Bài giảng Học phần 1 - Bài 15: Phòng ngừa HIV cho bệnh nhân và cộng đồng

Nội dung text: Bài giảng Học phần 1 - Bài 15: Phòng ngừa HIV cho bệnh nhân và cộng đồng

1. Phòng ngừa HIV cho bệnh nhân và cộng đồng HAIVN Chương trình AIDS của Đại học Y Harvard tại Việt Nam 1
2. Mục tiêu học tập Kết thúc bài học này, học viên có thể: ◼ Mô tả 3 con đường chính lây truyền HIV ◼ Giải thích các yếu tố làm tăng hoặc giảm nguy cơ lây truyền ở một người nào đó ◼ Giải thích các cách phòng chống lây truyền HIV 2
3. Tại sao các nhà lâm sàng lại cần quan tâm đến phòng ngừa HIV? ◼ HIV là một bệnh truyền nhiễm - ảnh hưởng đến nhiều cá nhân và toàn thể cộng đồng ◼ HIV hoàn toàn có thể phòng ngừa được ◼ Cách tốt nhất để ngăn chặn dịch HIV ở Việt Nam là thông qua phòng ngừa ◼ Bệnh nhân và các thành viên trong gia đình có nhiều câu hỏi về HIV và cần những lời khuyên chính xác và tư vấn chất lượng 3
4. HIV lây truyền bằng cách nào? ◼ Đường máu/tiêm chích • Tiêm chích ma túy • Phơi nhiễm nghề nghiệp (kim tiêm đâm) ◼ Tiếp xúc tình dục không bảo vệ với (nhiều) bạn tình bị nhiễm • Tình dục khác giới hoặc đồng giới ◼ Chu sinh (mẹ sang con) • Trong quá trình mang thai và lúc sinh • Thông qua bú sữa mẹ 4
5. Ước tính nguy cơ lây nhiễm HIV cho một lần tiếp xúc với nguồn HIV Truyền máu 90% Mẹ sang con 25-35% TCMT dùng chung kim tiêm 0,67% Kim đâm do nghề nghiệp 0,3% Tình dục hậu môn tiếp nhận 0,5% Tình dục âm đạo tiếp nhận 0,1% Tình dục hậu môn xâm nhập 0,065% Tình dục âm đạo xâm nhập 0,05% Tình dục miệng tiếp nhận 0,01% Tình dục miệng xâm nhập 0,005% (CDC, MMWR, 52005)
6. Lây truyền HIV có đặc điểm gì? ◼ HIV chỉ lây lan ◼ Để HIV lây lan, các thông qua tiếp xúc dịch bị nhiễm phải với một số dịch tiếp xúc với: nhất định của cơ • niêm mạc (âm đạo, thể: mắt, miệng) • Máu • Da tổn thương • Tinh dịch • máu (kim tiêm • Dịch tiết âm đạo đâm, truyền máu) • Sữa mẹ HIV khó lây truyền ngay cả khi có những hành vi nguy cơ 6
7. Những trường hợp nào HIV không lây truyền? HIV KHÔNG lây truyền thông qua các tiếp xúc thông thường như: • Ôm hoặc hôn • Ho hoặc hắt hơi • Dùng chung vật dụng gia đình, tách hoặc bát • Dùng chung nhà vệ sinh • Hồ bơi • Côn trùng cắn 7
8. Phòng ngừa lây truyền HIV qua đường máu/tiêm chích 8
9. Lây truyền HIV qua đường máu: Những người tiêm chích ma túy ◼ Những yếu tố nào có thể làm tăng nguy cơ lây truyền HIV thông qua sử dụng ma túy? • Dùng bơm tiêm đã qua sử dụng • Thiếu tiếp cận bơm tiêm sạch • Thiếu điều trị lạm dụng ma túy hiệu quả • Tăng khả năng có hành vi tình dục nguy cơ do thiếu suy xét 9
10. Thảo luận theo cặp: Nhân viên y tế có thể giúp làm giảm lây truyền HIV ở những người tiêm chích ma túy như thế nào? 10
