Bài giảng Khoa học môi trường - Chương 3: Hệ thống sinh thái - Lê Quốc Tuấn

Nội dung text: Bài giảng Khoa học môi trường - Chương 3: Hệ thống sinh thái - Lê Quốc Tuấn

1. ChChươươngng 33 HEHEÄÄ THOTHOÁNGÁNG SINHSINH THATHAÙIÙI TS.TS. LêLê QuQuốốcc TuTuấấnn KhoaKhoa MôiMôi trtrưườờngng vvàà TTààii nguyênnguyên ĐĐạạii hhọọcc NôngNông LâmLâm TP.TP. HCMHCM
2. CaCaùùcc khakhaùùii nienieäämm „ SinhSinh vavaätät cacaànàn momoätät khoângkhoâng giangian sosoángáng trongtrong momoätät thôthôøiøi ññieieåmåm nhanhaátát ññònhònh „ MoãiMoãi sinhsinh vavaätät phuphuïï thuothuoäcäc vavaøø ttööôngông tataùcùc vôvôùiùi cacaùcùc cacaáuáu thathaønhønh ““voâvoâ sinhsinh”” vavaøø ““hhööõuõu sinhsinh”” trongtrong moâimoâi trtrööôôøngøng „ MoâiMoâi trtrööôôøngøng cungcung cacaápáp naêngnaêng llööôôïngïng,, vavaätät chachaátát chocho sinhsinh vavaätät ññooàngàng thôthôøiøi loaloaïiïi thathaûiûi chachaátát thathaûiûi cucuûaûa sinhsinh vavaätät
3. CaCaùùcc khakhaùiùi nienieämäm „ Caáu thaønh voâ sinh „ Bao goàm caùc yeáu toá cô baûn cuûa moâi tröôøng nhö: nöôùc, khoâng khí, Ca, carbonate, phosphate „ Caùc yeáu toá vaät lyù: ñaát, nhieät ñoä, ñoä aåm, gioù, möa, böùc xaï maët trôøi „ Caáu thaønh höõu sinh „ Bao goàm ñoäng vaät, thöïc vaät vaø vi sinh vaät „ Töông taùc vôùi nhau trong söï phuï thuoäc veà naêng löôïng
4. CaCaùùcc khakhaùiùi nienieämäm „ Quaàn theå (population) „ Caùc caù theå cuøng moät loaøi soáng trong moät vuøng laõnh thoå „ Quaàn xaõ (community) „ Caùc quaàn theå khaùc nhau soáng trong moät vuøng laõnh thoå „ Heä thoáng sinh thaùi (Eco-system) „ Laø heä thoáng ñöôïc hình thaønh töø söï tích hôïp caùc yeáu toá voâ sinh vaø höõu sinh cuûa moâi tröôøng
5. CaCaáuáu trutruùcùc vavaøø chchöùöùcc naêngnaêng heheää thothoángáng sinhsinh thathaùiùi (HTST)(HTST) „ CaCaáuáu trutruùcùc:: „ MoâMoâ tataûû ssöïöï sasaépép xexeápáp,, sosoáá llööôôïngïng vavaøø thathaønhønh phaphaànàn loaloaøiøi,, lòchlòch ssöûöû ssöïöï sosoángáng cucuøngøng vôvôùiùi cacaùcùc ttíínhnh chachaátát vavaätät lylyùù cucuûaûa moâimoâi trtrööôôøngøng „ ChChöùöùcc naêngnaêng:: „ DoDoøngøng naêngnaêng llööôôïngïng vavaøø vovoøngøng tuatuaànàn hoahoaønøn vavaätät chachaátát
6. CaCaááuu thathaøønhnh heheää thothoángáng sinhsinh thathaùùii „ NôiNôi ôôû:û: „ ÑÑaaátát,, nnööôôùcùc,, khoângkhoâng khkhíí vavaøø momoätät loaloaïtït cacaùcùc yeyeáuáu totoáá voâvoâ sinhsinh khakhaùcùc „ CaCaùcùc yeyeáuáu totoáá voâvoâ sinhsinh:: „ YeYeáuáu totoáá khkhíí hahaäuäu:: bböùöùcc xaxaïï mamaëtët trôtrôøiøi,, nhienhieätät ññooä,ä, giogioù,ù, mmööaa,, dodoøngøng chachaûyûy „ YeYeáuáu totoáá vavaätät lylyù:ù: aaùnhùnh sasaùngùng,, llöûöûaa,, aaùpùp suasuaátát,, ññòaòa ttöøöø trtrööôôøngøng „ YeYeáuáu totoáá hohoùaùa hohoïcïc:: ññooää chuachua,, ññooää mamaënën,, ssöïöï cocoùù sasaünün cucuûaûa dinhdinh ddööôõngôõng voâvoâ côcô cacaànàn chocho ththöïöïcc vavaätät
