Quan niệm về dạy chữ, dạy người, dạy nghề trong công tác giáo dục tại trường Đại học Kỹ thuật – Hậu cần CAND

Nội dung text: Quan niệm về dạy chữ, dạy người, dạy nghề trong công tác giáo dục tại trường Đại học Kỹ thuật – Hậu cần CAND

1. QUAN NIỆM VỀ DẠY CHỮ, DẠY NGƯỜI, DẠY NGHỀ TRONG CÔNG TÁC GIÁO DỤC TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KỸ THUẬT – HẬU CẦN CAND Nguyễn Văn Căn, Nghiêm Văn Hưng Khoa Công nghệ thông tin, trường ĐH Kỹ thuật – Hậu cần CAND Trên cơ sở nhận thức chung về vấn đề dạy chữ, dạy người và dạy nghề trong các trường Đại học tương ứng với bốn trụ cột của giáo dục (học để biết, học để làm người, học để làm việc và học để chung sống) của UNESCO và quan điểm của Hồ Chủ Tịch, chúng tôi đã đi sâu phân tích các hoạt động, kết quả đào tạo trong các trường CAND nói chung và trường Đại học Kỹ thuật - Hậu cần CAND nói riêng, chúng tôi cũng đề xuất 6 biện pháp nhằm nâng cao chất lượng đào tạo của trường ĐH KT-HC CAND . 1. Nhận thức chung về vấn đề dạy chữ, dạy người, dạy nghề Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hiệp quốc UNESCO đã khẳng định vai trò cơ bản của giáo dục trong sự phát triển của xã hội và mỗi con người. Từ năm 1997, báo cáo về “Giáo dục thế kỷ XXI” của UNESCO đã đề xuất bốn trụ cột của giáo dục là: Học để biết (Learning to know), học để làm người (Learning to be), học để làm việc (Learning to do) và học để cùng chung sống (Learning to live together). Đây là bốn thành tố hợp thành một thể thống nhất có mối liên hệ mật thiết, tác động qua lại với nhau. Mỗi trụ cột có vai trò, vị trí riêng trong hệ thống thành chỉnh thể không thể thiếu mặt nào. Thông điệp trên đã được nhiều quốc gia tiếp nhận, bổ sung vào triết lý phát triển giáo dục của đất nước mình khi bước vào thế kỷ XXI. Ở Việt Nam, ngay từ năm 1949, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nói tới điều này. Trong cuốn sổ vàng của Trường Nguyễn Ái Quốc (nay là Học viện Chính trị Hành chính Quốc gia Hồ Chí Minh), Bác Hồ đã viết: “Học để làm việc, làm người để phục vụ tổ quốc và nhân loại”. Sinh trưởng trong một gia đình vốn coi trọng nền học vấn, ông ngoại của Người là một thầy giáo tâm huyết, thân sinh của Người là một nhà Nho hiếu học. Trước khi ra đi tìm đường cứu nước, Bác Hồ cũng đã là một nhà giáo. Và trên con đường 30 năm đi khắp các châu lục, Người càng nhận rõ hơn sự cần thiết của giáo dục đối với một dân tộc. Năm 1959, tại lớp học chính trị của giáo viên, Bác đã dạy: “Giáo viên ngày nay không phải là người gõ đầu trẻ kiếm cơm, mà là người phụ trách đào tạo những công dân tiến bộ, những cán bộ tiến bộ cho dân tộc. Nhiệm vụ ấy rất là vẻ vang ” Vận dụng lời dạy của Bác Hồ về việc học như trên, trong những năm 1980, ngành giáo dục đã đưa quan điểm “Dạy chữ, dạy người, dạy nghề ” thành nhiệm vụ giáo dục quan trọng trong ngành và trở thành nhiệm vụ phổ quát trong chiến lược phát triển giáo dục giai đoạn 2001 - 2010, giai đoạn 2011 - 2020. Chúng ta thấy được mối quan hệ giữa nội dung, ý nghĩa của bốn trụ cột giáo dục của UNESCO và nội dung, ý nghĩa của việc dạy chữ, dạy người, dạy nghề ở nước ta. Về tổng thể, giữa nội dung bốn trụ cột giáo dục có mối tương quan một - một với nội dung dạy chữ, dạy người, dạy nghề xét trên nhiều phương diện: mục đích giáo dục, nội dung giáo dục, hoạt động giáo dục, phương pháp giáo dục Ví dụ: Dạy chữ tương 1
