Module bồi dưỡng thường xuyên Tiểu học - Module TH 3: Đặc điểm tâm lí của học sinh yếu kém, học sinh cá biệt, học sinh giỏi và học sinh năng khiếu - Nguyễn Văn Lũy

Nội dung text: Module bồi dưỡng thường xuyên Tiểu học - Module TH 3: Đặc điểm tâm lí của học sinh yếu kém, học sinh cá biệt, học sinh giỏi và học sinh năng khiếu - Nguyễn Văn Lũy

1. NGUYỄN VĂN LUỸ – LÊ MỸ DUNG MODULE TH 3 §ÆC §IÓM T¢M LÝ CñA HäC SINH YÕU KÐM, HäC SINH C¸ BIÖT, HäC SINH GiáI Vµ HäC SINH N¡NG KHIÕU C IM TM L CA HC SINH YU KM, HC SINH C BIT, HC SINH GII V NNG KHIU | 133
2. A. GIỚI THIỆU TỔNG QUAN — Bc Tiu hc t nn móng cho h thng giáo dc ph thông. Lut Giáo dc 2008 ã xác nh: “Giáo dc tiu hc nhm giúp hc sinh hình thành nhng c s ban u cho s phát trin úng n và lâu dài v o c, trí tu, th cht, thm m và các k nng c bn hc sinh tip tc hc trung hc c s”. — Giáo viên là ngi góp phn quyt nh trong vic m bo cht lng giáo dc. S hiu bit nhng c im tâm lí ca hc sinh tiu hc giúp nhà giáo dc có phng pháp giáo dc hiu qu cho tng la tui nht nh và cho tng em trên c s vn dng nhng hiu bit này vào vic dy hc và giáo dc hc sinh. — i vi giáo viên tiu hc, có nghip v s phm tt, mi ngi cn nm vng khoa hc tâm lí nhm làm ch quá trình hc tp và rèn luyn tr thành ngi giáo viên có ngh vng vàng. B. MỤC TIÊU Sau khi kt thúc t hc tp/tp hun module, hc viên có k nng tìm hiu, phân tích c im tâm lí hc sinh cá bit, hc sinh yu kém, hc sinh gii và nng khiu vn dng trong dy hc, giáo dc phù hp i tng hc sinh, th hin nhng vn sau: 1. VỀ NHẬN THỨC — Hc viên PHÁT BIU c c im tâm lí hc sinh cá bit, hc sinh yu kém, hc sinh gii và nng khiu vn dng trong dy hc, giáo dc phù hp i tng hc sinh. — Hc viên K c nguyên tc, quy trình chung và nhng iu kin cn thit trong vic t chc tìm hiu tâm lí hc sinh. 2. VỀ KĨ NĂNG — Hc viên S DNG c mt s phng pháp, k thut n gin, NG DNG vào tìm hiu c im tâm lí ca hc sinh cá bit, hc sinh yu kém, hc sinh gii và nng khiu. 134 | MODULE TH 3
3. — Bc u T A RA c các cách thc riêng, phù hp tìm hiu c im tâm lí hc sinh cá bit, hc sinh yu kém, hc sinh gii và nng khiu mc nht nh. 3. VỀ THÁI ĐỘ — Hc viên có thái KHÁCH QUAN, KHOA HC, THN TRNG i vi vic tìm hiu, ánh giá c im tâm lí hc sinh. — Hc viên có ý thc T RÈN LUYN thng xuyên nâng cao trình k nng tìm hiu, phân tích c im tâm lí hc sinh ca bn thân. C. NỘI DUNG Hoạt động 1 XÁC ĐỊNH ĐẶC ĐIỂM TÂM LÍ CỦA HỌC SINH HỌC KÉM I. MỤC TIÊU — Xác nh c c im tâm lí ca hc sinh hc kém. — Liên h c vi thc tin hc sinh nhà trng tiu hc hin nay. — Xác nh c nhng khó khn ca hc sinh hc kém các k nng c bn (c, vit, làm toán). II. THÔNG TIN CƠ BẢN Hc sinh hc kém là hc sinh có kt qu không t chun ti thiu ã c Nhà nc quy nh. Hc sinh tiu hc hc kém có kt qu hc tp t loi yu, im hc tp môn Toán và Ting Vit di trung bình. Da trên ch s chính là lc hc, cng thêm c xu hng nhân cách ca hc sinh, phm vi ng c ca hc sinh, có th phân loi hc sinh hc kém làm 3 kiu chính : — Lc hc thp, kt hp vi thái dng tính i vi vic hc tp và duy trì c cng v ca mt hc sinh. C IM TM L CA HC SINH YU KM, HC SINH C BIT, HC SINH GII V NNG KHIU | 135
4. — Hot ng t duy có cht lng cao, kt hp vi thái âm tính i vi vic hc và s ánh mt mt phn hay hoàn toàn cng v ca ngi hc sinh. — Lc hc thp, kt hp vi thái âm tính i vi vic hc và s ánh mt mt phn hay hoàn toàn cng v ca ngi hc sinh. Hc kém biu hin di nhiu dng khác nhau: hc kém mt hoc nhiu môn, hc kém trong tng thi kì, lu ban, b hc, thi trt. Hc sinh hc kém có biu hin — S chm tin chung và hi ht trong hc tp. — Hc kém tng phn nhng tng i dai dng và kém ch yu nhng b môn c bn. — Hc kém trong tng thi kì. — Nm khái nim hi ht, nng v nhng nét ni bt có tính cht ch quan, mt s khái nim b thu hp hoc quá m rng. — Nhm ln khái nim hoc không vn dng c khái nim. — Lòng t tin, ý chí hc tp gim sút. — Nhân cách b tn tht dn n suy gim nng lc lnh hi tri thc. — Thiu s mm do trong t duy. — Vn kin thc nghèo nàn. — Khó hình thành c các phm cht trí tu nh các bn. — Ghi nh chm và không bn vng. — L hng trong các kin thc làm cn tr s lnh hi tài liu mi. — Th ng. — Có t ý thc nghèo nàn. — Chú ý kém. — Thiu các k nng xã hi. Hc sinh hc kém có nhng c im chung nht là: — Chm phát trin v mt tri thc, không t c mc yêu cu ca các môn hc trong nhng iu kin bình thng. 136 | MODULE TH 3
5. — Các mt khác ca s phát trin nhân cách có th không khác hoc khác so vi hc sinh cùng la tui, cùng lp. — Nu không có nhng bin pháp giáo dc c bit, hc sinh hc kém khó có th t c mc tiêu giáo dc mà xã hi ra. III. CÁCH TIẾN HÀNH — T nghiên cu vn bn và tài liu tham kho. — Quan sát hc sinh trong thc t. — Trao i nhóm. IV. ĐÁNH GIÁ — Phân tích c im tâm lí ca hc sinh hc kém. — Mô t nhng khó khn tâm lí trong hot ng hc tp ca hc sinh hc kém. — Mô t nhng biu hin ca hc sinh hc kém c, vit và làm toán. V. THÔNG TIN PHẢN HỒI * c im tâm lí ca hc sinh c kém — Khó khn trong tp c (dyslexia) là mt trong nhng dng chung nht ca các chng khó khn trong hc tp. Chng khó c c c trng bng nhng khó khn trong vic din t hoc tip nhn ngôn ng nói hoc vit. Có th phân thành ba loi: + Khó c phát trin (developmental dyslexia) là iu kin hoc là tình trng thiu nng hc tp gây ra khó khn cho c và vit. + Khó c hình nh (visual dyslexia) còn c gi là chng khó c b mt (surface dyslexia) và c dùng ch mt dng ri lon c ó khó khn ch yu xy ra vi trí nh hình nh, phân bit hình nh, sp xp hình nh, nhìn t trái qua phi, trong vic nhn din nhanh hình dáng các t. + Khó c thính giác hoc chng khó c ng âm (auditory dyslexia hoc phonological dyslexia). Chng khó c âm thanh li nói có khó khn ch yu xy ra trong vic phân bit các âm thanh phát ra, trong vic kt hp C IM TM L CA HC SINH YU KM, HC SINH C BIT, HC SINH GII V NNG KHIU | 137
6. âm, ghi nh thông tin theo chui và sp xp thông tin nghe, cng nh khó khn trong phát trin ý thc v ng âm. Nhng biu hin ca khó khn v c ca hc sinh hc kém trong nhà trng tiu hc hin nay — Thêm, bt t, thay t, c ngc. — B hàng, b ch khi c, không nhn ra ch. — Không nhìn thy mt t hay mt hình nu hình y gia nhng hình khác, hay trên bng có nhiu hình, t khác. — Khó khn trong mã hoá t — ánh vn. Ví d, tr có th c m-u-ô-i-ngã, nhng không nói mui c. Nhng nu nghe nói, hoc nghe c t y, tr có th nói/ c theo. — c chm. — Thiu ý thc v âm thanh c th hin trong các t, v trt t âm hoc chui âm tit. Phát âm không chun, phát âm sai. — Ngt ngh không úng ch, hay c sai khi gp t khó. — Nhn din chui các s kém, chui các con ch trong các t mt cách khó khn khi c và vit, c bit là nhng ch có cu to các ch tng t nhng ngc hng. Ví d: b — d, ng — nh, ang — gan — Khó khn trong vic c hiu: thng ch tr li c nhng câu hi òi hi tìm chi tit c th mt. Nhiu khi phi nghe lp li câu hi nhiu ln mi tr li c. — Khó khn trong vic din t ý di hình thc vit và hình thc nói. — Ngôn ng nói thng th hin ngc ng, trì hoãn. — Ln ln v phng hng trong không gian hay thi gian (trái và phi, trên và di, hôm qua và ngày mai ). — Din gii li ngôn ng nghe c thng không chính xác và không y . Ngoài nhng c im v ngôn ng va nêu trên, tr khó c có nhng biu hin v tâm lí nh: 138 | MODULE TH 3
7. — Có th có v sáng sa, thông minh, n nói lu loát, tuy nhiên trình c vit và chính t thp hn nhóm trung bình. — Có trí thông minh trung bình hoc trên trung bình nhng thành tích hc tp kém. — Có th có kh nng ngôn ng, nhng s rt kém trong các bài kim tra vit. — D b mi ngi gán cho là li bing, câm (rt ít nói chuyn vi ngi khác, ch nói khi ã rt thân quen), u, kh, không c gng, hay có vn v c x. — Có th cm thy th ng, d xúc ng và hay bc bi v vic c hay kim tra trong lp. — Có th c gng che giu nhng nhc im ca mình trong vic c bng nhng th thut. — Có th có tài nng trong các lnh vc ngh thut, âm nhc, kch ngh, thit k, buôn bán kinh doanh. — Khó tp trung chú ý trong hc tp. Chng hn, có v nh thng “m màng”, d dàng lc hng và duy trì s chú ý mt cách khó khn. * c im tâm lí ca hc sinh vit kém Khó khn trong tp vit (dysgraphia) là tình trng khim khuyt trong hc tp liên quan n vn khó khn trong cách th hin nhng suy ngh bng ch vit và hình tng. Nói chung, nó thng ch n kh nng vit tay nghèo nàn ca tr. Tr có khó khn trong tp vit thng có mt chui các vn . Các nghiên cu ch ra rng nhng vn thng xut hin bao gm nhn thc (ch cái/ ch s, vit ngc các t, vit kí t ra ngoài vùng, vit ch nh) dng nh liên quan trc tip n quá trình x lí thông tin tun t/ t l. Các hc sinh này thng có khó khn trong khi vit v mt dãy các kí t hoc các t. Kt qu là hc sinh cn chm rãi vit úng, rt khó khn vi “c ch” vit (ánh vn ). Chúng dng nh ln ln các kí t và s trong công thc. Các hc C IM TM L CA HC SINH YU KM, HC SINH C BIT, HC SINH GII V NNG KHIU | 139