7. CaCaááuu thathaøønhnh heheää thothoángáng sinhsinh thathaùùii „ CaCaùcùc yeyeáuáu totoáá hhööõuõu sinhsinh:: „ GoGoàmàm tataátát cacaûû cacaùcùc cacaùù thetheåå sosoángáng „ MoMoááii ttööôngông quanquan:: „ AAÛnhÛnh hhööôôûngûng:: cacaïnhïnh tranhtranh,, dungdung hohoøaøa,, cocoùù lôlôïiïi „ QuaQuaànàn thetheåå „ Nhoùm caù theå cuøng moät loaøi trong moät khoâng gian nhaát ñònh „ Kích côõ cuûa quaàn theå ñöôïc xaùc ñònh qua khaû naêng sinh saûn vaø khaû naêng thích öùng vôùi moâi tröôøng
8. YeYeáuáu totoáá ññieieààuu chchæænhnh quaquaàànn thetheåå „ TTíínhnh chachaátát vavaätät lylyùù cucuûaûa moâimoâi trtrööôôøngøng „ ThThöùöùcc aênaên „ DòchDòch bebeänhänh „ SSöïöï aênaên thòtthòt „ SSöïöï cacaïnhïnh tranhtranh
9. CaCaááuu trutruùùcc heheää thothoáángng sinhsinh thathaùiùi „„ HeHeää thothoángáng sinhsinh thathaùiùi ñöñöôôïcïc chiachia thathaønhønh cacaùcùc phaphaànàn nhnhöö sausau:: „ SinhSinh vavaätät sasaûnûn xuaxuaátát „ SinhSinh vavaätät tieâutieâu thuthuïï „ SinhSinh vavaätät phaânphaân huhuûyûy
10. CaCaùùcc ttíínhnh chachaáátt côcô babaûûnn cucuûûaa heheää thothoáángng sinhsinh thathaùùii 1.1. LaLaøø 11 ññônôn vòvò cacaáuáu trutruùcùc vavaøø chchöùöùcc naêngnaêng cucuûaûa sinhsinh thathaùiùi hohoïcïc 2.2. CaCaáuáu trutruùcùc cucuûaûa momoätät heheää thothoángáng sinhsinh thathaùiùi lieânlieân quanquan ññeeánán ssöïöï ññaa dadaïngïng thathaønhønh phaphaànàn loaloaøiøi 3.3. NaêngNaêng llööôôïngïng duyduy trtrìì HTSTHTST phuphuïï thuothuoäcäc vavaøoøo ññooää phphöùöùcc tataïpïp cucuûaûa cacaáuáu trutruùcùc CaCaáuáu trutruùcùc cacaøngøng phphöùöùcc tataïpïp ththìì naêngnaêng llööôôïngïng duyduy trtrìì cacaøngøng giagiaûmûm
11. CaCaùùcc ttíínhnh chachaáátt ccôô babaûûnn cucuûûaa heheää thothoángáng sinhsinh thathaùùii 4.4. ChChöùöùcc naêngnaêng cucuûaûa HTSTHTST lieânlieân quanquan ññeeánán dodoøngøng naêngnaêng llööôôïngïng vavaøø tuatuaànàn hoahoaønøn vavaätät chachaátát trongtrong heheää thothoángáng ññooù.ù. 5.5. HTSTHTST ñöñöôôïcïc hhììnhnh thathaønhønh ttöøöø ññônôn giagiaûnûn ññeeánán phphöùöùcc tataïpïp 6.6. TTíínhnh bebeànàn vvööõngõng cucuûaûa moâimoâi trtrööôôøngøng vavaøø naêngnaêng llööôôïngïng trongtrong HTSTHTST lalaøø hahaïnïn checheá,á, deãdeã bòbò phaphaùù vôõvôõ 7.7. SSöïöï thaythay ññooåiåi moâimoâi trtrööôôøngøng buobuoäcäc quaquaànàn thetheåå phaphaûiûi thaythay ññooåiåi ññeeåå ththííchch öùöùngng