2. quan với học để biết; Dạy người tương quan với học để làm người; Dạy nghề tương quan với học để làm và dạy về hợp tác người với người tương quan với học để cùng chung sống. Nhưng ở đây trong vế thứ nhất (Dạy) có ba nội dung là dạy chữ, dạy người, dạy nghề phải chăng còn thiếu một nội dung? Nội dung thứ tư còn thiếu đó là dạy về hợp tác người với người. Thực ra nội dung thứ tư này cũng nằm trong phạm vi và nội dung dạy người. Như vậy, nội dung thứ tư chẳng qua là hệ quả của ba nội dung trên mà thôi. Vì vậy, nội dung thứ tư có nêu hay không nêu ra, nó vẫn được nhận thức. Trong vế thứ hai (Học), thực ra nội dung học để cùng chung sống có thể xem là hệ quả của ba nội dung trên đó bởi lẽ một người học để biết, học để làm việc và học để làm người nhưng làm việc với ai? ở đâu? dĩ nhiên là phải làm việc chung, sống chung với người khác và với mọi người. Do vậy, ở cả hai vế, sự tương thích, gắn kết giữa hai vế với nhau vẫn được thể hiện đầy đủ. Dạy chữ Học để biết Dạy người Học để làm người Dạy nghề Học để làm việc Dạy hợp tác người với người Học để cùng chung sống Hình 1. Mối quan hệ giữa Dạy và Học theo bốn trụ cột giáo dục của UNESCO Điều đó một lần nữa thể hiện rằng giữa các thành tố dạy chữ, dạy người, dạy nghề tương ứng với các thành tố học để biết, học để làm, học để chung sống và học để làm người là mối tương quan hữu cơ gắn kết chặt chẽ với nhau trong thực hiện các nhiệm vụ, mục tiêu của giáo dục và đào tạo. Vì vậy, thông qua các hoạt động dạy và học, các trường Đại học ngoài việc phải thực hiện tốt chất lượng giáo dục toàn diện, cần hình thành cho người học thói quen thường xuyên học tập, học tập suốt đời và năng lực tự học. Đối với người dạy, trong dạy chữ, dạy người hay dạy nghề cũng cần dạy theo phương châm “dạy học là quan trọng nhưng dạy cách học còn quan trọng hơn”. Có thể nói rằng, đối với giáo dục Đại học, nếu một mô hình giáo dục nào nhà trường chỉ chú trọng đến trí dục, học viên chỉ chăm lo học tri thức, bỏ rơi hoặc xem nhẹ các yếu tố giáo dục con người, giáo dục hướng nghiệp thì đó là mô hình của sự lệch hướng, mô hình của sự thất bại khi thực hiện mục tiêu, nhiệm vụ giáo dục trong thế kỷ XXI. 2
3. 2. Dạy chữ, dạy người, dạy nghề trong các trường CAND Trong năm học 2012 – 2013 vừa qua, các học viện, trường CAND đã chủ động triển khai thực hiện nhiều chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về giáo dục đào tạo và những biện pháp công tác để nâng cao chất lượng công tác giáo dục đào tạo trong CAND; tổ chức nhiều hoạt động chào mừng các ngày lễ lớn, các sự kiện chính trị trọng đại của đất nước, của ngành và hưởng ứng các phong trào cũng như các cuộc vận động: “CAND chấp hành nghiêm điều lệnh; xây dựng nếp sống văn