îc duyÖt, danh môc quy chuÈn x©y dùng, tiªu chuÈn kü thuËt x©y dùng vµ thiÕt kÕ mÉu ®−îc sö dông, tãm t¾t néi dung ®å ¸n thiÕt kÕ vµ c¸c ph−¬ng ¸n thiÕt kÕ ®· ®−îc so s¸nh, c¸c th«ng sè vµ chØ tiªu cÇn ®¹t ®−îc cña c¸c c«ng tr×nh. - C¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn, t¸c ®éng cña m«i tr−êng vµ ®iÒu kiÖn kü thuËt chi phèi thiÕt kÕ : t×nh h×nh ®Þa h×nh, ®Þa chÊt c«ng tr×nh, ®Þa chÊt thuû v¨n, thuû v¨n, khÝ t−îng, ®éng ®Êt, t×nh h×nh t¸c ®éng cña m«i tr−êng vµ c¸c ®iÒu kiÖn kü thuËt chi phèi kh¸c - PhÇn kinh tÕ - kü thuËt: C¸c th«ng sè chñ yÕu cña c«ng tr×nh nh− n¨ng lùc s¶n xuÊt, c«ng suÊt thiÕt kÕ, tuæi thä, cÊp c«ng tr×nh c¸c ph−¬ng ¸n vÒ chñng lo¹i Ch−¬ng 3 Trang 32
Gi¸o tr×nh Kinh TÕ X©y Dùng Bé m«n kinh tÕ kü thuËt vµ chÊt l−îng s¶n phÈm, ph−¬ng ¸n tiªu thô, nh÷ng chØ tiªu kinh tÕ-kü thuËt cña ph−¬ng ¸n ®−îc so s¸nh vµ lùa chän. - PhÇn c«ng nghÖ bao gåm c¸c vÊn ®Ò : tæ chøc s¶n xuÊt vµ d©y chuyÒn c«ng nghÖ ®Þnh sö dông, lùa chän thiÕt bÞ m¸y mãc, c¸c biÖn ph¸p an toµn lao ®éng, an toµn s¶n xuÊt, vÖ sinh c«ng nghiÖp, b¶o vÖ m«i tr−êng - PhÇn x©y dùng gåm : + Bè trÝ tæng mÆt b»ng c«ng tr×nh, diÖn tÝch chiÕm ®Êt, diÖn tÝch x©y dùng + C¸c gi¶i ph¸p vÒ kü thuËt x©y dùng : gi¶i ph¸p kiÕn tróc, thiÕt kÕ trang thiÕt bÞ néi, ngo¹i thÊt + C¸c b¶n vÏ vµ tÝnh to¸n hÖ thèng c«ng tr×nh c¬ së kü thuËt h¹ tÇng + Tæ chøc giao th«ng vµ thiÕt bÞ vËn t¶i + Tæ chøc trang trÝ bªn ngoµi, c©y xanh, s©n v−ên + Tæng hîp khèi l−îng x©y l¾p, vËt t− chÝnh, thiÕt bÞ c«ng nghÖ cña tõng h¹ng môc c«ng tr×nh vµ toµn bé c«ng tr×nh + ThiÕt kÕ c«ng nghÖ vµ tæ chøc x©y dùng - PhÇn b¶n vÏ : + C¸c b¶n vÏ vÒ hiÖn tr¹ng mÆt b»ng hoÆc tuyÕn c«ng tr×nh ®Þnh x©y dùng + C¸c b¶n vÏ tæng mÆt b»ng c«ng tr×nh, bao gåm bè trÝ chi tiÕt c¸c h¹ng môc c«ng tr×nh + C¸c b¶n vÏ vÒ chuÈn bÞ kü thuËt cho x©y dùng (san nÒn, tho¸t n−íc) vµ c¸c c«ng tr×nh kü thuËt h¹ tÇng ngoµi nhµ (®−êng giao th«ng, ®iÖn n−íc ) + B¶n vÏ d©y chuyÒn c«ng nghÖ vµ vÞ trÝ c¸c thiÕt bÞ chÝnh + C¸c b¶n vÏ kiÕn tróc (mÆt b»ng, mÆt c¾t, mÆt ngoµi chung quanh c«ng tr×nh) cña c¸c h¹ng môc c«ng tr×nh + B¶n vÏ bè trÝ c¸c thiÕt bÞ vµ bé phËn c«ng tr×nh phô + B¶n vÏ c¸c chi tiÕt cÊu t¹o kiÕn tróc vµ kÕt cÊu x©y dùng phøc t¹p + B¶n vÏ c¸c hÖ thèng kÕt cÊu x©y dùng chÝnh + C¸c b¶n vÏ vÒ trang trÝ néi thÊt + B¶n vÏ phèi c¶nh toµn bé c«ng tr×nh vµ c¸c h¹ng môc c«ng tr×nh chÝnh + C¸c b¶n vÏ cña hÖ thèng kü thuËt bªn trong c«ng tr×nh: ®iÖn n−íc, th«ng giã, ®iÒu hoµ, th«ng tin + B¶n vÏ lèi tho¸t ng−êi khi x¶y ra tai n¹n, vÒ biÖn ph¸p chèng ch¸y næ + C¸c b¶n vÏ vÒ hoµn thiÖn, trang trÝ ngoµi nhµ, c©y xanh s©n v−ên + B¶n vÏ vÒ tæng mÆt b»ng tæ chøc x©y dùng vµ mÆt b»ng thi c«ng cho c¸c c«ng tr×nh quan träng - Tæng dù to¸n c«ng tr×nh: ®−îc lËp theo qui ®Þnh chung cña nhµ n−íc Ch−¬ng 3 Trang 33
Gi¸o tr×nh Kinh TÕ X©y Dùng Bé m«n kinh tÕ kü thuËt b) Néi dung cña thiÕt kÕ b¶n vÏ thi c«ng : ph¶i cô thÓ vµ chi tiÕt ®ñ ®Ó ng−êi c¸n bé kü thuËt ë c«ng tr−êng cã thÓ sö dông ®Ó chØ ®¹o thùc hiÖn Néi dung cña thiÕt kÕ b¶n vÏ thi c«ng gåm : * C¸c b¶n vÏ thi c«ng - ThÓ hiÖn chi tiÕt vÒ mÆt b»ng, mÆt c¾t cña c¸c h¹ng môc c«ng tr×nh kÌm theo c¸c sè liÖu nh− : vÞ trÝ vµ kÝch thø¬c cña c¸c kÕt cÊu x©y dùng, khèi l−îng c«ng viÖc ph¶i thùc hiÖn, vÞ trÝ vµ kÝch th−íc c¸c thiÕt bÞ c«ng nghÖ ®−îc ®Æt vµo c«ng tr×nh, danh môc c¸c thiÕt bÞ cÇn l¾p ®Æt, nhu cÇu vÒ c¸c lo¹i vËt liÖu chÝnh kÌm theo chÊt l−îng vµ quy c¸ch yªu cÇu, nhu cÇu vÒ cÊu kiÖn ®óc s½n, thuyÕt minh vÒ c«ng nghÖ x©y l¾p chñ yÕu, c¸c yªu cÇu vÒ kü thuËt an toµn. - B¶n vÏ chi tiÕt cho tõng bé phËn cña c¸c h¹ng môc c«ng tr×nh : cã kÌm theo c¸c sè liÖu vÒ vÞ trÝ, kÝch th−íc, quy c¸ch vµ sè l−îng vËt liÖu, yªu cÇu ®èi víi ng−êi thi c«ng - B¶n vÏ chi tiÕt l¾p ®Æt thiÕt bÞ m¸y mãc do nhµ m¸y chÕ t¹o cung cÊp, trong ®ã ghi râ chñng lo¹i, sè l−îng thiÕt bÞ, c¸c kÝch th−íc, c¸c nhu cÇu vÒ vËt liÖu l¾p ®Æt vµ yªu cÇu ®èi víi ng−êi thi c«ng. - B¶n vÏ vÞ trÝ l¾p ®Æt vµ chi tiÕt cña c¸c hÖ thèng kü thuËt vµ c«ng nghÖ - B¶n vÏ trang trÝ néi thÊt - B¶n tæng hîp khèi l−îng c«ng t¸c x©y l¾p, thiÕt bÞ vËt liÖu cho tõng h¹ng môc vµ toµn bé c«ng tr×nh * Dù to¸n thiÕt kÕ b¶n vÏ thi c«ng c) Néi dung cña thiÕt kÕ kü thuËt thi c«ng theo mét giai ®o¹n: bao gåm - C¸c b¶n vÏ cña thiÕt kÕ, b¶n vÏ thi c«ng - PhÇn thuyÕt minh nh− tr−êng hîp thiÕt kÕ kü thuËt - Tæng dù to¸n cña c«ng tr×nh 3.5.