8. sinh này thng làm các bài tp rt chm và không kp suy ngh v nhng gì chúng vit. Nhng biu hin ca khó khn trong tp vit ca hc sinh hc kém trong nhà trng tiu hc hin nay — Không vit theo mt hng nht nh. — Ch nguch ngoc, xiêu vo. — Không cách t, cách hàng. — Không vit chính t c nu bên ngoài n, có ngha là không phân bit c âm thanh nn và âm thanh ph. — Thêm, bt ch, thay t, vit ngc. — Vit và gii các phép tính không theo ct, theo hàng. — Chép li úng, nhng nghe và vit li thì sai. — Tr li úng, nhng vit câu tr li thì sai. — Chm câu ngu nhiên (hoc không có). Li ánh vn (ôi khi mt t c ánh vn khác nhau); s o ngc; phát âm gn úng; s thiu âm; li trong các hu t chung. Thiu k nng và ri lon trong cú pháp. S không th hin c các câu hi. Ri lon trong ánh s và ánh s ngc. — Nhm ln ch in và ch vit tay, ch in và ch thng, hoc kích c không úng, hoc ch in nghiêng, ch thng ng. — Cm bút khó khn, không úng quy nh. — T nói chuyn trong khi vit hoc nhìn chm chú vào tay vit. — Hn ch trong vic dùng các bin pháp tu t, thiu t vit tp làm vn, ý s sài, câu lng cng. — Lúng túng khi vit kt bài m rng và kt bài không m rng. * c im tâm lí ca hc sinh làm toán kém Khó khn trong tính toán (dyscalculia) có nhiu dng khác nhau, mi dng kéo theo dng c trng ca vn trong vic gii quyt nhng nhim v toán hc. 140 | MODULE TH 3
9. Hc sinh có khó khn trong tính toán cn khong thi gian dài thc hin ngay c nhng nhim v tính toán n gin Các em vn còn s dng các ngón tay ngay c trong các lp ln. Nhng khó khn dng này c gi là nhng khó khn t ng. Ngoài ra, nhng khó khn ngôn ng có th t th hin trong nhng khó khn hiu các s nh nhng khái nim, tr hiu bit gii hn v các s hoc các hình tng s. Hình dng khác ca khó khn trong tính toán bao gm nhng khó khn lp k hoch mà hng nhng sai lm ca tr n vic thc hin hiu qu các phép toán. ây tr có khó khn trong th hin chin lc gii bài toán s hc, hoc gii úng bài toán; khó khn trong vic suy ngh logic cng nh thc hin các phép toán. Nhng biu hin ca khó khn trong làm toán ca hc sinh hc kém trong nhà trng Tiu hc hin nay — Chn không úng th t thc hin các phép tính trong biu thc. — B sót s 0 khi thc hin phép chia các s t nhiên. — S dng không úng quy tc ly mt s tr i mt tng hay ly mt s tr i mt hiu. — S dng không úng quy tc rút gn phân s. — Không nh chính xác “thut gii” các dng bài tp. — Không xét ht các trng hp ca bài toán, c bit các “bài toán m”. — Không có biu tng trc quan úng v i tng. — Chn không úng các phép toán khi gii các bài toán bng li. — o hay dng không úng các góc t thc o góc. — Thc hin vic dch du phy không úng khi làm các phép tính trên các s thp phân. — Trình bày không úng lp lun và chng minh. — Nhm ln kí hiu n v dài, din tích, th tích — Nhm ln các khái nim: nhiu hn — ít hn, trc — sau, trên — di, hôm qua — hôm nay, 2 ting — na gi C IM TM L CA HC SINH YU KM, HC SINH C BIT, HC SINH GII V NNG KHIU | 141
10. — Thuc bng cu chng nhng s dng sai. — Nhn ra th t s trong dãy s, nhng nu s ng mt mình thì không bit th t. — Nhm ln các s 69 — 96, 63 — 36, 17 — 71 — Tính trên máy tính c, nhng không áp dng vào thc t cuc sng. — Không hiu các khái nim “mang sang” trong toán cng và “mn” trong toán tr. Hoạt động 2 XÁC ĐỊNH ĐẶC ĐIỂM TÂM LÍ CỦA HỌC SINH CÁ BIỆT I. MỤC TIÊU — Xác nh c c im tâm lí ca hc sinh cá bit. — Liên h c vi thc tin hc sinh nhà trng tiu hc hin nay. — Xác nh c nhng biu hin ca hc sinh cá bit trong lp. II. THÔNG TIN CƠ BẢN Hc sinh cá bit là nhng hc sinh cha ngoan, có nhng hành vi không mong i c lp li thng xuyên và tr thành h thng, th hin bi thái , hành vi không phù hp vi giá tr, ni quy, truyn thng ca tp th, không thc hin tròn bn phn và trách nhim ca ngi hc sinh, hoc thiu vn hoá, o c trong quan h ng x vi mi ngi, mc dù ã c giáo viên, gia ình quan tâm ch dn, giáo dc. Hc sinh cá bit thng có nhng biu hin ph bin sau: — Hc sinh có nhng thay i khác l trong thái , cách c x: tr nên lãnh m, không chan hoà, không mun hoà ng, cáu knh, xúc phm ngi khác, thm chí gây g. — Không quan tâm, hng thú vi trng hc và vic hc, hc sa sút, thm chí là b hc. — Thiu t tin vào bn thân. Không tin cy ngi khác. 142 | MODULE TH 3
11. — Thng xuyên vi phm ni quy ca lp, trng. — C thu hút s chú ý ca ngi khác bng nhng hành vi nh phá phách, vô l, n cp, nói di — Hay ánh p bn, hay n trong lp hc, b hc, trn hc chi game. — Có nhng hành vi chng i vô li vi giáo viên. — Có nhng hành ng kì quc, khin cho lp hc luôn trong trng thái bt n. — Có thái xem thng bn bè, thy cô — Thng xuyên nói tc — Thng xuyên không tham gia vào các hot ng hc tp ca lp. xác nh c ni dung và bin pháp giáo dc hc sinh cá bit, giáo viên cn tìm hiu nguyên nhân, mc ích ca hin tng này: — Các nguyên nhân: + Nguyên nhân do yu t sinh hc. + Nguyên nhân do yu t tâm lí. + Nguyên nhân do môi trng xã hi. — Mc ích: + Thu hút s chú ý. + Th hin quyn lc. + Tr a. + Th hin s không thích hp. + Suy ngh không hp lí. III. CÁCH TIẾN HÀNH — T nghiên cu vn bn và tài liu tham kho. — Quan sát hc sinh trong thc t. — Trao i nhóm. C IM TM L CA HC SINH YU KM, HC SINH C BIT, HC SINH GII V NNG KHIU | 143
12. IV. ĐÁNH GIÁ — Phân tích c im tâm lí ca hc sinh cá bit. — Mô t các biu hin trong hc tp ca hc sinh cá bit. — Trình bày và phân tích nhng nguyên nhân gây ra nhng hành vi không mong i hc sinh cá bit. V. THÔNG TIN PHẢN HỒI — Nm vng ni dung c bn c cp phn thông tin c bn. — Vn dng vào thc t tìm hiu c im tâm lí ca hc sinh cá bit và t chc các bin pháp giáo dc hc sinh cá bit lp, trng tiu hc. — Mt s công c giúp giáo viên tìm hiu c im tâm lí ca hc sinh cá bit: Ví d 1: Tìm hiu mc hành vi o c ca hc sinh tiu hc theo nhn xét ca cha m. Cách tin hành: ngh cha m hc sinh tr li vào bn t khai sau ây: 1. Trong gia ình hc sinh có vâng li và thc hin công vic không? a. Không bao gi. b. Rt ít khi. c. Thng hay. d. Luôn luôn. 2. Hành vi ca hc sinh khi nhà: a. Thng xuyên t ra hn láo, có hành vi xu. b. Hay bc l hành vi xu, không quan tâm n nhn xét. c. Bao gi cng nghch ngm nhng có sa cha khi cha m rn e. d. Luôn luôn tt, nghe li. 3. V tính nhy cm và lòng v tha i vi cha m, h hàng: a. Thng xuyên hn láo, thô bo. b. Hay t ra thô l, ích k, nhn tâm. 144 | MODULE TH 3
13. c. Không phi bao gi cng quan tâm, tt bng. d. Nhân hu, quan tâm, tt bng. 4. V s chm ch lao ng: a. Rt li, lng tránh vic nhà. b. Hay lng tránh vic nhà, ch làm khi có yêu cu. c. Không phi bao gi cng giúp ngi khác, ch làm khi có kim tra, ôn c. d. a thích công vic trong gia ình, giúp ngi ln. 5. V c khiêm tn: a. Rt kiêu cng, khoác lác, t cao. b. Hay t ra t ph, khoe khoang. c. Thnh thong t ra kiêu cng. d. Bao gi cng t ra khiêm tn. 6. Tr em có phê bình ngi khác không? a. Chng phê bình ai, ch la theo ý kin mi ngi. b. Ít phát biu ý kin riêng ca mình, ít phê bình ngi khác. c. Phê bình nhng không phi bao gi cng úng và hp lí. d. Bit phê bình ngi khác úng lúc và úng ch. 7. V t phê bình: a. D phn ng khi ngi khác nhn xét. b. Không tip thu phê bình, nhn xét ca ngi khác. c. Không chu sa cha khi ngi khác phê bình hoc un nn. d. Bit t nhn thiu sót, có chú ý sa cha. 8. V hc tp nhà: a. Không chu khó hc bài, làm bài, t ý không mun hc. b. Thiu tinh thn trách nhim vi bài làm v nhà. C IM TM L CA HC SINH YU KM, HC SINH C BIT, HC SINH GII V NNG KHIU | 145