hóa vì nhân dân phục vụ”, “Xây dựng lực lượng CAND vì nước quên thân, vì dân phục vụ” gắn với cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức của Hồ Chí Minh”, hưởng ứng cuộc vận động “Nói không với tiêu cực và bệnh thành tích trong giáo dục”. Đây là những sự kiện có ý nghĩa sâu sắc tác động đến phong trào thi đua học tập, rèn luyện tốt trong học viên các trường CAND. Hình 2. Thứ trưởng Bùi Quang Bền cùng đại biểu và các thủ khoa tại lễ tuyên dương ngày 10/10/2013 tại Hà Nội. Các trường CAND thường xuyên quan tâm, chú trọng rèn luyện đạo đức, lối sống, tác phong, ý thức chấp hành kỷ luật cho học viên, tổ chức cho học viên học tập các thông tư quy định về công tác quản lý, giáo dục học viên, tổ chức học tập các quy định mới về điều lệnh CAND. Ngoài ra còn hưởng ứng và tham gia các phong trào như: hiến máu nhân đạo, mùa hè xanh tình nguyện, tiếp sức mùa thi, các hoạt động xung kích, tình nguyện về địa phương, tham gia giữ gìn an ninh trật tự, chung sức vì cộng đồng đạt nhiều thành tích, được các cấp chính quyền khen ngợi, tặng giấy khen và nhiều phần thưởng khác Kết quả, có 641 sinh viên đoạt giải nghiên cứu khoa học cấp trường (với 527/921 đề tài đoạt giải, gồm: 67 giải nhất, 202 giải nhì, 229 giải ba, 29 giải khuyến khích); có 49 học viên đoạt giải sinh viên nghiên cứu khoa học do Bộ Giáo dục & Đào tạo tổ chức. 3
4. Trong năm học 2012 - 2013, các trường CAND có 6.006 học viên xuất sắc được Tổng cục trưởng Tổng cục Xây dựng lực lượng CAND, Giám đốc, hiệu trưởng các trường CAND tặng nhiều giấy khen và phần thưởng. Cùng với sự phấn đấu vươn lên của đội ngũ giáo viên và các em học viên tiếp tục phát huy những kết quả đã đạt được góp phần đưa sự nghiệp giáo dục, đào tạo trong CAND hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ chính trị mà Đảng, Nhà nước và ngành giao phó. 3. Dạy chữ, dạy người, dạy nghề trong công tác giáo dục tại trường Đại học Kỹ thuật – Hậu cần CAND Được thành lập vào ngày 21/10/2010, trường Đại học Kỹ thuật - Hậu cần CAND là cơ sở duy nhất của Bộ Công an đào tạo lực lượng công an làm công tác hậu cần, kỹ thuật. Nhà trường có cơ cấu bộ máy gồm 23 đơn vị trực thuộc, trong đó có 6 khoa đào tạo các ngành nghề, 4 trung tâm nghiên cứu, dạy nghề cho học viên và các phòng quản lý có trách nhiệm đào tạo cán bộ kỹ thuật nghiệp vụ và hậu cần có trình độ đại học, đào tạo, bồi dưỡng kiến thức về kỹ thuật nghiệp vụ và hậu cần cho cán bộ lãnh đạo, chỉ huy và cán bộ làm công tác kỹ thuật nghiệp vụ, hậu cần trong CAND, nghiên cứu khoa học về nghiệp vụ và hậu cần CAND, phục vụ yêu cầu bảo đảm an ninh quốc gia và giữ gìn trật tự an toàn xã hội. Nằm trong hệ thống các trường đào tạo học viên cho lực lượng CAND, trường Đại học Kỹ thuật – Hậu cần CAND luôn xác định rõ mục tiêu đào tạo học viên sau khi tốt nghiệp ra trường phải vừa có bản lĩnh chính trị, lập trường tư tưởng, ý thức tổ chức kỷ luật tốt, vừa có chuyên môn nghiệp vụ vững vàng, sẵn sàng hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao. Để thực hiện thắng lợi nhiệm