§Þnh møc vµ tiªu chuÈn thiÕt kÕ HÖ thèng tiªu chuÈn vµ ®Þnh møc thiÕt kÕ th−êng bao gåm 3.5.1. C¸c ®Þnh møc, tiªu chuÈn ®Ó thiÕt kÕ d©y chuyÒn c«ng nghÖ s¶n xuÊt C¸c tiªu chuÈn ®Ó lùa chän thiÕt bÞ, m¸y mãc, c«ng suÊt, chÕ ®é vËn hµnh m¸y theo t¶i träng, chÕ ®é vËn hµnh theo thêi gian, tuæi thä, ®é bÒn, ®é tin cËy, chÊt l−îng s¶n phÈm, b¶o vÖ m«i tr−êng, an toµn lao ®éng vµ s¶n xuÊt, phÕ phÈm, diÖn tÝch chiÕm chç, c¸c chØ tiªu cho mua s¾m vµ vËn hµnh d©y chuyÒn c«ng nghÖ. 3.5.2. C¸c ®Þnh møc vµ tiªu chuÈn cho phÇn thiÕt kÕ x©y dùng - C¸c tiªu chuÈn vµ ®Þnh møc cho thiÕt kÕ quy ho¹ch, kiÕn tróc vµ thiÕt kÕ gi¶i ph¸p c«ng nghÖ Ch−¬ng 3 Trang 34
Gi¸o tr×nh Kinh TÕ X©y Dùng Bé m«n kinh tÕ kü thuËt - C¸c tiªu chuÈn vµ ®Þnh møc ®Ó thiÕt kÕ c¸c hÖ thèng h¹ tÇng kÜ thuËt nh− : ®iÖn, n−íc, giao th«ng, vÖ sinh, cÊp nhiÖt, th«ng tin, chèng ch¸y, ®iÒu hoµ vi khÝ hËu, m«i tr−êng - C¸c tiªu chuÈn vµ ®Þnh møc ®Ó thiÕt kÕ c«ng nghÖ vµ tæ chøc x©y dùng - C¸c ®Þnh møc vµ quy t¾c lËp dù to¸n - C¸c quy ®Þnh vÒ chÊt l−îng vËt liÖu, kÕt cÊu vµ c«ng nghÖ x©y dùng 3.5.3. C¸c ®Þnh møc vÒ kinh tÕ - kÜ thuËt ®Ó tÝnh to¸n hiÖu qu¶ ®Çu t− th«ng qua gi¶i ph¸p thiÕt kÕ Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ë nhiÒu n−íc ng−êi ta chØ qui ®Þnh nh÷ng tiªu chuÈn cã liªn quan ®Õn lîi Ých cña mäi ng−êi, nhÊt lµ c¸c tiªu chuÈn vÒ an toµn vµ b¶o vÖ m«i tr−êng c¸c tiªu chuÈn kh¸c th−êng do c¸c hiÖp héi nghÒ nghiÖp ®øng ra tæ chøc biªn so¹n d−íi sù b¶o trî cña nhµ n−íc. 3.6. C¸c lo¹i h×nh tæ chøc dÞch vô - kinh doanh thiÕt kÕ 3.6.1. Ph©n lo¹i a. VÒ mÆt ph¸p lý : c¸c doanh nghiÖp dÞch vô thiÕt kÕ cña nhµ n−íc, cña tËp thÓ, cña t− nh©n d−íi c¸c h×nh thøc c«ng ty TNHH hay c«ng ty cæ phÇn b. VÒ mÆt chuyªn m«n : c¸c doanh nghiÖp thiÕt kÕ chuyªn m«n ho¸ theo ngµnh s¶n xuÊt vµ chñng lo¹i c«ng tr×nh (nh− c«ng tr×nh giao th«ng, c«ng tr×nh dÇu khÝ ) hay chuyªn m«n ho¸ theo giai ®o¹n thiÕt kÕ (nh− thiÕt kÕ d©y chuyÒn c«ng nghÖ s¶n xuÊt, thiÕt kÕ kiÕn tróc, thiÕt kÕ kÕt cÊu ) Th«ng th−êng hai lo¹i h×nh chuyªn m«n trªn ®−îc kÕt hîp víi nhau. Trong tr−êng hîp c¸c tæ chøc thiÕt kÕ ph¶i ®a n¨ng ho¸ ®Õn møc ®é nhÊt ®Þnh cho phï hîp víi ®ßi hái thÞ tr−êng. C«ng ty t− vÊn ®Çu t− vµ x©y dùng lµ mét lo¹i h×nh doanh nghiÖp cã nhiÒu chøc n¨ng, trong ®ã cã viÖc chuyªn lËp dù ¸n ®Çu t−, thiÕt kÕ hay thay mÆt chñ ®Çu t− gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn x©y dùng c«ng tr×nh 3.6.2. Tæ chøc qu¶n lý trong c¸c doanh nghiÖp thiÕt kÕ a. C¬ cÊu tæ chøc c¸c doanh nghiÖp thiÕt kÕ : C¸c doanh nghiÖp thiÕt kÕ th−êng ®−îc tæ chøc theo kiÓu trùc tuyÕn kÕt hîp víi chøc n¨ng. Tuú theo møc ®é phøc t¹p vµ tÝnh chÊt cña c«ng tr×nh, qu¸ tr×nh thiÕt kÕ ®−îc chuyªn m«n ho¸ theo tõng giai ®o¹n c«ng viÖc thiÕt kÕ, hay theo kiÓu thiÕt kÕ toµn vÑn cho c¶ c«ng tr×nh do mét nhãm hay mét c¸ nh©n thùc hiÖn b. C¬ chÕ ho¹t ®éng kinh doanh C¸c doanh nghiÖp thiÕt kÕ ho¹t ®éng dùa trªn luËt c«ng ty hoÆc luËt doanh nghiÖp Nhµ n−íc dùa trªn c¬ së ký kÕt hîp ®ång víi chñ ®Çu t− vµ c¸c tæ chøc dÞch vô kh¶o s¸t phôc vô thiÕt kÕ. Trong nhiÒu tr−êng hîp c¸c doanh nghiÖp thiÕt kÕ ph¶i tham gia ®Êu thÇu ®Ó t×m hîp ®ång thiÕt kÕ. c. KÕ ho¹ch c«ng t¸c thiÕt kÕ Ch−¬ng 3 Trang 35
Gi¸o tr×nh Kinh TÕ X©y Dùng Bé m«n kinh tÕ kü thuËt C¸c doanh nghiÖp thiÕt kÕ ph¶i xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu thÞ tr−êng ®Ó lËp kÕ ho¹ch. Néi dung kÕ ho¹ch thiÕt kÕ bao gåm c¸c bé phËn: kÕ ho¹ch tham gia ®Êu thÇu vµ t×m hîp ®ång thiÕt kÕ, kÕ ho¹ch marketing, kÕ ho¹ch lËp ®å ¸n thiÕt kÕ cho c«ng tr×nh ®· nhËn thÇu, kÕ ho¹ch nh©n lùc, kÕ ho¹ch vËt t−, kÕ ho¹ch tµi chÝnh, kÕ ho¹ch c¶i tiÕn c«ng nghÖ thiÕt kÕ KÕ ho¹ch thiÕt kÕ ph¶i ®i ®«i víi kÕ ho¹ch kh¶o s¸t phôc vô thiÕt kÕ. C¸c tæ chøc thiÕt kÕ cã tr¸ch nhiÖm ®Ò ra yªu cÇu vÒ kh¶o s¸t ®Ó c¸c tæ chøc kh¶o s¸t thùc hiÖn theo hîp ®ång. 3.7.Tr¸ch nhiÖm cña c¸c bªn giao nhËn thÇu thiÕt kÕ 3.7.1. Tr¸ch nhiÖm cña chñ ®Çu t− - Chñ ®Çu t− cã nh÷ng tr¸ch nhiÖm sau : + Ký kÕt hîp ®ång giao nhËn thÇu thiÕt kÕ víi c¸c tæ chøc x©y dùng (thiÕt kÕ) trªn c¬ së kÕt qu¶ ®Êu thÇu, chän thÇu hay chØ ®Þnh thÇu theo ®óng qui ®Þnh, theo dâi thùc hiÖn hîp ®ång vµ cÊp kinh phÝ thiÕt kÕ kÞp thêi + Cung cÊp tµi liÖu, sè liÖu vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p lý cÇn thiÕt cho tæ chøc thiÕt kÕ ®Ó lµm c¬ së cho viÖc thiÕt kÕ c«ng tr×nh. - LËp hå s¬ yªu cÇu thÈm ®Þnh vµ tr×nh duyÖt thiÕt kÕ - Yªu cÇu c¸c c¬ quan thiÕt kÕ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò ph¸t sinh vµ thay ®æi thiÕt kÕ trong qu¸ tr×nh x©y dùng. 3.7.2.Tr¸ch nhiÖm cña tæ chøc thiÕt kÕ - Ký hîp ®ång nhËn thÇu víi c¸c chñ ®Çu t− trªn c¬ së kÕt qu¶ cña ®Êu thÇu, chän thÇu hay chØ ®Þnh thÇu thiÕt kÕ, cö chñ nhiÖm ®å ¸n thiÕt kÕ chÞu tr¸ch nhiÖm toµn bé vÒ thiÕt kÕ c«ng tr×nh. Cã thÓ giao thÇu l¹i cho c¸c tæ chøc thiÕt kÕ chuyªn ngµnh cã t− c¸ch ph¸p nh©n. - §Ò ra c¸c yªu cÇu cho c¸c tæ chøc kh¶o s¸t phôc vô thiÕt kÕ, kiÓm tra kÕt qu¶ kh¶o s¸t vµ nghiÖm thu c¸c tµi liÖu nµy. - ChÞu tr¸ch nhiÖm vÒ chÊt l−îng, néi dung vµ khèi l−îng thiÕt kÕ (kÓ c¶ viÖc sö dông c¸c tµi liÖu vµ thiÕt kÕ mÉu) - Thùc hiÖn tiÕn ®é thiÕt kÕ theo ®óng hîp ®ång, chÞu tr¸ch nhiÖm bæ sung, söa ch÷a hoÆc lËp l¹i thiÕt kÕ ch−a ®−îc duyÖt. - ChÞu tr¸ch nhiÖm kiÓm tra vµ nghiÖm thu néi bé c¸c kÕt qu¶ thiÕt kÕ. - Tr×nh bµy vµ b¶o vÖ thiÕt kÕ trong qu¸ tr×nh thÈm ®Þnh, xÐt duyÖt thiÕt kÕ - Gi÷ b¶n quyÒn t¸c gi¶ cña ®å ¸n thiÕt kÕ, l−u tr÷ vµ qu¶n lý tµi liÖu gèc 3.8.ThÈm ®Þnh vµ xÐt duyÖt thiÕt kÕ 3.8.1. ThÈm ®Þnh thiÕt kÕ a. ThÈm ®Þnh, phª duyÖt (ND 16/2005) Ch−¬ng 3 Trang 36
Gi¸o tr×nh Kinh TÕ X©y Dùng Bé m«n kinh tÕ kü thuËt - Chñ ®Çu t− thùc hiÖn tæ chøc viÖc thÈm ®Þnh, phª duyÖt thiÕt kÕ kü thuËt, thiÕt kÕ b¶n vÏ thi c«ng, dù to¸n, tæng dù to¸n ®èi víi nh÷ng c«ng tr×nh x©y dùng ph¶i lËp dù ¸n. - ThiÕt kÕ b¶n vÏ thi c«ng vµ dù to¸n cña c¸c h¹ng môc, c«ng tr×nh tr−íc khi ®−a vµo x©y dùng ph¶i ®−îc thÈm ®Þnh, phª duyÖt. - Tr−êng hîp chñ ®Çu t− kh«ng ®ñ n¨ng lùc thÈm ®Þnh th× ®−îc phÐp thuª c¸c tæ chøc, c¸ nh©n t− vÊn cã ®ñ ®iÒu kiÖn n¨ng lùc ®Ó thÈm tra thiÕt kÕ, dù to¸n c«ng tr×nh lµm c¬ së cho viÖc phª duyÖt. Tïy theo yªu cÇu cña chñ ®Çu t−, viÖc thÈm tra thiÕt kÕ, dù to¸n, tæng dù to¸n, cã thÓ thùc hiÖn ®èi víi toµn bé hoÆc mét phÇn c¸c néi dung thÈm ®Þnh thiÕt kª. b. Néi dung thÈm ®Þnh thiÕt kÕ(ND 16/2005) - Sù phï hîp víi c¸c b−íc thiÕt kÕ tr−íc ®· ®−îc phª duyÖt - Sù tu©n thñ c¸c tiªu chuÈn x©y dùng ®· ®−îc ¸p dông - §¸nh gi¸ møc ®é an toµn cña c«ng tr×nh - Sù hîp lÝ cña viÖc lùa chän d©y chuyÒn vµ thiÕt bÞ c«ng nghÖ ( NÕu cã) - B¶o vÖ m«i tr−êng, phßng chèng ch¸y næ c. Néi dung thÈm ®Þnh dù to¸n, tæng dù to¸n x©y dùng c«ng tr×nh(ND 16/2005) - Sù phï hîp gi÷a khèi l−îng thiÕt kÕ vµ khèi l−îng tÝnh to¸n - TÝnh ®óng ®¾n cña viÖc ¸p dông c¸c ®Þnh møc kinh tÕ-kü thuËt, ®Þnh møc chi phÝ, ®¬n gi¸, viÖc vËn dông ®Þnh møc chi phÝ, ®¬n gi¸, c¸c chÕ ®é chÝnh s¸ch cã liªn quan vµ c¸c kho¶n môc chi phÝ trong dù to¸n theo qui ®Þnh. - X¸c ®Þnh gi¸ trÞ dù to¸n, tæng dù to¸n x©y dùng c«ng tr×nh. Ch−¬ng 3 Trang 37
Gi¸o tr×nh Kinh TÕ X©y Dùng Bé m«n kinh tÕ kü thuËt Ch−¬ng 4: ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ gi¶i ph¸p thiÕt kÕ c«ng tr×nh d©n dông vµ c«ng nghiÖp vÒ mÆt kinh tÕ 4.1.Kh¸i niÖm vÒ chÊt l−îng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ cña gi¶i ph¸p thiÕt kÕ ChÊt l−îng cña gi¶i ph¸p thiÕt kÕ c«ng tr×nh x©y dùng lµ tËp hîp nh÷ng tÝnh chÊt cña c«ng tr×nh ®−îc thiÕt kÕ thÓ hiÖn møc ®é tho· m·n nh÷ng nhu cÇu ®−îc ®Ò ra tr−íc cho nã trong nh÷ng ®iÒu kiÖn x¸c ®Þnh vÒ kinh tÕ, kü thuËt vµ x· héi. HiÖu qu¶ kinh tÕ cña gi¶i ph¸p thiÕt kÕ thÓ hiÖn ë mét lo¹t c¸c chØ tiªu ®· qui ®Þnh khi lËp dù ¸n kh¶ thi nh−ng ®−îc tÝnh to¸n l¹i chinh x¸c h¬n, trªn c¬ së nh÷ng gi¶i ph¸p ®· ®−îc thiÕt kÕ cô thÓ . Tuy nhiªn, trong kh©u thiÕt kÕ khi ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ nªn chó ý lo¹i bá c¸c ¶nh h−ëng cña quan hÖ cung cÇu cña thÞ tr−êng khi tÝnh to¸n c¸c chØ tiªu so s¸nh , v× nã kh«ng ph¶n ¸nh b¶n chÊt −u viÖt cña ph−¬ng ¸n kü thuËt vÒ mÆt kinh tÕ do chÝnh ph−¬ng ¸n ®−a ra Do ®ã c¸c chØ tiªu vÒ chi phÝ khi ®¸nh gi¸ c¸c gi¶i ph¸p thiÕt kÕ cÇn ®−îc coi träng h¬n bªn c¹nh chØ tiªu lîi nhuËn. MÆc kh¸c cÇn chó ý ®Õn chØ tiªu chi phÝ cho b¶n th©n viÖc lËp ®å ¸n thiÕt kÕ khi ®¸nh gi¸ chung 4.2. C¸c ph−¬ng ph¸p so s¸nh vµ ®¸nh gi¸ c¸c gi¶i ph¸p thiÕt kÕ vÒ mÆt kinh tÕ Cã nhiÒu ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ vÒ mÆt kinh tÕ cña mét gi¶i ph¸p thiÕt kÕ nh− : ®¸nh gi¸ vÒ mÆt kinh tÕ c¸c ph−¬ng ¸n míi vµ ph−¬ng ¸n hiÖn cã, gi÷a c¸c ph−¬ng ¸n tù lµm vµ nhê n−íc ngoµi, gi÷a c¸c ph−¬ng ¸n cã cïng chÊt