Thưu mục học đi về đâu?

Nội dung text: Thưu mục học đi về đâu?

1. Nghiïn cûáu - Trao àöíi THÛ MUCÅ HOCÅ ÀI VÏ Ì ÀÊU ? Vuä Vùn Sún Höåi Thöng tin Khoa hoåc vaâ Cöng nghïå Viïåt Nam Toám tùæt: Trònh baây caác quan àiïím khaác nhau vïì tûúng lai cuãa thû muåc hoåc, quan hïå giûäa thû muåc hoåc, thû viïån hoåc, thöng tin hoåc vaâ khoa hoåc vïì saách noái chung. Nhêën maånh aãnh hûúãng cuãa lyá luêån thû muåc hoåc túái caác böå phêån khaác cuãa thû muåc hoåc. Giúái thiïåu nhûäng nöî lûåc cuãa caác nhaâ thû viïån hoåc vaâ thû muåc hoåc úã Liïn Xö trûúác àêy cuäng nhû úã Liïn bang Nga hiïån nay trong viïåc phaát triïín khoa hoåc naây trïn nïìn cuãa hïå thöëng luêån, nhêån thûác luêån, khoa hoåc thöng tin vaâ truyïìn thöng. AÃnh hûúãng cuãa truyïìn thöëng thû muåc hoåc Nga vaâ Xö Viïët túái viïåc phaát triïín hoaåt àöång thû muåc vaâ giaãng daåy thû muåc hoåc úã Viïåt Nam. Khuyïën nghõ vïì viïåc xem xeát laåi caác giaáo trònh hiïån coá vïì thû muåc hoåc vaâ thöng tin hoåc àïí traánh truâng lùåp vïì nöåi dung vaâ cêåp nhêåt kõp thúâi. Tûâ khoáa: thû muåc hoåc; lõch sûã thû muåc hoåc; lyá luêån thû muåc hoåc; töí chûác thû muåc hoåc; phûúng phaáp luêån thû muåc hoåc; giaáo trònh thû muåc hoåc; tûúng lai thû muåc hoåc; thöng tin thû muåc; thû muåc hoåc Nga. Where does bibliography go? Summary: Deals with different ideas on the future of bibliography, the relationship between bibliography, library science, information science and bibliology in the whole; underlines the influence of bibliography theory on other parts of bibliography as a science; makes clear efforts of library and bibliography scientists in the Soviet Union formerly and Russian Federation today in the development of this science on the basis of systemology, epistemology, information and communication sciences; mentions the influence of Soviet and Russian tradition on development of bibliography activities and teaching in Vietnam; sets forth recommendation on revision of existing courses on bibliography science and information science to avoid duplications and to update these courses. Keywords: bibliography as a science; bibliography history; bibliography theory; bibliography organization; bibliography methodology; course on bibliography; future of bibliography; bibliographic information; Russian bibliography science. 10 THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 2/2014
2. Nghiïn cûáu - Trao àöíi gay tӯ nhӳng năm 50 cӫa thӃ kӹ mөc, ), là kӃt quҧ cӫa hoҥt ÿӝng nói trên. trѭӟc, khi thông tin hӑc và khoa hӑc Ta không thӇ bҳt gһp cөm tӯ ÿӝc lұp Nmáy tính (tin hӑc) ra ÿӡi và phát “Science of Bibliography” hoһc “La triӇn, thì trên thӃ giӟi ÿã bҳt ÿҫu có sӵ hoài science de bibliographie”, trong các tài nghi vӅ tѭѫng lai cӫa thѭ mөc hӑc, chính bà liӋu nghiӋp vө Âu Mӻ, trӯ nhӳng trѭӡng Louise-Noëlle Malcles (1899-1977)1, nhà hӧp dӏch tӯ tiӃng Nga, lý luұn hay bút thѭ mөc hӑc lӛi