vụ đó, nhà trường luôn quan tâm, quán triệt và thực hiện có hiệu quả công tác giáo dục học viên. Một trong những nhân tố không thể thiếu, có tác động mang tính quyết định đến sự thành công trong công tác này là đội ngũ cán bộ, giáo viên. Vấn đề dạy chữ, dạy người, day nghề được Đảng ủy, Ban giám hiệu Trường Đại học Kỹ thuật - Hậu cần CAND rất quan tâm, chỉ đạo quyết liệt và sát sao, đặc biệt là chỉ đạo ngay từ khâu viết chuẩn đầu ra, xây dựng chương trình khung các chương trình đào tạo cho đến viết chương trình chi tiết các học phần, tín chỉ. Chuẩn đầu ra đã được công bố, khung chương trình đào tạo đã xây dựng xong, trong đó thể hiện rất rõ các yêu cầu kiến thức, kỹ năng, thái độ, thể lực, ý thức làm việc, kỹ năng cứng, kỹ năng mềm của từng học viên khi tốt nghiệp ra trường. Trong khi thiết kế chương trình đào tạo đã rà soát kỹ lưỡng từng học phần nào, nhóm học phần nào hướng đến kiến thức, kỹ năng cần đạt tới trong chuẩn đầu ra, khung chương trình. Song song với việc thực hiện tốt công tác đào tạo, giảng dạy từng học phần cả lý thuyết và thực hành, nhà trường cũng đã thực hiện một loạt các hoạt động khác bổ trợ cho sự phát triển năng lực, nhân cách cho người học, như: phong trào thi học sinh giỏi, tham gia các cuộc thi tin học trong và ngoài ngành công an, phong trào sinh viên nghiên cứu khoa học, phong trào sáng tạo công nghệ trong cuộc thi robocon, phong trào học ngoại ngữ, phong trào tự học; phát triển một số câu lạc bộ sinh viên: CLB Tiếng Anh, CLB Lập trình, CLB Ghita, 4
5. Thực tế đã chứng minh, những đổi mới, sáng tạo của giáo viên trong công tác giảng dạy đã mang đến cho học viên những giờ học hào hứng, hiệu quả với khối lượng kiến thức. Bên cạnh đó là động lực thúc đẩy học viên mạnh dạn tư duy, cải tiến phương pháp tự học, tự rèn luyện, nâng cao ý thức, noi gương các thầy cô giáo. Trong năm học 2012 - 2013, nhiều giáo viên các khoa, bộ môn của trường Đại học Kỹ thuật - Hậu cần CAND đã đăng ký nghiên cứu các đề tài khoa học cấp trường, cấp cơ sở của Bộ và các nhiệm vụ khoa học công nghệ cấp Bộ. Trong đó, có 12 đề tài, dự án nghiên cứu khoa học các cấp đang được triển khai thực hiện và 19 đề tài nghiên cứu khoa học các cấp được đăng ký xét chọn năm 2013 - 2014. Đáng chú ý là 2 đề tài cấp Bộ đã được Hội đồng khoa học công nghệ (Bộ Công an) phê duyệt với kinh phí 800 triệu đồng/đề tài. Năm học 2012 - 2013 cũng là năm đầu tiên nhà trường phát động phong trào sinh viên nghiên cứu khoa học với sự tham gia của hơn 100 sinh viên đăng ký. Đến nay, có 89 sinh viên được xét chọn thực hiện 32 đề tài nghiên cứu khoa học. Dưới sự hướng dẫn của các giáo viên, các học viên trường Đại học Kỹ thuật - Hậu cần CAND đã biết vận dụng kiến thức đã học, để hoàn thành các sản phẩm khoa học trong các lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn, khoa học tự nhiên và khoa học công nghệ gắn với công tác giáo dục đào tạo của trường, công tác thực tiễn của ngành công an. 32 công trình nghiên cứu khoa học của sinh viên đều đảm bảo tiến độ và có chất lượng tốt, hiện