Module Giáo dục thường xuyên 17: Một số phương pháp dạy học tích cực phù hợp với giáo dục thường xuyên - Lại Thị Thu Thủy

65 trang ngocly 3050

Download

Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Module Giáo dục thường xuyên 17: Một số phương pháp dạy học tích cực phù hợp với giáo dục thường xuyên - Lại Thị Thu Thủy", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

module_giao_duc_thuong_xuyen_17_mot_so_phuong_phap_day_hoc_t.pdf

Nội dung text: Module Giáo dục thường xuyên 17: Một số phương pháp dạy học tích cực phù hợp với giáo dục thường xuyên - Lại Thị Thu Thủy

LẠI THỊ THU THUÝ Module GDTX 17 MéT Sè PH¦¥NG PH¸P D¹Y HäC TÝCH CùC PHï HîP VíI GI¸O DôC TH¦êNG XUY£N MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC PHÙ HỢP VỚI GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 123
A. GIỚI THIỆU TỔNG QUAN Phng pháp dy hc tích cc là mt thut ng rút gn, c dùng nhiu nc ch nhng phng pháp dy hc theo hng phát huy tính tích cc, ch ng, sáng to ca ngi hc. Phng pháp dy hc tích cc hng ti vic hot ng hoá, tích cc hoá hot ng nhn thc ca ngi hc, ngha là tp trung vào phát huy tính tích cc ca ngi hc ch không phi “là tp trung vào phát huy tính tích cc ca ngi dy”. Tuy nhiên, dy hc theo phng pháp tích cc, GV phi n lc nhiu so vi dy theo phng pháp th ng. Phng pháp dy hc tích cc là chìa khoá giúp cho vic nâng cao cht lng giáo dc. nâng cao cht lng dy và hc trong các c s GDTX, vn i mi phng pháp dy hc và s dng các phng pháp nào cho phù hp vi i tng cng nh iu kin ca GDTX ã và ang là vn t ra i vi các c s GDTX. Module này gii thiu nhng vn chung v phng pháp dy hc tích cc, mt s phng pháp, k thut dy hc tích cc c th có th áp dng vào dy hc ti các c s GDTX. Module này gm nhng ni dung chính sau: Ni dung 1: Gii thiu mt s vn chung v phng pháp dy hc tích cc (2 tit). Ni dung 2: Gii thiu mt s phng pháp và k thut dy hc tích cc (3 tit). Ni dung 3: Mt s phng pháp dy hc phù hp vi i tng GDTX (2 tit). Ni dung 4: Gii thiu minh ho mt s phng pháp dy tích cc hc trong GDTX vào các môn hc c th (3 tit). Ni dung 5: Thc hành s dng các phng pháp, k thut dy hc tích cc phù hp vi tng ni dung dy hc trong mt tit hc c th (5 tit). 124 | MODULE GDTX 17
B. MỤC TIÊU Sau khi hc xong module này, hc viên có kh nng: — Bit và hiu c th nào là phng pháp dy hc tích cc; bn cht, c im c trng và ý ngha ca phng pháp dy hc tích cc. — Bit c mt s phng pháp dy hc tích cc có th ng dng trong dy hc trong các c s GDTX. — Nhn thc và khc phc c nhng hn ch, yu kém hin nay trong vic t chc dy hc. — Bit vn dng linh hot các phng pháp, k thut dy hc, c bit là các phng pháp dy hc tích cc áp dng vào môn hc c th do mình ph trách trong các c s GDTX. — Tin tng vào hiu qu giáo dc ca phng pháp dy hc tích cc và có ý thc vn dng các phng pháp dy hc này vào môn hc c th. MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC PHÙ HỢP VỚI GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 125
C. NỘI DUNG Nội dung 1 GIỚI THIỆU MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC Hoạt động 1. Tìm hiểu một số vấn đề chung về phương pháp dạy học tích cực 1. NHIỆM VỤ Da vào hiu bit ca bn thân v phng pháp dy hc tích cc, bn hãy vit ra suy ngh tr li mt s câu hi sau: 1) Bn hiu th nào là phng pháp dy hc tích cc? Bn cht ca phng pháp dy hc tích cc là gì? — Khái nim phng pháp dy hc tích cc — Bn cht ca phng pháp dy hc tích cc 2) Bn có quan tâm n vic vn dng phng pháp dy hc tích cc vào thc tin dy hc ca bn thân không? Vì sao? 126 | MODULE GDTX 17
Bn hãy i chiu nhng ni dung ã vit vi nhng thông tin di ây và t hoàn thin nhng ni dung các câu tr li. 2. THÔNG TIN PHẢN HỒI 2.1. Khái niệm về phương pháp dạy học Có rt nhiu quan nim khác nhau v phng pháp dy hc, cho n nay cha có s thng nht v nh ngha phng pháp dy hc. Tuy nhiên, ta có th hiu mt cách khái quát phng pháp dy hc là nhng hình thc, cách thc hành ng ca ngi dy và ngi hc nhm thc hin mc tiêu dy hc, phù hp vi ni dung và iu kin dy hc c th. T ó, có th nhn thy, phng pháp dy hc có nhng c im sau: — Phng pháp dy hc có vai trò quan trng trong nh hng cht lng. — Phng pháp dy hc là s thng nht ca phng pháp dy và phng pháp hc. — Phng pháp dy hc là s thng nht ca cách thc hành ng và phng tin dy hc. 2.2. Khái niệm phương pháp dạy học tích cực Thut ng “Phng pháp dy hc tích cc” c dùng ch nhng phng pháp giáo dc/dy hc nhm phát huy tính tích cc, ch ng, sáng to ca ngi hc. Phng pháp dy hc tích cc cp n các hot ng dy và hc nhm tích cc hoá hot ng hc tp và phát trin tính sáng to ca ngi hc. Trong ó, các hot ng hc tp c t chc, nh hng bi GV, ngi hc không th ng ch i mà t lc, tích cc tham gia vào quá trình tìm kim, khám phá phát hin kin thc, vn dng kin thc MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC PHÙ HỢP VỚI GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 127
gii quyt vn trong thc tin, qua ó lnh hi ni dung hc tp và phát trin sáng to. Trong dy hc tích cc, hot ng hc tp c thc hin trên c s hp tác mc cao. Phng pháp dy hc tích cc không phi là mt phng pháp dy hc c th, mà là mt khái nim, bao gm nhiu phng pháp, hình thc, k thut khác nhau nhm tích cc hoá tng cng s tham gia ca ngi hc, to iu kin cho ngi hc phát trin ti a kh nng hc tp, nng lc sáng to, nng lc gii quyt vn . Phng pháp dy hc tích cc em li cho ngi hc hng thú, nim vui trong hc tp. Nó phù hp vi c tính a thích hot ng ca ng i h c. Vic hc i vi HS khi ã tr thành nim hnh phúc s giúp ngi hc t khng nh mình và nuôi dng lòng khát khao sáng to. Nh vy, dy hc tích cc nhn mnh n tính tích cc hot ng ca ngi hc và tính nhân vn ca giáo dc. Hin nay, vn còn nhiu quan nim khác nhau trong vic a ra mt nh ngha hoàn toàn úng cho câu hi “ phng pháp dy hc tích cc là gì?” hay “ phng pháp dy hc nào là tích cc?”. Trong dy hc, mi phng pháp dy hc u có im mnh và im yu. Mt s phng pháp rt tt cho vic hình thành kin thc. Mt s phng pháp khác li có tác dng tt i vi vic thay i thái , hành vi ca ngi hc Trc tiên cn khng nh, trong mt s tình hung c th, các phng pháp dy hc truyn thng kiu thông báo — thu nhn, kiu thuyt trình, ging gii, nht là phng pháp làm mu — luyn tp, tái to da trên luyn tp vn còn giá tr. Tuy nhiên, phng pháp dy hc truyn thng cn phi c ci tin, hoàn thin theo hng hoàn thin k nng trình bày kt hp vi to àm, tho lun và vic s dng các dng c trc quan, các phng tin dy hc hin i, nhm t c mc tiêu dy hc mt cách hiu qu nht i vi mt trng hp/hoàn cnh c th. Mt phng pháp dy hc nào ó c cho là phng pháp dy hc tích cc khi nó tích cc hoá c hot ng nhn thc ca HS trong quá trình lnh hi tri thc mi và phát trin nhng tri thc mà h ã có, ngha là phng pháp dy hc ó phi phù hp vi i tng ngi hc. 2.3. Bản chất của phương pháp dạy học tích cực — Quá trình dy hc bao gm hai hot ng có quan h, tác ng hu c vi nhau, ó là hot ng dy ca GV và hot ng hc ca HS. 128 | MODULE GDTX 17
Hot ng hc ca HS ch có hiu qu khi HS tích cc, ch ng, t giác vi mt ng c hot ng t bên trong. Mun i mi cách hc phi i mi cách dy. Cách dy ca GV ch o cách hc ca HS. Ngc li, thói quen hc tp ca HS có nh hng ln n cách dy ca GV. Trong thc t dy hc, mi GV có th s dng nhiu phng pháp dy hc khác nhau nh àm thoi, vn áp, gii thích, nêu vn Mi phng pháp u có nhng u im riêng và u ít nhiu có kh nng sau: + Phát huy tính tích cc, ch ng, sáng to ca HS. + To c hi cho HS tìm tòi, khám phá, tri nghim, phát trin t duy. + To mi quan h giao tip gia GV và HS. + Khuyn khích HS tích cc hot ng cá nhân. Nh vy, phng pháp dy hc tích cc không phi là ph nhn các phng pháp dy hc truyn thng. Phng pháp dy hc tích cc chính là vic s dng và phi hp mt cách khéo léo và hp lí các phng pháp dy hc khác nhau nhm phát huy ti a hot ng tích cc, ch ng, sáng to ca HS. Phng pháp dy hc tích cc không phi là mt phng pháp dy hc c th mà là mt t tng, quan im giáo dc, mt cách tip cn quá trình dy hc chi phi tt c quá trình dy hc v mc tiêu, ni dung, phng pháp, phng tin, t chc, ánh giá mt thut ng rút gn, c dùng nhiu nc ch nhng phng pháp giáo dc, dy hc theo hng phát huy tính tích cc, ch ng, sáng to ca ngi hc. Phng pháp dy hc tích cc hng ti vic hot ng hoá, tích cc hoá hot ng nhn thc ca ngi hc, ngha là tp trung vào phát huy tính tích cc ca ngi hc ch không phi là tp trung vào phát huy tính tích cc ca ngi dy. — Bn cht ca phng pháp dy hc tích cc là phát huy tính tích cc, ch ng, sáng to ca HS. Bng cách: + Da vào vn kinh nghim ca HS, khai thác hng thú, ng lc hc tp ca HS, to mi c hi cho HS phát trin kh nng t khám phá, tìm tòi, tri nghim. + Tôn trng, ng cm vi nhu cu, li ích ca HS, to c hi, iu kin lôi cun HS vào các hot ng, to các tình hung có vn HS phát trin t duy sáng to. MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC PHÙ HỢP VỚI GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 129
Hoạt động 2. Tìm hiểu đặc điểm và yêu cầu khi sử dụng phương pháp dạy học tích cực 1. NHIỆM VỤ T nhng kin thc ca hot ng 1 và thc tin dy hc ca bn thân, bn hãy tr li nhng câu hi sau: 1) Theo bn, phng pháp dy hc tích cc có nhng c im gì khác vi phng pháp dy hc truyn thng? 2) Da vào nhng hiu bit ca bn thân v phng pháp dy hc tích cc rút ra nhng c im gì ca phng pháp dy hc tích cc? 130 | MODULE GDTX 17
Bn hãy i chiu nhng ni dung ã vit vi nhng thông tin di ây và t hoàn thin nhng ni dung các câu tr li. 2. THÔNG TIN PHẢN HỒI 2.1. Đặc điểm của các phương pháp dạy học tích cực * Th nht, dy hc thông qua t chc các hot ng hc tp ca HS Trong quá trình dy hc, HS — i tng ca hot ng “dy”, ng thi là ch th ca hot ng “hc” — c cun hút vào các hot ng hc tp do GV t chc và ch o. Thông qua ó, h t lc khám phá nhng iu mình cha rõ ch không phi th ng tip thu nhng tri thc c GV cung cp. Dng nh c t vào nhng tình hung ca i sng thc t, HS trc tip quan sát, tho lun, làm thí nghim, gii quyt vn t ra theo cách suy ngh ca mình. T ó, nm c kin thc, k nng mi v khoa hc, ng thi nm c phng pháp “làm ra” kin thc, k nng ó, không rp theo nhng khuôn mu sn có. Nh vy, HS c phát huy tim nng sáng to ca mình trong hc tp. Dy theo cách này, GV không ch gin n truyn t tri thc mà còn hng dn hot ng. Ni dung và phng pháp dy hc không ch giúp cho tng HS bit nm vng kin thc mà còn tích cc vn dng nhng gì ã hc tham gia các chng trình hành ng ca cng ng. * Th hai, dy và hc theo hng chú trng vic rèn luyn phng pháp t hc Phng pháp tích cc xem vic rèn luyn phng pháp hc tp cho HS không ch là mt bin pháp nâng cao hiu qu dy hc mà còn là mt mc tiêu dy hc. Trong xã hi hin nay, thông tin, khoa hc, k thut, công ngh phát trin nh v bão. Vì vy, không th cung cp cho HS mt khi lng kin thc ngày càng nhiu, mà phi quan tâm dy cho HS phng pháp hc tp ngay t cp tiu hc và càng lên cp hc cao, phng pháp t hc càng phi c chú trng. MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC PHÙ HỢP VỚI GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 131