12. VaiVai trotroøø cucuûaûa heheää thothoángáng sinhsinh thathaùiùi ™™HaHaápáp thuthu naêngnaêng llööôôïngïng mamaëtët trôtrôøiøi,, tataïoïo sinhsinh khokhoáiái,, cungcung cacaápáp ththöùöùcc aênaên,, kiekieánán tataïoïo vavaätät chachaátát,, cungcung cacaápáp naêngnaêng llööôôïngïng ttöøöø sinhsinh khokhoáiái ™™PhaânPhaân huhuûyûy chachaátát thathaûiûi ™™TaTaùiùi sinhsinh chachaátát dinhdinh ddööôõngôõng ((VdVd CoCoáá ññònhònh nitrogen)nitrogen) ™™TTííchch luõyluõy,, lalaømøm sasaïchïch vavaøø phaânphaân phophoáiái nnööôôùcùc ™™TaTaïoïo rara vavaøø babaûoûo ddööôõngôõng ññaaátát ™™KieKieåmåm soasoaùtùt coâncoân trutruøngøng
13. VaiVai trotroøø cucuûûaa heheää thothoángáng sinhsinh thathaùùii ™™ThThöö vievieänän gengen chocho phaphaùtùt trietrieånån cacaùcùc giogioángáng mômôùiùi ™™ThuThuïï phaphaánán chocho caâycaây trotroàngàng ™™DuyDuy trtrìì khoângkhoâng khkhíí ññeeåå thôthôûû ™™KieKieåmåm soasoaùtùt khkhíí hahaäuäu ™™CoCoùù khakhaûû naêngnaêng thaythay ññooåiåi vuvuøngøng ññeeämäm vavaøø phuphuïcïc hohoàiài hhöö hahaïiïi ttöøöø thieânthieân taitai nhnhöö luõluõ luluïtït,, chachaùyùy rröøöøngng vavaøø thieânthieân dòchdòch ™™TaTaïoïo rara ssöïöï hahaøiøi hohoøaøa trongtrong veõveõ ññeeïpïp ttöïöï nhieânnhieân
14. DoDoøngøng naêngnaêng llööôôïngïng vavaøø naêngnaêng suasuaátát sinhsinh hohoïcïc trongtrong heheää thothoángáng sinhsinh thathaùiùi
15. TTööôngông quanquan dinhdinh ddööôõngôõng
16. MaMaïngïng llööôôùiùi ththöùöùcc aênaên
17. SoSoáá llööôôïngïng vavaøø SinhSinh khokhoááii Baäc dinh döôõng Töông quan soá löôïng trong chuoãi thöùc aên
18. NaêngNaêng llööôôïngïng trongtrong chuoãichuoãi ththöùöùcc aênaên Sinh vaät Sinh vaät Sinh vaät Nguoàn Sinh vaät Sinh vaät phaân Tieâu thuï Tieâu thuï Tieâu thuï naêng löôïng SX huûy baäc 1 baäc 2 baäc 3 Doøng naêng löôïng tröïc tieáp
19. Doøng naêng löôïng trong ASMT maïng löôùi thöùc aên Döôõng chaát SV saûn xuaát SV tieâu thuï (B1) HOÂ HAÁP Chaát thaûi SV tieâu thuï (B2) Xaùc cheát SV tieâu thuï (B3) SV phaân huûy NHIEÄT THAÛI
20. Naêng löôïng maët trôøi Sinh vaät saûn xuaát Naêng löôïng maát ñi do söï phaân huûy Sinh vaät tieâu thuï (B1) Nhieät töø Sinh vaät phaân caùc phaûn huûy thoáng sinh thaùi öùng hoùa hoïc Sinh vaät tieâu thuï (B2) Söï phaân phoái naêng löôïng trong heä Sinh vaät tieâu thuï (B3)