lҥc ngѭӡi Pháp, ÿã viӃt tiӇu chiӃn. luұn “Thѭ mөc hӑc ÿi vӅ ÿâu? (Où va la bibliographie) in nhѭ mӝt phө lөc trong Giáo Cho tӟi nhӳng năm 80 cӫa thӃ kӹ trѭӟc, trình thѭ mөc (Cours de bibliographie, sau xuҩt phát tӯ quan niӋm hoҥt ÿӝng thѭ mөc ÿәi tên thành Manuel de bibliographie ÿӇ là hoҥt ÿӝng mang tính hӋ thӕng, các hӑc thiên vӅ xu hѭӟng là mӝt cҭm nang tra cӭu giҧ Nga ÿã ÿѭa ra thuұt ngӳ ÿӝc lұp: thӵc hành nhiӅu hѫn). Trong phҫn kӃt cӫa “Bibliografovedenie” (Ȼɢɛɥɢɨɝɪɚɮɨɜɟɞɟɧɢɟ: tiӇu luұn này, bà có ý nhҩn mҥnh rҵng: dù Thѭ mөc hӑc) vӟi ý nghƭa là khoa hӑc tѭѫng lai cӫa thѭ mөc hӑc nhѭ thӃ nào, nghiên cӭu tính chҩt hӧp quy luұt cӫa hoҥt 2 nhѭng trong mӝt thӡi gian dài , nó ÿã góp ÿӝng thѭ mөc, bao gӗm các bӝ môn sau phҫn to lӟn vào sӵ phát triӇn cӫa khoa hӑc ÿây: lý luұn, lӏch sӱ, tә chӭc và phѭѫng và kӻ thuұt trên thӃ giӟi [11, 12]. pháp luұn thѭ mөc ÿӇ tiӃn tӟi xây dӵng các Có lӁ chính sӵ hoài nghi vӅ tѭѫng lai giáo trình thѭ mөc hӑc dѭӟi tên gӑi ÿó. Và cӫa thѭ mөc hӑc, mà trong mӝt thӡi gian thӃ là các tài liӋu giáo khoa ÿҫu tiên mang dài, thӃ giӟi ÿã không có ÿѭӧc mӝt thuұt tên “Bibliografovedenie” ÿã ra ÿӡi thay cho ngӳ riêng cho khoa hӑc này, mà chӍ dùng “Lý luұn thѭ mөc ÿҥi cѭѫng” (Obshchaja nhѭ mӝt trong ba nghƭa cӫa tӯ teorija bibliografii) hay “Thѭ mөc hӑc ÿҥi “bibliography” (t. Anh), “bibliographie” cѭѫng” “Obshchaja bibliografija” ÿã ÿѭӧc (t. Pháp), Ȼɢɛɥɢɨɝɪɚɮɢɹ (t. Nga), , ÿó xuҩt bҧn ӣ Liên Xô. CNJng tӯ ÿó, bӝ môn là: 1) Tên gӑi cӫa mӝt trong nhӳng ngành “Ʉnigovedenie i Bibliografovedenie” (Thѭ khoa hӑc vӅ sách và sӵ nghiӋp sách: thѭ tӏch hӑc và thѭ mөc hӑc) ÿѭӧc ÿѭa vào mөc hӑc; 2) Hoҥt ÿӝng hay công tác thѭ danh mөc các chuyên ngành ÿӝc lұp, hình mөc; và 3) Tên gӑi cӫa mӝt thӇ loҥi tài liӋu thành nӝi dung giҧng dҥy và ÿào tҥo cӫa ÿһc biӋt, mà nӅn tҧng là nhӳng danh sách các trѭӡng văn hoá ӣ Liên Xô và nѭӟc Nga ÿӫ loҥi (danh mөc, mөc lөc, bҧn chӍ dүn ngày nay. thѭ mөc, ÿiӇm sách hay tәng quan thѭ Ӣ nѭӟc ta, trѭӟc năm 1975, khi ÿҩt nѭӟc 1 Giáo trình cӫa Louise-Noëlle Malcles, ÿã trӣ thành mӝt tác phҭm kinh ÿiӇn vӅ sѭ phҥm và hoҥt ÿӝng thѭ mөc chuyên ngành, ÿѭӧc tái bҧn nhiӅu lҫn (tӯ 1954), tuy thӵc chҩt là mӝt tài liӋu tra cӭu, chӍ dүn, là thѭ mөc cӫa thѭ mөc (thѭ mөc bұc 2), nhѭng 2 chѭѫng ÿҫu ÿã ÿӅ cұp tӟi ÿӏnh nghƭa, ÿӕi tѭӧng, lѭӧc sӱ cӫa thѭ mөc hӑc, và nhӳng chѭѫng sau liӋt kê và chӍ dүn nhӳng công trình thѭ mөc tiêu biӇu cӫa thӃ giӟi vӅ tҩt cҧ các ngành khoa hӑc, xuҩt bҧn tӯ trѭӟc ÿӃn nay. Giáo trình này tәng hӧp nhӳng kiӃn thӭc mà tác giҧ ÿã tӯng giҧng dҥy tӯ nhӳng năm 1930, phөc vө cho viӋc ÿào tҥo cán bӝ thѭ viӋn nghiên cӭu và ÿҥi hӑc lӟn ӣ Pháp và Mӻ, mà sau này ӣ Mӻ ÿã dùng ÿӇ ÿào tҥo cán bӝ thѭ viӋn công cӝng nhѭ nhӳng công cө thông tin hӑc ÿҥi cѭѫng. Giáo trình ÿã có ҧnh hѭӣng lӟn ÿӃn sӵ nghiӋp thѭ mөc thӃ giӟi, ÿһc biӋt trong lƭnh vӵc lӏch sӱ thѭ mөc và khoa hӑc thѭ mөc, mà chính nhӳng hӑc giҧ nghiên cӭu vӅ thѭ viӋn hӑc và thѭ mөc hӑc cӫa nѭӟc ngoài, kӇ cҧ nѭӟc Nga, cNJng thӯa nhұn. 2 Lӏch sӱ thѭ mөc chuyên ngành bҳt ÿҫu tӯ thӃ kӹ XVI, phát triӇn rӵc rӥ tӯ cuӕi thӃ kӹ XVIII, ÿһc biӋt kӇ tӯ năm 1925 khi ҩn bҧn ÿҫu tiӋn cӫa L'Index bibliographicus.(ChӍ dүn thѭ mөc các bài tҥp chí) ra ÿӡi cho ÿӃn lúc Malcles xuҩt bҧn Giáo trình này – [11, 12] THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 2/2014 11