Phng pháp t hc là ct lõi ca phng pháp hc tp. Nu rèn luyn cho ngi hc có c phng pháp, k nng, thói quen, ý chí t hc thì s to cho h lòng ham hc, khi dy ni lc vn có trong mi con ngi, kt qu hc tp s nhân lên gp bi. Vì vy, ngày nay ngi ta nhn mnh hot ng hc trong quá trình dy hc, vic n lc to ra s chuyn bin t hc tp th ng sang t hc ch ng, t vn phát trin t hc ngay trong trng ph thông, không ch t hc nhà sau bài lên lp mà t hc c trong tit hc có s hng dn ca GV. * Th ba, tng cng hc tp cá th, kt hp vi hc tp hp tác Trong mt lp hc mà trình kin thc, t duy ca HS không th ng u tuyt i thì khi áp dng phng pháp dy hc tích cc buc phi chp nhn s phân hoá v cng , tin hoàn thành nhim v hc tp, nht là khi bài hc c thit k thành mt chui công tác nhng hot ng c lp. Áp dng phng pháp dy hc tích cc c vn dng các lp có trình càng cao thì s phân hoá này càng ln. Vic s dng các phng tin công ngh thông tin trong nhà trng càng yêu cu vic cá th hoá hot ng hc tp theo nhu cu và kh nng ca mi HS. Tuy nhiên, trong hc tp, không phi mi tri thc, k nng, thái u c hình thành bng nhng hot ng c lp ca mi cá nhân. Lp hc là môi trng giao tip thy — trò, trò — trò, to nên mi quan h hp tác gia các cá nhân trên con ng chim lnh ni dung hc tp. Thông qua tho lun, tranh lun trong tp th, ý kin mi cá nhân c bc l, khng nh hay bác b, qua ó ngi hc nâng mình lên mt trình mi. Bài hc vn dng c vn hiu bit và kinh nghim sng ca thy giáo hng dn HS c lp làm vic. Trong quá trình hc tp, phng pháp hc tp hp tác c t chc các hình thc t nhóm, t, lp hoc trng c s dng ph bin trong dy hc là hot ng hp tác trong nhóm hc tp t 4 n 6 ngi. Hc tp hp tác làm tng hiu qu hc tp, nht là lúc phi gii quyt nhng vn gay cn, lúc xut hin thc s nhu cu phi hp gia các cá nhân hoàn thành nhim v chung. Trong hot ng theo nhóm cn khc phc tình trng da dm, li, phi làm cho nng lc ca mi thành viên c bc l, un nn, phát trin tình bn, ý thc t chc, tinh thn tng tr. Mô hình hp tác trong xã hi a vào i sng hc ng s làm cho các thành viên quen dn vi s phân công hp tác trong lao ng xã hi. 132 | MODULE GDTX 17
Trong s phát trin ca th gii ngày nay vi nhu cu hp tác xuyên quc gia, liên quc gia, nng lc hp tác phi tr thành mt mc tiêu giáo dc mà nhà trng phi chun b cho HS. * Th t, kt hp vic ánh giá ca thy vi t ánh giá ca trò Trc ây, GV gi c quyn ánh giá HS. HS là i tng c ánh giá. ánh giá tp trung vào kt qu hc tp ca HS qua im s ca các bài kim tra, thi c. Cách ánh giá này dn n cách HS th ng, hc vt, hc t i phó vi kim tra, thi c dn n kt qu giáo dc yu kém, không áp ng yêu cu xã hi. Trong phng pháp dy hc tích cc, vic ánh giá HS không ch nhm mc ích nhn nh thc trng và iu chnh hot ng hc ca trò mà còn ng thi to iu kin nhn nh thc trng và iu chnh hot ng dy ca thy. Trong phng pháp dy hc tích cc, GV phi hng dn HS phát trin k nng t ánh giá t iu chnh cách hc. Liên quan vi iu này, GV cng cn to iu kin thun li HS c tham gia ánh giá ln nhau. T ánh giá úng và iu chnh hot ng kp thi là nng lc rt cn cho s thành t trong cuc sng mà nhà trng phi trang b cho HS. Theo hng phát trin các phng pháp dy hc tích cc ào to nhng con ngi nng ng, sm thích nghi vi i sng xã hi, thì vic kim tra, ánh giá không th dng li yêu cu tái hin các kin thc, lp li các k nng ã hc mà phi khuyn khích trí thông minh, óc sáng to trong vic gii quyt nhng tình hung thc t. Kt hp ánh giá ca GV vi ánh giá ca trò không nhng giúp HS nhìn nhn chính mình iu chnh cách hc mà GV cng có iu kin nhìn nhn chính mình và iu chnh cách dy. Dy hc tích cc nhm áp ng mc tiêu ào to ngi lao ng nng ng, sáng to, thích nghi vi mi hoàn cnh trong i sng xã hi. Do vy, vic kim tra, ánh giá không ch dng yêu cu ghi nh tái hin kin thc, lp li các k nng ã hc mà phi phát trin ngi hc t duy logic, t duy phê phán, kh nng phân tích, tng hp, ánh giá, gii quyt vn mà thc tin cuc sng t ra. Vi s tr giúp ca các thit b k thut, kim tra, ánh giá s không còn là mt công vic nng nhc i vi GV, mà li cho nhiu thông tin kp thi hn linh hot iu chnh hot ng dy, ch o hot ng hc. MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC PHÙ HỢP VỚI GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 133
Hình thc kim tra, ánh giá a dng và phong phú, nh bài tp t lun, câu hi trc nghim khách quan, bài tp thc hành Tuy vy, vic s dng các loi bài tp, hình thc kim tra, ánh giá phi phù hp vi mc tiêu, ni dung, c trng môn hc. T phng pháp dy hc th ng sang phng pháp dy hc tích cc, GV không còn óng vai trò n thun là ngi truyn t kin thc, GV tr thành ngi thit k, t chc, hng dn các hot ng c lp hoc theo nhóm nh HS t lc chim lnh ni dung hc tp, ch ng t các mc tiêu kin thc, k nng, thái theo yêu cu ca chng trình. Trên lp, HS hot ng là chính, GV khi son giáo án phi u t công sc, thi gian rt nhiu mi có th thc hin bài lên lp vi vai trò là ngi gi m, hng dn, ng viên, c vn, trng tài trong các hot ng tìm tòi hào hng, tranh lun sôi ni ca HS. GV phi có trình chuyên môn sâu rng, có trình s phm lành ngh mi có th t chc, hng dn các hot ng ca HS. Mi mt phng pháp dy hc dù c in hay hin i u nhn mnh mt khía cnh nào ó ca c ch dy — hc hoc vai trò ca ngi thy. Cho dù các phng pháp th hin hiu qu nh th nào thì nó vn tn ti mt vài khía cnh mà ngi hc và ngi dy cha khai thác ht. Chính vì th mà không có mt phng pháp dy hc nào c cho là tuyt i lí tng. Mi phng pháp u có u im và hn ch ca nó. Do vy, ngi thy nên xây dng cho mình mt phng pháp riêng phù hp vi mc tiêu, bn cht ca vn cn trao i, phù hp vi thành phn nhóm lp hc, các ngun lc, công c dy — hc sn có và cui cùng là phù hp vi s thích ca mình. Mc ích ca phng pháp dy hc tích cc so vi phng pháp dy hc truyn thng là: — Hc có hiu qu hn — bài hc phi sinh ng hn. — Hot ng ca HS phi phong phú hn — HS c hot ng nhiu hn. — GV phi to ra nhiu tình hung, c hi HS t chim lnh kin thc. — Quan tâm nhiu hn n s phát trin cá nhân, tính sáng to ca ngi hc. 134 | MODULE GDTX 17
Hot ng ca GV và HS trong dy hc tích cc c th hin s sau: Ngi dy Ngi hc nh hng/hng dn Nghiên cu, tìm tòi T chc Thc hin Trng tài, c vn, kt lun, T kim tra, kim tra t iu chnh 2.2. Các điều kiện để thực hiện phương pháp dạy học tích cực i mi phng pháp dy hc theo hng tích cc òi hi ngi dy phi bit k tha, phát huy nhng u im, khc phc nhng nhc im ca các phng pháp dy hc truyn thng và cp nht các phng pháp dy hc hin i sao cho phù hp vi hoàn cnh, iu kin dy hc ca các nhà trng, ca a phng. Chúng ta phi thc hin ng b các iu kin sau: — Nâng cao trình , nng lc ca i ng GV. — i mi chng trình, sách giáo khoa cho phù hp vi thc t giáo dc, iu kin hoàn cnh ca a phng. — m bo các iu kin dy hc ti thiu, các trang thit b và c s vt cht theo quy nh. — i mi công tác kim tra, ánh giá. — Nâng cao nng lc, trình qun lí cho i ng cán b qun lí, i mi công tác ch o, qun lí các cp. thc hin tt phng pháp dy hc tích cc trong GDTX, yêu cu i vi GV: — Linh hot, sáng to trong vic vn dng các phng pháp dy hc, t chc các hot ng dy và hc m bo s tng tác gia ngi dy và ngi hc, gia ngi hc vi ngi hc. GV óng vai trò quan trng, quyt nh n cht lng giáo dc. MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC PHÙ HỢP VỚI GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 135
— Da vào nhng hiu bit và kinh nghim ca hc viên, khai thác kh nng hot ng ca hc viên, to c hi hc viên t khám phá, tìm tòi, tri nghim lnh hi tri thc. — Tôn trng nhng ý kin ca hc viên, phát hin c nhng biu hin tích cc hot ng ca hc viên to tình hung, c hi và kích thích hc viên tham gia hot ng. — GV hiu rõ bn cht ca phng pháp dy hc tích cc. — GV xây dng bu không khí hc tp thoi mái, tích cc. — GV quan sát ngi hc, khuyn khích các hot ng t lc gii quyt vn ca ngi hc. Nội dung 2 MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT DẠY HỌC TÍCH CỰC Hoạt động 3. Tìm hiểu một số phương pháp dạy học tích cực 1. NHIỆM VỤ Bn hãy suy ngh và tr li các câu hi sau: 1) Bn hãy k tên nhng phng pháp dy hc tích cc mà bn ã bit. 2) Liên h thc t dy hc, bn ã s dng phng pháp dy hc tích cc nào vào thc tin dy hc ca bn thân? 3) Bn hãy b sung thêm nhng phng pháp dy hc tích cc mà bn ã thc hin trong quá trình dy hc ca mình. 136 | MODULE GDTX 17
4) So sánh nhng phng pháp dy hc tích cc bn ã s dng vi nhng phng pháp dy hc tích cc trình bày ti ni dung 2 rút ra bài hc cho bn thân. Bn hãy i chiu nhng ni dung ã vit vi nhng thông tin di ây và t hoàn thin nhng ni dung các câu tr li. 2. THÔNG TIN PHẢN HỒI Các phng pháp dy hc tích cc rt a dng và phong phú, tu theo mi mt quan im dy hc khác nhau s có nhng nhóm các phng pháp dy hc tích cc tng ng khác nhau. Sau ây là mt s phng pháp dy hc tích cc thông dng: 2.1. Phương pháp động não — c im: ng não là phng pháp giúp cho hc viên trong mt thi gian ngn ny sinh c nhiu ý tng, nhiu gi nh v mt vn nào ó. ây là mt phng pháp có ích “lôi ra” mt danh sách các thông tin. — Cách tin hành: + Ngi hng dn nêu câu hi hoc vn (có nhiu cách tr li) cn c tìm hiu trc c lp hoc trc nhóm. + Khích l ngi hc óng góp ý kin (bng li hoc ghi ra giy nh) càng nhiu càng tt. MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC PHÙ HỢP VỚI GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 137