đã kiểm tra và nghiệm thu. Phong trào nghiên cứu khoa học của nhà trường đã góp phần phát huy nội lực, tranh thủ được nguồn lực và sự hợp tác có hiệu quả của các đơn vị trong và ngoài lực lượng CAND. Nhà trường đã đề ra định hướng trọng tâm nghiên cứu một số lĩnh vực khoa học - công nghệ trong năm học tới là gắn với công tác ngành, chuyên ngành đào tạo của trường và thực tiễn công tác kỹ thuật trong CAND. Đồng thời, nhà trường đã thành lập các nhóm nghiên cứu và nâng cao năng lực của các nhóm nghiên cứu chuyên sâu về Công nghệ thông tin, Điện tử viễn thông để từng bước góp phần giải quyết các vấn đề thực tiễn trong công tác kỹ thuật, hậu cần CAND. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, công tác giáo dục cho học viên của cán bộ, giáo viên nhà trường còn gặp một số khó khăn. Do điều kiện nhà trường mới được thành lập trên cơ sở nâng cấp trường Trung cấp Kỹ thuật Nghiệp vụ CAND, địa điểm mới được di dời từ Hà Nội về Bắc Ninh nên việc đi lại là trở ngại lớn với cán bộ, giáo viên. Bên cạnh đó, ngoài nhiệm vụ chính là giảng dạy, giáo viên còn phải kiêm nhiệm nhiều công tác khác. Phần đông đội ngũ giáo viên còn trẻ, chưa dày dặn kinh nghiệm, chưa được đi thực tế cơ sở để tích lũy thêm vốn kiến thức sinh động, mới mẻ Theo mối quan hệ trong hình 1 đề cập ở trên thì vẫn còn tồn tại ở một số khoa, bộ môn mới chỉ chú trọng dạy chữ, việc dạy người là quá ít, việc dạy nghề thì xa rời thực tế (Điều xã hội cần nhưng học viên không có; điều mà xã hội luôn cảnh báo nhưng học viên không biết rõ; điều mà bản thân học sinh cần phải có nhưng lại không có ) 4. Đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng đào tạo tại trường ĐH KT-HC CAND Trong khuôn khổ bài viết này, chúng tôi xin đề xuất một số giải pháp cơ bản như sau: 5
6. Một là: Chương trình đào tạo Đại học phải được xây dựng gọn nhẹ mà vẫn đủ chuyên sâu, nâng cao năng lực tư duy, nghiên cứu khoa học của học viên. Trong mỗi học phần, số giờ lên lớp không quá 2/3 lý thuyết, phần còn lại dành cho học viên nghiên cứu, thảo luận. Đồng thời, chương trình phải xác định rõ yêu cầu đánh giá học phần, việc đánh giá học phần phải chuyển dần sang kiểm tra quá trình tự tìm hiểu, nghiên cứu của học viên dưới sự hướng dẫn của các giáo viên. Hai là: Cần đầu tư xây dựng kế hoạch dài hạn đến 2020 và tầm xa hơn về việc xây dựng các phòng học chuyên ngành, phòng thư viện điện tử để đầu tư trang thiết bị dạy học hiện đại, phù hợp với quy mô đào tạo của nhà trường. Việc bố trí học viên theo lớp không quá 50 học viên để giáo viên và học viên có điều kiện thực hiện được các phương pháp dạy học hiện đại có hiệu quả. Ba là: Đa số giáo viên trẻ tại trường Đại học Kỹ thuật – Hậu cần CAND đều rất nhiệt huyết với công việc, kiến thức còn mới nhưng chưa dày dặn kinh nghiệm cũng như chưa cọ xát thực tế nhiều. Do đó, để nâng cao chất lượng giáo dục thì đội ngũ cán bộ, giáo viên trẻ cần tăng cường, chủ động tiếp cận thực tế, học hỏi, tìm tòi vấn đề mới. Đồng thời, Ban Giám hiệu và các cấp lãnh đạo tạo điều kiện cho đội