Bài giảng môn Kỹ thuật nghiệp vụ ngoại thương

Nội dung text: Bài giảng môn Kỹ thuật nghiệp vụ ngoại thương

1. BỘ GIAO THÔNG VẬN TẢI HỌC VIỆN HÀNG KHÔNG VIỆT NAM KHOA: VẬN TẢI HÀNG KHÔNG BÀI GIẢNG KỸ THUẬT NGHIỆP VỤ NGOẠI THƯƠNG TÊN HỌC PHẦN : KTNV NGOẠI THƯƠNG TRÌNH ĐỘ ĐÀO TẠO : ĐẠI HỌC CHÍNH QUY DÙNG CHO SV NGÀNH : 1
2. YÊU CẦU VÀ NỘI DUNG CHI TIẾT Tên học phần: Kỹ thuật nghiệp vụ ngoại thương Khoa phụ trách: VTHK TS tiết Lý thuyết Thực hành/Xemina Tự học Bài tập Đồ án môn lớn học 45 45 0 0 0 1 Mục tiêu của học phần - Cung cấp cho sinh viên một số kiến thức chuyên môn sâu về các nghiệp vụ mua bán hàng hóa chủ yếu trên thị trường thế giới - Giúp cho sinh viên hiểu rõ cơ sở khoa học để lập các phương án kinh doanh trong lĩnh vực kinh doanh quốc tế - Cung cấp một số cơ sở về lý luận và thực tiễn cho việc soạn thảo và thực hiện các hợp đồng mua bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ và chuyển giao công nghệ trên thị trường quốc tế Nội dung chủ yếu: - Các phương thức giao dịch mua bán chủ yếu trưên thị trường quốc tế - Hợp đồng mua bán quốc tế và các điều kiện thương mại quốc tế - Chuẩn bị giao dịch tiến tới ký kết hợp đồng mua bán ngoại thương - Thực hiện hợp đồng ngoại thương - Nghiệp vụ mua bán thuê mướn thiết bị và công nghệ - Quan hệ mua bán giữa doang nghệp ngoại thương với doanh nghiệp trong nước cung cấp hàng hóa xuất khẩu và đặt hàng nhập khẩu Nội dung chi tiết: PHÂN PH TÊN CHƯƠNG MỤC TS LT Xemina BT Chương 1. Các phương thức giao dịch mua bán chủ yếu trên thị trường quốc tế 20 19 0 0 1.1 Các phương thức giao dịch mua bán thông 6 thường 1.2 Buôn bán đối lưu 2 1.3 Tái xuất 2 1.4 Các phương thức giao dịch đặc biệt 2 1.5 Gia công quốc tế 4 1.6.Giao dịch tại sở giao dịch hàng hóa 2 1.7. Giao dịch tại hội chợ triển lãm 1 Chương 2 :Hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế và các điều kiện thương mại quốc tế 20 2
3. 2.1.Một số nét cơ bản về hợp đồng mua bán quốc tế 4 2.2 Điều kiện thương mại quốc tế 4 2.3 Các điều khoản của hợp đồng mua bán quốc tế 8 Chương 3:Chuẩn bị giao dịch tiến tới ký kết hợp 5 đồng mua bán ngoại thương 3.1. Những công việc trước khi giao dịch 2 3.2. Quảng cáo và nhãn hiệu hàng hóa 2 3.3. Đàm phán và giao dịch trong ngoại thương 1 Chương 4: Thực hiện hợp đồng ngoại thương 6 4.1. Trình tự thực hiện hợp đồng 5 4.2. Chứng từ và các phương tiện tín dụng trong buôn bán quốc tế 2 Chương 5: Nghiệp vụ mua bán thuê mướn thiết bị và 5 5 0 0 công nghệ 5.1. Nhập khẩu thiết bị toàn bộ 1 5.1. Nhập khẩu thiết bị toàn bộ 1 5.3. Mua bán sang chế 1 5.4. Mua bán dịch vụ kỹ thuật 1 5.5. Nghiệp vụ thuê và cho thuê thiết bị 1 Chương 6:Quan hệ mua bán giữa doang nghệp ngoại thương với doanh nghiệp trong nước cung 3 cấp hàng hóa xuất khẩu và đặt hàng nhập khẩu 6.1. Vài nét về chế độ hợp đồng kinh tế 1 6.2.Thu mua cung ứng hàng xuất khẩu 1 6.3. Giao dịch trong nước về hàng nhập khẩu 1 Tài liệu tham khảo: 1. GS. Vũ Hữu Tửu. Giáo trình kỹ thuật nghiệp vụ ngoại thương. Nhà xuất bản Giáo dục Măm 2006. 2. GS. Đinh Xuân Trình. Giáo trình Thanh toán quốc tế. Nhà xuất bản Giáo dục. Năm 2006. 3. TS. Hà Thị Ngọc Oanh. Giáo trình kỹ thuật kinh doanh thương mại quốc tế. Nhà xuất bản Thống kê. Năm 2004. 4. ICC. Incoterms 2000 do phòng Thương Mại Quốc Tế xuất bản năm 2000. Hình thức và tiêu chuẩn đánh giá sinh viên: 3
4. MỤC LỤC STT NỘI DUNG TRANG Lời nói đầu 7 1 Các phương thức giao dịch mua bán trên thị trường thế giới 8 1.1 Các phương thức giao dịch mua bán thông thường 8 1.1.1 Phương thức giao dịch mua bán trực tiếp 8 1.1.2 Phương thức giao dịch mua bán qua trung gian 10 1.2 Buôn bán đối lưu 13 1.2.1 Hoàn cảnh ra đời 13 1.2.2 Đặc điểm 13 1.2.3 Các hìng thức buôn bán đối lưu 13 1.2.4 Các biện pháp đảm bảo thực hiện hợp đồng 14 1.3 Tái xuất xuất 14 1.3.1 Khái niệm 14 1.3.2 Các loại tái xuất 14 1.4 Các phương thức giao dịch đặc biệt 15 1.4.1 Đấu giá quốc tế 15 1.4.2 Đấu thầu quốc tế 17 1.5 Gia công quốc tế 20 1.5.1 Khái niệm 20 1.5.2 Các hình thức gia công quốc tế 20 1.5.3 Hợp đồng gia công quốc tế 21 1.6 Giao dịch tại sở giao dịch hàng hóa 22 1.6.1 Khái niệm 22 1.6.2 Các loại sở giao dịch hàng hóa 22 1.6.3 Cách thức tiến hành 22 1.7 Giao dịch tại hội chợ triển lãm 23 1.7.1 Khái niệm 23 1.7.2 Trình tự tiến hành 23 1.7.3 Công tác chuẩn bị 23 Câu hỏi ôn tập chưong 1 24 2 Hợp đồng mua bán quốc tế và các điều kiện thương mại 25 quốc tế 2.1 Một số nét cơ bản về hợp đồng mua bán quốc tế 25 2.1.1 Khái niệm 25 2.1.2 Đặc điểm cơ bản của hợp đồng mua bán ngoại thương 25 2.1.3 Nội dung của hợp đồng mua bán quốc tế 25 2.1.4 Điều kiện hiệu lực của hợp đồng mua bán quốc tế 25 4
5. 2.2 Điều kiện thương mại quốc tế 27 2.2.1 Quá trình ra đời 27 2.2.2 Nội dung của Incoterms 27 2.2.3 Tóm tắt nội dung của Incoterms 2000 28 2.2.4 Tóm tắt nội dung các điều kiện cơ sở khi áp dụng Incoterms 28 2000 2.2.5 Điều kiện cơ sở giao hàng theo định nghĩa ngoại thương của 30 Mỹ sửa đổi năm 1941 2.3 Các điều khoản của hợp đồng mua bán quốc tế 31 2.3.1 Các điều khoản chủ yếu 31 2.3.2 Các điều khoản tăng cường sự ràng buộc trách nhiệm 44 Câu hỏi ôn tập chưong 2 47 3 Chuẩn bị giao dịch tiến tới ký kết hợp đồng mua bán quốc 48 tế 3.1 Những công việc trước khi giao dịch 48 3.1.1 Chuẩn bị giao dịch 48 3.1.2 Phương án kinh doanh 48 3.1.3 Các phương pháp kiểm tra tính giá 49 3.2. Quảng cáo và nhãn hiệu 49 3.2.1 Khái niệm 49 3.2.2 Nội dung và các hình thức quảng cáo 50 3.2.3 Phương tiện và các phương thức quảng cáo 50 3.2.4 Tổ chức quảng cáo 50 3.2.5 Nhãn hiệu và quảng cáo 50 3.3 Đàm phán trong giao dịch ngoại thương 50 3.3.1 Khái niệm 50 3.3.2 Các giai đoạn đàm phán 50 3.3.3 Các hình thức đàm phán 51 Câu hỏi ôn tập chương 3 52 4 Thực hiện hợp đồng mua bán quốc tế 53 4.1 Trình tự thực hiện hợp đồng 53 4.1.1 Xin giấy phép xuất nhập khẩu 53 4.1.2 Chuẩn bị hàng hóa xuất nhập khẩu 53 4.1.3 Thuê tầu lưu cước 54 4.1.4 Mua bảo hiểm 54 4.1.5 Làm thủ tục Hải quan 55 4.1.6 Giao nhận hàng hóa xuất nhập khẩu 55 4.1.7 Làm thủ tục thanh toán 56 4.1.8 Khiếu nại và giải quyết khiếu nại 56 5
6. 4.2 Các chứng từ và phương tiện tín dụng trong buôn bán quốc tế 56 4.2.1 Chứng từ thanh toán 57 4.2.2 Chứng từ vận tải 57 4.2.3 Chứng từ bảo hiểm 58 4.2.4 Chứng từ kho hàng 58 4.2.5 Chứng từ Hải quan 58 4.2.6 Phương tiện tín dụng 58 Câu hỏi ôn tập chương 4 58 5 Nghiệp vụ mua bán thuê mướn thiết bị và công nghệ 59 5.1 Nhập khẩu thiết bị toàn bộ 59 5.1.1 Khái niệm về thiết bị toàn bộ 59 5.1.2 Các giai đoạn nhập khẩu thiết bị toàn bộ 59 5.1.3. Các phương thức nhập khẩu thiết bị toàn bộ 59 5.1.4 Hợp đồng nhập khẩu thiết bị toàn bộ 60 5.2 Nghiệp vụ mua bán công nghệ 61 5.2.1 Công nghệ và mua bán công nghệ 61 5.3 Mua bán sáng chế 62 5.3.1 Khái niệm về mua bán sáng chế 62 5.3.2 Nội dung của hợp đồng mua bán sáng chế 63 5.4 Mua bán dịch vụ kỹ thuật 63 5.4.1 Khái niệm về dịch vụ kỹ thuật và các loại hình dịch vụ kỹ thuật 63 5.4.2 Những điều kiện chủ yếu của hợp đồng dịch vụ kỹ thuật 64 5.4.3 Một số điểm lưu ý trong hợp đồng dịch vụ kỹ thuật 64 5.4.4 Một số điều khoản của hợp đồng thầu khoán 64 5.5 Nghiệp thuê và cho thuê thiết bị 64 5.5.1 Khái niệm thuê và cho thuê thiết bị 64 5.5.2 Các loại hình cho thuê thiết bị 64 5.5.3 Hợp đồng cho thuê thiết bị 65 5.3.4 Trình tự chấm dứt hợp đồng 65 Câu hỏi ôn tập chưong 5 65 6 Quan hệ mua bán giữa doanh nghiệp ngoại thương với doanh 66 nghiệp trong nướccung cấp hàng xuất khẩu và đặt hàng nhập khẩu 6.1 Vài nét về chế độ hợp đồng kinh tế 66 6.1.1 Khái niệm về hợp đồng kinh tế 66 6.1.2 Hợp đồng kinh tế có tính chất bắt buộc 66 6.2 Thu mua cung ứng hàng xuất khẩu 67 6.2.1 Tìm hiểu nguồn hàng xuất khẩu 67 6.2.2 Nghiên cứu nguồn hàng xuất khẩu 67 6
7. 6.2.3 Lựa chọn giao dịch hàng xuất khẩu 67 6.2.4 Giá thu mua hàng xuất khẩu 68 6.2.5 Thanh toán tiền hàng xuất khẩu 68 6.2.6 Tiếp nhận bảo quản và xuất kho hàng xuất khẩu 68 6.3 Giao dịch trong nước về hàng nhập khẩu 69 6.3.1 Đơn đặt hàng nhập khẩu 69 6.3.2 Hợp đồng kinh tế về hàng nhập khẩu. 69 Câu hỏi ôn tập chương 6 70 CHƯƠNG 1. CÁC PHƯƠNG THỨC GIAO DỊCH TRONG BUÔN BÁN QUỐC TẾ. 1.1. PHƯƠNG THỨC GIAO DỊCH BUÔN BÁN THÔNG THƯỜNG. Phương thức này có thể là buôn bán trực tiếp giữa người bán và người mua hoặc có thể thông qua trung gian.( thông qua người thứ 3) 1.1.1. Giao dịch buôn bán thông thường trực tiếp. Trong buôn bán quốc tế người ta thường thực hiện các bước sau: 1. Hỏi hàng( enquiry). Đây chính là lời đề nghị giao dịch hay nói cách khác là đề nghị thiết lập quan hệ mua bán xuất phát từ phía người mua. Về phương diện thương mại thì đây là việc người mua đề nghị người bán báo cho mình biết giá cả và các điều kiện để mua hàng. Về mặt pháp lý: pháp luật không ràng buộc nghĩa vụ người hỏi hàng, có nghĩa là người hỏi hàng không có nghĩa vụ phải mua hàng. Không mua hàng người hỏi mua không thể bị kiện hoặc bị khiếu nại. Nội dung thư hỏi hàng: Pháp luật không quy định nội dung thư hỏi hàng, nhưng thông thường trong thư hỏi hàng càng hỏi chi tiết thì càng tiết kiệm được thời gian đàm phán để ký hợp đồng về sau. 2.Phát giá còn gọi là chào hàng(offer) Chào hàng là lời đề nghị ký kết hợp đồng xuất phát từ phía người bán. Khác với hỏi hàng chỉ là đề nghị thiết lập quan hệ mua bán. Trong buôn bán quốc tế người ta thường phân biệt hai loại chào hàng. + Chào hàng tự do:Là loại chào hàng người bán không bị ràng buộc trách nhiệm với thư chào hàng, có nghĩa là người bán hàng không cam kết một cách dứt khoát nghĩa vụ cung cấp hàng hoá cho người mua.Loại chào hàng này thường được gửi cho nhiều người mua tiềm năng chào bán một lô hàng, ai trả giá cao nhất thì bán.hoặc bán cho người mua nào mà người bán thấy có lợi hơn. + Chào hàng cố định: Người bán cam kết một cách dứt khoát nghĩa vụ cung cấp hàng hoá cho người mua trong một khoảng thời gian nhất định, và loại chào hàng này chỉ gửi cho một người. Khi người mua nhận được chào hàng tự do thì chưa chắc sẽ trở thành người mua thực sự, còn khi nhận được chào hàng cố định thì chắc chắn người được chào hàng sẽ trở thành người mua, nếu như họ chấp nhận mọi điều kiện quy định trong thư chào hàng trong thời gian có hiệu lực của thư chào hàng . 7
8. Về mặt pháp lý thì khi gửi thư chào hàng cố định cho khách hàng, người bán hàng đã tự ràng buộc mình với các nghĩa vụ theo các điều kiện quy định trong thư chào hàng trong thời gian hiệu lực của thư chào hàng, nếu đơn phương từ chối không thực hiện có thể sẽ bị khiếu nại hoặc kiện ra toà và phải bồi thường thiệt hại. Do vậy, khi ký phát những thư chào hàng cố định, người bán hàng cần phải xem xét kỹ lưỡng, từng chi tiết nhỏ cũng phải phù hợp với luật pháp và phải có lợi cho nhà nước, có lãi cho công ty và không để phát sinh tranh chấp hoặc tổn thất. Để phân biệt loại thư chào hàng người ta thường căn cứ vào tiêu đề của thư, tự do hay cố định. Nhưng trong thực tế giao dịch người ta lại rất ít viết trên tiêu đề là thư tự do hay thư cố định. Do vậy để phân biệt người ta thường căn cứ vào nội dung của thư chào hàng. Chào hàng tự do thường có những nội dung rất chung chung. VD: Thưa quý ngài, - Tiếp theo cuộc nói chuyện gần đây - Để phúc đáp bức thư đề ngày Nay chúng tôi gửi tới ngài Và kết thúc thư chào hàng tự do thường kết thúc bằng câu: " Thư chào hàng này chỉ giá trị khi chúng tôi nhận được đơn đặt hàng của quý ngài mà hàng vẫn còn ở trong kho chưa được bán cho người khác." Về điều khoản hiệu lực: Với nội dung là thư chào hàng tự do thì thời hạn không quy định mà chỉ ghi một cách không rõ ràng chẳng hạn như: " Mong nhận được " Với nội dung là thư chào hàng cố định thì phải có thời hạn. Trường hợp thời hạn không quy định trong thư chào hàng cố định thì theo thông lệ là thời gian hợp lý, thời gian hợp lý đó thường là 30 ngày Ngoài 2 loại thư chào hàng kể trên trong thực tế người ta còn gặp một số loại thư chào hàng khác như: Thư chào hàng bảo vệ, thư chào hàng thăm dò. Chú ý khi gửi thư chào hàng: - Khi chào hàng người chào hàng phải có ý định bán hàng thực sự - Người chào hàng phải được phép hoạt động trong lĩnh vực kinh doanh xuất nhập khẩu, và đúng ngành hàng . - Đối tượng được chào hàng cũng phải được luật pháp cho phép hoạt động trong lĩnh vực xuất nhập khẩu. - Thư chào hàng không chứa các điều khoản trái với quy định của pháp luật . - Hình thức thư chào hàng phải phù hợp với các quy định của luật pháp. 3. Đặt hàng ( Order). Nếu như thư chào hàng thể hiện ý định bán hàng của người bán và được người bán ký phát cho các khách hàng của mình thì đơn đặt hàng thể hiện ý định muốn mua hàng của người mua, đó là đề nghị từ phiá người muốn mua hàng hoá.Trong đơn đặt hàng người mua thường nêu cụ thể tên hàng hoá định mua và đề nghị người bán cung cấp hàng cho mình theo những điều kiện ( số lượng, phẩm chất, thời hạn giao hàng v.v.) do mình tự đặt ra. Một khi người bán chấp nhận 8
9. hoàn toàn đơn đặt hàng trong thời hạn quy định thì hợp đồng coi như đã được thành lập giữa bên mua và bên bán . Trong thực tế người ta hay đặt hàng với những khách hàng đã có quan hệ thường xuyên bởi vậy ta cũng thường gặp các đơn đặt hàng chỉ có các mục: tên hàng, số lượng, phẩm chất, thời hạn giao hàng ,v.v. còn các điều kiện khác thì áp dụng như những lần giao hàng trước đó. Ngoài những trường hợp thông thường đơn đặt hàng còn được sử dụng trong những trường hợp sau: - Yêu cầu cung cấp hàng hoá sản xuất theo quy định của người mua. Chú ý: Đơn đặt hàng chỉ nên gửi đi khi biết chắc người bán hàng có hàng và có ý định bán hàng hoặc có khả năng cung cấp hàng hoá. - Đơn đặt hàng thường là cố định, các quy định về đơn đặt hàng cũng giống như thư chào hàng (thư chào hàng cố định) 4.Hoàn giá.(counter-offer) Hoàn giá hay còn gọi là mặc cả giá. Hành động hoàn giá có thể biến một thư chào hàng cố định thành một thư chào hàng tự do. Về mặt pháp lý hoàn giá chào là việc người được chào giá khước từ đề nghị của người chào giá, tự mình trở thành người chào giá và đưa ra đề nghị mới làm cơ sở ký kết hợp đồng. 5.Chấp nhận ( Acceptance). Là việc người được chào giá đồng ý hoàn toàn với giá được chào (giá trong order). Hiệu quả pháp lý của việc chấp nhận là dẫn tới việc ký kết hợp đồng mua bán. Acceptance được chia làm 2 loại: 1.Acceptance hoàn toàn vô điều kiện: Với việc chấp nhận này hợp đồng sẽ được ký kết, và hợp đồng bao gồm những chứng từ sau. + offer: do người bán ký. + order: do người mua ký + Acceptance : do người mua ký. Sau khi 3 loại chứng từ nói trên được ký kết thì hợp đồng coi như đã được ký 2.Acceptance có điều kiện : Về cơ bản thì hợp đồng vẫn chưa được ký kết và vẫn còn nhiều khả năng không được ký. Điều kiện hiệu lực của Acceptance. + Phải theo hình thức mà luật pháp của từng nước yêu cầu. (Theo luật Việt Nam hình thức chấp nhận tương tự như hình thức của hợp đồng, điều 24 ). + Phải làm trong thời hạn hiệu lực của offer hoặc order. Nếu ngoài thời hạn thì việc chấp nhận không có giá trị. +Phải được chính người nhận giá chấp nhận. + Chấp nhận phải được gửi tận tay người chào hoặc người đặt hàng, nếu những người này không nhận được thì chấp nhận cũng không giá trị về mặt pháp lý 6. Xác nhận:( confirmation) Là việc khảng định lại sự thoả thuận mua bán để tăng thêm tính chắc chắn của nó và để phân biệt những điều khoản cuối cùng với những điều kiện đàm phán 9
10. ban đầu. Giấy xác nhận có thể do một bên đưa ra.Ví dụ, bên bán đưa ra "Giấy xác nhận đặt hàng" (conformation of order) để khảng định việc mình đã chấp nhận đơn đặt hàng do bên mua gửi đến. Xác nhận thường được lập thành 2 bản bên lập xác nhận ký trước rồi sau đó gửi cho bên kia. Bên kia ký xong giữ lại một bản và gửi trả lại cho bên lập xác nhận một bản. Trường hợp các bên chỉ lập một bản xác nhận thì bản xác nhận đó phải có hai chữ ký thường được gọi là hợp đồng Hợp đồng cũng có hai loại: - Loại một văn bản. - Loại nhiều văn bản Khi ký hợp đồng cần lưu ý. + Những văn bản trao đổi trước khi ký hợp sẽ hết hiệu lực kể từ khi ký hợp. + Những văn bản trao đổi sau khi ký hợp đồng phải được xem xét một cách tổng thể trong mối liên hệ với hợp đồng đã ký. 1.1.2. Giao dịch buôn bán qua trung gian. a khái niệm: Phương thức giao dịch buôn bán qua trung gian là phương thức giao dịch trong đó hai bên mua và bán phải thông qua người thứ 3 để ký kết và thực hiện hợp đồng. b.Phương thức này bao gồm: 1. Môi giới: Là loại trung gian đơn thuần giữa bên mua và bên bán. Đặc điểm: người môi giới không đại diện cho quyền lợi bên nào mà chỉ đứng giữa, không chịu trách nhiệm pháp lý, họ chỉ tìm người mua, người bán và tạo điều kiện hai bên gặp nhau, tự đàm phán và ký kết hợp đồng. Người môi giới có quyền nhận thù lao của cả hai bên quan hệ giữa người môi giới với các bên không phải là quan hệ hợp đồng dài hạn. Môi giới thương mại được quy định trong chương V mục 2 từ điều 150 đến điều 154 luật thương mại Việt Nam. 2. Uỷ thác mua bán hàng hoá . Đây là phương thức trong đó người uỷ thác giao cho người nhận uỷ thác mua hoặc bán một loại hàng hoá nào đó nhân danh người uỷ thác. Đặc điểm của loại giao dịch này: + Hàng hoá phải là hàng hoá được phép lưu thông. + Người nhận uỷ thác phải có khả năng và tự mình thực hiện được công việc. + Người nhận uỷ thác chỉ được nhận uỷ thác trong phạm vi ngành nghề được phép kinh doanh. Loại hình kinh doanh này được quy định trong (chương V mục 3 từ điều 155 đến điều 165 Luật Thương Mại Việt Nam 2005). 3. Đại lý mua bán hàng hóa(Agent) Là người hoạt động nhân danh mình với chi phí của người uỷ thác để ký kết và thực hiện hợp đồng. Nói cách khác đại lý là tự nhiên nhân hoặc pháp nhân tiến hành một hay nhiều hành vi theo sự uỷ thác của người uỷ thác (Principal). Quan hệ giữa người uỷ thác với đại lý là quan hệ hợp đồng đại lý. - Đặc điểm của hoạt động đại lý.(Chương V Mục 4, từ điều 166 đến 177 Luật Thương mại Việt Nam năm 2005). + Người đại lý chỉ đại diện quyền lợi cho một bên - bên uỷ thác. 10
11. + Người đại lý không được nhận thù lao của cả hai bên, nếu nhận của cả hai bên mà bị phát giác thì người đại lý đó có thể bị phạt, vì làm như vậy thì quyền lợi của cả bên ( bán và mua) dễ bị vi phạm. + Người làm đại lý thường có hợp đồng dài hạn với người uỷ thác. - Phân loại đại lý: a. Căn cứ vào phạm vi, quyền hạn được uỷ thác người ta chia các đại lý thành: 1. Đại lý toàn quyền (Universal Agent) Là người được phép thay mặt người uỷ thác toàn quyền giải quyết mọi vấn đề. 2.Tổng đại lý (agent general): Là người được uỷ quyền làm một phần việc nhất định của người uỷ thác, ví dụ: Ký kết những hợp đồng thuộc một nghiệp vụ nhất định, như phụ trách một hệ thống đại lý trực thuộc - Các đại lý thứ cấp. 3. Đại lý đặc biệt (Special Agent): Là người được uỷ thác chỉ làm một việc cụ thể, ví dụ như mua một loại máy móc hay thiết bị nào đó, chẳng hạn máy tiện, với một giá nhất định. b.Căn cứ vào nội dung quan hệ giữa người đại lý với người uỷ thác, người ta chia thành các loại đại lý: 1.Đại lý thụ uỷ (mandatory) Là người được chỉ định để hành động thay cho người uỷ thác, với danh nghĩa và chi phí của người uỷ thác. Thù lao của người đại lý có thể là một khoản tiền hoặc một mức phần trăm tính trên kim ngạch của công việc 2. Đại lý hoa hồng (Commision Agent): Là người đại lý được uỷ thác tiến hành hoạt động với danh nghĩa của mình, nhưng với chi phí của người uỷ thác và được nhận tiền thù lao gọi là tiền hoa hồng. Trên thực tế có nhiều công ty có hàng muốn bán hàng vào một số thị trường nhưng do thủ tục phức tạp nên khó thâm nhập trực tiếp mà phải thông qua một số công ty đại lý ở những thị trường đó. Bằng cách này thì việc thâm nhập thị trường đỡ khó khăn hơn, tiết kiệm được chi phí mở chi nhánh, trường hợp có kiện tụng xảy ra nếu có đại lý là người nước sở tại thì đỡ tốn chi phí hơn rất nhiều. 3.Đại lý kinh tiêu (Merchant Agent): Là người kinh doanh tiêu thụ, hoạt động nhân danh mình với chi phí của mình để bán một loại hàng hoá nào đó và được nhận thù lao là mức chênh lệch giá cả giữa giá bán và giá mua. Trên thị trường thế giới người ta còn gặp một số loại đại lý như sau: - Phắc tơ (Factor): Là người đại lý được giao quyền chiếm hữu hàng hoá hoặc chứng từ sở hữu hàng hoá, được phép đứng tên của họ bán hàng hay cầm cố hàng hoá với giá cả mà họ cho là có lợi nhất cho người uỷ thác, được trực tiếp nhận tiền hàng từ người mua hàng. - Đại lý gửi bán ( Consignee or Agent Carrying Stock): Là người đại lý được uỷ thác bán ra, với danh nghĩa của họ và chi phí do người uỷ thác chịu, những hàng hoá do người uỷ thác giao cho để bán ra từ kho của người đại lý. - Đại lý bảo đảm thanh toán: Là người đại lý đứng ra bảo đảm sẽ bồi thường cho người uỷ thác nếu người mua hàng (người thứ ba) ký kết hợp đồng với mình không thanh toán tiền hàng. 11
12. - Đại lý độc quyền (Sole Agent, Exclusive Agent) là người đại lý duy nhất cho một người uỷ thác để thực hiện một hành vi nào đó như bán hàng, mua hàng, thuê tầu v.v.tại một khu vực và trong một thời gian do hợp đồng quy định. Nếu trên thị trường đã ký một hợp đồng đại lý độc quyền thì bên uỷ thác mất quyền bán trực tiếp cho người khác, nếu đã bán thì phải trả phần chênh lệch đã quy định cho đại lý độc quyền. c. Căn cứ vào nghiệp vụ người ta chia các đại lý thành. - Đại lý xuất khẩu (bán) - Đại lý nhập khẩu (mua) - Đại lý xuất nhập khẩu ( vừa mua vừa bán) - Hợp đồng đại lý ( Luật Thương mại Việt Nam điều 168) Nội dung phải theo quy định của pháp luật Khi ký hợp đồng cần phải lưu ý: 1. Về điều khoản thời gian hiệu lực của hợp đồng phải quy định rõ ràng thời gian thực hiện và hoàn thành công việc, đây chính là cơ sở để thanh phí đại lý. 2.Về vấn đề địa dư : Phải quy định địa dư bán hàng, không được đem hàng từ địa phương này sang bán ở địa phương khác nếu như không được phép của người uỷ thác, vì theo chính sách thâm nhập thị trường hàng hoá gửi bán ở các địa phương khác nhau có chính sách ưu đãi khác nhau, có giá khác nhau. 3.Về vấn đề quyền hạn của đại lý : Phải xác định phạm vi quyền hạn của đại lý, chẳng hạn có được nâng giá hay giảm giá không? 4. Vấn đề xác định giá: - Xác định giá sàn: giá thấp nhất có thể hạ còn nâng giá tuỳ ý. - Xác định giá trần: Giá cao tối đa có thể bán còn giá thấp tuỳ ý. - Xác định khung giá : Xác định giới hạn dao động của giá mà người đại lý có thể sử dụng, tức là chỉ được mua hoặc bán trong giới hạn giá này. 5. Vấn đề phí uỷ thác và các loại phí có liên quan . Phí đại lý chính là công của người đại lý, do vậy cần phải thoả thuận công cho rõ ràng, phù hợp và khi xác định phí này thì cần phải căn cứ vào: + Khối lượng công việc của người đại lý + Thời gian hoàn thành công việc - thời gian càng ngắn thì phí càng cao. + Địa dư: càng khó khăn ( tức là khó thâm nhập, khó cạnh tranh) thì phí càng cao. + Uy tín: Uy tín của người làm đại lý càng cao thì phí càng cao. * Cách tính công đại lý + Có thể tính thành tiền cụ thể + Có thể tính bằng % * Chi phí của đại lý còn bao gồm: + Chi phí trực tiếp: Trả tiền quảng cáo, mua bảo hiểm hàng hoá.v.v. + Chi phí gián tiếp: Chi phí cho các dịch vụ phục vụ cho việc mua, bán hàng hoá. Hai loại chi phí này có thể tính riêng nhưng thông thường người ta hay tính gộp. 6. Thanh toán: Phải quy định cụ thể: + Thời gian thanh toán + Phương thức thanh toán. 12
13. + Số tiền thanh toán từng lần * Tiền thanh toán có thể phân loại như sau: + Tiền ứng trước. + Thanh toán cho tiến trình thực hiện công việc. + Thanh toán sau khi hoàn thành công việc, số tiền này được dùng để khống chế người làm đại lý. c. Lựa chọn trung gian (Sử dụng đại lý và môi giới) 1.Lựa chọn: Người trung gian phải thoả mãn các điều kiện: + Am hiểu nghiệp vụ, có nghĩa là phải nắm vững thông tin về thị trường và các thông tin có liên quan đến thị trường. + Người trung gian phải có khả năng tài chính, có cơ sở vật chất và đội ngũ cán bộ thực hiện công việc có hiệu quả . + Người trung gian phải có uy tín. 2. Vấn đề sử dụng trung gian ở Việt Nam Theo quy định hiện hành khi làm đại lý cho người nước ngoài phải thoả mãn các điều kiện sau: + Tất cả thương nhân Việt Nam đều được phép làm đại lý cho người nước ngoài. + Đối với những hàng hoá cấm xuất nhập khẩu phải có giấy phép của nhà nước (ví dụ: mua bán vũ khí, chất nổ). + Những hàng hoá xuất nhập khẩu có điều kiện phải có giấy phép của Bộ Thương mại và các Bộ quản lý chuyên ngành có liên quan. + Phải có khả năng thực hiện nhiệm vụ được uỷ thác. + Phải mở tài khoản riêng cho hàng đại lý. + Nếu làm đại lý mua hàng cho người nước ngoài thì phải có giấy chứng nhận là phía nước ngoài đã chuyển tiền vào Việt Nam, giấy này do ngân hàng cấp và hải quan sẽ kiểm tra khi làm thủ tục xuất khẩu. + Người đại lý phải thay mặt người uỷ thác nộp tất cả các khoản thuế theo quy định của Việt Nam. Phải dự kiến trường hợp trả lại hàng và quy định điều khoản này trong hợp đồng và hàng trả lại phải phù hợp với quy cách, chất lượng lúc xuất đi. 1.2. PHƯƠNG THỨC BUÔN BÁN ĐỐI LƯU. Phương thức đối lưu là phương thức giao dịch trong đó xuất khẩu và nhập khẩu có mối quan hệ chặt chẽ với nhau xuất khẩu vừa là tiền đề vừa điều kiện để trao đổi. 1.2.1. Hoàn cảnh ra đời của phương thức buôn bán đối lưu. Phương thức buôn bán đối lưu ra đời do nhiều nguyên nhân trong đó có nguyên nhân là do nhà nước quản lý ngoại hối, thanh toán bằng tiền mặt gặp nhiều khó khăn, hoặc các bên đối tác không có ngoại tệ mạnh. Một nguyên nhân nữa cũng cần phải kể đó là do hàng hoá đối tượng của buôn bán đối lưu thường là kém chất lượng hoặc khó tiêu thụ cho nên các bên tìm cách đổi cho nhau. Có thể nói đây là những nguyên nhân chính cho ra đời phương thức buôn bán đối lưu. 1.2.2. Đặc điểm của phương thức buôn bán đối lưu. 13
14. Đặc điểm 1: Giá trị sử dụng của hàng hoá được quan tâm là chính vì việc đổi hàng giữa các đối tác với nhau chỉ là để thoả mãn một nhu nào đó, các đối tác ít quan tâm đến giá trị của hàng hoá. Nhưng hiện nay trong phương thức buôn bán này người ta cũng đã bắt đầu tính đến giá trị của hàng hoá, vì mục đích chính của hoạt động buôn bán là tìm kiếm lợi nhuận và các bên cũng đã tính đến việc trao đổi hàng hoá gì để có lợi và như vậy phương thức này đã mất dần tính truyền thống của nó là thoả mãn một nhu cầu nào đó Đặc điểm 2. Tiền trong phương thức này chỉ là phương tiện để tính toán có nghĩa là các bên đối tác chỉ định giá hàng hoá để qua đó trao đổi cho nhau. đặc điểm 3. Cân bằng nhau về quyền lợi giữa các bên. Sự cân bằng này được thể hiện ở những khía cạnh sau: + Cân bằng về mặt hàng + Cân bằng về giá cả. + Cân bằng về tổng giá trị. 1.2.3. Các hình thức buôn bán đối lưu a.Hàng đổi hàng( Barter). Hình thức này đã xuất hiện từ thời xa xưa trong lịch sử loài người, có nghĩa là mặt hàng này đổi lấy mặt hàng khác có giá trị tương đương. Nhưng hiện nay trong thực tế không phải lúc nào hàng hoá đem trao đổi cũng có giá trị tương đương với nhau.Hình thức trao đổi hàng hoá có giá trị không tương đương đã và đang được thực hiện trong hoạt động thương mại quốc tế và ngày càng trở nên thông dụng. Trong trường hợp này người ta thường dùng một phần tiền để bù vào giá trị chênh lệch. Phương thức trao này thường áp dụng với các loại hàng hoá không thể chia nhỏ được. Ngoài phương thức trao không ngang giá người ta còn tiến hành trao đổi hàng hoá không phù hợp với ngành nghề kinh doanh. b. Hình thức bù trừ. Thực hiện hình thức buôn bán này là hai bên không thanh toán với nhau bằng tiền mặt mà bằng cách trao đổi với nhau một giá trị hàng hoá hoặc dịch vụ tương đương nhau. Sau khi bù trừ giá hàng hoá với nhau vẫn còn số dư thì giá trị còn dư đó sẽ được thanh toán theo yêu cầu của bên chủ nợ. Hình thức bù thừ bao gồm: + Bù trừ theo nghĩa thực của nó tức là việc xuất khẩu liên kết với việc nhập khẩu -Bù trừ trước (Pre-compensation). Theo hợp đồng thì một bên giao hàng trước. Sau khi nhận hàng một thời gian nhất định bên kia mới giao hàng đối ứng. - Giao dịch song hành (parallel transaction).Hai bên cùng tiến hành giao hàng trong một thời kỳ nhất định. Dĩ nhiên giá trị hàng giao có thể không bằng nhau nhưng không ai giao trước ai. c.Mua đối ứng(counter- purchasing) Hình thức này thường áp dụng trong việc mua bán máy móc thiết bị và nhà máy, bên mua thường không có tiền. Trong trường hợp này hai bên thường ký với nhau các hợp đồng mua hàng hoá của nhau. Có nghĩa là bên cung cấp nhà máy hoặc máy móc thiết bị phải mua lại một loại 14
15. hàng hoá nào đó của bên nhập khẩu máy móc thiết bị hoặc nhà máy với giá trị bằng giá trị máy móc thiết bị hoặc nhà máy đã bán. Hai bên ký kết với nhau một văn bản ghi nhớ (memorandum) trong đó một bên sau khi xuất khẩu hứa sẽ nhập khẩu hàng hóa của bên kia. Nhưng lưu ý là bản ghi nhớ không có giá trị pháp lý và các nghĩa vụ không bị ràng buộc như hợp đồng, cho nên lời hứa nhập hàng không phải là cam kết chắc chắn d.Mua lại ( buying - back). Một bên cung cấp thiết bị toàn bộ và sáng chế hoặc bí quyết kỹ thuật cho bên kia, đồng thời cam kết mua lại những sản phẩm do máy móc thiết bị hoặc sáng chế đó sản xuất ra. e. Nghiệp vụ chuyển nợ (switch): Bên nhận hàng chuyển khoản nợ tiền hàng về cho bên thứ ba để bên này trả tiền. f.Giao dịch bồi hoàn (offset): Đây là nghiệp vụ dùng hàng hoá và/hoặc dịch vụ để đổi lấy những ân huệ. Về quân sự bên cung cấp hàng quân sự thường được sử dụng một số đặc ân nào đó về quân sự của bên nhập khẩu hàng quân sự. 1.2.4.Các biện pháp bảo đảm thực hiện hợp đồng. Trong buôn bán đối lưu., người ta thường đề ra những biện pháp bảo đảm thực hiện hợp đồng như: a. Dùng thư tín dụng đối ứng (Reciprocal L/C ), đây là loại L/C mà trong nội dung của nó có điều khoản quy định " L/C này chỉ có hiệu lực khi người hưởng lợi mở một L/C khác có kim ngạch tương đương" Như vậy hai bên mua và bán vừa phải mở L/C vừa phải giao hàng. b.Dùng người thứ ba khống chế chứng từ sở hữu hàng hoá. Người thứ ba chỉ giao chứng từ cho người nhận hàng khi người này đổi lấy một chứng từ hàng hoá khác có giá trị tương đương. Thông thường người ta dùng ngân hàng làm người thứ ba. c.Dùng một tài khoản đặc biệt để theo dõi việc giao hàng của hai bên. Đến cuối một thời kỳ nhất định (chẳng hạn 6 tháng hay một năm ) nếu còn số dư nợ thì bên nợ phải giao nốt hàng hoặc chuyển số dư nợ sang kỳ giao hàng sau hoặc phải thanh toán bằng ngoại tệ. d.Phạt về việc giao hàng thiếu hoặc giao hàng chậm: Bên bán không giao hoặc chậm giao hàng phải nộp phạt bằng ngoại tệ. Mức phạt do hai bên thoả thuận quy định trong hợp đồng. 1.3. PHƯƠNG THỨC TÁI XUẤT (RE EXPORT). 1.3.1.Khái niệm: Tái xuất là hình thức xuất khẩu những hàng hoá trước đây đã nhập khẩu và chưa qua chế biến ở nước tái xuất. Tái xuất là một phương thức giao dịch buôn bán mà người làm tái xuất không nhằm mục đích phục vụ tiêu dùng trong nước mà chỉ tạm nhập khẩu sau đó tái xuất khẩu để kiếm lời. Phương thức này khác với phương thức đối lưu ở chỗ là không quan tâm đến nhu cầu tiêu dùng trong nước. Tham gia vào phương thức giao dịch tái xuất luôn có 3 nước Đó là nước xuất khẩu, nước nhập khẩu, và nước tái xuất. Vì vậy phương thức này còn được gọi là phương thức giao dịch 3 bên hay giao dịch tam giác.( Triangular transaction). Điều kiện có thể làm tái xuất. 15
16. + Hàng hoá phải có cung cầu lớn và giá cả hàng hoá đó phải có biến động lớn. Do vậy trong phương thức buôn bán này người nào nắm được sự biến động của giá nhanh chớp được thời cơ thuận thì sẽ có lãi lớn, còn ngược lại thì sẽ bị lỗ vốn và có thể bị phá sản. 1.3.2. Các loại hình tái xuất. 1.Tái xuất khẩu: Hàng hoá được nhập khẩu vào trong nước tái xuất được lưu tại kho ngoại quan sau đó được xuất khẩu ra nước ngoài không thông qua chế biến, hoạt động này ở Việt Nam được điều chỉnh bằng quy chế kho ngoại quan số 212/1998. Nói chung quy định này của Việt Nam cũng tương tự của nước khác . Trường hợp người tái xuất muốn giấu xuất xứ hàng hoá (thường thì phải thoả thuận trước với người mua) thì người tái xuất phải thay đổi bao bì, vẽ lại mẫu mã và như vậy có nghĩa là hàng hoá đã được gia công chế biến một phần cho nên khi tái xuất phải nộp thuế xuất khẩu cho phần giá trị gia tăng đó, nếu pháp luật quy định. Thực tế để giảm chi phí lưu kho người ta thường đưa hàng hoá thẳng từ nước người bán sang nước nước người mua mà không thông qua nước tái xuất và trên đường vận chuyển người ta làm lại bộ chứng từ hàng hoá khác. .2. Chuyển khẩu. Hàng hoá đi từ nước người bán sang nước người mua, nước tái xuất trả tiền cho nước xuất khẩu và thu tiền của nước nhập khẩu. Trên thực tế phương thức chuyển khẩu thường được thực hiện bằng hai cách: + Công khai: Các chứng từ hàng hoá từ người bán ban đầu giữ nguyên chỉ các chứng từ làm thủ tục chuyển khẩu. + Bí mật: Thay lại toàn bộ chứng từ hàng hoá kể cả tên và địa chỉ người bán . Hiện nay theo luật Việt Nam phương thức chuyển khẩu được điều chỉnh bằng văn bản số 1311/1998 QĐ BTM." Quy chế chuyển khẩu tái xuất". 3.Các biện pháp bảo đảm thực hiện hợp đồng. Người kinh doanh tái xuất thường ký một hợp đồng nhập khẩu và một hợp đồng xuất khẩu. Hai hợp đồng này phải phù hợp với nhau về hàng hoá bao bì, mã hiệu v.v. Việc thực hiện hợp đồng nhập khẩu phải tạo cơ sở đầy đủ và chắc chắn cho việc thực hiện hợp đồng xuất khẩu. Để thực hiện các hợp đồng một cách nghiêm chỉnh người ta thường áp dụng các biện pháp: + Đặt cọc (deposit) Là một khoản tiền mà một bên có nghĩa vụ phải giao cho bên kia để đảm bảo thực hiện hợp đồng, nếu vi phạm sẽ mất khoản tiền đặt cọc đó. Trên thực tế đây là một vấn đề rất phức tạp và rắc rối ngay cả khi đã có đặt cọc thì khả năng vi phạm hợp đồng vẫn có thể xảy ra. Cho nên khi tiến hành giao dịch cần phải chọn kỹ đối tác, phải cảnh giác cao. Để tránh rủi ro người ta thường hay yêu cầu ngân hàng bảo lãnh số tiền gửi hoặc tiền ứng trước. Tuy nhiên nếu yêu cầu ngân hàng bảo lãnh thì phải trả phí bảo lãnh ngân hàng . + Chế tài - phạt tiền: Biện pháp phạt tiền thường được áp dụng theo các hình thức. 16
17. - Trả một khoản tiền quy định trong hợp đồng ( có thể là ngoại tệ có thể là nội tệ) - Mua hàng trên thị trường và người vi phạm phải trả tiền chênh lệch so với giá hợp đồng. + Phương thức tín dụng giáp lưng ( back to back L/C) Sau khi nhận được L/C của người nhập khẩu mở cho mình người kinh doanh tái xuất ( hoặc chuyển khẩu) dùng L/C này để thế chấp mở L/C thứ hai cho người xuất khẩu hưởng lợi với nội dung gần giống L/C mà người nhập khẩu mở cho mình. L/C thứ nhất gọi là L/C gốc, còn L/C thứ hai gọi là L/C giáp lưng. Một vấn đề rất quan trọng cần phải lưu ý trong kinh doanh theo phương thức tái xuất là công tác khách hàng, phải chú ý tìm được khách hàng đứng đắn, có khả năng thanh toán cao. Thực tế ở Việt Nam cho thấy có nhiều doanh nghiệp đã phá sản do công tác này lỏng lẻo .( nhập khẩu hàng hoá rồi nhưng không biết bán cho ai vì đối tác từ chối nhận hàng - không tái xuất được). 1.4. NHỮNG PHƯƠNG THỨC GIAO DỊCH ĐẶC BIỆT. 1.4.1. Đấu giá quốc tế (International Auction) a. Khái niệm: Là một phương thức giao dịch đặc biệt được tổ chức công khai ở một nơi nhất định, tại đó người bán lợi dụng sự cạnh tranh của những người mua để lựa chọn người mua trả giá cao nhất. b. Đặc điểm: + Hàng hoá bán theo phương thức này thường là những hàng hoá khó tiêu chuẩn hoá ( đồ cũ, da lông thú ) + Hàng hoá phải có trên thị trường ( tại nơi đấu giá) người mua có thể nhìn thấy, sờ thấy và tự lựa chọn. + Người mua nhiều, người bán chỉ có một người và người phải cạnh tranh theo điều kiện người bán đặt ra. + Đấu giá được tổ chức tại một địa điểm nhất định và trong một khoảng thời gian nhất định được thông báo trên TV và các phương tiện thông tin đại chúng khác. c.Các loại hình đấu giá quốc tế. Đấu giá quốc tế có hai loại hình chính 1. Đấu giá có tính thương nghiệp: hàng hoá được mua tại nơi đấu giá sau đó được đem bán lại trên thị trường để lấy lãi, do vậy đại bộ phận những người dự đều là những nhà buôn và hàng hoá thường được phân ra từng loại, từng lô có loại có thể được sơ chế . Khi mua người mua bao giờ cũng phải có phương án giá và người bán phải bằng cách tác động để người mua phải trả giá cao hơn dự kiến, phải biết nghệ thuật nài kéo 2.Đấu giá phi thương nghiệp: Người dự đấu giá thường mua hàng hoá để thoả mãn nhu cầu nào đó của cá nhân, không có mục đích mua rồi để bán lại kiếm lời và hàng hoá thường có sao bán vậy. Do vậy người bán cũng phải biết nghệ thuật khéo léo để tạo sự cạnh tranh giữa những người mua và cuối cùng bán cho người nào trả giá cao nhất, làm cho người mua sẵn sàng trả giá cao hơn giá họ dự kiến. Thực tế có những trường hợp do cạnh tranh giữa những người mua mà người bán đã bán được những hàng hoá tưởng như vô giá trị với những giá rất cao.Sử 17
18. dụng hình thức đấu giá này thường nhằm những mục đích như: Thanh lý vật vô thừa nhận, giải quyết hàng tồn kho, thanh lý công ty phá sản Quy trình đấu giá: a. Chuẩn bị đấu giá bao gồm: Thông báo: Đăng quảng cáo về ngày, giờ, địa điểm tiến hành, số lượng mặt hàng đấu giá, thể lệ đấu giá, trong công tác này người bán phải làm thế nào để người mua không có đủ thời gian liên kết với nhau tìm cách giảm giá. Chuẩn bị hàng hoá: Đưa hàng hoá tới kho của tổ chức đấu giá, sau đó phân chia thành từng lô căn cứ vào chất lượng, kích cỡ của chúng, đánh số từng lô sau đó lấy mẫu hàng hoá. Ký hợp đồng uỷ thác với các tổ chức đấu giá ( có thể là uỷ ban nhân dân, toà thị chính, công ty ) Xây dựng thể lệ đấu giá: Thường quy định người mua phải xem hàng trước( người bán không chịu trách nhiệm về phẩm chất hàng hoá), quy định về khoản tiền ký quỹ trước khi tham dự đấu giá, về mức mặc cả đặt giá. b.Trưng bày hàng hoá để người muốn mua có thể xem. Tổ chức cho người mua xem hàng, trong thời gian này nếu không xem mà mua phải hàng không theo ý muốn thì không có quyền khiếu nại về chất lượng hàng hoá. Có nhiều cách tổ chức cho người mua xem hàng: - Xem qua mẫu, - Xem thực tế: có thể xem xét trực tiếp, cho chạy thử - Xem qua ảnh: Một số hàng nhỏ giá trị cao, dễ mất người ta hay chụp ảnh để giới thiệu. c. Tiến hành mở đấu giá. Nơi bán đấu giá thường có hình thức của một hội trường. Trên bục cao, nhân viên đấu giá (autionor) điều khiển cuộc đấu giá với tư cách đại diện cho bên bán. Tuỳ theo khả năng để chọn phương thức thích hợp mà bán được giá cao nhất và thông thường người ta hay tiến hành theo các phương thức sau: + Phương thức có tiếng nói( 2 cách) - Giảm giá dần: Người tổ chức định giá cao để người mua giảm dần, hoặc người bán giảm dần nếu người mua không mua và không trả giá. - Tăng giá dần : Người tổ chức quy định giá sàn, người mua trả giá tăng dần, không hạn chế tầm cao, cách này thường áp dụng khi bán những hàng hoá phi thương nghiệp, do sự cạnh tranh của những người mua, nhiều khi bán được hàng với giá rất cao. + Phương pháp không tiếng nói. - Gửi thư kín: Mọi người trả giá ghi vào phong bì giá mình đề nghị bỏ vào thùng thư như khi đi bầu cử. - Giơ tay: Ghi giá chuyển cho ban tổ chức, hoặc bấm nút máy tính điện tử. d. Ký hợp đồng và giao hàng. Người thắng là người trả giá cao nhất, đến ban tổ chức ký hợp đồng theo mẫu và trả một phần tiền hàng, có nghĩa là phải đặt cọc (bid) tiền đảm bảo thực hiện hợp đồng và mức bid là bao nhiêu thì người tổ chức phải quy định. Những căn cứ xác định bid: 18
19. - Chi phí mở đấu giá lại: Quảng cáo, thuê địa điểm - Khoản lãi suất: Khi hàng hoá chưa bán được thì vốn còn đọng thường là vốn đi vay cho nên phải căn cứ vào lãi suất vay. - Chi phí lưu kho: Sau một thời gian khoảng 3 đến 4 ngày, người mua phải trả nốt tiền và nhận hàng 1.4.2 Đấu thầu quốc tế (International Tender) a Khái niệm: Đấu thầu quốc tế là một phương thức giao dịch đặc biệt, trong đó người mua (tức là người gọi thầu) công bố trước điều kiện mua hàng để người bán (tức người dự thầu) báo giá mình muốn bán sau đó người mua sẽ chọn mua của người báo giá rẻ nhất và có điều kiện tín dụng phù hợp hơn cả với những điều kiện đã nêu. Phương thức đấu thầu được áp dụng tương đối phổ biến trong việc mua sẵm và thi công các công trình của nhà nước, nhất là tại các nước đang phát triển. b Các loại hình đấu thầu quốc tế: 1. Nếu chia theo đối tượng đấu thầu : + Đấu thầu cung cấp hàng hoá + Đấu thầu cung cấp dịch vụ + Đấu thầu xây dựng công trình. + Đấu thầu dự án . 2 Nếu căn cứ lượng người tham gia + Đấu thầu mở rộng(open tender) + Đấu thầu hạn chế ( limited tender) + Chỉ định thầu ( đấu thầu riêng lẻ) 3 Căn cứ vào phương thức thực hiện. + Đấu thầu 1 giai đoạn.: hai phương thức. * Theo kiểu một phong bì, gồm: + Chào kỹ thuật + Chào giá Khi bóc phong bì phải xét kỹ điều kiện kỹ thuật và điều kiện giá cả, làm công tác này rất mất thời gian và tốn kém tiền bạc. Phương thức này được áp dụng đối với đấu thầu mua bán hàng hoá và xây lắp. * Theo kiểu hai phong bì: Là phương thức nhà thầu nộp đề xuất về kỹ thuật và đề xuất về giá trong từng phong bì hồ sơ riêng vào cùng thời điểm. Phong bì hồ sơ kỹ thuật sẽ được bóc để xem xét trước và đánh giá . Các nhà thầu đạt điểm kỹ thuật từ 70% trở lên sẽ được mở tiếp phong bì hồ sơ thứ hai (đề xuất về giá) để đánh giá. Phương thức này thường được áp dụng đối với đấu thầu tuyển chọn tư vấn. + Đấu thầu hai giai đoạn: * Giai đoạn 1: Các nhà thầu nộp hồ sơ dự thầu sơ bộ, gồm đề xuất về kỹ thuật và phương án tài chính ( chưa có giá) để bên mời thầu xem xét và thảo luận cụ thể với từng nhà thầu, nhằm thống nhất về yêu cầu và tiêu chuẩn kỹ thuật để nhà thầu chuẩn bị và nộp hồ sơ dự thầu chính thức của mình. * Giai đoạn hai: Bên mời thầu mời các nhà thầu tham gia trong giai đoạn thứ nhất nộp hồ sơ dự thầu chính thức với đề xuất kỹ thuật đã được bổ sung hoàn 19
20. chỉnh trên cùng một mặt bằng kỹ thuật và đề xuất chi tiết về tài chính với đầy đủ nội dung về tiến độ thực hiện, điều kiện hợp đồng, giá dự thầu. + Chào thầu (đấu thầu) cạnh tranh. Có bao nhiêu khách hàng thì mời đến bấy nhiêu, để các khách hàng cạnh tranh với nhau và người tổ chức sẽ chọn được giá hợp lý nhất. 4. Nếu căn cứ hợp đồng có thể chia: +.Hợp đồng khoán gọn : không có điều chỉnh giá +. Hợp đồng có điều chỉnh giá: Tuỳ theo sự biến động của các yếu tố đầu vào để điều chỉnh. +. Hợp đồng kiểu chìa khoá trao tay (turn-key) theo hợp đồng loại này có thể trao tay toàn phần, có thể từng phần c.Nguyên tắc và phương châm tiến hành. Mỗi tổ chức quốc tế đều đề ra cho mình một nguyên tắc riêng về đấu thầu . - Theo hiệp hội quốc tế các kỹ sư tư vấn (FIDIC) thì đấu thầu phải: + Cạnh tranh với điều kiện ngang nhau, dữ liệu được cung cấp đầy đủ. + Đánh giá công bằng, trách nhiệm phân minh. - Theo ngân hàng phát triển châu á (ADB) thì: + Có nguồn gốc rõ ràng + Đạt tính kinh tế và tính hiệu quả + Các bên tham gia phải có đầy đủ cơ hội, công bằng và bình đẳng - Việt nam: + Công bằng và minh bạch + Chọn nhà thầu phù hợp đảm bảo hiệu quả kinh tế của dự án (quy chế đấu thầu 1999 của chính phủ) - Cách thức tiến hành: ( Theo FIDIC: 3 giai đoạn) Giai đoạn 1: Sơ tuyển ( áp dụng đối với đấu thầu mở rộng). Giai đoạn này là giai đoạn xác định các chỉ tiêu chủ yếu của công trình + Thông báo cho những người có khả năng dự thầu, tuỳ theo loại hình đấu thầu mà thông báo trên các báo chí tập san hoặc gửi thư riêng đến các hãng kinh doanh, nhiệm vụ của ban tổ chức là chọn thời điểm và phương thức hợp lý sao cho những người dự thầu có đủ thời gian chuẩn bị và nghiên cứu mà không thể có đủ thời gian để liên kết với nhau để lũng đoạn giá. Nội dung thông báo phải nêu rõ các yêu cầu của công trình và những địa chỉ liên hệ cần thiết. Trên cơ sở thông báo, người dự thầu phải làm: + Đơn: Kèm theo một loạt các văn bản có liên quan (văn bản tài chính cần thiết, văn bản chứng minh khả năng kỹ thuật - có bao nhiêu công trình sư, có bao nhiêu kỹ sư .v.v.) + Các văn bản xác nhận uy tín + Các giấy tờ chứng minh khả năng cung cấp vốn (Nếu công trình xây dựng bằng vốn ODA phải có vốn đối ứng). Luật Việt Nam quy định: Khi thực hiện công trình ở Việt Nam các nhà thầu nước ngoài phải liên doanh với một pháp nhân Việt Nam, do vậy cần phải có thêm 20
21. các văn bản xác nhận liên doanh liên kết . Ngoài ra các nhà thầu phải có khả năng cung cấp 65% số vốn , do vậy phải có văn bản chứng minh khả năng tài chính. Trên cơ sở các giấy tờ (hồ sơ) người gọi thầu sẽ tiến hành sơ tuyển. Những người dự thầu được mời đến dự sơ tuyển. Họ nhận được các tài liệu sơ tuyển để kê khai, và ban tổ chức (người gọi thầu) xem xét, phân tích các văn bản mà họ đã nộp và chọn người dự thầu. Đây là một công việc rất quan trọng, cần phải tiến hành thận trọng nếu chọn người không đúng rất dễ hỏng việc hoặc có những công trình kém chất lượng. Sau khi sơ tuyển ban tổ chức lập short list và gọi mời những người trong short list đến dự thầu .Trên thế giới danh sách short list thường chỉ có 7-8 người, còn ở Việt Nam có khi có đến trên 30 người và chí có trường hợp lên đến 100 người. Giai đoạn 2. Giai đoạn mở thầu. Giai đoạn này trước hết là phải xây dựng bản điều lệ đấu thầu (biding documents) trong đó nêu rõ những mặt hàng và dịch vụ là đối tượng đấu thầu. + Tiến hành làm hồ sơ mời thầu.Trong quá trình làm hồ sơ mời thầu có khi cần cả dịch vụ tư vấn để tư vấn về các vấn đề tài chính, kỹ thuật đây là một việc rất khó khăn và tốn kém. + Tiến hành cung cấp hồ sơ mời thầu cho những người trong short list. Hồ sơ được bán cho những dự thầu ở nước ngoài giá dao động từ 30 đến 50 USD , đây là khoản phí không hoàn lại. Nhưng ở Việt Nam giá này thường cao hơn rất nhiều do vậy các nhà thầu nước ngoài phản đối rất mạnh. Công việc chuẩn bị hồ sơ rất tốn kém, phải in ấn nhiều, phải khảo sát kỹ thuật v.v. + Tổ chức cho những người dự thầu đi thăm thực địa, nơi xây dựng công trình để họ tính toán cho việc thi công về sau. + Tiến hành giải đáp những thắc mắc của người dự thầu. + Thu nhận báo giá: Căn cứ vào đơn chào hàng cùng với giấy chứng nhận đặt cọc lần 1, thường thì có giá trị từ 1% đến 5%, nhưng ở Việt Nam lại quy định từ 1 đến 3%. Số tiền này phải trả lại cho người không trúng thầu. Tiền đặt cọc có thể quy định bằng một số tiền nhất định. Về nguyên tắc khi nhận giấy báo giá (offer) ban tổ chức phải giữ kín, kể cả tiền ký quỹ thầu (bid bond). + Mở thầu: Vào ngày giờ đã định cuộc đấu thầu được khai mạc tại địa điểm quy định, với sự có mặt của những người dự thầu. Ban tổ chức lúc này mới được mở các phong bì công bố công khai nội dung các báo giá và yêu cầu người tham gia ký vào văn bản xác nhận. Ban tổ chức thường không công bố kết quả ngay mà công bố sau đó một thời gian. Giai đoạn 3: Giai đoạn này là giai đoạn đánh giá, lựa chọn người trúng thầu ký hợp đồng. Thời gian từ 3 tháng đến 6 tháng. Đây là giai đoạn có nhiều phức tạp, các bên dự thầu chạy đua đưa ra các điều kiện ưu đãi cạnh tranh nhau, bằng mọi biện pháp để thắng thầu, họ không ngần ngại gì khi sử dụng các biện pháp tiêu cực. Ban tổ chức phải so sánh và đánh giá các báo giá (bid valuation) để đánh giá người ta hay đưa về một cơ sở thống nhất. Ơ Việt Nam thường dùng thang điểm 21
22. cho các phần, ví dụ:về phần giá được bao nhiêu điểm, về phần kỹ thuật được bao nhiêu điểm, thang điểm càng cao càng chính xác. Lập hồ sơ xét thầu: Hồ sơ được đưa lên hội đồng xét thầu và thành phần hội đồng tuỳ theo công trình: Nguyên tắc lựa chọn: + Giá thấp. + Chọn người có điểm cao nhất + Những người có điều kiện thuận lợi nhất. Vấn đề này cũng rất phức tạp và có nhiều tiêu cực. Thông thường người cấp vốn là người thắng thầu. Hội đồng chỉ công bố người thắng và không giải thích lý do không thắng. Ai có thắc mắc sẽ được tiếp riêng và được giả thích trực tiếp. Khả năng thắng thầu phụ thuộc rất nhiều yếu tố, kể cả những yếu tố tiêu cực. d. Đàm phán ký kết hợp đồng. Ngay sau khi thông báo kết quả đánh giá người trúng thầu ký kết hợp đồng với ban tổ chức và nộp tiền bảo đảm thực hiện hợp đồng (performance bond), theo quy định của bản điều lệ . Những người không trúng lấy lại số tiền đã ký quỹ dự thầu. Thường là ký các hợp đồng soạn sẵn (hợp đồng mẫu). Thông lệ Việt Nam và thế giới không giống nhau. Việt nam: Có lệ mặc cả trong khi đàm phán ký kết hợp đồng cho nên trong khi báo giá họ hay nâng giá vì trong quá trình đàm phán có thể hạ được giá xuống, nhưng với nước ngoài thì giá trong chào hàng là không đổi, đàm phán chỉ để chi tiết hóa hoặc cụ thể hoá các công việc đã được đem ra đấu thầu. Qua đàm phán xây dựng nội dung hợp đồng, và người thắng sẽ đặt cọc lần hai, như trên đã nói và giá trị của lần đặt cọc này từ 10 đến 15 % giá trị hợp đồng 1.5. GIA CÔNG QUỐC TẾ (INTERNATIONAL PROCESSION). 1.5.1. Khái niệm: Gia công quốc tế là một phương thức giao dịch trong đó người đặt gia công cung cấp nguyên liệu, định mức , tiêu chuẩn kỹ thuật, bên nhận gia công tổ chức sản xuất sau đó giao lại sản phẩm và được nhận một khoản tiền công tương đương với lượng lao động hao phí để làm ra sản phẩm đó, gọi là phí gia công. Gia công quốc tế là hoạt động xuất nhập khẩu gắn liền với sản xuất. Gia công quốc tế ngày nay là phương thức giao dịch khá phổ biến trong buôn bán quốc tế của nhiều nước. Đối với bên đặt gia công, phương thức này giúp họ lợi dụng được giá rẻ về nguyên liệu phụ và nhân công của nước nhận gia công. Đối với bên nhận gia công, phương thức này giúp họ giải quyết công ăn việc làm cho nhân dân trong nước và có thể nhận được thiết bị hay công nghệ mới về nước mình,giúp họ phần nào trong công cuộc xây dựng nền công nghiệp dân tộc. Đặc điểm của phương thức này: + Quyền sở hữu hàng hoá không thay đổi từ bên đặt gia công sang bên nhận gia công. ( Quyền sở hữu bao gồm: quyền chiếm hữu, quyền sử dụng, quyền định đoạt. có nghĩa là có các quyền bán, cho, đổi chác) + Hoạt động gia công được hưởng những ưu đãi về thuế , thủ tục xuất nhập khẩu .Ơ Việt Nam hoạt động này được quản lý theo quy chế riêng. 22
23. + Tiền công tương đương với lượng lao động hao phí làm ra sản phẩm. Có người cho rằng hợp đồng gia công là một dạng của hợp đồng lao động. Trên thực tế khi ký các hợp đồng gia công phía Việt Nam thường muốn tách riêng tiền nguyên liệu phụ, tiền công, tiền bao bì. Phía nước ngoài lại muốn tính gọn. 1.5.2. Các hình thức gia công quốc tế . * Xét về mặt quyền sở hữu nguyên liệu: Gia công quốc tế có thể tiến hành theo những hình thức sau đây: + Giao nguyên liệu thu sản phẩm và trả tiền gia công + Mua đứt bán đoạn: Bên đặt gia công bán đứt nguyên liệu cho bên nhận gia công và sau thời gian sản xuất, chế tạo sẽ mua lại sản phẩm. Hình thức này có lợi cho bên đặt gia công vì khi giao nguyên liệu gia công bên đặt gia công dễ gặp phải rủi ro mất mát (chẳng hạn: mất trộm thành phẩm, hoả hoạn, bão lụt .v.v.) , điểm lợi chính của phương thức này là bên đặt gia công không bị đọng vốn. Về vấn đề thanh toán tiền nguyên liệu, mặc dù bên nhận gia công phải thanh toán nhưng nguyên liệu chưa hẳn thuộc quyền sở hữu của hoàn toàn của họ vì khi tính tiền sản phẩm người ta thường tính lãi suất cho số tiền đã thanh toán cho bên đặt gia công khi mua nguyên liệu của họ. Do vậy về thực chất thì tiền thanh toán cho nguyên liệu chỉ là tiền ứng trước của bên nhận gia công và có thể coi là tiền đặt cọc để đảm bảo thực hiện hợp đồng. Bên nhận gia công không có quyền bán sản phẩm cho người khác. Thực tế cũng có trường hợp bên nhận gia công mua đứt nguyên liệu của bên đặt gia công và có quyền bán sản phẩm cho người khác. Trong trường hợp này thì quyền sở hữu nguyên liệu thay đổi từ người đặt sang người nhận gia công . Ngoài ra người ta còn áp dụng một hình thức kết hợp trong đó bên đặt gia công chỉ giao nguyên liệu chính còn bên nhận gia công cung cấp nguyên liệu phụ. * Xét về giá gia công: Người ta chia việc gia công thành hai hình thức. + Hợp đồng thực chi, thực thanh: Chi bao nhiêu cho việc gia công thì thanh toán bấy nhiêu cộng thêm tiền thù lao gia công . + Hợp đồng khoán gọn: Khoán luôn bao nhiêu tiền, xác định giá định mức (Target price) cho mỗi sản phẩm, bao gồm chi phí định mức và thù lao định mức. Dù chi phí thực tế của bên nhận gia công là bao nhiêu đi nữa thì hai bên vẫn thanh toán với nhau theo giá định mức đó. Ngoài ra người ta còn áp dụng phương pháp: tính giá theo công suất dự kiến * Xét về số bên tham gia: người ta có hai loại gia công. + Gia công hai bên: Trong đó chỉ có một bên đặt gia công và một bên nhận gia công + Gia công nhiều bên, còn gọi là gia công chuyển tiếp: Trong đó bên nhận gia công là một số doanh nghiệp mà sản phẩm gia công của đơn vị trước là đối tượng gia công cuả đơn vị sau, và bên đặt gia công có thể chỉ có một và cũng có thể nhiều hơn một. 1.5.3. Hợp đồng gia công. 23
24. Mối quan hệ giữa bên đặt gia công và bên nhận gia công được xác định trong hợp đồng gia công. Trong quan hệ hợp đồng gia công, bên nhận gia công chịu mọi chi phí và rủi ro của quá trình sản xuất gia công. Ơ Việt Nam các hoạt động gia công được điều chỉnh Nghị định 57/1998. Hợp đồng gia công xuất khẩu cần phải có các điều khoản: 1. Tên, địa chỉ các bên. 2. Điều khoản về sản phẩm. 3. Nguyên liệu. 4. Định mức. 5. Về máy móc thiết bị. 6. Cách giải quyết đối với thiết bị và nguyên liệu thừa hay máy móc thiết bị gia công sau khi chấm dứt hợp đồng. 7. Thời gian và địa điểm giao hàng. 8. Giao gia công. 9. Nhãn hiệu kiểu dáng sản phẩm. 10. Thời hạn hiệu lực của hợp đồng. Cần lưu ý: a. Về thành phẩm: Phải xác định cụ thể tên hàng, số lượng, phẩm chất quy cách đóng gói đối với sản phẩm được sản xuất ra. b. Về nguyên liệu: Phải xác định. - Nguyên liệu chính: (fabric material) Là nguyên liệu chủ yếu để làm nên sản phẩm. Nguyên liệu này thường do bên đặt gia công cung cấp. - Nguyên liệu phụ: (accessory material) có chức năng bổ sung làm hoàn chỉnh thành phẩm, thường do bên nhận gia công lo liệu. c. Về giá cả gia công: Xác định các yếu tố tạo thành giá như: tiền thù lao gia công, chi phí nguyên liệu phụ, chi phí mà bên nhận gia công phải ứng trước trong quá trình tiếp nhận nguyên liệu. Về thù lao gia công người ta có thể xác định chi phí đó là: CMT, CMP, CMTQ, CMTthQ. d. Về nghiệm thu: Người ta phải thoả thuận về địa điểm nghiệm thu và chi phí nghiệm thu. e.Về thanh toán: Có thể áp dụng nhiều phương thức thanh toán. 1. Thanh toán nhờ thu: * Phương thức D/A: Là chấp nhận trả tiền đổi lấy chứng từ. Cụ thể là: Bên đặt gia công sau khi giao nguyên phụ liệu, xuất trình chứng từ giao hàng (vận đơn, hoá đơn thương mại.v.v) cho ngân hàng, bên nhận gia công muốn có chứng từ để đi nhận nguyên liệu, vật liệu thì phải chấp nhận trả tiền hoặc cam kết trả tiền vào một ngày nào đó. Sau khi hoàn thành sản phẩm và giao hàng cho bên đặt gia công thì lúc đó bên nhận gia công mới thanh toán bù trừ với bên đặt gia công. *D/P là trả tiền đổi lấy chứng từ: Bên đặt gia công sau khi giao nguyên phụ liệu xuất trình chứng từ giao hàng cho ngân hàng, bên nhận gia công muốn có chúng từ để nhận nguyên liệu thì phải trả tiền. Hình thức này được áp dụng khi gia công theo cách " mua nguyên liệu và bán lại sản phẩm " 2. Thanh toán bằng thư tín dụng. a. Nhận nguyên liệu và giao thành phẩm. 24
25. b. Trường hợp mua nguyên liệu và bán thành phẩm ( vẽ sơ đồ) f. Về giao hàng: Trong hợp đồng cần phải quy định rõ, cụ thể thời gian, địa điểm, phương thức giao hàng cho nguyên liệu và thành phẩm. Ơ Việt Nam thông thường nguyên liệu được giao theo giá CIF cảng Việt Nam và thành phẩm được giao theo giá FOB cảng Việt Nam. Ngoài ra hợp đồng còn đề cập tới nhiều vấn đề khác như: ứng trước máy móc thiết bị cho bên gia công, việc đào tạo công nhân, việc giải quyết tranh chấp. 4. Đảm bảo thực hiện hợp đồng gia công + Dùng bảo lãnh, thường sử dụng ngân hàng bảo lãnh. + Phạt, có thể phạt bằng tiền mặt hoặc mua hàng hoá tại thị trường và bên vi phạm hợp đồng phải thanh toán tiền hàng hoặc chênh lệch. +Sử dụng L/C dự phòng (Standby L/C). Loại L/C này có hiệu lực bằng thời gian hiệu lực của hợp đồng, nếu trong thời gian đó không giao hàng thì bên đặt gia công mang chứng từ giao nguyên liệu đến ngân hàng thanh toán tiền nguyên liệu. Nếu bên nhận giao hàng đủ thì L/C tự nhiên mất hiệu lực còn nếu giao thiếu thì L/C sẽ bị trừ phần giá trị thiếu. 1.6. GIAO DỊCH TẠI SỞ GIAO DỊCH HÀNG HOÁ. 1.6.1. Khái niệm về sở giao dịch. Sở giao dịch hàng hoá là một thị trường đặc biệt, tại đó thông qua những người môi giới do sở giao dịch chỉ định, người ta mua các loại hàng hoá có khối lượng lớn, có tính chất đồng loại, có phẩm chất có thể thay thế được cho nhau. Sở giao dịch hàng hoá thể hiện tập trung quan hệ cung cầu về một mặt hàng trong giao dịch trong một khu vực, ở một thời điểm nhất định. Do đó giá công bố tại sở giao dịch có thể được coi là một tài liệu tham khảo trong việc xác định giá quốc tế. Những trung tâm giao dịch lớn trên thế giới: - London, NewYork: Kim loại màu. - London, NewYork, Rotterdam, Amsterdam: Cà phê. - Bombay,Chicago, NewYork: bông. - Rotterdam,Milan, NewYork:Lúa mì 1.6.2. Các loại giao dịch ở sở giao dịch. a. Giao dịch giao ngay (Spot transaction). Là giao dịch trong đó hàng hoá được giao ngay và trả tiền ngay vào lúc ký kết hợp đồng. Giá cả mua bán ở đây gọi là giá giao ngay( spot price or spot quotation).Giao dịch này chiếm tỷ trọng nhỏ chỉ khoảng 10% trong các sở giao dịch. b. Giao dịch có kỳ hạn (forward transaction). Là giao dịch trong đó giá cả được ấn định vào lúc ký kết hợp đồng nhưng việc giao hàng và thanh toán đều được tiến hành sau một kỳ hạn, nhằm mục đích thu được lợi nhuận do chênh lệch giá giữa lúc ký kết hợp đồng với lúc giao hàng. Trong trường hợp giá cả biến động không đúng như dự đoán, bên dự đoán không đúng có thể đề nghị đối tác hoãn ngày thanh toán đến kỳ hạn sau và trả cho 25
26. đối tác một khoản tiền bù. Bên mua trả cho bên bán thì gọi là bù hoãn mua còn bên bán trả cho bên mua gọi là bù hoãn bán. c. Nghiệp vụ tự bảo hiểm: Là một biện pháp kỹ thuật thường được các nhà buôn sử dụng nhằm tránh những rủi ro do biến động giá cả làm thiệt hại đến số lãi dự tính bằng cách lợi dụng giao dịch khống trong sở giao dịch. 1.6.3. Cách thức tiến hành: Địa điểm doanh nghiệp của sở giao dịch gồm có một ngôi nhà lớn, ở chính giữa là một đài tròn để giao dịch, xung quanh đài tròn là những bậc thang không cao lắm để cho khách hàng đứng. Trong ngôi nhà còn có một trạm điện thoại dùng để thông tin về giá. Kỹ thuật giao dịch gồm các bước: + Khách hàng uỷ nhiệm mua hoặc uỷ nhiệm bán cho người môi giới và phải nộp tiền bảo đảm ban đầu. Nội dung giấy uỷ nhiệm được đăng ký vào một quyển sổ riêng và được chuyển đến sở giao dịch cho thư ký của người môi giới sở giao dịch biết. + Người môi giới ra đài tròn ký hợp đồng mua hoặc hợp đồng bán. Trong lúc đó trên đài cao của sở giao dịch nhân viên ghi chép ghi lên bảng yết giá ( quotation) giá cả, số lượng và thời hạn giao hàng. Nếu đến cuối ngày mà một giao dịch nào đó không có hợp đồng ký kết thì nhân viên ghi chép ghi lên cột giá công bố có liên quan chữ "N" có nghĩa là Nominal = Danh nghĩa. + Người môi giới trao hợp đồng cho khách hàng, khách hàng ký vào phần cuống và trả phần cuống ấy cho người môi giới còn họ giữ lại hợp đồng. + Tới thời hạn thanh toán khách hàng trao lại hợp đồng cho người môi giới để nguời này thanh toán tại phòng thanh toán bù trừ . 1.7. GIAO DỊCH TẠI HỘI CHỢ VÀ TRIỂN LÃM. 1.7.1. Khái niệm về hội chợ và triển lãm: Hội chợ là thị trường hoạt động định kỳ, được tổ chức vào một thời gian và ở một địa điểm cố định trong một thời hạn nhất định, tại đó người bán đem trưng bày hàng hoá của mình và tiếp xúc với người mua để ký hợp đồng mua bán. Triển lãm là việc trưng bày giới thiệu những thành tựu của một nền kinh tế hoặc một ngành kinh tế, văn hoá, khoa học, kỹ thuật.v.v. Liên quan chặt chẽ đến hoạt động ngoại thương là các triển lãm công thương nghiệp, tại đó người ta trưng bày các loại hàng hoá nhằm mục đích quảng cáo để mở rộng khả năng tiêu thụ. Ngày nay triển lãm còn là nơi thương nhân hoặc các tổ chức kinh doanh có thể tiếp xúc, giao dịch với nhau để ký kết các hợp đồng mua bán cụ thể. 1.7.2.Trình tự tiến hành tham gia hội chợ và triển lãm ở nước ngoài: Khi nhận được lời mời của ban tổ chức hội chợ hoặc triển lãm ở nước ngoài cần phải nghiên cứu các vấn đề. (Thường là phòng thương mại nghiên cứu trước khi gửi các công ty) + Mục đích, ý nghĩa của việc tổ chức hội chợ hoặc triển lãm. + Điều kiện, thể thức trưng bày các vật triển lãm. Tính chất, vị trí, thời gian và thời hạn công tác. + Thành phần tham dự và thành phần khách tham quan. 26
27. Sau khi nghiên cứu các vấn đề nêu trên phòng thương mại thông báo cho các công ty kinh doanh xuất nhập khẩu hoặc các tổ chức kinh tế có thể tham dự. Ban tổ chức thường gửi cho các đơn vị tham gia một bản điều lệ trong đó ghi rõ những điều kiện chủ yếu của việc tham gia. Bản điều lệ được dùng làm cơ sở để ký kết hợp đồng liên quan giữa ban tổ chức với phòng thương mại và công nghiệp. Các công ty kinh doanh xuất nhập khẩu hoặc tổ chức kinh tế tham gia triển lãm phải thực hiện các công tác sau: + Lập kế hoạch chung và kế hoạch cho triển lãm. +Lập kế hoạch và các biện pháp mua bán tại hội chợ hoặc triển lãm. + Lập danh mục hàng hoá sẽ trưng bày. + Lựa chọn và huấn luyện cán bộ công tác tại triển lãm. + Lập kế hoạch cho các biện pháp tuyên truyền có tính chất đại chúng. + Lập lịch công tác chuyên chở và bốc dỡ các vật trung bày * Các công việc trước khi khai mạc * Các công việc sau khi bế mạc 1.7.3. Công việc chuẩn bị cho các hoạt động mua bán tại hôi chợ triển lãm bao gồm: + Nghiên cứu tình hình kinh tế, chính trị, thương mại của nước đăng cai hội chợ. + Tìm hiểu tính chất của cuộc hội chợ hoặc triển lãm, điều lệ của nó, thành phần và số lượng người tham gia. + Nghiên cứu tình hình hàng hoá và giá cả hiện hành trên thị trường thế giới và ở nước đăng cai + Chuẩn bị và kịp thời phân phát các tài liệu quảng cáo, các tài liệu thông tin thương nghiệp. + Xây dựng những mẫu đơn chào hàng, mẫu hợp đồng có dự tính về giá cả , số lượng , phẩm chất , yêu cầu kỹ thuật, thời hạn giao hàng và điều kiện thanh toán. + Kịp thời phát giấy mời đến tham quan gian hàng của mình. + Thao diễn thử các máy móc, thiết bị, cho thí nghiệm các mặt hàng cần thiết. + Chuẩn bị những vật lưu niệm tại chỗ. + Chuẩn bị điều kiện vật chất để tiến hành đàm phán thương mại. Câu hỏi ôn tập chương 1. 1. Chào hàng là gì ? Nội dung chủ yếu của chào hàng ? Điều kiện hiệu lực của chào hàng? Trong giao dịch thương mạI quốc tế có những loại chào hàng nào? 2.Chấp nhận chào hàng là gì ? Khi nào chấp nhận chào hangc ó hiệu lực? Giá trị pháp lý của chấp nhận chào hàng như thế nào? 3. Đơn đặt hàng là gì? NộI dung của đơn đặt hàng? Giá trị pháp lý của đơn đặt hàng như thế nào? 4.Thê nào là buôn bán qua trung gian? Hãy một số loại buôn bán trung gian phổ biến trên thị trường thế giới. 5. Khái niệm của buôn bán đối lưu, Trình bày khái niệm các loại buôn bán đối lưu trên thị trường thế giới. 27
28. 6. Trình bày khái niệm và đặc điểm của các hình thức đấu giá quốc tế và đấu thầu quốc tế.Các phương thức giao dịch này thường được sử dụng trong trường hợp nào? 7. Gia công quốc tế là gì? Cho biết vai trò của hoạt động gia công quốc tế đối với nề kinh tế Việt nam? 8. Trình bày khái niệm, đặc điểm và tác dụng của phương thức giao dịch tái xuất? CHƯƠNG 2: HỢP ĐỒNG MUA BÁN QUỐC TẾ VÀ CÁC ĐIỀU KIỆN GIAO DỊCH TRONG BUÔN BÁN QUỐC TẾ. 2.1.NHỮNG NÉT CƠ BẢN CỦA HỢP ĐỒNG MUA BÁN QUỐC TẾ. 2.1.1. Khái niệm: Hợp đồng là sự thoả thuận của các bên đương sự nhằm làm thay đổi, phát sinh hoặc đình chỉ một quan hệ pháp lý nào đó. Đặc trưng cơ bản của hợp đồng: ý chí tự nguyện, không gượng ép nhau. Hợp đồng mua bán: Là một loại hợp đồng trong đó một bên được gọi là bên bán, chuyển quyền sở hữu cho bên mua một loại hàng hoá hoặc dịch vụ và được nhận một số tiền tương đương với giá trị của hàng hoá hoặc dịch vụ đó. Đặc trưng của hợp đồng mua bán: Chuyển quyền sở hữu. 28
29. Hợp đồng mua bán ngoại thương : Là hợp đồng mua bán với thương nhân nước ngoài, Theo Công ước Viên năm 1980: Hợp đồng ngoại thương là hợp đồng ký kết giữa các bên có quốc tịch khác nhau hoặc có trụ sở thương mại ở các nước khác nhau.( Đây chính là yếu tố quan trọng nhất của của hợp đồng ngoại thương). Theo luật Việt Nam: Hợp đồng ký với thương nhân nước ngoài có nghĩa là một bên là thương nhân Việt Nam một bên là thương nhân nước ngoài. Luật Thương mại Việt Nam điều 27 quy định hình thức của hợp đồng mua bán quốc tế 2.1.2. Đặc điểm của hợp đồng mua bán ngoại thương. + Chủ thể là các bên có quốc tịch khác nhau có trụ sở ở các nước khác nhau + Hàng hoá được di chuyển qua biên giới quốc gia . + Tiền tính giá và tiền thanh toán là ngoại tệ đối với một trong hai bên và có thể là ngoại tệ đối với cả hai + Nguồn luật điều chỉnh. - Điều ước quốc tế , công ước, các hiệp định do các nguyên thủ quốc gia của các bên tham gia hợp đồng ký và được quốc hội phê chuẩn. Tuy nhiên vẫn có những hiệp ước không cần sự phê chuẩn của quốc hội mà có hiệu lực đó là những hiệp định được các nguyên thủ quốc gia ký trên cơ sở các điều ước mậu dịch đã được ký trước đó. Những hiệp định này có hiệu lực ngay sau khi ký, do vậy những điều ước hoặc hiệp định này có thể điều chỉnh hay huỷ bỏ hợp đồng và trong hợp đồng có thể không cần dẫn chiếu thì các điều ước, hiệp định này vẫn có hiệu lực điều chỉnh các hợp đồng ký kết giữa các bên. - Luật quốc gia: Các đạo luật cơ bản hoặc các văn kiện dưới luật. Khi luật quốc gia và các điều ước quốc tế mà quốc hội và nhà nước của các bên tham gia giao dịch đã ký và phê chuẩn trái nhau thì áp dụng điều ước quốc tế . Để điều chỉnh hợp đồng có thể áp dụng luật nước người bán, luật nước người mua hoặc luật của một nước thứ 3 do hai bên tham gia hợp đông quy định hoặc do toà quyết định. - Tập quán thương mại: Tập quán thương mại là những thói quen được lặp đi lặp lại nhiều lần, nhiều người biết và sử dụng. Trong hợp đồng thường ghi giá FOB, CIF đó chính các tập quán thương mại. - Tập quán thương mại được chia làm 2 loại: * Tập quán chung * Tập quán riêng. - án lệ ( tiền lệ pháp): Tuỳ theo luật từng nước quy định + Giải quyết tranh chấp: Khi phát sinh tranh chấp, khiếu nại. Trước hết các bên phải gặp gỡ cùng nhau thương lượng để giải quyết, nếu không giải quyết được thì phải kiện ra trọng tài hoặc toà án. 2.1.3. Nội dung hợp đồng mua bán quốc tế . Bố cục của bản hợp đồng thường được trình bày như sau: a.Tên hoặc số hiệu của hợp đồng. Ví dụ: Hợp đồng mua bán lạc nhân. Hoặc: Hợp đồng số ( trường hợp không muốn ghi rõ tên hàng hoá). b. Ngày tháng năm Địa điểm ký hợp đồng ( có trường hợp ghi mục này ở cuối hợp đồng) 29
30. c. Mở đầu. + Cơ sở ký kết hợp đồng (có thể căn cứ hiệp định, điều ước, ) + Tên và địa chỉ của các bên tham gia ký hợp đồng ( tên đày đủ và tên giao dịch) + Tên và chức vụ người đại diện. + Ngân hàng và tài khoản ( mục này có trường hợp không nên ghi, nếu khả năng về tài chính kém thì sẽ bất lợi vì làm giảm độ tin cậy của phía đối tác). + Những định nghĩa dùng trong hợp đồng. d. Các điều khoản và điều kiện.(nội dung). + Điều khoản chủ yếu của hợp đồng là những điều khoản không thể thiếu được, nếu thiếu có thể dẫn đến những tranh chấp khó giải quyết trong quá trình thực hiện hợp đồng. + Các điều khoản tăng thêm sự ràng buộc trách nhiệm của các bên tham gia hợp đồng: Đây là những điều khoản các bên tham gia hợp đồng có thể đưa vào có thể không đưa vào hợp đồng cũng không ảnh hưởng tới hiệu lực hợp đồng. Những điều khoản này tuy không bắt buộc nhưng cũng không được trái với luật, và có thể vân dụng theo luật hoặc theo các hợp đồng đã ký trước nếu trước đó các bên đối tác đã có quan hệ giao dịch hợp đồng với nhau. e. Chữ ký của người có đủ thẩm quyền ký hoặc dấu nếu có.( dấu cơ quan xác nhận tư cách người ký) Trường hợp hợp đồng fax thì cơ quan phải đóng dấu treo và ký ở góc thì hợp đồng mới có giá trị làm thủ tục Hải quan. Về nội dung hợp đồng, hiện nay có hai quan điểm. + Càng kỹ càng tốt. + Càng ngắn càng tốt _ quan điểm này những người có ý làm các hợp đồng giả hoặc định gian lận thương mại thường hay làm. 2.1.4. Điều kiện hiệu lực hợp đồng mua bán quốc tế. Tuỳ pháp luật của từng nước điều kiện này được quy định khác nhau. Theo luật Thương Mại Việt Nam và đa số luật của các nước khác cũng tương tự, đều có những quy định như sau: a. Chủ thể của hợp đồng: Là các bên mua và bán phải có đủ tư cách pháp lý b. Hàng hoá: phải là những hàng hoá được phép xuất nhập khẩu. Vấn đề này được nhà nước quy định theo từng thời kỳ và được chia làm 4 loại như sau: I: Hàng hoá cấm xuất nhập khẩu: Đối với loại này muốn xuất khẩu hoặc nhập khẩu phải có giấy phép đặc biệt của chính phủ. II. Hàng hoá xuất nhập khẩu có hạn ngạch. III: Hàng hoá xuất nhập khẩu theo định hướng, hàng hoá được quản lý theo các bộ chuyên ngành. IV. Hàng hoá tự do xuất nhập khẩu. c. Phải có các điều khoản mà luật pháp yêu cầu ( luật Thương mại và Dân luật) d. Hình thức của hợp đồng phải phù hợp với quy định của luật. Theo luật Việt Nam hợp đồng phải làm dưới dạng văn bằng, có thể bằng lời nói hay bằng hành vi cụ thể (điều 24 Luật Thương mại 2005). Theo Công ước Viên cũng có những quy định tương tự. 30
31. e. Các loại hợp đồng . * Nếu căn cứ theo cách lập hợp đồng: + Hợp đồng do hai bên cùng soạn thảo, sau đó cùng ký. + Một bên soạn thảo bên kia xem rồi ký ( loại này gọi là hợp đồng mẫu) * Nêu căn cứ vào hiệu lực . + Hợp đồng ngắn hạn: 1 năm + Hợp đồng trung hạn: 1 đến 3 năm. + Hợp đồng dài hạn: Dài hơn 3 năm. Chú ý: Về mặt giá hàng hoá theo hợp đồng : Hợp đồng ngắn hạn giá thường không thay đổi Hợp đồng trung hạn có thể sửa đổi giá hoặc bổ sung một điều kiện nào đó. Hợp đồng dài hạn giá sẽ được xác định theo nguyên tắc riêng. * Căn cứ vào nghiệp vụ. + Hợp đồng xuất khẩu + Hợp đồng nhập khẩu + Hợp đồng tái xuất + Hợp đồng xuất nhập khẩu ( barter, bù trừ) * Căn cứ vào số văn bản. + Hợp đồng một văn bản: Hai bên gặp nhau trực tiếp trao đổi, thoả thuận lập hợp đồng và ký kết. + Hợp đồng nhiều văn bản: Hai bên trao đổi với nhau bằng thư tín, fax, telex.v.v. sau khi đã thống nhất thì tất cả các văn bản trở thành các bộ phận của hợp đồng. 2.2. CÁC ĐIỀU KIỆN THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ (INCOTERMS) Khi trong hợp đồng quy định giá CIF, FOB đó chính là các điều kiện thương mại. Điều kiện thương mại giúp cho các thương nhân rút ngắn thời gian đàm phán. 2.2.1. Quá trình ra đời: Trước kia thương nhân mang hàng hoá từ nơi này đến nơi khác có khi phải đi hàng tháng, hàng năm, lợi nhuận thu được nhiều nhưng cũng có rất nhiều rủi ro. Cùng với sự phát triển của phương tiện giao thông vận tải và thông tin liên lạc, con người không cần đến tận nơi mua hoặc nơi bán và cũng không cần trực tiếp gặp gỡ nhau mà vẫn mua hoặc bán được những hàng hoá cần bán hoặc cần mua. Việc giao lưu ngày càng phát triển do vậy đòi hỏi phải có những quy tắc được quốc tế thừa nhận để điều chỉnh các quan hệ ngày càng phức tạp trong thương mại quốc tế. Năm 1932 quy tắc Vác-sa-va ra đời do hội luật gia thế giới soạn thảo. Những vẫn có một số thương nhân không thừa nhận và đến năm 1936 phòng Thương Mại quốc tế Paris cho ra đời một số quy tắc gọi là Incoterms 1936 với 6 điều kiện giao hàng, nhưng nhiều ngưòi trong giới thương nhân không sử dụng do vậy về thực chất Incoterms 1936 chỉ dùng để tham khảo. Được sự bảo trợ của Mỹ, năm 1953 Phòng Thương mại quốc tế cho ra đời 9 điều kiện giao hàng, gọi là Incoterms 1953. Những điều kiện này đã được giới thưong nhân sử dụng ngày càng rộng rãi, cho đến nay đã được sửa đổi bổ sung một số điều kiện trong một số lần. 31
32. Năm 1967 thêm điều kiện DAF để giải quyết các vấn đề phát sinh giữa các nước không có biển và điều kiện FOA được bổ sung vào năm 1976 để giải quyết các vấn đề giao hàng tại sân bay. 2.2.2. Nội dung của Incoterms. Incoterms là những điều kiện cơ sở giao hàng quy định những cơ sở có tính nguyên tắc của việc giao nhận hàng hoá giữa bên bán và bên mua. + Sự phân chia giữa bên bán và bên mua các trách nhiệm trong việc giao hàng, thuê tàu, mua bảo hiểm v.v. + Sự phân chia giữa hai bên các chi phí về giao hàng, như chi phí chuyên chở hàng hoá. v.v. + Sự di chuyển từ người bán sang người mua những rủi ro và tổn thất về hàng hoá.v.v. Cho đến nay Phòng Thương mại quốc tế đã phát hành: Incoterms 1936 6 điều kiện Incoterms 1953 9 điều kiện. Incoterms 1980 14 điều kiện. Incoterms 1990 13 điều kiện Incoterms 2000 13 điều kiện Chú ý: Incoterms chỉ áp dụng để điều chỉnh các vấn đề liên quan đến việc giao hàng. Những chú ý khi sử dụng Incoterms. a. Incoterms không có tính chất bắt buộc, vì nó chỉ là tập quán thương mại. Nó chỉ trở thành điều kiện bắt buộc khi các bên tham gia hợp đồng quy định trong hợp đồng. Các phiên bản ra đời sau không phủ nhận tính hiệu lực của các phiên bản ra đời trước, chính vì vậy mà khi sử dụng Incoterms phải ghi rõ Incoterms nào. VD "Giá hàng được hiểu là giá FOB Hải phòng Incoterms 2000." b. Chỉ giải thích những vấn đề chung nhất có liên quan đến việc giao hàng. Còn những vấn đề khác có thể tuỳ theo thoả thuận của các bên hoặc theo tập quán cảng, tập quán ngành. c. Hai bên có thể tăng hoặc giảm trách nhiệm, nghĩa vụ cho nhau nhưng không được làm thay đổi bản chất điều kiện cơ sở giao hàng. d. Trong hợp đồng phải xác định thời điểm chuyển quyền sở hữu vì trong Incoterms chỉ xác định thời điểm di chuyển rủi ro hàng hoá. e. Nếu như hàng hoá được giao bằng container hoặc sà lan thì nên chuyển sang các điều kiện tương đương, như: FOB thay bằng FCA CFR CPT CIF CIP 2.2.3. Nội dung tóm tắt của Incoterms 2000. a. áp dụng cho mọi phương thức vân tải: Nhóm E: EXW - EX WORKS ( named place). Nhóm F: FCA - Free Carrier ( named place) Nhóm C: CIP - Carriage Paid to (. named place of destination) CIP - Carriage and insurance paid to ( named place of destination) 32
33. Nhóm D : DAF - delivered at Frontier ( named place) DDU - Delivered Duty Unpaid ( named place of destination) DDP - Delivered Duty Paid ( named place of destination) b. áp dụng cho phương thức vận tải biển và nội thuỷ. Nhóm F: FAS - Free alongside ship ( named port of shipment) FOB - Free on board ( named of shipment) Nhóm C: CFR - Cost and Freight ( named port of destination) CIF - Cost, insurance and freight ( Named port of destination) Nhóm D : DES - Delivered exship ( named port of destination) DEQ - Delivered exquay ( named port of destination) c. Những điểm chú ý khi áp dụng Incoterms 2000 : Một số khác biệt giữa Incoterms 1990 và Incoterms 2000 ở các điều FAS, FCA, DEQ. 2.2.4. Tóm tắt nội dung các điều kiện cơ sở khi áp dụng Incoterms 2000. 1: Giao tại xưỏng ( EXW - EX.WORKS) có nghĩa là người bán giao hàng khi đặt hàng hoá dưới quyền định đoạt của người mua tại cơ sở của người bán hoặc tại một địa điểm quy định. Hàng hoá chưa được làm thủ tục thông quan xuất nhập khẩu và chưa được bốc lên phương tiện của người tiếp nhận. Điều kiện này thể hiện nghĩa vụ của người bán ở phạm vi tối thiểu, và người mua phải chịu mọi phí tốn và rủi ro khi nhận hàng tại cơ sở của người bán. 2: Giao cho người vận tải: Free Carrier - FCA. Người bán sau khi làm xong các thủ tục thông quan xuất khẩu, giao hàng cho người chuyên chở do người mua chỉ định tại địa điểm quy định. Chú ý nếu việc giao hàng diễn ra tại cơ sở của người bán thì người bán phải chịu trách nhiệm chất hàng lên phương tiện của người chuyên chở công cộng, nếu việc giao hàng diễn tại địa điểm không phải là cơ sở của người bán, thì người bán không chịu trách dỡ hàng khỏi phương tiện chở hàng đến có nghĩa là người bán được coi là đã giao hàng khi hàng còn nằm trên phượng tiện chở hàng đến. Điều kiện này có thể sử dụng cho mọi phương thức vận tải, kể cả vận tải đa phương thức. 3:Giao dọc mạn tàu (Free Alongside Ship - FAS): Người bán giao hàng khi hàng hoá đã được đặt dưới quyền định đoạt của người mua dọc theo mạn tàu tại cảng bốc hàng quy định. Người mua phải chịu tất cả chi phí và rủi ro về mất mát hoặc hư hại đối với hàng hoá kể từ thời điểm đó. Điều kiện FAS đòi hỏi người bán làm thủ tục thông quan xuất khẩu cho hàng hoá. Nếu muốn người mua làm thủ tục thì phải quy định bổ sung trong hợp đồng. Điều kiện này chỉ áp dụng cho vận tải đường biển hay đường thuỷ nội địa. 4: Giao lên tầu: FOB - Free On Board: Người bán giao hàng, khi hàng hoá đã qua lan can tàu tại cảng chất hàng quy định. Người mua phải chịu tất cả chi phí và rủi ro về mất mát hoặc hư hại đối với hàng hoá kể từ sau điểm ranh giới đó. Người bán phải làm thủ tục thông quan xuất khẩu cho hàng hoá. Điều kiện này chỉ áp dụng cho đường biển hay đường thuỷ nội địa. 5.Tiền hàng và tiền cước: Cost and Freight - CFR: Người bán giao hàng khi hàng hoá đã qua mạn tàu (lan can ) tại cảng gửi hàng. Phải trả phí tổn và cước vận tải cần thiết để đưa hàng đến cảng quy định, nhưng rủi ro về mất mát và hư 33
34. hại đối với hàng hoá cũng như mọi chi phí phát sinh thêm do các tình huống xảy ra sau thời điểm giao hàng được chuyển từ người bán sang người mua khi hàng qua lan can tàu tại cảng gửi hàng. Người bán phải thông quan xuất khẩu cho hàng hoá. Điều kiện này chỉ sử dụng cho vận tải biển và đường thuỷ nội địa .6.Tiền hàng bảo hiểm và cước phí: Cost, Insurance and Freight - CIF. Người bán giao hàng khi hàng hoá đã qua lan can tàu tại cảng gửi hàng. Người bán phải trả các phí tổn và cước vận tải cần thiết để đưa hàng tới cảng đến quy định, nhưng rủi ro mất mát, hoặc hư hại đối hàng hoá cũng như các chi phí phát sinh thêm khác do các tình huống xảy ra sau thời điểm hàng được chuyển từ người bán sang người mua. Người bán còn phải mua bảo hiểm hàng hải để bảo vệ cho người mua trước những rủi ro mất mát hoặc hư hại đối với hàng hoá trong quá trình chuyên chở. Người bán phải thông quan xuất khẩu cho hàng hoá, người mua cần lưu ý là người bán chỉ phải mua bảo hiểm với phạm vi tối thiểu, nếu muốn người bán mua với phạm vi rộng hơn thì phải thoả thuận rõ ràng với người bán hoặc người mua tự mua thêm bảo hiểm. 7. Cước phí trả tới" Carriage Paid To " CPT. Người bán giao hàng cho người chuyên chở do chính người bán chỉ định nhưng ngoài ra người bán còn phải trả chi phí vận tải cần thiết để đưa hàng hoá tới nơi đến quy định và người mua phải tự chịu mọi rủi ro và các phí tổn phát sinh sau khi hàng hoá đã được giao . Nếu có những người chuyên chở kế tiếp được sử dụng để vận chuyển hàng hoá đến nơi quy định thì rủi ro được chuyển giao cho người mua ngay từ khi hàng hoá được giao cho người vận tải đầu tiên. Người bán phải thông quan cho hàng xuất khẩu . Điều kiện này có thể sử dụng cho mọi phương thức vận tải kể cả vận tải đa phương thức. 8.Cước phí và bảo hiểm trả tới. Carriage and Insurance Paid To ) - CIP. Người bán giao hàng hoá cho người chuyên chở do họ chỉ định và phải trả chi phí vận tải cần thiết để đưa hàng hoá đến nơi quy định. Người mua chịu mọi phí tổn, rủi ro phát sinh thêm sau khi hàng hoá được giao như trên. Người bán phải mua bảo hiểm để bảo vệ cho người mua trước những rủi ro mất mát hoặc hư hại đối với hàng hoá trong quá trình chuyên chở, có nghĩa là người bán phải ký hợp đồng bảo hiểm và trả phí bảo hiểm. Lưu ý người bán chỉ phải mua bảo hiểm với phạm vi tối thiểu, nếu người mua muốn được bảo hiểm ở phạm vi rông hơn thì phải thoả thuận rõ ràng trong hợp đồng hoặc người mua tự mua thêm. Nếu có người chuyên chở kế tiếp được sử dụng để vận chuyển hàng hoá tới nơi thoả thuận thì rủi ro chuyển giao khi hàng hoá đã được giao cho người chuyên chở đầu tiên. Người bán phải thông quan cho hàng xuất khẩu. 9. Giao tại biên giới. Delivered at Frontier - DAF. 34
35. Người bán giao hàng khi hàng hoá được đặt dưới quyền định đoạt của người mua trên phương tiện vận tải chở đến, chưa dỡ ra, đã hoàn thành thủ tục xuất khẩu nhưng chưa làm thủ tục nhập khẩu ở địa điểm và nơi quy định tại biên giới nhưng qua biên giới Hải quan nước liền kề. Nếu muốn người bán phải chịu trách nhiệm về việc dỡ hàng hoá từ phương tiện chở đến và chịu rủi ro, phí tổn về việc dỡ hàng thì phải được quy định bằng cách bổ sung vào trong hợp đồng. Điều kiện này sử dụng cho mọi phương tiện vận tải. 10. Giao tại tàu- Delivered EX- Ship - DES. Người bán giao hàng khi hàng hoá được đặt dưới quyền định đoạt của người mua trên boong tàu, chưa làm thủ tục thông quan nhập khẩu ở cảng đến quy định. Người bán phải chịu mọi phí tổn và rủi ro liên quan tới việc đưa hàng hoá tới cảng đến quy định trước khi dỡ hàng. Điều kiện này chỉ có thể sử dụng khi hàng hoá được giao bằng đường biển hoặc đường thuỷ nội địa. 11. Giao hàng trên cầu cảng. Delivered EX-Quay - DEQ. Người bán giao hàng khi hàng hoá được đặt dưới quyền định đoạt của người mua, chưa là thủ tục thông quan nhập khẩu, trên cầu tàu tại cảng đến quy định. Người bán phải chịu phí tổn và rủi ro liên quan đến việc đưa hàng tới cảng đến quy định và dỡ hàng lên cầu tàu. Người mua phải làm thủ tục thông quan nhập khẩu cho hàng hoá và trả chi phí cho mọi thủ tục, thuế quan, thuế và các lệ phí khác đối với việc nhập khẩu. 12.Giao tại đích chưa nộp thuế : Delivered Duty unpaid - DDU. Người bán giao hàng cho người mua chưa làm thủ tục thông quan nhập khẩu và chưa dỡ hàng khỏi phương tiện chở hàng đến nơi quy định. Người bán phải chịu mọi phí tổn rủi ro liên quan đến việc đưa hàng hoá đến nơi quy định mà không bao gồm bất cứ nghĩa vụ nào liên quan đến nhập khẩu ở nước hàng đến. Các nghĩa vụ đó do người mua đảm nhận cũng như mọi phí tổn rủi ro phát sinh do việc không làm thủ tục thông quan nhập khẩu hàng hoá. Nếu muốn người bán thực hiện nghĩa vụ này thì cần phải quy định rõ ràng trong hợp đồng mua bán. Điều kiện này dùng cho mọi phương thức vận tải. 13. Giao hàng đã nộp thuế tại đích : Delivered Duty Paid - -DDP. Người bán giao hàng cho người mua đã làm xong thủ tục thông quan nhập khẩu và chưa dỡ hàng khỏi phương tiện vận tải chở hàng đến ở nơi quy định. Người bán không những phải chịu mọi phí tổn và rủi ro liên quan đến việc đưa hàng hoá tới nơi đến quy định mà còn phải thực hiện (nếu có quy định) bất kỳ nghĩa vụ nào liên quan đến việc nhập khẩu hàng hoá ở nước hàng đến . Không nên sử dụng điều kiện này nếu người bán không thể trực tiếp hoặc gián tiếp lấy được giấy phép nhập khẩu. Nếu điều kiện EXW quy định nghĩa vụ tối thiểu cho người bán thì điều kiện DDP lại quy định nghĩa vụ tối đa. Điều kiện này có thể được sử dụng cho mọi phương thức vận tải. 35
36. 2.2.5. Điều kiện cơ sở giao hàng theo định nghĩa ngoại thương của Mỹ sửa đổi năm 1941: Theo định nghĩa này thì điều kiện FOB rất khác biệt so với điều kiện FOB 2000. 1. FOB. ( named inland carrier at named inland point of departure - Người chuyên chở nội địa quy định tại điểm khởi hành nội địa quy định) Theo quy định này thì người bán phải: + Đặt hàng hoá trên phương tiện chuyển chở hoặc giao hàng cho người chuyên chở để bốc hàng. + Cung cấp các vận đơn hoàn hảo hoặc biên nhận vận tải khác, cước phí trả sau. + Chịu trách nhiệm về bất cứ mất mát, hư hại cho tới khi hàng hoá được đặt lên hoặc trong phương tiện chuyên chở tại điểm bốc hàng và vận đơn hoàn hảo hay giấy biên nhận vận tải khác được người chuyên chở cung cấp. + Giúp đỡ người mua theo yêu cầu và phí tổn của người mua để nhận được các chứng từ phát hành ở nước xuất xứ hoặc nước gửi hàng, hoặc cả hai mà người mua cần đến hoặc cho việc xuất khẩu, hoặc cho việc nhập khẩu tại nơi đến. Người mua phải: + Chịu trách nhiệm toàn bộ việc chuyên chở hàng hoá từ điểm bốc hàng nội địa, và trả toàn bộ chi phí vận tải. + Trả thuế xuất khẩu, hoặc chi phí hay phí tổn khác nếu có khi xuất khẩu + Chịu trách nhiệm về mọi mất mát hư hại xảy ra sau khi bốc hàng tại điểm khởi hành nội địa quy định. + Trả toàn bộ phí tổn và chi phí để lấy các chứng từ phát hành ở nước xuất xứ, hoặc ở nước gửi hàng, hoặc cả hai mà người mua cần đến hoặc cho việc xuất khẩu hoặc cho việc nhập khẩu mà người mua cần đến. 2. FOB Người chuyển chở nội địa quy định tại điểm khởi hành nội dịa quy định - cước phí trả trước. Theo điều này, người bán quy định giá bao gồm phí vận tải tới điểm xuất khẩu quy định và trả cước phí tới điểm xuất khẩu quy định., không chịu trách nhiệm đối với hàng hoá sau khi lấy được vận đơn hoàn hảo, hoặc giấy biên nhận vận tải khác tại điểm khởi hành nội địa quy định. 3. FOB named inland carrier at named inland point of departure - Freight Added to. 4. FOB. Named inland carrier at named point of exportation 5. FOB Vessel : named port of shipment. 6. FOB named inland point in country of importation Chú thích về tất cả các điều kiện FOB của Mỹ: Có quan hệ với các điều kiện FOB cần chú ý những điểm sau đây: + Cách thức vận tải nội địa, như ôtô vận tải, toa xe đường sắt, sà lan, thuyền, hoặc máy bay, phải được xác định. 2. Chi phí vận tải trong quá trình vận tải nội địa cần được thoả thuận trước, người mua chịu hay người bán chịu. 3.Tránh các tranh chấp có thể xảy ra, cần phải xác định điểm giao hàng cụ thể. 36
37. 4. Nếu phải chở hàng hoá từ phương tiện nội địa tới mạn tàu cần phải quy định ai chịu chi phí này. 5. Người bán phải thông báo số lượng tối thiểu để có được cước phí đầy toa, đầy xe hay đầy thuyền. 6. Người bán và người mua phải có thoả thuận người mua có trách nhiệm hay người bán đồng ý làm cho người mua đối việc tìm kiếm khoang tàu, bảo hiểm đường biển và rủi ro chiến tranh. 7. Để bảo vệ mình người bán phải quy định trong hợp đồng bán hàng là bảo hiểm do người mua thu xếp bao hàm mức bảo hiểm từ kho đến kho. CIF và C&F (CFR) trong bộ luật Thương mại thống nhất của Mỹ về việc bán hàng. CIF hoặc C&F: Trọng lượng tịnh dỡ lên bờ - net landed weight; Thanh toán khi hàng đến: Payment on arrival; Sự bảo đảm điều kiện khi hàng đến - Warranty of Condition on arrival. 2.3.CÁC ĐIỀU KHOẢN TRONG MỘT HỢP ĐỒNG NGOẠI THƯƠNG 2.3.1: Các điều khoản chủ yếu. Điều 1: Tên hàng ( Article 1: Commodity) Tên hàng là đối tượng mua bán của hợp đồng, có tác dụng hướng dẫn các bên dựa vào đó để xác định các mặt hàng cần mua bán – trao đổi. Vì vậy đây là điều khoản quan trọng không thể thiếu giúp cho các bên tránh được những hiểu lầm có thể dẫn đến tranh chấp sau này, đồng thời dễ dàng phân biệt những sản phẩm khác cùng loại. Trong nhiều hợp đồng xuất nhập khẩu do phía Việt nam lập điều khoản này thường ghi rất sơ sài, đơn giản hoặc viết tiếng nước ngoài có sai sót khiến cho đối tác có những cách hiểu khác nhau về hàng hoá, đó là những nguyên nhân của nhiều vụ tranh chấp hợp đồng ở Việt nam. Trong hợp đồng ngoại thương điều khoản tên hàng thường được ghi như sau: - Tên hàng kèm theo tên thương mại. Cooking oil Sailing Boat ( do tập đoàn Lamsoon sản xuất) Cooking oil Marvela ( do tập đoàn Golden Hope sản xuất) Cooking oil Neptune (do Kouk sản xuất) - Tên hàng kèm tên khoa học Urea fertilizer đạm u - rê Weave Fabrric ( vải dệt thoi) Knitting fabrric (Vải dệt kim) - Tên hàng kèm theo công dụng của nó Rice paste ( base element for preparation of spring roll) Bánh đa nem - Ghi tên hàng kèm theo mô tả tổng hợp Honda super cub custom C70 CMR – IC Colour: Candy rasberry red 37
38. - Tên hàng kèm theo chất lượng hàng hoá. Skinless whole dried squid.(Mực lột da) Frozen polypus (octopus). Bạch tuộc đông lạnh. - Tên hàng kèm theo tiêu chuẩn kỹ thuật định trước Tiger Brand Home appliances made in Japan( 220v- 50hz)( Đồ gia dụng hiệu Tiger chế tạo tại Nhật bản nguồn điện sử dụng là 220v 50 hz. Điều 2: Số lượng/ Khối lượng ( Article 2: Quantity/ weight) Đây là một điều khoản không thể thiếu, do vậy trong hợp đồng cần phải thể hiện rõ số lượng hàng hoá được mua bán. Nhưng vì trên thị trường thế giới người ta sử dụng các hệ đo lường rất khác nhau cho nên trong hợp đồng cần thống nhất về đơn vị tính số lượng, cách ghi số lượng/ khối lượng. Tuỳ theo từng thương vụ và đối tượng của hợp đồng mà chọn cách ghi khối lượng/ trọng lượng cho phù hợp. Tron buôn bán quốc tế người ta thường sử dụng 2 cách ghi khơi lượng / trọng lượng. Cách 1: ghi phỏng chừng, tức là ghi có dung sai và kèm theo chi tiết cho biết dung sai được người mua chọn hay người bán chọn ( at the seller’s option hay là at the buyer’s option ) Ví dụ: Trong hợp đồng xuất khẩu 10.000 tấn gạo có dung sai là 5% do người bán chọn thì có thể chọn một trong các cách sau: About 10,000MT 5% at the seller’s option Hoặc 10,000MT approximately 5% at the seller’s option Hoặc 10,000 MT more or less 5% at the seller’s option Hoặc from 9500 MT to 10500 MT at the seller’s option Trường hợp chỉ ghi About 10,000 MT mà không ghi rõ dung sai thì áp dụng theo tập quán hiện hành đối với các loại hàng hoá: Ví dụ: 0,5% đối với ngũ cốc 0,3% đối với cà phê 10% với hàng hoá là gỗ xuất khẩu. Cách thứ 2: ghi chính xác. cách này áp dụng đối với những mặt hàng có sử dụng hệ thống đo lường dân gian để tính toán như con, cái , chiếc đôi, thùng, kiện, bao.v.v. Ví dụ: Khi mua dầu thô và một số chế phẩm từ dầu, nếu đơn vị tính là thùng thì ghi: 15.000 Barrels only Hoặc 525.000 UK Galons only 38
39. Hàng xuất khẩu của Việt nam phần lớn là hàng nông sản , nguyên liệu thô, với khối lượng tương đối lớn, như vậy sẽ có hao hụt trong quá trình vận chuyển, lưu kho. Nhưng trên hợp đồng hay quên quy định mức dung sai cần thiết do vậy nhiều khi xảy tranh chấp trong quá trình thực hiện . Ví dụ: Một công ty xuất khẩu lương thực ở Sài gòn bán gạo cho một công ty ở IRAN. Trên hợp đồng không quy định dung sai, nhưng tron L/C thanh toán ngân hàng lại quy định dung sai của khối lượng hàng hoá. Kết quả là chi tiết trên các chứng từ thanh toán và L/C không phù hợp với nhau cho nên ngân hàng mở L/C đã từ chối thanh toán. Người bán Việt nam phải thương lượng lại với người mua IRAN và phải giảm giá bán để dược thanh toán. Điều 3: Chất lượng/ Phẩm chất hàng hoá.( Article 3: Quality/ Specification) Điều khoản này cho biết chi tiết về chất lượng hàng hoá ; nói một cách khác điều khoản này mô tả về quy cách, kích thước, công suất và các thông số kỹ thuật .v.v.v của hàng hoá được mua bán. Mô tả chi tiết và đúng chất lượng hàng hoá là cơ sở xác định chính xác giá cả của nó, đồng thờ buộc người bán phải giao hàng theo yêu cầu của hợp đồng. Nếu mô tả không kỹ, thiếu chi tiết có thể sẽ dẫn đến thiệt thòi cho một trong hai bên. Chẳng hạn: Một doanh nghiệp Việt nam nhập khẩu xe gắn máy chỉ viết là xe Honda C70 bạn hàng đã giao xe của Malaysia với quy cách và phẩm chất không phù hợp với sở thích tiêu dùng của người Việt nam, vì vậy việc tiêu thụ lô hàng đó vô cùng khó khăn, ảnh hưởng rất lớn đến lợi nhuận và thời gian thu hồi vốn. Hay một ví dụ khác: Một công ty ở Sài gòn ký hợp đồng mua 30,000 m vải của Hongkong với điều kiện trả chậm trong vòng 3 tháng. Bên Việt nam hy vọng có hàng nhập khẩu để kinh doanh trong nội địa luân chuyển vốn nhanh. Nhưng phía Hong kong đã gửi sang loại vải không phù hợp với thị hiếu người tiêu dùng Việt nam chất lượng kém, độ dày của vải, độ mịn, kỹ thuật in hoa trên vải cũng vô cùng kém .v.v. hàng không bán được phải lưu kho và cũng không có chứng cứ gì để khiếu nại người bán bởi vì trên hợp đồng không quy định rõ quy cách phẩm chất, chủng loại hàng. Sau 3 tháng khách hàng đòi tiền, nhà nhập khẩu Việt nam phải đi vay tiền để thanh toán. Thông thường trong buôn bán quốc tế người ta thường chọn một trong những cách sau đây để thể hiện chất lượng của hàng hoá trong hợp đồng ngoại thưong. - Chất lượng được giao như mẫu: Tron hợp đồng sử dụng cụm từ as the sample hoặc as agreed samples Phương pháp này được dùng khi mua bán những hàng hoá mà phảm chất, chất lượng của nó khó mô tả thành lời, thậm chí qua hình ảnh cũng khó xác định chất lượng của nó; chẳng hạn như sản phẩm thời trang, đồ trang sức bằng vàng- bạc có những đường nét trang trí cầu kỳ, đồ mỹ nghệ khảm xà cừ hoặc những nét trạm trổ tinh vi hoặc một số loại quần áo may sẵn, hoặc một số thiết bị phức tạp. 39
40. Khi sử dụng phương pháp này phải có 3 bộ mẫu: một bộ người bán giữ, một bộ người mua giữ và một bộ do người trung gian giữ. Mỗi mẫu phải đạt được những tiêu chuẩn sau: + Mẫu phải là vật đặc trưng cho hàng hoá và không được thay đổi theo thời gian. + Mẫu được coi như một phụ kiện của hợp đồng, không được tách rời hợp đồng, do đó mẫu không được tính vào giá trị của hợp đồng ( trừ khi mẫu là vật có giá trị cao) + Người chấp nhận mẫu phải là người có chuyên môn, kỹ thuật cao, am hiểu về kỹ thuật, về tính năng của hàng hoá ( thường là phó giám đốc kỹ thuật hoặc trưởng phòng kỹ thuật) Ví dụ: Nhập khẩu bột giấy theo tiêu chuẩn chất lượng như mẫu và tài liệu kỹ thuật: Quality: As per samples & technical data. - Xác định theo hàm lượng chất chủ yếu trong hàng hoá.: Phương pháp này thường dùng với những hợp đồng mua bán nông sản, hàng rời như xi măng, hoá chất. Phân bón, khoáng sản. dùng phương pháp này cần phải làm nổi bật những yêu cầu sau: + Chất hữu ích (chỉ tiêu chính): cần phải quy định mức tối thiểu phải đạt là bao nhiêu. + chất vô ích (chỉ tiêu phụ) : Phải quy định mức tối đa cho phép Ví dụ: Chất lượng trong một hợp đồng xuất khẩu cà phê được quy định như sau: Quality: Grade 2 - Black and broken beans 5.0% Max. - Moisture 13.0 % Max - Ad mixture 1.0% Max - Mould (hạt mục) 0.2% Max - Small beans below screen size 13 (5.0mm) not to exceed 10% Khi xác định chất lượng hàng hoá theo phương pháp này cần chú ý đến các yêu cầu của đối tác và xem xét khả năng có thể thoả mãn hay không để điều chỉnh, nếu thấy cần thiết. Nếu không cẩn thận có thể sẽ bị tổn thất khi thực hiện hợp đồng. Ví dụ: trong một hợp đồng xuất khẩu gạo 25% tấm ( 40% hạt nguyên ) cho Ân độ phần quy định chất lượng ghi như sau: Moisture 12.0% Max Broken 25.0% Max 40
41. Foreign matter 0.5% Max Red kernel 4.0% Max Damage kernel 2.0% Max Immature kernel 1.0% Max Whole grain: 40% Min Khi xác định chất lượng gạo doanh nghiệp đã không hiểu các tiêu chuẩn đánh giá gạo, nếu gạo đạt chỉ tiêu là 40% hạt nguyên là loại gạo 15% tấm chứ không phải là loại 25 % tấm. Khi giao hàng bạn hàng Ân độ căn cứ vào tiêu chí này mà từ chối nhận hàng và buộc phía Việt nam phải giao loại 40% hạt nguyên tối thiểu, tức là loại 15% tấm. Tất nhiên phía Việt nam không thể chở gạo quay lại Việt nam để thay bằng loại khác, để bạn hàng nhận gạo và thanh toán phía Việt nam phải giảm giá, thương vụ này bị lỗ vốn. - Xác định chất lượng theo hiện trạng thực tế của hàng hoá: Có nghĩa là hàng hoá thế nào thì bán thế. Theo phương pháp này người bán không chịu trách nhiệm về chất lượng hàng đã giao. Trong hợp đồng thường dùng cụm từ: as it is hoặc as it sale Xác định chất lượng theo phương pháp này thường dược áp dụng cho các hợp đồng mua bán đồ cũ, đồ phế thải, phế liệu, phế phẩm v.v.v Đối với những hợp đồng có những chi tiết, linh kiện rời đi kèm phải quy định rõ trong hợp đồng hoặc phải đính kèm hợp đồng các bản vẽ cataloge để tránh bất lợi cho người mua. Các doanh nghiệp Việt nam thường mua máy móc thiết bị hoặc một số hàng hoá đã qua sử dụng, nếu không chú ý đến điều khoản này có thể sẽ nhận phải lô hàng quá kém về chất lượng hoặc thiết bị không đồng bộ mà người bán sẽ phủ nhận trách nhiệm của mình - Xác định chất lượng hàng hoá dựa vào bảng thiết kế kỹ thuật hoặc cataloge Phương pháp này thường áp dụng trong các hợp đồng mua bán máy móc thiết bị có nhiều chi tiết lắp ráp - Xác định chất lượng theo các tiêu chuẩn sẵn có trong thực tế có thể ghi theo tiêu chuẩn quốc tế hoặc theo tiêu chuẩn của nước người bán hoặc theo tiêu chuẩn của nước người mua cũng có thể ghi theo tiêu chuẩn của đơn chào hàng đã được 2 bên thống nhất hoặc ghi theo ký hiệu đã được đăng ký quốc tế Ví dụ: Hàng hoá là màng nhựa BOPP trong suốt chưa in màu, chưa in chữ, chưa gia cố, chưa được hỗ trợ bằng các vật liệu khác dùng để sản xuất bao bì sản phẩm thì ghi: Export Standard, as per approved samples. 41
42. Hàng hoá là bột nhựa PVC đăng ký theo tiêu chuẩn quốc tế với các chủng loại: + Dùng để sản xuất các khớp nối, các sản phẩm tạo ra từ khuôn cứng, khuôn thổi, khuôn phun cứng, được ghi theo ký hiệu MVP- 58/K-58 + Dùng để sản xuất ống nhựa bọc dây cáp điện làm tấm cứng được ghi theo ký hiệu : MVP-66/K-66 + Dùng để sản xuất các tấm mềm, bọc dây cáp mềm, vải giả da được ghi theo ký hiệu MVP – 71/K- 71 - Xác định chất lượng dựa vào sự xem trước và đồng ý Phương pháp này được áp dụng với những hợp đồng mua bán các loại hàng hoá sau khi được trưng bày tại hội chợ, triển lãm hoặc một số hoá chất, hợp chất khác. Ví dụ: Chất lượng hàng là hương liệu tổng hợp dùng để sản xuất kem đánh răng có tên hàng là: SPEARMINT TP 4472 Commodity: Spearmint TP 4472 Quality: as per previous shipment, the same as approved specification. Ngoài các phương pháp nêu trên người ta còn sử dụng một phương pháp khác như: dựa vào chỉ tiêu đại khái quen dùng, dựa vào phẩm chất tiêu thụ tốt trên thị trường lúc ký hợp đồng những phương pháp này không phổ biến do vậy chúng ta không đề cập ở đây. Điều 4: Giá cả ( Article 4: Price). Đây có thể nói là điều khoản quan trọng nhất của hợp đồng ngoại thương mọi điều khoản khác có thể dễ ràng nhượng bộ hoặc bị thuyết phục nhưng với điều khoản này hầu hết các bên đối tác đều không muốn nhượng bộ. Chính vì vậy khi thương thảo hợp đồng các bên thường rất thận trọng đối với điều khoản này. Thông thường các bên phải thống nhất những nội dung sau đây. - Đồng tiền tính giá: Trong hợp đồng ngoại thương giá cả hàng hoá có thể được tính bằng tiền của nước người bán, có thể được tính bằng tiền của nước người mua hoặc có thể được tính bằng tiền của nước thứ ba. Đối với người bán luôn chọn đồng tiền có xu hướng tăng giá trị trên thị trường hói đoái, với người mua thì ngược lại. Do vậy người ta thường thống nhất chọn đồng tiền nào có giá ổn định trên thị trường hối đoái, đó là những đồng tiền có khả năng chuyển đổi cao, hay gọi là đồng tiền mạnh, hiện nay nếu sắp xếp theo mức độ chuyển đổi thì những đồng tiền sau đây được sử dụng phổ biến hơn cả: USD, JPY, EUR, GBP. - Phương pháp tính giá. Có rất nhiều cách xác định giá cả hàng hoá. Các bên cần phải thống nhất phương pháp tính giá ngay khi đàm phán để không xảy ra tranh chấp trong quá 42
43. trình thực hiện hợp đồng và không để xảy ra tình trạng bên có lợi nhiều và bên bị thiệt hại lớn, như vậy, ảnh hưởng đến sự phát triển của hoạt động thương mại quốc tế. Tuỳ theo từng thương vụ, từng đối tượng của hợp đồng mà người ta có thể chọn một trong các phương pháp tính giá sau đây: + Giá cố định (fixed Price)Là giá được xác định ngay trong khi đàm phán ký kết hợp đồng và không thay đổi trong quá trình thực hiện hợp đồng. Phương pháp này chỉ nên dùng với các hợp đồng có giá trị nhỏ, thời gian thực hiện ngắn giá cả trên thị trường ổn định. Không nên dùng phương pháp này với những thương vụ mua bán hàng chiến lược thời gian thực hiện dài giá cả lại biến động mạnh trên thị trường dễ gây thiệt hại cho một trong hai bên, không hài hoà quyền lọi. + Giá quy định sau: Là giá chưa được quyết định trong lúc đàm phán và ký kết hợp đồng. Trong lúc đàm phán các bên thoả thuận các điều kiện và thời gian xác định giá. Ví dụ: “Giá sẽ được xác định vào thời điểm giao hàng” hoặc “ Giá sẽ được tính tại thời điểm thanh toán theo giá quốc tế tại sở giao dịch hàng hoá ” Phương pháp này được sử dụng với những hợp đồng mua bán hàng hoá có sự biến động mạnh về giá trên thị trường và trong thời kỳ lạm phát với tốc độ cao. + Giá xét lại: các bên thoả thuận và ghi rõ trong hợp đồng điều kiện ‘Đơn giá được xác định tại thời điểm ký hợp đồng; nhưng sẽ được xét lại nếu tại thời điểm giao hàng hoặc thời điểm thanh toán, giá cả biến động trong khoảng ( .)%. VD: trường hợp XK gạo: Unit price: USD 220/MT FOB Saigon Port- 2000. It will vary by mutual agreement, if when shipment the price be changed about 10%. Giá xét lại cũng được áp dụng để phòng chống rủi ro về giá cả cho các bên tham gia hợp đồng khi thời gian thực hiện hợp đồng dài, giá trị lô hàng lớn, hoặc trong trường hợp mua/bán các mặt hàng nhạy cảm về giá. Ngoài việc xác định giá cả, các bên còn phải thoả thuận về đơn giá và điều kiện cơ sở giao hàng tương ứng. Chẳng hạn giá tôm càng thịt được ghi trong hợp đồng: Unit Price: USD 14/kg CFR Singapore – Incoterms 2000 Total Amount: USD 14,000.00 Trong hợp đồng NK bình Gas lạnh FREON 22, dung tích nhỏ hơn 25 lit từ Mỹ có đơn giá và tổng giá trị hợp đồng là: Unit Price: USD 2.4/Kg CIF HCM - 2000 Total Amount: USD 26,128.50 Tổng giá trị hợp đồng được ghi vào điều khoản này: 43
44. Tổng giá trị hợp đồng = Đơn giá Số lượng/Khối lượng hàng hoá + Giảm giá: Trong thực tế, khi thoả thuận – ký kết hợp đồng mua, bán, các bên thường dành cho nhau những ưu đãi như NB thưởng khuyến khích cho NM, hoặc NM ứng tiền trước cho NB Thông thường NB hay dành nhiều ưu đãi cho NM hơn. Một trong những ưu đãi là việc giảm giá bán. Có nhiều nguyên nhân có thể áp dụng để giảm giá: + Giảm giá do trả tiền sớm: NB nhằm mục đích khuyến khích NM thu xếp việc thanh toán sớm và được hưởng tỷ lệ giảm giá theo thời gian thanh toán sớm. +Giảm giá do mua thử hoặc mua hàng với số lượng lớn: có thể coi đây là một hình thức khuyến mãi của NB. Giảm giá nếu trên thị trường đang có sự cạnh tranh mạnh mẽ của các đối thủ: NB nhằm mục đích lôi kéo khách hàng về phía mình. Lưu ý: Có 2 phương pháp tính giảm giá thường được áp dụng: Giảm giá đơn (Simple discount rate): giảm giá 1 lần cho toàn bộ các nguyên nhân; xác định giá bán theo công thức: P1 = P0 x(1-d) Trong đó: + P1: là số tiền NM phải thanh toán + P0 là trị giá toàn bộ lô hàng + d là tỷ lệ giảm giá có thể áp dụng Giảm giá kép (Chain discount rate): nếu cùng một lúc NM được hưởng ưu đãi giảm giá do nhiều nguyên nhân, mỗi nguyên nhân được áp dụng một tỷ lệ giảm giá nhất định thì công thức tính giá bán là: P1 =P0 x (1-d1) x (1-d2) x (1- d3) x x(1 – dn) Trong đó: + P1 là số tiền NM phải thanh toán + P 0 là trị giá toàn bộ lô hàng + d1 là tỷ lệ giảm giá do nguyên nhân thứ nhất + d2 là tỷ lệ giảm giá do nguyên nhân thứ hai + dn là tỷ lệ giảm giá do nguyên nhân thứ n VD: Trị giá lô hàng là 100 triệu USD, NM được giảm giá 20% do mua hàng trong đợt khuyến mãi của NB; đồng thời do mua số lượng nhiều nên được chiết khấu thêm 5%; ngoài ra vì là bạn hàng quen thuộc nên lại được thêm một lần ưu đãi giảm giá 2% nữa. Vì vậy thực tế số tiền NM phải thanh toán chỉ còn: P1 = 100 (1- 0,2) (1- 0,05) (1- 0,02) (triệu USD) = 74,48 triệu USD. 44