+ Lit kê tt c mi ý kin lên bng hoc giy to, không loi tr mt ý kin nào, tr trng hp trùng lp. + Phân loi các ý kin. + Làm sáng t nhng ý kin cha rõ ràng. + Tng hp ý kin ca ngi hc, hi xem có thc mc hay b sung gì không. — Yêu cu s phm: + Phng pháp ng não có th dùng lí gii bt kì mt vn nào, song c bit phù hp vi các vn ít nhiu ã quen thuc trong thc t cuc sng ca hc viên. + Phng pháp này có th dùng cho c câu hi có phn kt óng và kt m. + Các ý kin phát biu nên ngn gn bng mt t hay mt câu tht ngn. + Tt c mi ý kin u cn c ngi hng dn hoan nghênh, chp nhn mà không nên phê phán, nhn nh úng, sai ngay. + Cui gi tho lun, ngi hng dn nên nhn mnh kt lun này là kt qu ca s tham gia chung ca tt c lp hc. + ng não không phi là mt phng pháp hoàn chnh, mà ch là s khi u. Mt khi danh sách các câu tr li ã c hoàn thành, cn phi cho c lp dùng danh sách này tip tc tho lun sâu vào tng vn . — u im ca phng pháp ng não: + Có th tp hp nhiu ý kin khác nhau trong mt thi gian ngn. + To không khí hc tp sôi ni, ngi hc tham gia tích cc, không ngi ngùng. + Tôn trng ý kin, kinh nghim ca tt c mi ngi. To iu kin cho mi hc viên phát biu mà không s b phê phán hay chê ci. Giúp hc viên phn khi t tin hn. + To cho ngi hc có cm giác bài hc do h t xây dng nên, kin thc là do h t phát hin ch không phi do GV áp t hay cho sn. + Giúp ngi hc so sánh, i chiu nhng hiu bit, kinh nghim ã có vi ý kin ca ngi khác và t nhn ra cái cha úng, cha chính xác trong kinh nghim ca mình. — Hn ch ca phng pháp ng não: + Ngi ghi chép cn vit rt nhanh, cn nhiu thi gian tp hp nhiu ý kin. + Có th có nhng ý kin mâu thun c a ra do ngi tham gia không tip xúc trc ch /ni dung. 138 | MODULE GDTX 17
+ Các ý kin thông qua phng pháp ng não nhiu khi vi vàng, thiu s phân tích dn n m h, không chính xác, không h thng. + Có th có nhng ý kin trùng nhau do mt s hc viên thiu t tin, nhn thc yu không dám phát biu ý kin riêng. + ôi khi phng pháp này d dn ti ln xn, mt trt t. + Yêu cu cn phi có mt bng phn ln hoc nhiu giy. — Lu ý: + Trong quá trình hc viên nêu nhanh suy ngh ca mình, có nhng ý kin có th úng, có th cha chính xác và thm chí có th sai. Nhng GV không nên nhn xét, phê phán hoc bình lun v nhng ý kin ó. Mi ý kin u c tôn trng và c ghi lên bng. + Tt c các ý kin ã ghi trên bng, c coi là ý kin tp th (không còn là ý kin ca mt cá nhân nào). GV cùng c lp phân tích, gi ý, gii thích mt cách khéo léo, t nh hc viên t nhn ra suy ngh cha úng, cha chính xác ca mình. Nh vy, h mi cm thy mình c tôn trng, t tin và hng hái tham gia phát biu. — GV nên dn dt ngi hc bng nhng câu hi n gin. Vn hi cn gn gi vi cuc sng ca ngi hc. GV cn phi tng hp, chính xác hoá li, khng nh nhng ni dung, ý kin úng. — Khuyn khích các ý kin khác nhau, tránh tình hung hc viên tr li ging nhau. 2.2. Phương pháp thảo luận nhóm — c im: V thc cht, phng pháp này là t chc cho hc viên bàn bc, trao i trong nhóm nh v mt ch xác nh. Tho lun nhóm c s dng rng rãi nhm giúp cho mi hc viên tham gia mt cách ch ng vào quá trình hc tp, giáo dc, to c hi cho ngi hc có th chia s kin thc, kinh nghim, ý kin gii quyt mt vn có liên quan n ni dung bài hc. Các nghiên cu v phng pháp tho lun nhóm ã chng minh rng, nh vic tho lun trong nhóm nh mà: + Kin thc ca hc viên s gim bt phn ch quan, phin din, làm tng tính khách quan khoa hc. + Kin thc tr nên sâu sc, bn vng, d nh và nh nhanh hn do c giao lu, hc hi gia các thành viên trong nhóm. MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC PHÙ HỢP VỚI GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 139
+ Nh không khí tho lun ci m giúp hc viên thoi mái, t tin hn trong vic trình bày ý kin ca mình và lng nghe có phê phán ý kin ca các thành viên khác. Tho lun nhóm — Cách tin hành: Tho lun nhóm có th tin hành theo các bc sau: + Ngi hng dn nêu ch tho lun, chia nhóm, giao câu hi, yêu cu tho lun cho mi nhóm, quy nh thi gian tho lun và phân công v trí ngi tho lun cho các nhóm. + Các nhóm tin hành tho lun. + i din tng nhóm trình bày kt qu tho lun ca nhóm. Các nhóm khác lng nghe, cht vn, trao i, b sung ý kin. + Ngi hng dn tng kt các ý kin. — Yêu cu s phm: + Có nhiu cách chia nhóm, có th chia theo s im danh, theo gii tính, theo màu sc, theo các mùa trong nm, theo biu tng + Quy mô nhóm có th ln hoc nh, tu theo vn tho lun. Tuy nhiên, nhóm không nên quá ông m bo tt c hc viên có th tham gia tho lun tích cc; ng thi nhóm cng không nên quá ít m bo rng nhóm không bao gi thiu ý tng và không có gì nói. Mt nhóm làm vic hiu qu thng bao gm t 4 — 6 thành viên. + Ni dung tho lun ca các nhóm có th ging hoc khác nhau. + Cn quy nh rõ thi gian tho lun và trình bày kt qu tho lun cho các nhóm. 140 | MODULE GDTX 17
+ S thun li hn nu mi nhóm chn mt trong nhng thành viên trong nhóm làm trng nhóm. Nhóm trng iu khin dòng tho lun ca nhóm, mi các thành viên phát biu, chuyn sang câu hi khác khi thích hp, m bo rng mi ngi — bao gm c nhng cá nhân hay xu h hoc ngi phát biu có c hi óng góp ý kin. ng thi, trong nhiu trng hp, mi nhóm cn có mt ngi ghi biên bn cuc tho lun sau ó trình bày trc lp. + Hc viên cn c luân phiên nhau làm “nhóm trng” và “th kí”, luân phiên nhau i din cho nhóm trình bày kt qu tho lun. + Kt qu tho lun có th c trình bày di nhiu hình thc: bng li, óng vai, vit hoc v trên giy to ; có th do mt ngi thay mt nhóm trình bày, có th nhiu ngi trình bày, mi ngi mt on ni tip nhau + Trong sut bui tho lun nhóm nh, ngi hng dn cn i vòng quanh các nhóm và lng nghe ý kin ca hc viên. Thnh thong, ngi hng dn xen li bình lun vào gia cuc tho lun ca mt nhóm. i vi nhng tài nhy cm, thng có nhng tình hung mà hc viên s cm thy bi ri, xu h khi phi nói trc mt ngi hng dn. Trong trng hp này, ngi hng dn có th quyt nh không xen vào hot ng ca nhóm khi tho lun. — u im ca tho lun nhóm: + Giúp mi hc viên tham gia mt cách ch ng vào quá trình hc tp. + To iu kin hc viên c phát biu, c chia s kinh nghim, suy ngh ca mình, c hc hi ln nhau. + Phát huy tính tích cc, t lc và trách nhim ca hc viên: Trong tho lun nhóm, hc viên phi t gii quyt nhim v hc tp ca mình. òi hi có s tham gia tích cc ca các thành viên trong nhóm. + Phát trin nng lc cng tác làm vic: Hc viên c luyn tp nhng k nng cng tác làm vic nh tinh thn ng i. + Phát trin nng lc giao tip: Thông qua cng tác làm vic theo nhóm giúp hc viên phát trin nng lc giao tip nh bit lng nghe, chp nhn và phê phán ý kin ngi khác, bo v ý kin ca mình trong nhóm. + Tng cng s t tin cho hc viên, phát trin nng lc phng pháp: Thông qua tho lun nhóm, hc viên s mnh dn, t tin a ra ý kin bo v quan im ca mình, rèn luyn và phát trin phng pháp làm vic. + Giúp hc viên hiu vn mt cách sâu sc, tác ng mnh ti thay i hành vi, thái . MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC PHÙ HỢP VỚI GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 141
— Nhc im ca tho lun nhóm: + Tho lun nhóm òi hi nhiu thi gian chun b và thc hin. + Tho lun nhóm d xy ra tình trng ch mt s hc viên thc s suy ngh, còn nhiu em khác li, th ng ngi nghe. + Tho lun nhóm d dn n tranh lun lan man, xa ch , ni dung cn tho lun. + Tho lun nhóm òi hi lp có din tích rng các nhóm tho lun mà không nh hng n nhau. + òi hi GV phi bao quát các nhóm cùng mt lúc, phi x lí các tình hung bo m cho hc viên u tham gia và các nhóm tho lun úng hng. — Mt s lu ý khi s dng phng pháp tho lun nhóm: + Câu hi tho lun nhóm phi ngn gn, rõ ràng, phù hp vi trình , kin thc ca hc viên; huy ng c vn kinh nghim và hiu bit ã có ca hc viên. + Chia nhóm phi ht sc linh hot, trình ca các nhóm phi ng u; thành phn ca các nhóm luôn thay i to iu kin cho mi hc viên c giao lu vi tt c các hc viên khác trong lp. + Nhim v ca nhóm trng và th kí luôn luân phiên tt c hc viên trong lp u c tham gia. 2.3. Phương pháp đóng vai — c im: óng vai là phng pháp t chc cho hc viên thc hành, “làm th” mt s cách ng x nào ó trong mt tình hung gi nh. ây là phng pháp nhm giúp hc viên suy ngh sâu sc v mt vn bng cách tp trung vào mt cách ng x c th mà h quan sát c. Vic “din” không phi là phn chính ca phng pháp này mà iu quan trng hn là s tho lun sau phn din y . — Cách tin hành: Có th tin hành óng vai theo các bc sau: + Ngi hng dn nêu ch , chia nhóm và giao tình hung, yêu cu óng vai cho tng nhóm. Trong ó có quy nh rõ thi gian chun b, thi gian óng vai ca mi nhóm. + Các nhóm tho lun chun b óng vai. + Các nhóm lên óng vai. 142 | MODULE GDTX 17
+ Lp tho lun, nhn xét. + Ngi hng dn kt lun. — Yêu cu s phm: + Tình hung óng vai phi phù hp vi ch giáo dc; phù hp vi c im ngi hc và iu kin, hoàn cnh lp hc. + Tình hung nên m, không cho trc “kch bn”, li thoi. + Phi dành thi gian phù hp cho các nhóm hc viên chun b óng vai. + Ngi óng vai phi hiu rõ vai ca mình trong bài tp óng vai không lc . + Nên khích l tt c hc viên cùng tham gia. — Nên có hoá trang và o c n gin tng tính hp dn ca trò chi óng vai. — u im ca phng pháp óng vai: + Giúp ngi hc thc hành nhng k nng ng x trong môi trng an toàn, c giám sát trc khi xy ra các tình hung thc. T ó, giúp h ch ng, linh hot x lí nhng vn phát sinh trong thc tin. + Gây c hng thú và tích cc rèn luyn ca hc viên. + To iu kin làm ny sinh trí tng tng, óc sáng to ca hc viên. + Gây n tng, tác ng trc tip cho ngi hc thông qua li nói, hành ng sng ng ca các vai din. Hc viên d hình dung, d tip thu. + Hc viên d nm bt cách x lí tình hung thông qua vai din ca ngi khác. Khích l s thay i nhn thc, thái , hành vi ca ngi hc theo hng tích cc. + To không khí hc tp vui v, nh nhàng, thoi mái. — Hn ch ca phng pháp óng vai: + Trong phng pháp óng vai, nhng tình hung gi nh nhiu khi phi thc t làm mt tính hiu qu, thuyt phc. + Nu phn trình din không thành công, có th có hc viên thy l bch và tr con. + Nhng ngi rt nhy cm có th thy b xúc phm/khó chu nu nhng vai din quá ging c im thc t ca h. + Ngi hc thng e ngi, ngng ngùng khi óng vai, nht là lúc u. + Phng pháp này òi hi kh nng din xut ca ngi hc. nh hng ca phng pháp này n ngi hc tu thuc vào kh nng din xut ca ngi trình din. MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC PHÙ HỢP VỚI GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 143
