Bài giảng Con người & Môi trường - Chương mở đầu - Nguyễn Thị Ngọc Quỳnh

Nội dung text: Bài giảng Con người & Môi trường - Chương mở đầu - Nguyễn Thị Ngọc Quỳnh

1. 8/22/2012 ĐẠI HỌC BÁCH KHOA TP.HCM KHOA MÔI TRƯỜNG Trái đất Đời sống con người CON NGƯỜI & MÔI TRƯỜNG Khí Thủy Dân Kỹ quyển quyển số thuật Địa Sinh Kinh Chính quyển quyển tế trị GVGD: TS. Nguyễn Thị Ngọc Quỳnh Email: ngocquynh126@gmail.com Gioi thieu mon hoc 2 Mục tiêu môn học Nội dung tóm tắt môn học  Cung cấp và trình bày các kiến thức về con người và sự phát triển của con người; Môn học nhằm trang bị cho sinh viên các kiến thức cơ bản về: sự tác động của con người vào môi trường; hậu quả của sự tác động đó ngược trở  Quá trình phát triển của con người và tác động của con người đến môi lại đối với con người; đồng thời giới thiệu các khái niệm về sinh thái, tài nguyên, môi trường. trường,  Đưa ra các biện pháp cơ bản để bảo vệ môi trường, bảo tồn tài nguyên mà đỉnh  Mối tương tác giữa con người và môi trường. cao của nó là phát triển bền vững – một sự kết hợp hài hòa và tối ưu cho sự phát triển của con người trong khi vẫn bảo vệ được môi trường tự nhiên và xã hội. Có thái độ tích cực về mối quan hệ tác động qua lại giữa môi trường  Định hướng cho sinh viên những kiến thức cơ bản cần thiết phục vụ cho chuyên và con người; hướng đến ý thức bảo vệ môi trường và phát triển kinh ngành của mình, giúp người kỹ sư ra trường có ý thức cao và nắm được các vấn đề môi trường trong công việc sau này. tế - xã hội một cách bền vững Gioi thieu mon hoc 3 Gioi thieu mon hoc 4 1
2. 8/22/2012 Nội dung môn học Nội dung môn học Tuần Nội dung TG học Nội dung 2 tuần Môi trường và tài nguyên 1 tuần Con người và quá trình phát triển 1. Tổng quan về môi trường 1. Quá trình phát triển của con người a. Khái niệm 2. Một số yếu tố tác động đến con người b. Thành phần môi trường a. Phương thức sống và thức ăn c. Các quyển trên trái đất b. Khí hậu 2. Các khái niệm liên quan c. Môi trường địa hóa a. Sự cố môi trường 3. Các hình thái kinh tế mà loài người đã trải qua b. Suy thoái môi trường 4. Dân số và các vấn đề về dân số c. Khủng hoảng môi trường a. Quan điểm về dân số học d. Đạo đức môi trường b. Quá trình tăng dân số và đô thị hóa 3. Khái niệm về sinh thái c. Dân số với sự tồn tại và phát triển xã hội a. Hệ sinh thái b. Các chu trình sinh-địa-hóa 4. Khái niệm về tài nguyên thiên nhiên a. Phân loại tài nguyên thiên nhiên b. Vai trò của tài nguyên và môi trường cho quá trình phát triển Gioi thieu mon hoc 5 Gioi thieu mon hoc 6 Nội dung môn học Nội dung môn học TG học Nội dung TG học Nội dung 2 tuần Tương tác giữa con người và môi trường 2 tuần Cách tiếp cận bảo vệ môi trường và tài nguyên 1. Khái niệm về mối tương tác giữa con người và môi trường 1. Bảo vệ môi trường bằng các công cụ kiểm soát và mệnh lệnh 2. Tác động của con người đến môi trường a. Luật môi trường a. Giảm đa dạng sinh học b. Các quy định và văn bản pháp lý dưới luật b. Cạn kiệt tài nguyên 2. Bảo vệ môi trường mang tính phòng ngừa c. Biến đổi khí hậu/thiên tai a. Định nghĩa/khái niệm 3. Ô nhiễm môi trường b. Giảm thiểu tại nguồn (Cleaner Production/reduction at source) a. Ô nhiễm môi trường nước