Module Giáo dục thường xuyên 9: Hướng dẫn, tư vấn cho học viên giáo dục thường xuyên - Kiều Thị Bình

Nội dung text: Module Giáo dục thường xuyên 9: Hướng dẫn, tư vấn cho học viên giáo dục thường xuyên - Kiều Thị Bình

1. KI ỀU THỊ B ÌNH MODULE GDTX 9 H¦íNG DÉN, T¦ VÊN CHO HäC VI£N GI¸O DôC TH¦êNG XUY£N HƯỚNG DẪN, TƯ VẤN CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 9
2. A. GIỚI THIỆU TỔNG QUAN Bên c nh nh ng c th ù v ch c nng, nhi m v c a cá c trung tâm giáo dc thng xuyên, c thù c a chng trì nh giá o d c và hì nh th c t ch c h c t p, i t ng ng i h c trong trung tâm giáo dc thng xuyên c ng h t s c a d ng. Tr c nh ng yêu c u m i v phá t tri n mô hì nh ho t ng c a trung tâm giáo dc thng xuyên theo h ng a nng, a nhi m v nh m em l i nh ng c h i t t cho ng i dân c h c t p th ng xuyên, liên t c, su t i, yêu c u phá t tri n nng l c ngh nghi p c a ng i giá o viên trong trung tâm giáo dc thng xuyên theo h ng a nng c ng c t ra khá bc thi t. Ngoà i vi c th c hi n nhi m v nh m t giáo viên cù ng c p h c trong tr ng ph thông, ng i giáo viên trong trung tâm giáo dc thng xuyên cò n ph i là ng i h ng d n, ng i t v n, ng i ng hà nh trên con ng l nh h i tri th c, k nng và hì nh thà nh, phá t tri n nhân cá ch ng i h c phù hp v i m c tiêu giáo dc thng xuyên là m t t nh ng vai trò ó, ng i giá o viên trong trung tâm giáo dc thng xuyên c n ph i c b i d ng nh ng ki n th c c b n và nh ng k nng c n thi t th c hi n vai trò h ng d n, t v n cho h c viên nh m giú p ngi hc vt qua nh ng khó khn, thá ch th c và bi t la ch n sá ng su t vì m c tiêu phá t tri n cá nhân trong h c t p, lao ng và t ch c cu c s ng. Module nà y c biên so n nh m h tr giá o viên giáo dc thng xuyên trong vi c b i d ng/t bi d ng nh ng ki n th c, k nng c b n v h ng d n, t v n có th va là m t t vai trò c a ng i giá o viên, va là m t t vai trò h ng d n viên, t v n viên cho h c viên giáo dc thng xuyên v cá c l nh v c i s ng h c t p, lao ng, rè n luy n k nng s ng phá t tri n và hoà n thi n nhân cá ch. Module gm nhng ni dung sau: 1. Mt s vn chung (cá c khá i ni m, quan ni m, thu t ng liên quan n h ng d n, t v n; mi quan h gi a h ng d n vi t v n ). 2. Mt s ni dung hng dn, t vn cho hc viên giáo dc thng xuyên (v giáo dc/hc tp, v nh hng ngh nghip, v ng x gia cá nhân vi xã hi). 10 | MODULE GDTX 9
3. 3. Mt s hì nh th c, phng phá p h ng d n, t v n cho h c viên giáo dc thng xuyên. 4. Mt s yêu cu, k nng cn thit i vi giáo viên trong vai trò hng dn, t vn cho hc viên giáo dc thng xuyên. B. MỤC TIÊU Sau khi kt thúc vic hc tp, nghiên cu module này, ngi hc: — Phân bit khái nim hng dn, t vn, mi quan h gi a h ng d n và t v n; nhn bit mt s chc nng hng dn và t vn cho h c viên giáo dc thng xuyên. — Trình bày c nhng ni dung c bn cn h ng d n, t vn phù hp vi cá c nhó m i t ng h c viên giáo dc thng xuyên. — Bit s dng hiu qu các phng pháp, hì nh th c h ng d n, t vn phù hp vi tng i t ng h c viên. — Xá c nh c vai trò , trá ch nhi m c a m t ng i giá o viên v i vai trò là h ng d n viên, t v n viên cho h c viên giáo dc thng xuyên. — Hi u c nh ng yêu c u/tiêu chu n t i thi u c a m t ng i h ng d n viên, t v n viên cho h c viên giáo dc thng xuyên. — Nêu và bi t s d ng hi u qu nh ng k nng c b n h ng d n, t v n cho h c viên giáo dc thng xuyên. — xu t c m t s tì nh hu ng c n h ng d n, t v n cho h c viên giáo dc thng xuyên và liên h ni công tá c. C. NỘI DUNG I. CÁC NI DUNG Nội dung 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG Hot ng 1. Tìm hiu quan nim v hng dn, t vn và mi quan h gia hng dn vi t vn. 1. Nhim v HƯỚNG DẪN, TƯ VẤN CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 11
4. — Bn hãy nêu quan ni m cá nhân c a mì nh v h ng d n, t v n trong phiu hc tp sau: Phiu hc tp 1 1. Bn quan ni m nh th nà o là h ng d n? Th nà o là t v n? 2. Theo bn, hai thu t ng nà y có quan h vi nhau nh th nà o? 3. Ý ki n khá c: — Bn hãy bà y t ý ki n riêng c a mì nh trong l a ch n phi u h c t p này: Phiu hc tp 2 1) Bn cho bi t ý ki n c a mì nh qua s la ch n và o m t trong cá c ô cho sn di ây. Quan im gi nh (trong giáo dc) úng Sai 12 | MODULE GDTX 9
5. — Trong h ng d n có t v n: — Trong t v n có h ng d n: — H ng d n mà không có t v n s là m m t kh nng ch ng trong l a ch n c a ng i c h ng d n: — T v n mà không có h ng d n s là m cho ng i c t v n lú ng tú ng trong l a ch n: 2) Ý ki n khá c: — Mi ng i nêu quan ni m riêng c a mì nh v h ng d n, t v n; v mi quan h gi a h ng d n, t v n. Sau ó tp h p nhó m, th o lu n a ra quan ni m chung nh t. — Mi h c viên cn c l p a ra c nh ng quan ni m c a b n thân v h ng d n, t v n và u có chí nh ki n khi tham gia th o lu n. Mi ng i nêu c ít nh t m t ví d v h ng d n, mt ví d v t v n, tì m th y né t chung trong hai ví d , có nh ng quan ni m m i c xu t cù ng nhau phân tí ch. 2. Thông tin c bn * Quan ni m v hng dn: Hng dn là quá trình tác ng có ch nh ca ch th n quá trình phát trin t nhiên ca i tng c hng dn, giúp nhm cung cp cho h nhng thông tin, tri thc, k nng mà ngi ó cha bit, làm cho ngi ó hiu, chp nhn và s dng c nhng nng lc, kh nng t n các mc tiêu phi thc hin (mc tiêu do ngi ó t t ra hoc c t ra t bên ngoài nhng ngi ó phi t c). Trong l nh v c giá o d c, có th coi h ng d n là quá trì nh tá c ng có ch nh ca giáo viên n quá trình hot ng (hc tp, rèn luyn, phát trin nhân cách toàn din) ca hc viên, giúp h hoàn thành nhim v c giao hoc vt qua c nhng khó khn hin ti chim lnh mc tiêu giáo dc. HƯỚNG DẪN, TƯ VẤN CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 13
6. Ví d, mt h c viên gp khó khn trong vic gi i m t bà i t p nà o ó. Giáo viên cn a ra nh ng g i ý dn d t t xa n g n h c viên nh n ra c h ng gi i bà i t p ho c giáo viên a ra m t ví d c th gn v i bà i t p và cù ng v i h c viên tì m l i gi i. T vi c g i ý, dn d t ho c c tham gia gi i cá c bà i t p tng t , h c viên s tì m c cá ch gi i bà i t p, tc là ã hoà n thà nh c m t nhi m v h c t p c th . Trong trng hp này, ngi giáo viên ã óng vai là ngi hng dn giú p h c viên hoà n thà nh nhi m v . Ti p c n v mt xã hi, hng dn có th c xem nh mt trong s nhng dch v tr giúp con ngi da trên nhu cu ca mi cá nhân. Nó giúp cho ta hiu v nh ng gì di n ra trong môi tr ng xung quanh, v nh hng ca nhng yu t c a môi trng n mi cá nhân và v nhng c im riêng ca môi trng. Hot ng hng dn c thit lp giúp mi ngi iu chnh theo môi trng, phát trin kh nng t ra nhng mc tiêu thit thc cho bn thân và hoàn thin k hoch tng th ca mình. Vi t cách là mt quá trình, hot ng hng dn không phi là mt vic làm n gin mà bao gm hàng lot các hành ng n i ti p và các bc tin hành theo c p tng dn hng v mt mc ích xá c nh. Ho t ng h ng d n bao gi c ng là ho t ng mang tí nh tng tá c gi a ng i h ng d n/h ng d n viên và ng i c h ng d n. Trong lnh vc giáo dc, c s giáo dc, s hng dn h c viên, vi t cách là kin to giáo dc, ki n t o quá trì nh phá t tri n t duy, nh n th c, hoà n thi n nhân cá ch ng i h c, òi hi phi có nhng giáo viên có nhi u kinh nghim nhm giúp cho h c viên, c bit là h c viên h n ch v nh n th c, v kh nng ti p thu t hiu c mình (t ánh giá ), bit vn lên trong h c t p, rè n luy n; bit chp nhn mình, bi t l a ch n gi i phá p phù hp phá t tri n b n thân. iu ó cng giúp cho nhng ngi c giúp có c nhng kinh nghim sng, kinh nghim hot ng và kinh nghim v các mi quan h xã hi mà h tham gia sng mt cách có ích trong môi trng hot ng ca h. * Quan ni m v t vn: T vn là mt quá trình tác ng có nh hng ca ngi t vn n thân ch (ngi c t vn) nhm a ra nhng gi m, nh hng, các phng án gii quyt khác nhau. Trên c s ó, ngi c t vn có th t tin la chn phng án, cách gii quyt tình hung phù hp nht vi bn thân nhm gii quyt nhng khó khn ca nhim v t ra. 14 | MODULE GDTX 9