l−îng sö dông vµ kh¸c chÊt l−îng sö dông, gi÷a x©y míi vµ c¶i t¹o, theo tiªu chuÈn th«ng th−êng vµ tiªu chuÈn ®Æc biÖt.Tïy theo tong yªu cÇu cña dù ¸n mµ sö dông c¸c ph−¬ng ph¸p cho phï hîp. 4.2.1.Ph−¬ng ph¸p dïng mét vµi chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp kÕt hîp víi mét hÖ chØ tiªu bæ sung Ph−¬ng ph¸p nµy ®−îc dïng phæ biÕn. C¸c chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp ë ®©y bao gåm: - Nhãm chØ tiªu tÜnh : chi phÝ cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm, lîi nhuËn cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm - Nhãm chØ tiªu ®éng: (hiÖu sè thu chi, møc thu lîi néi t¹i, tØ sè thu chi 4.2.2. Ph−¬ng ph¸p dïng chØ tiªu tæng hîp kh«ng dïng ®¬n vÞ ®o ®Ó xÕp h¹ng c¸c ph−¬ng ¸n Ph−¬ng ph¸p nµy ®−îc dïng phï hîp nhÊt ®Ó ®¸nh gi¸ c¸c c«ng tr×nh d©n dông cã chÊt l−îng kh¸c nhau, c¸c c«ng tr×nh kh«ng thu lîi nhuËn vµ chØ lÊy tiªu chuÈn chÊt l−îng sö dông lµ chÝnh, c¸c c«ng tr×nh b¶o vÖ m«i tr−êng, cho viÖc ®¸nh gi¸ c¸c gi¶i ph¸p kÕt cÊu riªng rÏ vµ cho viÖc chÊm gi¶i thi ®å ¸n thiÕt kÕ. Ch−¬ng 4 Trang 38
Gi¸o tr×nh Kinh TÕ X©y Dùng Bé m«n kinh tÕ kü thuËt 4.3.3. Ph−¬ng ph¸p gi¸ trÞ - gi¸ trÞ sö dông Ph−¬ng ph¸p nµy thÝch hîp nhÊt ®Ó ®¸nh gi¸ c¸c c«ng tr×nh vÒ mÆt kinh tÕ nh−ng cã chÊt l−îng sö dông kh¸c nhau, c¸c c«ng tr×nh lÊy chÊt l−îng sö dông lµ chÝnh(kh«ng thu lîi nhuËn), cho c«ng tr×nh b¶o vÖ m«i tr−êng, cho viÖc ®¸nh gi¸ c¸c gi¶i ph¸p kÕt cÊu riªng rÏ. 4.2.4. Ph−¬ng ph¸p to¸n häc Th−êng sö dông ph−¬ng ph¸p quy ho¹ch tèi −u, lý thuyÕt trß ch¬i, lý thuyÕt m« pháng Hµm môc tiªu ë ®©y th−êng lµ mét chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp nµo ®ã. mét chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp nµo ®ã. 4.3.§iÒu kiÖn b¶o ®¶m tÝnh cã thÓ so s¸nh ®−îc gi÷a c¸c ph−¬ng ¸n §Ó ®¶m b¶o tÝnh cã thÓ so s¸nh ®−îc cÇn tu©n theo mét sè nguyªn t¾c nhÊt ®Þnh sau : - Khi cÇn so s¸nh mét nh©n tè nµo ®ã th× chØ nh©n tè ®ã thay ®æi ®Ó xem xÐt cßn c¸c nh©n tè kh¸c ph¶i gi÷ nguyªn - C¸c chØ tiªu ®−a ra so s¸nh ph¶i cã ®ñ c¨n cø khoa häc vµ dùa trªn mét ph−¬ng ph¸p thèng nhÊt. - Ph¶i chó ý ®Õn nh©n tè thêi gian khi so s¸nh ph−¬ng ¸n 4.4.§¬n vÞ ®o cña chØ tiªu so s¸nh : * Trong giai ®o¹n tÝnh to¸n, thiÕt kÕ - §èi víi nhµ ë : m2 diÖn tÝch hay diÖn tÝch x©y dùng - §èi víi c«ng tr×nh c«ng nghiÖp : ®¬n vÞ ®o lµ c«ng suÊt cô thÓ cña nhµ m¸y ®ã, vÝ dô : tÊn/n¨m; c¸i/n¨m; m/n¨m; m2/n¨m; m3/n¨m * Trong giai ®o¹n sö dông - §èi víi nhµ ë : c¨n hé gia ®×nh - §èi víi c«ng tr×nh c«ng nghiÖp : lµ nhµ m¸y, lµ ph©n x−ëng víi c¸c c«ng suÊt nhÊt ®Þnh. CÇn sö dông ®¬n vÞ ®o thÝch hîp khi lùa chän ph−¬ng ¸n. 4.5. HÖ chØ tiªu ®¸nh gi¸ gi¶i ph¸p thiÕt kÕ c«ng tr×nh c«ng nghiÖp Nhãm chØ tiªu kinh tÕ-kü thuËt cña gi¶i ph¸p thiÕt kÕ ph¶n ¸nh tÝnh hîp lý, kinh tÕ cña ph−¬ng ¸n thiÕt kÕ. Do ®ã ng−êi ta dïng hÖ thèng c¸c chØ tiªu kinh tÕ- kü thuËt ®Ó ®¸nh gi¸, so s¸nh vµ lùa chän c¸c ph−¬ng ¸n thiÕt kÕ. Th«ng qua c¸c chØ tiªu kinh tÕ-kü thuËt nµy ®Ó kiÓm tra viÖc thùc hiÖn chñ tr−¬ng ph©n phèi vèn ®Çu t−, chÝnh s¸ch kü thuËt, qui m« c«ng tr×nh. 4.5.1. Nhãm chØ tiªu kinh tÕ 4.5.1.a- C¸c chØ tiªu kinh tÕ ®¸nh gi¸ gi¶i ph¸p thiÕt kÕ chung: * C¸c chØ tiªu hiÖu qu¶ kinh tÕ - C¸c chØ tiªu hiÖu qu¶ kinh tÕ chñ yÕu : + Nhãm chØ tiªu tÜnh ( môc 2.2.7.1 Ch−¬ng 2) Ch−¬ng 4 Trang 39
Gi¸o tr×nh Kinh TÕ X©y Dùng Bé m«n kinh tÕ kü thuËt + Nhãm chØ tiªu kinh tÕ ®éng ( môc 2.2.7.2 Ch−¬ng 2) - C¸c chØ tiªu hiÖu qu¶ kinh tÕ bæ sung : n¨ng suÊt 1 ®ång vèn tÝnh theo gi¸ trÞ s¶n l−îng, n¨ng suÊt lao ®éng, hÖ sè thu hót lao ®éng d− thõa, l«i cuèn tµi nguyªn tù nhiªn vµ c«ng suÊt d− thõa vµo ho¹t ®éng, hiÖu qu¶ vÒ mÆt xuÊt nhËp khÈu * ChØ tiªu gi¸ trÞ sö dông cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn tÝnh kinh tÕ cña ph−¬ng ¸n - C«ng suÊt cña ph−¬ng ¸n tÝnh chung vµ tÝnh riªng cho 1 ®¬n vÞ m2 x©y dùng - CÊp c«ng tr×nh - Tuæi thä cña ph−¬ng ¸n - ChÊt l−îng s¶n phÈm * C¸c chØ tiªu chi phÝ chñ yÕu - Cho kh©u x©y dùng c«ng tr×nh : tæng vèn ®Çu t−, suÊt vèn ®Çu t−, nhu cÇu ngo¹i tÖ, c¸c chi phÝ hiÖn vËt quan träng cho mét sè thiÕt bÞ, m¸y mãc, vËt t− quÝ hiÕm, n¨ng l−îng, nh©n lùc, thêi gian thiÕt kÕ vµ thêi gian x©y dùng chi phÝ x©y l¾p tÝnh cho c¸c ®¬n vÞ ®o kh¸c nhau. - Cho kh©u vËn hµnh - Gi¸ thµnh ®¬n vÞ s¶n phÈm, gi¸ c¶ s¶n phÈm - Chi phÝ tÝnh theo hiÖn vËt cho mét sè