c. Tái chế, tái sử dụng b. Ô nhiễm môi trường không khí d. Hiệu quả sinh thái c. Ô nhiễm môi trường đất 3. Các hệ thống quản lý môi trường 4. Tác động của ô nhiễm môi trường tới sức khỏe con người a. Hệ thống quản lý môi trường theo tiêu chuẩn ISO a. Các bệnh liên quan đến ô nhiễm nước b. Kiểm toán môi trường b. Các bệnh liên quan đến ô nhiễm không khí 4. Thứ bậc các hệ hệ thống quản lý môi trường: không xử lý/kiểm c. Các bệnh liên quan đến ô nhiễm rác thải soát và xử lý/xử lý cuối đường ống/sản xuất sạch hơn/Hiệu quả sinh thái Kiểm tra giữa kỳ Gioi thieu mon hoc 7 Gioi thieu mon hoc 8 2
3. 8/22/2012 Nội dung môn học Tài liệu tham khảo Tuần Nội dung 2 Phát triển bền vững 1. Khái niệm về phát triển bền vững [1]. Lê Thị Thanh Mai. Giáo trình Môi trường và con người. (Giáo trình 2. Các thước đo về phát triển bền vững điện tử). a. Thước đo về kinh tế b. Thước đo về xã hội [2]. Cunningham W. P. and Saigo, B. W. (2001). Environmental Science: c. Thước đo về thể chế A Global concern., Boston, McGraw-Hill, 646pp, Boston. d. Thước đo về môi trường [3]. Goudie, A. (1993), The Human Impact on Natural Environment., 3. Sự tổng hợp các thước đo trong phát triển bền vững Blackwell,4th Edition. Oxford, Blackwell14th, 1993, 542pp a. Cách tiếp cận tĩnh b. Cách tiếp cận động [4]. Internet, báo, đài, phương tiện truyền thông, 1,5 tuần Môi trường và ngành nghề 1.Các vấn đề môi trường trong công nghiệp chế biến thực phẩm/dệt/địa chất/khái thác/cơ khí/công nghiệp ô tô 2.Các tác động và giải pháp bảo vệ môi trường trong . Ôn Tập và Giải Đáp Gioi thieu mon hoc 9 Gioi thieu mon hoc 10 Kế hoạch giảng dạy 1. Ngày môi trường thế giới?  Thời gian: 42 tiết 2. Ngày hội tái chế?  Hình thức: trình bày bài giảng, phim tài liệu, hướng dẫn tham khảo 3. Giờ trái đất? tài liệu, kiểm tra nhanh tại lớp, bài tập nhóm. 4. Các vấn đề môi trường trên thế giới?  Đánh giá: 5. Các vấn đề môi trường tại Việt Nam? . Kiểm tra giữa kỳ (20%) - trắc nghiệm 6. Các tổ chức phi chính phủ về môi trường? . Điểm cuối kỳ (80%) gồm 2 phần: . Bài tập nhóm (thuyết trình, bài kiểm tra nhanh tại lớp, ) - (40% ) . Thi cuối kỳ (40%) - trắc nghiệm (chỉ áp dụng đối với SV có bài tập nhóm và tham gia thi giữa kỳ)  Thành lập nhóm: 8 - 9 sinh viên Gioi thieu mon hoc 11 Gioi thieu mon hoc 12 3
4. 8/22/2012 1. Ngày môi trường thế giới – World Environment Day (WED) 2. Ngày hội tái chế tại TP. Hồ Chí Minh 2006 Deserts and Desertification – Don't Desert Drylands! Algiers, Algeria - Do Sở Tài nguyên và Môi trường tổ chức vào khoảng trung tuần tháng 4 2007 Melting Ice – a Hot Topic? Tromsø, Norway 2008 Kick The Habit – Towards A Low Carbon Economy Wellington, New Zealand hàng năm (năm 2012, tổ chức vào chủ nhật ngày 15-4 tại Nhà Văn hoá lao 2009 Your Planet Needs You – UNite to Combat Climate Change Mexico City, Mexico động (55B Nguyễn Thị Minh Khai, quận 1, TP HCM)); 2010 Many Species. One Planet. One Future Kigali, Rwanda 2011 Forests: Nature at your Service New Delhi, India - Mục tiêu: tăng mối quan tâm và nâng cao nhận thức cộng đồng về hoạt 2012 Green Economy: Does it include you? Brazil động Tiết giảm, Tái sử dụng và Tái chế chất thải (3T); - Có nhiều hoạt động tại ngày