14. c. Không lo lng n vic hc bài nhà. d. T nguyn và có trách nhim vi bài làm nhà. 9. Thái i vi hot ng xã hi: a. Không a thích hot ng xã hi, không hoàn thành công vic xã hi. b. Thiu tinh thn trách nhim vi công vic ca lp, ca tp th, b m phi ôn c. c. Thng xuyên không mun tham gia công vic lp, tp th. d. T nguyn tham gia công vic lp, tp th v nhà thích thú k li công vic ã làm. 10. Thái i vi lp hc, vi trng: a. Không thích hc lp ó, có ý ngh không tt v lp, v trng. b. Th vi công vic ca lp, ca trng. c. Thích lp, thích trng nhng ít tham gia hot ng do lp, trng t chc. d. Thích lp, trng, có dp làm vic tt cho lp và trng. Cách x lí: Nhn c các bn tr li ca cha m, giáo viên tng kt li, tính im cho tng em t c a = 1 im, b = 2 im, c = 3 im, d = 4 im. Ly tng s chia cho 10 (10 câu hi). Mc biu hin các hành vi o c mun kho sát: T 1 n 1,4: Không th hin. T 1,5 n 2,4: Th hin yu. T 2,5 n 3,4: Có th hin nhng m nht. T 3,5 n 4: Th hin rõ. Ví d 2: S dng thang ánh giá mc hiu ng dành cho giáo viên (TRS) ánh giá hc sinh tiu hc ca mình và bc u có nhn xét s b v mc hiu ng ca các em. 146 | MODULE TH 3
15. Thang đánh giá mức độ hiếu động của trẻ dành cho thầy cô giáo (TRS) Mc TT Biu hin Có Rt Không Nhiu ít nhiu 1 Ng nguy không yên 2 Trong trng hp nên yên lng thì li làm n. 3 Yêu cu phi c lp tc tha mãn 4 ng tác s sàng (vô l) Nóng ny, làm nhng hành vi không th 5 d liu c 6 Rt mn cm vi s phê bình ca ngi khác 7 D phân tâm, không tp trung chú ý 8 Gây tr ngi cho bn bè cùng la 9 Hay m mng 10 Bu môi và nóng gin 11 Tình cm thay i rt nhanh 12 Thích cãi nhau 13 Có th nghe li theo uy quyn 14 Ngi không yên mt ch 15 D hng phn, kích ng 16 òi hi quá áng s chú ý ca thy cô giáo 17 Không tip thu vì tp th 18 D b nhng a tr khác lãnh o 19 Thiu ý thc cnh tranh công bng, hp lí 20 Thiu nng lc lãnh o, ch huy C IM TM L CA HC SINH YU KM, HC SINH C BIT, HC SINH GII V NNG KHIU | 147
16. Mc TT Biu hin Có Rt Không Nhiu ít nhiu 21 Không hoàn thành công vic 22 Tính tr con 23 Hay li cho ngi khác 24 Không th hoà hp vi ngi khác 25 Không hp tác vi bn cùng lp 26 Rt d nn chí 27 Không hp tác vi thy cô 28 Hc tp khó khn Thang ánh giá gm có 28 biu hin, chia làm 4 nhóm chính: Phm hnh, hiu ng, kh nng tp trung chú ý kém, bc ng. Cách tính im: vi 4 thang: — Không = 0 im. — Có ít = 1 im. — Nhiu = 2 im. — Rt nhiu = 3 im. Hoạt động 3 XÁC ĐỊNH ĐẶC ĐIỂM TÂM LÍ CỦA HỌC SINH GIỎI VÀ HỌC SINH NĂNG KHIẾU I. MỤC TIÊU — Xác nh c c im tâm lí ca hc sinh gii, hc sinh nng khiu. — Liên h c vi thc tin hc sinh nhà trng tiu hc hin nay. — Xác nh c nhng biu hin ca hc sinh gii, hc sinh nng khiu trong lp. 148 | MODULE TH 3
17. II. THÔNG TIN CƠ BẢN Hc sinh gii, hc sinh nng khiu là nhng hc sinh hoàn thành công vic mt cách d dàng, khin mi ngi phi kinh ngc. Nng khiu là t cht vn có làm c s cho nng lc mà di tác ng ca môi trng, ca luyn tp s c phát trin hoc không. Nng khiu là du hiu phát trin sm tr em mt tài nng nào ó khi tr cha c tip xúc mt cách có h thng trong lnh vc hot ng tng ng. Nng khiu bc l ra nhiu khía cnh, nh: tc vt tri trong vic hoàn thành mt nhim v c th so vi tr ng trang la, thành tích xut sc trong mt lnh vc nht nh, thiên hng hot ng mãnh lit hoc s sáng to trong hot ng mt lnh vc nào ó. “Tr có nng khiu và tài nng là nhng a tr c phát hin bi nhng ngi có trình chuyên môn vi nhng kh nng ni tri. ây là nhng a tr òi hi cn c hc tp trong các chng trình giáo dc c bit và/hoc các dch v nm ngoài các chng trình mà thông thng c cung cp bi chng trình hc thng xuyên thc hin óng góp cho chính mình và xã hi” (Marland, 1972). Trên th gii ã có nhiu b trc nghim (test) phát hin nng khiu, nhng không phi là phng pháp duy nht, vì mun tìm c tr có t cht phi tin hành “o” nó cp quá trình ch không phi cn c vào kt qu phép th, cn phi thông qua hot ng mà các em là ch th. i ng giáo viên tiu hc có kh nng rt to ln, vì là ngi tip xúc hng ngày vi tr, t chc cho các em hot ng và ánh giá hot ng ca các em. Giáo viên có vai trò quan trng trong vic phát hin và bi dng nng khiu. Vì hc sinh có nng khiu có th tr thành tài nng nu các em gp c giáo viên bit cách dy d và ngi thy ó xut hin úng lúc. * Du hiu nhn bit tr có nng khiu ã có nhiu công trình nghiên cu vic xác nh tiêu chí nhn din ra tr có nng khiu trên th gii hin nay. Sau ây là mt s tiêu chí c bn nhn din nng khiu theo tài liu ca i hc Osnabrücken — c: C IM TM L CA HC SINH YU KM, HC SINH C BIT, HC SINH GII V NNG KHIU | 149
18. — Ngôn ng phát trin cao hn so vi tr cùng la: vn t ln din t tt. — c nhiu và có kh nng c sách không dành cho la tui. Ví nh tr hc lp 1 có th c trôi chy, vit chính t tt t vng khó ca sách lp trên. — Luôn mun t gii quyt công vic riêng và d dàng t ti kt qu cao. — Không bng lòng vi kt qu và nhp iu làm vic, mun t ti s hoàn ho. — Quan tâm ti nhiu vn ca ngi ln: tôn giáo, kinh t, chính tr, lch s, gii tính/ không chp nhn quyn uy, có tinh thn phê phán. — Có xu hng tìm bn ngang bng nng lc, thng là hn tui. — Tinh thn trách nhim cao, không mun bng mi giá có s ng thun. III. CÁCH TIẾN HÀNH — T nghiên cu vn bn và tài liu tham kho. — Quan sát hc sinh trong thc t. — Trao i nhóm. IV. ĐÁNH GIÁ — Phân tích c im tâm lí ca hc sinh gii, hc sinh nng khiu. — Nhng biu hin trong hc tp ca hc sinh gii, hc sinh nng khiu? V. THÔNG TIN PHẢN HỒI Hc sinh gii là nhng hc sinh t kt qu hc tp mc cao so vi chun quy nh, là nhng hc sinh có nng khiu cao trong mt hoc nhiu lnh vc nào ó. Hc sinh nng khiu chính là nhng hc sinh có nhng t cht bm sinh, di truyn, có nng khiu cao trong mt lnh vc nào ó, dù cha c giáo dc, ào to. Mt s c im tâm lí ca hc sinh gii, hc sinh nng khiu — Có ý thc rõ rt i vi vic hc tp. Say mê hc tp, thái ca các em i vi các môn hc tr nên có la chn hn, có hng thú vi mt môn hc nào ó. 150 | MODULE TH 3
19. — i vi hc sinh gii, hc sinh nng khiu, hot ng hc tp c thúc y mnh m nht bi ng c nhn thc (còn gi là ng c hoàn thin tri thc). Hot ng hc tp c thúc y bi ng c này là ti u theo quan im s phm. Loi ng c này còn c gi là ng c bên trong theo cách gi ca A.V. Pêtrôpxki, ngha là các em có lòng khao khát m rng tri thc, mong mun có nhiu hiu bit, say mê vi bn thân quá trình gii quyt các nhim v hc tp ca môn Toán — Có ch s thông minh (IQ cao), nhn thc nhanh biu hin tc t duy, tc vn dng nhanh khi gii quyt các bài tp mi l, không quen thuc — Có nng lc tp trung trí tu cao vi cng ln trong mt thi gian dài (3 — 4 ting ng h liên tc). — Có nng lc t hc cao. Bit t duy c lp, t phát hin và gii quyt vn và c bit là ánh giá c vn ã gii quyt. Các em ít khi va lòng vi nhng li gii bình thng mà có khuynh hng tìm tòi li gii mi m, c áo, ngn gn (li gii p). — Có nng lc khái quát hoá cao. Các em thng có khuynh hng mun i ti nhng bài tng quát hn. — Có cá tính rõ rt. ây là mt trong nhng iu kin ca s sáng to. — Rt t tin (thm chí n mc làm cho ngi khác ngh là các em quá t tin, kiêu ngo) nng lc trí tu ca bn thân trong vic gii quyt các nhim v hc toán và có quyt tâm cao vt qua nhng khó khn, th thách khi phi i mt vi nhim v khó. — Liên tc cho thy s tò mò trí tu; yêu cu t câu hi. — Có mt lot mi quan tâm, thng v mt loi tri thc, bày t mt hoc nhiu mi quan tâm sâu sc. — Có s vt tri rõ rt trong ngôn t c v s lng và cht lng, là s quan tâm n tính tinh t ca t ng và nhng ng dng ca chúng. — Say mê c và hp thu nhng cun sách tt vt xa la tui ca mình. — Tip thu bài nhanh và d dàng và ghi nh nhng gì ã c hc, nh li nhng thông tin quan trng, khái nim và nguyên tc, d dàng thu hiu. C IM TM L CA HC SINH YU KM, HC SINH C BIT, HC SINH GII V NNG KHIU | 151