7. Ví d, mt hc viên A lp 12, khi c ph bi n k ho ch l p h s d thi i h c, ang r t khó khn, lú ng tú ng trong vi c l a ch n ngà nh, ngh và tr ng np h s d thi. H c viên nà y em chuy n tâm s vi giáo viên ch nhi m l p. Ng i giáo viên nà y ã h i han thêm v nguy n v ng u tiên c a hc viên, hoà n c nh gia ình, nh h ng cho h c viên cá ch ti p c n la ch n. ng th i giáo viên ó ã cung c p thêm cho hc viên nà y nh ng thông tin v xu th phá t tri n c a t n c, quê hng; nh ng nhu c u phá t tri n ngu n nhân l c cá c l nh v c ngà nh ngh ; nh ng thun l i, khó khn liên quan n tr ng, nh ng ngà nh ngh mà hc viên ang a và o ph m vi l a ch n. Giáo viên nà y ã phân tí ch m t cá ch khách quan v các vn có liên quan, c bi t là nng l c h c t p và s tr ng c a hc viên. Trên c s ó, h c viên A ã la chn mt phng án ti u cho mì nh quyt là m h s d thi i h c. Trong trng hp này, ngi giáo viên ch nhim ó óng vai trò là nhà t vn. T vn, c xem nh mt cuc nói chuyn hay trao i ý kin mà mt bên (ng i c n t v n/khá ch hà ng hay cò n g i là thân ch ) mun tìm ra gii pháp cho nhng vn khó khn mà b n thân cha t tin a ra quy t nh, còn phía bên kia (nhà t vn) c xem là ngi có kh nng giúp v lnh vc mà khách hàng ang quan tâm. * Ch c nng c a t v n: — Chc nng u tiên ca công vic t vn là cung cp thông tin. Chc nng này c thc hin trong mi lnh vc t vn nh t vn xây dng, t vn pháp lut, t vn hôn nhân gia ình, t v n tiêu dù ng, t v n s c kho Thân ch tìm n nhà t vn vì h thiu các thông tin cn thit gii quyt nhng công vic mà mình mun làm. — Chc nng th hai, t vn giúp gii quyt các khó khn ca khách hàng/thân ch . Mi thân ch khi mun c t vn cn mang nhng thc mc, tâm t nguyn vng, cn gii quyt nhng khó khn ang gp phi. Mt cuc t vn tt là mt cuc t vn khi kt thúc, thân ch gii quyt ít nht mt phn nhng thc mc, cm thy trút c gánh nng do nhng lo âu t ra. T vn tâm lí c xem là quá trình tng tác gia hai hay nhiu ngi làm cho thân ch c h tr có th t quyt nh trong vic gii quyt nhng khó khn gp phi và phát trin c nhng tim nng ca bn thân h. HƯỚNG DẪN, TƯ VẤN CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 15
8. T vn tâm lí bao gm vic lng nghe thân ch v các vn ca h, qua ó giúp h gii thoát khi nhng gánh nng tâm lí và tìm c nhng gii pháp cho các vn ó. T vn tâm lí là giúp cho thân ch nhn bit nhng suy ngh và tình cm ca h rõ ràng hn, giúp h t tin hn vào bn thân có th t quyt nh và hành ng theo nhng quyt nh ó. i vi nhà t vn tâm lí, iu quan trng không phi là khuyên bo thân ch nên làm gì mà là lng nghe tích cc, giúp thân ch nâng cao nhn thc v bn thân và bng sc mnh ca bn thân, h s t gii quyt các vn khó khn ca mình. — V quan h gia hng dn vi t vn: T nh ng quan ni m trên ây cho th y, hng dn và t vn có quan h mt thit vi nhau vì cùng thc hin mc ích to ra c hi cho mt ngi nào ó thy c nhiu phng án la chn và sau ó giúp cho ngi ó có c s la chn sáng sut. Hng dn và t vn thng có quan h vi hoàn cnh và iu kin môi trng. Hot ng t vn thng c thy di dng giúp các cá nhân nhm t c s ý thc rõ ràng v nhân cách. Hot ng t vn, hng dn nhn mnh vào vic lp k hoch hp lí, cách gii quyt vn và giúp cá nhân ng u vi nhng áp lc ca hoàn cnh. T vn tp trung vào giúp cá nhân, ng u vi nhng nhim v phát trin nh s t quyt nh, tính c lp Nhng gi ý, nh hng a ra nhm làm rõ nhng s trng, k nng, im mnh và tim nng cá nhân ca mt ngi liên quan n vai trò cá nhân ca h. Nh vy, t vn và hng dn có nhng im ging nhau, cù ng là cung cp thông tin cho ngi c hng dn/t vn, giúp cho h gii quyt c nhng vn ca mình mà nu không có s hng dn/t vn cá nhân ó không gii quyt c hoc gii quyt không hiu qu. Ti p cn theo quan i m c th , thì gi a h ng d n vi t v n cng có mt và i im khác bit. S khá c bi t ó c th hi n c th nh sau: H ng d n T v n Hng dn là quá trình mang T vn là quá trình mang tính khái tính trc tip, thng din ra ti quát, không b hn ch v không gian, thi im xác nh mà ó cn thi gian (Ví d: T vn la chn có mt phng án gii quyt rt ngh, t vn s dng sn phm, t vn 16 | MODULE GDTX 9
9. H ng d n T v n c th (Ví d: hng dn ng chm sóc nuôi dy con cái, t vn i, hng dn du lch, hng chm sóc sc kho). dn gii bài tp, hng dn son giáo án ). Hng dn là ch ra c cách T vn ch là a ra nhng gi ý, làm c th, ngi c hng nhng nh hng, nhng phng án dn hoàn toàn tuân theo i có th thc hin nhng ngi c t n kt qu. vn t mình a ra phng án gii quyt, nói cách khác, ngi c t vn không bt buc phi tuân theo hoàn toàn nhà t vn. Trong thc t, quá trì nh h ng d n có khi ã bao hà m c t v n và trong quá trì nh t v n ã bao hà m c h ng d n. Nhi u tr ng h p n u h ng dn không có s t v n thì ng ngh a v i “b t tay ch vi c”, ng i c h ng d n s rt th ng, tuân th mt cá ch má y mó c trong vi c th c thi gi i phá p. Ng c l i, nu t v n mà không có s h ng d n, không có nh ng ví d c th ng i c t v n nhì n th y k t qu (mc dù ch là gi nh có c s ) thì ng i c t v n s rt khó la ch n gi i phá p, t vn ké m hi u qu . Mt khá c, t v n trong h ng d n là giú p cho ng i c h ng d n ch p nh n s h ng d n có c s , có ni m tin, có cá ch ti p c n m i t ó h có th t thân v n ng tì m ki m gi i phá p ti u hn cho mì nh. Trong i s ng xã hi, vic tá ch b ch âu là h ng d n, âu là t v n ch da trên k t qu có tí nh th i s /tc th i (ví d : h ng d n ng i, h ng d n s d ng thu c ). Trong l nh v c giá o d c, t c m c tiêu giú p ng i h c phá t tri n toà n di n, ho t ng h ng d n và t v n luôn ph i i kè m. Mc nng, nh v hà m l ng, t tr ng c a h ng d n/t v n tù y thu c và o tng tì nh hu ng c th . c bi t, i v i giáo dc thng xuyên, i tng ngi hc a dng v tui tác, hoàn cnh, hc lc, nhu cu, ng c hc tp, nên hng dn và t vn bao gi cng phi i kèm. Theo cách tip cn này, t vn và hng dn thng c gp li vi nhau HƯỚNG DẪN, TƯ VẤN CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 17