3. Nghiïn cûáu - Trao àöíi tҥm thӡi bӏ chia cҳt, hai miӅn chӏu ҧnh tѭ cách là mӝt thӇ loҥi tài liӋu hiӋn có hѭӣng cӫa nhӳng truyӅn thӕng thѭ viӋn hӑc nhӳng nghƭa cө thӇ, nhѭ “tài liӋu thѭ mөc”, và thѭ mөc hӑc khác nhau. MiӅn Bҳc theo “xuҩt bҧn phҭm thѭ mөc”, “Thѭ mөc” cuӕi nghiӋp vө thѭ viӋn Xô ViӃt, miӅn Nam sách, cuӕi bài (Danh sách tài liӋu tham theo trѭӡng phái thѭ viӋn Anh-Mӻ, cho nên khҧo), cѫ sӣ dӳ liӋu thѭ mөc (tұp hӧp các không tránh khӓi hiӋn có các ý kiӃn trái biӇu ghi thѭ mөc), . chi͉u vӅ vai trò cӫa thѭ mөc hӑc cNJng nhѭ Nhѭ ÿã nói ӣ trên, các chuyên gia Nga cách dӏch không thӕng nhҩt thuұt ngӳ tӯ thӡi Xô ViӃt ÿӃn nay, trong quá trình “bibliography” (thѭ mөc hӑc so vӟi thѭ tӏch phát triӇn thѭ mөc, ÿã góp phҫn quan trӑng hӑc). Dӏch là “thѭ mөc hӑc” thiên vӅ ÿӕi vào viӋc lұp luұn vӅ bҧn chҩt xã hӝi cӫa thѭ tѭӧng nghiên cӭu cӫa khoa hӑc này là hoҥt mөc, và sӵ xuҩt hiӋn cӫa thѭ mөc hӑc nhѭ ÿӝng thѭ mөc. Dӏch là “thѭ tӏch hӑc” có ý mӝt mӝt ngành khoa hӑc ÿһc thù. nh n m nh th m c h c là m t trong nh ng ҩ ҥ ѭ ө ӑ ӝ ӳ Theo dõi cuӝc tranh luұn giӳa các nhà khoa h c v sách (Theo các t i n ti ng ӑ Ӆ ӯ ÿ Ӈ Ӄ thѭ viӋn hӑc và thông tin hӑc Nga vӅ quan Vi t, th t ch là sách báo nói chung, sách Ӌ ѭ ӏ hӋ thông tin - thѭ viӋn trong thұp kӹ 60, c nói riêng). Truy n th ng Xô Vi t cao ә Ӆ ӕ Ӄ ÿӅ ÿҫu 70 cӫa thӃ kӹ trѭӟc, ta thҩy có hai quan vai trò c a th m c h c nh m t b môn ӫ ѭ ө ӑ ѭ ӝ ӝ ÿiӇm: 1) Thѭ mөc hӑc chӍ ÿѭӧc coi là mӝt khoa h c c l p, v i b n ch t c a m t ӑ ÿӝ ұ ͣ ̫ ̭ ͯ ͡ bӝ phұn cӫa thông tin hӑc do hiӋn nay thѭ khoa h c xã h i, có tác d ng h tr vi c ͕ ͡ ө ӛ ӧ Ӌ mөc hӑc không thӇ ÿáp ӭng ÿҫy ÿӫ các yêu l u thông sách báo, nh n m nh quan h ѭ ҩ ҥ Ӌ cҫu phөc vө khoa hӑc kӻ thuұt hiӋn ÿҥi: sách và ng i s d ng (b n c), còn ѭӡ ӱ ө ҥ ÿӑ nhiӅu loҥi tài liӋu chѭa ÿѭӧc phҧn ánh vào tr ng phái Anh-M ch coi th tch h c ѭӡ ӻ Ӎ ѭ ӏ ӑ thѭ mөc, ví dө: tài liӋu hӝi nghӏ, hӝi thҧo, (th m c h c) nh m t b môn c a khoa ѭ ө ӑ ѭ ӝ ӝ ӫ tài liӋu lѭu hành nӝi bӝ (tài liӋu nӝi sinh, h c v sách (bibliology) v i các ӑ Ӆ ӟ tài liӋu xám), thông tin sӵ kiӋn, thӵc ngh a: 1) Ngành nghiên c u v sách nh ƭ ӭ Ӆ ѭ tӃ, 2) Thѭ mөc hӑc là bӝ môn khoa hӑc nh ng v t th v t ch t xác nh l ch s ӳ ұ Ӈ ұ ҩ ÿӇ ÿӏ ӏ ӱ xã hӝi ÿӝc lұp, có chӭc năng ÿӏnh hѭӟng và s l u truy n c a các v n b n, 2) Ngành ӵ ѭ Ӆ ӫ ă ҧ tìm tài liӋu, chӭc năng tuyên truyӅn và giáo chuyên môn v mô t sách m t cách chính Ӆ ҧ ӝ dөc; còn thông tin hӑc là bӝ môn khoa hӑc xác v ph ng di n tác quy n, n b n, hình Ӆ ѭѫ Ӌ Ӆ ҩ ҧ kӻ thuұt. Mӝt sӕ nhà thông tin hӑc Xô ViӃt th c, v.v. Hi n nay, Hoa K , th m c là ӭ Ӌ ӣ Ǥ ѭ ө còn ÿѭa ra quan ÿiӇm chҷng nhӳng “hòa m t i t ng nghiên c u c a Khoa ӝ ÿӕ ѭӧ ӭ ӫ nhұp” các thѭ viӋn khoa hӑc kӻ thuұt vào h c th vi n và thông tin (Library ͕ ˱ ͏ hӋ thӕng thông tin khoa hӑc, mà còn “hòa and Information Science). C n nh n ҫ ҩ tan” nghƭa là trӣ thành mӝt bӝ phұn, mӝt m nh r ng, tính a ngh a c a thu t ng ҥ ҵ ÿ ƭ ӫ ұ ӳ kho tra cӭu tin thu̯n túy cӫa cѫ quan thông “Bibliography” cho n nay v n còn t n t i ÿӃ ү ӗ ҥ tin [3]. Chính vì vұy, cҫn tiӃp tөc xây dӵng trong khoa h c v sách và thông tin h c ӑ Ӆ ӑ ӣ và phát triӇn thѭ viӋn hӑc và thѭ mөc hӑc các n c Ph ng Tây. ѭӟ ѭѫ trên cѫ sӣ tұn dөng nhӳng thành quҧ cӫa Trên thӃ giӟi, thuұt ngӳ “Thѭ mөc” vӟi thông tin hӑc và tin hӑc hiӋn ÿҥi sao cho 12 THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 2/2014
4. Nghiïn cûáu - Trao àöíi ÿӕi tѭӧng nghiên cӭu cӫa thѭ mөc hӑc thông tin th˱ mͭc. Theo ông, thông tin ÿѭӧc nâng cao, mӣ rӝng và hiӋn ÿҥi hóa cҧ thѭ mөc là kӃt quҧ hoҥt ÿӝng cӫa con vӅ bӕn phѭѫng diӋn: lӏch sӱ, lý luұn, ngѭӡi ÿӇ phân biӋt thông tin vӅ tѭ liӋu vӟi bҧn thân tѭ liӋu, ghi lҥi và tә chӭc phѭѫng pháp luұn, và tә chӭc công tác thѭ các thông tin này nhҵm góp phҫn làm mөc (thông qua phát triӇn các dӏch vө và cho tѭ liӋu ÿáp ӭng ngѭӡi dùng. Quan hӋ tiӋn ích, ÿһc biӋt là hiӋn ÿҥi hóa các phòng thông tin (tѭ liӋu - ngѭӡi dùng tin) là tra cӭu ÿa phѭѫng tiӋn, xây dӵng, cұp nhұt xuҩt phát ÿiӇm ÿѭa ra khái niӋm thông và hѭӟng dүn ngѭӡi sӱ dөng tra cӭu cѫ sӣ tin thѭ mөc nhѭ thông tin vӅ tѭ liӋu, ÿҧm dӳ liӋu, tìm tin trên mҥng, biӃn thѭ viӋn bҧo có thӇ nhұn dҥng và tìm ÿѭӧc tѭ liӋu ó trong m t m ng hay kh i l ng t thành mӝt cәng vào thông tin, ). ÿ ӝ ҧ ӕ ѭӧ ѭ liӋu, thông báo vӅ sӵ tӗn tҥi cӫa nhӳng Ⱥ.I. Barxuc, Ɉ.P Korshunov, D. tѭ liӋu mà ngѭӡi dùng tin chѭa biӃt, và Iu. Ɍɟplov , Iu. Ɇ. Ɍugɨv là nhӳng ngѭӡi cuӕi cùng là ÿánh giá các tѭ liӋu theo các khӣi xѭӟng và lұp luұn ÿѭa ra thuұt ngӳ tiêu chí nhҩt ÿӏnh, nҧy sinh trong lòng “Bibliografovedenie” và xây dӵng các cӫa hӋ thӕng truyӅn thông tѭ liӋu. Nói giáo trình mang tên ÿó [5-9]. ĈӇ làm cách khác, “Thông tin thѭ mөc là tri thӭc viӋc này, hӑ phҧi giҧi quyӃt mӝt loҥt vҩn thѭ mөc ÿѭӧc truyӅn ÿҥt và tiӃp thu”. ÿӅ nhѭ: sӵ thӕng nhҩt và khác biӋt giӳa Vӟi ÿӏnh nghƭa này, mӝt sӕ nhà thѭ mөc lý luұn và thӵc tiӉn thѭ mөc hӑc, thѭ Nga ÿã ÿӅ nghӏ phҧi giҧi thích thêm khái mөc hӑc có phҧi là mӝt bӝ phұn cӫa khoa niӋm “tri thӭc thѭ mөc” trѭӟc khi nói hӑc vӅ sách hay không?, nhӳng dҩu ÿӃn “thông tin thѭ mөc”, vì theo hӑ, tri hiӋu cѫ bҧn cӫa thѭ mөc hӑc ÿҥi cѭѫng thӭc thѭ mөc là nӝi dung cӫa thông tin và chuyên ngành, thѭ mөc hӑc ÿҥi cѭѫng thѭ mөc. Tri thӭc thѭ mөc và thông tin nghiên cӭu và giҧi quyӃt nhӳng nhiӋm thѭ mөc là các hӋ thӕng cӫa nhӳng quá vө gì?, nhӳng phѭѫng pháp chung và trình xã hӝi khác nhau: hoҥt ÿӝng nhұn riêng cӫa thѭ mөc