hội, trong đó gồm: + thu gom chất thải nguy hại và các chất thải có thể tái chế + trao đổi đồ dùng, vật dụng cũ - Website của Quỹ Tái chế Người dân đổi chất thải nguy hại lấy quà tặng tại ngày hội tái chế chất thải ngày 17/4/2011. Gioi thieu mon hoc 13 Gioi thieu mon hoc 14 3. Giờ Trái đất– Earth Hour 6. Các tổ chức phi chính phủ về môi trường - Giờ Trái Đất là một sự kiện quốc tế hằng năm, Tổ chức Hành động vì Môi trường (tên tiếng Anh: Actions for Environment Organization, tên viết tắt: AFEO) là tổ chức phi chính phủ của Việt do Quỹ Quốc tế Bảo vệ Thiên nhiên (World Wildlife nam, được thành lập nhằm thực hiện các nhiệm vụ giáo dục, truyền thông, nghiên cứu về môi trường và phát triển bền vững. Một phần quan trọng khác trong nhiệm vụ của Fund) khuyên các hộ gia đình và cơ sở kinh doanh chúng tôi đó là thực hiện các hoạt động xã hội, thúc đẩy các hoạt động nhằm hướng tới tắt đèn điện và các thiết bị điện không ảnh hưởng sự phát triển bền vững của xã hội, trong đó chú ý tới sự phát triển của mỗi cá nhân. lớn đến sinh hoạt trong một giờ đồng hồ vào lúc East Meets West's core program work is in the areas of Biểu trưng của Giờ Trái Đất education, healthcare, clean water and sanitation, and infrastructure. Our 8h30 đến 9h30 tối (giờ địa phương) ngày thứ bảy programs reflect our commitment to removing the barriers that prevent people from enjoying life's fullest opportunities. Our primary mission is to cuối cùng của tháng ba hàng năm; serve the poor and the disadvantaged in Southeast and South Asia. - Mục đích: nâng cao nhận thức về biến đổi khí hậu; - “Giờ Trái đất 2012” với chủ đề “Tôi và bạn hãy cùng hành động” diễn ra vào ngày 31-3-2012. “Bạn sẵn sàng làm gì để cứu hành tinh của chúng ta?” Gioi thieu mon hoc 15 Gioi thieu mon hoc 16 4
5. 8/22/2012 Chúng ta biết thời gì dầu mỏ giá rẻ sắp kết thúc, nhưng chúng ta từ chối tin vào sự thật đó. Phim tài liệu Với rất nhiều người trong số chúng ta, giấc mơ Mỹ là tiêu biểu cho cái tên thần thoại Los Angeles. Trong thành phố trải dài trên 100km này, số xe hơi gần như bằng số dân. Tại đây, năng lượng được dùng cho các show diễn ấn tượng hằng đêm, một thành phố ngàn sao. Mức Như một cuốn nhật ký ghi lại chuyến viễn du chỉ gồm những hình ảnh quay từ trên không, tựa như năng lượng tiêu tốn cho một đêm xa hoa ở đây đủ để cho một thành phố lớn khác tiêu dùng một bản tụng ca Hành tinh và Loài người, bộ phim được sản xuất nhằm đưa lại cho mọi người có một cả một tháng trời. cái nhìn tổng quan và chân thực hơn về thực trạng hành tinh mà chúng ta đang sống, Khi nhìn từ trên cao, trái đất của chúng ta mang một dáng vẻ khác mà tới giờ chúng ta vẫn chưa được biết tới, và bộ phim tha thiết mời gọi chúng ta dừng lại chỉ một khoảnh khắc thôi để ngắm nhìn trái đất, ngắm nhìn những gì chúng ta đã làm với những tài nguyên và vẻ đẹp của quả Địa cầu này, từ đó để có thể tự quyết định hành vi của chính mình đối với ngôi nhà chung – Trái Đất của chúng ta. Thức tỉnh ý thức của tất cả mọi người về những hiểm họa đang đe dọa Hành tinh và trách nhiệm của chúng ta trong việc bảo vệ giữ gìn trái đất, đó chính là thông điệp của bộ phim mang tính toàn cầu và sẽ được phổ biến rộng rãi trên