10. thông qua mt thut ng chung là s hng dn, trong ó t vn là mt hot ng nm trong hot ng hng dn. Hot ng 2: Tìm hiu cá c thu t ng liên quan ti h ng d n, t v n. 1. Nhi m v — Bn hã y c k nh ng thông tin c cung c p di ây và cho bi t ý ki n kè m theo s lí gi i c a mì nh. Phiu hc tp 1. Bn cho bi t ý ki n c a mì nh qua s la ch n và o m t trong cá c ô cho sn d i ây. Quan i m gi nh (trong giá o d c) Có liên quan Không liên quan — Hot ng ánh giá: — Hot ng thông tin: — Hot ng t vn: — Ho t ng l p k ho ch: 2. Ý ki n khá c: . — xu t cá c ho t ng có liên quan n q uá trì nh hng d n, t v n. 2. Thông tin c bn — Các khái nim có liên quan: Các khái nim sau ây gó p ph n chí nh xá c hoá n i hà m c a h ng d n, t v n trong l nh v c giá o d c: + Hot ng ánh giá c thit lp thu thp, phân tích và s dng các d liu ch quan và khách quan v tính cách, tâm lí và quan h xã hi ca mi cá nhân hiu rõ hn v h ng thi giúp h hiu rõ hn v bn thân mình. 18 | MODULE GDTX 9
11. + Hot ng thông tin c thit lp nhm cung cp cho ng i h c lng kin thc ln v hc tp, ngh nghip và nhng c hi quan h cá nhân và xã hi h có th la chn thông tin và a ra quyt nh tt hn trong bi cnh xã hi ngày càng tr nên phc tp. + Hot ng t vn c thit lp nhm to thun li cho ng i hc t hiu mình và t phát trin thông qua nhng mi quan h hai ngi hoc nhóm nh. Tiêu im ch yu ca mi quan h ó hng theo s phát trin nhân cách và s ra quyt nh trên c s t hiu mình và các hiu bit v môi trng. Nhng mc tiêu ca hot ng t vn là rõ ràng. Trong trng hp nht nh, các mc tiêu ó có th tu thuc vào hoàn cnh và môi trng, cng nh quá trình giá o d c. — Ho t ng lp k ho ch c thit lp nhm sp xp công vic và các vic tip theo thúc y s phát trin ca ng i h c bng cách giúp h la chn và tn dng các c hi khi còn là h c viên cng nh khi ã hoà nh p và o th trng lao ng. Nội dung 2 MỘT S Ố NỘI DUNG H ƯỚ NG D ẪN, TƯ V ẤN CHO HỌ C VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN Hot ng 1: Tìm hiu mt s khó khn thng gp trong hc tp c n h ng d n, t v n cho h c viên giáo dc thng xuyên. 1. Nhi m v Bn hãy hoàn thành phiu hc tp sau: HƯỚNG DẪN, TƯ VẤN CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 19
12. Phiu hc tp — Theo bn, h c viên giáo dc thng xuyên th ng g p ph i nh ng khó khn nà o trong h c t p? — xu t ý ki n khá c: 2. Thông tin c bn Xác nh c s ni dung h ng d n, t v n trong l nh v c giá o d c là nhng khó khn mà hc viên thng gp phi trong quá trình tham gia các hot ng giáo dc. Trong ó, s hng dn thng c xác nh theo ba hot ng chính, ó là s hng dn v giáo dc/hc tp, v ngh nghip và v ng x gia cá nhân và xã hi. 20 | MODULE GDTX 9
13. Hng dn, t v n v giáo dc (theo ngh a r ng) có liên quan n vic cung cp s giúp cho ng i h c trong nhng la chn ca h và iu chnh theo chng trình ging dy và ho t ng nói chung. Bi vy, hng dn hc tp là ch yu nht trong hot ng hng dn giáo dc. Hng dn, t vn v hc tp có liên quan t i nh ng khó khn v nng lc h c t p, v cá ch h c và phng phá p d y h c c a giáo viên. Nhiu hc viên (c nhng h c viên h c khá tr lên), thng gp khó khn trong vic hiu mt s khái nim khoa hc hay m t s môn h c nà o ó. V lc h c cá c môn vn hoá, có th d nh n th y nh ng bi u hi n v kt qu h c t p c a h c viên giáo dc thng xuyên ph bi n mt trong cá c nhó m sau: — Nhó m 1, g m nh ng h c viên h c khá v cá c môn khoa h c t nhiên nhng l i r t khó khn v t qua m c trung bì nh cá c môn khoa h c xã hi. — Nhó m 2, gm nh ng h c viên h c khá cá c môn khoa h c xã hi nh ng l i r t khó khn trong vi c h c cá c môn t nhiên. — Nhó m 3, gm nh ng h c viên h c trung bì nh tt c cá c môn h c nhng không th hi n kh nng v t tr i môn h c nà o. — Nhó m 4, gm nh ng h c viên có kh nng ti p thu tt c cá c môn h c nhng k t qu h c t p không cao. — Nhó m 5, gm nh ng h c viên h c y u tt c cá c môn h c. Dù thu c b t c nhó m nà o, khi hc viên gp khó khn trong vic hc, u dn n kt qu hc tp thp và rt d ny sinh tâm lí tht vng/lo ngi vic hc tp làm cho quá trình hc tip theo cng có th b tr ngi. Bi vy, giáo viên cn ph i bi t phát hin nhng khó khn trong hc tp ca hc viên và giúp h vt qua nhng khó khn thông qua hng dn, t vn mang tính h thng. Trong h c t p, ch có giáo viên là ngi có trách nhim và có kh nng giúp hc viên vt qua các khó khn/rào cn trong hc tp. Nhng khó khn trong hc tp ca hc viên không n thun liên quan n nhng yu t ca quá trình dy hc mà còn liên quan n c im tâm sinh lí, cuc sng thng ngày và môi trng hc tp. Nhng khó khn này rt a dng. Nu tip cn theo quá trình, có th phân chia thành hai nhóm chính: HƯỚNG DẪN, TƯ VẤN CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 21
14. — Nhng khó khn ny sinh trong quá trình lnh hi kin thc và hình thành k nng ca bài hc: Nhng khó khn này có th liên quan n ni dung bài hc, quan h gi a h c viên vi giáo viên hoc phng pháp ging dy ca giáo viên. Nhng khó khn và gii pháp cho nhóm khó khn này c th hin qua bng sau: Nh ng khó khn Gi i phá p thá o g Giáo viên cn ph i rà soá t l i yêu Khó khn liên quan n ni dung cu c n t i v i n i dung bà i c a bài hc. h c i u ch nh cho phù hp. Giáo viên cn bì nh t nh tá i hi n l i Khó khn liên quan n quan h to àn b quá trì nh d y h c phá t gi a h c viên vi giáo viên trong hi n xem có gì ó cha n v quan quá trì nh d y h c. h di n ra trong quá trì nh tng tá c gi a giáo viên và h c viên. Giáo viên cn ph i thay i phng ph áp tng tá c trong quá Khó khn liên quan n phng trì nh d y h c, ph i l a ch n nh ng pháp ging dy ca giáo viên. phng phá p phù hp v i t ng i t ng h c viên. — Nhng khó khn trong vic thc hin các nhim v h c t p c giáo viên giao sau bài h c: Nhng khó khn này có th liên quan n các hot ng xã hi ca hc viên, các phng tin hc tp và vn tri thc, kinh nghim ã có tr c ó ca hc viên. Nhng khó khn và g i i phá p cho nhó m khó khn nà y là : Nh ng khó khn Gi i phá p thá o g Giáo viên c n tì m hi u v hoà n Khó khn liên quan n hot ng c nh, i u ki n riêng t c a h c xã hi ca hc viên. viên huy ng h c viên cho phù hp. Khó khn liên quan n các Giáo viên cn quan tâm, h tr phng tin hc tp. hc viên có iu kin thun li thc hin hoàn thành nhim v 22 | MODULE GDTX 9
15. h c t p. Khó khn liên quan n vn tri thc, Giáo viên c n có bi n phá p b i kinh nghim ã có tr c ó ca hc d ng, h ng d n cho h c viên viên không áp ng v i yêu c u nh ng ki n th c và k nng phù hoà n thà nh nhi m v c giao. hp v i nhi m v c giao. Vi vai trò là ngi hng dn, t vn, giáo viên cn xác nh rõ âu là nhng khó khn mà h c viên ang ph i i m t, ti p theo là tì m cá ch tip cn nó mt cách h thng h ng d n, t v n cho phù hp. Hot ng 2: Tìm hiu ý ngha ca vic hng dn, t vn hc tp cho hc viên. 1. Nhi m v Bn hãy hoàn thành phiu hc tp sau: Phiu hc tp Theo bn, h ng d n, t v n h c t p cho h c viên có ý ngh a nh th nà o? HƯỚNG DẪN, TƯ VẤN CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 23