hӑc ÿҥi cѭѫng, sӵ thӭc và, tѭѫng ӭng là, hoҥt ÿӝng thông khác biӋt vӅ ÿӕi tѭӧng nghiên cӭu giӳa tin. Trong lƭnh vӵc tri thӭc thѭ mөc, thѭ viӋn hӑc và thѭ mөc hӑc vӟi thông ngѭӡi ta vұn dөng các thuұt ngӳ “văn tin khoa hӑc, mӕi tѭѫng quan giӳa lý bҧn” (thay vì “tѭ liӋu”), “nhu cҫu nhұn luұn và thӵc tiӉn thѭ mөc hӑc vӟi thѭ thӭc” (thay vì “nhu cҫu thѭ mөc”). Tri viӋn hӑc và công tác thѭ viӋn, biên mөc thӭc thѭ mөc ÿѭӧc xem xét trong văn là quy trình thѭ mөc hay thѭ viӋn, hiӋn cҧnh cӫa nhұn thӭc luұn hay tri thӭc có mӕi tѭѫng quan nào giӳa hoҥt ÿӝng luұn - khoa hӑc vӅ tri thӭc, vӅ các quy thѭ mөc, thông tin khoa hӑc, thѭ viӋn luұt xӱ lý, hình thành, tә chӭc, phҧn ánh, hӑc, Cùng tán thành phҧi ÿһt mӝt tên trình bày tri thӭc; trong khi ÿó thông tin riêng, ÿӝc lұp cho thѭ mөc hӑc là thuӝc tính cӫa lƭnh vӵc thông tin. Tri (Bibliografovedenie), nhѭng Ⱥ.I. Barxuc thӭc không loҥi trӯ thông tin, cách tiӃp và mӝt sӕ ngѭӡi khác vүn tiӃp tөc lұp cұn theo tri thӭc không phӫ ÿӏnh cách luұn và phát triӇn thѭ mөc hӑc nhѭ mӝt tiӃp cұn theo thông tin. Thông tin thѭ khoa hӑc nghiên cӭu vӅ sách [5], còn mөc là tri thӭc thѭ mөc ÿang vұn ÿӝng, Ɉ.P Korshunov lý giҧi cho sӵ phát triӇn chuyӇn hóa và có chӭc năng. Phҥm trù cӫa thѭ mөc hӑc là theo hѭӟng trӣ thành “tri thӭc” vӕn có tính truyӅn thӕng ÿӕi mӝt trong nhӳng khoa hӑc thông tin: vӟi thѭ mөc hӑc. HiӋn nay, sӵ trӣ lҥi THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 2/2014 13
5. Nghiïn cûáu - Trao àöíi phҥm trù này ÿang diӉn ra nhѭng ӣ mӭc cѭѫng cӫa Liên Xô và cӫa ViӋt Nam ÿӝ tѭ duy sâu sҳc hѫn. Tri thӭc thѭ mөc (không kӇ miӅn Nam ViӋt Nam trѭӟc ÿѭӧc coi nhѭ mӝt thành tӕ cӫa nhұn thӭc giҧi phóng), ÿӅu xoay quanh các vҩn cá nhân và xã hӝi, phҧn ánh thӃ giӟi ÿӅ: 1) Cѫ sӣ lý luұn thѭ mөc hӑc (Thѭ văn bҧn và nhӳng hiӋn tѭӧng liên mөc hӑc là mӝt hiӋn tѭӧng xã hӝi, quan ÿӃn thӃ giӟi ÿó vӅ phѭѫng diӋn ÿһc Nguyên tҳc cѫ bҧn và nhӳng ÿһc ÿiӇm thù - phѭѫng diӋn thѭ mөc. Ĉó là kӃt quҧ cӫa thѭ mөc hӑc, ); 2) Lӏch sӱ thѭ mөc cӫa sӵ phҧn ánh các văn bҧn ÿѭӧc tѭ liӋu hӑc (Thӡi ÿҥi phong kiӃn, tѭ bҧn và xã hóa nhѭ nhӳng ÿӕi tѭӧng vұt chҩt và tinh hӝi chӫ nghƭa); 3) Tә chӭc công tác thѭ thҫn, nhӳng thuӝc tính và quan hӋ giӳa mөc (HiӋn trҥng công tác thѭ mөc nói chúng trong nhұn thӭc cӫa con ngѭӡi. chung và tә chӭc công tác thѭ mөc trong Tri thӭc thѭ mөc là tri thӭc vӅ các nguӗn thѭ viӋn nói riêng, ); 4) Phѭѫng pháp tri thӭc, cho phép cҩu trúc, tә chӭc tri luұn thѭ mөc trong thѭ viӋn. Nhұn thӭc thӭc ÿó, và vұn dөng các bӝ phұn riêng ÿѭӧc vai trò và ҧnh hѭӣng cӫa lý luұn lҿ cӫa nó. Tri thӭc thѭ mөc có cҩu trúc thѭ mөc hӑc ÿӕi vӟi ba bӝ phұn còn lҥi, thӭ bұc, phҧn ánh các khҧ năng nhұn ngoài Giáo trình Th˱ mͭc h͕c ÿ̩i c˱˯ng thӭc khác nhau cӫa nó [10]. Ӣ Liên Xô, do Vi͏n sách liên bang xuҩt bҧn năm tӯ ngày 01/7/1971 bҳt ÿҫu có hiӋu lӵc 1990 [7], Ɉ.P. Korshunov ÿã biên soҥn Tiêu chu̱n nhà n˱ͣc ȽOɋT 16448-70, mӝt giáo trình