20. — Hiu bit v các vn v s hc òi hi phi có s suy lun cn thn và d dàng nm ly các khái nim toán hc. — Sáng to hoc biu hin trí tng tng trong nhng th nh âm nhc, ngh thut, múa, kch, cho thy nhy cm và tinh t trong nhp iu, chuyn ng, iu khin c th. — Duy trì s tp trung trong mt thi gian dài và cho thy nng lc vt tri, tính c lp trong công vic ca lp. — Thit lp tiêu chun cao mt cách thc t cho bn thân là quan trng trong vic ánh giá bn thân và iu chnh nhng n lc riêng ca mình. — Cho thy sáng kin và tính c áo trong công vic trí tu, cho thy s linh hot trong suy ngh và xem xét vn t nhiu quan im. — Nhn nh sâu sc và phn ng nhanh vi nhng ý tng mi. — Th hin s chng chc và kh nng giao tip vi ngi ln mt cách trng thành. T ra hng thú và hân hoan trc th thách trí tu, cho thy mt s hot bát và s hài hc tinh t. Hoạt động 4 XÁC ĐỊNH CÁC NGUYÊN TẮC, CÁC BƯỚC, CÁC ĐIỀU KIỆN VÀ CÁC MẶT CẦN TÌM HIỂU ĐẶC ĐIỂM TÂM LÍ Ở HỌC SINH CÁ BIỆT, HỌC SINH KÉM, HỌC SINH GIỎI VÀ NĂNG KHIẾU I. MỤC TIÊU — Xác nh c các nguyên tc chung trong tìm hiu tâm lí hc sinh; — Xác nh c các bc t chc tìm hiu tâm lí hc sinh mt cách phù hp; — Xác nh c các mt phát trin tâm lí cn tìm hiu hc sinh cá bit, hc sinh kém, hc sinh gii và nng khiu; — Xác nh c các iu kin cn thit tìm hiu hc sinh phù hp la tui. 152 | MODULE TH 3
21. II. THÔNG TIN * Các nguyên tc chung trong tìm hiu tâm lí hc sinh — Hin tng tâm lí không th c o c mt cách trc tip nhng có th ánh giá gián tip thông qua các sn phm hot ng và các mi quan h giao tip. i vi la tui hc sinh trung hc, ó là hot ng hc tp, các hot ng chung khác ca hc sinh, giao tip ca hc sinh vi ngi ln (trong gia ình, nhà trng, ngoài xã hi) và vi bn cùng la. iu này th hin nguyên tc gián tip, khách quan, xã hi — lch s trong nghiên cu tâm lí hc. Các nguyên tc này cn c quán trit trong t chc tìm hiu tâm lí hc sinh m bo thu c t liu mt cách tin cy nht. Ngoài ra, t phía giáo viên ch nhim cn tránh s nh kin, nóng vi i vi hc sinh. — Vic t chc tìm hiu tâm lí hc sinh cn tuân th các bc: xác nh mc ích; thi gian; phm vi; cách thc; iu kin tìm hiu; hng phi hp x lí thông tin; hng lu tr, khai thác thông tin v hc sinh. — Ni dung tìm hiu tùy theo mc ích và bám vào cu trúc nhân cách hc sinh. * Giáo viên phi làm nhng gì tìm hiu tâm lí hc sinh? — Trc ht, GV cn xác nh rõ các thi im tìm hiu hc sinh và mc ích ca vic tìm hiu hc sinh tng thi im khác nhau trong sut nm hc có thái và s chun b phù hp, hiu qu (Tìm hiu hc sinh vào nhng thi im nào trong nm hc? Tìm hiu tt c hc sinh trong lp hay ch tp trung vào mt s em? Tìm hiu v các em ó làm gì? Phc v cho cái gì? ). Có th xem ây nh là vic lp k hoch tng th cho c nm hc v vic tìm hiu hc sinh, th hin tính ch ng ca GV. — GVCN xác nh phm vi cn tìm hiu và các ngun thông tin cn thu thp, hay xác nh các i tng cung cp thông tin áng tin cy (Tìm hiu cái gì c th hc sinh? Ai là ngi cung cp thông tin áng tin cy và phù hp nht?). C IM TM L CA HC SINH YU KM, HC SINH C BIT, HC SINH GII V NNG KHIU | 153
22. — GVCN xác nh các cách thc, phng tin, công c cn s dng thu thp thông tin (Tìm hiu bng nhng cách trc tip hay gián tip? S dng phng tin/công c gì ly thông tin?). — GVCN xác nh cách thc x lí, phân tích các thông tin thu c . Nu cn thit, có th yêu cu s h tr phi hp ca các nhà chuyên môn v tâm lí giáo dc. — GVCN cn lên k hoch c th, hp lí thu thp c y thông tin nht tng thi im v hc sinh vi thi gian ngn nht, m bo tt c hc sinh c tip cn, tìm hiu trong cùng thi im. iu này rt quan trng có th hiu úng v hc sinh vì nh trên ã cp, la tui này ng tr “Quy lut v tính mt cân i tm thi” và “Quy lut v tính không ng u” trong s phát trin. — Chun b y các iu kin cn thit tin hành tìm hiu hc sinh m bo mt cách khách quan, chính xác nht có th. Trong trng hp khó khn/hn ch v thi gian, GVCN có th phi hp/yêu cu s h tr vi/ca các giáo viên b môn khác cùng dy lp mình ang làm ch nhim hoc phi hp vi nhà tâm lí hc ng nu trong trng có phòng tâm lí hc ng. Theo kinh nghim thì ây là cách hiu qu mà các GVCN nên thc hin. — Tin hành x lí, phân tích thông tin v hc sinh, có s phi hp vi các giáo viên khác, vi gia ình hc sinh, vi các nhà chuyên môn v tâm lí giáo dc khi thy cn thit. — T chc lu tr thông tin v hc sinh sao cho an toàn, bí mt (vi nhng thông tin cn thit), nhng có th khai thác, cp nht d dàng, thun tin khi cn. * Giáo viên cn thu thp thông tin âu/thông qua ngun nào? Tâm lí là hin tng tinh thn, vì th không th “cân, ong, o, m” trc tip nh i vi các hin tng vt cht. Nhng tâm lí con ngi c bc l trong quá trình hot ng và giao tip, vì th, có th ánh giá tâm lí con ngi mt cách gián tip thông qua suy ngh, tình cm, hành vi ca h. Nhân cách con ngi c biu hin cp cá nhân — 154 | MODULE TH 3
23. trong mi quan h vi chính bn thân; cp nhóm — trong mi quan h liên nhân cách (vi bn bè cùng tui, gia ình, giáo viên ); cp xã hi — trong mi quan h vi các quy tc, chun mc chung ca xã hi. Quá trình hình thành nhân cách là quá trình cá nhân chu s tác ng t các môi trng giáo dc khác nhau: gia ình, nhà trng, xã hi bên ngoài, ng thi là quá trình cá nhân hot ng tích cc chim lnh nn vn hoá xã hi — lch s, trong ó, hot ng ca cá nhân có ý ngha quyt nh. iu này có th cho phép xác nh lnh vc cn tìm hiu hiu v tâm lí hc sinh nói riêng, con ngi nói chung. Mt cách c th, ó là: — Tìm hiu v hoàn cnh gia ình hin ti ca hc sinh và môi trng trong ó hc sinh c sinh ra và ln lên; — Tìm hiu v bn thân hc sinh vi y các khía cnh trong s phát trin v mt tâm lí, th cht ca các em; nhng mâu thun ny sinh (sc kho, thói quen; tính khí; nh hng giá tr — nhng iu mà các em cho là quan trng; kì vng/mong mun; quan nim v vic hc tp; cách thc suy ngh v hc tp/cuc sng; các mi quan tâm/hng thú thng xuyên; nng khiu/s trng/s on; kh nng tp trung; xu hng nhân cách; quan nim v cái chung và cái riêng; cách nhìn nhn v các mi quan h ngi — ngi ). Giáo viên ch nhim cn hiu c nhng suy ngh, nim tin cha úng dn n hành vi tiêu cc ca hc sinh t vn, làm thay i nhng nhn thc và nim tin sai lch ca hc sinh, giúp các em thay i hành vi, ng thi cng cn nm c nhng nhu cu, mong mun tích cc ca hc sinh khích l các em. — Tìm hiu các nhóm bn ca hc sinh, trong ó có môi trng lp hc mà giáo viên ang làm ch nhim. * Giáo viên tìm hiu hc sinh bng cách nào/nh th nào? Mt s gi ý. Có nhiu cách làm khác nhau thu thp thông tin tìm hiu hc sinh, chng hn di ây là mt s cách: — Nghiên cu các t liu/h s v hc sinh ã có t trc; C IM TM L CA HC SINH YU KM, HC SINH C BIT, HC SINH GII V NNG KHIU | 155
24. — S dng các phiu trng cu ý kin do GVCN t son tho hoc tham kho có sn t các ngun khác nhau; — S dng các trc nghim n gin có sn (test chú ý, trí nh, IQ, CQ, EQ ); — Trò chuyn vi hc sinh trc và sau bui hc; — Cùng tham gia vào các hot ng vi hc sinh ; — T chc cho hc sinh vit bài lun theo ch t do; — Yêu cu hc sinh vit nhng nhn xét tc thi v gi hc/bui hc; — Chp nh, ghi hình; quan sát trc tip hoc t xa; — S dng mt s k thut phân tích nhóm; — Tìm hiu v hc sinh thông qua các i tng khác (cha m, giáo viên b môn, cán b i ). III. CÁCH TIẾN HÀNH — T nghiên cu vn bn và tài liu tham kho. — Quan sát hc sinh trong thc t. — Trao i nhóm. IV. ĐÁNH GIÁ — Nm vng các nguyên tc chung trong tìm hiu tâm lí hc sinh. — Nm c các bc t chc tìm hiu tâm lí hc sinh mt cách phù hp. — Vn dng các cách thc tìm hiu c im tâm lí ca hc sinh cá bit, hc sinh kém, hc sinh gii và nng khiu trong thc t. V. THÔNG TIN PHẢN HỒI Di ây s gii thiu mt s cách thc c th các giáo viên tham kho: Trc khi i sâu vào tìm hiu tng hc sinh, giáo viên cn nm c mt cách y v mt s c im tâm lí — xã hi chung ca lp hc do mình làm ch nhim. Các thông tin v lp hc s giúp giáo viên có c mt cái nhìn khái quát, song cng khá c th v hc sinh, t ó s có nhng nh hng sâu sát hn i vi tng em. 156 | MODULE TH 3
25. 1. Phiếu đánh giá về đặc điểm tâm lí – xã hội của lớp học có th gm nhng ni dung sau: — H tên giáo viên ã dy hc sinh t lp di; — Các t liu giáo dc ca tp th lp; — S thay i các giáo viên ch nhim lp (nu có); — c im xã hi ca hc sinh (a bàn sinh sng, các mi tip xúc/ quan h); — c im hot ng ca lp hc, nh hng ca nó n toàn b lp hc; — c im trình giáo dc ca hc sinh; — Các nhóm nh trong lp hc, nguyên nhân xut hin, nh hng i vi toàn b lp; — c im v th ca cá nhân trong lp hc; — Vn hoá giao tip ca hc sinh (trong lp, trong trng, trong nhóm); — Các phng thc gii quyt mâu thun trong tp th; — Nhng hc sinh b lu ban và c im ca các em; — Nhng hc sinh hc gii, nng khiu và c im ca các em; — S tham gia ca hc sinh vào tp th lp hc; — S tham gia ca cha m hc sinh vào cuc sng ca tp th hc sinh; — S tham gia ca lp hc vào cuc sng nhà trng; — Nhng thành tích t c trong quá trình phát trin ca tp th. — Các “vn ” tn ti trong quá trình phát trin ca tp th hc sinh: + Hc sinh yu/kém trong hc tp; + Hc sinh “có vn ” v hành vi; + Hc sinh có sc kho kém; + Hc sinh “có vn trong giao tip” vi bn cùng tui. Ví d: Có th da vào mu di ây phân tích, ánh giá mt nm hc: C IM TM L CA HC SINH YU KM, HC SINH C BIT, HC SINH GII V NNG KHIU | 157
26. Phiếu Tâm lí – Sư phạm của học sinh trong lớp 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 H, tên hc sinh Chú ý Th giác Trí nh Thính giác T ng — lôgíc So sánh Thit lp quy lut Khái quát hoá T duy Tru tng hoá Tng hp, phân tích Trc quan hành ng Tng tng sáng to Vn t Kh nng c Tính ý thc Phát âm Phm vi quan h Chung Các mc ánh giá là: “Cao”, “Trung bình”, “Thp”, “Trung bình khá”, “Trung bình yu”. 158 | MODULE TH 3
27. 2. Mẫu phiếu tìm hiểu đặc điểm gia đình học sinh Nhng nét c Tình trng iu kin thù ca gia ình H tên cha m tâm lí — o c vt cht trong ó hc sinh trong gia ình ca gia ình c giáo dc 3. Để theo dõi sự phát triển của học sinh về học tập và rèn luyện, giáo viên có thể định hướng vào những nội dung sau đây: — Kt qu hc tp thng xuyên ca hc sinh; — Mi quan tâm ca hc sinh trong thi gian ri; — Mi quan tâm ca hc sinh i vi cuc sng nhà trng; — Các nhim v xã hi ca hc sinh trong lp; — Thông tin v dinh dng/sc kho ca hc sinh; — Thông tin v s tham gia ca hc sinh vào công vic ca lp; — Thông tin v s tham gia ca hc sinh vào công vic ca trng; — Thông tin v s tham gia ca hc sinh vào các hot ng xã hi khác bên ngoài nhà trng Giáo viên cng có th thit k mt mu phiu tng t nh mu phiu tâm lí — s phm ca hc sinh gi ý trên ( phn 1). Tt nhiên phi b sung thêm mt s ct, tng ng vi các ni dung cn quan tâm theo dõi in các thông tin cho d theo dõi, so sánh, rút ra nhn xét khái quát. 4. Giáo viên có th yêu cu hc sinh vit nhng nhn xét tc thi v mt bui sinh hot lp trong khong 5 phút, ch yu a ra nhn xét khái quát nht v gi sinh hot, ti sao các em li có nhn xét nh vy, và trong tâm trí các em còn ang có iu gì “vng vn” (mun c cp n trong bui sinh hot nhng cha thy có). Tt nhiên, làm vic này, C IM TM L CA HC SINH YU KM, HC SINH C BIT, HC SINH GII V NNG KHIU | 159
28. giáo viên phi có chun b t trc nhng t phiu nh hc sinh t in vào và không làm mt thi gian chung. * Thnh thong giáo viên có th yêu cu hc sinh làm nhng bài lun nh v mt s ch do giáo viên a ra, qua ó phn ánh c suy ngh, tình cm ca hc sinh thi im tng ng. * Giáo viên cng có th to ra mt s nhóm nu lp quá ông, ri sau ó thng xuyên gp g trao i vi i din ca tng nhóm (không phi là các nhóm chính thc, theo ngha là các “t” hin có trong mi lp hc nh chúng ta vn làm). * hiu bit rõ hn v hc sinh, ng thi rèn cho hc sinh cách làm vic có k hoch, giáo viên ch nhim có th lp mt phiu theo kiu ma trn gm có 7 ct vi 24 hàng, vi mi ô cho mi gi ng h trong mt tun. Sau ó phát cho hc sinh và yêu cu các em: “Hãy ánh du mi gi mà các em có mt trên lp, di chuyn n trng, ng, ngh, n ung. Ri, gi làm bài tp nhà. Nu không, có th các em s không có thi gian tham gia vào các hot ng ca lp mình”. Vic này s c lp li sau mi tun. Tt nhiên, nhng tun sau ó, hc sinh s t chun b phiu cn c theo mu phiu ã có. Giáo viên thu li, kim tra mc thc hin ca hc sinh theo thi gian biu, theo dõi và trao i vi hc sinh khi có vn . * Vào thi im cui nm hc, có th yêu cu hc sinh vit mt bài lun ht sc ngn v mt tình hung c tng tng ra nhng li rt có ý ngha t khía cnh khai thác tâm lí hc sinh và cng phù hp vi kh nng ca hc sinh. Có rt nhiu cách thc khác nhau tìm hiu hc sinh mt cách hiu qu. ây ch là mt s ít trong nhng cách ó. Bn thân các giáo viên ch nhim có th xem chúng nh các gi ý cho hot ng ca mình mà thôi. i vi ngi giáo viên ch nhim lp, vic thy c quá trình phát trin ca hc sinh qua nhng thi im khác nhau có nhng tác ng tip theo mt cách phù hp là vô cùng quan trng. Tuy nhiên, ây không phi là vic d dàng mà cn có tính liên tc. Vì vy, theo dõi quá trình 160 | MODULE TH 3
29. tin b ca hc sinh, nht thit phi có s phân tích kt qu giáo dc ca hc sinh nhng nm hc trc thông qua vic nghiên cu h s ã có ca hc sinh. c bit lu ý n mt s khía cnh nh: — Kt qu hc tp và rèn luyn o c; — S tham gia ca hc sinh vào tp th lp hc; — S tham gia ca cha m hc sinh vào tp th lp; — Nhng thành tích t c trong các hot ng chung ca tp th; — Nhng vn v biu hin hành vi; — Tình hình sc kho; — Quan h giao tip vi bn cùng tui 5. Phương pháp đánh giá trạng thái cảm xúc của học sinh “CAH” (dành cho học sinh lớp 4 – 5) Thông qua vic t ánh giá ca hc sinh v mt s khía cnh, nh: Cm giác kho mnh, Tính tích cc, Tâm trng, có th ánh giá c cm xúc ca các em thi im tng ng. Cách làm — Giáo viên chun b mt t phiu phát cho hc sinh, trên ó có lit kê các biu hin trng thái cm xúc khác nhau ca con ngi, c cm xúc dng tính ln cm xúc âm tính. Các trng thái cm xúc này c ánh giá theo mc t 1 (tình trng xu nht) n 9 (tình trng tt nht). — Giáo viên yêu cu hc sinh c k tt c các biu hin trng thái cm xúc có trên phiu, ri t ánh giá ln lt tng biu hin theo im s tng ng vi cm xúc ca bn thân thi im nghiên cu. Hc sinh s khoanh tròn ch s tng ng vi mc cm xúc ca mình. Cách ánh giá — Giáo viên thu phiu li, tính tng s im trung bình t c mi hc sinh. Cng cn lu ý quan tâm n c im s ca tng biu hin trng thái có th hiu rõ hn v cm xúc ca hc sinh. C IM TM L CA HC SINH YU KM, HC SINH C BIT, HC SINH GII V NNG KHIU | 161
30. Các trng thái nói lên sc kho gm các ý: 1, 2, 7, 8, 13, 14, 19, 20, 25, 26. Các trng thái nói lên tính tích cc gm các ý: 3, 4, 9, 10, 15, 16, 21, 22, 27, 28. Các trng thái nói lên tâm trng gm các ý: 5, 6, 11, 12, 17, 18, 23, 24. — Kt qu thu c sau khi tính toán s c ánh giá nh sau: Nu tng s im ti a t 210 im là trng thái “Rt tt”; Nu tng s im trung bình t 120 im là trng thái “Bình thng”; Nu tng s im ti thiu t 30 im là trng thái “Rt xu”. Di ây là ni dung ca Phiu t ánh giá biu hin trng thái cm xúc: 1 Tt 7 6 5 4 3 2 1 Xu 2 Mnh m 7 6 5 4 3 2 1 Yu t 3 Th ng 7 6 5 4 3 2 1 Tích cc 4 Không mun làm vic 7 6 5 4 3 2 1 Mun làm vic 5 Vui v 7 6 5 4 3 2 1 Bun bã 6 Phn khi 7 6 5 4 3 2 1 Chán nn 7 Sung sc 7 6 5 4 3 2 1 Yu mt 8 D tha sc lc 7 6 5 4 3 2 1 Kit lc 9 Chm chp 7 6 5 4 3 2 1 Nhanh nhn 10 Không mun ng chân tay 7 6 5 4 3 2 1 Mun hot ng 11 Hnh phúc 7 6 5 4 3 2 1 Bt hnh 12 Sng khoái 7 6 5 4 3 2 1 U oi 13 Cng thng 7 6 5 4 3 2 1 Ru rã 14 Kho mnh 7 6 5 4 3 2 1 m au 15 Th 7 6 5 4 3 2 1 Hng hái 16 Dng dng 7 6 5 4 3 2 1 Hi hp 162 | MODULE TH 3
31. 17 Khoan khoái 7 6 5 4 3 2 1 Chán chng 18 Vui sng 7 6 5 4 3 2 1 Bun bã 19 Thoi mái 7 6 5 4 3 2 1 Mi mt 20 Ti tnh 7 6 5 4 3 2 1 Ru r 21 Bun ng 7 6 5 4 3 2 1 B thôi thúc 22 Mun ngh ngi 7 6 5 4 3 2 1 Mun ganh ua 23 Bình tnh 7 6 5 4 3 2 1 Lo lng (lo âu) 24 Yêu i 7 6 5 4 3 2 1 Chán i 25 Do dai 7 6 5 4 3 2 1 Chóng mt mi 26 Tnh táo 7 6 5 4 3 2 1 U oi 27 u óc m mm 7 6 5 4 3 2 1 u óc minh mn 28 ãng trí 7 6 5 4 3 2 1 Tp trung t tng 29 Cha chan hi vng 7 6 5 4 3 2 1 Tht vng 30 Hài lòng 7 6 5 4 3 2 1 Bc dc cui phiu này, hc sinh s ghi tên ca mình giáo viên ch nhim bit ó là bn t ánh giá ca ai. 6. Phương pháp nghiên cứu tính cách của học sinh thông qua việc khái quát các nhận xét độc lập Cách tin hành Có th tìm hiu tính cách ca hc sinh thông qua mt s cách khác nhau sau ây: — Quan sát hành vi ca hc sinh trong và ngoài gi hc; — Phân tích kt qu hot ng ca hc sinh (sách v, bài kim tra, bài lun ); — Trò chuyn vi hc sinh v các hng thú, s thích ; — Thu thp thông tin v hc sinh qua các i tng khác cùng phi hp giáo dc hc sinh (giáo viên b môn, cha m hc sinh, bn bè trong lp ) C IM TM L CA HC SINH YU KM, HC SINH C BIT, HC SINH GII V NNG KHIU | 163
32. Các thông tin thu c t nhiu ngun khác nhau s cho ta t liu phong phú rút ra nhng nhn xét mang tính c lp v hc sinh. Ch sau khi ã phân tích xong nhng nhn xét c lp này mi bt u vit bn nhn xét tng hp. Cách x lí t liu Khi mô t tính cách hc sinh cn phân nh ra các thành phn sau ây trong cu trúc ca tính cách: a. Nhng nét xu hng nhân cách: hng thú, nim tin, tâm th, nguyn vng ; b. Nhng nét trí tu: tính tò mò, ham hiu bit, chiu sâu, b rng, s linh hot ca trí tu; c. Nhng nét xúc cm: tính xung ng, tính n nh ca cm xúc, tính nhy cm, tính giàu n tng; d. Nhng nét ý chí: tính quyt oán, tính mc ích, tính kim ch, tính c lp, tính n nh; e. Nhng nét khí cht: nóng ny, bình thn Khi mô t tính cách ca hc sinh, giáo viên cng cn ch ra mc ca các phm cht tính cách nh: mc y , mc trn vn (hoàn chnh), xác nh, cân bng, cng rn, mnh m. .[14] 7. Xây dựng phác đồ đặc trưng tâm lí của nhân cách Cách tin hành Xây dng phác da trên s t ánh giá ca hc sinh, hoc da trên c s ca phng pháp khái quát hoá nhng nhn xét c lp mô t c trng nhân cách ca hc sinh. Di ây là mu mô t: PHÁC ĐỒ ĐẶC TRƯNG TÂM LÍ CỦA NHÂN CÁCH H, tên hc sinh: Gii tính: Tui: Lp: Trng: 164 | MODULE TH 3
33. 1. Nhân cách và hot ng — Mc ích và ng c chung ca hot ng. — Hot ng hc tp: Thành tích hc tp; Tính t chc trong hot ng hc tp; Tính h thng trong hc tp trong sut c nm hc: s gi hc trong mt ngày, s bui hc trong mt tun, vic thc hin các hot ng hc tp khác nhau Hc tp có khó khn/vt v không? Mc tha mãn vi kt qu trong hc tp. Các k nng hc tp: k nng ghi bài, tóm tt tài liu, làm báo cáo, k nng ghi nh Hng thú i vi hot ng nói chung và vi hot ng hc tp nói riêng: th hin hng thú (có hay không?) i vi tng môn hc, thái hc tp nói chung — Hot ng vn ngh, th thao, gii trí — S thi gian ri trong mt tun c s dng nh th nào. Loi hot ng in hình trong thi gian ri. Loi nào em li s tha mãn c bit. Mc tha mãn chung i vi vic s dng thi gian ri. 2. Các thuc tính nhân cách — Xu hng và tính tích cc xã hi. Nim tin, tính ng, tính nguyên tc. S quan tâm n i sng chính tr — xã hi, kinh t, vn hoá ca t nc, trên th gii. Ngun thu thp thông tin v các vn ó (c báo, trao i vi bn bè ). Thái i vi lp, vi t hc tp. Các công tác xã hi và s thc hin các công tác ó. Vic tham d các sinh hot ca lp, t, oàn Thái lao ng. S tham gia các hot ng lao ng trong dp ngh hè. Thái i vi các s kin chính tr, xã hi trong nc và th gii. Mc tha mãn vi hot ng xã hi ca mình. Thái i vi tài sn chung — c im v tính cách: Thái i vi bn thân. S t ánh giá. Mc kì vng. Nhu cu nhn thc và t giáo dc. Thái i vi ngi khác. Tính tp th. Nhu cu giao tip. c im ca giao tip (vui v, ci m ). Thái C IM TM L CA HC SINH YU KM, HC SINH C BIT, HC SINH GII V NNG KHIU | 165
34. i vi tr em, i vi ngi ln. Thái i vi lao ng, hc tp. Các nét ý chí ca tính cách (tính mc ích, tính c lp, tính kiên trì ). — c im v khí cht: kiu khí cht, các c im tâm lí và thuc tính ca h thn kinh. 3. Nhng c im cá nhân ca các quá trình tâm lí — c im ca các quá trình nhn thc: cm giác và tri giác, trí nh, t duy, ngôn ng, tng tng, chú ý. — c im th hin ca cm xúc và tình cm: tính cm xúc chung, tâm trng u th, tính bin i và n nh ca tâm trng, s cng thng ca cm xúc, trng thái hng ht, s th hin ca các tình cm o c, thm m, trí tu. — c im th hin ca ý chí: thái trc nhng tr ngi và vic khc phc nhng tr ngi, nét in hình trong vic ra quyt nh và thc hin quyt nh. K nng và k xo t kim tra, t iu chnh, c bit trong nhng iu kin sng và hot ng khó khn. 4. V trí trong nhóm và các quan h qua li vi bn bè — V trí trong nhóm. Là th lnh trong lnh vc hot ng nào? — Có nhiu bn không? Nguyn vng c hc tp và sinh hot trong nhóm ó là gì? Mc tha mãn v v trí ca mình trong nhóm. — Có xung t vi bn bè trong nhóm không? Mc nh th nào? Vì sao? 5. Các nng lc và trin vng trong tng lai — Nng lc hc tp và nng lc hot ng? — Nng lc riêng trong lnh vc th thao? — Có nng lc c bit nào v mt lnh vc hot ng khác hay không? — Mong mun làm ngh gì sau này? Sau khi tt nghip ph thông mun hc tip hay i làm? Vì sao? Kt lun : Xu hng chung, mc ích và ng c hot ng ca hc sinh: 1. Các loi hot ng ch yu th hin các nng lc, tính tích cc, hng thú, hiu qu hot ng. 166 | MODULE TH 3
35. 2. Các thành tích trong nhng dng hot ng ó có liên quan ti nhng c im nào ca nhân cách? 3. Các loi hot ng mà cá nhân không th có c s thành công ó. Vì sao? 4. Mc tha mãn v nhng thành qu ca mình, các mc tiêu v k hoch trin vng trong tng lai? 5. Các c im mnh và yu, tích cc và tiêu cc ca nhân cách. D nhiên là không th a vào tài liu tt c các phng pháp n gin có sn tìm hiu tâm lí hc sinh. Trên ây ch là mt s gi ý ca chúng tôi v cách thc tìm hiu hc sinh. Thc t cho thy, bn thân các giáo viên ch nhim, vi kinh nghim ngh nghip sn có và thái luôn hc hi ca mình, s có th a ra nhiu sáng kin hay v nhng cách thc khác nhau tìm hiu hc sinh mt cách hiu qu. Trong quá trình làm vic vi hc sinh, các giáo viên ch nhim còn có th a ra nhng cách làm mi, d dàng thc hin, phù hp nht vi iu kin giáo dc hin nay nhà trng cng nh phù hp hn vi i tng hc sinh ang hàng ngày bin i. Vì th, nhng gì nêu ra trong module này ch yu là nhng gi ý giáo viên tham kho áp dng và tip tc suy ngh v nhng ci tin, hoàn thin trong tng lai. Hoạt động 5 THỰC HÀNH TÌM HIỂU BIỂU HIỆN TÂM LÍ CỦA HỌC SINH (CÁ BIỆT, HỌC KÉM, HỌC SINH GIỎI VÀ HỌC SINH NĂNG KHIẾU) THEO MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP, KĨ THUẬT KHÁCH QUAN. I. MỤC TIÊU — Hc viên thc hành s dng mt s phng pháp tìm hiu tp th hc sinh và c im tâm lí cá nhân hc sinh vào tìm hiu hc sinh. — Hc viên t xây dng cách thc riêng tìm hiu tâm lí hc sinh. II. CÁCH TIẾN HÀNH — Hc viên t nghiên cu vn bn và tài liu tham kho. C IM TM L CA HC SINH YU KM, HC SINH C BIT, HC SINH GII V NNG KHIU | 167
36. — Quan sát hc sinh trong thc t. — Trao i nhóm. — Ging viên hng dn hc viên thc hành cách s dng mt s phng pháp n gin (phng pháp nh lng hoc nh tính) tìm hiu v hc sinh mt s c im trí tu, nhng khó khn tâm lí trong hot ng hc tp và nhân cách. — C lp trao i v nhng phng pháp, cách thc ã thc hành: t ánh giá v nhng im ã làm c, nhng im còn phi tip tc làm th tr thành k nng. III. ĐÁNH GIÁ — Giáo viên t thc hành mt s phng pháp ã gi ý hot ng 4. — Giáo viên t thit k phiu quan sát các c im tâm lí ca hc sinh hc kém, hc sinh cá bit hoc hc sinh gii, nng khiu. — Giáo viên t thit k phiu ánh giá các c im tâm lí ca hc sinh hc kém, hc sinh cá bit hoc hc sinh gii, nng khiu. IV. THÔNG TIN PHẢN HỒI Ví d 1: Tìm hiu cht lng và s lng hành vi o c ca hc sinh (dành cho giáo viên) * Cách tin hành: Giáo viên ánh giá hành vi o c ca hc sinh bng cách khoanh tròn vào mt phng án hành ng phù hp vi hc sinh trong các trng hp sau: 1. S tham gia ca hc sinh vào các công vic tp th: a. Không bao gi tham gia. b. Thnh thong, tùy trng hp. c. Thng tham gia, nhng không do sáng kin bn thân. d. u n, ôi khi do sáng kin ca bn thân. e. Là ngi a ra sáng kin trong tp th. 168 | MODULE TH 3
37. 2. S tham gia giúp bn hc tp: a. Không bao gi tham gia. b. Thnh thong, tùy trng hp. c. Thng, nhng không do sáng kin bn thân. d. Thng, ôi khi do sáng kin ca bn thân. e. Tham gia thng xuyên theo sáng kin cá nhân. 3. Vic giúp bn tham gia công vic tp th: a. Không bao gi giúp ai c. b. Ít khi giúp bn, tng vic có la chn. c. ôi khi, vic gì cng làm. d. Thng xuyên nhng phi chn vic. e. Bao gi cng giúp, bt kì công vic gì. 4. Mc t phê bình ca hc sinh: a. Không bao gi chp nhn phê bình. b. Ít khi chp nhn phê bình. c. ôi khi chp nhn phê bình. d. Nhn phê bình có suy ngh. e. T phê bình, không cn ngi khác phê bình. 5. Trách nhim i vi công vic: a. Không bao gi có th giao cho mt vic cn có trách nhim. b. Thnh thong, có th giao cho vic nào ó. c. Có th giao vic thng xuyên. d. Bao gi cng có th giao vic. e. Bn thân là ngi có sáng kin thc hin công vic và hoàn thành có trách nhim. * Cách x lí Mi câu tr li c ánh giá theo im: a — 1 im; b — 2 im; c — 3 im; d — 4 im; e — 5 im. Sau ó tính tng s, chia cho s lng các câu hi. im ti a là 5 im, ti thiu là 1 im. C IM TM L CA HC SINH YU KM, HC SINH C BIT, HC SINH GII V NNG KHIU | 169
38. Ví d 2: Xác nh mc hành vi o c ca hc sinh (dành cho ph huynh hc sinh) * Cách tin hành ngh các bc ph huynh tr li các câu hi bng cách khoanh tròn vào mt phng án bn t khai sau ây: 1. Trong gia ình con cái có vâng li và thc hin công vic không? a. Không bao gi chp hành và vâng li. b. Nhiu khi không chp hành và không vâng li. c. Không phi bao gi cng vâng li và chp hành. d. Luôn luôn chp hành và vâng li. 2. Hành vi ca hc sinh khi nhà: a. Thng xuyên t ra hn láo, có hành vi xu. b. Hay bc l hành vi xu, không quan tâm n nhn xét. c. Không phi bao gi cng th, nghch ngm, nhng có ch ý sa cha khi c nhn xét. d. Luôn luôn tt, ngoan. 3. V tính nhy cm và lòng v tha i vi cha m và h hàng: a. Thng xuyên hn láo, thô l. b. Hay t ra thô l, ích k, nhn tâm. c. Không phi bao gi cng quan tâm, tt bng. d. Quan tâm, tt bng và nhân hu. 4. V s chm ch lao ng: a. Rt li, lng tránh vic nhà. b. Hay lng tránh vic nhà, ch làm vic khi có s kim tra. c. Không phi bao gi cng giúp ngi khác, ch làm khi c giao vic. d. a thích công vic trong gia ình, luôn giúp ngi ln. 170 | MODULE TH 3
39. 5. V c khiêm tn trong quan h vi h hàng và ngi thân: a. Rt kiêu cng, khoác lác, t cao. b. Hay t ra kiêu cng, t ph. c. Thnh thong t ra kiêu cng, t cao. d. Bao gi cng khiêm tn. 6. Tr có phê bình ngi khác không? a. Không phê bình ai, ch la theo ý kin mi ngi. b. Ít phát biu ý kin ca riêng mình, ít khi phê bình ngi khác. c. Phê bình nhng không phi bao gi cng phê bình úng và hp lí. d. Bit phê bình ngi khác úng và hp lí. 7. V t phê bình: a. Tip thu phê bình mt cách gin d, có khi thô l trc nhn xét ca ngi khác. b. Không nhn phê bình, nhn xét ca ngi khác. c. Không chu sa cha sau khi nhn li phê bình. d. T phê bình, tôn trng li phê bình ca ngi nhà, có chú ý sa cha. 8. V vic hc tp nhà: a. Không chu hc bài, làm bài, không thích n trng. b. Thiu tinh thn trách nhim vi bài tp v nhà, phi luôn luôn cn n s kim tra bài v. c. Luôn luôn không lo lng n vic làm bài nhà. d. T nguyn và có trách nhim vi vic hc tp. 9. i vi các hot ng xã hi: a. Không a thích hot ng xã hi, không hoàn thành công vic xã hi. b. Thng thiu tinh thn trách nhim vi công vic xã hi, b m phi ôn c. c. Không luôn luôn t ra mun thc hin công vic xã hi c giao. C IM TM L CA HC SINH YU KM, HC SINH C BIT, HC SINH GII V NNG KHIU | 171
40. d. T nguyn tham gia công vic xã hi, v nhà thích thú k li công vic ã làm c. 10. Thái i vi lp hc, vi nhà trng: a. Không thích hc lp ó, có thái xu i vi lp, trng. b. Th vi công vic ca lp, trng. c. Thích lp, trng, nhng ít làm vic tt cho lp, trng. d. Thích lp, trng, luôn làm vic tt cho lp, trng nu có dp. * Cách x lí Sau khi nhn c phiu tr li ca ph huynh hc sinh, cn tng kt li, tính tng im tng em t c vi mc im a — 1 im; b — 2 im; c — 3 im; d — 4 im chia cho 10 (10 câu hi). Mc biu hin các hành vi o c c ánh giá nh sau: — T 1 n 1,5: không th hin. — T 1,5 n 2,5: th hin yu. — T 2,5 n 3,5: có th hin. — T 3,5 n 4: th hin rõ. Ví d 3: Mu phiu phng vn nhng khó khn tâm lí trong hot ng hc tp dành cho hc sinh lp 1 — 2: PHIẾU PHỎNG VẤN CÁ NHÂN VỀ NHỮNG KHÓ KHĂN TÂM LÍ TRONG HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP (Dành cho học sinh lớp 1 – 2) H và tên hc sinh: Nam/N: Lp: Trng: Tnh: Khu vc: Câu 1: Con có thích i hc không? Có Không Vì sao: 172 | MODULE TH 3
41. Câu 2: Khi i hc con có khóc không? Có Không Nu có, thì vì sao con khóc: Câu 3: Con có hay i hc sm không? Có Không Vì sao con n trng sm? Câu 4: Trong hai tun va qua, con có b cô giáo nhc vì không tp trung trong gi hc không? Có Không Nu có, lúc ó con ang làm gì? — Nói chuyn riêng. — Chui xung gm bàn. — Chi chi. — Nm ra gh. — Chy ra khi ch. — n quà vt. — Khác: Câu 5: Khi cô giáo dy con c, con có c c không? (Yêu cu hc sinh c mt câu vn hoc câu th) — c úng tc quy nh, phát âm rõ ràng — c chm — Phát âm sai — Không c c Câu 6: Khi cô giáo hi v ni dung bài c, con có tr li úng không? úng Lúc úng lúc không Không úng Vì sao? C IM TM L CA HC SINH YU KM, HC SINH C BIT, HC SINH GII V NNG KHIU | 173
42. Câu 7: Trong 2 tun qua, con có làm úng các bài tp toán không? (Yêu cu hc sinh làm th các phép tính) Làm c các phép tính +/— trong phm vi trên 10 Làm c các phép tính +/— trong phm vi 10 Không làm c Câu 8: Con có làm xong ht các bài tp toán cô giáo giao trong gi hc toán không? Có Không Nu không, ti sao? Câu 9: Trong gi tp vit, con có vit kp các bn trong lp không? (Yêu cu hc sinh vit mt câu vn hoc mt câu th) a. Có Không Nu không, thì ti sao: b. Vit ch p, úng nét theo quy nh Vit ch xu Vit sai ch, không úng nét theo quy nh Không vit c Câu 10: Trong hai tun va qua, con có i hc mun không? Có Không Vì sao? Câu 11: Trong hai tun va qua, con có vt rác ra lp/ trng hoc v by lên bàn gh/ lên tng không? Có Không Nu có, thì my ln: 174 | MODULE TH 3
43. Câu 12: Trong hai tun va qua, con có quên mang sách v, dùng hc tp không? Có Không Nu có, thì my ln: Câu 13: Con có gi tay khi mun phát biu không? Có gi tay xin phép Có lúc gi tay, có lúc không Không xin phép Câu 14: lp, gi ra chi con có chi vi các bn không? Bn cùng lp Bn trai Bn cùng t Bn gái Bn khác lp Không chi vi các bn — Nu không, vì sao: Câu 15: Khi không làm c bài, con có hi bn không? Có Không Nu không, thì vì sao? Câu 16: Trong lp, các bn có thích chi vi con không? Có, vì: Không, vì: Con chi vi bn Con không thích chi vi bn Con hay cho bn n Con hay trêu bn Con hay cho bn chi Con hay ánh bn Con xinh Con hc kém Con hc gii Khác: Khác: C IM TM L CA HC SINH YU KM, HC SINH C BIT, HC SINH GII V NNG KHIU | 175
44. Câu 17: Trong 2 tun qua, con có trêu chc, cãi nhau, ánh nhau vi bn không? Có Không Khi b con trêu chc bn ã làm gì? Trêu li Khóc ánh li Tha cô giáo Cãi li Khác: Câu 18: trng con có b các bn trêu chc không? Có Không Con ã làm gì khi b bn trêu chc? Trêu li Khóc ánh li Tha cô giáo Cãi li Khác: Câu 19: Con có thích cô giáo ca con không? Thích Bình thng Không thích Vì sao? Cô p Cô hay khen con Cô ging hay Cô hay cho con dùng hc tp Cô hay gi con lên bng Khác: Câu 20: Có chuyn gì con có hi/ mách cô giáo không? Có Không Nu con có hi, cô giáo có tr li con không? Nu không, vì sao con không hi/ mách cô? 176 | MODULE TH 3
45. Câu 21: Con có hay c cô giáo gi phát biu ý kin không? Có Không Nu có: — Khi lên bng/ phát biu ý kin con có run không? Có Không — Khi lên bng/ phát biu ý kin con nói có rõ ràng, to không? Có Không — ánh giá chung: Ví d 4: Mu phiu ánh giá khó khn tâm lí trong hot ng hc tp dành cho hc sinh lp 3. PHIẾU TỰ ĐÁNH GIÁ KHÓ KHĂN TÂM LÍ TRONG HỌC TẬP (Dành cho học sinh lớp 3) H và tên: Nam/N: Lp: Trng: Tnh: Khu vc: Di ây là nhng biu hin tâm lí gây cn tr hot ng hc tp la tui hc sinh Tiu hc. Xin em hãy c k tng câu, sau ó khoanh tròn vào mt ch s thích hp (t 1 n 3) biu th úng nht hành vi, cm xúc ca em vào lúc này hoc trong thi gian 2 tun gn ây (không có câu tr li úng hoc sai) . — Không úng khoanh s 1. — Thnh thong úng khoanh s 2. — Thng xuyên úng khoanh s 3. C IM TM L CA HC SINH YU KM, HC SINH C BIT, HC SINH GII V NNG KHIU | 177