16. 2. Thông tin c bn Ni dung c bn ca hng dn, t vn h c viên v mt giáo dc là giúp hc viên la chn, thit k, thc hin úng yêu cu và sinh hot hc ng ca h. Trong ó, tm gng ca giáo viên có vai trò quan trng trong vic hng dn, t vn hc viên. * Ý ngh a c a hng dn, t v n h c t p cho hc viên là : — Giú p t t c cá c hc viên nhì n nh n c chí nh mì nh (mt m nh, mt h n ch ), th y c ti m nng c a b n thân, xá c nh c m c tiêu, xây dng ng c h c t p úng n ti n b . — Giú p cá c hc viên yu, kém c i thi n ch t l ng h c t p, kh c phc hin tng lu ban, b hc, hao ht s lng. — Giú p cá c hc viên trung bình ci thin c hc lc ca h và duy trì s n nh ch t l ng. — Giú p cá c hc viên khá có ng c h c t p úng n nh m nâng cao s tin b ca h t mc này sang mc khác cao hn. — Giúp hc viên thích ng vi các hot ng giáo dc ( chí nh khoá và ngo i khoá) nh m phá t tri n nhân cá ch toà n di n. — H ng d n, t v n v h ng nghi p (ngh nghi p) cho hc viên. * Vi h c viên giáo dc thng xuyên, ây là vn khá quan tr ng. Bi vì , ph n ông ng i h c trong trung tâm giáo dc thng xuyên là nh ng ngi va hc va lao ng; mt s khác theo hc vi mc ích va hc vn hoá, va hc ngh lp nghip. Hng dn, t vn v ngh nghip có ni hàm là quá trình hng nghip. Hng nghip là quá trình giúp các cá nhân la chn c hi, 24 | MODULE GDTX 9
17. chun b và bc vào ngh cng nh tin b trong ngh nghip. Hnh phúc ngh nghip òi hi mi ngi phi có nhng quan tâm, nng lc và nhân cách phù hp vi công vic ca h. Hng nghip góp phn cung cp cho các cá nhân s hiu bit v lnh vc ngh nghip và nhng nhu cu cn thit ca con ngi, giúp cho mi ngi làm quen vi các thut ng nh “chân giá tr ca lao ng” và “giá tr ca công vic”. H c viên giáo dc thng xuyên th ng có kh nng quyt nh theo ui mt ngh nghip nào ó cho dù ã tng hc qua trng lp ào t o nào hay cha qua trng lp ào to. H ã có nng lc t quyt nh các vn cá nhân. Tuy nhiên, n u ngay t khi cò n theo h c, nu c t v n nh h ng ngh nghi p, ng i h c s xá c nh c ng c h c t p rõ rà ng hn, ch t l ng h c t p s tt hn và khi t t nghi p cp THPT, h s t tin n p n và o h c cá c chng trì nh ào t o ti p theo mà không ph i trn tr , mt nhi u th i gian, tâm l c cho s la ch n. H ng d n, t v n ngh nghi p là giú p cho ng i h c nhn thc c bn thân ca mình, thành thc các k nng xã hi, kim soát và qun lí bn thân, có kh nng do dai, kiên cng, t ó bi t t ra các mc tiêu ngh nghip phù hp và lp k hoch thc hin. Khi ã bi t t phân tí ch, nhì n nh n b n thân, ng i h c s t c s phát trin cá nhân ti u, lnh hi c các k nng xã hi, k nng s ng và các giá tr tích cc, sn sàng i m t v i nh ng r i ro, khng hong. * H ng d n, t v n ngh nghi p là mt quá trì nh khá ph c t p, òi h i ph i có s khé o lé o, t nh và có tí nh ngh thu t cao v ng x . Quá trì nh nà y bao g m nh ng công vi c c di n ra theo m t trì nh t nh t nh, c th là : — Lng nghe m t cá ch tí ch c c v tâm t, nguy n v ng, nh ng xu t cá nhân c a h c viên v nh ng bn khon, khó khn mà h ang c n s t vn. — Tì m hi u và phân tí ch c i m v tâm, sinh lí cá nhân nh: tính cách, nng lc, s trng, nng khiu, thái , sc kho ca h c viên xem có phù hp vi ngh mà h ang a và o danh m c l a ch n hay không. Lu ý rng, tt c nhng vn trên thuc v các c im tâm, sinh, lí cá nhân mà ch qua trc nghim khách quan (bng công c test khoa hc) mi hi vng giúp bn t hiu chính xác v mình. HƯỚNG DẪN, TƯ VẤN CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 25
18. — Cung c p nh ng thông tin có liên quan n s la ch n ngh nghi p c a h c viên nh xu th phá t trin c a t n c, c a khu v c và nhu cu v ngu n l c lao ng cá c l nh v c ngà nh ngh , cá c trì nh ào t o — Bng cá ch khé o lé o, giáo viên giú p cho h c viên la chn c ngành ngh phù hp v i nng l c, trì nh và i u ki n c a h . Hot ng 3: Tìm hiu ni dung hng dn, t vn ngh nghip cho hc viên giáo dc thng xuyên. 1. Nhi m v Bn hãy thc hin phiu hc tp sau: Phiu hc tp Theo bn, h ng d n, t v n cho h c viên v ngh nghi p c ó vai trò, tá c d ng gì i v i h ? Bn hã y xu t m t s n i dung h ng d n, t v n ngh nghi p cho h c viên giáo dc thng xuyên: 26 | MODULE GDTX 9
19. 2. Thông tin c bn * Hng dn, t vn hc viên v ng x xã hi ( cá nhân và c ng ng): — Hng dn ng x gia cá nhân vi cng ng là quá trình giúp mt cá nhân v cách c x có liên quan n ngi khác. Trc ht, hng dn ng x gia cá nhân vi cng ng giúp cho cá nhân ó hiu c bn thân mình, cách sng cùng vi mi ngi, cách x s và phép xã giao, các hot ng lúc nhàn ri, các k nng xã hi, gia ình và các mi quan h xã hi, v vai trò ca nam gii và n gii trong gia ình, trong xã hi. — Hng dn, t vn l nh v c nà y cò n liên quan n nhng vn rt riêng t ca hc viên. Hc viên giáo dc thng xuyên có nhng né t c thù v mt tâm lí, có nhiu vn ny sinh trong mi quan h vi mi ngi c bit là mi quan h vi thy/cô và bn bè trong lp. Vì vy, s hng dn, t vn ca giáo viên là ht sc quan trng. — V nguyên tc, tt c các giáo viên u có trách nhim và có th giúp hc viên nhm gim bt nhng áp lc này. Tuy nhiên, vn cn có s giúp mang tính chuyên gia hn t phía nhng ngi c ào to/hun luyn bà i b n v hng dn, t vn. — Giáo viên có v th, uy tín cao trong quan h tng tác vi hc viên, có nh hng ln ti phong cách và hành vi ng x xã hi ca h. iu quan trng là các giáo viên phi nhn thc c vai trò quyt nh ca mình trong hot ng hng dn ng x xã hi cho hc viên. HƯỚNG DẪN, TƯ VẤN CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 27
20. Nh vy, ni dung chính ca hng dn, t vn cho hc viên v ng x xã hi là giúp h tháo g nhng vng mc riêng t có liên quan n nhng nhu cu cá nhân, nhng quan h và hot ng mà h tham gia trong quá trình hc tp. * Vai trò c a giáo viên trong h ng d n, t v n cho h c viên v ng x xã hi c th hi n cá c m t sau ây: — To iu kin phát trin k nng ng x xã hi cho hc viên thông qua vic hng dn, t vn phi hp gia nhà trng, gia ình và cng ng xã hi. — H tr vic to ra mt môi trng hc tp an toàn và áp ng nhu cu ca tng hc viên nh các chng trình phòng nga và can thip tâm lí. — Giúp h c viên t c s phát trin cá nhân ti u, lnh hi c các k nng xã hi và các giá tr tích cc trong cá c ho t ng giao ti p, ng x xã hi. Nhi m v c a giáo viên trong vai trò h ng d n, t v n cho h c viên là giúp h c viên bi t i m t m t cá ch tí ch c c vi nhng khó khn hoc lo lng mang tính cá nhân hay nhóm khi tham gia cá c ho t ng xã hi. Nội dung 3 MỘT S Ố HÌ NH TH ỨC, PHƯƠNG PHÁ P H ƯỚ NG D ẪN, TƯ V ẤN PHÙ HỢP V ỚI HỌ C VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN Hot ng: Tìm hiu mt s hì nh th c h ng d n, t v n cho h c viên giáo dc thng xuyên. 1. Nhi m v — Bn hãy hoàn thành phiu hc tp sau: 28 | MODULE GDTX 9