khác: Giáo trình Th˱ trong ÿó lҫn ÿҫu tiên thѭ mөc ÿѭӧc giҧi mͭc h͕c ÿ̩i c˱˯ng vӟi phө ÿӅ C˯ sͧ lý thích nhѭ là mӝt lƭnh vӵc hoҥt ÿӝng lu̵n [6] do Ĉ̩i h͕c Văn hóa và Ngh͏ thu̵t thông tin (thông tin thѭ mөc), theo quan Matxc˯va xuҩt bҧn năm 2000, ÿã trình bày, ÿiӇm cӫa Ɉ.P Korshunov. bә sung và cұp nhұt vӟi mӝt dàn ý tѭѫng ÿӕi Nӕi tiӃp sӵ nghiӋp cӫa Ⱥ.I. Barxuc khác. Tác giҧ ÿã thӇ hiӋn rõ chͱc năng xã và Ɉ.P Korshunov là cҧ mӝt thӃ h͡i cӫa thѭ mөc hӑc và quan hӋ cӫa nó vӟi hӋ các nhà thѭ mөc hӑc trҿ, tài các khoa hӑc liên quan nhѭ thông tin hӑc, tѭ năng, cӫa Nga ÿã ӫng hӝ và phát huy liӋu hӑc và thѭ viӋn hӑc. Giáo trình bao gӗm truyӅn thӕng này nhѭ: E.Ʉ. Bɟxpɚlova, ba phҫn và 10 chѭѫng, cө thӇ nhѭ sau: Ɇ.G. ȼɨkhrѭshɟvɚ, Iu.S. Zubov, Phҫn I: C˯ sͧ lý lu̵n cͯa thông tin I.G. Ɇɨrgɟnshtern, N.Ⱥ. Xljadneva, th˱ mͭc Ⱥ.V. Sɨkɨlɨv, V.Ⱥ. Fokeev, v.v. Trong Ch˱˯ng 1: Lý luұn thѭ mөc hiӋn ÿҥi, nhóm này, I.G. Ɇɨrgɟnshtern vӟi giáo trong ÿó nhҩn mҥnh ÿӏnh nghƭa cӫa tӯ trình “Bibliografovedenie” [8] xuҩt bҧn “thѭ mөc” và bҧn chҩt cӫa “thѭ mөc” n m 2006 Saint Peterburg, là ng i n i ă ӣ ѭӡ ә Ch˱˯ng 2: Thông tin thѭ mөc là khâu b t v i nh ng ý t ng c áo, tuy còn ұ ӟ ӳ ѭӣ ÿӝ ÿ trung gian trong hӋ thӕng truyӅn thông tѭ c n ph i ki m ch ng, nh ng ó c ng là ҫ ҧ Ӈ ӭ ѭ ÿ NJ liӋu, vӟi các nӝi dung sau: tѭ liӋu và m t s kích thích cho lý lu n th m c ӝ ӵ ұ ѭ ө nhӳng thuұt ngӳ dүn xuҩt tӯ ÿó. HӋ h c hi n i phát tri n. Xem nh v y ӑ Ӌ ÿҥ Ӈ ѭ ұ ÿӫ thӕng truyӅn thông tѭ liӋu là môi trѭӡng th y, lý lu n th m c h c Nga hi n nay ҩ ұ ѭ ө ӑ ӣ Ӌ hoҥt ÿӝng cӫa thѭ mөc. Quan hӋ giӳa v n còn là m t m nh t màu m cho các ү ӝ ҧ ÿҩ ӥ sách và ngѭӡi ÿӑc là nguӗn gӕc xuҩt hiӋn nhà nghiên c u v th m c nh m t ӭ Ӆ ѭ ө ѭ ӝ thông tin thѭ mөc. Sӵ xuҩt hiӋn và khoa h c c l p. ӑ ÿӝ ұ nhӳng khuynh hѭӟng chӫ yӃu phát triӇn Trѭӟc ÿây, nӝi dung các sách giáo thông tin thѭ mөc. khoa, giáo trình vӅ thѭ mөc hӑc ÿҥi 14 THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 2/2014
6. Nghiïn cûáu - Trao àöíi Ch˱˯ng 3: Nhӳng hình thӭc tӗn tҥi dung: phân loҥi hình thѭ mөc nhѭ mӝt cӫa thông tin thѭ mөc: thông báo thѭ vҩn ÿӅ khoa hӑc; phân loҥi hình thѭ mөc mөc và tài liӋu thѭ mөc. theo cách tә chӭc và trình bày; phân loҥi Ch˱˯ng 4: Nhӳng chӭc năng xã hӝi cѫ hình thѭ mөc theo chӭc năng xã hӝi; bҧn cӫa thông tin thѭ mөc, vӟi các nӝi phân loҥi hình thѭ mөc theo các dҩu hiӋu dung: tính hai mһt cӫa thông tin thѭ mөc; khác. nhu cҫu tѭ liӋu và thѭ mөc; chӭc năng Phҫn III: Th˱ mͭc h͕c là khoa h͕c cӫa thông tin thѭ mөc; xuҩt xӭ cӫa các v͉ th˱ mͭc khái niӋm vӅ chӭc năng xã hӝi cѫ bҧn Ch˱˯ng 9: Cҩu trúc và nӝi dung thѭ cӫa thông tin thѭ mөc. mөc hӑc, vӟi các vҩn ÿӅ: phân loҥi hình Ch˱˯ng 5: Cҩu trúc, ÿӏnh tính, ÿӏnh thѭ mөc nhѭ mӝt vҩn ÿӅ khoa hӑc; cҩu nghƭa thông tin thѭ mөc, vӟi các nӝi trúc thѭ mөc hӑc; nӝi dung và nhiӋm vө dung: cҩu trúc thông tin thѭ mөc căn cӭ cӫa thѭ mөc hӑc. vào bҧn chҩt và chӭc năng, ÿӏnh