toàn cầu này. “Xin hãy lắng nghe, bạn cũng như tôi, một sinh vật tiến hóa nhất , loài người tinh khôn! Sự sống, một phép màu trong vũ trụ đã xuất hiện từ 4 tỉ năm trước, và loài người chúng ta mới Năng lượng chiếu sáng cho một đêm đầy sao của Los Angeles đủ để một chỉ tồn tại được 200.000 năm. Nhưng chúng ta đã kịp phá vỡ mọi tính chất cân bằng của sự thành phố tầm cỡ như TP. HCM tiêu thụ trong vòng một tháng sống. Hãy lắng nghe thật kỹ về câu chuyện phi thường này, câu chuyện của chính bạn, và hãy quyết định bạn muốn làm gì với nó ” – Trích từ bộ phim HOME. Gioi thieu mon hoc 17 Gioi thieu mon hoc 18 ( ) Cần 100 lít nước để sản xuất ra 1kg khoai tây, 4000 lít cho 1kg gạo và 13000 lít nước Ít ai biết rằng Los Angeles được xây dựng trên một sa mạc, cũng giống cho 1kg thịt bò!?! Đó là chưa tính đến lượng xăng dầu tiêu tốn trong quá trình vận chuyển. như việc người ta chở đất cát và nước ngọt để xây dựng các hòn đảo nhân Mỗi ngày có khoảng 5000 người chết vì uống nước nhiễm bẩn, và 1 tỉ người không có nước tạo trên biển ở Dubai đang làm cả thế giới kinh ngạc. Nhưng liệu sự xa xỉ sạch để dùng và cũng có gần 1 tỉ người sẽ phải chịu đói. Trong khi đó, 50% lượng ngũ cốc này sẽ kéo dài bao lâu, khi mà sự cân bằng nào cũng có giới hạn của nó giao thương trên thế giới vẫn đang được dùng làm thức ăn cho gia súc và làm nhiên liệu sinh học. Chỉ trong vòng hơn một thế kỷ qua, từ khi con người tìm ra dầu mỏ, chỏm băng ở hai đầu bán cầu đã mỏng đi hơn 40% và lượng nhiệt trung bình ghi nhận được mỗi năm ngày một cao ( ) Mỗi năm có khoảng 13 triệu hecta rừng biến mất vĩnh viễn bởi những lý do mà ai cũng biết. Còn các loài sinh vật và động vật cũng có số phận thê thảm không kém, khi mà các loài đang chết đi với nhịp độ gấp 1000 lần tỉ lệ tử tự nhiên ( ) Trong 50 năm qua, khoảng cách giàu nghèo được nới rộng hơn bao giờ hết, hơn một nửa số của cải thế giới nằm trong tay 2% dân số. 20% dân số thế giới tiêu thụ khoảng 80% tài nguyên. Các nước trên thế giới đã chi viện cho quân sự nhiều gấp 12 lần viện trợ cho các nước đang phát triển ( ) Dubai nổi tiếng với những hòn đảo nhân tạo, được xây dựng bằng tiền thu từ dầu mỏ và tất cả nguyên liệu đều chở ra từ đất liền. Liệu sự xa xỉ này sẽ tồn tại bao lâu nữa? Gioi thieu mon hoc 19 Gioi thieu mon hoc 20 5
6. 8/22/2012 Phim tài liệu Trái đất có thể trở thành một quả cầu lửa bởi hơi nóng bao trùm. Từ đó, bão lụt, hạn hán, khí độc cũng như hàng loạt tai họa do môi trường bị tàn phá sẽ liên tục xảy đến với loài người. An Inconvenient Truth - bộ phim tài liệu đoạt giải Oscar 2007 đã lên tiếng một cách đầy thuyết phục để con người hiểu rằng nếu cứ hành xử với môi trường như hiện tại thì tương lai, hành tinh xanh sẽ bị chính chúng ta tiêu diệt. Không hề đơn điệu với những lời kêu gọi, An Inconvenient Truth thực sự hấp dẫn với những hình ảnh, số liệu thống kê chính xác, giàu sức thuyết phục, tận dụng tối đa sức mạnh của ngoại hình và khả năng diễn thuyết, diễn xuất rất tốt của Al Gore. Phim đã giành giải đặc biệt chưa từng được trao trong 10 năm qua của giải Humanitas, vốn tôn vinh các kịch bản nhằm giúp kiến tạo “một xã hội tự do, giàu mạnh và hiệp nhất”. Gioi thieu mon hoc 21 6