21. Phiu hc tp Bn h ãy nêu m t s hì nh th c t ch c h ng d n, t v n cho h c viên giáo dc thng xuyên mà bn ã bi t: — Bn hãy i chi u v i thông tin c cung c p i u ch nh, b sung. 2. Thông tin c bn * Các hình thc hng dn, t vn th ng g p bao g m: — Hng dn, t vn trc tip: Hng dn, t vn trc tip din ra trong quan h tng tác mt i mt gia giáo viên vi ng nghip (trong sinh hot chuyên môn, hi tho, hi ngh, sinh hot nhóm, sinh hot hng ngày ) ho c gia giáo viên vi hc viên. Ngoài ra, hng dn, t vn trc tip còn din ra ni tp trung, cng ng. Hng dn, t vn trc tip cho phép thc hin tc thi nhng tác ng qua li gia các bên tham gia vào quá trình hng dn, t vn. Mt khác, ngi hng dn, t vn ch ng thc hin, iu chnh các ni dung hng dn, t vn tùy theo phn ng ca ngi c hng dn, t vn. — Hng dn, t vn gián tip: HƯỚNG DẪN, TƯ VẤN CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 29
22. Nhng hng dn, t vn c thc hin không có s tng tác mt i mt gia nhà t v n và ng i c t v n (thân ch ) c gi là hng dn, t vn gián tip. Hng dn, t vn gián tip thng b gii hn v ni dung hng dn, t vn và ngi thc hin hng dn, t vn không iu chnh c kp thi các ni dung hng dn, t vn vì thiu thông tin phn hi tc th i t ng i c hng dn, t vn ti thi im s hng dn, t vn ang thc hin. i vi hc viên, có nhiu mô hình khác nhau v các hot ng hng dn, t vn. Các hình thc hng dn, t vn cng rt a dng các trng mc dù chúng có nhng nét chung. Hi n nay, có mt s trung tâm giáo dc thng xuyên ã hình thành vn phò ng/b ph n là m ch c nng hng dn, t vn. Nhiu ni cha có nhng b phn thc hin chc nng này, song các hot ng mang tính cht hng dn, t vn vn c thc hin. * Mt s hot ng h ng d n, t v n di n ra trong trung tâm giáo dc thng xuyên thng thy là: — T chc ón tip hc viên n n p n nh p h c: Nhng hot ng giúp hc viên hiu bit v trung tâm nh: gi i thi u v truyn thng c a trung tâm, v các quyn li ca ng i hc, các phng pháp dy và hc cng nh các h thng ánh giá, phân loi và ni quy. Hot ng giao lu gia các cu hc viên khoá c v i h c viên khoá mi (vi s c vn ca giáo viên) cng là hình thc hng dn, t vn chung. Hot ng này rt quan trng trong quá trình nhp hc ca hc viên mi. Không phi mi khía cnh v i sng sinh hot hc ng u c th hin trong các quy nh cng nh yêu cu giáo dc ca trung tâm. Vì th, có mt s yêu cu khác ca trung tâm mà nhng hc viên mi cn phi bit. Trong tr ng h p nà y, nhng hc viên các lp trc có vai trò rt quan tr ng trong vic truyn bá nhng ni dung ca yêu cu ó. Vic ó c tin hành thông qua các cuc trao i thông tin, các cuc trò chuyn và hng dn, t vn ti các hot ng chung ca trung tâm, ti các câu lc b hc viên — i vi trung tâm giáo dc thng xuyên thc hin a chc nng (dy vn hoá, hng nghip, dy ngh), thì hot ng hng dn, t vn ngh nghip còn c tin hành khi hc viên làm h s chn ngành, ngh thi i hc, cao ng, trung cp. 30 | MODULE GDTX 9
23. — Hng dn, t vn cá nhân: Hot ng t vn cá nhân bao gm hai ngi có liên h tng tác vi nhau. Mi liên h có th là kín áo (trong trng hp nhng ngi cn hng dn, t vn t bch di hình thc kín áo. Nó khá riêng t và nhng ngi khác không nhìn thy. Hình thc ca mi liên h này thng gii hn trong lnh vc li nói, giáo viên (ngi t vn) nói vi h c viên (ngi cn t vn) và ngc li. Ngi cn t vn nói v bn thân h, v nhng suy ngh, nhng tình cm và hành ng ca h. H miêu t nhng s vic trong cuc sng ca h và cách h gii quyt các vn ó. Ngi t vn lng nghe và tr li nhng vn mà ngi cn t vn nêu ra. Hai ngi này suy ngh, nói chuyn và chia s nhng ý kin và tình cm ca h. Mi quan h tng tác kéo dài tng i lâu vì vic thay i cách ng x òi hi phi có thi gian. Trong mt cuc nói chuyn ngn vi bn bè, nhng suy ngh lch lc và m c hão huyn thng c bo lu và ch thay i nht thi. Trái li, úng nh mc ích ca nó, hot ng t vn có s thay i v cung cách ng x. Ngi ta cho rng, thông qua quan h t vn, ngi c t vn s có thi gian xem xét li s lch lc ca mình và thay i cách ng x. * Lu ý: Mi hình thc hng dn, t vn u có im mnh và nhng hn ch nht nh. Các hình thc hng dn, t vn c s dng trong các lnh vc cn hng dn, t vn cho giáo viên, hc viên là khác nhau. Giáo viên cn quan tâm n các c im ca hc viên n và hc viên là ngi dân t c thi u s trong vic la chn hình thc hng dn, t vn. Nội dung 4 MỘT S Ố YÊU C ẦU, KĨ NĂNG C ẦN THI ẾT ĐỐ I V ỚI GIÁ O VIÊN TRONG VAI TRÒ HƯỚ NG D ẪN, TƯ V ẤN CHO HỌ C VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN Hot ng 1: Tìm hiu mt s yêu cu i vi giáo viên trong vai trò hng dn, t vn cho hc viên giáo dc thng xuyên. HƯỚNG DẪN, TƯ VẤN CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 31
24. 1. Nhi m v Bn hãy hoàn thành phiu hc tp sau: Phiu hc tp Theo bn, vi vai trò là ng i h ng d n, t v n, ng i giáo viên c n có nh ng ph m ch t, nng l c gì ? 32 | MODULE GDTX 9
25. 2. Thông tin c bn Tt c các giáo viên u có trách nhim và kh nng nht nh hng dn, t vn cho hc viên. Tuy nhiên, không phi giáo viên nào cng là ngi hng dn, t vn có hiu qu. i u là m nên s khá c bi t gi a nh ng giáo viên h ng d n, t v n có hi u qu và nhng giáo viên h ng d n, t v n không hi u qu là ph m ch t và nng l c c a ng i h ng d n, t v n. Ph m ch t và nng l c h ng d n, t v n c th hi n nh ng yêu c u mà giáo viên ph i có , c th nh sau: — Có kinh nghim/am hi u sâu, rng v lnh vc cn hng dn, t vn. — T tin, b n l nh, nhanh nh y thí ch ng s thay i. — Tôn trng s thích và tin tng vào kh nng ca h c viên. — Hiu c nguyn vng ca h c viên. — Có thái thông cm, ng cm vi h c viên. — Bit lng nghe, chia s, thân thin và thng yêu con ngi. — Kiên trì, khé o lé o, t nh . — Khách quan, công bng, không v li. — Chân tht, ci m . — Khoan dung, lng. — Nhng yêu cu trên th hin rt rõ trong quá trình tng tác gia giáo viên và hc viên hng dn, t vn cho hc viên. Khi hng dn, t vn cho hc viên, giáo viên cn lu ý: — Giúp hc viên bit cách iu chnh thói quen, hành vi trong cuc sng. HƯỚNG DẪN, TƯ VẤN CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 33
26. — ng viên h c viên tham gia vào các hot ng tp th nhm phát huy nng lc ca h trong các hot ng cá nhân và cng ng. — Th hin s quan tâm và giúp h c viên trong vic lp k hoch hc tp, phát trin mi quan h gia cá nhân và xã hi. — Giúp h c viên t ánh giá, t hiu bit và t nh hng, to cho h kh nng a ra các quyt nh phù hp vi nhng mc tiêu trc mt và lâu dài. — Giúp h c viên phát trin sc lc, thái và các giá tr tích cc. — Giúp h c viên có c s hiu bit tt hn v lnh vc hc tp, hot ng thông qua vic thu lm k nng và thái làm vic hoc tham gia vào các hot ng tp th . — Khuyn khích h c viên lp k hoch và s dng tt các hot ng gii trí. — Giúp h c viên hiu c nhng im mnh, im yu, s thích, các giá tr, tim nng và nhng hn ch ca bn thân. Giáo viên hng dn, t v n thc s thành công khi h giú p cho các hc viên ca mình thoá t kh i tì nh tr ng khó khn t c s mong mun mt cách nhanh chóng vi thi gian phù hp. Thc o s thành công ca giáo viên chính là tr ng thá i tinh th n c a h c viên sau khi c h ng d n t v n và la ch n có d bá o hi u qu . “ng hành cùng mi ngi, sng và hc hi t h, bt u bng nhng gì h bit, gây dng t nhng th h ang có và hn ht là khi công vic c hoàn thành, mi ngi cùng nói rng chúng ta ã cùng thc hin công vic”. (Lão T, Trung Hoa, nm 700 TCN) Hot ng 2. Tìm hiu m t s nguyên t c x th trong ho t ng h ng dn, t vn cho hc viên giáo dc thng xuyên. 1. Nhim v — Bn hãy hoàn thành phiu hc tp sau: 34 | MODULE GDTX 9
27. Phiu hc tp Theo bn, v i vai trò là ng i h ng d n, t v n, giáo viên c n ph i m b o nh ng nguyên t c x th nà o trong ho t ng h ng d n, t v n? — Bn hãy i chiu vi thông tin c cung cp, phát hin s chênh lch, iu chnh, b sung. 2. Thông tin c bn HƯỚNG DẪN, TƯ VẤN CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 35
28. * Nguyên tc x th ca giáo viên trong hng dn và t vn: Mt s quy tc ng x mang tính nguyên tc di ây s ch o phng pháp hot ng hng dn, t vn ca ng i giáo viên khi hng dn, t vn cho h c viên. iu cn lu ý là, nhng nguyên tc này không ch áp dng cho giáo viên vi t cách ngi hng dn, t vn mà còn có tác dng iu chnh vi c nhng ngi c hng dn, t vn ( h c viên): — S tin cn: S tin cn c t lên hàng u vì trong nhiu trng hp, thông tin cá nhân ca ngi c t vn cng nh nhng vn trao i và nhng li khuyên a ra cn phi c gi bí mt. c bi t c n lu ý là không em v n mà h c viên A xin t v n k ho c ví d i v i h c viên B. — S tôn trng : Trong sut quá trình t vn, hng dn, giáo viên phi th hin thái tôn trng h c viên ca mình. ó là s chân thành, chp nhn h nh mt con ngi có giá tr riêng, bt k a v, o c, tình cm, hành vi tích cc hay tiêu cc h. Giáo viên có th không tán thành mt hành vi tiêu cc nào ó ca h c viên nhng luôn phi t thá i tôn trng h thì s c m hoá c h và mi thay i c h theo h ng tí ch cc. Tôn trng là c s cho s i thoi không phê phán, không ánh giá. iu ó s không to ra s phòng v, i phó ca h c viên trong quá trình hng dn, t vn. — S kiên nhn: Giáo viên phi kiên nhn nghe h c viên trình bày v nhng vn ca h. Giáo viên càng kiên nhn thì càng thu c nhiu thông tin t h. Bng s kiên trì, ng i giáo viên s có y thông tin t ó a ra li khuyên và nhng gi i phá p t t nht (t vn tt). — Tính t nguyn: H c viên hoàn toàn có quyn la chn ngi hng dn, t vn cho h. Nu ng i giáo viên mun h n vi mì nh, cn có c lò ng tin t h. Giáo viên không c da vào th mnh ca mình (v kinh nghim và nhng li th) áp t s giúp i vi hc viên. — Tính khách quan: Giáo viên c n khách quan khi a ra nhng quan im trong hng dn, t vn cho hc viên. iu này không d thc hin vì ôi khi quan im mà giáo viên a ra cho h c viên b chi phi bi thái hoc nhng li ích có liên quan n hc viên mà bn ang hng dn, t vn. C nm nhóm nguyên tc cùng tn ti trong mt ch th (ngi t vn/giáo viên) và chúng có quan h mt thit vi nhau. Vì vy, trong 36 | MODULE GDTX 9
29. h ng d n, t v n, giáo viên c n ph i coi tr ng c nm nhó m nguyên t c trên. Nu xem nh mt trong nm nhó m nguyên t c ó, vic h ng d n, t v n s ké m hi u qu . Tin cn Khá ch Tôn quan tr ng Nguyên t c x th T Kiên nh n nguyn S tôn trng trit nhng nguyên tc trên ây là yu t m bo thành công ca hng dn, t vn cho h c viên giáo dc thng xuyên. H c viên luôn hng n xu hng tích cc cng nh nhng li ích có liên quan n vn h có nhu cu hng dn, t vn. Hn na, vic a ra quyt nh cui cùng i vi nhng vn ó là vic ca h c viên. Giáo viên hãy gi ý các la chn có th, ch rõ nhng u im và nhng nhc im ca các la chn ó và dành s quyt nh cho hc viên. Lu ý: Hin vn cò n quan im cho r ng ch nhng ngi c ào to, hun luyn chuyên nghip v hng dn, t vn mi có th tham gia hng dn, t vn cho hc viên. Trong khi ó, trong các trng ào to, vn còn thiu vng các khoá ào to chính thc v hng dn, t vn; thiu vng nhng ngi làm công tác hng dn, t vn chuyên nghip. HƯỚNG DẪN, TƯ VẤN CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 37
30. i u nà y ã hn ch n ch t l ng, hi u qu và phm vi c a hot ng h ng d n, t v n trong cá c trung tâm giáo dc thng xuyên. Rt có th nhi u giáo viên cha c qua ào to, hun luyn v hng dn, t vn nhng khi h c viên yêu cu c hng dn, giáo viên ó ã t v n cho h c viên r t hi u qu . Tuy nhiên, m b o s “an toà n” trong h ng d n, t v n, giáo viên ch nên hng dn, t vn cho h c viên v lnh vc mà mì nh có nhiu kinh nghim và i u mà mì nh t v n cho h c viên ph i chí nh xá c v thông tin, cá c gi i phá p g i ý ph i có c s, kh thi và có tí nh d bá o hi u qu trong i u ki n th c t . Nh ng l nh vc/vn mà b n thân giáo viên còn cha am hi u, cha có c s ch c ch n thì không t v n, không “l n sân”. Hot ng 3: Tìm hiu mt s k nng c n thi t i vi giáo viên trong vai trò h ng d n, t v n cho h c viên giáo dc thng xuyên. 1. Nhi m v — Bn hãy hoàn thành hai phiu hc tp sau: Phiu hc tp 1 Theo bn, vi vai trò là ng i h ng d n, t v n, giáo viên c n ph i có nh ng k nng nà o? 38 | MODULE GDTX 9
31. HƯỚNG DẪN, TƯ VẤN CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 39
32. Phiu hc tp 2 Theo bn, ngi giáo viên v i vai trò h ng d n, t v n cn có nhng k nng nào? Xin vui lòng la chn bng cách ánh du vào các ô tng ng: Các k nng Cn Không — K nng t o d ng ni m tin i v i h c viên — K nng lng nghe tí ch c c và t câu hi trong giao tip — K nng phân tích c im tâm sinh lí ca ngi hc — K nng thu th p, sp t, phân tích thông tin qua giao ti p — K nng t o d ng m i quan h tí ch c c, thân thi n — Bn i chi u v i thông tin sau, phá t hi n s chênh l ch, i u ch nh, b sung. 2. Thông tin c bn Ho t ng h ng d n, t v n là ho t ng tng tá c gi a ng i c t vn vi nhà t v n. Vì vy, quá trì nh h ng d n, t v n t hi u qu , ng i giáo viên v i vai trò h ng d n, t v n c n ph i h i t nhi u nhó m k nng nh cá c k nng c ng và cá c k nng m m, c bi t là nhó m k nng t o m i quan h thân thi n, tí ch c c trong giao ti p. Sau ây là m t s k nng mà ng i giáo viên c n có có th th c hi n cá c ho t ng h ng d n, t v n cho h c viên giáo dc thng xuyên: — K nng t o d ng ni m tin i v i h c viên: To dng lòng tin i vi h c viên c th hi n qua: + Chp nhn: Giáo viên cn hiu và chp nhn h c viên và th hin cho h bit iu ó. iu này s khin h cm thy mình quan trng và có giá tr. + Chia s các mc tiêu: Giáo viên cn chia s các mc ích cng nh mc tiêu ca hot ng hc viên hiu c ti sao li thc hin nhng vic ang làm. iu này khin cho mi ngi làm vic có nh hng và hiu qu hn. 40 | MODULE GDTX 9
33. + Chia s thông tin: Giáo viên cng cn phi trao i thông tin h c viên bit c nh ng thông tin có liên quan n v n ang c n gi i quy t. Ngoài ra vic chia s thông tin còn mang ý ngha nhn bit và s hu. + Cùng ra quyt nh: Giáo viên c n to cho h c viên cm giác c tin tng khi cùng bàn bc và ra quyt nh. — K nng lng nghe tí ch c c và t câu hi trong giao tip: Mt trong nhng kinh nghim tr thà nh ng i h ng d n, t v n t t là bit lng nghe tí ch c c. Giáo viên hng dn, t v n cn phát trin k nng này cho bn thân mình và thông qua ó phá t tri n k nng nà y cho c h c viên duy trì tt p các mi quan h. hc cách lng nghe tí ch c c, ng i giáo viên c n ph i: + Luôn chú ý ti ngi nói ( h c viên). + Tránh vic suy ngh i áp khi phi t v n. + Tránh xen ngang khi h c viên ang trì nh bà y, chia s . + Bi t tóm lc li nhng gì ã c nghe tì m gi i phá p h ng d n, t vn cho h c viên. — K nng thu th p, sp t và phân tích thông tin qua giao ti p c th hi n qua kh nng bi t l a ch n thông tin t ho t ng giao ti p, tng tá c v i h c viên, sp t theo trì nh t , theo nhó m tiêu chí c th nhm làm rõ nhng vn , ni dung liên quan n vn cn h ng d n, t vn. Thông qua ó phân tí ch, ánh giá , a ra l a ch n t v n. — K nng phân tích c im tâm, sinh lí ca ngi hc th hi n kh nng bi t k t h p gi a tính cách, nng lc, s trng, nng khiu, thái , sc kho ca h c viên v i nh ng mong mu n c a h h ng d n, t v n cho phù hp. — K nng t o d ng m i quan h tí ch c c, thân thi n là xây d ng c mi quan h tích cc cng ging nh vic gieo ht sau ó s ny mm thành cây. Mi quan h tích cc cng cn c gây dng, chm sóc và nuôi dng. Trong hot ng hng dn, t vn, nu không to c mi quan h tích cc s khó to dng nim tin và trong quan h tng tác s không có s ci m; thông tin chia s s thiu chính xác; vic hng dn, t vn s không t hiu qu. HƯỚNG DẪN, TƯ VẤN CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 41
34. II. CÂU H I VÀ BÀ I T P TÌ NH HU NG 1. Câu hi Câu h i 1. Có quan i m cho r ng: H ng d n và t v n là hai khá i ni m ng ngh a. B n có ng ý không? Hã y cho bi t ý ki n c a mì nh. Câu h i 2. Theo bn, ngi giáo viên vi vai trò h ng d n, t v n cn phi làm th nào các hc viên tin tng hoàn toàn, sn sàng chia s , giãi bày tâm s và xin c hng dn, t vn? Câu h i 3. ho t ng h ng d n, t v n có hi u qu , ng i giáo viên vi vai trò h ng d n, t v n c n ph i h i t c nh ng ph m ch t, nng lc nà o? Câu h i 4. h ng d n, t v n hi u qu , ng i giáo viên h ng d n, t vn c n ph i tuân th nh ng nguyên t c nà o? Nguyên t c nà o gi vai trò quy t nh? Câu h i 5. h ng d n, t v n hi u qu , ng i giáo viên v i vai trò h ng d n, t v n c n ph i có nh ng k nng nà o? 2. Bài tp tình hung Bà i t p 1. M t s hc viên không phi lp ca bn ging dy ho c ch nhim n ngh bn hng dn, t vn v h c t p. B n có sn sà ng h ng d n, t v n không? Lí do? Bn th oá n xem ti sao các hc viên ó không mun n ch giáo viên ang ging dy hay ch nhim h c hng dn, t vn. Bà i t p 2. Mt s giáo viên em nhng cuc nói chuyn riêng trc ây gia h vi hc viên ra làm ví d v h ng d n, t v n t p trung. Bn có tá n thà nh v i cá ch ng x c a giáo viên ó không? T i sao? Bà i t p 3. Lp b n ch nhi m c ó hc viên A (nam) và h c viên B (n) thng hay ganh ua vi nhau v thành tích hc tp. A thng hay phàn nàn (nói xu) v B vi bn và mun bn s t vn, giúp hc gii hn B. Bn x s th nào? 42 | MODULE GDTX 9
35. III. PH LC Ph l c 1. Nh ng câu h i liên quan n t v n h ng nghi p Câu h i 1. Trong tin trình hng nghip, iu gì làm nên s khác bit gia ngi thành công và ngi cha thành công ? Tr li: Ngi cha thành công hôm nay, h có th thành công ngày mai. Ngc li, ngi ã thành công hin nay rt có th s gp tht bi trong tng lai, dù không ai mun. Vì vy, ch nên vch ra s khác bit gia thành công và cha thành công ca mt công vic (ch không phi ca mt cá nhân). Thc t ã chng minh rng, công vic cha t ti thành công là do công vic ó cha c s u t úng mc và úng cách mà nó òi hi. Câu h i 2. Có phi m c (hoài bão) phi là iu cn t ra trc khi lp trình cho vic hng nghip thành công ca mi ngi hay không? Tr li: Có hoài bão là tt, áng trân trng. Nhng ã có nhiu trng hp “m” ch là “c”, mà không thc hin c. Vy, chung quy là cha gn “m” vi “lc”. Lc ó phi là thc lc. Cho nên, iu cn xác nh trc khi lp trình cho hng nghip, cho c m là phi tính n thc lc, thay vì ch “mun”. Phi cn c vào thc lc xác nh c m và ng i nc bc trong hành trình bin m c thành hin thc. Phi gn c m vi thc t và thc lc mi hi vng thành công khi hng nghip và vào i. Câu h i 3 a) Nên nói và nên ngh là “ngi chn ngh” hay “ngh chn ngi”? Tr li: C hai cách hiu ó u có lí riêng ca nó. Nói “ngi chn ngh” là nói tính ch ng và s sáng sut ca ngi (óng vai trò ch th). Nói “ngh chn ngi” là nói tính khách quan và s kén chn ca ngh (vi yêu cu bt buc mà ngi phi theo). C hai phía (ngi vi ngh) phi có “c duyên” (mt bên là duyên i tìm, bên kia là duyên c gp) mi “kt” và thành “n” vi nhau, eo bám nhau. Bi cái duyên n diu kì y nên mi có li nguyn “B c ngi ch không thôi c ngh mà mình mun sng cht vi nó”. ó là li nguyn chung thu và thiêng liêng ca nhng ngi ã may mn c ngh chn bén duyên. “Trong i, c ngh bén duyên cng là mt phúc ln mà không my ngi có c” (Jack Canfield). HƯỚNG DẪN, TƯ VẤN CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 43
36. b) Cho mt ví d v trng hp có duyên n gia ngi vi ngh? Tr l i: Nói chung, nhng ai ã thành công sut i vi mt ngh ã chn, u có duyên n nh th. Trên tun báo “Sài gòn Gii phóng th 7” (tr.22—23) ra ngày 20/10/2007, có nói n n doanh nhân kiêm din viên in nh Phm Linh an. Trong bài báo, Linh an ã t bch v duyên n ngh nghip ca mình. Cô có quc tch Pháp, gc Vit, nm 18 tui óng phim “ông Dng” và nm 30 tui óng phim “Trái tim li nhp”. C hai phim ó ã em v cho nc Pháp hai gii César ni ting. Thi gian 12 nm gia hai kì ot gii, cô li là mt doanh nhân, tng i nhiu nc trên th gii lo chuyn buôn bán và cng thành t trên thng trng. Nhng, “máu” din viên và hp lc ca in nh vn sôi sc trong huyt qun ã thôi thúc cô b ngh kinh doanh tr li vi phim trng. Cô ã óng hàng lot vai din n tng trong hai nm 2007 — 2008. Tr li phng vn ca báo chí “Có th nói, in nh chn Linh an hay Linh an chn in nh?”, cô ã ci rt ti khi áp: “Chúng tôi ã chn nhau”. Cô còn nói tip: “T 5 nm nay, tôi ã b hn lnh vc thng mi ch chuyên tâm cho in nh và in nh ã không ph tôi”. c) Có ai “duyên n” vi 2 — 3 ngh mt lúc không? Tr li: Có, có nhiu. Thông thng, ó là nhng ngh h tr cho nhau, không “chi” nhau. Ví d, ngày 14/10/2007, tun báo “Tui tr cui tun” (tr.31) a tin nhà nhip nh Tam Thái t chc trin lãm “Kí c min quê” vi hàng trm nh ngh thut chn lc, hàng trm bút kí và phóng s y xúc cm xut hin nh nhng “trm tích” ca quãng i 30 nm ln ln vi ngh. Xut thân t mt làng quê nghèo khó Qung Nam, Tam Thái vào Sài Gòn lp nghip vi ngh “phó nhòm” nghip d, lang thang khp chn, va vit va chp. Chp cho ngh thut ã khó, hành ngh cho t t càng khó hn. B ba vây trc mt rng nhip nh gia dày dn, cnh tranh gay gt nhng Tam Thái vn to c mt ch ng vng vàng trong ngh. Anh ã cng tác nh và phóng s vi c chc t báo và tp chí. Có ngi hi anh ã cùng lúc làm c bao nhiêu ngh? Anh áp: “Ba ngh: Chp, vit và i”. Vi anh, “i” cng là mt ngh, nu ó là i du kho, du kho có sn phm tuôn ra t tâm trí. Bi vy, “ngh du kho” cng phi hc, t hc là chính. Phi hc cách du kho vit c, chp c nhng “pha” có giá và sáng giá. 44 | MODULE GDTX 9
37. Câu h i 4. a) Có th cho rng, t trong thi tuyn hoc tt nghip là du hiu ca s hin vinh trong hng nghip, là b phóng thành công tip tc trên ng i không? Tr li: Cha hn th. Có không ít ngi không t (nhiu khi còn trt hoài) mà sau ó li thành t, còn hin vinh na. Nói nh vy không phi khuyn khích chuyn thi rt, mà hiu kt qu thi ch là tng i và tm thi. Hn thua nhau không phi mnh bng, mà s n lc ý chí và s dùi mài tâm trí. Hng nghip âu c phi là chuyn i thi, càng không ch là chuyn t. Không th cn c vào vic y mà lun anh hùng. Cng không th vin vào s thi rt mà lun nhân cách. C gng vt qua c kì thi là cn, rt cn. Nhng nu thi , ng ch quan; nu thi rt, ng bi quan. Bt lun trng hp nào cng không mt ý chí và khí phách ca k s. Phi c gng liên tc mi hi vng thành công liên tc. Ch khi t b mi c gng thì tht bi mi “ón chào”. b) Có phi iu c bn nht và quan trng nht trong tin trình hng nghip là s thành công? Tr li: áng tic là cha phi th. ây là mt trong nhng iu then cht ca t duy hng nghip. Trong não b và não trng, cn chú ý u t ý tng này: thành công ã quý, thành nhân còn quý hn và áng trng hn. Trong thc t, có khá nhiu ngi tuy ã rt thành công (v mt mt nào ó) nhng tic thay, h cha thành nhân (vì có nhng chuyn lình xình, b vng vào lao lí chng hn). Khi bn thành công, iu ó ã là tt, nhng cha phi quan trng nht. Quan trng hn là khi bn cha t ti thành công mà ang bit cách dn thân và chuyên tâm, bit cách làm vic ht mình hng ti mc tiêu ca công vic. Quan trng hn na là bn không quên nuôi dng tâm hn làm ngi xng áng khi ng trên ngôi v thành công. Trong mc tiêu ó, nhiu ngi ã có mt tâm nim cao p và rt thc t: dù cha thành công thì cng phi thành nhân. Mt khác, nu thành công, còn phi xét k xem kt qu thành công ó ã c tin hành bng cách nào và có áng t hào bi cách y không. ó là mt trong nhng nét son ca s thành nhân. Câu hi 5. Cn hiu vn “hng nghip” và “u t cho hng nghip”nh th nào cho úng. Tr li: Nu nói n hng nghip: ng chn lm ngh. HƯỚNG DẪN, TƯ VẤN CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 45
38. Nu u t cho hng nghip: nên u t úng ch. u t nhm ch, chng nhng b tr giá, còn làm hng tng lai! u t cho trí tu minh mn, tài nng chuyên nghip và tâm hn thanh cao là nhng th u t t gc. Mi th u t khác ch là phn ngn. (Trí ch Quang Dng trên www.tuvanhuongnghiep.vn) Ph l c 2. Hc ngh theo hng thi công, thc hành Tôi không thích thú vi nhng kin thc lí thuyt quá sâu xa và dài dòng, dù nó hp dn vi nhiu ngi hc nó khi ào to ngh. Nhng tôi rt say mê vi nhng k nng thc hành và hot ng thi công. Trong lnh vc ó, tôi thy mình c phát huy tim lc, nht là sau khi c ào to trng Trung hc Công nghip ra, làm vic ti mt công trng thi công xây dng. Vy xin hi, hc ngh theo hng thc hành — thi công, liu có mài sc c trí tu và nng lc hành ngh hay không? Trin vng ca nh hng ào to này có giúp c gì nhiu cho s tin thân ca hc viên so vi cách ào to bài bn ly lí thuyt làm trng? Không ch bc trung hc ngh, mà bc cao ng hay i hc cng rt quan tâm n vic ào to chú trng nâng cao k nng tác nghip, tc là nâng cp nng lc thc hành — thi công trong nghip v chuyên môn. ó là xu hng ào to nói chung. ng nhiên, bc ào to càng cao thì t l gi lí thuyt vn phi nhiu hn gi thc hành, to nn móng v khoa hc c bn cho sinh viên trong vic tìm tòi, nghiên cu, nhm nâng cao kh nng thit k và lp trình là chính, ch không phi thc hành và thi công là chính. ây cng là ch khác nhau cn bn gia trình ca k s thit k vi k s thc hành, gia ào to i hc vi ào to cao ng hoc trung cp. Quan im xuyên sut ca vic ào to ngh mi cp là ly lí thuyt làm c s nghiên cu, ly thc hành làm phng tin tp dt nâng cao, không coi nh bên nào. Ngay vic lp trình hay thit k cng phi chú trng thc hành (thc hành lp trình, thc hành thit k). Ngi thi công hay thc hành mun gii hn, mun mnh hn v kh nng sáng to, không th không nghiên cu lí thuyt. Bn có th không thích i sâu vào lí thuyt, nhng ít ra, cn nm chc c nhng lí thuyt cn bn nu mun thc hành úng bài bn và có thêm c s nhn thc phát huy tim nng sáng to khi hành ngh. Trên thc t, ging nh bn, có nhiu ngi hc lí thuyt thì “khó vô” nhng hc bng thc hành thì rt nhy bén, chng nhng “mau vô” mà 46 | MODULE GDTX 9
39. còn thú v. Tuy nhiên, nu không tip tc ào sâu lí thuyt thì n mt lúc nào ó, kh nng thc hành sáng to s b dng li, khó tin xa. ó là nói chung. Vi bn, rào cn y chc không ln lm, có th vt c nu qua thc hành và thi công t cht lng và hiu qu cao, bn rút ta ra c nhiu iu b sung cho lí thuyt c s. T y, dn dn bn s có thêm hng thú vi lí thuyt, nht là nhng lí thuyt ã c kim nghim qua thc hành. Vì th, hc ngh theo hng thc hành — thi công vn có th mài sc c trí tu và nng lc hành ngh, nht là trong nhng iu kin c t chc thc hành và thi công theo khoa hc, có bài bn, không tùy tin. Vi hng ó, hin nay, nhiu trng cao ng và trung hc chuyên nghip (i u là Trng Trung hc ngh Lý T Trng — TP. H Chí Minh) ã quan tâm n vic ào to k s thc hành. iu này va áp ng c nhu cu ca các hc viên có s trng thc hành và thi công, va áp ng c òi hi ca các gung máy kinh t — k thut trong các lnh vc ng dng và trin khai. Ngoài din k s thc hành xây dng, còn có các k s thc hành c khí, in khí, c in, quang in, in t, tin hc, môi trng, hoá sinh nói chung là mi lnh vc công ngh. ây cng là hng m trong ào to liên thông nâng cp trình và nng lc cho nhng công nhân k thut và cán b k thut có s trng và có chí khí tin thân trong ngh nghip, không ch làm th mà có th làm thy khi có bng cp cao hn. Và n lúc ó, bn s càng thy giá tr to ln ca vic kt hp cht ch gia lí thuyt vi thc hành trong ào to ngh. Nh vy, nu bn thc s có tim nng thì sau vn bng trung cp, vn có th hc lên i hc có bng k s, sau bng k s thc hành vn có th hc tip thành k s thit k. Nhng ngi c ào to nh th va làm thy gii, va làm tt chc nng ca ngi th gii. Có ngha, h càng “ngh tinh” khi vào i, i âu và làm gì trong ngh ó cng phát huy c tác dng, cng vinh hin nh ngh. V phía xã hi, k s thc hành là mt dng nhân lc nòng ct, là cu ni gia k s thit k và thc t thi công hin trng. ào to k s thc hành là mt yêu cu lâu dài trong s nghip công nghip hoá, hin i hoá. Cho nên, nhng h c viên xut sc các trng trung hc ngh vn có nhiu c hi, rng ng tin thân t khng nh trong ngh nghip mà mình theo ui. (Trích Quang Dng trên www.tuvanhuongnghiep.vn) HƯỚNG DẪN, TƯ VẤN CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 47
40. D. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Chng trình bi dng thng xuyên giáo viên giáo dc thng xuyên, Ban hà nh theo Thông t s: 33/2011/TT—BGDT, ngày 08/8/2011 c a B Giáo dc và ào to). 2. Vin Khoa hc giáo dc Vit Nam, Giáo dc hc ngi ln — Mt s vn lí lun c bn ( tài B 2009—37—75 nm 2009). 3. Ph m M nh Hà , K nng tham v n tâm lí , truy c p ngà y 16/4/2013. 4. Mt s bà i vi t c a ng nghi p (khai thá c trên m ng internet). 48 | MODULE GDTX 9