tính Ch˱˯ng 10: Thѭ mөc hӑc trong hӋ thông tin thѭ mөc; khái niӋm khoa hӑc thӕng các lƭnh vӵc tri thӭc liên quan và vӅ thông tin thѭ mөc. nhӳng ÿӕi tѭӧng cӫa giҧng dҥy, vӟi các Phҫn II: Ho̩t ÿ͡ng th˱ mͭc là ph̩m vҩn ÿӅ: hoҥt ÿӝng thѭ mөc và sӵ nghiӋp trù trung tâm cͯa lý lu̵n th˱ mͭc h͕c thѭ viӋn; thѭ mөc và hoҥt ÿӝng khoa Ch˱˯ng 6: Quan niӋm chung vӅ thѭ hӑc; thѭ mөc và sӵ nghiӋp sách, thѭ mөc mөc nhѭ mӝt lƭnh vӵc hoҥt ÿӝng, vӟi các hӑc và thѭ tӏch hӑc (Khoa hӑc vӅ sách). nӝi dung sau: sӵ xuҩt hiӋn và phát triӇn Nӝi dung cӫa Giáo trình này cho thҩy: cӫa thѭ mөc nhѭ mӝt lƭnh vӵc hoҥt ÿӝng L͓ch s͵ phát triӇn cӫa thѭ mөc ÿѭӧc ÿӅ cӫa con ngѭӡi, ÿӏnh nghƭa. Nguyên nhân cұp sѫ lѭӧc trong mөc 2 (Bҧn chҩt cӫa lӏch sӱ cө thӇ cӫa thѭ mөc nhѭ mӝt hiӋn thѭ mөc) thuӝc Chѭѫng 1, còn Ph˱˯ng tѭӧng xã hӝi; nhӳng nguyên tҳc cӫa hoҥt pháp lu̵n thѭ mөc ÿѭӧc lý giҧi và trình ÿӝng thѭ mөc. bày ӣ cuӕi chѭѫng 7 (Phҫn II) dѭӟi tên Ch˱˯ng 7: Nhӳng thành tӕ cѫ bҧn cӫa gӑi chung là: Các phѭѫng tiӋn hoҥt ÿӝng hoҥt ÿӝng thѭ mөc vӟi các nӝi dung: thѭ thѭ mөc. Phѭѫng pháp biên soҥn thѭ mөc là ÿӕi tѭӧng cӫa sӵ phân tách (chia mөc bao gӗm phѭѫng pháp phân tích và theo bӝ phұn hay theo loҥi hình); chӫ thӇ tәng hӧp. Phѭѫng pháp phân tích có liên và mөc ÿích cӫa hoҥt ÿӝng thѭ mөc; quan ÿӃn: 1) Phân tích tài liӋu nói chung, khách thӇ cӫa hoҥt ÿӝng thѭ mөc; các nghƭa là làm rõ ÿӅ tài chính, nhӳng quy trình hoҥt ÿӝng thѭ mөc; các phѭѫng ÿһc ÿiӇm vӅ nӝi dung và hình thӭc, tiӋn hoҥt ÿӝng thѭ mөc (phѭѫng pháp nhӳng ѭu nhѭӧc ÿiӇm, mөc ÿích và ÿӕi hoҥt ÿӝng thѭ mөc, phѭѫng pháp biên tѭӧng sӱ dөng cӫa tài liӋu; 2) Mô tҧ tài soҥn thѭ mөc; phѭѫng pháp phөc vө thѭ liӋu 3) Làm dүn giҧi (chú giҧi) hoһc tóm mөc); cҩu trúc chung cӫa quá trình biên tҳt; 4) Ĉӏnh chӍ mөc và ÿӏnh chӫ ÿӅ tài soҥn thѭ mөc, các kênh tҥo ra và ÿѭa liӋu, nghƭa là thӇ hiӋn nӝi dung chӫ ÿӅ thông tin thѭ mөc ÿӃn ngѭӡi sӱ dөng, cӫa tài liӋu bҵng các tӯ khóa, tӯ chuҭn các phѭѫng tiӋn kӻ thuұt); các kӃt quҧ (descriptor) hoһc tiêu ÿӅ chӫ ÿӅ (subject hoҥt ÿӝng thѭ mөc. heading) hay các ký hiӋu cӫa mӝt khung phân lo i nào ó. K t qu c a ba thao tác Ch˱˯ng 8: Phân loҥi hình thѭ mөc ҥ ÿ Ӄ ҧ ӫ sau (2-4) c a vào bi u ghi th m c. nhѭ mӝt lƭnh vӵc hoҥt ÿӝng, vӟi các nӝi ÿѭӧ ÿѭ Ӈ ѭ ө THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 2/2014 15
7. Nghiïn cûáu - Trao àöíi Phѭѫng pháp tәng hӧp có liên quan hѭӟng dүn, trҧ lӡi thѭ mөc bҥn ÿӑc trong ÿӃn: 1) Phát hiӋn các tài liӋu là ÿӕi tѭӧng thѭ viӋn) phҧi vұn dөng các phѭѫng pháp biên soҥn thѭ mөc ÿӇ sau ÿó tiӃn công tác bҥn ÿӑc, phөc vө ngѭӡi dùng hành xӱ lý thѭ mөc (t͝ng hͫp b˱ͣc ÿ̯u, tin, theo quan ÿiӇm tiӃp cұn cá biӋt. thӵc tӃ là ÿi trѭӟc cҧ giai ÿoҥn phân tích Trên thӃ giӟi cNJng nhѭ ӣ nѭӟc ta, nhu thѭ mөc) 2) Lӵa chӑn tài liӋu theo các tiêu cҫu vӅ thông tin thѭ mөc (dù là dѭӟi chí ÿӅ ra; tәng hӧp các biӇu ghi thѭ mөc hình thӭc truyӅn thӕng trên tӡ phiӃu mөc vào tài liӋu thѭ mөc (t͝ng hͫp hoàn ch͑nh). lөc, trong thông báo sách mӟi, hay dѭӟi Tác giҧ nhҩn mҥnh: triӇn vӑng giҧi dҥng biӇu ghi trong cѫ sӣ dӳ liӋu) vүn là quyӃt thành công nhӳng vҩn ÿӅ phѭѫng mӝt nhu cҫu bӭc thiӃt, nӃu không nói là pháp luұn cӫa thѭ mөc hӑc liên quan ÿӃn hàng ÿҫu, bên cҥnh thông tin tóm tҳt, tiӃn bӝ khoa hӑc kӻ thuұt trong lƭnh vӵc thông tin tәng luұn, nhҩt là ÿӕi vӟi các hoҥt ÿӝng thông tin, ÿӃn quá trình tin nhà nghiên cӭu cҫn thông tin nhanh. hӑc hóa thѭ viӋn, ÿӃn viӋc nҳm vӳng và Nhӳng nghiên cӭu cho thҩy: các dӳ liӋu áp dөng nhӳng hình thӭc và phѭѫng thѭ mөc có khҧ năng phát hiӋn ra cҧ mӝt pháp làm viӋc tiên tiӃn. ĈiӅu này ÿòi hӓi hӋ thӕng công trình sáng tҥo trí tuӋ và phҧi tăng cѭӡng tiӃp xúc vӟi các khoa nghӋ thuұt, và quҧ thӵc ÿây mӟi chӍ là hӑc (bao hàm cҧ khoa hӑc xã hӝi, nói nhӳng biӇu hiӋn ÿҫu tiên vӅ sӭc mҥnh riêng là sѭ phҥm hӑc và tâm lý hӑc thӵc cӫa chúng [12]. nghiӋm; thѭ viӋn hӑc; và thông tin hӑc) Thông tin thѭ mөc còn trѭӡng tӗn và và công nghӋ, cNJng nhѭ chӫ ÿӝng nҳm thѭ mөc hӑc vүn còn ÿҩt phát triӇn. Vҩn bҳt nhӳng thành tӵu và kinh nghiӋm cӫa ÿӅ là ӣ chӛ: cҫn rà soát lҥi nӝi dung các các khoa hӑc này, mһc dҫu tác giҧ vүn lý giáo trình thông tin hӑc và thѭ mөc hӑc giҧi thѭ mөc hӑc bҧn chҩt vүn là mӝt ÿӇ tránh trùng lһp trong giҧng dҥy; và khoa hӑc xã hӝi, thông tin thѭ mөc là tiӃp tөc cұp nhұt, hiӋn ÿҥi hoá các giáo mӝt hiӋn tѭӧng xã hӝi, trong hoҥt ÿӝng trình này theo ÿà phát triӇn cӫa công thѭ mөc (nhҩt là hoҥt ÿӝng tra cӭu - nghӋ thông tin. Taâi liïåu tham khaão 1. Lê Ngӑc Oánh. Thѭ mөc hӑc cҫn hay không cҫn 6. Ʉɨɪɲɭɧɨɜ Ɉ.ɉ. .(1926-2013) trong ÿào tҥo ngành thѭ viӋn hӑc tҥi ViӋt Nam hiӋn tҥi- Ȼɢɛɥɢɨɝɪɚɮɨɜɟɞɟɧɢɟ: Ɉɛɳɢɣ ɤɭɪɫ: Ɉɫɧɨɜɵ ɬɟɨɪɢɢ ɛɢɛɥɢɨɝɪɚɮɢɢ. - Ɇ.: ɆȽɍɄɂ, 2000. - 149 ɫ. 2. Trӏnh Kim Chi, Dѭѫng Bích Hӗng (1993). Thѭ 7. Ʉɨɪɲɭɧɨɜ Ɉ.ɉ. .(1926-2013). m c h c i c ng. Hà N i: Tr ng i h c V n ө ӑ ÿҥ ѭѫ ӝ ѭӡ Ĉҥ ӑ ă . – M.: - hóa, 248 tr. Ȼɢɛɥɢɨɝɪɚɮɨɜɟɞɟɧɢɟ Ɉɛɳɢɣ ɤɭɪɫ ɂɡɞ ɜɨ 3. VNJ Văn Sѫn. ĈiӇm qua mӝt sӕ tài liӋu cӫa Liên Kɧɢɠɧɚɹ ɩɚɥɚɬɚ, 1990. - 232ɫ. Xô vӅ quan hӋ thông tin-thѭ viên-thѭ mөc tӯ 1962- 8. ɥɟɤɰɢɢ_-_ɛɢɛɥɢɨɝɪɚɮɨɜɟɞɟɧɢɟ 1969 // Công tác thѭ viӋn Khoa hӑc kӻ thuұt, 1988, 9. Ɇɨɪɝɟɧɲɬɟɪɧɚ ɂ.Ƚ. Ɉɛɳɟɟ Sӕ 4.- Tr. 3-15. ɛɢɛɥɢɨɝɪɚɮɨɜɟɞɟɧɢɟ.– ɋɚɧɤɬ-ɉɟɬɟɪɛɭɪɝ : ɂɡɞ -ɜɨ 4. ȼɭ ȼɚɧ ɒɨɧ. Ȼɢɛɥɢɨɝɪɚɮɢɱɟɫɤaɹ «ɋɚɧɤɬ-ɉɟɬɟɪɛɭɪɝ», 2006. ɞɟɹɬɟɥɶɧɨɫɬɶ ɐɟɧɬɪɚɥɶɧɨɣ ɇɚɭɱɧɨ-Ɍɟɯɧɢɱɟɫɤɨɣ 10. Ȼɢɛɥɢɨɬɟɤɢ ɋɊȼ // Coɜɟɬɫɤɚɹ ɛɢɛɥɢɨɝɪɚɮɢɹ. – 11. Malcles L.-N. Manuel de bibliographie . – 4e 1984, N.2, ɫ. 93-95. ed. rev. et augm. par Andrée l’Heritier. – Paris : Pr. 5 Ȼɚɪɫɭɤ Ⱥ.ɂ. (1918-1984). Univ. de France. – 1969. - 366 p Ȼɢɛɥɢɨɝɪɚɮɨɜɟɞɟɧɢɟ ɜ ɫɢɫɬɟɦɟ ɤɧɢɝɨɜɟɞɱɟɫɤɢɯ 12. bbf.enssib.fr/consulter/bbf-1956-05-0331-001 ɞɢɫɢɩɥɢɧ. – Ɇ., 1975. - 288ɫ. (Ngaây Toâa soaån nhêån àûúåc baâi: 10-1-2014; Ngaây phaãn biïån àaánh giaá: 14-2-2014; Ngaây chêëp nhêån àùng: 5-3-2014). 16 THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 2/2014