Bài giảng Văn hoá và luật tục

Nội dung text: Bài giảng Văn hoá và luật tục

1. Văn hoá và luật tục Biên soạn bởi SPERI (CUSTLAW-DECODE) Tháng 12 năm 2007 10/6/2011 SPERI-FFS 1
2. Đóng kịch: Hai nền văn hoá • Chia nhóm (coi mỗi nhóm như một cộng đồng) • Xác định giá trị (bằng các thẻ giấy màu khác nhau) của từng cộng đồng • Các nhóm giao lưu, trao đổi thẻ giấy (giá trị) • Phân tích kết quả Một lần chia nhóm thảo luận tại bản Kè, Lâm Hoá, Tuyên Hoá, Quảng Bình, tháng 11/2005 10/6/2011 SPERI-FFS 2
3. Vòng cấu trúc văn hoá của SPERI Nhân giá trị ThiếtThiếu chế chế xã xã hội hội Biểu hiện bề ngoài Vòng 1: Niềm tin, Tín ngưỡng, 1 2 3 Đạo đức Vòng 2: Luật tục, cấu trúc xã hội, phương thức canh tác, giáo dục truyền thống, quy định về lễ hội, Nguồn: SPERI: Lý thuyết Sinh thái Nhân văn kiêng kị, ma chay, cưới xin Vòng 3: Nhà ở, ăn uống, trang phục, cách tiến hành lễ hội 10/6/2011 SPERI-FFS 3
4. Bài tập • Ghi lại càng chi tiết càng tốt các quy định của cộng đồng – Quy định bất thành văn (không ghi thành văn bản, có trong trí nhớ, truyền miệng, như Nào Sồng ) – Quy định thành văn (như hương ước) Một văn bản trong lễ hội Nào Lồng ở Cán Hồ, Si Ma Cai, Lào Cai tháng 3/2007 10/6/2011 SPERI-FFS 4
5. Cách hiểu về luật tục • Nếu mọi người muốn làm gì thì làm, không có quy định, chuẩn mực chung thì cộng đồng sẽ gặp khó khăn gì? • Để duy trì trật tự xã hội, để hoạt động của cộng đồng diễn ra bình thường thì cần làm gì? • Các quy định, chuẩn mực có ý nghĩa gì? Vì sao phải phát huy các giá trị đó? • Luật tục là những quy định truyền thống, thể hiện ở phong tục, được cộng đồng công nhận và tự giác chấp hành. • Thôn bản của bạn có những quy định gì mới? Xây dựng các quy định đó ra sao? Thực hiện chúng thế nào? • Luật tục có điểm gì khác các hương ước? • Luật tục có điểm gì khác các quy định của nhà nước mà bạn biết? 10/6/2011 SPERI-FFS 5
6. Luật pháp và luật tục  Luật pháp  Luật tục . Triết lý • Luật để quản lý, thống trị • Luật tục như là một quá trình (một đầu ra) • Như một giải pháp/lời hứa • Luật được mô tả • Quyền của nhóm là cao nhất • Quyền của nhà nước và cá • Luật tục hướng dẫn con nhân là cao nhất. người như một người phục vụ • Luật tạo điều kiện cho khai các nguồn tài nguyên sinh thác các tài nguyên thiên tồn, luân chuyển. nhiên. 10/6/2011 SPERI-FFS 6
7. Luật pháp và luật tục (tiếp)  Luật pháp  Luật tục . Mục đích • Làm lợi cho công • Làm lợi cho địa phương. cộng Duy trì trật tự xã hội ở địa • Duy trì sự thống trị phương của nhà nước . Phạm vi: • Chỉ áp dụng cho địa • Áp dụng rộng rãi phương 10/6/2011 SPERI-FFS 7
8. Luật pháp và luật tục (tiếp)  Luật pháp  Luật tục . Nguồn luật • Bên ngoài diện áp • Bên trong diện áp dụng dụng của luật luật . Cơ sở tri thức: • Khái quát hoá, trong • Các kiến thức địa các điều kiện trung phương chi tiết, điều kiện bình hoặc đa số. cụ thể. 10/6/2011 SPERI-FFS 8
9. Luật pháp và luật tục (tiếp)  Luật pháp  Luật tục . Ban hành: • Bằng quyết định • Bằng hiểu biết của địa phương hoặc bỏ phiếu hoặc thực thi quyền lực ở địa phương • Quy trình sửa đổi • Xem xét từng phần • Thay đổi thái độ dẫn đến hiểu của luật biết mới; thay đổi dần dần, con số tăng dần; • Tìm cách cố định hơn • Linh động, thường quy định thông qua thoả thuận và thoả thuận lại không chính thức 10/6/2011 SPERI-FFS 9
10. Luật pháp và luật tục (tiếp)  Luật pháp  Luật tục . Căn cứ áp dụng: • Dựa vào chứng cứ • Dựa vào chứng cứ và quy tắc xử sự chính thức, đúng mực . Người áp dụng vào thực tế: • Người chuyên nghiệp/công • Những cán bộ nhà chúng nói chung nước có chuyên môn 10/6/2011 SPERI-FFS 10
11. Luật pháp và luật tục (tiếp)  Luật pháp  Luật tục . Phân xử • Định hướng đến “quyền” • Theo hướng thoả thuận • Định hướng quy tắc, quy • Định hướng theo quá trình định . Xử phạt • Được mô tả trong điều • Hết sức linh động; tuỳ từng luật liên quan tình huống cụ thể. 10/6/2011 SPERI-FFS 11
12. Hiểu luật tục thế nào cho đúng? . Hiểu không đúng .Hiểu đúng • Nếu luật tục không thành • Nhiều luật tục không thành văn thì nó không được văn, nhưng nó tồn tại sống thực hiện động và được truyền miệng hoặc làm ví dụ. Trạng thái không thành văn giúp luật tục linh động • Luật tục chỉ tìm thấy được • Tất cả các xã hội, kể cả các ở những xã hội thị tộc, bộ xã hội công nghiệp tiên tiến lạc đều có luật tục 10/6/2011 SPERI-FFS 12
13. Hiểu luật tục thế nào cho đúng? (tiếp) . Hiểu không đúng . Hiểu đúng • Luật tục là lạc hậu, • Luật tục thay đổi thông qua hoạt không thay đổi, lỗi động có ý thức, thông qua thay thời và “kém phát đổi tăng về lượng hoặc thay đổi triển” nhảy vọt, để đáp lại các lực lượng cả bên trong lẫn bên ngoài • Luật tục thể hiện trật • Luật tục có thể gần đúng với tự xã hội thực tế thực tế trật tự xã hội hoặc chỉ là khung trật tự xã hội “lý tưởng” 10/6/2011 SPERI-FFS 13
14. Hiểu luật tục thế nào cho đúng? (tiếp) . Hiểu không . Hiểu đúng đúng • Một số luật tục là cổ, cũ, nhưng nhiều luật tục mới xuất hiện và luật tục đang phát triển trong môi trường mới giống như đô thị hoá ở Châu • Luật tục là cổ, Á cũ • Luật tục có thể công bằng đối với nhận thức của người địa phương về tính công bằng. Mặt khác nó rất không công bằng bởi các chuẩn mực bên trong và bên ngoài. • Luật tục thường • Vấn đề đã “công bằng” có thể trở thành không công “không công bằng” hoặc ngược lại, do kết quả bằng của sự can thiệp của nhà nước, chính sách của địa phương, suy kiệt tài nguyên, thay đổi tập tục 10/6/2011 SPERI-FFS 14
15. Hiểu luật tục thế nào cho đúng? (tiếp) . Hiểu không đúng . Hiểu đúng • Luật tục luôn luôn phát triển • Luật tục có thể rất hiệu quả thói quen không chuẩn và hoặc không, có tính phù hợp ngăn cản phát triển và hiện hoặc không, phụ thuộc vào đại. điều kiện và tiền lệ truyền • Luật tục thường có tính thống riêng của từng địa thích nghi cao đối với môi phương nhưng nó luôn bao trường địa phương và phát gồm các kiến thức bản địa triển cách ứng xử bền vững rất có giá trị 10/6/2011 SPERI-FFS 15
16. Hiểu luật tục thế nào cho đúng? (tiếp) . Hiểu không đúng . Hiểu đúng • Luật tục được áp dụng • Luật tục được áp dụng trong các một cách tuỳ tiện tình huống xã hội nhất định và được thực hiện để duy trì sự công bằng và cả điều hoà xã hội. • Luật tục sẽ biến mất • Luật tục luôn tồn tại, thậm chí trong xu thế phát triển trong các nước có luật pháp nhà luật pháp nước được hệ thống hóa cao. 10/6/2011 SPERI-FFS 16
17. Tài liệu tham khảo • SPERI (1999): Tập bài giảng về Văn hoá và Phát triển • SPERI: Lý thuyết Sinh thái-Nhân văn • SPERI: Tư liệu ảnh • Tài liệu tại hội thảo về Luật tục tại Buôn Ma Thuột, năm 2000. 10/6/2011 SPERI-FFS 17