21. Naêng Caáu thaønh voâ sinh löôïng Nhieät ASMT CO2, NO3, PO4, H2O naêng Nhieät naêng Nhieät naêng Nhieân lieäu Sinh vaät saûn xuaát hoùa thaïch Sinh vaät phaân huûy Thöïc vaät Than, Daàu, Vi khuaån, naám khí Chaát höõu cô Hôïp chaát höõu cô Nhieät Nhieät naêng Sinh vaät tieâu thuï naêng Ñoäng vaät Chaát höõu cô
22. Ñoäng vaät aên thòt Ñoäng vaät Ñoäng vaät Sinh vaät aên coû aên thòt B2 tieâu thuï B3 Sinh vaät Saûn xuaát Ñoäng vaät Sinh vaät aên thòt B1 tieâu thuï B2 Thaùp sinh khoái Sinh vaät Ñoäng vaät aên coû tieâu thuï B1 Sinh vaät Saûn xuaát Sinh vaät Saûn xuaát Thaùp naêng löôïng Thaùp soá löôïng
23. Doøng naêng löôïng trong heä thoáng sinh thaùi Nhieät Nhieät Sinh vaät Tieâu thuï Sinh vaät SX Naêng löôïng Nhieät Dinh döôõng Dinh döôõng voâ cô Sinh vaät Phaân huûy
24. CaCaùcùc chuchu trtrììnhnh sinhsinh ññòaòa hohoùaùa
25. CHU TRÌNH NÖÔÙC TRONG TÖÏ NHIEÂN
26. CaCaùùcc concon ñöñöôôøøngng didi chuyechuyeånån cucuûûaa nnööôôùùcc „ TaTaátát cacaûû nnööôôùcùc ññeeánán ttöøöø ññaaïiïi ddööôngông vavaøø cuocuoáiái cucuøngøng trôtrôûû lalaïiïi ññaaïiïi ddööôngông lalaøø do:do: „ BoBoácác hôihôi ((EvaprationEvapration)) „ NgNgööngng tutuïï (Condensation)(Condensation) „ MMööaa,, tuyetuyeátát rôirôi,, lalaéngéng ññooïngïng (Precipitation)(Precipitation) „ ThoaThoaùtùt hôihôi ttöøöø hoahoaïtït ññooängäng cucuûaûa ththöïöïcc vavaätät (Transpiration)(Transpiration) „ ChaChaûyûy tratraønøn bebeàà mamaëtët (Surface(Surface waterwater runoff)runoff) „ DoDoøngøng chachaûyûy ngangaàmàm (Groundwater(Groundwater flow)flow)
27. CHU TRÌNH CARBON TRONG TÖÏ NHIEÂN CO trong khí quyeån Ñoát 2 chaùy Hoâ haáp teá baøo Quang hôïp Ñoäng vaät tieâu thuï baäc Goã vaø cao hôn nhieân lieäu Ñoäng vaät hoùa thaïch tieâu thuï baäc 1 Sinh vaät phaân huûy Xaùc baõ
28. CHU TRÌNH NITROGEN Nitrogen trong khí quyeån Hoaït ñoäng nuùi löûa Saám seùt, möa Taûo luïc trong nöôùc bieån vaø ñaïi döông Protein ÑV&TV Haáp thu Protein Phaân vaø xaùc VSV phaûn nitrate hoùa Coá ñònh nitrate ÑV&TV cheát ñaïm Phaân voâ Muoái amoân Phaân vaø xaùc cô cheát Nitrate VSV nitrate trong ñaát Laéng neàn ñaùy
29. ChuChu trtrììnhnh phosphorusphosphorus trongtrong ttöïöï nhieânnhieân QT naâng leân cuûa Möa ñòa taàng QT phong Thöïc vaät hoùa P töø ñaát Chaûy traøn Phosphate trong nöôùc P trong Laéng ñoïng ñaát Ñoäng vaät Thaám qua neàn ñaùy Taïo neàn ñaùy Ñaù Vi sinh vaät môùi
30. SSöïöï phaphaùtùt trietrieånån vavaøø tietieánán hohoùaùa cucuûaûa heheää sinhsinh thathaùiùi
31. DIEÃN THEÁ NGUYEÂN SINH
32. Thöïc Caây vaø coû Caây Buïi Caây Thaân goã Caây thaân vaät nhoû laâu naêm xoáp - thoâng goã cöùng Thôøi gian DIEÃN THEÁ THÖÏC VAÄT
33. DIEÃN THEÁ THÖÙ SINH
34. Xaùo ñoäng Röøng cöïc ñænh Caây Coû Caây nhoû Caây buïi