+ Phng pháp óng vai cn có không gian rng t chc óng vai. + Phng pháp óng vai mt nhiu thi gian chun b. — Lu ý: + Cn tìm c ni dung thích hp xây dng tình hung. Không phi ni dung nào cng áp dng phng pháp óng vai. Ni dung óng vai phi c th, phi mang tính giáo dc. + Phi tìm hoc xây dng tình hung/kch bn sát vi thc tin, có th s dng tình hung có tht. Tình hung phi phù hp vi ni dung. Phi chú ý n cách gii quyt tình hung. + Tính mc ích ca tình hung phi tht rõ ràng. Tình hung phi d óng vai, không nên quá phc tp. + Ngi hc phi hiu tình hung, phi th hin úng yêu cu ca vai din. Không gian phi rng có ch cho óng vai, cho tt c mi ngi u có th quan sát. + Mi hc viên u c tham gia vào quá trình tho lun, xây dng tình hung, c óng vai hoc phc v cho vic óng vai ca các thành viên trong nhóm. Nên khích l c nhng hc viên nhút nhát cùng tham gia. 2.4. Phương pháp nghiên cứu tình huống — c im: Nghiên cu tình hung là t chc cho hc viên nghiên cu mt câu chuyn mô t mt tình hung thng xy ra trong cuc sng thc tin. ôi khi nghiên cu tình hung có th c thc hin trên bng hình hay bng catsset mà không phi di dng ch vit. Vì tình hung này c nêu lên nhm phn ánh tính a dng ca cuc sng thc, nên nó phi tng i phc tp vi nhiu nhân vt và cha ng nhiu mâu thun. — Các bc tin hành: Các bc nghiên cu tình hung có th là: + c (hoc xem hoc nghe) tình hung. + Suy ngh v tình hung ó. + Ngi hng dn a ra mt hay nhiu câu hi liên quan n tình hung. + Hc viên tho lun nhóm v tình hung. + i din các nhóm trình bày. Trao i, tranh lun gia các nhóm. + Ngi hng dn tóm tt các ý kin tho lun. 144 | MODULE GDTX 17
— Yêu cu s phm: + Tình hung có th dài hay ngn, tu theo tng ni dung vn . + Tình hung phi c kt thúc bng mt lot các vn hoc câu hi nh: Bn ngh iu gì s xy ra tip theo? Bn s làm gì nu bn là nhân vt A, nhân vt B? Vn này có th c gii quyt nh th nào? + Cách gii quyt tình hung a ra phi c dùng gii quyt cho tình hung có tính khái quát hn. — u im ca phng pháp nghiên cu tình hung: + Phng pháp tình hung có th gim li hc th ng, sách v, tng cng kh nng vn dng lí thuyt vào thc t, khuyn khích hc viên tích cc tham gia xem xét, tho lun v mt tình hung, mt câu chuyn, mt nhân vt có tht trong thc t + Ngi hc không phi tip nhn nhng lí thuyt tru tng mà i thng vào gii quyt nhng vn thc t. + Tng cng kh nng suy ngh c lp, tip cn mt tình hung di nhiu góc . + Phát trin k nng phân tích và lp lun ca hc viên. Tng cng tính sáng to tìm gii pháp cho vn , k nng ánh giá kt qu các gii pháp ã la chn. + Phát trin các k nng giao tip, ng x, tinh thn tp th, tính trách nhim và t khng nh mình ca hc viên. + Tng cng s say mê, yêu thích ca hc viên vi môn hc. + Nâng cao lòng tin vào kh nng gii quyt vn trong tng lai. — Hn ch ca phng pháp nghiên cu tình hung: + Phng pháp nghiên cu tình hung mun thành công cn có s tham gia óng góp rt ln ca ngi hc. + Vic la chn c mt tình hung hu hiu có th khó khn và mt nhiu thi gian. + Mt tình hung sai có th dn n nhng n tng sai lch trong tâm trí ngi tham gia. + Nu hc viên tham gia cm thy tình hung không tht, s nhit tình ca h s gim bt. + Phng pháp này òi hi GV phi d oán trc các phn ng ca hc viên trong vic gii quyt tình hung và phi có k nng iu hành, dn dt tt. MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC PHÙ HỢP VỚI GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 145
— Lu ý: + Cn la chn tình hung phù hp vi ch , mc tiêu dy hc. Tình hung phi sát thc t, phi có vn . c bit, tình hung phi phù hp vi trình ca hc viên. Mt tình hung quá khó, hc viên không trình , k nng và kinh nghim gii quyt thì s không có hiu qu. + Ln u tiên hc viên có th b ng, vì vy nên a ra nhng tình hung n gin, ngn gn. GV c gng bao quát, hng dn, gi ý và cung cp thêm thông tin trong quá trình tho lun. + GV gi ý, hng dn, ch không c áp t. Nên chú ý rng, các nhóm hc viên khác nhau có th a ra các gii pháp khác nhau cho cùng mt tình hung. Không nên quá chú tâm kt lun câu tr li úng hay sai. + Trong quá trình tho lun, GV cn quan tâm ti nhng hc viên th hay th ng hoc kp thi iu chnh khi cuc tho lun lc hng, i vào nhng chi tit vn vt. Ghi nhn mi óng góp ca hc viên và a ra nhng nhn xét toàn din. + ây là phng pháp có hiu qu rt tt nu GV bit khai thác các tình hung, các gng in hình trong cuc sng thc t ca chính hc viên. T nhng s vic c th, nhng tình hung gn gi vi cuc sng s giúp h tng nim tin trong hc tp, hc tp có mc ích rõ ràng. Hoạt động 4. Tìm hiểu một số kĩ thuật dạy học tích cực 1. NHIỆM VỤ Bn hãy suy ngh và tr li các câu hi sau: 1) Hãy trình bày các k thut dy hc tích cc mà bn ã s dng trong thc t dy hc ca mình. 146 | MODULE GDTX 17
2) Bn hãy nêu ý ngha ca các k thut dy hc tích cc ã s dng ó. Bn hãy c nhng thông tin di ây có thêm hiu bit v mt s k thut dy hc tích cc. 2. THÔNG TIN PHẢN HỒI K thut dy hc: là nhng ng tác, cách thc hành ng ca GV và HS trong các tình hung hành ng nh nhm thc hin và iu khin quá trình dy hc. Các k thut dy hc cha phi là các phng pháp dy hc c lp. Các k thut dy hc vô cùng phong phú v s lng, có th ti hàng ngàn. Bên cnh nhng k thut dy hc thông thng, ngày nay ngi ta c bit chú trng các k thut dy hc phát huy tính tích cc, sáng to ca ngi hc. Các k thut dy hc tích cc là nhng k thut dy hc có ý ngha c bit trong vic phát huy s tham gia tích cc ca hc viên vào quá trình dy hc, kích thích t duy, s sáng to và s cng tác làm vic ca hc viên. Các k thut dy hc tích cc c trình bày sau ây có th c áp dng thun li trong làm vic nhóm. Tuy nhiên, chúng cng có th c kt hp thc hin trong các hình thc dy hc toàn lp nhm phát huy tính tích cc ca hc viên. Các k thut này cng c nhiu tài liu gi là các phng pháp dy hc tích cc. 2.1. Kĩ thuật các mảnh ghép * Là k thut dy hc mang tính hp tác kt hp gia cá nhân, nhóm và liên kt gia các nhóm nhm gii quyt mt nhim v phc hp, kích thích s tham gia tích cc cng nh nâng cao vai trò ca cá nhân hc viên MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC PHÙ HỢP VỚI GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 147
trong quá trình hp tác, tng cng tính c lp, trách nhim ca mi cá nhân trong hc tp. * Tác dng i vi hc viên — Hc viên hiu rõ ni dung kin thc. — Hc viên c phát trin k nng trình bày, giao tip hp tác. — Th hin kh nng/nng lc cá nhân. — Tng cng hiu qu hc tp. Kĩ thuật dạy học “Các mảnh ghép” Giai đoạn 1 ( ) B A Nhóm chuyênchuyên HS HS HS HSB HSB HSB HSA HSA HSA gia gia Giai đoạn 2 Nhóm mảnh HS HSB HSA HS HSB HSA HS HSB HSA ghép ghép II I S k thut các mnh ghép * Cách tin hành: Vòng 1 : “ Nhóm chuyên gia” — Lp hc s c chia thành các nhóm (khong t 3 — 6 ngi). Mi nhóm c giao mt nhim v vi nhng ni dung hc tp khác nhau. Ví d: + Nhóm 1- Nhim v A (màu vàng). + Nhóm 2- Nhim v B (màu xanh). + Nhóm 3- Nhim v C (màu ). — Mi cá nhân làm vic c lp trong khong vài phút, suy ngh v câu hi, ch và ghi li nhng ý kin ca mình. 148 | MODULE GDTX 17
— Khi tho lun nhóm phi m bo mi thành viên trong tng nhóm u tr li c tt c các câu hi trong nhim v c giao và tr thành “chuyên gia” ca lnh vc ã tìm hiu và có kh nng trình bày li câu tr li ca nhóm vòng 2. Vòng 2 : “ Nhóm mnh ghép” — Hình thành nhóm mi khong t 3 — 6 ngi (bao gm 1 — 2 ngi t nhóm 1; 1 — 2 ngi t nhóm 2; 1 — 2 ngi t nhóm 3 ), gi là “nhóm mnh ghép”. — Các câu hi và câu tr li ca vòng 1 c các thành viên trong nhóm mi chia s y vi nhau. — Khi mi thành viên trong nhóm mi u hiu c tt c ni dung vòng 1 thì nhim v mi s c giao cho các nhóm gii quyt (lu ý nhim v mi này phi gn lin vi kin thc thu c vòng 1). — Các nhóm mi thc hin nhim v, trình bày và chia s kt qu. Ví d minh ho: i vi môn Lch s, k thut này có th áp dng vi các dng bài tp tho lun v din bin, kt qu, ý ngha ca các cuc kháng chin, các chin thng. C th: Khi dy phn III bài 18 “Hoàn cnh lch s mi và chin dch Biên gii thu — ông nm 1950” (Lch s lp 12), GV có th áp dng k thut này. — GV chia hc viên trong lp thành 3 nhóm. — Giao nhim v cho các nhóm: + Nhóm 1 tho lun v hoàn cnh lch s mi ca cuc kháng chin chng thc dân Pháp. + Nhóm 2 tho lun v mc ích, ch trng ca ta khi m chin dch Biên gii thu ông nm 1950. + Nhóm 3 tho lun v din bin, kt qu ca chin dch Biên gii thu ông 1950. — Hc viên tho lun nhóm v vn ã c phân công. — Sau ó, mi thành viên ca các nhóm này s tp hp li thành các nhóm mi, nh vy trong mi nhóm mi s có các “chuyên gia” v các vn (hoàn cnh lch s mi ca cuc kháng chin, ch trng ca ta khi m chin dch Biên gii và din bin, kt qu ca chin dch Biên gii thu ông 1950). Mi “chuyên gia” v tng vn s có trách nhim trao i li vi c nhóm v vn ã tìm hiu sâu nhóm c. ng thi, MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC PHÙ HỢP VỚI GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 149
nhóm mi s tho lun thêm v ý ngha lch s ca chin dch Biên gii thu ông nm 1950 (nhim v mi). * Mt s lu ý khi t chc dy hc áp dng k thut mnh ghép: — Nhim v nêu ra ht sc c th, m bo tt c mi hc viên u hiu rõ và có kh nng hoàn thành nhim v. — Khi hc viên thc hin các nhim v ti “nhóm chuyên gia”, GV cn quan sát và h tr kp thi m bo các nhóm hoàn thành nhim v úng thi gian quy nh và các thành viên u có kh nng trình bày li kt qu tho lun ca nhóm. — Thành lp “nhóm mnh ghép” cn m bo có thành viên ca các “nhóm chuyên gia”. — Khi các “nhóm mnh ghép” hot ng, GV cn quan sát h tr m bo các thành viên nm c y các ni dung t các “nhóm chuyên gia”. Sau ó, GV giao nhim v mi. Nhim v mi phi mang tính khái quát, tng hp kin thc trên c s ni dung kin thc hc viên ã nm c “nhóm chuyên gia”. Tóm li: K thut các mnh ghép to ra hot ng a dng, phong phú, hc viên c tham gia vào các hot ng vi các nhim v khác nhau và các mc , yêu cu khác nhau. Trong k thut các mnh ghép òi hi hc viên phi tích cc, n lc tham gia và b cun hút vào các hot ng này hoàn thành vai trò, trách nhim ca mi cá nhân. Thông qua hot ng này, hình thành cho hc viên tính ch ng, nng ng, linh hot, sáng to và tinh thn trách nhim cao trong hc tp i vi chính mình và mi ngi trong lp hc. ng thi hình thành cho hc viên k nng giao tip, trình bày, hp tác, gii quyt vn , 2.2. Kĩ thuật khăn trải bàn * Là k thut dy hc mang tính hp tác kt hp gia hot ng cá nhân và hot ng nhóm nhm kích thích, thúc y s tham gia tích cc,tng cng tính c lp, trách nhim ca cá nhân hc viên cng nh phát trin mô hình có s tng tác gia hc viên vi hc viên. * Tác dng i vi hc viên: — Hc viên hc c cách tip cn vi nhiu gii pháp và chin lc khác nhau. — Rèn luyn k nng suy ngh, quyt nh và gii quyt vn . — Hc viên t c mc tiêu hc tp cá nhân cng nh hp tác. 150 | MODULE GDTX 17
— Tng cng s hp tác, giao lu, hc cách chia s kinh nghim và tôn trng ln nhau. — Nâng cao hiu qu hc tp. Kĩ thuật “Khăn trải bàn” 1 Viết ý kiến cá nhân V i ân tế h 4 ý n k Ý kiến chung của cả cá ếi nhóm vềchủ đề n n iế 2 ác k n ý h t â iế n V Viết ý kiến cá nhân 3 5 * Cách tin hành: — Chia hc viên thành các nhóm và phát giy A0 cho các nhóm. — Chia giy A0 thành phn chính gia và phn xung quanh. Chia phn xung quanh thành các phn theo s thành viên ca nhóm (Ví d nhóm 4 ngi). Mi ngi ngi vào v trí tng ng vi phn xung quanh. — Mi cá nhân làm vic c lp trong khong vài phút, suy ngh v câu hi, ch và vit vào phn mang s ca mình. — Khi ht thi gian làm vic cá nhân, các thành viên trong nhóm chia s, tho lun, thng nht câu tr li. — Ý kin thng nht ca nhóm c vit vào phn chính gia. * Mt s lu ý khi t chc dy hc theo k thut khn tri bàn: — Câu hi tho lun là câu hi m. — Nu s hc viên trong mt nhóm quá ông, có th phát cho hc viên nhng mnh giy nh hc viên ghi li ý kin cá nhân. Sau ó ính nhng ý kin vào phn khn mang s ca h. MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC PHÙ HỢP VỚI GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 151