vËt t− quÝ hiÕm, nhu cÇu ngo¹i tÖ cho kh©u vËn hµnh * C¸c chØ tiªu vÒ tæ chøc s¶n xuÊt trong nhµ m¸y ®−îc x©y dùng H×nh thøc chuyªn m«n ho¸, tËp trung ho¸, hîp t¸c ho¸ cña nhµ m¸y víi c¸c xÝ nghiÖp kh¸c vµ trong néi bé xÝ nghiÖp b- C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ gi¶i ph¸p thiÕt kÕ bé phËn * C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ gi¶i ph¸p h×nh khèi mÆt b»ng - C¸c chØ tiªu vÒ kÝch th−íc, diÖn tÝch vµ khèi tÝch x©y dùng - C¸c chØ tiªu vÒ kÝch th−íc nhµ, sè nhÞp, sè khung - Tû lÖ c¸c diÖn tÝch lµm viÖc, diÖn tÝch phô, diÖn tÝch mÆt c¾t ngang, kÕt cÊu cña t−êng cét so víi tæng diÖn tÝch x©y dùng tÝnh cho mäi tÇng * C¸c chØ tiªu ®Æc tr−ng cho hiÖu qu¶ cña gi¶i ph¸p h×nh khèi mÆt b»ng ®èi víi s¶n xuÊt : - Sè m2 diÖn tÝch lµm viÖc tÝnh cho mét ®¬n vÞ c«ng suÊt h»ng n¨m, cho mét m¸y chÝnh, cho mét c«ng nh©n - Sè m3 khèi tÝch x©y dùng (vµ khèi tÝch x©y dùng cã Ých) tÝnh cho mét ®¬n vÞ c«ng suÊt, cho mét m¸y chÝnh, cho mét c«ng nh©n * C¸c chØ tiªu chi phÝ ph¶n ¶nh sù hîp lý cña gi¶i ph¸p h×nh khèi-mÆt b»ng - Gi¸ trÞ dù to¸n c«ng t¸c x©y l¾p tÝnh cho 1 m2 dtxd, 1 m2 dtlv, 1 m3 ktxd vµ cho 1 ®¬n vÞ c«ng suÊt chÝnh cña c«ng tr×nh Ch−¬ng 4 Trang 40
Gi¸o tr×nh Kinh TÕ X©y Dùng Bé m«n kinh tÕ kü thuËt - Chi phÝ vËn hµnh c«ng tr×nh nh− chi phÝ n¨ng l−îng, söa ch÷a ,b¶o qu¶n, diÖn n−íc tÝnh cho 1 m2 dtxd, 1 m2 dtxl, 1 m3 ktxd vµ cho 1 ®¬n vÞ c«ng suÊt chÝnh cña c«ng tr×nh * C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ gi¶i ph¸p kÕt cÊu : - ChØ tiªu chi phÝ x©y dùng kÕt cÊu - ChØ tiªu chi phÝ sö dông kÕt cÊu - Tæng chi phÝ x©y dùng kÕt cÊu vµ chi phÝ sö dông kÕt cÊu tÝnh cho tÊt c¶ tuæi thä cña kÕt cÊu - ChØ tiªu gi¸ trÞ sö dông cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn tÝnh kinh tÕ cña kÕt cÊu * C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ tæng mÆt b»ng xÝ nghiÖp ®−îc x©y dùng - Nhãm chØ tiªu thuéc giai ®o¹n x©y dùng + c¸c chØ tiªu vÒ sö dông ®Êt ®ai cm dtct . hÖ sè mËt ®é x©y dùng : K md = Tdtdtxd cm+kcm dtct . hÖ sè sö dông ®Êt ®ai : K md = Tdtdtxd . Sè ha ®Êt x©y dùng tÝnh cho mét ®¬n vÞ c«ng suÊt cña nhµ m¸y cm Víi dtct : diÖn tÝch c¸c c«ng tr×nh cã m¸i Tdtdtxd : tæng diÖn tÝch mÆt b»ng khu ®Êt x©y dùng cm+kcm dtct : diÖn tÝch c¸c c«ng tr×nh cã m¸i vµ kh«ng cã m¸i (®−êng x¸) + C¸c chØ tiªu chi phÝ trong giai ®o¹n x©y dùng : khèi l−îng vµ chi phÝ cho c«ng t¸c san l¾p mÆt b»ng nãi chung vµ tÝnh cho mét ®¬n vÞ c«ng suÊt, tû lÖ cña chi phÝ nµy so víi tæng chi phÝ x©y l¾p, thêi gian san lÊp, ®é dµi c¸c ®o¹n ®−êng x¸, ®−êng èng, ®−êng d©y tÝnh cho 1 ha ®Êt x©y dùng vµ cho mét ®¬n vÞ c«ng suÊt, tû träng chi phÝ cña c¸c lo¹i ®−êng nµy trong tæng chi phÝ - C¸c chØ tiªu chi phÝ trong giai ®o¹n vËn hµnh c«ng tr×nh : + Chi phÝ vËn chuyÓn néi bé nhµ m¸y trong giai ®o¹n s¶n xuÊt + Chi phÝ s÷a ch÷a, b¶o qu¶n c¸c lo¹i ®−êng ®i, ®−êng èng, ®−¬ng d©y C¸c chi phÝ nµy tÝnh cho mét ®¬n vÞ c«ng suÊt vµ tÝnh theo tû lÖ so víi chi phÝ vËn hµnh chung h»ng n¨m. *C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ ®Þa ®iÓm x©y dùng : - ChØ tiªu thuéc vÒ giai ®o¹n x©y dùng : C¸c chØ tiªu nµy còng gièng nh− tr−êng hîp ®¸nh gi¸ tæng mÆt b»ng c«ng tr×nh (trõ phÇn chØ tiªu sö dông ®Êt ®ai). Ngoµi ra cßn thªm c¸c chØ tiªu nh− : chi phÝ cho m¹ng ®−êng ®i, ®−êng èng, ®−êng d©y ®Ó nèi m¹ng quèc gia, chi phÝ cho nhµ ë vµ c¬ së phôc vô c«ng nh©n kh¸c cña nhµ m¸y (nÕu cã), tiÕt kiÖm do tËn dông mäi nguån lùc cña ®Þa ph−¬ng cho viÖc x©y dùng c«ng tr×nh, chi phÝ vËn Ch−¬ng 4 Trang 41
Gi¸o tr×nh Kinh TÕ X©y Dùng Bé m«n kinh tÕ kü thuËt chuyÓn vËt t−, xe m¸y vµ di chuyÓn lao ®éng ®Õn c«ng tr−êng, chi phÝ x©y dùng c¸c c«ng tr×nh b¶o vÖ m«i tr−êng, chi phÝ san lÊp vµ xö lý nÒn mãng. - Chi phÝ cã liªn quan ®Õn kh©u vËn hµnh c«ng tr×nh : + Chi phÝ vËn chuyÓn nguyªn vËt liÖu ®Õn nhµ m¸y, chi phÝ vËn chuyÓn thµnh phÈm ®Õn n¬i tiªu thô. + Chi phÝ b¶o qu¶n vµ söa ch÷a c«ng tr×nh cã liªn quan ®Õn viÖc lùa chän ®Þa ®iÓm + Chi phÝ vËn chuyÓn c«ng nh©n ®Õn n¬i lµm viÖc nÕu cã + Møc b¶o ®¶m cña c¸c nguån nguyªn vËt liÖu, ®iÖn, n−íc cho s¶n xuÊt + Kh¶ n¨ng dÔ dµng tiªu thô s¶n phÈm * C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ c¸c gi¶i ph¸p trang thiÕt bÞ phôc vô cho viÖc sö dông c«ng tr×nh : bao gåm c¸c chØ tiªu cã liªn quan ®Õn viÖc mua s¾m vµ l¾p ®Æt ban ®Çu, C¸c chØ tiªu thuéc kh©u vËn hµnh sö dông, c¸c chØ tiªu vÒ gi¸ trÞ sö dông. * C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ gi¶i ph¸p thiÕt kÕ d©y chuyÒn c«ng nghÖ : - C¸c chØ tiªu cã liªn quan ®Õn kh©u mua s¾m, l¾p ®Æt thiÕt bÞ : vèn ®Çu t− mua s¾m thiÕt bÞ, chi phÝ l¾p ®Æt, nhu cÇu ngo¹i tÖ, c¸c chØ tiªu chi phÝ tÝnh theo hiÖn vËt cho mét sè vËt t− quÝ hiÕm,tû lÖ so víi tæng vèn ®Çu t− - C¸c chØ tiªu cã liªn quan ®Õn kh©u vËn hµnh : gi¸ thµnh s¶n phÈm, chi phÝ mét sè vËt t− quÝ hiÕm cho vËn hµnh, nhu cÇu ngo¹i tÖ - C¸c chØ tiªu vÒ gi¸ trÞ sö dông cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn tÝnh kinh tÕ cña ph−¬ng ¸n nh− : c«ng suÊt, tuæi thä, ®é tin cËy, ®é cång kÒnh chiÕm chç, møc nhiÖt ®íi ho¸, c¸c chØ tiªu vÒ tÝnh c«ng nghÖ (møc tù ®éng ho¸ vµ c¬ giíi ho¸, ®é linh ho¹t ) * C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ gi¶i ph¸p thiÕt kÕ tæ chøc x©y dùng - C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ gi¶i ph¸p thiÕt kÕ chung : + C¸c chØ tiªu chi phÝ : vèn ®Çu t− ®Ó mua s¾m tµi s¶n cè ®Þnh ®Ó thi c«ng, chi phÝ cho c«ng t¸c x©y l¾p, tæng chi phÝ cho qu¸ tr×nh thi c«ng, chi phÝ tÝnh theo hiÖn vËt cho mét sè yÕu tè s¶n xuÊt quan träng, thêi gian thi c«ng. + C¸c chØ tiªu vÒ gi¸ trÞ sö dông cña ph−¬ng ¸n tæ chøc thi c«ng : n¨ng lùc cña tæ chøc x©y dùng, chÊt l−îng c«ng tr×nh, ®é tin cËy cña ph−¬ng ¸n tæ chøc thi c«ng, c¸c chØ tiªu vÒ tÝnh c«ng nghÖ cña c¸c nhµ m¸y x©y dùng, c¸c chØ tiªu vÒ ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn lµm viÖc cho c«ng nh©n. + C¸c chØ tiªu lîi Ých cña tæ chøc nhËn thÇu thi c«ng : Tæng lîi nhuËn thu ®ù¬c, møc doanh lîi cña ®ång vèn s¶n xuÊt cña tæ chøc x©y dùng - C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ gi¶i ph¸p tæ chøc thi c«ng bé phËn : + C¸c chØ tiªu vÒ sö dông vËt liÖu + C¸c chØ tiªu vÒ sö dông m¸y mãc thiÕt bÞ + C¸c chØ tiªu vÒ sö dông lao ®éng Ch−¬ng 4 Trang 42
Gi¸o tr×nh Kinh TÕ X©y Dùng Bé m«n kinh tÕ kü thuËt + C¸c chØ tiªu vÒ cung cÊp ®iÖn n−íc cho thi c«ng + C¸c chØ tiªu vÒ cung øng vËt t− + C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ ph−¬ng ¸n c«ng tr×nh t¹m phôc vô thi c«ng + C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ ph−¬ng ¸n tæng tiÕn ®é thi c«ng + C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ ph−¬ng ¸n tæng mÆt b»ng thi c«ng 4.5.2. Nhãm chØ tiªu vÒ kü thuËt vµ c«ng n¨ng cña c«ng tr×nh x©y dùng : a- C¸c chØ tiªu vÒ tr×nh ®é kü thuËt * Tr×nh ®é kü thuËt cña d©y chuyÒn s¶n xuÊt : møc tù ®éng ho¸, c¬ giíi ho¸, ®iÖn khÝ ho¸, møc trang bÞ kü thuËt cho lao ®éng, hÖ sè sö dông nguyªn liÖu suÊt ph¸t, ®é l©u mét chu kú c«ng nghÖ, møc nhiÖt ®íi ho¸, tû lÖ gi÷a trang bÞ thiÕt bÞ m¸y mãc vµ tæng gi¸ trÞ dù to¸n c«ng tr×nh * Tr×nh ®é kü thuËt cña phÇn kiÕn tróc, kÕt cÊu x©y dùng : møc ¸p dông c¸c lo¹i vËt liÖu vµ kÕt cÊu hiÖn ®¹i, c¸c gi¶i ph¸p qui ho¹ch vµ kiÕn tróc hiÖn ®aÞ vµ viÖc t¹o ra tiÒn ®Ò cho viÖc ¸p dông c¸c kü thuËt thi c«ng hiÖn ®¹i. b- c¸c chØ tiªu vÒ c«ng n¨ng vµ gi¸ trÞ sö dông : * PhÇn thiÕt bÞ m¸y mãc : C«ng suÊt, tuæi thä, ®é tin cËy, tÝnh chèng x©m thùc cña m«i tr−êng, møc nhiÖt ®íi ho¸, chÊt l−îng s¶n phÈm, tÝnh ®a n¨ng hay chuyªn dông, chÕ ®é vËn hµnh theo thêi gian c¶ theo t¶i träng, tÝnh c«ng nghÖ cña thiÕt bÞ m¸y mãc * PhÇn x©y dùng : c¸c hÖ sè ®¸nh gi¸ gi¶i ph¶p mÆt b»ng-h×nh khèi vµ tæng mÆt b»ng xÝ nghiÖp, c¸c chØ tiªu vÒ vËt lý kiÕn tróc, cÊp c«ng tr×nh, tÝnh chÞu löa ®é bÒn, ®é æn ®Þnh, sù phï hîp víi qu¸ tr×nh c«ng nghÖ, tæ chøc giao th«ng trong nhµ hîp lý, tÝnh c«ng nghÖ cña gi¶i ph¸p x©y dùng . 4.5.3.Nhãm chØ tiªu x· héi * C¸c chØ tiªu vÒ ®iÒu kiÖn lao ®éng: - C¸c chØ tiªu vÒ ®iÒu kiÖn vÖ sinh trong lao ®éng : nh− ¸nh s¸ng, th«ng giã - C¸c chØ tiªu vÒ nh©n tr¾c: sù phï hîp cña m¸y mãc, thiÕt bÞ - C¸c chØ tiªu vÒ t©m sinh lý - Chi phÝ cho c¸c biÖn ph¸p c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn lao ®éng * C¸c chØ tiªu vÒ an toµn lao ®éng - Tr×nh ®é ¸p dông thiÕt bÞ b¸o ®éng vÒ an toµn lao ®éng, trang bÞ b¶o hé lao ®éng - TÝnh æn ®Þnh, v÷ng ch¾c cña m¸y mãc, kÕt cÊu - Møc b¶o ®¶m qui ®Þnh vÒ phßng ch¸y, chèng næ, lèi tho¸t ng−êi, chèng thiªn tai. - Chi phÝ cho c¸c biÖn ph¸p an toµn * ChØ tiªu vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng sinh th¸i Ch−¬ng 4 Trang 43
Gi¸o tr×nh Kinh TÕ X©y Dùng Bé m«n kinh tÕ kü thuËt - §èi víi kh©u x©y dùng : c¸c chØ tiªu vÒ b¶o vÖ ®Êt ®ai, rõng c©y, c«ng tr×nh hiÖn cã - §èi víi kh©u vËn hµnh c«ng tr×nh : c¸c chØ tiªu vÒ c¸c chÊt ®éc h¹i, t¸c h¹i ®Õn mïa mµng * ChØ tiªu vÒ thÈm mü c«ng nghiÖp - Bªn ngoµi c«ng tr×nh - Bªn trong c«ng tr×nh 4.6. hÖ chØ tiªu ®¸nh gi¸ gi¶i ph¸p thiÕt kÕ c«ng tr×nh nhµ ë vµ phôc vô c«ng céng 4.6.1. Nhãm chØ tiªu kinh tÕ a- c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ gi¶i ph¸p thiÕt kÕ chung * C¸c chØ tiªu hiÖu qu¶ : - Víi c¸c c«ng tr×nh kh«ng kinh doanh lîi nhuËn : dïng chØ tiªu chi phÝ tÝnh cho mét ®¬n vÞ gi¸ trÞ sö dông (1 m2 nhµ ë, 1 bÖnh nh©n) - Víi c¸c c«ng tr×nh kinh doanh lîi nhuËn : chØ tiªu hiÖu qu¶ ë ®©y gåm nhãm chØ tiªu tÜnh vµ nhãm chØ tiªu ®éng. * C¸c chØ tiªu chi phÝ : bao gåm chi phÝ cho kh©u x©y dùng vµ cho kh©u sö dông c«ng tr×nh. * C¸c chØ tiªu gi¸ trÞ sö dông cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn tÝnh kinh tÕ : ®ã lµ n¨ng lùc phôc vô, tuæi thä c«ng tr×nh, cÊp c«ng tr×nh. b- C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ gi¶i ph¸p thiÕt kÕ bé phËn : * C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ gi¶i ph¸p mÆt b»ng - h×nh khèi c«ng tr×nh - Tr−êng hîp ®èi víi nhµ ë : Gåm c¸c chØ tiªu sau + DiÖn tÝch sö dông, diÖn tÝch ë, diÖn tÝch phô vµ diÖn tÝch x©y dùng tÊt c¶ tÝnh cho mét ®Çu ng−êi vµ tÝnh trung b×nh cho mét c¨n hé. + C¸c lo¹i tû lÖ : Dt.o Dt.phu Dt.mat.cat.ngang.ket.cau Dt.cau.thang + hanh.lang , ; ; Tdxd Tdxd Tdxd Tdxd Tû lÖ : Dt.phu K = Dt.o Dt.o K= 1 Dtsd Ktxd K= 2 Dt.o C.v.tuong.ngoai K= 3 Dtxd Ch−¬ng 4 Trang 44
Gi¸o tr×nh Kinh TÕ X©y Dùng Bé m«n kinh tÕ kü thuËt Dt.cau.thang + hanh.lang K= 4 Tdxd - Tr−êng hîp ®èi víi c«ng tr×nh phôc vô c«ng céng : + DiÖn tÝch lµm viÖc tÝnh chung vµ tÝnh riªng cho mét ®¬n vÞ n¨ng lùc phôc vô (mét häc sinh, mét gi−êng bÖnh ) + DiÖn tÝch x©y dùng tÝnh chung vµ tÝnh riªng cho mét ®¬n vÞ n¨ng lùc phôc vô + DiÖn tÝch cã Ých tÝnh chung vµ tÝnh riªng cho mét ®¬n vÞ n¨ng lùc phôc vô + Tû sè gi÷a diÖn tÝch lµm viÖc vµ diÖn tÝch cã Ých(hÖ sè K1) + Tû sè gi÷a khèi tÝch x©y dùng vµ diÖn tÝch lµm viÖc (hÖ sè K2) + Tû sè gi÷a khèi tÝch x©y dùng vµ diÖn tÝch x©y dùng + Tû sè gi÷a khèi tÝch x©y dùng vµ n¨ng lùc phôc vô + Tû sè gi÷a chu vi vµ diÖn tÝch x©y dùng (t−¬ng ®−¬ng hÖ sè K3) hay tû lÖ diÖn tÝch kÕt cÊu bao che vµ diÖn tÝch cã Ých + Tû lÖ gi÷a mÆt c¾t ngang kÕt cÊu vµ diÖn tÝch x©y dùng (hÖ sè K4) * C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ gi¶i ph¸p thÝªt kÕ : Gi¶i ph¸p trang thiÕt bÞ phôc vô c«ng tr×nh vµ c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ gi¶i ph¸p qui ho¹ch mÆt b»ng c«ng tr×nh x©y dùng t−¬ng tù nh− cho nhµ s¶n xuÊt 4.6.2. C¸c chØ tiªu vÒ kü thuËt vµ c«ng n¨ng a- C¸c chØ tiªu vÒ tr×nh ®é kü thuËt Tr×nh ®é kü thuËt cña c¸c c«ng tr×nh nhµ ë vµ phôc vô c«ng céng thÓ hiÖn ë tr×nh ®é hiÖn ®¹i cña c¸c trang thiÕt bÞ phôc vô c«ng tr×nh vµ ë tr×nh ®é hiÖn ®¹i cña c¸c gi¶i ph¸p kiÕn tróc, kÕt cÊu nh− ®èi víi c«ng tr×nh s¶n xuÊt. Víi c¸c lo¹i kh¸ch s¹n hoÆc nhµ nghØ ®−îc ph©n cÊp theo møc ®é tiÖn nghi vµ hiÖn ®¹i. Víi kh¸ch s¹n ®−îc ph©n theo sè sao. b- C¸c chØ tiªu vÒ gi¸ trÞ sö dông vµ c«ng n¨ng - N¨ng lùc phôc vô cña c«ng tr×nh vµ chÊt l−îng phôc vô - C¸c gi¶i ph¸p ®¸nh gi¸ c¸c hÖ sè mÆt b»ng - h×nh khèi vµ kÕt cÊu - CÊp c«ng tr×nh, ®é bÒn ch¾c, tuæi thä c«ng tr×nh - c¸c chØ tiªu cã liªn quan ®Õn vËt lý kiÕn tróc - Møc trang bÞ c¸c thiÕt bÞ tiÖn nghi c«ng tr×nh - TÝnh dÔ c¶i t¹o vµ s¾p xÕp l¹i theo yªu cÇu míi 4.6.3. C¸c chØ tiªu x· héi a- C¸c chØ tiªu vÒ ®iÒu kiÖn sèng vµ lµm viÖc ng−êi cña ng−êi sö dông c«ng tr×nh Ch−¬ng 4 Trang 45
Gi¸o tr×nh Kinh TÕ X©y Dùng Bé m«n kinh tÕ kü thuËt - C¸c chØ tiªu vÒ vi khÝ hËu trong nhµ cã liªn quan ®Õn vËt lý kiÕn tróc vµ søc kháe con ng−êi - C¸c chØ tiªu vÒ nh©n tr¾c - C¸c chØ tiªu vÒ t©m sinh lý b- C¸c chØ tiªu vÒ an toµn - §é an toµn, bÒn ch¾c cña c¸c gi¶i ph¸p kÕt cÊu vµ kiÕn tróc x©y dùng, chèng ®éng ®Êt, thiªn tai - C¸c biÖn ph¸p chèng ch¸y, chèng næ c- C¸c chØ tiªu vÒ thÉm mü kiÕn tróc §èi víi c«ng tr×nh d©n dông c¸c chØ tiªu thÈm mü rÊt ®−îc c«i träng vµ cã nhiÒu tr−êng ph¸i kh¸c nhau. Ch−¬ng 4 Trang 46
Gi¸o tr×nh Kinh TÕ X©y Dùng bé m«n kinh tÕ kü thuËt PhÇn Iii : qu¶n lý vµ tæ chøc s¶n xuÊt - kinh doanh trong c¸c doanh nghiÖp x©y dùng Ch−¬ng 5 : tæ chøc s¶n xuÊt - kinh doanh x©y dùng 5.1.Nh÷ng kh¸i niÖm chung 5.1.1.Qu¶n lý kinh tÕ trong x©y dùng Qu¶n lý kinh tÕ trong x©y dùng lµ sù t¸c ®éng liªn tôc, cã h−íng ®Ých tíi nÒn kinh tÕ trong x©y dùng b»ng mét hÖ thèng c¸c biÖn ph¸p : kinh tÕ x· héi, tæ chøc kü thuËt vµ c¸c biÖn ph¸p kh¸c 5.1.2. S¶n phÈm x©y dùng c¬ b¶n, s¶n phÈm c«ng nghiÖp x©y dùng 5.1.2.1. S¶n phÈm x©y dùng c¬ b¶n : lµ c¸c c«ng tr×nh cã tÝnh chÊt s¶n xuÊt hay kh«ng cã tÝnh chÊt s¶n xuÊt, ®· hoµn thµnh vµ s½n sµng ®−a vµo sö dông. Nh÷ng c«ng tr×nh nµy lµ kÕt qu¶ cña thµnh tùu khoa häc - kü thuËt vÒ qu¶n lý vµ tæ chøc cña nhiÒu ngµnh cã liªn quan. 5.1.2.2.S¶n phÈm c«ng nghiÖp x©y dùng : néi dung hÑp h¬n, nã chØ bao gåm phÇn x©y dùng, kÕt cÊu x©y dùng, vµ phÇn l¾p ®Æt thiÕt bÞ m¸y mãc vµo c«ng tr×nh 5.1.3. C¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ trong x©y dùng C¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ trong x©y dùng lµ s¶n phÈm chñ quan cña chñ thÓ qu¶n lý, ®−îc thÓ hiÖn ë hÖ thèng c¸c h×nh thøc qu¶n lý, c¸c ph−¬ng ph¸p qu¶n lý ®Ó t¸c ®éng lªn ®èi t−îng bÞ qu¶n lý trong x©y dùng nh»m ®¹t ®−îc hiÖu qu¶ mong muèn. Néi dung c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ trong x©y dùng: 1- HÖ thèng tæ chøc néi bé qu¶n lý kinh tÕ trong x©y dùng 2- Quy chÕ ®iÒu hµnh qu¶n lý hÖ thèng s¶n xuÊt kinh doanh trong x©y dùng 3- HÖ thèng chÝnh s¸ch vµ ®ßn bÈy kinh tÕ 4- HÖ thèng ph¸p luËt, qui chÕ qu¶n lý kinh tÕ 5- C¬ cÊu kinh tÕ trong c«ng nghiÖp x©y dùng : lµ tæng thÓ c¸c bé phËn hîp thµnh cïng víi vÞ trÝ tû träng vµ quan hÖ t−¬ng t¸c gi÷a c¸c bé phËn trong kinh tÕ x©y dùng gåm : - C¬ cÊu gi÷a khu vùc s¶n xuÊt vËt chÊt vµ phi s¶n xuÊt vËt chÊt - C¬ cÊu kinh tÕ x©y dùng theo ngµnh s¶n xuÊt x©y dùng : x©y dùng lÜnh vùc nµo (dÇu khÝ, n¨ng l−îng, c«ng nghÖ cao) - C¬ cÊu kinh tÕ x©y dùng theo ®Þa ph−¬ng vµ vïng l·nh thæ - C¬ cÊu kinh tÕ x©y dùng theo thµnh phÇn kinh tÕ - C¬ cÊu kinh tÕ x©y dùng theo tr×nh ®é kü thuËt vµ møc ®é c«ng nghiÖp hãa - C¬ cÊu kinh tÕ x©y dùng theo tr×nh ®é 4 hãa : tù ®éng hãa, c«ng nghiÖp hãa, hîp t¸c ho¸, liªn hîp ho¸. - C¬ cÊu kinh tÕ x©y dùng theo gi¸c ®é hîp t¸c quèc tÕ Ch−¬ng 5 Trang 47
Gi¸o tr×nh Kinh TÕ X©y Dùng bé m«n kinh tÕ kü thuËt - C¬ cÊu kinh tÕ x©y dùng theo dù ¸n vµ ch−¬ng tr×nh môc tiªu 5.2. Tæ chøc c¬ cÊu cña hÖ thèng s¶n xuÊt kinh doanh trong x©y dùng 5.2.1. Tæ chøc c¬ cÊu s¶n xuÊt kinh doanh trong x©y dùng 5.2.1.1. Néi dung cña c¬ cÊu s¶n xuÊt - kinh doanh x©y dùng Tr−íc hÕt cÇn nhËn râ néi dung cña c¬ cÊu s¶n xuÊt - kinh doanh x©y dùng lµ xuÊt ph¸t ®iÓm ®Ó x¸c ®Þnh bé m¸y qu¶n lý cña nã. C¬ cÊu s¶n xuÊt - kinh doanh x©y dùng cã thÓ ®−îc xem xÐt theo c¸c gèc ®é sau : - C¬ cÊu theo néi dung cña qu¸ tr×nh c«ng viÖc s¶n xuÊt - kinh doanh, gåm c¸c ho¹t ®éng cung øng c¸c yÕu tè ®Çu vµo cho qu¸ tr×nh, c¸c ho¹t ®éng cña giai ®o¹n s¶n xuÊt - C¬ cÊu theo s¶n phÈm vµ dÞch vô x©y dùng - C¬ cÊu s¶n xuÊt theo thµnh phÇn kinh tÕ - C¬ cÊu s¶n xuÊt theo l·nh thæ - C¬ cÊu s¶n xuÊt theo c¸c h×nh thøc liªn kÕt vµ hîp t¸c - C¬ cÊu s¶n xuÊt theo gãc ®é hîp t¸c quèc tÕ - C¬ cÊu s¶n xuÊt theo tr×nh ®é kü thuËt - C¬ cÊu theo hîp ®ång kinh tÕ - C¬ cÊu s¶n xuÊt gi÷a khèi l−îng c«ng t¸c cña c¸c c«ng tr×nh ®· hoµn thµnh, bµn giao trong n¨m, víi tæng sè c¸c c«ng tr×nh kÓ c¶ bµn giao vµ ch−a bµn giao trong n¨m 5.2.1.2- VËn dông c¸c h×nh thøc x· héi ho¸ s¶n xuÊt vµo viÖc x¸c ®Þnh c¬ cÊu s¶n xuÊt kinh doanh x©y dùng a- TËp trung ho¸ : Khi ¸p dông h×nh thøc nµy, c¸c doanh nghiÖp x©y dùng ph¶i x¸c ®Þnh qui m« hîp lý cña doanh nghiÖp theo n¨ng lùc s¶n xuÊt vµ theo b¸n kÝnh ho¹t ®éng theo l·nh thæ cña doanh nghiÖp nãi chung ViÖc nhËn thÇu thi c«ng nhiÒu c«ng tr×nh víi quy m« nhá trªn c¸c vïng l·nh thæ, cã b¸n kÝnh ho¹t ®éng lín cã thÓ dÉn ®Õn t¨ng chi phÝ qu¶n lý vµ di chuyÓn lùc l−îng s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp, Víi qui m« qu¸ lín c¸c doanh nghiÖp x©y dùng ph¶i tù mua s¾m nhiÒu thiÕt bÞ, m¸y x©y dùng, ph¶i thµnh lËp bé m¸y qu¶n lÝ qui m« lín. Do ®ã khi khèi l−äng x©y dùng gi¶m sÏ lµm cho doanh nghiÖp lóng tóng trong viÖc chuyÓn h−íng kinh doanh, kh«ng ®ñ kinh phÝ ®Î duy tr× bé m¸y qu¶n lý vµ thiÖt h¹i do ø ®éng vèn s¶n xuÊt Ngay trong néi bé doanh nghiÖp x©y dùng còng ph¶i x¸c ®Þnh nªn lùa chän ph−¬ng ¸n tËp trung hay ph©n t¸n . H×nh thøc tËp trung bao gåm : + Theo ph−¬ng däc + Theo ph−¬ng ngang Ch−¬ng 5 Trang 48