46. Thnh Thng Không STT Biu hin thong xuyên úng úng úng Chán nn tht vng khi gp tht bi trong 1 1 2 3 hc tp 2 Quên nhng gì em ã hc 1 2 3 3 Chán hc 1 2 3 4 B gi hc không có lí do 1 2 3 Không tr li c nhng câu hi v ni 5 1 2 3 dung ca bài tp c 6 Bun vì mi ngi xa lánh mình 1 2 3 Nói chuyn riêng hoc làm vic riêng trong 7 1 2 3 gi hc 8 Mc nhiu li chính t 1 2 3 9 Lo lng 1 2 3 10 Trêu chc các bn trong gi hc 1 2 3 11 Khó vit mt on vn ngn 1 2 3 12 Lo s mi khi cô giáo gi lên bng 1 2 3 13 V by, vt rác ra lp, trng 1 2 3 14 Khó thc hin các phép tính 1 2 3 15 T ái, hn di 1 2 3 16 B d công vic 1 2 3 17 Khó gii c các bài toán có li vn 1 2 3 18 Cm thy mình kém ci, vô dng 1 2 3 178 | MODULE TH 3
47. Thnh Thng Không STT Biu hin thong xuyên úng úng úng Quên hoc mang nhm sách v, dùng 19 1 2 3 hc tp 20 c chm 1 2 3 21 Cng thng 1 2 3 22 Cha nghe ht câu hi ã tr li 1 2 3 23 c cha lu loát, trôi chy 1 2 3 24 Nhút nhát, thu mình 1 2 3 Ri khi ch ca mình trong gi hc khi 25 1 2 3 cha c phép 26 Khó làm úng bài toán gii bng hai phép tính 1 2 3 27 D cáu gin 1 2 3 Ít c bn chn trong các hot ng nhóm 28 1 2 3 hoc trò chi Trong gi hc hay nhìn ra ngoài, suy ngh v 29 1 2 3 vic khác 30 D xúc ng, d chy nc mt 1 2 3 31 Có ít bn 1 2 3 32 Khó tp trung lng nghe ngi khác nói vi mình 1 2 3 E ngi, dè dt khi trò chuyn vi bn cùng 33 1 2 3 lp, cùng tui Không thích cô giáo dy lp em trong nm 34 1 2 3 hc này 35 Khó hoàn thành công vic trng hoc nhà 1 2 3 C IM TM L CA HC SINH YU KM, HC SINH C BIT, HC SINH GII V NNG KHIU | 179
48. Thnh Thng Không STT Biu hin thong xuyên úng úng úng 36 B các bn bt nt, trêu chc 1 2 3 Bc bi, khó chu khi làm theo yêu cu ca 37 1 2 3 thy, cô giáo 38 Khó t chc thc hin các hot ng ca mình 1 2 3 39 Thích mt mình hn là chi vi các bn 1 2 3 40 Lng tránh, không thích gp cô giáo ch nhim 1 2 3 Không thích nhng công vic òi hi phi 41 1 2 3 suy ngh 42 Cãi c, gây g vi bn 1 2 3 43 Run mi khi cô giáo gi lên bng 1 2 3 ánh mt dùng hc tp hoc nhng 44 1 2 3 vt cn thit khác 45 ánh nhau vi bn 1 2 3 46 Lúng túng mi khi tip xúc vi thy, cô giáo 1 2 3 Phân tán chú ý khi có s vic khác xy ra 47 1 2 3 (ting n) 48 li cho bn 1 2 3 49 Khó kt bn 1 2 3 Tham gia vào nhng vic có th làm cô giáo 50 1 2 3 tc gin 51 D b bn bè r rê 1 2 3 Ch tp trung vào bài hc trong mt thi 52 1 2 3 gian ngn. 180 | MODULE TH 3
49. Ví d 5: Mu Phiu ánh giá khó khn tâm lí trong hot ng hc tp dành cho hc sinh lp 4, 5. PHIẾU TỰ ĐÁNH GIÁ KHÓ KHĂN TÂM LÍ TRONG HỌC TẬP (Dành cho học sinh lớp 4 – 5) H và tên: Nam/N: Lp: Trng: Tnh: Khu vc: Di ây là nhng biu hin tâm lí gây cn tr hot ng hc tp la tui hc sinh Tiu hc. Xin em hãy c k tng câu, sau ó khoanh tròn vào mt ch s thích hp (t 1 n 3) biu th úng nht hành vi, cm xúc ca em vào lúc này hoc trong thi gian 2 tun gn ây (không có câu tr li úng hoc sai) . — Không úng khoanh s 1 — Thnh thong úng khoanh s 2 — Thng xuyên úng khoanh s 3 Thnh Thng Không STT Câu hi thong xuyên úng úng úng Chán nn tht vng khi gp tht bi trong 1 1 2 3 hc tp 2 Hay quên nhng gì em ã hc 1 2 3 3 Chán hc 1 2 3 4 B gi hc không có lí do 1 2 3 5 Không hiu ni dung chính ca bài c 1 2 3 6 Cm thy bun vì mi ngi xa lánh mình 1 2 3 Nói chuyn riêng hoc làm vic riêng trong 7 1 2 3 gi hc C IM TM L CA HC SINH YU KM, HC SINH C BIT, HC SINH GII V NNG KHIU | 181
50. Thnh Thng Không STT Câu hi thong xuyên úng úng úng 8 Mc nhiu li chính t 1 2 3 9 Lo lng 1 2 3 10 Trêu chc các bn trong gi hc 1 2 3 11 Khó vit bài vn miêu t 1 2 3 12 Lo s, rt rè mi khi cô giáo gi lên bng 1 2 3 13 V by, vt rác ra lp, trng 1 2 3 14 Khó thc hin phép tính vi s thp phân 1 2 3 15 T ái, hn di 1 2 3 16 B d công vic 1 2 3 17 Không gii c các bài toán có li vn 1 2 3 18 Cm thy mình kém ci, vô dng 1 2 3 Quên hoc mang nhm sách v, dùng 19 1 2 3 hc tp 20 Khó gii bài toán di dng quan h 1 2 3 21 Cng thng 1 2 3 22 Cha nghe ht câu hi ã tr li 1 2 3 23 c chm 1 2 3 24 Nhút nhát, thu mình 1 2 3 Ri khi ch ca mình trong gi hc khi 25 1 2 3 cha c phép Khó tp trung chú ý vào chi tit, hoc hay 26 mc li do không cn thn trong các hot 1 2 3 ng trng, nhà 27 D cáu gin 1 2 3 28 Lóng ngóng và vng v trong công vic 1 2 3 182 | MODULE TH 3
51. Thnh Thng Không STT Câu hi thong xuyên úng úng úng Trong gi hc hay nhìn ra ngoài, suy ngh v 29 1 2 3 vic khác Ít c bn chn trong các hot ng nhóm 30 1 2 3 hoc trò chi 31 Khó tp trung lng nghe ngi khác nói vi mình 1 2 3 32 Khó hp tác vi các bn khi làm vic nhóm 1 2 3 Không thích cô giáo dy lp em trong nm 33 1 2 3 hc này 34 Khó hoàn thành công vic trng hoc nhà 1 2 3 35 Không có bn hoc có ít bn 1 2 3 Bc bi, khó chu khi làm theo yêu cu ca 36 1 2 3 thy, cô giáo Khó khn trong vic t chc thc hin các 37 1 2 3 hot ng ca mình E ngi, dè dt khi trò chuyn vi bn cùng 38 1 2 3 lp, cùng tui 39 Lng tránh, không thích gp cô giáo ch nhim 1 2 3 Không thích nhng công vic òi hi phi 40 1 2 3 suy ngh 41 B các bn bt nt, trêu chc 1 2 3 42 Run mi khi cô giáo gi lên bng 1 2 3 ánh mt dùng hc tp hoc nhng 43 1 2 3 vt cn thit khác 44 Thích mt mình hn là chi vi các bn 1 2 3 45 Lúng túng mi khi tip xúc vi thy, cô giáo 1 2 3 Phân tán chú ý khi có s vic khác xy ra 46 1 2 3 (ting n) C IM TM L CA HC SINH YU KM, HC SINH C BIT, HC SINH GII V NNG KHIU | 183
52. Thnh Thng Không STT Câu hi thong xuyên úng úng úng 47 Cãi c, gây g vi bn 1 2 3 48 ánh nhau vi bn 1 2 3 Tham gia vào nhng vic có th làm cô giáo 49 1 2 3 tc gin 50 li cho bn 1 2 3 51 Khó kt bn 1 2 3 52 D b bn bè r rê 1 2 3 53 Khó din t bn hiu 1 2 3 Ch tp trung vào bài hc trong mt thi 54 1 2 3 gian ngn TỔNG KẾT MODULE — Ging viên cht li nhng ý chính ca module và nhng hot ng ã thc hin nhm giúp hc viên nâng cao k nng tìm hiu c im tâm lí ca hc sinh cá bit, hc sinh kém, hc sinh gii và nng khiu vn dng trong dy hc, giáo dc phù hp i tng hc sinh. — Nhn mnh ý ngha ca vic giáo viên ch nhim thng xuyên thc hin tìm hiu hc sinh, bi va giúp giáo viên hiu rõ, hiu úng v c im tâm lí hc sinh cá bit, hc sinh kém, hc sinh gii và nng khiu, ng thi va giúp rèn luyn phát trin mt s k nng ngh nghip khác ngi giáo viên nh: óc quan sát, s ng cm, tính công bng, khách quan 184 | MODULE TH 3
53. D. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. B Giáo dc và ào to, Tài liu tp hun v công tác giáo viên ch nhim trong trng THCS, THPT, 2011. 2. Lê M Dung, Nghiên cu khó khn tâm lí trong hot ng hc tp ca hc sinh Tiu hc, tài cp B, 2010. 3. Trn Diên Hin, 10 ch trc nghim khách quan toán 4, NXB i hc S phm, 2006. 4. Nguyn K Hào, Giáo trình Tâm lí hc la tui và Tâm lí hc s phm, NXB i hc S phm, 2009. 5. ng V Hot, Phó c Hoà, Giáo dc hc Tiu hc I, II, NXB i hc S phm, 2008. 6. Phó c Hoà, ánh giá trong giáo dc tiu hc , NXB i hc S phm, 2008. 7. Phó c Hoà, Lí thuyt trc nghim khách quan và thit k bài tp trc nghim tiu hc, NXB Giáo dc, 2008. 8. Bùi Vn Hu, Phan Th Hnh Mai, Nguyn Xuân Thc, Giáo trình Tâm lí hc Tiu hc , NXB i hc S phm, 2008. 9. Dng Giáng Thiên Hng, Giáo trình rèn luyn nghip v s phm Tiu hc, NXB i hc S phm, 2009. 10. Nguyn Vn Ly, Nguyn ình Chnh, Phm Ngc Uyn, S phm hc tiu hc , NXB Giáo dc, 2006. 11. Lê Phng Nga, Bi dng hc sinh gii Ting Vit Tiu hc, NXB i hc S phm, 2010. 12. Nguyn Xuân Thc , Phng pháp nghiên cu tâm sinh lí hc sinh tiu hc, NXB i hc S phm, 2010. C IM TM L CA HC SINH YU KM, HC SINH C BIT, HC SINH GII V NNG KHIU | 185
54. 13. Trn Trng Thy (Ch biên), Bài tp thc hành tâm lí hc, NXB i hc Quc gia Hà Ni, 2002. 14. Trung tâm Tâm lí hc — Sinh lí hc la tui, Mt s c im sinh lí và tâm lí ca hc sinh Tiu hc ngày nay , Sách chuyên kho, NXB i hc Quc gia Hà Ni, 2001. 15. Trng i hc S phm Thành ph H Chí Minh, K yu Hi tho khoa hc quc t v “Nhng khó khn trong hc tp ngôn ng và toán ca hc sinh tiu hc” , 2007. 16. Nguyn Quang Un, Nguyn K Hào, Phan Th Hnh Mai, Tâm lí hc. Tài liu dùng cho giáo viên Tiu hc trình Cao ng và i hc S phm, D án phát trin giáo viên Tiu hc, NXB Giáo dc — NXB i hc S phm, 2007. 17. Ann Robinson, Bruce M. Shore, Donna Lenersen, Best practices in gifted education, Prufrock, USA, 2007. 186 | MODULE TH 3