11. Nhân viên y tế có thể giúp làm giảm lây truyền HIV ở người TCMT như thế nào (1) ◼ Nhận biết sử dụng ma túy: • Hỏi tất cả các bệnh nhân về sử dụng ma túy • Khuyến cáo xét nghiệm HIV cho những người TCMT ◼ Giúp những người TCMT giảm nguy cơ: • Giáo dục cho bệnh nhân về lây truyền HIV • Tư vấn về hành vi tiêm chích an toàn ◼ Chuyển đến điều trị nghiện ma túy • Điều trị bằng Methadone 11
12. Nhân viên y tế có thể giúp làm giảm lây truyền HIV ở người TCMT như thế nào (2) ◼ Giải thích cách làm sạch bơm tiêm: • 2 x 2 x 2 (nước, chất tẩy rửa, nước) • Chất tẩy rửa (một cách lý tưởng) để 30 giây mỗi một lần súc • Nếu không có chất tẩy rửa, dùng cồn (KHÔNG DÙNG rượu, bia) ◼ Luộc trong vòng 5-10 phút cũng diệt được HIV ◼ Nếu không thể dùng chất tẩy rửa, cồn, hay luộc, thì có thể dùng nước sạch rửa 30 giây mỗi lần x 3 lần 12
13. Phòng ngừa lây truyền HIV qua quan hệ tình dục 13
14. Lây truyền HIV qua đường tình dục (1) ◼ HIV tập trung ở tinh dịch của đàn ông và dịch tiết âm đạo của phụ nữ ◼ HIV dễ lây truyền hơn từ người xâm nhập sang người tiếp nhận • Ví dụ. Nam sang nữ trong quan hệ tình dục âm đạo ◼ Nguy cơ lây truyền phụ thuộc vào cách quan hệ tình dục: Miệng < Âm đạo < Hậu môn Nguy cơ thấp Nguy cơ cao14
15. Lây truyền HIV qua đường tình dục (2) ◼ Lây truyền HIV TĂNG khi: • Có nhiều bạn tình hơn (gái mại dâm, nam quan hệ tình dục với nam) • Có bệnh lây truyền qua đường tình dục ◼ Đặc biệt là loét cơ quan sinh dục • Giao hợp qua hậu môn • Chấn thương trong quan hệ tình dục ◼ Bạo lực tình dục, hiếp dâm • Quan hệ tình dục khi có kinh nguyệt 15
16. Lây truyền HIV qua đường tình dục (3) ◼ Lây truyền HIV GIẢM khi: • Có ít bạn tình hơn • Sử dụng bao cao su • Tình dục không xâm nhập (thủ dâm) • Cắt bao qui đầu ở nam giới • Giảm tải lượng HIV bằng điều trị kháng virut 16
17. Động não nhóm: Làm sao nhân viên y tế có thể giảm hoặc CHỐNG lây truyền HIV qua đường tình dục? 17
18. Phòng chống lây truyền HIV qua đường tình dục: qui tắc ABC A Abstinence (không tình dục) (kiêng cữ) B Be Faithful (một bạn tình) (chung thủy) C Condoms (nếu không theo A & B) (bao cao su) 18
19. Nhân viên y tế làm cách nào để giảm HIV lây truyền qua quan hệ tình dục 1. Tìm hiểu tiền sử tình dục của tất cả các bệnh nhân 2. Cung cấp thông tin về hành vi có nguy cơ lây truyền HIV, chiến lược phòng chống 3. Tư vấn và hỗ trợ bệnh nhân tiết lộ tình trạng của mình với (các) bạn tình 4. Chẩn đoán và điều trị các bệnh lây truyền qua đường tình dục 5. Điều trị ARV, nếu cần 19
20. Phòng chống HIV: Sử dụng bao cao su (1) ◼ Bao cao su dành cho ◼ Chất làm trơn nam • Dùng cho quan hệ tình • Sử dụng đúng cách làm dục hậu môn hoặc âm giảm nguy cơ lây truyền đạo để giảm nguy cơ qua đường tình dục HIV • Chỉ sử dụng chất bôi ◼ Bao cao su dành cho trơn gốc nước nữ • Chất bôi trơn gốc dầu • Làm từ polyurethane có thể làm rách bao cao • Bảo vệ giống như bao su cao su dành cho nam 20
21. Phòng chống HIV: Sử dụng bao cao su (2) ◼ Nguyên tắc cơ bản sử dụng bao cao su nam: • Không sử dụng nếu hết hạn hoặc bao bì bị rách • Sử dụng bao cao su mỗi lần quan hệ tình dục có giao hợp • Sử dụng bao cao su đúng cách mỗi lần quan hệ • Không bao giờ rửa hay dùng lại bao cao su 21
22. Phòng chống HIV: Sử dụng bao cao su (3) Nguyên tắc cơ bản khi sử dụng bao cao su nữ: ◼ Có thể: • dùng lại an toàn • được đặt vào trước khi giao hợp • dùng với bất kỳ chất bôi trơn nào • do phụ nữ kiểm soát ◼ Không đòi hỏi: • cương cứng dương vật • tháo ra ngay 22
23. Thị phạm: Cách sử dụng bao cao su nam ◼ Tập hợp các đồ dùng cần thiết: • Mô hình dương vật • Bao cao su nam mới ◼ Thị phạm cách sử dụng bao cao su nam: • Rửa sạch tay với xà phòng • Kiểm tra bao cao su xem có bị rách, thủng, ngày hết hạn sử dụng • Lấy bao cao su ra khỏi bao gói • Phải chắc chắn rằng các nếp cuốn quay lên trên để dễ cuộn • Ấn đầu bao chặt, đeo vào dương vật đang cương bằng cách cuộn xuống xương mu để nó có thể bao toàn bộ dương vật 23
24. Thị phạm: Cách sử dụng bao cao su nữ ◼ Tập hợp các đồ dùng cần thiết: • Mô hình âm đạo • Bao cao su nữ mới ◼ Thị phạm cách sử cách sử dụng bao cao su nữ • Rửa sạch tay với xà phòng • Kiểm tra chỗ rách, lỗ thủng, và ngày hết hạn sử dụng • Lấy bao cao su ra khỏi gói • Xoắn vòng phía trong thành hình số “8”, đưa sâu vào trong âm đạo cho đến khi chạm cổ tử cung • Đặt vòng ngoài quanh lỗ ngoài âm đạo (tiền đình âm đạo) 24
25. Phòng chống lây truyền từ mẹ sang con 25
26. Lây truyền từ mẹ sang con ◼ Lây truyền HIV từ ◼ Nguy cơ trẻ nhiễm mẹ sang con có thể HIV: xảy ra: • Không điều trị: 25- • trong tử cung 35% • trong khi đẻ • Phòng chống lây • Sau đẻ qua sữa mẹ truyền mẹ sang con: <2% – 5% 26
27. Phòng chống lây truyền từ mẹ sang con Tại phòng khám ngoại trú (OPC): 1. Tư vấn và xét nghiệm HIV cho tất cả các thai phu 2. Điều trị ARV cho các thai phụ có HIV dương tính đủ tiêu chuẩn, chuyển đến chương trình phòng chống lây truyền từ mẹ sang con 3. Chuyển các thai phụ chưa đủ tiêu chuẩn điều trị ARV đến các chương trình phòng chống lây truyền từ mẹ sang con để điều trị dự phòng ARV 27
28. Những điểm chính ◼ Ba con đường lây truyền HIV là: đường máu, tình dục và từ mẹ sang con ◼ HIV khó lây truyền, dễ phòng chống ◼ Chiến lược phòng chống bao gồm: • Bác sỹ hỏi tiền sử các hành vi nguy cơ, tư vấn cho bệnh nhân về phòng chống HIV • Những người tiêm chích ma túy dùng bơm tiêm mới hoặc sạch • Mọi người cam kết thực hành tình dục an toàn hơn (ví dụ: sử dụng bao cao su) 28
29. Cảm ơn! Câu hỏi? 29