— Trong quá trình tho lun, có th ính nhng ý kin thng nht vào gia khn. Nhng ý kin trùng nhau có th ính chng lên nhau. Nu có nhng ý kin cha thng nht và cá nhân vn bo lu thì ính phn xung quanh khn tri bàn (khi trình bày có th chia s toàn lp hoc vi riêng GV). Ví d: Khi dy mc I “Kháng chin chng thc dân Pháp bùng n” (Bài 18, sách giáo khoa Lch s lp 12): GV t chc cho hc viên làm vic nhóm tìm hiu v nhng hành ng bi c ca thc dân Pháp và ng li kháng chin chng Pháp ca ng. GV có th s dng k thut khn tri bàn trình bày kt qu tho lun. — GV chia nhóm: 6 hc viên / nhóm. — Giao nhim v cho các nhóm: Da vào kin thc ã hc và sách giáo khoa trang 130 — 131 ca sách giáo khoa Lch s lp 12 tr li câu hi: + Nhng hành ng bi c ca thc dân Pháp th hin nh th nào? + Vì sao ta quyt nh phát ng cuc kháng chin chng thc dân Pháp? + Nêu ni dung c bn ng li kháng chin chng thc dân Pháp? — Hc viên suy ngh cá nhân và vit ý kin ca mình vào phn cnh “khn tri bàn” trc mt mình. Chng hn: Nhng hành ng bi c ca thc dân Pháp là: m cuc tin công Nam B và Nam Trung B; khiêu khích tn công ta Hi Phòng và Lng Sn; Hà Ni, Pháp gi ti hu th òi Chính ph ta gii tán lc lng t v chin u, — Hc viên tho lun nhóm, tìm ra nhng ý kin chung và vit vào phn chính gia “khn tri bàn”. Tóm li: K thut khn tri bàn là mt k thut dy hc n gin, d thc hin, có th t chc trong tt c các bài hc, môn hc, cp hc ging nh hc theo nhóm. Tuy nhiên, k thut khn tri bàn khc phc c nhng hn ch ca hc theo nhóm. Trong k thut khn tri bàn òi hi tt c các thành viên phi làm vic cá nhân, suy ngh vit ra ý kin ca mình trc khi tho lun nhóm. Nh vy, có s kt hp gia hot ng cá nhân và hot ng nhóm. T ó, các cuc tho lun thng có s tham gia ca tt c các thành viên và các thành viên có c hi chia s ý kin, kinh nghim ca mình, t ánh giá và iu chnh nhn thc ca mình mt cách tích cc. Nh vy, hiu qu hc tp c m bo và không mt thi gian cng nh gi c trt t trong lp. 152 | MODULE GDTX 17
Nội dung 3 MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC PHÙ HỢP VỚI ĐỐI TƯỢNG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN Hoạt động 5: Tìm hiểu một số nguyên tắc dạy học người lớn của giáo dục thường xuyên 1. NHIỆM VỤ Bn hãy suy ngh và tr li các câu hi sau: 1) Theo bn, nguyên tc dy hc ngi ln có gì khác so vi dy hc tr em? 2) Bn ã s dng nhng nguyên tc dy hc nào trong thc t dy hc ti các trung tâm GDTX, trung tâm hc tp cng ng? MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC PHÙ HỢP VỚI GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 153
Bn hãy i chiu nhng ni dung ã vit vi nhng thông tin di ây có thêm hiu bit v nguyên tc dy hc ngi ln ca GDTX. 2. THÔNG TIN PHẢN HỒI 2.1. Đặc điểm học tập của người lớn * c im khác bit ca ngi ln so vi tr em: Khác vi tr em, ngi ln có mt s c im cn lu ý: — Ngi ln là nhng ngi trng thành v mt xã hi. Phn ln ã có gia ình, con cái. Lao ng sn xut, kim sng là ch yu. — Ngi ln có lòng t trng, có tính c lp và ch ng cao. — Ngi ln ã có hiu bit xã hi và kinh nghim sng, sn xut nht nh. — Ngi ln, nht là nhng ngi có trình vn hoá thp các trung tâm hc tp cng ng, có mt s khó khn cn lu ý trong quá trình dy hc. ó là: + Có tính bo th cao. + D t ái. + Có nhng hn ch nht nh v kh nng nhn thc. Tc phn ng, kh nng nghe nhìn, vn ng, chú ý, ghi nh nhìn chung b gim sút. T duy khái quát, t duy bng khái nim hn ch, quen t duy bng hành ng — trc quan — c th. + Thng mc cm, t ti, an phn. + Không có nhiu thi gian dành cho vic hc, n lp thng mt mi và t tng d phân tán do va hc va làm, va bn công vic gia ình, con cái — Tuy nhiên, ngi ln vn có mt s im mnh nh: + S chú ý ca ngi ln có kh nng tp trung lâu bn. Chú ý ch nh ca ngi ln tng i phát trin. H có th tp trung chú ý hàng gi nu vn thit thc, có ý ngha. + Ghi nh ý ngha vn còn tt. H d nh và nh lâu nhng gì thit thc, gn gi và c vn dng trong sn xut và i sng. * c im hc tp ca ngi ln: Hc tp ca ngi ln không phi là cái gì ó khác bit hoàn toàn so vi hc tp ca tr em. Nó cng phi tuân th nhng quy lut, cng mang bn cht hc tp ca con ngi nói chung. Tuy nhiên, ngi ln có nhng nhu cu và c im khác bit so vi tr em, cho nên hc tp ca ngi ln không th ging hoàn toàn hc tp ca tr em. Hc tp ca 154 | MODULE GDTX 17
ngi ln có “c thù riêng”, có tính cht và ý ngha hoàn toàn khác so vi hc tp ca tr em: — Hot ng hc tp ca ngi ln ch là hot ng th yu. — Hc tp ca ngi ln có tính mc ích rõ ràng. Ngi ln hc cho ngày hôm nay, ch không phi cho ngày mai. Ngi ln ch hc nhng cái thit thc, nhng cái có kh nng vn dng c ngay vào cuc sng, sn xut hoc hin ti ca mình. — Hc tp ngi ln mang tính cht t nguyn. Mi s ép buc, áp t hay mi bin pháp hành chính u không có tác dng. Ngi ln ch hc khi có nhu cu, khi thy vic hc có tác dng. Hoc là h t chi không i hc, hoc s th , th ng trên lp. — Hc tp ngi ln không th ng, luôn chu nh hng mnh m ca kinh nghim sng. Trong hc tp, ngi ln luôn so sánh, i chiu nhng iu c hc, c nghe vi nhng kinh nghim, hiu bit ã có ca bn thân. Nhng kinh nghim biu bit ã có ca ngi ln có th h tr, to iu kin cho ngi ln hc d dàng hn, nhanh hn. Tuy nhiên, nhng hiu bit và kinh nghim ã có ca ngi ln nhiu khi to ra “tâm lí bo th”, hoc “cm giác bit ri”, cn tr ngi ln tip thu cái mi. So sánh vic hc tp ca ngi ln và tr em Hc tp ca tr em Hc tp ca ngi ln Hc là chính Hc là th yu Hc là bt buc Hc có tính cht t nguyn Dành toàn b thi gian cho hc tp Va làm, va hc tp Hc cho tng lai Hc cho hin ti Hc có bng cp Hc vn dng, có kin thc, k nng cn thit Hc không ch ng Ch ng, liên h vi hiu bit và kinh nghim ã có * Ngi ln hc tt nht khi nào? — Hc ca ngi ln s hiu qu khi h c hot ng, hc qua thc hành, qua gii quyt các vn , các tình hung có tht trong cuc sng và sn xut s tt hn hc qua quan sát hoc nghe. MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC PHÙ HỢP VỚI GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 155
— Hc ca ngi ln s hiu qu khi kin thc mi gn lin vi kin thc, hiu bit ã có ca ngi ln. Ngi ln không th hc vt, không th nh máy móc, không th hc mà chng hiu gì c hoc không bit làm gì. — Hc ca ngi ln s hiu qu khi ngi ln t nhn thy c cái cha úng, cha y , cha chính xác trong nhn thc, kinh nghim trc ây ca mình . Ngi ln thng tin vào kinh nghim và hiu bit ca mình ti mc bo th. Ngi ln không d dàng chp nhn cái mi. Ngi ln ch thay i thái , nhn thc ca mình khi h thy c cái sai, cái cha chính xác, cha y trong kinh nghim, nhn thc trc ây ca mình. — Hc ca ngi ln s hiu qu nht khi c trao i, chia s, hc tp kinh nghim ln nhau. Ngi ln hc tt nht qua ngi thc, vic thc. Ngoài ra, i vi ngi ln, môi trng hc tp có ý ngha ht sc quan trng. — H s hc tt hn trong môi trng hc tp vui v, thoi mái và tin tng, tôn trng ln nhau. — H s phn khi, t tin hn khi h cm thy d tip thu và có s tin b trong hc tp và c ng viên, khen thng kp thi. 2.2. Một số nguyên tắc dạy học người lớn Xut phát t c im hc tp khác bit ca ngi ln, trong dy hc ngi ln cn quán trit mt s nguyên tc sau ây: — Nguyên tc tôn trng ngi hc: Ngi ln s t ái khi b coi thng, b ép buc hoc b phê bình, nht là trc mt mi ngi. Ngi ln s cm thy thoái mái, t tin và không còn s e ngi hay xu h khi mi ngi thông cm, ci m, tôn trng ln nhau và có ý thc hc hi và giúp ln nhau. — Nguyên tc thit thc: Ni dung hc ca ngi ln phi thit thc, phi xut phát t nhu cu ca ngi hc. Dy hc ngi ln phi tp trung vào nhng iu “ngi hc cn” hn là nhng gì mà “GV có”. Ni dung hc tp phi do chính ngi hc la chn nhm gii quyt nhng vn hin ti ca chính h ch không phi vn do GV t ra hoc áp t. — Nguyên tc phù hp: 156 | MODULE GDTX 17
Ni dung và phng pháp dy hc ngi ln phi phù hp vi kh nng và tc nhn thc ca ngi ln, phù hp vi iu kin va hc va làm ca h. Hc ca ngi ln òi hi tc dy hc chm hn, cn có nhiu thi gian hn cho ôn tp, luyn tp ngay trên lp. — Nguyên tc “hc gn lin vi hành”: Hc ca ngi ln s tt hn và có hiu qu hn khi hc thông qua thc hành, qua hành ng hn là quan sát hoc nghe th ng. Vì vy, dy hc ngi ln phi chú ý to iu kin cho ngi ln c thc hành nhiu hn, c vn dng nhiu hn nhng kin thc ã hc vào trong cuc sng và sn xut hin ti ca mình. — Nguyên tc coi trng vn kinh nghim, hiu bit ã có ca ngi hc: Vn hiu bit, kinh nghim ã có có ý ngha sâu sc i vi ngi ln. Kinh nghim i vi ngi ln là iu khng nh bn thân. Vì vy, nu kinh nghim ca ngi ln không c coi trng hoc b lãng quên, thì h cho rng iu ó không ch ph nhn kinh nghim ca h, mà còn ph nhn chính h. Vn kinh nghim ca ngi ln là nhng t liu thc t rt có giá tr, có tác dng giúp quá trình nhn thc ca ngi ln nhanh hn, d dàng hn so vi tr em. Mt khác, kinh nghim, hiu bit ã có thng to “tâm lí bo th”/“cm giác bit ri”. ây là mt trong nhng cn tr tâm lí quan trng i vi quá trình hc tp và nhn thc ca ngi ln. Cm giác này làm cho h không mun nghe, không mun tip thu, không mun i vào bn cht ca vn . Ngi ln không d chp nhn nhng gì do ngi khác áp t khi bn thân cha hiu, khi cha thy cái sai, cha chính xác, cha y trong nhn thc và kinh nghim trc ây ca mình. Vì vy, dy hc ngi ln phi to iu kin ngi ln nói ra c nhng suy ngh, kinh nghim trc ây ca mình. Có nh vy, GV và mi ngi mi hiu, mi có th trao i, góp ý. Tuy nhiên, GV cn phi ht sc khéo léo, t nh phân tích (thông qua ý kin ca nhóm, ca lp) giúp h thy nhng hn ch, sai lm trong kinh nghim, quan nim ca mình t ó ngi hc t iu chnh, hoàn thin hoc thay i kinh nghim, quan nim trc ây ca mình. MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC PHÙ HỢP VỚI GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 157
Hoạt động 6: Thảo luận nhóm về lựa chọn một số phương pháp dạy học tích cực phù hợp với giáo dục thường xuyên 1. NHIỆM VỤ Sau khi nghiên cu nhng ni dung 1, 2 ca bài, bn hãy tho lun vi ng nghip và tr li các câu hi sau: 1) Trong các phng pháp dy hc tích cc ã trình bày ni dung 2, theo quan im cá nhân bn thì phng pháp dy hc tích cc nào là phù hp vi ngành hc GDTX? Vì sao? 2) Theo bn, khi thc hin phng pháp dy hc tích cc trong GDTX cn phi có nhng yêu cu gì? 3) Bn hãy tho lun vi ng nghip la chn các phng pháp dy hc tích cc cho phù hp vi GDTX. 158 | MODULE GDTX 17
Bn hãy i chiu nhng ni dung ã vit vi nhng thông tin di ây có thêm hiu bit v vic la chn phng pháp dy hc tích cc phù hp vi GDTX. 2. THÔNG TIN PHẢN HỒI 2.1. Cách lựa chọn phương pháp dạy học tích cực Các phng pháp dy hc nêu trên u có kh nng phát huy tính tích cc, ch ng, sáng to ca ngi hc, to iu kin cho ngi hc c tham gia, c trao i nhiu hn, c chia s kinh nghim nhiu hn trong lp hc. Tuy nhiên, không nên quá lm dng mt phng pháp nào. Vn quan trng là GV phi bit la chn, bit phi, kt hp các phng pháp phát huy th mnh, u im ca tng phng pháp. S nng ng sáng to, trình , nng lc và kinh nghim ca GV gi vai trò c bit quan trng trong vic la chn phng pháp phù hp trong tng tình hung c th. Các phng pháp ch thc s có hiu qu khi c dùng úng cách, úng ni và úng lúc. Vì vy, vic la chn phng pháp dy hc phù hp vi tng tình hung c th là rt quan trng. Phng pháp trc ht phi phù hp vi mc tiêu, ni dung, vi c im ca ngi hc (c im hc tp, cng nh nng lc nhn thc, thói quen ); phù hp vi trình , nng lc, kinh nghim và k nng ca tng GV; phù hp vi các iu kin c s vt cht, trang thit b dy hc hin có, thi gian thc t. Mt phng pháp dy hc c coi là phù hp khi t c hiu qu ti u nht, ngha là: t c mc tiêu và ni dung; phù hp vi trình , thói quen, to c hng thú ca ngi hc; phù hp vi trình , nng lc, kinh nghim, k nng ca GV; phù hp vi iu kin thc t v c s vt cht, trang thit b dy hc và phù hp vi qu thi gian thc t ca lp hc. thc hin các phng pháp dy hc có hiu qu, GV cn lu ý mt s vn sau: — GV có vai trò là “ngi hng dn”, ch không ch thun tuý là ngi cung cp, truyn t thông tin. MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC PHÙ HỢP VỚI GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 159
— GV ch yu t chc cho hc viên c hot ng, c tham gia, t tìm tòi, khám phá, liên h thc tin ch không ch tp trung vào ni dung bài hc. — GV có nhim v giúp hc viên t thy c cái sai, cái cha chính xác, cha y trong nhn thc, kinh nghim trc ây ca mình, ch không phi ch tp trung vào kin thc mi, k nng mi. — GV phi chú ý to iu kin cho ngi hc c trao i, chia s và hc tp kinh nghim ln nhau, ch không ch hc t GV. — GV phi chú ý a dng hoá các loi hình hot ng, các phng pháp tp hun to không khí hc tp vui v, nh nhàng, thoi mái. — GV cn s dng các phng pháp dy hc mi. Tuy nhiên, không nên quá lm dng. Mi phng pháp có im mnh và hn ch riêng. Vn là phi bit s dng úng lúc, úng ch. Tóm li: La chn phng pháp dy hc, k thut dy hc i vi mi ni dung, mi bài hc, ngoài vic cn c vào i tng, các iu kin phc v dy hc còn phi tu theo tng tình hung c th (thi gian, không gian t chc hot ng, v trng thái tâm lí ngi hc thi im hin ti ) Trong nhiu trng hp, thc hin mt ni dung bài hc nào ó, GV có th s dng kt hp linh hot nhiu phng pháp dy hc, nhiu k thut khác nhau. Mt vn không kém phn quan trng i vi vic nâng cao cht lng, hiu qu dy hc, ó là bit cách n gin hoá các bài hc khó, phc tp giúp ngi hc d hiu. Vi ngi hc GDTX, thì ây là cách làm phù hp và hiu qu nht. Nh vy, mt phng pháp dy hc có th là phng pháp dy hc tích cc trong trng hp/hoàn cnh này, nhng ôi khi li là không tích cc trong trng hp/hoàn cnh khác. Nói cách khác, quan nim v phng pháp dy hc tích cc ch có tính tng i, không có phng pháp dy hc nào có tác dng vn nng trong dy hc. Vn quan trng là GV phi bit la chn, bit phi, kt hp các phng pháp phát huy th mnh, u im ca tng phng pháp. S nng ng sáng to, trình , nng lc và kinh nghim ca GV gi vai trò c bit quan trng trong vic la chn phng pháp phù hp trong tng tình hung c th. Không nên lm dng mt phng pháp dy hc nào. Mi phng pháp dy hc u có im mnh và im yu nht nh. Phng pháp dy hc truyn thng vn có tác dng nht nh. Tuy nhiên, phng pháp dy hc 160 | MODULE GDTX 17
truyn thng cn phi c ci tin, hoàn thin theo hng hoàn thin k nng trình bày thuyt trình kt hp vi to àm, tho lun, kt hp s dng các dng c trc quan, các phng tin dy hc hin i. Vì vy, i mi phng pháp dy hc không có ngha là ph nhn phng pháp dy hc truyn thng, không có ngha là s dng phng pháp dy hc hoàn toàn mi. Phng pháp dy hc mi không th thay th hoàn toàn các phng pháp dy hc truyn thng. i mi phng pháp dy hc là s vn dng các phng pháp dy hc mi kt hp vi vic ci tin, hoàn thin các phng pháp dy hc truyn thng và ng dng công ngh thông tin hin i. Các phng pháp dy hc ch thc s c coi là phng pháp dy hc tích cc khi c dùng úng mc ích, phù hp vi i tng, vi iu kin c s vt cht và trang thit b dy hc, vi qu thi gian hin có ca lp hc và c bit phù hp vi kinh nghim, kh nng ca bn thân và t c mc tiêu mt cách hiu qu nht. i vi GDTX, mt phng pháp dy hc nào ó c cho là tích cc khi m bo các yêu cu: va t c mc tiêu ca bài hc phù hp vi các iu kin cho phép, va to c s hng thú, nim tin cho hc viên nói chung, khai thác c kinh nghim thc tin t phía hc viên là ngi ln nói riêng. Vì vy, vai trò ca GV không ch là ngi cung cp tri thc, mà ch yu là ngi ng viên, t chc, hng dn, giúp h thay i hoc phát trin thêm nhng kinh nghim, quan nim ã có ca mình, trao i kinh nghim, t phát hin ra nhng cái cha y , cha chính xác trong nhn thc, kinh nghim trc ây ca mình; t khám phá kin thc, t phát hin vn , t gii quyt vn 2.2. Khai thác yếu tố tích cực trong các phương pháp dạy học truyền thống i mi phng pháp dy hc theo hng tích cc hoá hot ng hc tp ca hc viên không có ngha là gt b, loi tr, thay th hoàn toàn các phng pháp dy hc truyn thng, hay phi “nhp ni” mt s phng pháp xa l vào quá trình dy hc. Vn là ch cn k tha, phát trin nhng mt tích cc ca phng pháp dy hc hin có, ng thi phi hc hi, vn dng mt s phng pháp dy hc mi mt cách linh hot nhm phát huy tính tích cc, ch ng sáng to ca hc viên trong hc tp, phù hp vi hoàn cnh iu kin dy và hc c th. MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC PHÙ HỢP VỚI GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 161
Phng pháp thuyt trình là mt trong nhng phng pháp dy hc truyn thng c thc hin trong các h thng nhà trng ã t lâu. c im c bn ni bt ca phng pháp thuyt trình là thông báo — tái hin. Vì vy, phng pháp thuyt trình còn có tên gi là phng pháp thuyt trình thông báo — tái hin. Phng pháp này ch rõ tính cht thông báo bng li ca thy và tính cht tái hin khi lnh hi ca trò. Thy giáo nghiên cu tài liu, sách giáo khoa, chun b bài ging và trc tip iu khin thông báo lung thông tin tri thc n HS. Hc viên tip nhn nhng thông tin ó bng vic nghe, nhìn, cùng t duy theo li ging ca thy, hiu, ghi chép và ghi nh. Nh vy, nhng kin thc n vi hc viên theo phng pháp này gn nh ã c thy “chun b sn” trò thu nhn, s hot ng ca trò tng i th ng. Phng pháp thuyt trình ch cho phép ngi hc t n trình tái hin ca s lnh hi tri thc mà thôi. Do ó, theo hng hot ng hoá ngi hc, cn phi hn ch bt phng pháp thuyt trình thông báo — tái hin, tng cng phng pháp thuyt trình gii quyt vn . ây là kiu dy hc bng cách t hc viên trc nhng bài toán nhn thc, kích thích hc viên hng thú gii bài toán nhn thc, to ra s chuyn hoá t quá trình nhn thc có tính nghiên cu khoa hc vào t chc quá trình nhn thc trong hc tp. GV a hc viên vào tình hung có vn ri hc viên t mình gii quyt vn t ra. Theo hình mu t và gii quyt vn mà GV trình bày, hc viên c hc thói quen suy ngh logic, bit cách phát hin vn , xut gi thuyt, tho lun, làm thí nghim kim tra các gi thuyt nêu ra. thu hút s chú ý ca ngi hc và tích cc hoá phng pháp thuyt trình, ngay khi m u bài hc, GV có th thông báo vn di hình thc nhng câu hi có tính cht nh hng, hoc có tính cht “xuyên tâm”. Trong quá trình thuyt trình bài ging, GV có th thc hin mt s hình thc thuyt trình thu hút s chú ý ca hc viên nh sau: — Trình bày kiu nêu vn : Trong quá trình trình bày bài ging, GV có th din t vn di dng nghi vn, gi m gây tình hung lôi cun s chú ý ca hc viên. — Thuyt trình kiu thut chuyn: GV có th thông qua nhng s kin kinh t — xã hi, nhng câu chuyn hoc tác phm vn hc, phim nh, làm t liu phân tích, minh ho, khái quát và rút ra nhn xét, kt lun nhm xây dng biu tng, khc sâu ni dung kin thc ca bài hc. 162 | MODULE GDTX 17
— Thuyt trình kiu mô t, phân tích: GV có th dùng công thc, s , biu mu mô t, phân tích nhm ch ra nhng c im, khía cnh ca tng ni dung. Trên c s ó a ra nhng chng c logic, lp lun cht ch làm rõ bn cht ca vn . — Thuyt trình kiu nêu vn có tính gi thuyt: GV a vào bài hc mt s gi thuyt hoc quan im có tính cht mâu thun vi vn ang nghiên cu nhm xây dng tình hung có vn thuc loi gi thuyt (hay lun chin). Kiu nêu vn này òi hi hc viên phi la chn quan im úng, sai và có lp lun vng chc v s la chn ca mình. ng thi, hc viên phi bit cách phê phán, bác b mt cách chính xác, khách quan nhng quan im không úng n, ch ra tính không khoa hc và nguyên nhân ca nó. — Thuyt trình kiu so sánh, tng hp: Nu ni dung ca vn trình bày cha ng nhng mt tng phn thì GV cn xác nh nhng tiêu chí so sánh tng mt, thuc tính hoc quan h gia hai i tng i lp nhau nhm rút ra kt lun cho tng tiêu chí so sánh. Mt khác, GV có th s dng s liu thng kê phân tích, so sánh rút ra kt lun nhm góp phn làm tng tính chính xác và tính thuyt phc ca vn . — Hin nay, bài ging hin i ang có khuynh hng s dng ngày càng nhiu các phng tin công ngh thông tin, làm tng sc hp dn và hiu qu. Trc ây, minh ho ni dung bài ging, GV ch có th s dng li nói giàu hình tng và gi cm kèm theo nhng c ch, iu b din t ni tâm hoc có thêm b tranh giáo khoa h tr. Ngày nay, có c mt lot phng tin GV la chn s dng nh: máy chiu, bng ghi âm, bng ghi hình, a CD, phn mm máy vi tính Tin ti mi GV phi có kh nng son bài ging trên máy vi tính c ni mng, bit s dng u máy a nng thc hin bài ging ca mình mt cách sinh ng, hiu qu, phát huy cao nht tính tích cc hc tp ca hc viên. Trong hi ngh i mi phng pháp dy hc ca B Giáo dc và ào to t chc nm 2008 ti Ngh An, Phó Th tng Nguyn Thin Nhân ã a ra 5 gii pháp ch o, qun lí hot ng i mi phng pháp dy hc hin nay: Vic i mi phng pháp dy hc ch có hiu qu khi cao c trách nhim ca i ng GV trong môi trng s phm thân thin và phát huy c vai trò tích cc hc tp ca HS. Vic áp dng các phng pháp dy hc tích cc là gii pháp có tm quan trng quyt nh i vi vic nâng cao cht lng giáo dc toàn din ca nhà trng. i mi phng pháp dy hc phi i ôi vi vic hng dn MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC PHÙ HỢP VỚI GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 163
HS bit la chn phng pháp hc tp có hiu qu và i mi phng pháp kim tra, ánh giá. Tuy nhiên, i mi phng pháp dy hc phi trên c s k tha có chn lc các phng pháp dy hc truyn thng (thuyt trình — ging gii, nêu vn , thc hành — luyn tp, vn áp — gi m, chng trình hoá ) thc hin ng thi vi các phng pháp dy hc và k thut dy hc hin i trên c s áp dng các thành tu khoa hc, công ngh tiên tin nh công ngh thông tin, Internet, Ebook, Elearning, phn mm h tr dy hc, phòng hc b môn, phòng hc a chc nng, thí nghim o, Các c quan qun lí giáo dc và các trng hc phi t chc tt vic bi dng GV và ánh giá hiu qu thông qua cht lng ging dy, giáo dc HS. i vi các s giáo dc và ào to, phòng giáo dc cn t chc hi ngh chuyên hng nm v công tác ch o i mi phng pháp dy hc, tng kt thc tin, phát hin và bi dng, nhân rng nhng nhân t mi có sáng to trong i mi phng pháp dy hc. Nội dung 4 MINH HOẠ MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC TRONG GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN VÀO CÁC MÔN HỌC CỤ THỂ Hoạt động 7. Nghiên cứu minh hoạ sử dụng các phương pháp dạy học tích cực vào các môn Lịch sử, Hoá học 1. NHIỆM VỤ Sau khi nghiên cu các giáo án minh ho ca mt s môn hc c th, bn hãy tr li các câu hi sau: 1) Bn hãy nhn xét các bài minh ho trên ã s dng phng pháp dy hc tích cc nào? 164 | MODULE GDTX 17
2) Trên c s nhng iu ã hc các ni dung 1, 2, 3 ca module này, bn hãy phân tích, ánh giá, xác nh mc vn dng phng pháp dy hc tích cc ca GV vào vic t chc dy hc. Bn hãy c li ln na khng nh nhng nhn xét ca mình. 2. THÔNG TIN PHẢN HỒI 2.1. Giới thiệu giáo án cụ thể một tiết học – môn Lịch sử – lớp 10 BÀI 3. CÁC QUC GIA C I PHNG ÔNG I. MC TIÊU * V kin thc: — Ghi nh c nhng c im v iu kin t nhiên và s phát trin ca các ngành kinh t dn n quá trình hình thành các quc gia c i phng ông. — Trình bày và gii thích c nhng c im ca quá trình hình thành xã hi có giai cp và nhà nc, c cu xã hi và ch chuyên ch c i phng ông. — Hiu c nhng thành tu vn hoá tiêu biu ca phng ông c i (lch, ch vit, toán hc, kin trúc, ). MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC PHÙ HỢP VỚI GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 165
* V k nng: — Xác nh v trí các quc gia này trên lc . — V lc các giai cp trong xã hi c i phng ông. * V thái : — T hào v truyn thng lch s ca các dân tc phng ông, trong ó có Vit Nam. — Tôn trng và gi gìn nhng giá tr vn hoá ca các dân tc phng ông thi c i. II. THIT B DY HC — Lc Các quc gia c i phng ông và phng Tây . — nh kim t tháp Ai Cp. — nh quách vàng tc hình vua Ai cp Tu-tan-kha-ôn (1361 — 1352 TCN). — nh cng I-s-ta thành Ba-bi-lon Lng Hà. — Tranh khc treo tng hm m Te-b (Ai Cp) th k XV TCN. — Mt s tranh nh su tm khác. III. K HOCH BÀI GING ( hoàn thành c các mc tiêu và ni dung bài hc, tác gi có gii thiu mt s phng pháp dy hc và k thut dy hc tích cc nhm t c mc tiêu kin thc, k nng ca bài hc.) — GV thuyt trình gii thiu khái quát bài hc này trên c s nn kin thc có sn ca hc viên. — GV a ra nhng ni dung kin thc cn tìm hiu bài hc này cho hc viên. — GV bt u ging bài mi theo các ni dung sau: Ni dung 1. Quá trình hình thành các quc gia c i phng ông Hot ng Hot ng ca hc viên Ghi chú ca GV 5' Hng dn hc viên Lng nghe, c sách giáo khoa c sách trang 12, 13 ghi nh giáo khoa nhng nét chính v iu kin t nhiên và s phát trin kinh t. 166 | MODULE GDTX 17
Hot ng Hot ng ca hc viên Ghi chú ca GV 5' GV treo lc “Các T nghiên Phiu hc quc gia c i” yêu cu và tp s 1. cu hc viên quan sát in phiu tr li phiu hc tp hc s 1. s 1. 7' GV chia nhóm yêu cu Các nhóm S dng k hc viên tho lun v tho lun. thut khn các iu kin dn n tri bàn. s hình thành ca các quc gia c i phng ông và trình bày kt qu tho lun nhóm. Báo cáo kt qu tho lun ca các nhóm. Ni dung 2. Nêu c các tng lp xã hi và a v ca các tng lp, giai cp trong xã hi; hiu c v ch chuyên ch c i phng ông Hot ng Hot ng ca hc viên Ghi chú ca GV 10' — GV t chc cho hc c sách giáo Phiu hc viên làm vic cá nhân khoa trang tp s 2. hoàn thành phiu hc 15, 16 tr tp s 2. li phiu hc tp s 2. — Yêu cu hc viên báo Cá nhân báo cáo kt qu làm vic. cáo kt qu MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC PHÙ HỢP VỚI GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 167
— GV tr li áp án ca Theo dõi, phiu hc tp s 2. kim tra kt qu phiu hc tp s 2. Ni dung 3. Trình bày c mt s thành tu vn hoá c i phng ông Hot ng Hot ng ca hc viên Ghi chú ca GV 10' — GV yêu cu hc c sách giáo Phiu hc viên làm vic cá khoa trang 17 tp s 3. nhân s dng n trang 19 tranh, nh trong tr li sách giáo khoa phiu hc tp tr li phiu s 3. hc tp s 3. 5' — GV cng c — Hc viên khái quát các ý lng nghe và chính và nhn ghi nh. mnh: + Thi gian và a im hình thành các quc gia c i phng ông. + Ch chuyên ch c i. + S phát trin ca nn vn hoá c i phng ông. 3' — GV giao bài tp — Hc viên ghi v nhà cho hc ni dung yêu viên. cu ca GV v bài tp. 168 | MODULE GDTX 17
PHIU HC TP S 1 1) Các quc gia c i phng ông xut hin nhng khu vc nào? 2) iu kin t nhiên lu vc các con sông ln có nhng thun li và khó khn gì? Thun li Khó khn PHIU HC TP S 2 c k ni dung sách giáo khoa, hãy xp các thông tin a, b, c vào tên các tng lp, giai cp sao cho úng: a. gm vua, quan li và tng l là 1. Nông dân công xã giai cp bóc lt có nhiu ca ci và quyn th. b. là tng lp ông o nht và có 2. Quý tc vai trò to ln; nhn rung t canh tác và np tô thu. c. s lng không nhiu, ch yu 3. Nô l phc v, hu h tng lp quý tc. MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC PHÙ HỢP VỚI GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 169
PHIU HC TP S 3 S dng tranh nh trong sách giáo khoa tr li các câu hi sau: 1) Lch và thiên vn ca phng ông ra i do nhu cu nào? 2) Nêu thành tu v ch vit ca phng ông c i. 3) Toán hc ca phng ông c i ã t nhng thành tu gì? 4) Hãy k tên nhng công trình kin trúc tiêu biu mt s nc c i phng ông. 170 | MODULE GDTX 17
2.2. Môn Hoá học – Lớp 11, chương trình cơ bản Bài 8. AMONIAC I. MC TIÊU * Kin thc: — Nêu lên c: cu to phân t, tính cht vt lí (tính tan, t khi, màu, mùi), ng dng chính, cách iu ch amoniac trong phòng thí nghim và trong công nghip. — Trình bày c: Tính cht hoá hc ca amoniac: tính baz yu (tác dng vi nc, dung dch mui, axit) và tính kh (tác dng vi oxi, clo). * K nng: — D oán tính cht hoá hc, kim tra và kt lun c tính cht hoá hc ca amoniac. — Quan sát hình nh, rút ra c nhn xét v tính cht vt lí và hoá hc ca amoniac. — Vit c các phng trình hoá hc dng phân t hoc ion rút gn. — Phân bit c amoniac vi mt s khí ã bit bng phng pháp hoá hc. — Tính c th tích khí amoniac sn xut c iu kin tiêu chun theo hiu sut phn ng. II. THIT B DY HC Bng ph v hình biu din thí nghim; bng ph vit các phiu hc tp. III. K HOCH BÀI GING 1. Kim tra bài c 2. Ni dung bài ging MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC PHÙ HỢP VỚI GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 171
Tên hot Hot ng ca Hot ng Ghi chú ng ngi hng dn ca ngi tham gia 20' I. Cu to — Hng dn c — Lng phân t sách giáo khoa nghe. nm c cu to — c phân t amoniac. sách giáo khoa. — GV yêu cu hc — Trao viên gii thích (nu i. có th c). — Cá nhân xem sách giáo khoa v cu to phân t ca II. Tính — Chia nhóm 4 hc amoniac. Phát phiu cht vt lí viên. — hc tp s 1. Trao — Giao nhim v cho các nhóm. i vi bn cùng nhóm. — Phát biu. — Góp ý/b sung. III. Tính — Giao nhim v — c các Phát phiu cht hoá cho nhóm hc ví d v hc tp s 2. viên. tính cht hc hoá hc 1. Tính baz ca amoniac. — Vit phng trình hoá hc. 2. Tính kh — Trao i trong nhóm. — Phát biu/Nhn xét b sung. 172 | MODULE GDTX 17
Tên hot Hot ng ca Hot ng Ghi chú ng ngi hng dn ca ngi tham gia 10' IV. iu ch — Chia nhó m 6 — Ng i theo nhó m. Phát phiu ngi. — Cá nhân nghiên hc tp s 3. — Yêu cu mi cá cu tà i nhân c sách giáo li u, ghi ý khoa. kin. — Hng dn th o lu n theo nhó m. — Cá nhân phát biu. — C lp bình lun. PHIU HC TP S 1 Quan sát/xem trong sách giáo khoa thí nghim tính tan ca amoniac, gii thích ti sao có các hin tng nh vy? PHIU HC TP S 2 1) c trong sách giáo khoa các ví d v tính cht hoá hc ca amoniac. 2) Vit phng trình hoá hc ca phn ng gia amoniac vi: axit HNO 3; 0 dung dch MgCl 2; CuO, t . PHIU HC TP S 3 1) c trong sách giáo khoa các thí d v các phng pháp iu ch amoniac. 2) Hoàn thin on vn sau bng cách in t thích hp vào ch trng: Tng hp amoniac trong công nghip: nguyên liu là và Phn ng tng hp amoniac xy ra trong iu kin có và nhit thng khong 450 — 500 0C và di cao. MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC PHÙ HỢP VỚI GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 173
Nội dung 5 THỰC HÀNH SỬ DỤNG CÁC PHƯƠNG PHÁP, KĨ THUẬT DẠY HỌC TÍCH CỰC PHÙ HỢP VỚI TỪNG NỘI DUNG DẠY HỌC TRONG MỘT TIẾT HỌC CỤ THỂ Hoạt động 8. Thực hành thiết kế giáo án dạy một bài học cụ thể và dạy thử trên lớp 1. NHIỆM VỤ 1) Bn hãy tho lun vi ng nghip v áp dng các phng pháp dy hc tích cc vào mt bài hc c th. 2) Bn hãy cn c mc tiêu dy hc, ni dung kin thc, i tng ngi hc la chn nhng phng pháp dy hc cho phù hp. 3) Bn hãy thit k giáo án và ging minh ho cho mt bài hc c th. 2. THÔNG TIN PHẢN HỒI Trc khi thc hin hot ng này, bn hãy c k li các thông tin phn hi ca ni dung 3, 4 s là cn c thc hin cho vic thc hành thit k giáo án minh ho vào mt ni dung bài hc c th. Những việc cần thực hiện: — Bn hãy chn mt ni dung kin thc ca bài hc c th thit k giáo án và ging dy. — Bn hãy tp hp nhng t liu cn thit lp k hoch bài hc mà bn ã chn. — Bn hãy cân nhc v vic la chn nhng phng pháp dy hc tích cc nào, s dng các k thut dy hc phù hp vi tng ni dung dy hc c th. — Bn la chn nhng thit b dy hc phù hp vi tng ni dung dy hc c th. — Thit k giáo án theo nhng ni dung và phng pháp dy hc mà bn ã la chn. — Chun b chu áo h thng câu hi dn dt, gi m cho hc viên. 174 | MODULE GDTX 17
Hoạt động 9. Minh hoạ dạy một tiết học cụ thể 1. NHIỆM VỤ 1) Bn hãy dy bài hc c th trên lp, có ng nghip tham d. 2) Bn hãy tham kho ý kin ca ng nghip, t phân tích, ánh giá, xác nh mc vn dng phng pháp dy hc tích cc vào ni dung bài hc. 2. THÔNG TIN PHẢN HỒI GV sau khi dy th có th trao i vi các ng nghip ã d gi v ý tng thit k giáo án bài hc này. Bn có th chia s lí do vì sao li s dng nhng phng pháp dy hc này, mc ích khi s dng phng pháp dy hc, k thut dy hc ó. Sau khi kt thúc tit hc dy th ca GV, các ng nghip t ánh giá, nhn xét v tit dy nh sau: — ánh giá k hoch bài ging ca GV. — ánh giá tit dy th ca GV. có cn c ánh giá và xác nh mc vn dng phng pháp dy hc tích cc vào ni dung bài hc sau khi quan sát mt tit dy th ca GV, bn và ng nghip hãy ánh giá tit hc theo mu phiu ánh giá gi ý di ây: 2.1. Đồng nghiệp đánh giá kế hoạch bài giảng của giáo viên theo mẫu số 1 Phiu ánh giá k hoch bài dy theo phng pháp dy hc tích cc Mu 1 H và tên ngi thit k: Trng: Qun/huyn: Tnh/Thành ph: Tên bài dy: Môn: Lp: H tên ngi ánh giá: Chuyên môn: Chc v: n v công tác: MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC PHÙ HỢP VỚI GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 175
im im Tiêu chí ánh giá Nhn xét ti a ánh giá 1. Hiu bit v i tng ngi hc 2 1.1. Xác nh c kin thc hc viên ã bit có liên quan n bài 1 hc. 1.2. Xác nh c kin thc mi 1 cn hình thành ca bài hc. 2. Mc tiêu 2 2.1. Xác nh úng mc tiêu bài hc phù hp vi chun kin thc và k 1 nng vi trình ca hc viên. 2.2. Vit mc tiêu c th ca bài làm cn c ánh giá trình , kt 1 qu nhn thc ca hc viên. 3. Chun b 5 3.1. Nêu rõ thit b dy hc dùng trong bài hc. Thit b phù hp vi tng hot ng ca hc viên khi s 1 dng các phng pháp, k thut dy hc tích cc. 3.2. Các bài tp, nhim v m bo: 4 — Phù hp vi mc tiêu, ni dung 1 ca bài hc. — Rõ ràng, c th phù hp vi trình 1 , nng lc ca hc viên. — Phù hp vi các hot ng ca 1 hc viên. — Trng tâm, thit thc, hiu qu và 1 kh thi. 176 | MODULE GDTX 17
4. Các hot ng dy hc 11 4.1. Thit k hot ng ca GV và 6 hc viên th hin rõ: — Thit k các hot ng hp lí, có thit b dy hc phù hp cho 2 hc viên hot ng. — Hng dn, t chc cho hc viên hc tp khoa hc, to hng thú hc 2 tp, m bo môi trng hc tp thoi mái. — Hc viên tích cc, ch ng hot ng có hiu qu phát hin kin 2 thc và rèn k nng. 4.2. Phân b thi gian cho các hot ng hp lí, phù hp vi hot ng 5 hc tích cc ca hc viên. — Thit k các hot ng cng c, ánh giá kin thc ca hc viên 1 phù hp. — Hc viên c trình bày kt qu, 1 chia s và nghe thông tin phn hi. — Hc viên t ánh giá c kin thc ca mình lnh hi c trong 1 bài hc. — Hc viên hiu và bit vn dng kin thc, k nng ã hc gii 1 quyt các bài tp GV yêu cu. — GV ánh giá, tng kt và cng c 1 kin thc, k nng cho hc viên. Tng cng 20 MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC PHÙ HỢP VỚI GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 177
* ánh giá chung : Tt: 18 — 20 im Khá: 15 — 17,5 im Trung bình: 10 — 14,5 im Yu: di 10 im. * Ý kin nhn xét: — u im chính : — Hn ch : — Hng khc phc : Ngi ánh giá: 178 | MODULE GDTX 17
2.2. Mẫu 2. Đánh giá tiết dạy của GV trên lớp theo mẫu số 2 Phiu ánh giá gi hc theo phng pháp dy hc tích cc Mu 2 H và tên ngi dy: Trng: Qun/huyn: Tnh/Thành ph: Tên bài dy: Môn: Lp: H tên ngi ánh giá: Chuyên môn: Chc v: n v công tác: im im Tiêu chí ánh giá Nhn xét ti a ánh giá 1. Ni dung 6 1.1. y , chính xác, h thng, tp trung vào kin thc trng tâm 2 ca bài hc. 1.2. t c các yêu cu theo chun kin thc, k nng theo quy 2 nh ca chng trình. 1.3. Có tính cp nht, liên h thc tin, th hin tính giáo dc, khoa 2 hc, logic ca bài hc. MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC PHÙ HỢP VỚI GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 179
im im Tiêu chí ánh giá Nhn xét ti a ánh giá 2. Phng pháp 11 2.1. S dng các phiu giao nhim v, bài tp, phiu hc tp giúp: 6 — Hot ng ca hc viên rõ ràng, c th, phù hp vi nng lc ca 2 hc viên. — Hc viên hot ng có s liên kt hng ti mc tiêu ca bài hc. 2 — Hc viên lnh hi c ni dung bài hc, m bo tính thit thc, 2 hiu qu và kh thi. 2.2. T chc, hng dn hc viên 3 th hin: — T chc các hot ng hp lí, s dng thit b, phng tin dy hc 1 phù hp. — Hng dn, t chc cho hc viên hc tp khoa hc, to hng thú hc tp, m bo môi trng hc tp thoi mái; có s h tr kp thi i vi hc viên trong các hot 1 ng. — Hng dn cho hc viên luân chuyn qua các hot ng cng nh tip nhn kin thc m bo 1 tính h thng, khoa hc, logic và hp lí. 2.3. Hc viên tham gia hc tp 2 — Hc viên hng thú, ch ng, tích cc, t giác, sáng to trong vic tip thu kin thc và rèn k nng. 180 | MODULE GDTX 17
im im Tiêu chí ánh giá Nhn xét ti a ánh giá — c to iu kin phát trin ti a kh nng ca mi cá nhân. — Có s tng tác trong hc c lp và hc hp tác. — Kt hp gia hc lí thuyt và thc hành trên c s liên h nhng kin thc ã bit phát hin kin thc mi, rèn luyn k nng, vn dng vào thc tin. 2.4. Phân b thi gian cho các hot ng hp lí, m bo theo thi 1 gian quy nh. 3. ánh giá 3 3.1. T chc hot ng ánh giá hc viên linh hot, phù hp. Kt hp ánh giá ca GV và t ánh 1 giá ca hc viên. 3.2. Hc viên có c hi t ánh giá và ánh giá ln nhau. 1 3.3. t c mc tiêu bài hc. 1 Tng cng 20 * ánh giá chung: Tt: 18 — 20 im Khá: 15 — 17,5 im Trung bình: 10 — 14,5 im Yu: di 10 im. MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC PHÙ HỢP VỚI GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 181
* Ý kin nhn xét: — u im chính: — Hn ch: — Hng khc phc: Ngi ánh giá Hoạt động 10. Thảo luận của các đồng nghiệp đánh giá tiết học cụ thể 1. NHIỆM VỤ 1) Sau khi các GV t nhn xét, ánh giá theo 2 mu phiu ánh giá gi hc ti hot ng 9, các ng nghip tng ngi nhn xét v gi dy ca GV. 2) Chia nhóm tho lun nhng u im, nhc im, nguyên nhân làm hn ch vic vn dng phng pháp dy hc tích cc và ngh hng khc phc nhng hn ch ó. 3) Các nhóm trao i, thng nht và tng hp ý kin óng góp v tit dy (u im, hn ch và hng khc phc). 182 | MODULE GDTX 17
D. KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ 1. Trắc nghiệm khách quan Câu 1. Khoanh vào các ch cái A, B, C, D trc nhng câu bn ng ý. 1. Bn cht ca phng pháp dy hc tích cc là: A. phát huy tính tích cc ca hc viên. B. chuyn trng tâm t hot ng dy ca GV sang hot ng hc ca hc viên. C. tng cng tính tích cc ca GV. D. hng ti hc tp ch ng, chng li thói quen hc tp th ng ca hc viên. 2. Phng pháp dy hc tích cc khác vi phng pháp dy hc th ng nhng im nào? A. Hc viên chim lnh tri thc thông qua các hot ng t nhn thc do GV t chc. B. Tng cng hot ng cá nhân thay vì hot ng tp th. C. Gim ging gii, tng thc hành vn dng vào hot ng khác. D. Chú trng phng pháp hc tp ca hc viên. 3. Vai trò ca GV trong phng pháp dy hc tích cc là: A. truyn t ni dung kin thc. B. thit k, t chc các hot ng cho hc viên. C. gi m, hng dn hc viên trong các hot ng tìm tòi, khám phá. D. tích cc s dng các thit b nghe nhìn. Câu 2. Hãy in vào ct phng pháp dy hc tích cc mi im tng ng vi phng pháp dy hc truyn thng. Phng pháp dy hc truyn thng Phng pháp dy hc tích cc 1. GV là ngi truyn th tri thc. 2. GV là trung tâm, óng vai trò ch ng, quyt nh. 3. Hc viên th ng theo dõi, ghi nh, bt chc. MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC PHÙ HỢP VỚI GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 183
Phng pháp dy hc truyn thng Phng pháp dy hc tích cc 4. Chú trng n vic hình thành kin thc cho hc viên. 5. Phng pháp dy hc ch yu theo li truyn th kin thc mt chiu, áp t. 6. ánh giá trên c s tái hin kin thc theo yêu cu ca GV. 7. Nhn xét, b sung câu tr li ca hc viên là ch yu, ch có GV ánh giá hc viên. 2. Tự luận Câu 3. Bn hãy trình bày nhng yêu cu la chn phng pháp dy hc tích cc phù hp vi GDTX. Câu 4. Phân tích tác dng ca các k thut dy hc tích cc. Hãy áp dng mt trong các k thut trên vào thit k hot ng dy hc vào mt ni dung c th trong môn hc mà bn ang ging dy. Câu 5 . Phân tích vai trò ca GV trong phng pháp dy hc tích cc mà bn tâm c. Áp dng phng pháp dy hc tích cc ó vào mt bài hc trong môn hc ca mình và rút ra nhn xét, kt lun v tính hiu qu ca nó so vi phng pháp dy hc truyn thng. Câu 6. Bn hãy trình bày quan im ca mình trong xu th i mi phng pháp dy hc hin nay. Trách nhim ca GV c th hin nh th nào? Câu 7 . xut và kin ngh v các iu kin thc hin phng pháp dy hc tích cc trong thc t môn hc mình ang ging dy. 3. Phản hồi cho câu hỏi tự đánh giá Câu 1. 1. B và D. 2. A; B và D. 3. B và C. 184 | MODULE GDTX 17
Câu 2. in vào ct bên phi nhng ni dung sau: Phng pháp dy hc truyn thng Phng pháp dy hc tích cc 1. Tp trung vào các hot ng ca GV. 1. Tp trung vào hot ng ca hc viên. 2. GV là trung tâm, óng vai trò ch 2. Hc viên là trung tâm, GV t chc ng, quyt nh. và iu khin các hot ng. 3. Hc viên th ng theo dõi, ghi nh, 3. Hc viên hot ng nhm chim bt chc. lnh kin thc, tìm hiu và gii quyt nhim v hc tp. 4. Chú trng n vic hình thành kin 4. Chú trng hình thành các nng lc thc cho hc viên. nhn thc, nng lc hot ng, nng lc t hc, các k nng gii quyt vn . Tôn trng li ích, nhu cu, nng lc ca hc viên. 5. Phng pháp dy hc ch yu theo 5. Các phng pháp dy hc theo li truyn th kin thc mt chiu, áp hng phát huy tính tích cc, t giác, t. ch ng, sáng to ca hc viên. 6. ánh giá trên c s tái hin kin 6. ánh giá theo mc tiêu bài hc; thc theo yêu cu ca GV. ánh giá kt qu hc tp theo chun kin thc, k nng và nng lc ca ngi hc. 7. Nhn xét, b sung câu tr li ca hc 7. Kt hp ánh giá ca GV vi t viên là ch yu, ch có GV ánh giá hc ánh giá ca hc viên. viên. MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC PHÙ HỢP VỚI GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 185
E. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Dy tt — hc tt các môn hc bng bn t duy dành cho giáo viên, sinh viên s phm, hc sinh trung hc c s và trung hc ph thông , NXB Giáo dc Vit Nam, 2011. 2. Lut sa i, b sung mt s iu ca Lut Giáo dc nm 2009. 3. Ngh nh s 31/2011/N-CP ngày 01/5/2011 v sa i b sung mt s iu ca Ngh nh s 75/2006/N-CP ngày 02/8/2006 ca Chính ph quy nh chi tit và hng dn thi hành mt s iu ca Lut Giáo dc. 4. Tài liu ca Vin Khoa hc Giáo dc Vit Nam và T chc Lao ng Th gii (ILO) biên son, i mi phng pháp dy hc các lp ph cp giáo dc trung hc c s, 2005. 5. Tài liu v dy và hc tích cc , D án Vit — B, NXB i hc S phm, 2010. 6. Tài liu tp hun GV ct cán ca D án Giáo dc trung hc c s vùng khó khn nht, Tài liu module 3, Hc tích cc, 2010. 7. ng Thành Hng, Dy hc hin i , NXB i hc Quc gia Hà Ni, 2002. 8. Thái Duy Tuyên, Nhng vn c bn giáo dc hc hin i , NXB Giáo dc, 1999. 186 | MODULE GDTX 17
MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC PHÙ HỢP VỚI GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 187