ngũ cán bộ, giáo viên trẻ có nhiều cơ hội học tập, nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ. Bốn là: Các khoa, bộ môn cần chủ động xây dựng các kế hoạch, tổ chức các buổi nói chuyện chuyên đề, các buổi thảo luận, sinh hoạt chuyên môn để giáo viên và học viên chia sẻ kinh nghiệm học tập, nghiên cứu khoa học. Cần tổ chức nhiều hơn nữa các hoạt động văn nghệ, thể thao và các buổi giao lưu trong nhà trường và các đơn vị địa phương nơi trường đóng quân. Các hoạt động đó là cơ hội tốt để dạy người, các học viên được giao lưu, học hỏi về mọi mặt, được thoải mái hơn về tư tưởng Năm là: Lãnh đạo các khoa, bộ môn cần chú ý tổ chức, đôn đốc, giám sát và đánh giá hoạt động cố vấn học tập. Các khoa, bộ môn cần thực sự quan tâm đến hoạt động của các giáo viên làm nhiệm vụ cố vấn học tập tương xứng với vai trò và vị trí của công tác cố vấn học tập trong giảng dạy bậc Đại học, cần có sự phân công cụ thể để đảm bảo cả về chất lượng và số lượng. Sáu là: Cần tăng cường sự phối hợp của các khoa, bộ môn với các tổ chức quần chúng như Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Hội phụ nữ đặc biệt là các vụ, cục kỹ thuật (chẳng hạn: C50, A87 ). Công tác giáo dục sẽ hiệu quả hơn nếu có sự phối hợp đồng bộ của các khoa, bộ môn, các tổ chức quần chúng. Nếu chỉ hoạt động theo một cách riêng lẻ thì đơn vị đó chỉ có tác động đối với học viên chuyên ngành của đơn vị đó, mà thiếu đi sự tác động qua lại với đối tượng khác. Tóm lại, việc dạy chữ, học chữ phải nằm trong mối quan hệ tương tác với dạy người và dạy nghề thì mới phát huy được hiệu quả, mới nâng cao được chất lượng giáo dục toàn diện cho học viên. Nếu chỉ chăm chút cho dạy chữ bỏ quên dạy người và dạy nghề thì bản thân việc dạy chữ có cố gắng đến đâu cũng không thể thành công cho dù là thành công với mục tiêu riêng của chính bản thân việc dạy chữ đơn thuần. Với những phân tích như trên, chúng tôi đề nghị trong việc đổi mới căn bản và toàn diện nền giáo dục nước nhà theo tinh thần Nghị Quyết XI của Đảng, các trường CAND nói chung, trường Đại học Kỹ thuật – Hậu cần CAND nói riêng cần coi trọng và điều 6
7. chỉnh việc tổ chức dạy chữ, dạy người và dạy nghề trong thời gian tới. Đây là thử thách to lớn để xây dựng trường Đại học Kỹ thuật – Hậu cần CAND trở thành trường đào tạo chất lượng cao của Bộ Công an. Tài liệu tham khảo 1. Ban tư tưởng văn hoá trung ương (2011), Chuyên đề nghiên cứu nghị quyết đại hội XI của Đảng, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội – 2011. 2. Báo cáo về “Giáo dục thế kỷ XXI” (1997) của tổ chức UNESCO. 3. Bài phát biểu của Bác Hồ (1949), ghi trong cuốn sổ vàng của Trường Nguyễn Ái Quốc (nay là Học viện Chính trị Hành chính Quốc gia Hồ Chí Minh) 4. Bài phát biểu của Bác Hồ (1959) tại lớp học chính trị của giáo viên, bản đánh máy có bút tích sửa chữa, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh. Bắc Ninh, ngày 29 tháng 10 năm 2013 N.V.C , N.V.H Quan niệm về dạy chữ, dạy người, dạy nghề trong công tác giáo dục tại Trường Đại học Kỹ thuật – Hậu cần CAND 7