Một số công trình kiến trúc cổ

pdf

119 trang ngocly 3290

Download

Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Một số công trình kiến trúc cổ", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

mot_so_cong_trinh_kien_truc_co.pdf

Nội dung text: Một số công trình kiến trúc cổ

Một số cơng trình kiến trúc cổ
Suu tm: Kienthanh@live.com Cung Čin Alhambra Thi im: 1238-1527 a im: Granada, Andalúia, Tây Ban Nha Vng quc Granada thuc vng triu Nasrid là thành trì sau cùng ca Al-Andalus, s thng tr ca H i giáo trên bán o Iberia hình thành cnh phía Tây ca th gii H i giáo thi Trung c. Ti p theo trn ánh quy t nh Las Navas de Tolosa (1212), các thành ph quan trng ca Al-Andalus u b tín C c xâm chi m: Cordoba, kinh thành trc ây ca vua H i, tht th vào nm 1236 và Seville nm 1248. Ch cịn li vng quc Granada bé xíu là t tr khi ngi sáng lp vng triu Nasrid, Muhammad I (1232-72), t xng mình là mt ch hu ca Vua x Castile. Vng quc Granada t n ti n nm 1492, lúc y mi b các nhà vua C c xâm chi m, Ferdinand x Aragon và Isabella x Castile. Trong cùng nm ngi ta phát hin ra châu M, ánh du s chm dt thi k Reconquista ca Tây Ban Nha và thi k xâm hi m Tân th gii bt u. Cung in Alhambra nhìn t hng Nam (nh: cs.cmu.edu) Mt khng nh nn vn hĩa Hi giáo Thành tu l n nh t ca các vua Hi v ng triu Nasrid chc chn là cung in Alhambra, nhm mc ích qung bá nn vn hĩ, s thích và ch n chnh nn vn minh Hi giáo. S khng nh c im này liên kt mt thit v i nhn thc s yu kém ca riêng mình ca Granada và cĩ l vì lý do này, cung in Alhambra b bao trùm mt tâm trng luyn tic quá kh, khơng thng và thi v. Thc ra, mt trong nhng c im ni bt nht là dùng th trang trí phịng c và khơng gian, mt s bài th do thi s cung ình ni ti ng sáng tác nh Ibn al-Yayyab, Ibn al-Jatib và Ibn Zamrak. Ch h i t ng quá kh c!ng cĩ th nhìn thy trong k t cu ki n trúc ca cung in. Ngồi s ám ch c bit v o H i, cung in cịn mang nhiu hình dng c trng ca ki n trúc Hy Lp, La Mã c i. Vì th cung in Alhambra khơng ch cĩ th mà cịn cha ng ki n thc uyên bác nht nh v Hy-La c in. Lch s thi cơng Cung in Alhambra xây dng trên nh i nhìn xung thành ph Granada. S t" ni ti ng, nhìn t mt trong nhng mái cng trong cung. 4 rãnh d#n nc cùng vào vịi phun n$m gia, vi 12 con s t" làm gi % (nh: classics.nd.edu) Blog:
Suu tm: Kienthanh@live.com Tên cung in ly t al-Qalat al Hamra, cĩ ngh&a là "lâu ài ", vì màu gch và t ly t pháo ài trc kia. Khu phc h'p 'c bao quanh b$ng mt tng bao bo v và cách bit cung in vi thành ph. Nhng khu c nht ca pháo ài cĩ niên i t th k( XI và XII, nhng chính Muhammad I mi là ngi bt u kh i cơng xây dng mt cung in làm ni ti a im này. Nhiu ngu n t liu lch s" gii thích vào nm 1238, "vua Hi i n cung in gi là Alhambra, kh o sát, ánh d u nn mĩng lâu ài và giám sát cơng trình ra sao. Vic thi cơng các vách t ng hồn t t trc cui nm. Ơng cng khai mt kênh ào dn nc t sơng vào". Th k( 13 này, Alhambra là mi quan tâm úng mc, mang c im ca cơng trình quân s. Vua H i u tiên mun dùng cung in này là Muhammad IV (1303 - 1309), nhng di triu vua H i Yusuf I (1333 - 1354) ni tht ca mt s tháp Alhambra 'c trang trí sinh ng theo s thích ca nhà vua. Thi k này trang trí Torre de Comares (Tháp Co- mares) và Torre de la Cautiva (tháp giam cm), bên trong tháp Giam cm cĩ th tìm thy các bài th ch khc do thi s& Ibn al-Yayyab (1274 - 1349) sáng tác ca ng'i vic làm ca Yusuf I. Cung in Alhambra t thi cc thnh nht di triu vua Muhammad V, cai tr t nm 1354 n 1359 và ln th 2 t 1362 n 1391, triu i ca ơng b chia r) do s bt hịa ni b vn là iu thng thy trong lch s" Granada. Chính ơng là ngi xây dng Palacio de los Leones (Cung in S t"), bao quanh sân cĩ cùng tên c!ng nh Patio de los Arrayanes (sân Hoa Mua) và nhiu khu vc khác ca Palacio de Comares. Thit k và t chc S liu thc t : Sàn Hoa Mua: 36,6 x 23,4m Sala de Comares: 11,3 x 11,3 m Chiu cao: 18,22m Sân S t": 28,5 x 15,7m Ha ti t trang trí trên tng chm khc trên lp va khơng xoa láng. (nh: home.cs.utwente.nl) Khơng cịn t liu nào cp trc ti p n quá trình thi cơng, vì th khơng th cĩ 'c bt c thơng tin nào v ki n trúc s xây dng các cung in trong vng triu Nasrid, th' lành ngh tham gia hay thm chí chi phí xây dng. Cung in Alham- bra là mt cơng trình nc danh. C!ng khơng cĩ thơng tin chính xác v sinh hot thng nht trong cung in hay ngay c tên gi ban u ca phịng c và i snh. Vì thi u ngu n t liu chi ti t nên vic xác nh niên i ca nhiu b phn khác nhau trong cung in Alhambra ch cĩ th kh*ng nh b$ng cách vn d+ng gi thuy t và xét ốn b ngồi. Vic xây dng khu phc h'p cung in ch y u xây b$ng gch, cùng vi bê tơng và xi mng. ,á chm s" d+ng tng i ít, á hoa cng s" d+ng hn ch hu nh ch dùng lĩt ng i và làm ct, m! ct. Trang trí ph khp các vách, trn và sàn nhà ch y u làm b$ng g-, gm s và va trát khơng xoa láng. Mt minh ha tuyt vi ca cơng on chm khc g- là trn nhà ca Sala de Comares hay Sala de Embajadores (Phịng S thn). Blog:
Suu tm: Kienthanh@live.com Cung in Generalife: Cơng viên, cĩ rãnh d#n nc gia và vịi phun, tr ng hoa mua, cam chanh, cây bách, hoa h ng và các lồi hoa khác (nh: travelaboutinc) Ngĩi gm a sc lp kín nhiu khong khơng gian ni ngoi tht, thành phn hình hc ca ngĩi vi tt c s phn chi u và màu chĩi. Nhng chc chn c im n tng nh t ca cung in Alhambra là cơng trình trát v a khơng xoa láng, trang trí bng các motif thc vt và nh ng câu khc, v a trát khơng xoa láng c!ng áp dng khi làm tr"n nhà #p mt muqarnas trong Sala de las Dos Hermanas (Phịng 2 ch em) và Sala de los Abencerrajes. Trong khu cĩ tng bao ca cung in Alhambra cĩ 3 phn riêng bit: Alcazaba, n$m trên im cao nht, s" d+ng cho các m+c ích quân s kht khe, Medina và cung in. Cĩ thi lên n 7 cung in, nhng ch cĩ 2 cung in cịn li th hin tt nht cung in Alhambra ca vng triu Nasird: Palacio de Comares và Palacio de los Leones. Các sân hình thành mt y u t th t quan trng, nc trong hình dng các b cha và vịi phun c!ng ĩng vai trị quan trng. Sân trong Palacio de Comares (Patio de los Arrayanes) cĩ hình ch nht, 'c ct ngay b i mt b cha chy dc theo hng Bc Nam. Phc tp và tinh vi hn nhiu là Patio de los Leones, trong cung in cĩ cùng tên. Sân này bao quanh b$ng mt mái cng cĩ tng cng 124 ct hoa cng, tp trung quanh Vịi phun S t" ni ti ng. K t cu hình ch thp 'c nhn mnh b$ng các máng d#n nc chy xuyên qua c!ng nh b trí 4 phịng xung quanh dc theo các tr+c ngang dc. Gn Alhambra, nhng bên ngồi vách tng, là cung in Generalife, ta nh mt bit th ngh mát, do vua H i Muham- mad II (1272 - 1302) xây dng, và ni ti ng vi cơng viên, phn ánh trung thành các c im in hình nht ca thi t k cơng viên kiu H i giáo. Lch s sau này (nh: nmhschool) Hu nh sut th k( 15, t triu i ca Muhammad V cho n khi tín C c xâm l'c, cung in Alhambra ph"n Blog:
Suu tm: Kienthanh@live.com l n v$n gi nguyên din mo th k% 14 ca mình, khơng cĩ s thay i nào áng k. Sau ĩ t nm 1492 tr i, các nhà cm quyn Tây Ban Nha bt u mt lot phát trin cơng trình cĩ ý ngh&a chính tr t'ng trng Granada. Hồng Charles V thm chí cịn in du v t ca mình trên vách tng ca cung in Alhambra. Tác ph.m quan trng ca ơng chính là cung in ca ơng, do ki n trúc s Pedro Machuca (1527) thi t k : cơng trình theo kiu c in cùng vi trang trí mc thc và b c+c hình hc (mt hình trịn bên trong hình vuơng) t'ng trng cho s tng phn cĩ ch ý gia phong cách H i giáo và C c giáo. Charles V khơng h sng trong cung in, tuy nhiên sau triu i ca ơng, khơng xây thêm cơng trình khác. Ti p n ch là trùng tu và bo d%ng c!ng nh phá hy. Chính nhng ngi theo trng phái lãng mn, và gii ha s Anh nĩi riêng, là nhng ngi phát hin ra cung in và làm cho th gii phng tây chú ý trong th k( 19, lý t ng hĩa và bi n cung in thành mt ni huyn thoi, thm #m tính ngoi li và thú vui nh+c d+c. Hình nh này 'c phn ánh trong ngh thut ca David Robert và John Frederick Lewis c!ng nh trong các trc tác g'i nh ca Chateaubriand, Théophile Gautier và hn h t là Washington Irving trong tác ph.m "Con quest of Granada" (1829) và "Tales of the Alhambra" (1832). ,ĩng gĩp áng k khác trong vic vc dy ngh thut H i giáo là ca Owen Jones trong tác ph.m Plans, Elevations, Sections and Details of the Alhambra (1842 - 1845). T th k( 19, cung in Alhambra tr thành ni thu hút du khách ni ti ng. Nm 1984, c Alhambra l#n Generalife u n$m trong doanh sách Di sn vn hĩa th gii ca Unesco. K& quan ca Alhambra khơng n$m tính cht bt h, v/ hùng v& hay s phong phú, c!ng khơng phi cung in cĩ bt k s h'p nht phong cách nào, sau khi xây dng, phá hy và xây dng li trong nhng thi k khác nhau. Thay vào ĩ, nét quy n r! ca Alhambra ch y u là s trang trí phi th'ng và trên ht là nm trong s quân bình và hiu bit sáng sut mà thiên nhiên và kin trúc cùng mang n. Khp ni trong cung in, nc và thc vt u ĩng vai trị hài hịa và tích cc. Cung Čin Mùa ơng Thi im xây dng: 1753 - 1762 a im: St. Petersburg, Nga Cung in Mùa (ơng St Petersburg là mt trong nh ng cơng trình mang tính ch t b c ngot trong lch s. (a im ca nh ng bin c ánh d u t)ng th'i k& lch s t) th k% 18 n cui th k% 20, và hin nay là Bo tàng di sn quc gia Hermitage, tuyt nhiên khơng h làm gim t"m quan tr*ng ca cung in. Trang trí Baroque phong phú trên mt tin phía Tây, vi các motif trang trí. Các cung in Mùa ,ơng u tiên 'c xây dng trong triu i Peter ,i : Cung in th nht do ki n trúc s Georg Mattarnovi trong nm 1711, th 2 trong nm 1716-1719. Trong thi gian N hồng Anna Loannovna tr vì, nm 1732 kh i cơng cung in Mùa ,ơng vi quy mơ ln hn, do Bartolomeo Francesco Rastrelli thi t k , nhng cung in này cui cùng c!ng khơng thích h'p vi ý nh ca hồng gia. Bàn bc xây dng mt cung in mi th 4 dành cho N hồng Elizabeth bt u vào u thp niên 1750, nm 1753 Ras- trelli trình phiên bn d án sa i sau cùng ca ơng. D án rt phc tp do nhu cu phi k t h'p cu trúc hin cĩ (Cung in Mùa ,ơng th 3 ơng thi t k lúc trc) vào thi t k mt cơng trình cĩ quy mơ ln hn, c v kích thc l#n phí tn. Lúc ang ti n hành thi cơng trong nm 1754, Rastrelli k t lun cung in mi bao g m khơng ch là s m rng, mà Blog:
Suu tm: Kienthanh@live.com cịn xây dng trên nn mĩng ca cung in c! vì th cn phi san b$ng cu trúc trc. Rastrelli khơng khi vng áp ng 'c yêu cu ca Elizabeth phi hồn tt trong 2 nm, nhng ơng vn d+ng kinh nghim áng k ca mình trong vic ch o d án quy mơ này, t chc vi mt mc cha tng cĩ St Petersburg. Thi cơng ti n hành trong sut nm, bt chp nhiu mùa ơng khc nghit, và n hồng xem cung in nh vn uy tín quc gia trong cuc Chin By Nm (1756 - 1763), v#n ti p t+c ra lnh phi hồn tt và yêu cu phi b sung thêm. Tht ra, chính s ch trích mnh m) tình hình tài chính ca Elizabeth khi ban u cn n 859.555 rúp xây dng Cung in Mùa ,ơng, trong mt s do cn thn petr Shuvalov ngh& ra, ly t l'i tc ca các quán r'u do nhà nc cp phép hot ng, chc chn i quân lao ng ca Rastrelli thng hay lui ti, phn ln s lao ng này l&nh lng tháng ch cĩ 1 rúp. Bt k khon tin khng l dành cho Cung in Mùa ,ơng, chi phí c liên t+c phát sinh, thi cơng thng xuyên ình hỗn do thi u vt liu và tài chính vào thi im các tài nguyên ca nc Nga b cng th*ng n gii hn tuyt i vì tham gia cuc Chin By Nm. Sau cùng, chi phí d án khong 2.500.000 rúp, ly t thu r'u, thu mui ánh vào dân chúng ch ng cht bao khon thu . Elizabeth khơng sng chng ki n nhim v+ trng i nht ca bà hồn thành - bà mt ngày 25/12/1761. Nhng cn phịng sang trng và cn h dành cho hồng vào nm sau s0n sàng ph+c v+ Nga Hồng Peter III cùng phu nhân Catherine. S và trang trí S c bn ca Cung in Mùa ,ơng hình thành mt mt khong sân trong hình t giác trang trí theo cách ging nh vách ngồi. Mt tin bên ngồi - ba trong s này hng ra các khong khơng gian chung rng ln u thuc v hng cơng trình b th nht trên th gii. Bên b' sơng, t) xa cung in nm ngang liên tc v i chiu dài h n 200m, trong khi mt tin qung trng cung in 'c làm ni bt gia b$ng 3 vịm li vào sân chính, 'c Sergei Eisenstein và vơ s các ha s& khác làm cho ngi i nh mãi. H mơ t theo hình thc cng iu, "cn bão táp ca Cung in Mùa ơng". Mt tin nhìn xung B hi quân là mt khu vc bo t n các y u t tinh túy ca tng cung in c!, và chi ti t trang trí ca phn gia, 2 bên là tng chn, phn ánh phong cách riêng ban u theo kiu Rastrelli. V/ tráng l ca Cung in Mùa ,ơng nhìn thy phát huy h t hiu qu t sơng Neva. S liu thc t : Mt tin chính: khong 225m Mt tin bên: khong 185m S phịng: hn 700 Gch: 5.000.000 Vt liu: ,á hoa cng t Ý, á hoa cng 1 t Phn Lan, các á khác dãy Ural. Nhân lc nm 1757: 2.300 th' n. Mc dù cĩ s cân i cht ch) trong k t cu mt tin, m-i k t cu u cĩ cơng thc riêng trong thi t k trang trí trên c"a tng và khong cách ca các ct i kèm, s phân b ct to ra mt nhp iu nht quán vi s dàn tri theo phng n$m ngang, 250 ct phân on khong 700 c"a s (khơng k nhng ct ca sân trong), các ct bao quanh trang trí b$ng 20 m#u khác nhau phn ánh nhiu motif trang trí, k c mt n s t" và hình dáng k l, do Rastrelli gom gĩp trong thi gian hn 3 thp niên. Blog:
Suu tm: Kienthanh@live.com Li vào Cung in trong dp l2 trng là cu thang Jordan hay ,i s. ,ây là b phn duy nht ca Cung in 'c ph+c h i theo phong cách ging vi thi t k ban u ca Rastrelli. Ba tng chính ca Cung in Mùa ,ơng t trên mt mc nn mĩng, vi các c"a s hình bán nguyt bao quanh hình thành mt hiu qu vịm ti p n là các tng c"a s phía trên. Kích thc theo phng n$m ngang ca cung in 'c nhn mnh b$ng mt lp xây ai chia 2 tng trên vi tng th nht, và b$ng mt mt ct phc tp g m khi p ni trang trí hình bc thanh, phía trên là mt lan can % 176 l hoa trang trí ln và các t'ng mang ý ngh&a c trng. Lch s h+n lon S thay i chc chn xy ra trong k t cu và trang trí ca Cung in Mùa ,ơng. Trong thp niên 1890, t'ng á t trên lan can, b n mịn do thi ti t khc nghit St Petersburg, sau ĩ thay b$ng t'ng ng, màu cát ban u phun vào mt tin b$ng va khơng xoa láng ã b trơi cùng vi thi gian n$m di mt lot các tranh v) cĩ màu 1 +c (thng dùng trong th k( 19) cho n màu xanh l+c hin ti. Ni tht ca Cung in Mùa ,ơng, vi hn 700 phịng, ã qua nhiu ln s"a i. Thit k ban "u ca Rastrelli s dng cơng c trang trí t ng t nh cơng c ơng s dng trong các cung in tr c: trang trí b$ng g- và thch cao m vàng, tr+ áp tng cu k phân on các khong khơng gian rng ln ch*ng hn nh Phịng Ngai vàng, và sàn lát ván trang trí theo phong cách Rococo ca Rastrelli hin khơng cịn. Cơng on hồn thin mt khơng gian nh th phi ti p t+c trong nhiu thp niên, khi thay i phịng c và trang b li phù h'p vi s thích ca Catherine ,i và nhng ngi k v bà. Thit hi nhiu hn khi trn hon trong nm 1837 hồnh hành sut hn 2 ngày mà cha 'c dp tt. Trong khi xây dng li, hu h t các phịng u 'c trang trí theo phong cách Tân c in do nhng ngi k v Rastrelli áp d+ng, ch*ng hn nh Giacomo Quarenghi. Ch cĩ phn chính, cu thang Jordan, cùng vi hành lang d#n n nĩ (hành lang Rastrelli) do Vasillii Staslov ph+c h i theo phong cách ging vi thi t k ban u ca Rastrelli. Th nhng Cung in Mùa (ơng v$n thích hp khi liên kt v i tên tui ca Rastrelli. ,i vi tt c tình hình tht thng ca Elizabeth và các vn c hu trong mt d án quy mơ nh th , thiên tài ca Rastrelli thành cơng khơng ch trong vic to ra mt cơng trình duy nht trong s nhng cơng trình sau cùng mang phong cách Baroque châu Âu mà cịn di ánh sáng ca nhng s kin ti p theo sau - mt trong nhng cơng trình t ng nim trong lch s" th gii hin i. Blog:
Suu tm: Kienthanh@live.com Cung Čin Potala Thi im xây dng: 1645 - 1695 (vi nhiu b sung sau này) a im: Lhasa, Tây Tng Cung in Potala c xem là mt biu tng ca chính th Tây Tng vào th'i im khi quc gia v)a thng nh t d i s cai tr ca các c (t Lai Lt Ma pht giáo, ã thc hin chc nng y mc thán phc và to ra hình nh biu tng th giác tinh túy ca Tây Tng i v i ng'i ngồi và hình nh này c th hin qua nhiu nhĩm khác nhau trong yêu sách ịi quyn kim sốt i v i Tây Tng. , ng thi, cung in cịn giúp chúng ta liên t ng ngu n gc 3n , ca Pht giáo Tây Tng, trong thc t 'c s hu thu#n ca Mơng C làm cho vic thi cơng tr thành kh thi, và trang hồng ki n trúc kiu Trung Hoa. 4nh ch+p ca Hugh Richardson, ngi i din cho chính ph Anh Tây Tng, ch+p vào thp niên 1940. Mt lá c hiu cĩ hình ,c Pht bay pht phi trên tịa nhà trong mt l2 hi. ,t theo tên ca mt cung in huyn bí Nam 3n , ca ,c Pht bo tr' Tây Tng Avalokiteshvara, cung in Potala 'c xây dng trên a im 'c cho là mt cung in nh1 ca nhà sáng lp Tây Tng vào th k( th VII, ,c vua Songt- sen Gampo, chính là ngi ngh& ra d án xây dng Potala, c ,t Lai Lt Ma th 5 (khong 1642-1682) 'c nhc n nh mt s hĩa thân ca Avalokiteshvara. Vì th tính liên t+c và s ph+c hng ca nhà nc Tây Tng sau các thi k chia ct ã 'c tái kh*ng nh cĩ ch ý. Cung in Potala chy dc theo nh mt dãy núi thp nhìn xung thành ph Lhasa hng Nam, c!ng là mt b phn ca khu t cĩ hng bao hình ch nht n$m chân núi. Phn trung tâm ca khu t cĩ 2 thành phn chính: Bch cung phía ,ơng và Hng cung phía Tây. Sau khi 'c Gushri Khan - vua Mơng C làm l2 nhm chc cho c ,t Lai Lt Ma th 5 trong t cách nhà cai tr Tây Tng nm 1642, c ,t Lai Lt Ma th 5 xây dng Bch cung t nm 1645 n 1648 và chn ni ây làm ni chính thc ca mình. Nhi p chính sau cùng ca ơng, Sangye Gyasho, xây dng H ng cung t nm 1690 n 1694 h'p nht lng m ca c ,t Lai Lt Ma. Bt chp s phát trin ca Lhasa trong nhng thp niên gn ây, cùng vi s phát trin nhanh chĩng ca các cơng trình theo phong cách hin i, cung in Potala v#n cịn ni bt trong cnh quan thành ph. Blog:
Suu tm: Kienthanh@live.com C Bch l#n H ng cung sau cùng là s phát trin thit k tu vin ,n ( c i. Phịng hp tng 1 hình ch nht 'c bao quanh b$ng nhng phịng nhìn vào bên trong, bên trên ch ng thêm t 2 tng hay nhiu hn vi các phịng nh1 khác, cha mt di t b$ng to bc phía trong, l thiên, làm hành lang phía trên phịng ln. Các khong khơng gian bên trong hu h t là nhà nguyn, phịng tu vin, cn h sinh hot ca các c ,t Lai Lt Ma hay am hài ct ca h. M ca c ,t Lai Lt Ma t 13 (kho ng 1895 - 1933) to ra s phát trin theo kiu Tây phng cho n H ng cung xây dng t nm 1934 và 1936. Các cơng trình ngoi vi ch*ng hn nh nhng khu nhà sinh hot trong tu vin u phía Tây, nhà khoa và cơng s bên ngồi cĩ v/ tr ng'c li th k( 17, mc dù nhiu s b sung khơng áng k ã ti n hành qua nhiu nm. Li vào qua cng h5p, cĩ th phịng th sau khi bc qua nhiu 'c hc cĩ bc thang mà nghiêng thoai thoi ca chúng rt thun tin cho nga th hàng hĩa. Bt chp mt s ln b bao vây trong thi gian ngn, và nguy c thng xuyên xy ra ng t và h1a hon, thit hi do Cách mng vn hĩa, cung in Potala cha h b tàn phá nghiêm trng và nĩi chung thng 'c duy tu h'p lý. Thi cơng S cung in Potala 1. Tháp trung tâm 14. Am hài ct ca ,t Lai Lt Ma th 5 2. Tháp gĩc 15. Am hài ct ca ,t Lai Lt Ma th 7 3. Chi u ngh phía di ca ng gĩc phía Nam 16. Am hài ct ca ,t Lai Lt Ma th 8 4. Cơng trình dành cho thangkas 17. Am hài ct ca ,t Lai Lt Ma th 9 5. Ni ca tng n 18. Bch cung 6. Tháp trịn phía Tây 19. Sân ngồi ca Bch cung 7. Am hài ct ca ,t Lai Lt Ma th 13. 20. Trng ào to chc sc tơn giáo 8. Sân ngồi ca H ng cung 21. Thành l!y phía Nam 9. Tin snh ca H ng cung 22. ,ng dc d#n n li vào phía Nam 10. H ng cung 23. ,ng dc d#n n li vào phía Tây 11. Nhà nguyn 24. Pháo ài phía Tây 12. Thành l!y trên ng phía Bc 25. Tháp trịn. 13. Cơng trình trên ct chng phía Bc ,nh i cĩ v/ san b$ng thành di t b$ng to bc b$ng cách ct và lp y, mt k thut Tây Tng chu.n, tng ngồi ca cơng trình i xung bên di di t b$ng nhiu cao trình khác nhau to cm giác dãy núi ang ln dn lên. Trong cơng ngh và cách s" d+ng vt liu, cung in Potala nĩi chung khơng khác my vi ngơi nhà vùng nơng thơn Tây Tng - khơng phi ngc nhiên s l'ng nhân cơng khng l ch cĩ th chiêu m t s nơng dân a phng. K- thut kt c u là mt trong nh ng vách t'ng khi xây chu ti s bên ngồi - trong trng h'p á )o thơ trát va bùn - t các dm trn nhà b$ng g- chc chn, n l't dm g- này làm gi cho các dm g- % sàn t lên tng. Bên trong dm 'c gi b$ng ct g- qua các gi ta dài. Vì th khi xây bên ngồi nhng ch- cho phn ln g- súc bên trong. Mt khác bit khơng quan trng vi cu trúc nhà nơng thơn là trong các tháp nh1 phịng th các u phía Blog:
Suu tm: Kienthanh@live.com ,ơng và phía Tây, vi các tng cong ch khơng phi tng th*ng. Phn ln á 'c vn chuyn t các a im th'ng lu ,ơng Bc Lhasa, b$ng phu khuân vác và thuyn thúng, trong khi bùn phn ln ào ngay phía di a im, li nhiu h sau này ci to thành h trang trí. Mt tin Bch cung in hình cho ki n trúc tơn giáo Tây Tng, tng dc hng v bên trong, s tng phn màu sc sng ng và tp trung trang trí hng v phn nh. Lp v1 tng bên trong và ngồi u xây b$ng các lp á n$m ngang, thơng thng sâu khong 25cm, và dài 30-50cm, ngn cách b$ng các lp m1ng g m nhiu á nh1, hi ph*ng hn lèn cht b$ng bùn hình thành lp lĩt b$ng ph*ng xây các lp á lên trên. 6 các phn tng phía di và cơng s ph+ phịng th, lp á chính tng cĩ hình dng rt g gh và các lp chèn chi m mt t( l ln hn so vi tng s các lp. 6 nhng ni các lp á chính b bao quanh hồn tồn b$ng các lp á chèn, k thut này gi là kiu "lĩt t ". (in hình trong kin trúc Tây Tng là dc h ng v bên trong hay nghiêng 6-9 ca t'ng ngồi tính t) chiu thng ng, thng ln hn mt chút trong phn ct ngang phía di xây thơ hn. ,iu này nht thi t phi to nghiêng các lp chèn tht c.n thn hng v các gĩc. Gia lp v1 bên trong và ngồi, tng dày n 5m 'c chèn y t, á hc và các nhánh li2u bn chéo vi nhau. ,i vi vic s" d+ng ng nu chy trong chân mĩng cĩ th ch là quy c trong vn hc. Mái ph kim loi theo kiu Trung Hoa % các hình chm u mái cĩ xut x 3n ,. Mái hiên cu trúc che mát c"a ra vào và c"a s và phn tng chn cĩ trang trí. Dc nghiêng ca tng hng vào bên trong nhìn b ngồi 'c i trng b$ng các ct ca c"a s khung g-, ging nh ch) ra tng thp nht và ơi lúc ni rng ra n các ban cơng các tng phía trên. Lanh tơ ca chúng b bt li b$ng các mút dm % sàn nhơ ra và mái che b$ng bùn. Mái ph*ng liên k t vi tng chn, theo chiu th*ng ng hn là trát va, trong lp mt bên ngồi là mt tp h'p g m rt nhiu cây li2u hay b+i cây thánh li2u, các u mút hng ra ngồi u sn Blog:
Suu tm: Kienthanh@live.com 1. ,ây là mt phiên bn hĩa thch g m rt nhiu cht t hay c1 khơ v#n cịn cht ng vịng quanh mái nhà nơng thơn Tây Tng. T'ng trang trí bng l p s n vơi hay màu t son màu ., th'ng xuyên c làm m i bng cách n c t) phía trên xung. K t cu g gh ca b mt ngồi các khu nhà k nhau làm tng cm giác quê mùa, cht phác ca cơng trình. K t cu g- bên trong và b mt tng u nng n vi trang trí chm khc và sn. ,im quan trng nht trong khu phc h'p 'c ánh du cao trình cao nht b$ng nhng mái nhà nh1 m vàng theo kiu Trung Hoa ca th' th cơng Trung Hoa và các trang trí mng vàng cĩ xut x 3n , ca th' th cơng Nepal, mt im khác bit vi kiu nhà nơng thơn. S liu thc t : S tng: 13 Chiu cao: 117m Vt liu: á, g-, bùn Cao trình: 3.700m Cung Čin Pha lê - The Crystal Palace Thi im xây dng: 1850 - 1851 a im: Lodon - Anh Nh mt sn ph/m ca quá trình sn xu t và lp ráp cơng nghip, Cung in Pha lê ca Joseph Paxton là mt trong nh ng tịa nhà sáng to nh t trong th k% 19. Cung in th'ng c xem là biu tng ca tính hin i, ph"n l n thành tu ca cung in ngày nay v$n cha cĩ i th. Thi t k và xây dng cha y 8 tháng, ây chính là lúc xây dng tng bao s nht hình thành mt cnh quan nhân to vi kích thc quy mơ bao bc trong lp v1 m1ng, trong sut khơng sao t xi t. ,'c xem là tịa nhà tm thi ch ta lc trong cơng viên trong thi gian mt nm, sau ĩ phi tháo d% tht nhanh nh lúc xây dng - mt thành tu ngon m+c nhng ch thong qua. Xây dng trong cơng viên Hyde, trung tâm Lodon k( nim thành tu kinh t , vn hĩa ca quc Anh. Cung in Pha lê 'c xem là mt h thng b1 ng1 'c làm t mt b g m nhiu b phn sn xut cơng nghip 'c ráp ni li. Ý t ng xem cuc Trin lãm quy mơ nh s tán dng hịa bình, thnh v'ng cá nhân và t do mu dch - tt c 'c nhìn qua lng kính ca , quc Anh - phát xut t Hip hi Ngh thut Hồng gia, vi s bo tr' ca hồng t" Albert, ch ng N hồng Victoria. Vào u nm 1850, 7y ban hồng gia 'c thành lp giám sát d án, xut thi t k và u thu thi cơng mt tịa nhà rng 74.350m2 (800.000 b vuơng) vi kinh phí 100.000 bng hồn tt ch trong 15 tháng. H s u thu cĩ ghi rõ "t t c phng pháp thi cơng chi phí tn th t u c xem xét". Mc dù ngi ta ã np hàng trm s , nhng thành viên trong 7y ban khơng sao nht trí nên chn s nào và quy t nh t mình thi t k tịa nhà. K t qu phi mang c im ca s n- lc ca mt y ban, thi t k xây dng khong 17 triu viên gch, rõ ràng khơng th áp ng ngân sách và thi khĩa biu theo yêu cu. Blog:
Suu tm: Kienthanh@live.com Thi cơng bng kính. V1 bao kính và g- ca Cung in Pha lê, phát trin nh mt h thng lp kính theo sng và ng xoi trên module 1,2m; rt nhiu phát minh gim bt trng l'ng k t cu và tiêu chu.n hĩa sn xut các thành phn ca tịa nhà. D án 'c Joseph Paxton h- tr', mt ngi làm vn cĩ 20 nm kinh nghim thi cơng nhà kính. Thành tu áng k nht ca ơng cho n thi gian y là Lị s i ln, hồn thành nm 1840, trong tịa nhà sang trng Chatsworth, Derbyshire, ni ơng làm s p nhng ngi gi vn. Phn ln ci ti n ca ơng trong d án này u 'c áp d+ng trc ti p vào vic thi cơng cơng trình Trin lãm ln lao mc dù quy mơ ln hn nhiu. Cng tác vi ngi th' làm kính Robert Lucas Chance, các t m kính trong cơng trình Lị si l n dài 1,2m nhng ch dày 2mm và cc nh#. Vì trc nay cha làm ra các tm kính ln hn, nên kính dày phù h'p vi khái nim module 1,2m ca Paxton, vi trng l'ng nh5 giúp ơng gim phn ln s khung kính tr't phi lp và k t cu gi %. K t cu cịn làm cho nh5 hn b$ng h thng kính lp sng và ng xoi gim bt nhp ca các thanh khung kính tr't b$ng cách tr't theo ng chéo t phn sng n ng xoi hay vì tr't theo chiu dài. , ti t kim thi gian và tin bc, và nh$m gia tng chính xác - Paxton ngh& ra mt máy chy b$ng hi nc chu.n hĩa khâu sn xut các thanh g- lĩt khung kính tr't thi t k cho phù h'p vi các ng xoi nh$m tp trung hi nc ngng t+ bên trong và gom nc ma bên ngồi. Sau cùng, ơng phát trin "máng xi Paxton", mt máng xi b$ng g- b$ng ph*ng 'c làm khum lên b$ng mt giàn kéo t cnh di làm thốt nc ma. Phát minh ca Paxton trong cơng trình Lị s i ln tp trung vào g- và kính, ơng s" d+ng st rt ti t kim ch ni nào tht cn thi t trong k t cu. Ơng xem v1 bao kính và g- nh mt h$ng s cĩ h thng, lp i lp li - mt "t m v i" ph lên trên mt khung st cĩ th thay i cĩ th t iu chnh theo yêu cu c+ th ca cơng trng và k hoch thi cơng. , cng và tính n nh theo phng ngang ca bàn giúp cho "t m v i" m1ng và cĩ trng l'ng nh5. Nm 1849, Paxton xây dng mt nhà kính khác Chatsworth vi hoa súng Victoria regia ni ti ng, ơng kh*ng nh các gân cng mt di lá cây súng ã truyn cm hng cho ơng ngh& ra chi c bàn k t cu tri rng hai chiu. S liu thc t : Chiu dài: 554,4m Chiu rng: 122,4m Chiu cao gian gia: 19,2m Chiu cao cánh ngang: 32,4m Din tích sàn s" d+ng 3 tng: 92.000m2 Din tích xây dng: 7,7ha Gang: 3800 tn St rèn: 700 tn G-: 55.762m3 Kính: 293.655 tm, 250mmx1225mm, 83.610m3 Rãnh máng xi: 38,6km. Giá b1 thu: 79.800 bng Khi xây dng (tính c thi t b c nh & b phn ni): 169.998 bng. Blog:
Suu tm: Kienthanh@live.com Nh$m .y nhanh ti n thi cơng, cu kin tin ch ca mái vịm trung tâm lp s0n di t. , khơng cịn thy chiu rng bên trong hi h5p ca li i gia, mái vịm hồn chnh kéo b$ng ti lên mt gĩc nào ĩ. Tháng 6/1851, Paxton 'c bn bè cho bi t 7y ban hồng gia gp khĩ khn khơng chn 'c thi t k va ý và thuy t ph+c h cho phép ơng 'c tham gia. Cng tác vi anh em nhà Chance và nhà thu xây dng Fox Henderson & Co., s" d+ng h thng mà ơng phát trin trong các nhà kính ơng thi cơng trc ây, thit k ca Paxton là thit k duy nh t áp ng yêu c"u ngân sách và th'i gian biu, vào lúc này gim xung ch cịn 8 tháng. Tin trình thi cơng Hai tun sau khi giá b1 thu thi cơng ca Paxton 'c chp thun, Fox Henderson bt u kh i cơng. Thi t k , sn xut và lp ráp tịa nhà chi ti t 'c xúc ti n mt ti n quá nhanh. D án 'c hoan nghênh nh s áp d+ng nguyên tc phân cơng lao ng ca Adam Smith ln u tiên vào cơng trình ki n trúc. Vi s tng phn áng kinh ngc vi c im ki n trúc ca thi i, thi cơng khơng 'c xem là hình thc, mà 'c xem nh mt quá trình. Ging nh ng st, vn tiêu im tp trung quá nhiu phát minh trong th k( 19, v hình thc là mt h thng m h , ng lc hc, b1 ng1 hình thành t mt b ngh cĩ các b phn chu.n hĩa. M-i thành phn thi t k tuân th ca module quy hoch 1,2m ca Paxton. Nh$m gim bt s l'ng thành phn và làm nh5 khâu thi cơng, m-i y u t u thi t k m trách hai ba cơng vic: thanh g- lp khung kính tr't làm ln gp ơi nh máng xi, ct gang úc r-ng làm ng thốt nc ma, nhng tn d+ng trên cơng trng gom li làm ván lĩt sàn. Thành phn 'c ch to trong các x ng th' khp nc Anh theo sn xut dây chuyn, m-i lao ng 'c nhà phê bình ki n trúc Matthew Digby Wyatt mơ t nh "hành ng chính xác nh các b phn khác nhau trong mt c máy thit k hồn h o, cĩ k nng trong lnh vc ca riêng mình, khơng cn bit n phn vic ca ng i khác". Vt liu xây dng 'c chuyn n Lodon b$ng ng st, giao ti cơng trng n âu u 'c lp ráp, s" d+ng ngay n ĩ gii phĩng mt b$ng cha vt liu. S l'ng cu kin h h1ng khơng quá mt tn, cơng trình ch y u lp ráp b$ng nhân lc, ơi lúc s" d+ng nga h- tr'. Nhp ca li i cĩ mái vịm gia rng 22,8m làm b$ng các sn st và g- to hình bán nguyt, lp ráp di t và nâng lên b$ng ti mt gĩc sao cho khơng cịn thy chiu rng bên trong hi 5p ca mái vịm. Thi t b c bit do Fox Hender- son thi t k nh$m .y nhanh ti n lp ráp cơng trng. Xe rùa .y tay lp bánh xe rt tài tình chy trên các máng xi Paxton dùng nh ng ray gim bt khâu làm giàn giáo cho th' lp kính. S dng xe rùa, mt nhĩm 80 th m+i tu"n cĩ th lp 18.000 t m kính. Vào tháng 12/1850, cĩ n 2260 cơng nhân làm vic trên cơng trng theo chu-i thao tác phi h'p cht ch). Blog:
Suu tm: Kienthanh@live.com Làm vic vi Paxton, các nhà thu thi t k mt cơng c+ c bit .y nhanh ti n lp ráp. Xe rùa .y tay cĩ bánh xe s" d+ng nh máng xi làm ray vn chuyn c ngi và vt liu, gim bt vic bt giàn giáo cho th' lp kính. (nh: intra- net.arc) Thi cơng khan khơng dùng va này - trong ĩ các cu kin sn xut ni xa xơi u hồn tồn lp ráp ngay ti cơng trng - là thơng l nhanh, an tồn so vi thi cơng theo quy c, khi n c cơng nhân l#n cơng chúng u h h i. Thi cơng cơng trình tr thành mt s kin thi s, thu hút rt ơng ngi xem, báo chí a tin m-i ngày, gán cho cái tên "Cung in Pha lê". Ti n trình thi cơng, sp x p nhân lc, máy mĩc và vt liu trên quy mơ rng, tr thành mt chng minh sng ng trc cơng chúng v tính hiu qu logic trong thi gian, mc và chuyn ng sau ĩ là ngu n cm hng giúp Ford ngh& ra dây chuyn sn xut ơ tơ. Vì tính trong sut và s rõ ràng ca h thng, thi cơng Cung in Pha lê tr thành s tán dng sc mnh cơng nghip cịn nhiu hn c Trin lãm quy mơ. Tng bao ln nht tính n thi im y cha h xây dng. Cung in Pha lê bao s cây lâu nm hin cĩ trong Cơng viên Hyde, vi lp v1 m1ng trong sut to ra s m h mi khơng gian bên trong và bên ngồi. (nh: canadianarchitect) Sau 6 tháng kh i cơng và 4 tháng sau khi dng ct gang u tiên. Cung in Pha lê hồn tt và bàn giao cho 7y ban hồng gia lp t trin lãm, trng bày. Ngày 01/05/1851, Trin lãm quy mơ do N hồng Victoria ct bng khánh thành, ây là mt s kin thành cơng vang di, thu hút hn 6 triu l't khách tham quan ch trong 5 tháng. Ngồi l'i nhun áng k, trin lãm cịn khai sinh ý t ng bi n ni ây thành trung tâm gii trí quc gia quy mơ ln, báo hiu mt k( nguyên ca ngi tiêu dùng và sinh ra mt loi tịa nhà mi dùng bày bán bách hĩa - c"a hàng bách hĩa hin i. K t h'p vi nhiu cây lâu nm hin hu trong Cơng viên Hyde trong cánh ngang to vịm, tng bao lp kính trang nhã to ra mt kinh nghim mi, xĩa b1 s khác bit gia khơng gian bên trong và bên ngồi, gia ngh thut và t nhiên. Cung in Pha lê c!ng to ra tranh cãi v s phân bit gia ki n trúc và xây dng. Nghiên cu minh ha in hình gia tính thi t thc và quá trình thi cơng thì ngh ki n trúc khơng cơng nhn cơng trình này, mc dù khơng phi cơng trình là xu. Trin lãm quy mơ k t thúc theo k hoch vào tháng 10/1851. Nm 1852, s tháo d0 Cung in Pha lê di1n ra nhanh chĩng và áng chú ý c!ng nh lúc dng lên, chm dt mt cuc i tuy ngn nhng rt huy hồng ã thu hút trí t ng Blog:
Suu tm: Kienthanh@live.com t'ng ca cơng chúng n mc nh th . Cu kin do cơng ty mi ca Joseph Paxton mua li, sau khi cĩ nhiu b sung thi t k áng k, ơng li lp ráp mt a im Nam London, trong mt khu vc ngày nay gi là Cung in Pha lê. Phi mt 2 nm mi hồn thành, s" d+ng làm ni trin lãm linh tinh và phịng hịa nhc, mc dù khơng bao gi thành cơng v kinh t và mi ngi nhc n. Sau cùng cơng trình b thiêu hy hồn tồn trong nm 1936. Cung in Pha lê (nh: intranet.arc) Cung Čin Schloss Schưnbrunn Thi im xây dng: 1696 - 1700 a im: Vienna, Áo Schloss Schưnbrunn, cung in mùa hè ca ch quân ch Áo - Hung, là mt trong nhng cung in Baroque ln nht và tráng l nht Trung Âu. Dù cĩ úng nh th , cung in ch là mt phn rt nh1 ca nhng gì mà ki n trúc s thi t k cung in Johann Bernhard Fischer von Erlach m t ng lúc ban u. Fischer - "kin trúc s cung ình và hồng " ca Hồng Leopold I, là nhân vt chính trong s phát trin ngh thut Baroque Áo. Nm 1671, tui 15 ơng n Ý và ây trong 16 nm, nghiên cu di tích Hy Hp và La Mã l#n cơng trình ca Borromini, Bernini và Fontana. Ơng c!ng liên k t vi ki n trúc s Pháp và tìm hiu cơng trình ca h qua các bn khc g-. Khi tr v Áo nm 1687, ơng nhn thy Vienna ang phc hi sau khi b Th Nh2 K& bao vây, y t tin và s0n sàng cho nhng d án xây dng y tham vng. Ngay sau ĩ, ơng tìm thy nhng ngi tài tr' quan trng và ơng vào trong hồng cung, tr thành thy dy cho con trai ca Hồng Joseph, sau này là Joseph I. Nm 1696 ơng 'c nâng lên thành gii quý tc và 'c phong danh hiu "von Erlach". Nm 1704 ơng du lch sang ,c, Hà Lan và Anh gp Christo- pher Wren. S và thc t Cĩ l) i vi Joseph, Fischer von Erlach phác tho s u tiên v Schưnbrunn. Ngày tháng cha rõ, nhng quy mơ rng ln n mc ơng khơng th lng h t. Blog:
Suu tm: Kienthanh@live.com Cung in Schloss Schưnbrunn rng thênh thang, bên ngồi Vienna do Fischer thi t k nhng Nikolaus Pacassi thi t k li phn ln trong th k( 18 (nh: musik-hochzeit) Khi ý t ng v ni lý t ng ca Hồng La Mã thn thánh ny sinh, cung in 'c xây dng vi quy mơ ln hn in Versailles ca Louis 14. Cung in s phi xây dng trên nh i Schưnbrunn bên ngồi Vienna. Li vào gia 2 bn sao Ct thành Troy Rome d#n n mt khơng gian rng ln l thiên dành cho mơn c%i nga u thng, bên hơng là các b cha cĩ vịi phun nc. Phía sau ni lên mt di t b$ng to bc dc lên b$ng cách on thoai thoi ph1ng theo cơng viên trong in Versailles. Trên nh, bn thân cung in chia thành mt mt mt trung tâm và các sân bên ni b$ng các cánh tng mt phn t. Kh i cơng nm 1696, mc dù Schưnbrunn khi 'c xây dng chc chn là mt phiên bn ã ct xén, nhng v#n cịn rng thênh thang n u xét theo bt k tiêu chu.n thơng thng nào. Nhn ra khong sân ln, cùng vi 2 vịi nc, mt tin v#n cịn phng pht in Versailles, vi i snh gia và các cánh tng dành cho Hồng và Hồng hu bên trái và phi. Joseph I k v vua cha nm 1705 và mt nm 1711, trong khi cung in ang xây dang d . Phịng trng bày ln trong cung in Schloss Schưnbrunn (nh: imagevienna) Ni th t ca Fischer to n tng phù hp, "y p sn ph/m bng thch cao hồn thin và tranh v trên tr"n nhà ca các h*a s- hàng "u. Tuy nhiên, khơng cn phi bàn nhiu v chúng, b i l) tồn b cung in ã 'c Nikolaus Pa- cassi thi t k li v c bn trong th k( 18, ơng là ki n trúc s cung ình ca N hồng Maria Theresa. Pacassi c!ng thay i ni tht, nâng sàn trên cùng, chèn thêm mt tng l"ng và thêm vào cho mt tin phía bc mt hàng ct Ionic - vì th xâm phm nghiêm trng mt ct ng ca Fischer. Blog:
Suu tm: Kienthanh@live.com S liu thc t : Chiu dài: 190m Din tích cơng viên: 1.200 x 1.300m S phịng: 1.400 ,ng hm to b$ng Schloss Schưnbrunn (nh: yasui.anjiro) Cung in ca Maria Theresa. Tuy nhiên, ni th t ca Pacassi là tác ph/m ngh thut Rococo quan tr*ng, vì th làm gim b t khim khuyt trong thit k ca Fischer. Hành lang ln d#n n phn gia ca mt tin, lúc trc Fischer dùng làm i snh. Ct áp tng cĩ rãnh trang trí % m! ct trang trí lá ơ rơ so vi trang trí trên tng và gng m vàng. Cu thang xanh lúc trc là phịng n ca Fischer, ch gi li tranh v) trên trn trong thi i ca ơng, tranh phong Joseph I làm thn ca Sebastiano Ricci. "Triu phịng" cĩ các panel chm b$ng g- h ng sc vi 260 tiu ha 3n , v) trên loi giy da ho hng mơ t i sng triu ình các hồng Mughal. Cn phịng t theo tên Napoléon, ni ơng ã ngh qua êm vào nm 1805 và 1859, cĩ treo các thm thêu Brussels cnh chi n trng th k( 18. Phịng "Vieux-Lacque" là phịng riêng ca Maria Theresa, k t h'p ngh thut Rococo ca Vienna vi các panel sn màu en ca vùng ,ơng Á. Phịng Trung Hoa hình trịn, lúc trc làm phịng hc ca Joseph I, c!ng cĩ sn mài Trung Hoa, li 'c trang trí theo ngh thut Rococo. Cơng viên Schưnbrunn c!ng to n t'ng nh cung in, các hàng giu ct ta cơng phu hình thành các vách tng ngh thut to hình cây cnh cao b$ng tịa nhà 3 tng. Trong s các cơng trình, ni ti ng nht là cơng trình Gloriette, vn là mt dãy ct theo trng phái Tân c in bt h do Ferdinand von Hokenberg thi t k , và Nhà C c!ng s khơng kém 'c xây dng cho Franz Joshp I nm 1882. Cung Čin Topkapi Thi im xây dng: 1463 - 1853 a im: Istanbul, Th Nh& K Nm 1453, khi vua H i Ottoman Mehmet II chi m thành Constantinople (sau này gi là Istanbul), thành ph nát, dân chúng tn c, xây dng mt cung in nguy nga cĩ chc nng nh mt c quan ca Chính ph nhng khơng thích h'p cho n khi dân chúng tr v và tái thi t thành ph. Ch vào nm 1472 Istanbul mi tr thành kinh ơ trong quc ca ơng, và Topkapisaray (ngh& theo tng ch "cung in Cng súng", tên gi trong th k( 19) bt u ĩng vai trị nh mt trung tâm hành chính và ni ca Hồng gia. ,a im n$m trên i t cĩ tm nhìn 5p mt hng ra eo bin Bosporus, Golden Horn và bin Marmara. Blog:
Suu tm: Kienthanh@live.com S cung in (nh: atillakaban) G*i Topkapi là mt "cung in" cĩ th gi ra nh ng liên tng khơng úng i v i bn *c ngày nay, ch hàm ý mt cơng trình thng nh t v kin trúc ging in Versailles nhm mc ích gây n tng bng quy mơ và giá tr ca cơng trình. Trong th k( 15, khơng cĩ cung in nào mang ý ngh&a này. Ni c trú ca Hồng gia và c quan ca Chính ph là s tp h'p các cơng trình hình thành dn khi nhu cu phát sinh. Trang trí Topkapi là cách trang trí theo th t cao nht, chính mc xa hoa nht quán này và thc t cơng trình phn ln v#n cịn nguyên v5n ã to nên v/ c áo - biu t'ng sng ng ca mt triu ình chuyên ch thuc mt trong nhng triu ình quyn th nht trên th gii. Cung in Topkapi v#n cịn gi 'c v/ giàu cĩ, tinh vi và sc mê hoc khơng my tai hi vn khơng h cĩ ch th bt k ni nào khác. Sân th nh t Sân th nht, li vào hng Tây, gn vi thành ph nht là cng ln nht và ni ti ng nht. Khi xa và hin nay b nhà th Hagia Irene quc Byzantine th k( th 6 áp o, 'c nhng ngi Ottomans s" d+ng nh x ng úc v! khí, và mt bnh xá ln ni các cu bé cĩ th trn kh1i s hà khc ca k( lut trng dịng. Cĩ mt x ng úc tin và các toa xe làm nhà kho ln chuyên ch hàng hĩa c ng knh, k c 500 ti trng g- m-i nm. Cng ti p ĩn vi các tháp nht tù 'c Murat III trang trí trong thp niên 1570 (nh: rcip.com) Vào sân qua Cng Uy nghi, trng bày t'ng u nhng k/ phn bi ging nh cu London. Cng v#n cịn sng sng, s cĩ t thi Trung c. Cng ban u tr thành Cng ti p ĩn vi các tháp nht tù 'c Murat III trang trí trong thp niên 1570. 6 ây, mi ngi, ngoi tr vua H i, u phi xung nga và i vào b$ng chân khơng. Im lng tuyt i khi bc vào cung in, ngồi s quan chc cĩ cm quyn tr'ng, khách tham quan b nhiu ngi lùn và ngi câm nhng cĩ th c hiu và bi t vi t, theo dõi. Ch duy nht mt s thn mi quan trng nht tham quan cùng vi c ồn tùy tùng nh William Harborne ch*ng hn, vn là s thn Anh u tiên. Vào th k( 16, Francis I ca Pháp quên tr tin cho Pierre Gyllius vì ã phái Pierre n mua các bn tho b$ng ti ng Hy Lp và ng ý Pierre tham gia vào Quân ồn Janissary u tú. Blog:
Suu tm: Kienthanh@live.com Hoa vn trên mt trong các panel ngĩi Iznik lp lánh (nh: voyagedecoration) Mt s chi ti t do Pierre ghi li nh s tháo d% ngĩi gm ca cng bên trong. Alvise Gritti ngi thành Vienne tr thành bn thân thi t ca Suleyman Cao th'ng, ã n thm Suleyman ngay ti t dinh ca Pera, nhng khơng th 'c ơng n thm áp l2 t1 lịng m n khách nh th . C!ng cĩ mt Hassan, mt tù nhân nghèo x xác n t vùng Lowestoft, nc Anh, t1 ra hnh phúc khi b hon, r i tr nên giàu cĩ trong t cách thy dy ,i hc ni i ng! giáo s u là ngi da trng b hon. Ơng 'c chi u c và là ngi bn vơ giá ca gii thng nhân Anh, cĩ ích trong nhng cuc tán g#u, ơng hiu r$ng to ra s tai ti ng càng ngt ngào thì phn th ng nhn 'c càng ln. Sân th hai Sân th hai hay Snh ni các v#n cịn là mt bãi c1 và mt ít cây lâu nm, xây tng bao bo v khơng cho lồi linh d- ng gazelle th th.n trong khu vc này. Phía sau mt di t b$ng dài to bc làm nhà b p, ngày nay là vin bo tàng gm s, cĩ nhiu tri dành cho u b p và ph+ b p, cùng các nhà kho kéo dài. ,i din là Snh ni các, cĩ niên i t u th k( 16 'c trang trí li vào th k( 19 và trong ch Cng hịa. Cnh bên kia là dãy tri dành cho ngi s" d+ng kích 'c Davut Agha xây dng li vào cui th k( 16 hin nay ch cịn duy nht mt tri nh th . Gia các tri lính và Snh ni các là tháp, t ây vua H i cĩ th ngm nhìn cung in. ,nh cao c in ca tháp 'c thêm vào trong gia th k( 19, cĩ th do các ki n trúc s Th+y S&, Fossatis, ngi ã thi cơng St Petersburg. Ngồi snh ni các là mt trong nhng cơng trình khác lúc u ca Mehmet - i snh b$ng á s ca Kho báu bên ngồi, ti p n là Cng hnh phúc theo phong cách baroque. Trong snh ni các cĩ th hình dung các nhân vt quan trng trong cung in, trong trang ph+c áo kaftan, cĩ tht ngang lng, 'c thêu tuyt 5p, ang ng i trong mái vịm cĩ các ct bĩng loang lống cĩ m! trong ct m vàng. Cĩ n 600 nhân chng và ngi tình nguyn ng ngồi ly nc t vịi phun. Chi ti t này cung cp mt s khái nim v thi k huy hồng ca snh Ni các. Sân th ba ,i snh Ngai vàng, trong Hu cung là mt khơng gian thống ãng s" d+ng cho các bui hi hp chính thc, 'c xây dng cho Murat II nm 1588 (nh: traveling.igw) Qua Cng hnh phúc ngi ta mt i mt vi Phịng ti p ki n, do Ala'ettin Agha - ki n trúc s cung ình xây dng t nm 1515 n 1529. Ơng m nhim nhiu chng trình cách tân do Syleyman, mt phn là do k t qu ca trn ng t nghiêm trng nm 1508. Bao quanh Phịng ti p ki n là các mái hiên tráng l, k bên li vào là nhng panel ngĩi c bit Blog:
Suu tm: Kienthanh@live.com vùng Iznik và mt vịi phun xinh xn mang tên Syleyman. Bên trong, vách tng c!ng nh sàn nhà 'c ph b$ng lp vi vàng khm trân châu. Nhng tt c u b ct gim do khng hong kinh t trong th k( 18. 6 bên trái nhà thy t là nhà th H i giáo ca trng i hc, hin nay là th vin cung in xiên gĩc hng mt v thánh a Mecca. Ba mt sân u bao quanh b$ng các phịng ni trú ca trng i hc: 2 mt u tiên b l"a thiêu hy nm 1857, các mt khác u là gi nhng giáp vi các vách ban u và hình thành bo tàng vin trang ph+c, ngh thut và dành cho ban giám c cung din. Sinh viên gi1i nht khi tt nghip u d hp chung vi vua H i, chc v+ ch*ng hn nh: Ngi mang gm hay Mã phu u cịn trng. Các snh da trên cơng trình ban u khác, lúc này làm ni cha châu báu ca ng tiên tri Muhammad do Selim I mang v sau khi ơng xâm chi m Ai Cp. Cĩ mt snh vào rt rng l'p ngĩi và mt vịi phun nc to ca Murat III do Davut Agha thi t k . Phịng ng trc ây ch cĩ th thống thy vì ang làm ni ct gi c và áo chồng ca ng tiên tri. Tng cĩ nhng tm panel ngĩi Iznik 5p nht ca th k( 16. ,i din và nhìn qua bên kia Mar- mara là các cn phịng dùng làm ni ngh ban ngày ca Mehmet II, mt lot các phịng nguy nga nh cao là tháp lu và vịi phun l thiên. Hin nay nhng chi ti t này to thành Vin bo tàng châu báu. Hu cung , n Hu cung qua Sân hon quan, qua các tri lính cao ngt. Do các hon quan da en canh gác, Hu cung là ni ca v' vua H i, cơ giáo và ngi thân là n, nhiu ngi trong s này cĩ quyn hn thc s. Khơng mang tính i quy mơ, thm chí snh ca Valide hay Hồng thái hu. Ngĩi th k( 18 khơng phong phú v màu sc nhng n t'ng v thi t k , vào cui th k( 18 b sung thêm tồn b mt dãy phịng Rococo, cĩ gng soi và nhiu bc ha màu sáng v) cnh thơn dã, cĩ i sng ca riêng chúng. Phịng 5p nht là phịng ca Murat III, cĩ mt vịi phun nc, nhng c"a s b khĩa do s m rng ca Ahmet I. Bên di là h bi rt rng dành cho Hu cung. ,i snh Ngai vàng cĩ l) là cơng trình ca Davut, nhng b thit hi do thay i hình dáng. Nhà Thy t ca Ngi k t+c rt xinh 5p, g m cĩ mt mái bát úp nguyên thy u th k( 17 duy nht cịn t n ti, trang trí cơng phu vi các ng vin m vàng và bơng hoa. Cung in chính thc ca vua H i (nh: islamicarchitecture) Sân th t Các di t b$ng to bc Sân th t g m hai kiosk 5p nht trong cung in - cĩ l) là cơng trình ca Hasan Agha - k( nim chi n thng ca Murat IV. Kiosk Baghdad là kiosk ln nht cĩ ngĩi gm 5p nht và cơng trình khm g-. 6 m-i bên lị s i cao cĩ mái che là thân ct cĩ p ngĩi lp lánh làm ti ng vang vi thân ct cĩ p ngĩi u cui bên kia ca di t b$ng to bc. C!ng cĩ mt ban cơng nhơ h*n ra ngồi cĩ b nc, vua H i ngh ngi cnh ĩ. Nét thi v ca i sng cá nhân 'c gĩi gn ây vì các mái bát úp xinh xn cùng vi t( l c in. Phn ln nhà thy t trong cơng viên khơng cịn na k c kiosk Trân châu. 6 ĩ Dallam n tp chi àn Organ tng mĩn quà ca Elizabeth I nc Anh. Trong mt chng mc nào ĩ, nhng lu m vàng này hình thành trong á hoa cng và á thng là hình nh thu nh1 ki n trúc Ottoman, c!ng nh mi tng quan gia các khong khơng gian ni và ngoi tht. Topkapisaray, cung in ca Cng súng, 'c gi tht n gin là Saray Mi khi các vua H i sng ây. Và s hiu qunh ca vn phịng uy nghiêm li phía sau mt n-i bu n man mác. S liu thc t : 2 Tng din tích: 700.000 m Sân th hai: 160x130m Chiu dài tng: 5km Cng: 6 cng chính Dân s nm 1640: 8c ốn 40.000 ngi. Blog:
Suu tm: Kienthanh@live.com Chùa Byodo-in Thi im xây dng: Nm 1053 a im: Kyoto, Nht Bn Chùa Byodo-in t*a lc gi a r)ng bên cnh mt h nh., nh th ã c xây dng cách ây c ngàn nm. Dù chùa cĩ niên i g"n ây, nhng chng t. là mt minh h*a hồn ho v phong cách kin trúc phát trin. Bn thân cơng trình ã mang ý ngh&a, nhng ngồi ra cơng trình khơng 'c xây dng b$ng á mà b$ng g-, mt vt liu rt d2 b phân hy và h1a hon, sng sng trong mt vùng t thng hay ng t và ni chi n trong quá kh. Ngơi chùa t n ti qua thi gian, ít nhiu trong hình dng ging nh ban u. Hình dáng chùa ph.ng theo kiu Trung Hoa. Du nhp vào Nht Bn cùng vi o Pht trong th k( 6 sau Cơng nguyên. Ngi Nht, theo thĩi quen ca mình, mơ ph1ng mơ hình c bn nhng vi tm cao th hin vơ song trong mt lot các cơng trình xây dng hin nay v#n cịn t n ti. Khung cnh chùa (nh: ifa.hawaii) Chùa Byodo-in ta lc trên con ng cái quan thi c t Kyoto hng v Nara, gn dịng sơng Uji hung hãn, mt ni ni ti ng cĩ phong cnh hu tình. Các gia ình quý tc t Kyoto n xây dng t dinh vùng này. Nm 1053, nhi p chính Fujiwara-no-Yorimichi ci to t dinh ca thân ph+ thành mt tu vin, xây dng mt nhĩm các cơng trình th ph+ng ,c Pht A di à, trong s này ch duy nht cĩ chùa Byodo-in cịn t n ti n ngày nay. Phong cách xây dng khác xa vi truyn thng khung g- châu Âu, d2 thy nht là phn mái vi nhiu ng cong và phn mái nhà nhơ ra kh1i tng tht tham vng. Ngồi v/ 5p, nhng mút tha này cĩ chc nng thc t là gi cho khung luơn khơ ráo trong mt t nc cĩ l'ng ma khá ln. Quan sát chi ti t cho thy cĩ s khác bit áng k v k t cu - khung khơng da theo hình tam giác, c s cn bn ca tính n nh trong cu trúc châu Âu. Thay vào ĩ, thành ph"n kt c u mái gài vào "u ct chng bng các mi ni phc tp cĩ th chu ni ti tr*ng kéo l n. Vì th cơng trình ng vng nh chi c bàn cĩ nhiu chân, tính n nh mong manh ca khung li giúp cơng trình chu ng các trn ng t xy ra nh k. Blog:
Suu tm: Kienthanh@live.com T'ng pht trong chùa (nh: brian.hoffert) Trong s , cơng trình g m mt i snh, i snh Hoo-do hay i snh Ph+ng Hồng - vi các hành lang nâng cao nhơ ra hai bên, u mút un cong mt on ngn hng v phía h . Tht d2 hình dung hình con chim xịe cánh, và s thanh thốt chung ca hình dáng và bi cnh h nc tt c nh mun làm ni bt liên t ng này. Hai chim Ph+ng Hồng b$ng ng t trên nĩc gia (mơ ph1ng nguyên bn) c!ng nhn mnh ý t ng v cái ch t và hĩa thân trong li giáo hun ca Pht. M+c ích ca tt c s tiêu pha phung phí này là nh$m to ra mt i snh th ph+ng lng l#y trong snh cĩ th t mt t'ng pht ln, chm g-, do Yorimichi t hàng iêu khc gia ni ti ng Joche. Thng 'c xem là tuyt tác ngh thut, pho t'ng cao gn 3m (10feet). K t cu g- thi xa thng cĩ c tính c trng dành cho phn bên ngồi, xut phát t k t cu c bn ca vt cht hu c. Xét v tui ca cơng trình, d& nhiên cĩ quá nhiu im n mc khơng th xem tt c cu trúc mang tính c áo. Th nhng, chùa 'c bo t n nhy cm nht, vì g- ã lên nc bĩng lống ca thi gian và hin ang 'c trùng tu hiu qu. Ngày ngay, chùa là di sn vn hĩa th gii, mt trong s ít cơng trình xây dng tồn b$ng g- 'c cơng nhn nh th . S liu thc t : Tng chiu rng: 48m Chiu rng mt tin i snh Ph+ng Hồng: 14,24m Chiu cao t'ng Pht: 3m. Dinh Phĩ V'(ng New Delhi Edwin Lutyens (nh: knebworthhouse) a im: New Delhi, 3n , Thi im xây dng: 1912 - 1931 Blog:
Suu tm: Kienthanh@live.com Tháng 4/1912, t ch- ng i lc l trên lng voi, 3 ngi Anh tui trung niên London vào u nm 'c B tr ng thng trc ph+ trách 3n , ch nh, kho sát các dãy núi, chân i và ng b$ng quanh Delhi. H ang tìm a im xây dng mt th ơ mi ca thuc a ln nht ca quc Anh. Quy t nh phi di th ơ ca 3n , t Calcutta v Delhi, và phi xây dng mt thành ph cĩ 30.000 dân, k c các cơng trình Vn phịng b tr ng qun lý Lãnh th t tr, nh mt vt trang trí chính, phi cai tr t Dinh Phĩ Vng. Nhng ngi 'c y quyn g m Edwin Lutyens, ki n trúc s sau cùng xác nh a im, cách Delhi 5km v phía Tây Nam, bao g m i Raisina, vi phn nh sau b$ng, k t cu c lp ca Dinh Phĩ Vng mang t( l nh mt cung in phi xây dng cu trúc s cho tht hồn ho. T dinh này mt tr+c chy n nhà th H i giáo th Sáu (Jomma Masjid) Shahjahanabad, thành ph Delhi lch s" ca triu i Mughal, và tr+c khác, tr+c Li i ca Vua hay Rajpath chy v phía ,ơng, hình thành mt con ng rc l2 rng thống d#n n Dinh Phĩ Vng. Lutyens cĩ l là s ch*n la chc chn trong vai trị kin trúc s. Trong th h mình, ơng ni bt nh ki n trúc s hàng u ca nc Anh, thi t k nhiu t dinh s cho thành phn kinh doanh u tú di triu vua Edward c!ng nh kh*ng nh vai trị ki n trúc s ca , quc Anh. Huân tc Herbert Baker, mt ki n trúc s ngi Anh l-i lc khác là ng nghip ca ơng trong chuy n thám him trng i này. Li i ca Vua - i l tr+c hng v phía Tây d#n n Dinh Phĩ Vng, vi Ct Jaipur sng sng phía trc. (ơng và Tây Trong khi thi t k Dinh Phĩ Vng trên chuyn hi hàng b$ng tàu hi nc i li gia 3n , và x ng v) London, Luty- ens cĩ th phác ha nhng gì ơng nhìn thy và nhn xét trong chuy n i 3n , ln u tiên trong i. Mt sáng n, ơng thm quan Pháo ài 1 Delhi và xoay cho b c+c vịi phun lch s" chuyn ng, tìm hiu k hn v hiu ng nghe nhìn ca thác nc chy. Sau ĩ ký c này 'c chuyn thành cách s" d+ng nc ca ơng trong khp thành ph, và tráng l nht, trong vịi phun hoa súng bên trong cơng viên Mughal ca ơng và trên mái cơng trình khng l ni ơng ci to motif mái bát úp to ra vịi phun hình bát. Li khuyên rt nhiu nhng khơng hng d#n chi ti t, c!ng nh i vi nhu cu phi bao g m nhng gì 'c kh*ng nh là các y u t a phng hay truyn thng ca ki n trúc 3n , ch*ng hn nh vịm nh nhn 3n - Saracen, ki n trúc s ch áp li b$ng cách khơng tham kho các sách kiu dáng mà tr v nguyên tc u tiên. Lutyens hiu r$ng trong ánh sáng gay gt ca ng b$ng 3n ,, màu sc và hình dáng khơng quan trng. Do ĩ ơng phi chn ki n trúc Mughal b$ng cách sn bĩng, ph1ng theo phát minh ca Chuja, khi p trang trí hình bc thang m1ng nh thanh ki m ht ra mt di bĩng cĩ nhiu sâu và làm ni bt s dàn tri theo phng n$m ngang ca mt tin. Blog:
Suu tm: Kienthanh@live.com "Tranh v bĩng" - Lutyens s" d+ng khi p ni trang trí hình bc thang m1ng nh thanh ki m, ph1ng theo Chuja trong ki n trúc Mughal. Lutyens làm ni bt h n n a bng cách s dng di 2 màu á . - i hồng Dohlpur xây dng Dinh Phĩ V ng và 2 vn phịng B ca Baker theo tiêu chu/n tinh xo v$n cịn sc h p d$n n tn ngày nay. K t qu tng h'p ca nhng y u t này cùng vi vn hiu bi t lý thuy t ngh thut Hy Lp - La Mã ca ơng tht c áo. S tng tác gia c và r-ng gây n t'ng mnh, v t( l mang tính cht Ý nhiu hn là các khong m rng ln cn thi t ri sáng phn ni tht ca Bc Âu, Lutyens x" lý tài tình chattri trong ki n trúc Mughal, hay phn nhơ ra trên mái, và á 1 Dohlpur. các l- c"a s nh1, t sâu phía trong c!ng to hiu qu rt thuy t ph+c, nhĩm Sân cu thang nguy nga t di mái bát úp h ngm sao tri, s an quyn gia các di t b$ng to bc và mái hiên, dãy ct và sân, to ra h thng các loi hình mang m tính cht ca tiu l+c a - tt c u 'c gii quy t tht thuy t ph+c trong mt cơng trình n l/ cĩ kích thc khng l cĩ n 340 phịng, nhng Lutyens v#n cịn dành thi gian thi t k g- ni tht c% em bé dành cho nhà tr/ trong dinh. Bên di mái bát úp khng l là c im ni ting nh t ca cơng trình là phịng Durbar hình trịn ni ngai vàng ca Phĩ Vng 'c t v trí nhìn ra cng chính. Mt tp h'p các cn phịng sang trng, k c phịng v), phịng khiêu v!, th vin và phịng n u n$m sàn chính. Nhng cơng trình này c!ng cĩ d nh nh ngơi nhà - n u xét v quy mơ s - cĩ khi n 54 phịng ng. S liu thc t : 2 Din tích: 18.580m Chiu dài: 192m S phịng: 340 Blog:
Suu tm: Kienthanh@live.com Chiu cao vịm: 50,5m ,i snh Durbar ng kính: 22,8m S nhân cơng lúc xây dng cao im: 23.000 nam, n k c 3000 th' )o á. Tht khơng may gia Lutyens và Baker phát sinh s i kháng, ni ti ng nht xoay quanh vn cao trình. Theo thi t k ca Baker, ng tr+c d#n n và n$m gia 2 tịa nhà làm vn phịng ca B nâng lên mt dc th*ng ng r i sau ĩ mi san b$ng. K t qu là khi n gn tm nhìn t hng ,ơng hng v Li i ca Vua cho n Sân Chính ph và Dinh Phĩ Vng b xâm phm nghiêm trng: i gn h t con ng ch nhìn thy phn phía trên ca mái bát úp. Khi nhn thy iu này, Lutyens ngh ng dc phi làm li, nhng yêu cu ca ơng b bác. Cu thang ln ca Dinh Phĩ Vng, vi khong h bên trên cho ánh nng ri vào ban ngày và ngm sao vào ban êm - mt b c+c n t'ng phù h'p trong các dp l2 trng. Th nhng iu này c!ng khơng làm xu i thành tu chung ca các ki n trúc s. Khi New Delhi c khánh thành vào nm 1931 ã khin cho nhiu thng khách trong Hồng gia phi khĩc tr c s v2 i ca cơng trình. Các th ơ 'c quy hoch khác nh Chandigarh bang Bunjab ca Le Corbusier, và Brasilia do Lucio Costa và ki n trúc s ca ơng là Oscar Niemeyer thi t k , nhng New Delhi v#n cịn thuc *ng cp ca riêng mình, mãi mãi v't kh1i khong thi gian ngn ngi 14 nm khi dinh 'c s" d+ng huy hồng nh th nh thi cai tr vàng son ca Anh 3n , Cnh phía Tây ca Dinh Phĩ Vng, vi cơng viên thi t k theo nguyên tc Mughal. Blog:
Suu tm: Kienthanh@live.com an vin Escorial Thi im xây dng: 1563 - 1584 a im: Tây Bc Madrid, Tây Ban Nha (an vin thánh St Lawrence vùng Escorial ca nhà vua c thi s2 siêu hình John Donne cp trong bài th "Fu- neral Elegie" ca ơng sáng tác nm 1611 nh mt hin thân ca quy mơ bao la, luơn sc thu hút to n n tng cho khách tham quan bng chính l n ca mình. Thot nhìn, ng'i ta phi kinh ngc khi dinh th s này ã c hoch nh, tin hành và hồn t t trong c mt 'i ng'i ca ng'i sáng lp, vua Philip II ca Tây Ban Nha. Chúng ta may mn sau khi cĩ 'c mơ t ng i tht tồn din v an vin Escorial do giáo s& uyên thâm Jose Siguenza xut bn vào nm 1605, ngi sau này tr thành tu vin tr ng ca an vin. Bn v) s an viên Escorial (nh: unav) Khái nim D nh ban u ca vua Philip II là phi xây dng mt lng m cĩ giá tr t ng xng dành cho thân ph, hồng Charles V và dành cho chính ơng cùng con cháu. Lng m cn phi t trong mt an vin to ln sao cho các l2 cu nguyn ni ti p nhau cĩ th nguyn cu cho linh h n ca nhà vua quá c 'c siêu thốt. Ý nh dành th ph+ng St Lawrence, mt thánh t" o ngi Tây Ban Nha 'c Philip tơn kính t thi th u, d nh nh mt li t n i vi chi n thng ca Tây Ban Nha vi quan Pháp St Quentin nm 1557 vào ngày L2 thánh Lawrence, mùng 10 tháng 8. Nhng thng câu truyn lp i lp li cho r$ng s mt b$ng ca an vin Escorial 'c ly cm hng t chi c ging st hình thánh St Lawrence t" o ch là truyn hoang ng. Blog:
Suu tm: Kienthanh@live.com Quan tài b$ng á hoa cng (nh: lunapark) Trc tiên, an vin Escorial là mt lng m c!ng là an vin, nhng bên trong s hình ch nht an vin 'c thi t k k t h'p mt lot các chc nng khác. Khong 1/4 s mt b$ng (cnh phía ,ơng và ,ơng Bc) dành cho hồng cung. Thơng thng ti Madrid, Triu thn thng lui v Escorial cĩ thi ti t mát m/ hn, vì cao 1125m vào mùa hè, mt thơng l cĩ l) d ốn 'c khi a im 'c chn n$m gn ngơi làng bé xíu El Escorial hay Escurial di chân dãy Sier- ra de Guadarrama. M+c ích khác chn khơng gian này là cĩ s0n c s giáo d+c và y t . Hi ng Trent (1545 - 1563) ngh m-i c s tơn giáo ln nên thành lp mt trng i hc, dy hc cho thng dân l#n ào to giáo s& C ,c. Nhng c s này n$m phn Tây Bc ca cơng trình, trong khi gĩc Tây Nam là nhng cn phịng dành cho du khách, bnh xá và tnh d%ng, cùng vi mt phịng bào ch cĩ kh nng cung cp thuc rt áng k. Thit k và thi cơng Kin trúc s c vua Philip II ch*n là Juan Bautista Alfonsis de Toledo, vì ã cĩ 11 nm làm ki n trúc s kiêm k s trong cung ph+c v+ tng trn thành Naples, và trc ĩ là ki n trúc s th 2 sau Michelangelo tham gia thánh ng St Pe- ter Rome. S sau cùng 'c nhà vua chp thun vào nm 1562, xác nh phi thi cơng theo h thng hình hc Vitru- vius g m các hình tam giác u ni ti p trong mt hình trịn. Nghiên cu chi ti t s mt b$ng cĩ v/ biu th vic hình thành nhiu s phân chia bên trong, Juan Bautista s" d+ng mt module b$ng 1/6 ca 100, khong 5m. S phác ha bao g m mt khi xây hình ch nht chính cnh Bc Nam dài 204m nhân ơi vi cnh ,ơng Tây dài 160m, vi phn nhơ ra v hng ,ơng (các t tht ca nhà vua) và Tây Nam (hành lang tnh d%ng). Bao quanh khi xây và gn lin vi thi t k là các di t b$ng to bc làm li i hay cơng viên trng khong 30m. Thi t k ban u ca Juan Bautista hình dung 10 tháp quanh chu vi ca khi, nhng con s này gim cịn li 6, 1 tháp t m-i gĩc và 2 tháp t gia khi cĩ thay i trong thi t k vào nm 1563 và 1564. Escorial nhìn t trên cao qua bn khc g- th hin khu phc h'p a chc nng nhìn t hng Tây Blog:
Suu tm: Kienthanh@live.com S mt b$ng ca Juan Bautista nm 1562 v#n gi nguyên khơng i nhng ơng 2 ln phi thay i cao trình. Ln th nht, vào nm 1563, ngay sau khi kh i cơng xây dng, thi t k nhà th phi s"a i áp ng ngh trit ca mt ki n trúc s t vn ngi Ý - Francesco Paciotto of Urbino. Ln th 2 vào nm 1564, cao ca mt n"a cơng trình phía Tây phi nâng lên thêm 1 tng na to ra iu kin n b sung khi cn khi Philip II nht trí s giáo s& gia tng t 50 lên 100. S liu thc t : Khi xây chính: 204 x 160m Di t b$ng to bc: rng 30m (60m hng Tây) S tháp: 6 Cái cht khơng phi lúc ca Juan Bautista nm 1567 khin m*i ng'i bàng hồng. Nhng nn mĩng ã làm xong, nhiu vách t'ng xây d dang. Ki n trúc s c!ng li mt mơ hình bng g+ và y bn v) ã 'c nhà vua ng ý. Juan de Herrera (1530 - 1597) ti p t+c mt s cơng on khác. Ơng là mt binh s& chính quy, trong thi gian ti ng! nm 1564 ph+ vi Jaun Bautista trong t cách nhân viên v) s thi t k . Sau khi Juan Bautista mt, Herrera v$n gi quyn qun lý phịng thit k, do ĩ cĩ th cĩ mt s nh hng nh t nh trong thi cơng. Tồn cnh an vin Escorial nhìn t phía Tây Nam, xa xa cách h nc vuơng là nhng vịm xây kín tng 'c thi t k tng phn vi phn tng phía trên nĩ, bc tng cĩ n 259 c"a s xuyên qua (nh: umwelt-verkehr) Gn ây, ngi ta cơng nhn ơng ã cĩ cơng thi t k li nhng chi ti t quan trng ca an vin Escorial, trong ĩ cĩ nhà th và cu thang rc l2 rng rãi trong an vin, nhng nhng c ốn này mâu thu#n vi phát biu ca chính José de Sigtilenza ngi chc chn phi bi t nhng gì ã di2n ra. Ơng nĩi rõ nhà th khi xây dng phi tuân theo thi t k ã 'c Francesco Paciotto x Bergamo, qua chng c khác chúng ta bi t ơng là mt nhà thi t k cu thang cĩ kinh nghim. Th nhng, Herrera chc chn ã thi t k li mái nhà, tht ra là ĩng gĩp thi t k duy nht mà chính bn thân ơng xác nhn. 6 các im khác nhau trong 21 nm thi cơng, nhiu tốn th' th cơng và lao ng 'c an vin thuê trc ti p, theo ch khốn, trong khi các thi im khác, t chc u thu cho các cơng on c+ th, cách nào c!ng cĩ ý ki n ng tình và ch trích. Tt c tng bên ngồi ã xây xong, p mt b$ng á ct - loi á hoa cng Guadarrama màu xám a phng làm cho cơng trình hài hịa vi b c+c. Vn chuyn á t m1 n cơng trng b$ng xe bị rt hiu qu, m-i xe o mt cp bị c kéo - tng cng cn n 200 chuy n mi vn chuyn xong, mt giáo s& cp cao 'c phân cơng chm sĩc y t cho h. Phong cách Escorial, do chính nhà vua quyt nh, là phong cách ca th'i k& Phc Hng trong giai on sau này, k t h'p vi nhiu ki n trúc s Ý nh Giorgio Vasari và Giacamo Barozzi da Vignola. Nhng ngi cùng thi nh Siguenza xem phong cách nh phong cách Vitruvius và chc chn trong cơng trình cĩ vơ s im liên quan ti nguyên tc trong giáo trình ki n trúc s La Mã c i. S ganh ua xây dng theo phong cách c in là tham vng chính ca các nhà tài tr' và ki n trúc s trong thi k Ph+c Hng, u nm 1578, an vin Escorial ang 'c cp octavo molagro hay K quan th 8 ca th gii, hn h*n 7 k quan khác. Mt tin bên ngồi ca khi xây chính ã b ch trích vì v/ xu xí nhng iu này khơng tha nhn d nh ca ki n trúc s khi to ra s tng phn gia tng thơng thng và khơng gian k cn - vn treo cĩ tr ng cây n qu và cơng viên bên di, n$m hng Nam và ,ơng, hng Tây và Bc, các di t b$ng to bc b$ng á rng ln kéo dài s ni khp tr+c áp tng mt tin thành mt chiu th 3 b$ng hoa vn lát nn. Tng t, cao trình thơng thng ca sân tng phn và vì th làm ni bt ni tht trang trí phong phú ca cơng trình. Blog:
Suu tm: Kienthanh@live.com Cung thánh và bàn th chính ca nhà th Escorial nhìn t ch- ng giao nhau. (nh: lunapark) Trang trí ni th t Philip II rt quan tâm n trang trí hình v) và tác ph.m iêu khc phn ni tht ca an vin Escorial c!ng nh quan tâm phn ki n trúc. Bích ha cĩ các ch bao quát do Luca Cambiaso và Pelliegrino Pellegrini (Tibaldi) v) trong nhà th, an vin và th vin chính. Rt nhiu chi ti t trên bàn th u t hàng các ha s& Ý và Tây Ban Nha, trong ĩ hình thánh t" do St Lawrence ca Titian và St Maurice ca El Greco, tác ph.m ca El Greco b nhà vua loi b1 vì khơng nh tác ph.m Nararrete ngi Tây Ban Nha, chi ti t bàn th ca El Greco khơng truyn cm hng m o. Nhng ngi k v Philip II ti p t+c thơng l miêu t b$ng trang v) ca ơng i vi an vin, th hin trong các phịng hp ca tu s&, g m các tác ph.m ca Tintoretto, Rubens và Velázquez. M-i chi ti t thi t k và trang trí an vin Escorial u phi tham kho ý ki n và ch quy t nh ca Philip II. Thm chí chính ơng c!ng tham gia bàn bc nên tr ng loi cây nào vn treo trc thi gian sao cho s cây do ơng chn u phát trin xanh tt khi cơng trình hồn tt. Xây dng là mt trong nhng quan tâm chính ca ơng ít nht t khi ơng 14 tui ln u tiên bt u c giáo trình v ki n trúc. Thm chí ngi ta mơ t l) ra ơng phi làm ki n trúc s mi phi. Trong s các danh hiu dành cho ơng cĩ danh hiu vua Jerusalem, vì th bn thân ơng c!ng 'c xem là ngi k v 6 ơng vua xây dng Do Thái, vi nhng pho t'ng khng l nhìn xung sân cĩ li vào phía trc, 'c gi là Patio de los Reyes. Blog:
Suu tm: Kienthanh@live.com Tồn cnh an vin Escorial (nh: faculty-staff) -u tr'.ng Colisée Vào thi k La Mã C i, Roma ã cĩ mt thi k thnh v'ng kéo dài my th k( t nm 27 trc Cơng nguyên n nm 476 sau Cơng nguyên. Các thành tu v ki n trúc và xây dng u tp trung vào thi k này. Ngi La Mã cĩ u ĩc thc d+ng, chú trng cơng nng, a thích s b th , s. Ki n trúc ca h cĩ hình thc ln áp ng nhng chc nng s" d+ng muơn v/, cịn ng ph và cu cng thì ph*ng phiu, bn chc. Cơng trình ki n trúc tiêu biu nht thng 'c nhc u u tiên trong nn ki n trúc La Mã C i, cĩ th xem nh là i din u tiên ca nn vn minh La Mã C i là u trng Colisée. ( u tr'ng Colisée Roma khi cơng vào nm 72 sau Cơng Nguyên (vào các i vua Vespasien và Tittus), là mt cơng trình vt cht nhng phn nh rt y i sng tinh thn ca ngi La Mã C i. Vào thi k y, ngi La Mã rt thích xem u mãnh thú, u vt gia ngi vi ngi, ngi vi mãnh thú, và ua xe nga cùng các trị vui biu di2n khác. Nhng trị vui Circence - trong ĩ cĩ nhiu trị phi i b$ng nhiu máu ngi - li 'c coi là mt nhu cu cn thi t khơng Blog:
Suu tm: Kienthanh@live.com kém bánh mì (Panem). Vì vy, nhà Vua cho xây dng nhiu hý trng (Xiêccut), và u trng Colisée là mt cơng trình c ln thuc loi hình này. V kích thc tuyt i và sc cha, nĩ ch thua kém nhà th Maximux (dài 600m, rng 200m cha 'c 26.000 ngi) nhng v phc tp ca cơng nng, k t cu th.m m thì nĩ cĩ phn hn. ,'c t gia hai Qung trng Cáesar và Rơmurơ, mt b$ng ca cơng trình cĩ dng hình elíp vi chu vi 527m, 'c chia làm bn phn i xng b i hai tr+c dài và ngn, tr+c dài cĩ kích thc 188m, tr+c ngn cĩ kích thc 156m. Khán ài hình elíp ca u trng Colisée 'c nâng cao dn lên, t chc theo kiu nn dc bc Amphitheatre và cha c 50.000 ng'i trong ĩ cĩ 45.000 ch+ ngi và 500 ch+ ng. Hàng khán gi u tiên cao hn bãi u 5m bo m an tồn cho ngi xem, cịn hàng khán gi cui cùng cĩ cao tng ng vi 5 tng nhà. S dãy gh chy vịng trịn t di lên trên cĩ ti 60 hàng, chia làm 5 khu vc theo chiu cao, riêng r) thốt ngi vào nhng li ra và cu thang ca mình. Tồn b cơng trình cĩ 80 li thốt nh vy, trong khi ĩ, nhà Vua cĩ li ra vào riêng gn vi ng ngm di t, m bo ng i li ngn gia ch- ng i danh d trên khán ài vi cung in Hồng gia. Di khán ài cĩ nhng h thng khơng gian dành cho vic ngh ngi, chy vịng tng ng vi ba tng nhà. Hình thc mt bng ca u tr'ng Colisée c phn ánh trung thc trên mt ng, tồn b cơng trình cao 48m, ch cĩ 3 tng dùng k t cu cun á, t di lên trên dùng các thc ct Dơrich, Iơnic và Coranh, chuyn t nng n nh5 dn, sau ĩ thêm mt tng th t na dùng mng c là chính, thnh thong tr c"a s nh1 và trang trí c xí phù h'p vi khơng khí ca ngày hi. Cơng trình cĩ phong cách hùng v& nh kích thc to ln và v/ khoa trng ca các vịm cun t các tng. Các chi ti t ki n trúc c!ng 'c chú ý to nên khơng khí kch tính trong trng u. Bãi u bên trong là mt hình ch nht cĩ kích thc 86x64m. Tồn th ki n trúc thành Rome xung quanh ,u trng Colisée ( u tr'ng Colisée cĩ h thng kt c u hồn thin, h tng ct chy vịng quanh mt ng cơng trình to nên 80 cái Blog:
Suu tm: Kienthanh@live.com vịm cun á cùng vi h thng tng ngang hình r/ qut - 80 bc c thy - % tồn b khán ài và các sàn tng ca cơng trình. Khơng ch là h thng k t cu h'p lý mà cịn cách tuyn chn vt liu ã chng t1 ngi La Mã C i nm vng mt s k thut xây dng quan trng. Hình thc k t cu mt ngồi u trng ã s" d+ng hai y u t cun và ct thc rt thành cơng. Tuy ngày nay u trng Colisée khơng cịn 'c nguyên v5n, mt phn ã b mt i, nhng v trí và ý ngh&a ca nĩ i vi Roma thì khơng suy chuyn 0n Athèna và qu4n th5 ki6n trúc Acropole Acropole là tên g*i ca nh ng qu"n th cơng trình n ài, t'ng thành, xây dng trên nh ng khu i cao, dùng vào mc ích l1 nghi hay tơn giáo. Khi ta dùng ch Acropole vi ch A vi t hoa u dĩ cĩ ngh&a là Acropole Athènes cao 70 mét so vi khu vc xung quanh, cĩ kích thc 300x130 mét 'c xây dng vào th k( th V Tr. C.N. Qun th cơng trình n ài, tng thành Acropole (n Athèna N Thn Athèna N Thn Athèna, mt v Thn ni ti ng trong các truyn thuy t C Hy Lp, là ngi bo v kinh ơ nc Hy Lp xa (nay là thành ph Athènes, Th ơ ca Hy Lp). Nhân dân ã xây dng mt qun th ki n trúc tuyt vi th ph+ng N Thn Athèna trên mt ngn i là Acropole. Qun th ki n trúc Acropole g m cĩ n Parthénon, n Erechtheion, cng Propy- Blog:
Suu tm: Kienthanh@live.com lées, n Nikê và t'ng Thn Athèna. Các ngh s2 Hy Lp ã dành t t c tâm huyt tơn th' N Th"n Athèna bng nh ng kit tác kin trúc và iêu khc. (n Parthénon c lit vào danh sách by k& quan ca Th gi i C i. Tác gi phn ki n trúc là các ki n trúc s Ich- tinos và Calicrates, ã thi t k và ch o xây dng ngơi n t nm 447 n nm 438 Tr.C.N. Phn iêu khc 'c ngh s& bc thy Phidias hồn thành vào nm 431 Tr.C.N. Ngơi n 'c làm b$ng á c.m thch theo h thng kiu ct ,ơrich mnh m) và trang nghiêm, cĩ t( l 5p ) nht ã tr thành chu.n mc ca ki n trúc c n phng Tây. ,n Erechtheion c!ng là mt kit tác ca ki n trúc Hy Lp nhng theo h thng ct Iơnic, tác gi là ki n trúc s Phiơclex ã a ra mt dng ct c áo là ct hình thi u n 'c gi là Caratít. T'ng sáu cơ gái 5p duyên dáng vi nhng n p áo mm mi ng thay v trí các ct á làm nhim v+ % các dm mái. Dng ct Cariatít t ây 'c ph bi n trong ki n trúc c in phng Tây! ,n Erechtheion (n Erechtheion dành th' hai Th"n Athèna và Poseidon. Trong ki n trúc n ài Hy Lp thì Erechtheion là n duy nht cĩ mt b$ng khơng i xng, ĩ là mt hin t'ng k l nhng li tr thành mt kit tác! ,n Erechtheion 'c xây dng sau Parthénon. Kh i cơng nm 424 và hồn thành nm 406 Tr.C.N. S xut hin Erechtheion cnh n Parthénon ã làm tơn v/ 5p ca qun th ki n trúc Acropole. Hai cơng trình vi hai v/ 5p hồn tồn khác nhau ã i thoi vi nhau to nên khơng gian phong phú. Parthénon thì mnh m), cao ln cĩ mt b$ng hồn tồn i xng vi ct thc Dơrich, Erechtheion thì nh1 hn, ng nép mt bên, duyên dáng vi thc ct Iơnic, và hàng ct Cariatít (nhng cơ gái nơ l x Ca- ria), và mt b$ng n th t do khơng i xng. Hàng nm Athènes cĩ t chc l2 tơn vinh N Thn Athèna Acropole và c bn nm cĩ mt l2 trng. Ti ây, ngi ta t chc thành mt ồn rc l2 di2u hành v Acropole, trên ng i quanh i Acropole h cĩ th nhìn ngm các cơng trình trên i xut hin ln ln di nhng gĩc khác nhau. Sau ĩ, theo các bc á ồn rc l2 lên i vào cng Pro- pylées; t ây qun th ki n trúc và t'ng ài tri rng ra khang trang lng l#y vi ba cơng trình chính là Parthénon, Erech- theion và t'ng Athèna ngồi tri (vì trong n cịn cĩ t'ng Athèna na). Cuc l2 bt u, các thi u n ang áo chồng mi cho t'ng N Thn Athèna, t'ng này b$ng ng, cao 9m khm ngà voi và vàng (s l'ng trên mt tn vàng). ,ây là mt tác ph.m iêu khc ln ca Phidias, nay khơng cịn na. (n Parthénon ,n Parthénon Trên Acropole Athènes n Parthénon là ngơi n #p nh t Hy Lp lúc b y gi', 'c thi t k và ch o thi cơng b i hai ki n trúc s kit xut thi C i là Ichtinos và Callicrates, xây dng t nhng nm 447 - 438 Tr.C.N mi hồn thành. ,n Parthénon trên mt b$ng 'c chia làm ba phn rõ rt. Pronaos (tin snh), Naos (gian th, cĩ ch- t'ng n Thn Athèna phn cui) và Opictodom (Phịng châu báu). Ngơi n cĩ hành lang ct bao quanh, hai mt chính cĩ tám ct, dùng thc ct Dorich, và do chú ý n s tng quan n Blog:
Suu tm: Kienthanh@live.com kích thc con ngi, nên trơng dáng v/ rt sáng sa, cao sang nh5 nhàng và gn g!i. Cơng trình dùng loi á c.m thch trng, cĩ mt bình thng lnh và du, nhng ti p xúc vi ánh nng hay hi .m thì b mt tr lên sáng hn và .m hn các phn trên ca mái b phn sn tng hình tam giác vi các chi ti t trang trí li 'c dùng màu sc mnh m) bc l v/ hào hoa rc r%. Narthéno cĩ kích thc 30*70 mét ngồi nhng giá tr v ki n thc, v iêu khc c!ng rt cĩ giá tr. Thn Poseidon Ngày nay, các di tích Parthénon, Erechtheion, Propylées và Nikê v#n cịn tuy khơng tồn v5n nhng v#n là mt im du lch ni ti ng Hy Lp, là m#u mc cho gii ki n trúc s và ngh thut to hình trên th gii n hc tp. Các ngh s2 Hy Lp th'i xa là nh ng bc th"y v ngh thut th giác: nhng ct biên ca cơng trình Parthénon ln hn khong cách các ct gia mt chút, tt c nhng th pháp tài tình này u nh$m iu chnh nhng sai s th giác ca mt cơng trình s trong khơng gian. Phn iêu khc ca Phidias Parthénon là nhng kit tác vi mt khi l'ng ln iêu khc hai mái h i, chín mi hai hình iêu khc trên khung mêtp, 200m di bng trang trí u ct. Cái #p m$u mc mà Phidias t c là s hài hịa gi a th ch t và tinh th"n ca con ng'i, mang tính ch t nhân vn cao. Con ngi 'c ca ng'i và tr thành thc o mi giá tr th.m m. ,iu y 'c th hin rõ nht trên cái iêu khc v s ra i ca Athèna trên mái h i phía ,ơng và cuc chi n u gia Athèna và Poseidon trên mái h i phía Tây. ,n Parthenon xng áng là kit tác m#u mc nht v cái 5p ca ki n trúc Hy Lp c in, nĩ là chu.n mc v ki n trúc và iêu khc cho ngh thut phng Tây sut hàng ch+c th k( sau. 0n th. N8 Th4n Artémis Vào th k% th V (Tr.C.N), nhân dân thành ph Ephese, nay thuc Th Nh2 K&, ã xây dng mt ngơi n tráng l th' phng n Th"n Artémis. Ngơi n làm theo kiu kin trúc Hy Lp tuyt #p, c lit vào mt trong 7 k& quan ca Th gi i C i. Blog:
Suu tm: Kienthanh@live.com Khách thp phng mang l2 vt quý giá hành hng n dâng lên n Thn hàng ngày rt ơng; vàng bc châu báu ùn ùn tuơn v ct trong kho khi n cho n Artémis ni ti ng là mt kho báu ca th gian. N Thn Artémis c!ng tc là Diana theo tên gi ca ngi La Mã. Nàng là con ca n Thn Lêtơ và Thn Zeus, em sinh ơi ca Thn Apollon. Diana ni ti ng là n Thn sn bn cĩ tính khí mnh m) nh con trai. Chính vì th , ngơi n này, các ki n trúc s ã s" d+ng loi ct Iơnic là mt trong hai loi ct "n gii", nhng ct Iơnic cĩ dáng mnh m) hn ct Cơr- anh. Tính khí nĩng ny khc nghit ca Artémis 'c th hin rõ trong cuc trng pht tên khng l Tisios (Tixiox) k/ ã can ti truy ui n Thn Lêtơ, m5 ca nàng và Apollon. Anh em nàng ã dùng nhng m!i tên vàng h th tên khng l này. Cùng vi nhng m!i tên ĩ, anh em nàng li trng tr nàng Niơbê vì ti ngo mn ã khinh th xúc phm n n Thn Lêtơ. Thn Zeus Artémis là mt cơ gái #p, nhng nàng trinh n này li kh c t) m*i tình yêu la ơi tr"n tc. Chính vì th , khi chàng th' sn 5p trai tài ba Artéon vơ tình i lc vào khu hang ng cm rng Kitêrơng, ni các tiên n tm, vui chi, chàng ã "phm ti" l% trơng thy tm thân trng ngc ngà ca Artémis, th là t xu h chuyn sang tc gin, nàng ã bi n Artéon thành mt con hu vàng m en và chính àn chĩ sn ca chàng ã xơng vào xé xác con hu khn kh. Cái ch t oan ung ca Artéon càng làm tng uy quyn d di ca Artémis. T xa xa, ngi ta tơn th Artémis là n Thn bo h cho muơng thú trong rng, sau chuyn sang là n Thn sn bn và ti p theo là n Thn ca c1 cây hoa lá. T ĩ, Artémis 'c coi là n Thn ca s phì nhiêu, cây sai qu, lúa 'c mùa. Và nh vy thì theo suy di2n, Artémis tr thành n Thn bo h cho sinh n ca tr/ s sinh và hnh phúc gia ình. T s suy di2n này mà vic th ph+ng n Thn Artémis c phát trin. Nhng ni bt nht và ph bi n nht, Artémis v#n là n Thn sn bn, mt nàng trinh n x th tuyt vi. Vào nm 356 Tr.C.N, ngơi n b t thành tro bi bi mt gã hoang tng tên là Erostrate. Hn tin r$ng vi hành ng này hn s) 'c ni ti ng muơn thu và nhân loi s) khơng bao gi thơi nguyn ra tên vơ li ã phá hoi mt kit tác ngh thut ca lồi ngi. in Kremlin Thi im xây dng: 1475 tr i a im: Moscow, Nga Mt vài hình dáng ki n trúc ni ti ng vang di nhiu hn c là in Kremlin Moscow trong nhiu thp niên chính t "in Kremlin" t'ng trng cho mt th lc bí .n. Thc t , nhiu thành ph Nga thi Trung c u cĩ in "Kremlin" - hay thành l!y cơng s - nhng các in Kremlin khác khơng ni ti ng hay ai ai c!ng bi t n b$ng in Kremlin Mos- cow. ,iu này cĩ th gii thích nhiu mc nhng lý do cn bn tht n gin: Quyn lc. Mc dù Moscow 'c xây dng khong nm 1147 là mt thành ph tng i mi trong s nhiu thành ph c ca Nga, nhng phát trin thơng qua s vn ng hồn cnh tht nh#n tâm cho n khi t nc Nga b thng tr. (in Kremlin, mt thành l!y ngay trung tâm thành ph, cĩ s x p x hình tam giác ven sơng. Là a im quyn lc cơng quc Muscovite - và sau này là n c Nga nĩi chung - in Kremlin bao gm nhiu i giáo 'ng trong vùng c!ng nh là n i ca nhà c"m quyn cho n khi Peter (i d'i ơ v St Petersburg nm 1711. ,in Kremlin c!ng cĩ nhiu tịa nhà hành chính quan trng, tu vin và các nhà th nh1 hn do cung ình s" d+ng. Blog:
Suu tm: Kienthanh@live.com S in Kremlin (nh: architectnetwork) Lch s xây dng Tng thành in Kremlin tr thành mt biu t'ng quyn lc Nga nh phn ln v/ ngồi ni ti ng i vi trí t ng t'ng Nga nht là khi gii ki n trúc s a phng b sung ng xon c tháp trong th k( 17. Nhng các tháp chính và tng thành rt ging sn ph.m k thut xây cơng s Ý Quattrocento, vào thi im xây dng in Kremlin Moscow, k thut này ã l-i thi Ý t lâu. Trong thp nhiên 1460, tình trng tng á vơi hin hu ca in Kremlin cĩ niên i vào cui th k( 14 ã n mc cn phi trùng tu kh.n cp. (nh: capitaltours) Các nhà thu a phng 'c tuyn d+ng s"a cha chp vá nhng i vi tái thi t c bn, Ivan III phi hng v nc Ý tìm chuyên gia xây dng cơng s. T nm 1485 - 1516, pháo ài c! 'c thay b$ng tng và tháp gch. Tng kéo Blog:
Suu tm: Kienthanh@live.com dài n 2.235m vi chiu dày thay i t 3,5 n 9m, vi l- châu mai " uơi én" kiu Ý c bit. Trong s 20 tháp làm ni bt tng in Kremlin, tháp cơng phu nht t các gĩc hay li ra vào chính vào thành. Trong s các tháp b th nht là tháp Frolow (sau này là tháp Spassky, hay ,ng cu th ), ln u tiên do Vasily Ermolin xây dng vào nm 1464-1466 nhng Pietro Antonio Solan xây dng li vào nm 1491, ơng t Milan n Moscow nm 1490. Vng min trang trí do Bazhen Ogurtsov và mt ngi Anh tên Christopher Halloway b sung nm 1624 - 1625. 6 gĩc ,ơng Nam ca tng thành, tháp Beklemishev (1487 - 1488, cĩ ng xon c bát giác t nm 1680) 'c Marco Friazin xây dng, ơng thng làm vic chung vi Solari. Tháp này và các tháp tng t in Kremlin g'i ý so sánh vi pháo ài xây Ý. Solari ĩng vai trị quan trng trong vic trùng tu in Kremlin, khơng ch nhng vi 4 tháp li vào, tháp Borovitsky, Con- stantine và Helen, tháp Frolov, và tháp Nikolsky (tt c xây dng trong khong thi gian 1490 - 1493), c!ng nh tháp Binh cơng x ng nguy nga và tng in Kremlin i mt vi Qung trng 1, ơng cịn xây dng "Cung in nhiu mt" - Granovitaica palata, t tên này là do s trát va nhám lên á vơi cĩ hình dng thoi mt tin chính. S" d+ng t chc y n tic và ti p th'ng khách trong khu phc h'p in Kremlin, cơng trình do Marco Friazin kh i cơng nm 1487. Thánh 'ng Kremlin S liu thc t : Din tích: 24ha Tng: Dài: 2.235m Cao: 8-19m Tháp: 20 Tháp vuơng Ivan ,i : cao 81m Vic xây dng li thánh ng chính ca Moscow, " c m! yên gi c ngàn thu", kh i cơng vào u thp niên 1470 vi s h- tr' ca ,i hồng t" Ivan III và Metropolitan Philip, ngi ng u giáo hi Chính thng Nga. Các th' xây dng a phng chng t1 khơng kh nng m nhn mt cơng trình s và phc tp nh th , khi mt phn tng b , Ivan nh n s giúp % ca ki n trúc s kiêm k s ngi Ý Aristotle Fioravanti, n Moscow nm 1475. Ơng 'c lnh phi lp mơ hình cơng tình xây dng Thánh ng ,c m5 yên gic ngàn thu Vladimir. Trong khi thi t k ca ơng k t h'p vi mt s c im thuc phong cách Nga - Byzantine (nht là mái cupơn s gia, và các mái cupơn nh1 hn các gĩc), ki n trúc s c!ng a ra nhiu sáng ki n v k t cu: ct b$ng g- s i vng chc làm chân mĩng, thanh kéo b$ng st % mái vịm và gch cng (thay cho á) xây mái vịm và tng di mái cupơn. ,in Kremlin nhìn bên kia sơng, t hng Tây Nam (nh: studyrussian) Bên ngồi b$ng á vơi phn ánh t( l hồn ho ca các b phn nhơ ra kh1i phn chính u cnh trong s , và phn bên trong xây dng b$ng ct trịn thay cho các tr+ b tng s - nh5 hn và to nhiu khơng gian hn tt c nhà th khác vùng Moscow. Trong cùng thi k ngi ta c!ng chng ki n vic thi cơng các nhà th nh1 hn theo phong cách truyn thng ca Nga nh Nhà th ,c ca Robe (1484 - 1488) và Thánh ng truyn tin (1848 - 1489). Tồn b các thánh ng Kremlin u do Ivan III t hàng, k c Thánh ng Tng lãnh thiên thn Michael, do Aleviz Novy xây dng vào nm 1505 - 1508. Cơng trình th hin nhng c im Ý ngơn cu ng nht ca "Thi k Ý" Kremlin, và v#n t'ng trng cho s tr v các hình thc c truyn hn ca các nhà th ni ti p ngang ca Nga. Motif "v1 sị" - mt c im ca thành Venice ít lâu sau tr thành ph bi n trong các ki n trúc s vùng Moscow - to ra s nhn mnh dt khốt n cách vách bên ngồi, 'c chia thành mt dãy các khi p ni trang trí hình bc thang, vịm và tr+ b tng. Hình v) trên tng trong ni tht 'c ti n hành vào th k( 17 và bao g m, ngồi các ch tơn giáo ra cịn cĩ tranh chân dung ca các nhà cm quyn Nga, k c nhng nhà cm quyn mai táng trong thánh ng t th k( 16 n cui th k( 17. Blog:
Suu tm: Kienthanh@live.com ,in Kremlin v êm (nh: bestofrussia) Cơng trình t ng nim sau cùng và c!ng là nh im trong vic tái thi t in Kremlin là Tháp chuơng Ivan ,i , kh i cơng nh Thánh ng Tng lãnh thiên thn vào nm 1505 và hồn cơng nm 1508. Hu nh ngi ta khơng bi t gì v ki n trúc s xây dng Tháp chuơng, Bon Friazin. Th nhng rõ ràng ơng là mt k s l-i lc, khơng ch vì tháp chuơng cao 60m chia thành 2 tng v#n ng vng sau bao trn h1a hon và thiên tai vn theo nh k thng tàn phá phn ln in Kremlin, Tháp chuơng v#n khơng suy suyn sau v+ Pháp gài cht n vào nm 1812 cho thy sc nâng cao 2 cơng trình k cn. Tháp chuơng, cao tng thêm 21m trong triu i ca Boris Godunov, gi lên tng gch chc chn dày 5m phn chân và 2,5m tng th 2. Tng ca tng th nht 'c gia c b$ng dm st t trong khi xây. B sung áng k nht trong th k( 17 in Kremlin là Nhà th 12 Thánh tơng , do Th'ng ph+ Nikon t hàng nh là mt phn trong Cung in T ph+ trong khu phc h'p Kremlin. Nhà th s này ban u dành th ph+ng Thánh tơng Phillip, nhng .n ý là t1 lịng tơn kính Metropolitan Phillip, ngi 'c phong thánh t" o do phn i khng b ca Ivan IV. Thi t k và lp chi ti t nhà th gch s này, xây dng nm 1652 - 1656, ly t mơ hình các nhà th xây b$ng á vơi vào th k( 12 Vladimir. Nikon d nh tr v hình dng t'ng trng chính xác trong thi t k nhà th. (in Kremlin th'i Nga hồng Trong n"a u th k( 18, các nhà cm quyn Nga u bn tâm vi vic xây dng kinh ơ mi St Petersburg. Nhng di thi Catherine ,i tr vì, in Kremlin mt ln na tr thành i t'ng chú ý ca nhà vua. Catherine tài tr' k hoch tái thi t tồn b khu phc h'p, k c tng thành, theo phong cách Tân c in. May thay, nhng k hoch này khơng i n âu. Ngay tc khc, Catherine t hàng cho mt ki n trúc s tài ba Moscow theo trng phái Tân c Matvei Kazakov thi t k mt trong nhng cơng trình mang tm c% quc gia quan trng nht trong triu i ca N hồng - Th'ng vin trong in Kremlin. Sau cuc ci cách h thng pháp lý nm 1763, Moscow là th ơ th hai, 'c ch nh là tr+ s ca 2 trong s nhng c quan pháp lý ti cao ca quc. Blog:
Suu tm: Kienthanh@live.com (nh: bestofrussia) Thi t k bc thy ca Kazakov khai thác mt khơng gian rng ln nhng bt tin nhét vào gĩc ,ơng Bc ca khu Kremlin to ra mt cơng trình hình tam giác 4 tng. S rt cân i, vi 2 cánh bên trong to ra li i thun tin hn gia các cnh ca hình tam giác và hình thành 3 khong sân. 6 nh ca mt trong các cnh này là c im ni bt ca tồn b k t cu - gian phịng ln hình trịn cĩ th nhìn thy t gia bc tng phía ,ơng ca in Kremlin. Gian phịng ln hình trịn là khơng gian hi hp chính Th'ng vin hay Tịa dân s ti cao làm vic phù h'p vi chc nng ca nĩ. Quay trịn bên ngồi là dãy ct Doric, ni tht hồn thin tht tráng l b$ng ct Corinthian và phù iêu g m các nhân vt ng+ ngơn ca Gavrill Zamaraev. Phn phía trên bao g m các chân dung ln trát va ca hồng thân Nga và Nga hồng theo hình thc c in hĩa. Trong th k( 19, Nicholas I a ra sáng ki n tái thi t in Kremlin ln (1839 - 1849), ã b xung cp nghiêm trng trong thi gian Pháp chi m ĩng nm 1812 và sau ĩ 'c s"a cha. Trong thi t k ca mình, ki n trúc s Konstantin Ton xây dng mt mt tin b th cho in Kremlin cao hn sơng Moscow, và to ra s k t ni y phong cách ngh thut vi in Terem, Cung in nhiu mt và Thánh ng Truyn tin bên trong. ,i vi thi t k ni tht ca in, Ton cng tác vi ki n trúc s cung ình Friedrich Richter, k t h'p các motif Tân c in, Baroque, Gothic và Nga Trung c. Ton c!ng thi t k cơng trình Cơng binh x ng k cn (1844 - 1851), vi phong cách mang tính lch s" ca mình nh$m phn ánh chc nng cơng trình nh mt bo tàng vin gi mt s di tích lch s" thiêng liêng nht ca nc Nga. (in Kremlin ca n c Nga Xơ vit Vi s di th v Moscow nm 1918 ca nc Nga Xơ vi t, in Kremlin mt ln na tr thành a im quyn lc Nga. Tuy nhiên, iu này chng t1 cĩ mt chút may mn pha trn khi mt s cơng trình t ng nim áng kính nht ang b phá hy cĩ mt b$ng xây dng các c quan chính ph. Ch sau khi Joseph Stalin mt, in Kremlin thêm mt ln na 'c m c"a ĩn khách tham quam. B sung áng k nht di thi Xơ vi t i vi tồn b là Tịa nhà Quc hi (1956 - 1961) do Mikhail Posokhin và nhiu ngi khác thi t k , cĩ dáng v/ nh mt phịng hịa nhc hin i, vi phác tho hình ch nht ph á khoa cng biu hin b$ng các tháp h5p và thân ct nhiu tng g m các kính tm. ,c im duy nht mang dáng v/ du dàng ca cơng trình là khơng cĩ s tng phn vi các cơng trình lch s" khác trong khu phc h'p, v#n 'c xem là ngơi n vn hĩa quan trng nht Nga. Blog:
Suu tm: Kienthanh@live.com iêu kh:c Čình làng < Vit Nam (ình làng, nh t là ình làng min Bc, là kho tàng ht sc phong phú ca iêu khc Vit Nam trong lch s. (iêu khc c!ng tn ti chùa, n, các kin trúc tơn giáo khác, nhng khơng âu nĩ c biu hin ht mình nh (ình. (iêu khc ình làng khơng nh ng là ngun tài liu nghiên cu lch s M- thut Vit Nam, mà cịn là ngun tài liu nghiên cu 'i sng ngày th'ng c!ng nh tâm hn ca ng'i nơng dân Vit Nam. ,ình An Hi Nĩi iêu khc ình làng c!ng là nĩi n ngh thut trang trí ình làng. ,iêu khc ây là iêu khc trang trí. Ngi th' làm ình ch*ng nhng thành tho trong vic dng ình mà cịn bi t tơ im cho ngơi ình thêm 5p. ,iêu khc ây do ĩ gn lin vi ki n trúc. Hu nh trên các thành phn ca ki n trúc ình làng u 'c các ngh nhân xa dùng bàn tay iêu luyn ca mình chm khc thành nhng hình m#u cĩ giá tr ngh thut cao, thu hút s chú ý ca mi ngi lúc ghé thm ình. Ngay nhng ngơi ình t th k( XVI cho n th k( XVIII, iêu khc trang trí ình làng mang m tính cht ngh thut dân gian. Nhng nhà iêu khc vơ danh xut thân t nơng dân ã a vào ình làng nhng hình nh gn g!i vi cuc sng thc, hay là c vi gic m ca h, vi mt phong cách h t sc c áo và mt tâm h n h t sc sơi ni. Khác vi nhng ki n trúc tơn giáo khác, ngay nhng v trí tơn nghiêm ca ình làng, ta c!ng cĩ th gp hình t'ng nhng ơi trai gái ùa gh5o nhau hay ang tình t T th k( XIX, iêu khc ình làng hu nh khơng cịn nhng cnh sinh hot dân gian. T ây ch cịn nhng hình trang trí hoa lá và ph bi n là hình t linh (long, ly, quy, ph'ng). Trong các ình th k( XIX, thng cĩ nhng bc c"a võng trc in th 'c chm tr khá cơng phu. ,ình Hi Châu 6 các ngơi ình min Trung, iêu khc trang trí khơng phong phú nh- các ngơi ình min Bc. Cĩ ngi ã tng k t v trang trí trên g- các ngơi ình vùng Tha Thiên - Hu : "Trong kt c u g ca ni th t tùy quan nim th"m m mà dân làng cĩ th# chm tr chi tit u rng, uơi rng $ u uơi kèo, chm hoa và ng ch% xuyên tâm $ thanh xà và ịn tay. Vic chm tr nhiu, thích ng vi các ình cĩ kt c u va ph i, thanh tú. Chm tr ít, thích ng vi các ình cĩ kt c u g to ln, s ". ,ây c!ng là tính cht trang trí nĩi chung ca ngơi ình min Trung. Nhng n u iêu khc trang trí trên g- cĩ gim sút thì ng'c li, các ngơi ình min Trung li phát trin hình thc trang trí b$ng cách p ni vơi va và gn các mnh sành s lên phn ngồi ca ki n trúc. Thng thì nĩc mái và các ng g mái, ngi ta trang trí hình t linh. 6 hai u h i thng 'c trang trí hình di xịe cánh b$ng sành s cu phúc. ,ây là cách trang trí ph bi n i Nguy2n. (ình min Nam c!ng cĩ li trang trí p ni mt ngồi g"n ging ình min Trung, nhng iêu khc trang trí trên g+ thì c!ng cĩ im khác bit. Phn ln chm khc g- này ã cĩ t gia th k( XIX. Bn ct ình thng 'c trang trí hình r ng, nên gi là "long tr&". Nhiu ni, long tr+ chm ri bên ngồi p vào, nhng c!ng cĩ ni long tr+ 'c tr mt khi nguyên Ngồi nhng ct long tr+ ình Nam B thng cĩ các bao lam trc in th, nh c"a võng trong các ình min Bc, 'c chm tr rt tinh vi, tài thng là t linh, cá hĩa long, r ng, h Nh vy, iêu khc trang trí, cùng vi ki n trúc ã làm cho ình cĩ nhng nét riêng trên chiu dài ca t nc. Blog:
Suu tm: Kienthanh@live.com 9hleang - Ngơi chùa Č=m ch-t Khmer Khleang là mt trong nh ng ngơi chùa Khmer c nh t Sĩc Trng c xây dng vào gi a th k% 16. Chùa cĩ bc tng Pht ngi trên ài sen cao 6,8 m t ngay chính in. Chùa Khleang ã c cơng nhn là Di tích lch s - vn hĩa quc gia. Chùa Khleang là mt ngơi chùa c Sĩc Trng, cĩ tui th rt cao, gn lin vi truyn thuy t a danh Sĩc Trng. Ban u, chùa 'c xây ct b$ng g-, l'p lá, r i dn dn mi xây ct b$ng gch và l'p ngĩi, vi cách trang trí, ng nét ki n trúc rt 5p. Chùa n$m trên mt khonh t rng, khơng gian thơng thống, chung quanh cĩ nhiu cây xanh, t1a bĩng mát xung khp mt sân, di m-i gc cây cĩ t nhng bng gh á dùng ngh chân, to cho du khách mt cm giác h t sc thoi mái, mát m/ sau khi tham quan mt nhc. Ðc bit, trong khuơn viên chùa cịn cĩ nhiu cây tht nt, loi cây c T'ng Pht cao 6,8 m, phn thân t'ng cao 2,7 m 'c úc vào nm 1916 (nh: geocities) trng mà ngi Khmer thích tr ng khu vc sinh sng ca mình. Cng chùa 'c trang trí nhiu hoa vn, ha ti t, mu sc rc r% mang m phong cách Khmer. Tuy nhiên, chùa Khleang 'c xây ct rt cao so vi mt t, vi bc tam cp và ba vịng rào, tt c u b$ng xi-mng và rc r% mu sc. Vịng rào ngồi ln r i nh1 dn vào trong, khong cách gia các vịng rào rt rng, nn chùa chi m din tích rt ln. Trc chùa cĩ xây hai tháp hình bu d+c n$m hai bên, dùng ng xng ct ca các v tr+ trì. Bên trong chính in cĩ 16 ct b$ng g-, rt to, en m't, 'c th p b$ng vàng các hình nh nĩi v cuc i c Pht, v sinh hot Pht pháp. Trên trn và chung quanh u 'c trang trí b$ng rt nhiu nét v) v hình nh ca c Pht, th hin 'c s hịa h'p gia ki n trúc và hi ha. Ni chính in là t'ng Pht cao 6,8 m, phn thân t'ng cao 2,7 m 'c úc vào nm 1916. T'ng 'c t ng i trên tịa sen lng l#y vi vng hào quang b$ng in lúc .n, lúc hin, to nên s uy nghiêm thanh thốt và huyn o. Chung quanh t'ng Pht ln và t'ng Pht nh1 cĩ nhiu t kính trng bày các hin vt gia d+ng ca cng ng ngi Khmer xa nh là mt cách bo t n và phát huy nét sinh hot vn hĩa c xa ca dân tc mình. Blog:
Suu tm: Kienthanh@live.com B mái chùa c!ng 'c xây dng theo th thc tam cp và m-i cp li cĩ 3 n p. N p gia ln hn n p ph+ hai bên và khơng cĩ tháp nĩc chùa. Chung quanh mái chùa 'c p phù iêu hình chim, thú c!ng nh nhng hình nh t'ng trng cho tri t lý nhà Pht. Tồn b mái chùa là c mt cơng trình ki n trúc v& i th hin quan nim, tri t lý v Pht, Tri ca ngi Khmer. H$ng ngày, chùa Khleang ĩn rt nhiu du khách n tham quan, c bit là du khách nc ngồi. Chùa ã 'c B Vn hĩa - Thơng tin cơng nhn là Di tích lch s", vn hĩa quc gia. La Cuesta Encantada: Lâu Čài cAa Hearst a im xây dng: 1919 - 1951 a im: San Simeon, California, M La Cuesta Encantada, ni .n dt "ng n i yêu thích" sang trng ca William Randolph Hearst, theo ngh&a en cĩ ngh&a là gĩc th gii. Trong khi nhng k/ quyn th u th k( thích sng và tái nh c min ,ơng nc M, thì Hearst thích thú sng min Tây. T a im trên nh núi cao n 490m dãy Santa Lucia nhìn xung vùng duyên hi l m ch m á trơng tht hùng v& vi nhiu vnh á và Thái Bình Dng xanh th#m bên di, ơng úng là bc thy ca tt c nhng gì ơng kho sát. Ch mt con ng mịn duy nht - mt ít du ca bánh xe bị - d#n n a im khi ơng bt u d án nm 1919, và khơng cĩ ng ven bin nào phía Bc d#n n Monterey hay San Francisco. Xe l"a n San Luis Obispo cách ĩ n 64km, ni lin khu vc này vi Los Angeles và phn cịn li ca quc gia. Tồn cnh lâu ài ca Hearst (nh: madisonavenuejournal) Nhng ni h/o lánh này, ơng li xây dng mt ngơi nhà phi thng va ti p bn bè cùng các nhân vt ni ti ng, trong ĩ cĩ nhng ngơi sao nh danh hài Charlie Chaplin và vn s& George Bernard Shaw, va là trung tâm u não t ây ơng thng tr quc kinh doanh ca riêng mình. Hearst, ơng vua ngành a truyn thơng u tiên ca th k( 20, c!ng là nghip ch ca nhiu nht báo, tp trí và phim trng; ban ngày kim sốt cht ch) l'i nhun tài chính ca mình qua in thoi và v êm là ch nhân th t ãi nhng ba tic xa hoa, khiêu v! và xem phim tiêu khin. Ki n trúc s Julia Morgan - ph+ n u tiên tt nghip trng École de Beaux-Arts Paris, ch huy mt o quân ngh nhân nho nh1. (nh: discover) Blog:
Suu tm: Kienthanh@live.com Ban u Hearst ngh& n mt ni .n dt thơn dã trong tri chn nuơi rng 109,270 ha và dãy núi. Julia Morgan là mt trong nhng ki n trúc s m5 ơng rt yêu thích, khi Hearst ngh ơng thi t k ngơi nhà g- mt tng kiu "Nht - Thy S2", thì cĩ l) ơng ngh& ngơi nhà y phi ging nh nhà g- ca Berkeley, k t h'p vi ki n trúc Nht Bn th hin trong phong cách Ngh nhân. Morgan cĩ l) khơng ngh& n bà ang tham gia mt d án 20 nm hn. Xây dng cung in chn hoang vu Bt chp nhu cu kinh doanh, Hearst c!ng dành nhiu thi gian h'p tác cht ch) vi Morgan v ki n trúc, mt trong nhng am mê ca ơng. Khi phát trin d án, c!ng là lúc Morgan phi t chc thuê th', tìm mua vt liu và bi t bao c vt vơ giá thi cơng. Tt c lng thc và g- ni tht u 'c tàu hàng ch n a im. Ngi ta xây dng mt b n tàu và nhiu nhà kho trong ngơi làng San Simeon nh1 bé di chân núi. Ngay a im phi làm nhà cho cơng nhân, vì gn ĩ khơng cĩ th trn. T nhà kho, hàng hĩa cung cp phân loi r i chuyn lên i b$ng xe ti bánh xích trên con ng xây dng c bit. Làm vic trong mt cn nhà dng tm s sài, Morgan ch huy mt nhĩm nhân viên v) thi t k c nam l#n n, và c mt trung i cơng nhân. Hearst và Morgan u nht trí nên xây dng b$ng bê tơng ct thép chng chi vi vùng b bin hay b ng t California, theo t( l cân i và trang trí rc r% nh mt cung in Tây Ban Nha thi k Ph+c Hng. D nh ti n hành xây dng ngay 3 cn nhà dã chi n hồn tt trong nm 1921 thc ra là nhà khách s cĩ t 8-10 phịng và ĩng cc g- thành nhiu tng xung phía di sn i. Tồn b nh i s) phân cp li vi 51 ha làm cơng viên, di t b$ng to bc, sân qun v't và ng c%i nga che mát b$ng giàn li mt cáo làm cao, sao cho Hearst cĩ th cùng 2 quan khách c%i nga i do tht thoi mái. Ngơi nhà chính hay Casa Grande din tích 5.640m , 130 phịng theo kiu thánh ng tháp ơi Tây Ban Nha thi k ph+c Hng, ph1ng theo thánh ng La Ronda Tây Ban Nha. ,i din vi 3 nhà dã chi n bng qua mt qung trng to cnh quan, hình thành mt ngơi làng thơn dã trên nh i, to cnh quan phong phú ging nh vn Eden gia mt vùng rng núi hoang vu. C!ng nh nhiu chi ti t trong d án kéo dài bt tn ca Hearst, b bi Neptune ã thi t k , xây dng, phá b1, thi t k li và xây mi mt vài ln, pha trn c im ca mt ngơi n La Mã vi các dãy ct và tác ph.m iêu khc Tân c in. (nh: betterphoto) Khi cơng vic ang ti n trin, khơng cĩ cơng tình nào cĩ v/ hồn tt. N u Hearst mun thay mt lị s i ln hn trong cn phịng hay làm h bi ln hn hay ơng thy kiu ki n trúc ng ý nào ĩ, thì tng, trn nhà hay lị s i ã úc bê tơng 2 c!ng phi d% b1 và thi t k li. H bi l thiên Neptune 155m 'c m rng khi thêm vào mt tin cĩ n La Mã vi dãy ct. Casa Grande sau cùng c!ng cĩ ngi vào nm 1927. C!ng cĩ nhà tm trong nhà tht xa hoa và b bi lĩt b$ng gch xanh vi rt nhiu kiu ki n trúc Byzantine, mt vn thú cĩ s t", nga v$n và các lồi ng vt nc ngồi khác, ch riêng trong Casa Grande cĩ n 41 lị s i, 61 nhà tm, 38 phịng ng, và nhiu th vin, dãy bu ng, nhà b p, mt rp chi u bĩng và phịng n; tt c xây dng di s giám sát ca Julia Morgan. Trong 20 nm, c m-i ngày cui tn bà n San Simeon b$ng chuy n xe l"a chy sut êm sau 7 ngày làm vic sut trong vn phịng ca bà San Francisco giám sát thi cơng và thi t k chi ti t c!ng nh hi ý vi thân ch Hearst. Blog: