Module bồi dưỡng thường xuyên Tiểu học - Module TH 10: Giáo dục hoà nhập cho học sinh khiếm thị, học sinh khó khăn về học và học sinh có khuyết tật về ngôn ngữ - Phạm Minh Mục

74 trang ngocly 3560

Download

Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Module bồi dưỡng thường xuyên Tiểu học - Module TH 10: Giáo dục hoà nhập cho học sinh khiếm thị, học sinh khó khăn về học và học sinh có khuyết tật về ngôn ngữ - Phạm Minh Mục", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

module_boi_duong_thuong_xuyen_tieu_hoc_module_th_10_giao_duc.pdf

Nội dung text: Module bồi dưỡng thường xuyên Tiểu học - Module TH 10: Giáo dục hoà nhập cho học sinh khiếm thị, học sinh khó khăn về học và học sinh có khuyết tật về ngôn ngữ - Phạm Minh Mục

PHẠM MINH MỤC MODULE TH 10 gi¸o dôc hoµ nhËp cho häc sinh khiÕm thÞ, Häc sinh khã kh¨n vÒ häc vµ häc sinh cã khuyÕt tËt vÒ ng«n ng÷ GIO DC HO NHP HC SINH KHIM TH, HC SINH C KH KHN V HC V HC SINH C KHUYT TT V NGN NG | 61
A. GIỚI THIỆU TỔNG QUAN Module TH 10 gm ba phn liên quan n phng pháp dy hc hoà nhp hc sinh khuyt tt: — Phn 1: Giáo dc hoà nhp hc sinh khim th. — Phn 2: Giáo dc hoà nhp hc sinh có khó khn v hc. — Phn 3: Giáo dc hoà nhp hc sinh khuyt tt ngôn ng. Trong ó: Phn 1: Giáo dc hoà nhp hc sinh khim th, có các ni dung: Ni dung 1: Nhng vn chung v giáo dc hc sinh khim th. Ni dung 2: Phng pháp, phng tin dy hc hoà nhp hc sinh khim th bc Tiu hc. Ni dung 3: Nhng k nng c thù trong giáo dc hc sinh khim th. Ni dung 4: Rèn luyn k nng c — vit ch Braille. Phn 2: Giáo dc hoà nhp hc sinh có khó khn v hc, có các ni dung: Ni dung 1: Khái nim hc sinh có khó khn v hc. Ni dung 2: K thut dy hc hc sinh có khó khn v hc. Phn 3: Giáo dc hoà nhp hc sinh khuyt tt ngôn ng, có các ni dung: Ni dung 1: Khái nim v hc sinh khuyt tt ngôn ng. Ni dung 2: Phng pháp phc hi và rèn luyn cu âm c bn. Ni dung 3: Phng pháp phc hi và phát trin k nng phát âm theo thành phn âm tit. Ni dung 4: Phát trin vn t và kh nng ng pháp cho hc sinh khuyt tt ngôn ng. 62 | MODULE TH 10
B. NỘI DUNG Phần 1: GIÁO DỤC HOÀ NHẬP HỌC SINH KHIẾM THỊ Nội dung 1 NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ GIÁO DỤC HỌC SINH KHIẾM THỊ 1. MỤC TIÊU 1.1. Kiến thức — Trình bày c khái nim tr khim th. — Mô t c c im nhn thc, giao tip và nhân cách ca tr khim th. 1.2. Kĩ năng — Xác nh, phân loi c mc khuyt tt th giác ca tr khim th. — Vn dng các phng pháp tìm hiu kh nng và nhu cu ca tr khim th. 1.3. Thái độ — Tin tng vào kh nng còn tim n ca tr khim th. — i x bình ng và tôn trng tr khim th. 2. CHUẨN BỊ — Tài liu hc: + Tài liu vit ca tiu module. + Các trích on bng hình. — Tài liu tham kho: + Giáo dc hc tr khim th, + Tâm lí hc tr khim th, + Giáo trình cao ng s phm: Phn giáo dc tr khuyt tt, — Tranh, nh, bng hình v hot ng ca tr khim th. GIO DC HO NHP HC SINH KHIM TH, HC SINH C KH KHN V HC V HC SINH C KHUYT TT V NGN NG | 63
3. CÁC HOẠT ĐỘNG Hoạt động 1: Tìm hiểu khái niệm học sinh khiếm thị 1. NHIỆM VỤ * Hc viên tìm hiu khái nim "Tr khim th": — Hp tác nhóm: Chia lp hc thành nhng nhóm nh, mi nhóm t 3 n 5 hc viên; cá nhân suy ngh trong 2 phút, sau ó các nhóm trao i trong 10 phút vn trên. — Báo cáo kt qu và b sung ý kin ca các nhóm và ging viên. * Tìm hiu v tr khim th: — Ni dung: Mc ích phân loi khuyt tt th giác, tiêu chí phân loi khuyt tt và các mc khuyt tt th giác ca tr. — Hình thc hot ng: Chia lp thành nhóm nh, mi nhóm t 3 n 5 hc viên, các nhóm trao i tho lun di s hng dn ca ging viên. — Báo cáo phn hi, ging viên b sung ý kin. 2. THÔNG TIN PHẢN HỒI * Khái nim v tr khim th: — Tr khim th là tr di 18 tui có khuyt tt th giác, khi ã có phng tin tr giúp nhng vn gp nhiu khó khn trong các hot ng cn s dng mt. — Tr khim th có nhng mc khác nhau v th lc và th trng ca th giác. — Ngi bình thng, có th lc bng 1 Vis; th trng ngang (góc nhìn bao quát theo chiu ngang) mt mt là 150 0; c hai mt là 180 0; th trng dc (góc nhìn bao quát theo chiu ng) là 110 0. * Phân loi mc khim th: Cn c vào mc khim khuyt ca th giác, ngi ta chia tt th giác thành hai loi: mù và nhìn kém (vic phân loi th giác còn ph thuc vào mc tiêu ca tng ngành chc nng: Y t, Giáo dc, Lao ng— Thng binh và Xã hi ) — Tr mù: c chia làm 2 mc : + Mù hoàn toàn: th lc = 0 n 0,005 Vis, th trng = 0 ti 10 0 vi c 2 mt. 64 | MODULE TH 10
+ Mù thc t: th lc còn 0,005 n 0,04 Vis, th trng còn nh hn 10 o khi ã c các phng tin tr giúp ti a (Mt còn kh nng phân bit sáng ti nhng không rõ). — Tr nhìn kém: c chia làm 2 mc : + Nhìn quá kém: th lc còn t 0,05 n 0,08 Vis khi có các phng tin tr giúp ti a. Tr gp rt nhiu khó khn trong hc tp khi s dng mt và cn c giúp thng xuyên trong sinh hot và hc tp. + Nhìn kém: th lc còn 0,09 n 0,3 Vis khi ã có các phng tin tr giúp ti a, tr vn gp khó khn trong hot ng. Tuy nhiên, tr này có kh nng t phc v, ít cn s giúp thng xuyên ca mi ngi, còn ch ng trong mi hot ng hng ngày. * Nguyên nhân khuyt tt th giác: Tr b khim th do nhiu nguyên nhân. Nhng nguyên nhân chính gây tt th giác là: — Do bm sinh (t trong bng m): do di truyn gen; b hoc m b nhim cht c hoá hc; m b cúm lúc mang thai hoc b tai nn gây chn thng thai nhi — Hu qu ca các bnh: thiu vitamin A, au mt ht, tiu ng, HIV/AIDS — Hu qu ca tai nn: lao ng, giao thông, chin tranh, ánh nhau, chi trò chi nguy him, * Mt s khó khn tr khim th thng mc phi: — Mc khó khn trong i sng mà tr khim th thng gp phi ph thuc rt nhiu vào mc khuyt tt ca th giác. Tr mù nhn bit th gii bên ngoài không phi bng mt. Do ó, hình nh ca s vt và hin tng thng không rõ ràng, thiu chính xác, ôi khi sai lch. — Tr mù bm sinh không thu nhn c hình nh t th giác, do ó không có khái nim thc v màu sc. — Tr khó khn trong nh hng di chuyn: i chm, lch hng, hay b va vp. — Tr khó khn trong lao ng t phc v, sinh hot hng ngày. — Tr khó cm th v p ca thiên nhiên, ca con ngi. — Tr khó tham gia các trò chi vn ng th dc, th thao. GIO DC HO NHP HC SINH KHIM TH, HC SINH C KH KHN V HC V HC SINH C KHUYT TT V NGN NG | 65
— Tr rt khó khn trong vic hc và làm nhng ngh cn s phi hp tay và mt nh s tham gia ca mt theo dõi, kim tra iu chnh các thao tác ca tay. — Trong quá trình hc tp, tr mù gp phi hàng lot nhng khó khn: + Giai on luyn phát âm u bc Tiu hc: do không quan sát c, tr mù rt khó hoc không th bt chc luyn theo hình ming ca giáo viên. + Mc dù có th dùng tay s khám phá, thu nhn thông tin phát trin nhn thc, nhng tay s thng chm hn và hiu qu thp hn so vi s dng mt. Nhiu hình nh tr mù rt khó hoc không th nhn dng bng tay nh con h, ám mây hoc các tranh v trong sách giáo khoa ph thông + Bng cách mô t và quan sát mô hình, tr mù có th hiu c các s vt và hin tng nhng phi tri qua quá trình rèn luyn c bit và phc tp hn nhiu so vi tr sáng mt. + Vn t ca tr thng nghèo nàn, thiu ni dung c th và mang tính hình thc. Do ó, tr khó din t mt cách sát thc v s hiu bit ca mình, ôi khi sai lch so vi thc t. + Tr mù vit ch ni không khó, nhng các em gp nhng khó khn khi sa bài vit bng ch ni. Nguyên nhân là do ch ni không th sa bài bng cách vit b sung, vit thêm vào phía trên hàng hoc di hàng ch ã vit. 3. GHI NHỚ — Khái nim tr khim th: Tr khim th là tr di 18 tui có khuyt tt th giác, khi ã có phng tin tr giúp nhng vn gp nhiu khó khn trong các hot ng cn s dng mt. — Mc ích ánh giá: ánh giá mc suy gim th lc nh hng n quá trình phát trin, hc tp và sinh hot ca tr khim th, t ó la chn phng pháp, k nng giáo dc phù hp. — Phân loi khuyt tt th giác: + Mù hoàn toàn: th lc = 0 n 0,005 Vis, th trng = 0 ti 10 0 vi c 2 mt. + Mù thc t: Th lc còn 0,005 n 0,04 Vis hoc th trng còn nh hn 10 0 khi ã c các phng tin tr giúp ti a. (Mt còn kh nng phân bit sáng ti nhng không rõ). 66 | MODULE TH 10
+ Nhìn quá kém: Th lc còn t 0,05 n 0,08 Vis khi có các phng tin tr giúp ti a. Tr gp rt nhiu khó khn trong hc tp khi s dng mt và cn c giúp thng xuyên trong sinh hot và hc tp. + Nhìn kém: Th lc còn 0,09 n 0,3 Vis khi ã có các phng tin tr giúp ti a tr vn gp khó khn trong hot ng. Tuy nhiên, tr này có kh nng t phc v, ít cn s giúp thng xuyên ca mi ngi, còn ch ng trong mi hot ng hng ngày. Hoạt động 2: Tìm hiểu đặc điểm nhận thức của học sinh khiếm thị 1. NHIỆM VỤ — Hình thc hot ng: Hp tác nhóm 4 — 5 ngi, trao i và tho lun các vn sau: + Nhng c im nhn thc cm tính và lí tính ca tr khim th ; + Nhng hn ch và nhng khó khn trong các quá trình tâm lí trên. — Phn hi nhóm, ging viên b sung kin thc. 2. THÔNG TIN PHẢN HỒI Mc dù gp rt nhiu khó khn trong các hot ng và trong i sng xã hi, nhng các c im tâm lí ca tr nhìn kém vn gn ging nhng c im tâm lí ca tr sáng cùng tui, nên trong gii hn phm vi ca tài liu này ch yu tp trung vào i tng tr mù và nhìn quá kém. * c im nhn thc cm tính: — Hot ng nhn thc cm tính là hình thc khi u trong s phát trin hot ng nhn thc ca con ngi. — Cm giác là quá trình tâm lí phn ánh tng thuc tính riêng l ca s vt và hin tng khi trc tip tác ng vào giác quan ca ta. Ví d: t vào tay tr mù mt vt l, tr rt khó tr li úng ó là vt gì. Nhng nu hi: Em cm thy vt ó th nào? (cng, mm, nhn, nóng, lnh, nng, nh ). Nu tr tr li c tc là tr có cm giác. — Tr mù hoàn toàn còn có nhng cm giác: + Cm giác nghe; + Cm giác s; + Cm giác c khp vn ng; GIO DC HO NHP HC SINH KHIM TH, HC SINH C KH KHN V HC V HC SINH C KHUYT TT V NGN NG | 67
+ Cm giác rung; + Cm giác mùi v; + Cm giác thng bng. i vi tr mù, cm giác s và cm giác nghe em li kh nng thay th chc nng nhìn ca mt có hiu qu nht. — Nhn thc cm tính ca tr khim th có nhng c im sau: + c im cm giác xúc giác ca tr khim th: • Cm giác xúc giác là tng hp ca nhiu loi cm giác gm: cm giác áp lc, cm giác nhit, cm giác au, cm giác s • Có hai loi cm giác xúc giác: cm giác xúc giác tuyt i và cm giác xúc giác phân bit. • Ngng cm giác tuyt i là kh nng cm nhn rõ mt im ca vt tác ng lên b mt ca da. • o cm giác tuyt i bng giác k (b lông nh), xác nh c din tích ca mt im tác ng lên tng b phn ca c th ngi (kh nng cm nhn c mt im) tính theo miligam/milimét vuông. Ví d: Ngng cm giác tuyt i trên mt s vùng da ca ngi: u li 2, u ngón tay tr 2,2, môi 5, bng 26, tht lng 48, gan bàn chân 250. • Ngng cm giác phân bit là kh nng nhn bit hai im gn nhau ang kích thích trên da. Nu tính khong cách gia hai im theo n v milimét thì ngng cm giác phân bit các vùng trên c th nh sau: môi 4,5, c 54,2, ùi và lng 67,4 • Khong cách ti thiu gia các chm ni trong ô kí hiu Braille ch bng 2,5mm (ngng xúc giác phân bit u ngón tay tr ca ngi bình thng là 2,2mm và ngi mù c rèn luyn tt là 1,2mm). Nh vy, tay ca ngi mù s c ch Braille không gp khó khn v nguyên tc. ó cng chính là c s khoa hc ca h thng kí hiu Braille. + c im cm giác thính giác ca tr khim th: • Cùng vi cm giác xúc giác, cm giác thính giác là mt trong nhng cm giác quan trng giúp tr mù giao tip, nh hng trong các hot ng: hc tp, lao ng và sinh hot cuc sng. • Tai ngi hn hn tai ng vt ch hiu c ngôn ng, cm th c phm cht ca âm thanh nh cng , trng và nhp iu. 68 | MODULE TH 10
• Âm thanh phn ánh nhiu thông tin: Vt nào phát ra âm thanh, khong cách và v trí không gian ca vt phát ra âm thanh i vi ngi nghe, các vt xung quanh, vt phát ra âm thanh tnh ti hay chuyn ng; chuyn ng theo hng nào? (an toàn hay nguy him; sôi ng hay yên tnh ). Nh âm thanh ging nói ca i tng ang giao tip, tr mù có th bit c trng thái tâm lí ca h. + Ngng cm giác thính giác ca tr khim th: nhy cm âm thanh ca mi ngi u phát trin theo quy lut chung. Tuy nhiên, khi b mù buc h phi thng xuyên lng nghe mi âm thanh, nên nhy cm giác nghe ca h tt. Nhng nói nh vy không có ngha là mi ngi mù u có nhy âm thanh tt hn ngi sáng mt. Khoa hc và thc tin ã chng minh c rng: mun có nhy ca thính giác cn phi c rèn luyn thng xuyên. Âm nhc là mt công c rèn luyn thính giác rt tt cho tr mù. + c im các loi cm giác khác ca tr mù: • Cm giác c khp vn ng: Là cm giác nhn bit tín hiu t các c quan vn ng ca c th. Vi ngi sáng mt, cm giác c khp vn ng ít có ý ngha. Vi ngi mù, nh có cm giác này trong khi di chuyn, h iu chnh bc i chính xác hn, nhn bit nhiu du hiu không gian, khong cách, phng hng, tc ca vt th. • Cm giác rung: Là cm giác phn ánh s dao ng ca môi trng không khí. Loi cm giác này ngi bình thng ít có ý ngha thit thc tr mt s ít ngi làm ngh lái máy bay, lái ô tô, lái xe gn máy nh nó có th bit c tình trng hot ng ca máy móc. Vi ngi mù nh cm giác rung, h oán c vt cn, ln, khong trng sp i ti. • Cm giác mùi, v: Cm giác mùi, v phn ánh tính cht hoá hc ca vt cht. Vt cht ó tan trong không khí (hin tng thng hoa), tác ng vào c quan th cm là mi (mùi); Vt cht ó c c quan th cm là li tip nhn (v); Thông qua mùi, ngi mù d xác nh c i tng nh mùi nhà n hay nhà v sinh. • Ngi mù cm nhn ngi quen có th qua mùi m hôi • Cm giác thng bng: Là cm giác phn ánh s cm nhn v trí ca c th trong không gian. B máy nhy cm thng bng là b phn tin ình nm tai trong. GIO DC HO NHP HC SINH KHIM TH, HC SINH C KH KHN V HC V HC SINH C KHUYT TT V NGN NG | 69
Thc nghim cho thy: trong iu kin nh nhau, ngi mù và ngi sáng mt nhm li thì ngi mù có nhy cm thng bng và nh hng không gian tt hn. + c im tri giác ca tr khim th: • Tri giác là mt quá trình tâm lí phn ánh mt cách trn vn thuc tính ca s vt và hin tng khi chúng tác ng trc tip vào các giác quan ca ta. • Không phi ch có mt c quan mà có c h c quan phân tích tham gia vào quá trình tri giác. Tu theo i tng và nhim v tri giác mà xác nh giác quan nào gi vai trò chính. Nu nghe ging vn thì thính giác gi vai trò ch yu, nu xem tranh v thì mt gi vai trò chính. • Hình nh xut hin trên v não do tri giác s em li tuy b hn ch hn so vi tri giác nhìn, nhng cng giúp cho tr mù nhn bit hình nh mt cách trung thc. • Gia mt và tay có th phn ánh nhng du hiu ging nhau (hình dng, ln, phng hng, khong cách, thc th, chuyn ng hay ng yên) và nhng du hiu khác nhau. • Nhn bit v màu sc, ánh sáng, bóng ti thì mt mi phn ánh y trn vn. • Nhn bit v áp lc, trng lng, nhit thì tay phn ánh tt hn. Thc nghim cho thy, hiu qu tri giác s ch c phát huy khi tr b mù hoàn toàn. ó là iu lí gii vì sao ngi sáng mt khi b bt mt s c và vit ch ni không hiu qu nh ngi mù . * c im nhn thc lí tính ca tr khim th: — c im t duy ca tr khim th: + T duy là mt quá trình tâm lí phn ánh nhng thuc tính bn cht, nhng mi liên h bên trong, có tính quy lut ca s vt, hin tng trong hin thc khách quan mà trc ó ta cha bit. + Ngôn ng gi vai trò c bit trong quá trình t duy. tr mù, chc nng c bn ca ngôn ng không b ri lon. Do ó, t duy ca tr vn iu kin phát trin. Tuy nhiên, nhng thao tác t duy din ra phc tp và khó khn. + Quá trình phân tích, tng hp da trên kt qu ca quá trình nhn thc cm tính (cm giác, tri giác). tr mù, nhn thc cm tính li b khim 70 | MODULE TH 10
khuyt, không y , do ó, nh hng trc tip n kt qu t duy (phân tích, tng hp). Quá trình so sánh thng da vào kt qu phân tích, tng hp tìm ra nhng du hiu ging và khác nhau gia các s vt và hin tng. Tr mù khó t tìm ra nhng du hiu bn cht khái quát hoá và phân loi theo mt h thng xác nh. ôi khi các em ch da vào mt du hiu n l khái quát thành mt nhóm chung. Ví d: Da vào tên gi nhng vt và con vt có "t cánh", có em xp tt c vào nhóm có cánh: cánh cò, cánh bum, cánh ca Nh có kh nng bù tr chc nng ca các giác quan nên kh nng nhn thc ca tr không b nh hng nhiu. Vì th, t duy ca tr mù vn có th phát trin bình thng. — c im tng tng ca tr khim th: + Tng tng là mt quá trình tâm lí phn ánh nhng cái cha tng có trong kinh nghim ca cá nhân, là quá trình xây dng nhng hình nh mi trên c s nhng biu tng ã có. + Biu tng là nhng hình nh c lu gi li nh kt qu tri giác ca s vt và hin tng trc ó. ó là nhng hình nh xut hin trên não b không phi do các s vt ang trc tip tác ng lên c quan cm giác mà ch là hình nh ca trí nh. Do nhng hn ch ca quá trình tip nhn thông tin ca tr khim th, biu tng ca tr khim th có nhng c im sau: • Khuyt lch, nghèo nàn; • Hình nh b t on; • Mc khái quát thp. + Tng tng c xây dng trên c s ca biu tng. Mt khi biu tng b nghèo nàn, khuyt lch, l m, t on, chp vá thì chc chn s nh hng ti kh nng phát trin ca tng tng, tc là hn ch kh nng tái to, sáng to. Ví d 1: Tr mù bm sinh, cha c nhìn thy trc tip ám mây thì khó tng tng ra hình nh: mt lùm cây xanh in trên nn tri xanh bic, có ám mây trng ngn. Ví d 2: Tr mù bm sinh, trong gic m không bao gi có hình nh màu sc. Tr mù tui trng thành, vn có nhiu c hi phát trin tng tng. GIO DC HO NHP HC SINH KHIM TH, HC SINH C KH KHN V HC V HC SINH C KHUYT TT V NGN NG | 71
3. GHI NHỚ — c im nhn thc cm tính: + Tri giác th giác b suy gim hoc mt hoàn toàn, cm giác v không gian, màu sc, hình khi kém phát trin. + Ngng cm giác thính giác, xúc giác gim rõ rt nên tri giác âm thanh và tri giác xúc giác phân bit tng, b sung cho s thiu ht do th lc b suy gim. + Cm giác thng bng và cm giác c khp phát trin vt tri. — c im nhn thc lí tính: + c im biu tng: khuyt lch, nghèo nàn, hình nh b t on; mc khái quát thp. + Tng tng ca tr mù có c im: • Hn ch kh nng tái to, sáng to hình nh mi (ôi khi ánh giá không úng s tht hoc cng iu hoá). • Trí tng tng nghèo nàn. + c im t duy: • Ngôn ng gi vai trò c bit trong quá trình t duy, chc nng c bn ca ngôn ng không b ri lon. Do ó, t duy ca tr vn iu kin phát trin. Tuy nhiên, nhng thao tác t duy din ra phc tp và khó khn. • Nh có kh nng bù tr chc nng ca các giác quan nên kh nng nhn thc ca tr không b nh hng nhiu, vì th t duy ca tr mù vn có th phát trin bình thng. Hoạt động 3: Tìm hiểu đặc điểm giao tiếp của học sinh khiếm thị 1. NHIỆM VỤ — Tìm hiu khái nim giao tip s phm và các c im giao tip ca tr khim th. — Trao i, tho lun nhóm nh 4 — 5 ngi. — Báo cáo phn hi nhóm và b sung ý kin. 2. THÔNG TIN PHẢN HỒI — Li nói mang nng tính hình thc, khó din t ý ngha ca câu nói. — Mt hoc gim kh nng bt chc nhng c ng, biu hin ca nét mt ngi khác cng nh kh nng biu t bng c ch, iu b, nét mt ca mình, c bit là tr mù. 72 | MODULE TH 10
— Khó tham gia vào các hot ng giao tip, nht là nhng hot ng giao tip òi hi phi có s nh hng, di chuyn trong không gian. — B ng trong giao tip, không xác nh c khong cách, s lng ngi trong không gian giao tip, — Xut hin tâm lí mc cm, t ti, ngi giao tip. Nội dung 2 PHƯƠNG PHÁP VÀ PHƯƠNG TIỆN GIÁO DỤC HOÀ NHẬP TRẺ KHIẾM THỊ BẬC TIỂU HỌC 1. MỤC TIÊU 1.1. Kiến thức — Cn phng pháp và phng tin dy hc; phng pháp và phng tin c thù trong dy hc hoà nhp tr khim th. — Tác dng và hiu qu ca vic s dng các phng pháp và phng tin dy hc hoà nhp tr khim th vào các môn hc, bài hc bc Tiu hc. 1.2. Kĩ năng — Vn dng các phng pháp dy hc hoà nhp tr khim th phù hp vi các môn hc, bài hc và kh nng tip nhn thông tin ca tr khim th. — S dng phng tin dy hc hoà nhp tr khim th và t làm nhng phng tin dy hc n gin phù hp vi môn hc, bài hc và kh nng hot ng ca tr khim th. Thái : — ánh giá úng vai trò, ý ngha ca phng pháp và phng tin c thù trong dy hc hoà nhp. — Vn dng sáng to các phng pháp dy hc lp hc có tr khim th. Có ý thc làm, tìm kim và s dng dùng trc quan trong dy hc hoà nhp tr khim th. 2. CHUẨN BỊ — c các tài liu hng dn i mi phng pháp dy hc. — Các trích on bng hình. — Hc liu phc v hc tp. GIO DC HO NHP HC SINH KHIM TH, HC SINH C KH KHN V HC V HC SINH C KHUYT TT V NGN NG | 73
3. CÁC HOẠT ĐỘNG Hoạt động: Tìm hiểu phương pháp, phương tiện dạy học và dạy học hoà nhập học sinh khiếm thị 1. NHIỆM VỤ * Tìm hiu v phng pháp dy hc tr khim th: — Tìm hiu khái nim phng pháp dy hc; phng pháp c thù dy hc tr khim th — Hình thc hot ng: + Trao i nhóm nh 4 — 5 ngi. Câu hi tho lun: Phng pháp dy hc là gì? Phân tích nhng phng pháp ang s dng trong trng ph thông hin nay. Nhng phng pháp c thù trong dy hc hoà nhp tr khim th? + Phn hi nhóm và b sung ý kin. * Tìm hiu khái nim phng tin dy hc: — Tìm hiu khái nim phng tin dy hc; phng tin c thù dy hc tr khim th. — Hình thc hot ng: Trao i nhóm nh 4 — 5 ngi. Câu hi tho lun: Phng tin dy hc là gì? Phân tích nhng phng tin ang s dng trong trng ph thông hin nay. Nhng phng tin c thù trong dy hc hoà nhp tr khim th? Phn hi nhóm và b sung ý kin. 2. THÔNG TIN PHẢN HỒI * Phng pháp dy hc: Là con ng hoc cách thc thc hin mc tiêu; là tng hp các cách thc hot ng ca thy và ca trò nhm thc hin tt mc tiêu dy hc. — Phng pháp dy hc bc Tiu hc hin nay: + Nhóm phng pháp dùng li: gii thích, thuyt trình, chng minh, báo cáo, gii thích, vn áp. + Nhóm phng pháp trc quan: quan sát, trình bày trc quan + Nhóm phng pháp thc hành: luyn tp, trò chi, thc nghim + Các phng pháp khác: 74 | MODULE TH 10
• Phng pháp dy hc thi ua (ganh ua). • Phng pháp dy hc cá th hoá. • Phng pháp dy hc hp tác nhóm. • Phng pháp trc nghim, thc hành. Nhìn chung, các phng pháp dy hc trong nhà trng hin nay u có th s dng trong dy hc hoà nhp tr khim th. Ngoài các phng pháp trên, khi dy hc hoà nhp tr khim th, giáo viên cn phi s dng nhng phng pháp c thù sau: • Phng pháp trc quan: Tr em bình thng quan sát ch yu bng tri giác nhìn, còn tr mù quan sát ch yu bng tri giác s. Vì vy, hng dn tr khim th nng quan sát “s” kt hp vi hng dn bng li là phng pháp rt hiu qu và c s dng thng xuyên. • Phng pháp s c và vit ch Braille. • Phng pháp s c bng tay nhn bit các kí hiu khác nhau theo cu trúc 6 chm ni trong ô Braille. • Phng pháp vit kí hiu Braille bng bng, ch và giy Braille. • Phng pháp ghi nh kí hiu ghi ch cái, vn, ch Braille Vit ng. • Phng pháp rèn luyn k nng c, vit, sa li các bài c, bài vit theo sách giáo khoa bng kí hiu Braille. * Phng tin dy hc: — Phng tin dy hc là h thng i tng vt cht (c các phng tin k thut) c ngi giáo viên s dng trong quá trình t chc hot ng hc tp ca hc sinh, hc sinh tham gia vào quá trình s dng ó nhm thc hin nhim v hc tp t ra. — Các phng tin dy hc ang dùng tiu hc hin nay: + Các tài liu và giáo khoa: tranh, nh, bn . + Mu vt: mu vt tht, mu vt phc ch. + Mô hình, dng c, máy móc. + Các phng tin nghe nhìn: • Máy chiu diafilm. • Máy thu thanh (radio), máy thu thanh có ghi âm. • Máy chiu phim và phim in nh. GIO DC HO NHP HC SINH KHIM TH, HC SINH C KH KHN V HC V HC SINH C KHUYT TT V NGN NG | 75
• u a hình và a ghi hình. • u a ting và a ghi âm. • Máy thu hình (tivi). • u video và bng video. • Máy chiu tranh, nh, tài liu in và tranh nh, tài liu in dùng cho máy episcope. • Máy chiu qua u và bn trong. • Máy chiu a nng. + Các phng tin nêu trên u có th dùng chung cho tr bình thng và tr nhìn kém. Riêng tranh, nh, bn dùng cho tr nhìn kém cn n gin hoá các chi tit ph, màu sc phù hp vi tri giác nhìn ca tr nhìn kém, ng thi phi có màu sc tng phn gia nn và hình. + Nhng phng tin không th dùng chung cho tr bình thng và tr mù gm: tranh, nh, bn phng, máy chiu tranh, nh, tài liu in + Ngoài nhng phng tin dùng chung cho tr bình thng và tr mù nh mu vt, mô hình dng c, máy móc, máy thu thanh, máy ghi âm, u a ting và a ghi âm, hoá cht, tr mù cn có các phng tin dy hc c bit sau: • Tranh, nh, bn ni, hình v ni, s ni, hình ni. • B ch ni, ô và thanh con cm, con xoay. • Bng, ch vit và giy Braille. • Các loi thc có kí hiu ni (thc k, êke, thc o ). • Bàn tính sôrôban, bàn tính taylo (bàn tính ô vuông). • Compa c bit. 3. GHI NHỚ — Có th s dng các phng pháp dy hc hin nay trong dy hc hoà nhp hc sinh khim th. Chú ý: các phng pháp phát huy tính tích cc, ch ng, sáng to ca hc sinh: phng pháp cá bit hoá, hp tác nhóm, nêu vn , trò chi, c bit phng pháp c vit ch Braille. — Phng tin dy hc hoà nhp hc sinh khim th cn chú ý n c im tri giác ca tr khim th là tri giác nhìn b suy gim áng k hoc mt hoàn toàn, nên: 76 | MODULE TH 10
+ Tng cng s dng vt tht, mô hình. + Tiêu bn, mô hình cn lc bt các chi tit ph và phc tp. + Tranh, nh, bn chuyn sang hình ni và b các chi tit nh, phc tp. + dùng hc tp (thc k, thc dây, êke, thc o ) có kí hiu ni hoc chìm. + B ch ni, ô Braille, thanh con cm và con cm, con xoay. + Bng ch vit và giy Braille. + Bàn tính sôrôban, bàn tính taylo (bàn tính ô vuông), máy tính có âm thanh. Nội dung 3 NHỮNG KĨ NĂNG ĐẶC THÙ TRONG GIÁO DỤC HỌC SINH KHIẾM THỊ 1. MỤC TIÊU 1.1. Kiến thức — Xác nh c 3 k nng trong nhóm các k nng c thù ca tr khim th là: nh hng — di chuyn; giao tip và t phc v. — Mô t c im c bn v ba k nng trên ca tr khim th. — Xây dng ni dung và lp k hoch hng dn hình thành các k nng. 1.2. Kĩ năng Hình thành và rèn luyn các k nng: — nh hng — di chuyn. — Giao tip. — T phc v. 1.3. Thái độ — Có thái và phn ng phù hp vi tr khim th. — Xây dng môi trng, iu kin cho các em c phát trin các k nng tt nht. Trong ni dung 3, các bn s tip cn vi các hot ng ca tr khim th trong giao tip, công vic t phc v bn thân và nh hng di chuyn, t ó có nhng hiu bit rõ hn v c im ca tr, nhng khó khn và cách t chc h tr cho tr trong hc tp, sinh hot thng ngày. GIO DC HO NHP HC SINH KHIM TH, HC SINH C KH KHN V HC V HC SINH C KHUYT TT V NGN NG | 77
2. CHUẨN BỊ — Tài liu c. — Bng hình và các loi hc phm phc v cho hc tp 3. CÁC HOẠT ĐỘNG Hoạt động 1: Phát triển kĩ năng giao tiếp của học sinh khiếm thị 1. NHIỆM VỤ * Tìm hiu kh nng giao tip ca tr khim th: — Xem trích on bng hình. — Cá nhân suy ngh, sau ó lit kê nhng khó khn và c im giao tip ca tr khim th; nh hng ca khuyt tt th giác ti s phát trin ngôn ng. — Phn hi nhóm và b sung ý kin. * Mt s bin pháp phát trin k nng giao tip ca tr khim th: — T chc hot ng: hot ng nhóm nh 4 — 5 thành viên, tho lun các nhim v sau: + La chn mt s k nng giao tip cn phát trin tr khim th. + Xây dng bin pháp hình thành các k nng ó. — Phn hi nhóm và b sung ý kin. 2. THÔNG TIN PHẢN HỒI * Quá trình phát trin ngôn ng ca tr khim th: Trong nm u tiên ca cuc i, tr khim th giao tip ch yu vi ngi ln. Cha m giao tip vi chúng nh giao tip vi tr sáng. H s dng c li nói và s tip xúc da tht vi con ca mình. Trong thi gian này, cha m luôn là ngi khi u s tng tác. H mong tìm thy s phn hi a con thng yêu ca mình. Tr khim th cng có nhng hành vi giao tip phn hi. Chúng có th dùng tay y khi không thích, cng có th nm áo kéo li hoc ci vi cha m. Tuy nhiên, tr thng không quay mt v phía ngi mà chúng ang tng tác. Hành vi này thng ít gây kích thích hng thú tng tác cho cha m tr, cha m tr không nhìn thy c ánh mt t con h và kt qu là h dn dn chán nn. Do vy, nhng mi tng tác vi tr ca h ngn dn i v mt thi gian và ít dn i v mt s lng. 78 | MODULE TH 10
la tui ln hn, tr khim th bt u m rng mi quan h tng tác ca mình, không ch vi nhng ngi thân nh cha m, ông bà mà c m rng ra vi bn bè cùng trang la. S tng tác bt u tr nên phc tp hn khi tr bt u có nhu cu quen bit nhau. Lúc này, tr có th biu hin c s thân thin và tin n gn nhau cùng chi, cùng nói chuyn Khi tui ln dn lên thì nhng khó khn trong giao tip ca tr khim th bc l rõ hn. Tr không theo kp bn sáng trong trò chi òi hi nhiu k nng. Chúng không bit làm th nào tham gia vào nhóm chi; không bit cách khi u và duy trì s giao tip. Do không nhn c thông tin th giác (ánh mt, c ch, dáng iu, n ci ) nên ngi giao tip và tr khim th không hiu c chính xác thông ip ca nhau. Do ó, các phn hi có th không phù hp, làm cho hng thú giao tip gim áng k. Thiu ht trong thích ng giao tip làm cho tr ít c s chp nhn ca bn bè sáng mt và tr nên cô c trong mi tng tác bn bè. Hu qu là tr khim th không phát trin c nhng k nng ngôn ng và k nng giao tip phù hp, tr gp nhiu khó khn khi giao tip vi mi ngi. Tr mù thng có xu hng tp trung hng thú vào nhng hành ng ca riêng mình: hi và lp li nhiu câu hi; có nhng òi hi không bình thng i vi ngi khác; thay i ch mt cách t ngt; hoc không có phn hi tr li i vi nhng li nói, hành vi hoc s quan tâm ca ngi khác. tr thng hay xut hin và phát trin nhng hành vi không phù hp, ó là nhng hành vi in hình (n tay vào mt, vy vy tay, bt ngón tay to ting kêu, ung a ngi, có nhng ng tác khác thng bng u, m rn r trong ming ). Hành vi này có tác ng xu ti giao tip ca tr và không c s chp nhn ca i tác giao tip. Qua nhng hot ng giao tip tng tác, tr khim th cng có hn ch trong vic nm c thông tin v trình nng lc ca mình cng nh ca bn sáng mt. Hn ch này góp phn làm cho tr khim th tin rng nhng ngi sáng mt là nhng ngi cao cp hn, gii giang hn. iu ó làm cho tr khó so sánh chính xác mc hoàn thành công vic ca mình và bn sáng mt. Các em không t tin khi giao tip vi bn hc sáng mt, cng không thích tham gia các hot ng. Các hot ng tr nên quá khó, quá nguy him và òi hi các k nng quá cao. Vì vy, các em khó có th tip cn giao tip, hot ng cùng các bn nam. Chúng GIO DC HO NHP HC SINH KHIM TH, HC SINH C KH KHN V HC V HC SINH C KHUYT TT V NGN NG | 79
thng chi cùng bn n nh là mt gii pháp thay th chng li s cô c. Mi tr khim th u có thói quen tng tác vi nhng bn riêng l bên ngoài nhóm ông. Chúng cng mun có ai ó giao tip. * nh hng ca khuyt tt th giác ti s phát trin ngôn ng: — Nhng nm tháng u i, tt khim th ã gây cn tr quá trình phát trin ngôn ng ca tr. Vn chính không phi là ch tr không có kh nng nhìn thy ming ca ngi khác và cách tr to âm thanh nh th nào mà iu c bn là ngi khác ã tng tác phn hi li vi tr nh th nào . Cha m tr khim th có th gp khó khn trong vic hiu c nhng li bp b ca con h vì tr khim th b hn ch v kh nng s dng ánh mt iu b giúp cha m hiu rõ nhng gì chúng ang bp b. Do có s khác nhau v kinh nghim và các c s cng nh vt liu cho quá trình thu nhn thông tin, tr khim th tip thu c nhng t ng khác vi tr sáng. Chúng thng s dng nhiu t ng nói v hành ng ca chúng; chúng gi chi, vt nuôi, hay con ngi bng nhng cái tên riêng bit hn; s dng ít t mang tính b ngha. Khuyt tt th giác còn là nguyên nhân dn n vic s dng sai ngôn ng ca tr, nh: + Hn ch ngha ca t: Do cách thc hc và tri nghim, tr khim th ch hiu rng t mà các em hc c là ch c th mt vt mà em ã tip xúc có th bng xúc giác, thính giác hoc các giác quan khác. + Quá m rng ngha ca t: Trên c s nhng thông tin thu nhn c bng tri giác nh âm thanh, cu trúc, mùi v và trng lng, các em có th hiu rng nhng gì mang c im tng t s là nhng th mà các em ã tri nghim trc ó. + Kt cu cú pháp mà các em hc c ít có s linh ng bin hoá trong khi s dng. — Khi tr mù bit nói, ngôn ng ca chúng thng có ba c im sau: hi nhiu câu hi, lp li và a ra nhng bình lun không n nhp. + Câu hi: Tr mù có xu hng hi nhiu câu hi ôi khi không phù hp. iu quan trng là phi nhn bit c mc ích n sau mi câu hi và giúp tr tìm cách khác thay th th hin nhu cu ca mình. Nhng mc ích ó có th là: nm thông tin, thu hút s chú ý, phn ng li khi bi ri hoc s hãi. Tr nên c hc nhng cách thc giao tip phù hp t c 80 | MODULE TH 10
nhng mc tiêu ó. Nhng câu hi, ban u có th có tác dng thu hút s chú ý nhng nhng k thut tip theo cng nên c phát trin. Ví d: tin n gn hn, nói mt cách ci m, nghe mt cách tích cc. Tr mù cng thng a ra nhng câu hi yên tâm v s có mt ca mt ngi nào ó. Ngi ln nên nhy cm vi nhu cu này và hãy c gng cho tr s yên tâm v tình cm và khng nh s có mt ca mình bng li nói. Ta cng nên khuyn khích tr mù th hin cm xúc s hãi hoc bi ri ca mình mt cách trc tip hn là da vào vic t câu hi. + Lp li: Tr mù có xu hng hay lp li nhng câu nói ca ngi khác. ây không phi là hin tng hoàn toàn mang tính tiêu cc. Lp li cng có th là mt phn ca s phát trin ngôn ng bình thng hoc là s nhc li giúp cho quá trình x lí thông tin. Nó cng có th c s dng nh là s c gng m u cuc tng tác. Nu a tr có v không hiu nhng li nói lp li ca mình hoc s lp li ó c s dng không phi vì mc ích giao tip, hoc a tr không s dng mt cách sáng to nhng li nói lp li này thì tt nht là nên tìm cách làm gim hoc xoá b s lng lp li ca tr. + Nhng bình lun vô ngha: Nhiu tr mù gp khó khn trong hot ng nghe, hiu trong các cuc hi thoi vì không nhìn thy c nhng hành vi giao tip khác. Tr có th cho ra nhng li bình lun không liên quan n cuc hi thoi. Mc dù vic lc trong giao tip là bình thng i vi tr em nhng nu mt tr khim th có v ch tp trung vào nhng hng thú ca mình hn là cuc hi thoi thì nên cho các em bit khi nào thì nhng bình lun ca các em là phù hp và a ra nhng cách thay th khác phù hp vi nhng tình hung xã hi c th. 3. GHI NHỚ * c im giao tip ca tr khim th: — T th cng nhc, gò bó, không linh hot. — Khuôn mt ít biu l cm xúc. — Ít có hành vi ci hoc ci không phù hp. — Th ng trong giao tip. Giao tip ca tr phn ln là nhng cuc giao tip ngn ngi, không bit cách duy trì. GIO DC HO NHP HC SINH KHIM TH, HC SINH C KH KHN V HC V HC SINH C KHUYT TT V NGN NG | 81
— Ni dung giao tip có xu hng v nhng hot ng, cm xúc ca bn thân. — Ng iu li nói ca tr khim th bun t, ít có cm xúc. * Bin pháp phát trin giao tip: — Phát trin vn t và ngha t cho tr. — Phát trin hành vi giao tip có vn hoá thông qua trò chi óng vai, tình hung có vn , nêu gng Hoạt động 2: Phát triển kĩ năng định hướng – di chuyển 1. NHIỆM VỤ — Tìm hiu: + Khái nim di chuyn và nh hng, mc ích, ý ngha trong i sng ca tr khim th. + Phát trin mt s bin pháp nh hng — di chuyn cho tr khim th. + Cách thc t chc hot ng: Tho lun nhóm nh 4 — 5 thành viên. — Phn hi, b sung kin thc. 2. THÔNG TIN PHẢN HỒI — nh hng, di chuyn — vn ng là mt phn không th thiu ca bt kì chng trình giáo dc và phc hi chc nng nào. nh hng, di chuyn — vn ng còn có ý ngha c bit là giúp tr khim th i li c lp, an toàn, úng mc ích. — Nh vào kh nng nh hng — di chuyn mà tr mù có th i li t do trong môi trng xung quanh, t khng nh c mình và hoà nhp vào i sng cng ng. Hoạt động 3: Phát triển kĩ năng lao động – tự phục vụ của học sinh khiếm thị 1. NHIỆM VỤ — Tìm hiu khái nim lao ng — t phc v, mc ích, ý ngha trong i sng ca tr khim th; phát trin mt s k nng lao ng t phc v cho tr khim th. — Cách thc t chc hot ng: Tho lun nhóm nh 4 — 5 thành viên. — Phn hi, b sung kin thc. 82 | MODULE TH 10
2. GHI NHỚ Suy gim áng k hoc mt hoàn toàn th lc nh hng rt ln n phát trin các k nng lao ng t phc v ca tr khim th. Nhng nu c giáo dc úng phng pháp và rèn luyn thng xuyên, tr mù có th phát trin tt và thc hin c mi nhim v t phc v trong i sng hng ngày và có th tr thành thành viên hu ích trong gia ình và cng ng xã hi. Nội dung 4 RÈN LUYỆN KĨ NĂNG ĐỌC – VIẾT CHỮ BRAILLE 1. MỤC TIÊU 1.1. Kiến thức — Ghi nh h thng các kí hiu ch ni Braille: ting Vit, toán — Ghi nh các quy tc vit và trình bày vn bn bng kí hiu ni Braille. 1.2. Kĩ năng — S dng thành tho bng và dùi vit. — Có c nhng k nng ban u c và vit ch Braille. 1.3. Thái độ — Có thái và phn ng phù hp vi hc sinh khim th. — To môi trng, iu kin cho các em c phát trin các k nng tt nht. 2. CHUẨN BỊ — Bng hình. — Bng, dùi, giy ch Braille. — T in h thng kí hiu ch Braille. 3. CÁC HOẠT ĐỘNG Hoạt động 1: Tìm hiểu cấu trúc và phương tiện dùng để đọc viết chữ Braille 1. NHIỆM VỤ — Tìm hiu và thc hành phng tin dùng c vit ch Braille GIO DC HO NHP HC SINH KHIM TH, HC SINH C KH KHN V HC V HC SINH C KHUYT TT V NGN NG | 83
— Giáo viên gii thiu bng và dùi vit ch Braille: cách s dng bng, cách cm dùi, cách lp giy và cách vit và c. — Hc viên thc hành các thao tác lp t giy và cách cm dùi úng quy nh. 2. THÔNG TIN PHẢN HỒI * Giáo viên gii thiu mt ô ch Braille, gm có 6 chm ni s c. V trí các chm c quy nh bi 2 ct dc và 3 hàng ngang trong mt ô Braille (kích thc ô Braille 8mm × 4,5mm). — Quy nh v trí các chm ni (c): + Chm 1 nm góc trái trên, hàng ngang trên. + Chm 2 nm gia ct trái, hàng ngang gia. + Chm 3 nm góc trái di, hàng ngang di. + Chm 4 nm góc phi trên, hàng ngang trên. + Chm 5 nm gia ct phi, hàng ngang gia. + Chm 6 nm góc phi di, hàng ngang di. — Quy nh các chm lõm (vit) nh sau: + Chm 1 bên trên ct bên phi, hàng ngang trên. + Chm 2 nm gia ct phi, hàng ngang gia. + Chm 3 bên di ct bên phi, hàng ngang di. + Chm 4 bên trên ct bên trái, hàng ngang trên. + Chm 5 nm gia ct trái, hàng ngang di. + Chm 6 bên di ct bên trái, hàng ngang di. — Quy tc c và vit ch Braille: Quy nh ca vic s dng 6 chm ni — n v c bn to thành kí hiu ch và s cho ngi mù nh sau: 1 • • 4 2 • • 5 — 6 chm ni c sp xp theo quy nh c. 3 • • 6 — 6 chm ni c to thành theo quy nh vit 4 ° ° 1 (Thc cht là v trí n lõm giy). 5 ° ° 2 6 ° ° 3 84 | MODULE TH 10
Theo quy nh c, 6 chm ni c sp xp thành hai ct dc: ct dc trái, gm chm s: 1, 2, 3 và ct dc phi gm chm s: 4, 5, 6 (hình v). Còn có th mô t: 6 chm ni sp xp theo 3 hàng ngang. Hàng ngang trên gm chm (1, 4). Hàng ngang gia gm chm s (2, 5) và hàng ngang di gm chm s (3, 6). — Các ô Braille c xp lin nhau to thành dòng Braille. Theo quy trình c: c t dòng trên xung dòng di theo hng ô u dòng phía bên trái sang bên phi ⇒ a b c d e g f h i j. — Vit ch Braille c hiu là cách n lõm phía trên mt giy c các im ni phía mt di t giy. Dng c chuyên dùng vit ch ni là bng và dùi vit ch Braille. Sau khi lp giy vào bng vit, theo khuôn ô trên bng, ngi ta vit theo quy c sau: + Vit t dòng trên xung dòng di. 4 1 + Vit t phi sang trái. ° ° 5 ° ° 2 V trí 6 chm quy nh ngc li vi khi c. 3 6 ° ° Hc viên thc hành thao tác lp t giy và “vit” theo yêu cu ca ging viên các t hp chm ni, sau ó c li các t hp ã vit. 3. GHI NHỚ — Mi ô ch Braille có 6 chm. — Mi ch cái c vit trong 1 ô ch Braille. — Vit ch Braille t phi sang trái và c t trái sang phi. Hoạt động 2: Tìm hiểu hệ thống kí hiệu chữ Braille 1. NHIỆM VỤ — Tìm hiu h thng kí hiu ch cái, các du thanh, các du dùng trong vn hc và các quy tc trình bày vn bn trong ting Vit, — Tìm hiu h thng kí hiu ch s, các du quan h trong môn Toán và quy tc trình bày. GIO DC HO NHP HC SINH KHIM TH, HC SINH C KH KHN V HC V HC SINH C KHUYT TT V NGN NG | 85
2. THÔNG TIN PHẢN HỒI * Tìm hiu h thng kí hiu, du thanh trong môn ting Vit. — Bng 10 kí hiu thuc nhóm c bn: A b c d e f g h i j a: 1 b: 12 c: 14 d: 145 e: 15 f: 124 g: 1245 h: 125 i: 24 j 245 — Nhóm II: k l m n o p q r s t k: 13 l: 123 m:134 n: 1345 o: 135 P: 1234 q: 2345 r: 1235 s: 234 t: 2345 — Nhóm III: u v x y z u: 136 v: 1236 x: 134 y: 13456 z: 1356 — Các du thanh: ; 9 5 — , \ / ? ~ . — Các cp i xng: ? p o [ w r t \ ê: 126 : 345 ô: 1456 P: 1234 o: 135 : 246 w:2456 r: 1235 t: 2345 : 1256 Chú ý: — Mt con ch c vit trong mt ô Braille. — 10 kí hiu u c vit hoàn toàn trên hàng 1 và 2 ca ô Braille; hàng th hai là các kí hiu ca hàng 1 nhng thêm chm 3; hàng th 3 là kí hiu ca hàng 2 thêm chm 6. — Các du thanh là các kí hiu c vit hoàn toàn nm trên hàng th 2 và 3 ca ô Braille. * Hng dn cách c và vit ch Braille (Hot ng chung toàn lp) — Quy tc c, vit: 86 | MODULE TH 10
+ S c các chm ni: c t trái sang phi, vit t phi sang trái. + Trên mt dòng Braille gm nhiu ô nm liên tip vi nhau. — Cách lp giy vào bng vit: + t bng vit lên bàn trc mt. + M tm trên ca bng vit sang trái. + t mt t giy Braille nm trên ca tm có các châm lõm (tm di) sao cho mép t giy trùng khít mép trên ca tm di. Tay phi gi cht mt giy, tay trái gp mt bng trên xung ghim cht giy. — K nng vit ch Braille: + T th ngi vit ging nh t th ngi c ch ni, ch khác là: khi vit thì vit t phi sang trái; ngc vi cách c (vit theo ô chm lõm). + Khi vit: ngón tr ca tay trái làm nhim v va gi bng, va nh hng dòng ô Braille, va xác nh v trí chm lõm. Tay phi cm dùi úng t th và a mi dùi vào v trí chm lõm cn vit và n nh, thng góc vi mt giy. — Phng pháp và k nng s c kí hiu Braille: + Xác nh mt trên, mt trc ca t giy và t giy úng cách. + t mép di ca t giy và mép bàn song song vi nhau. — T th ngi c: + Ngi ngay thng: ct sng và c tng i thng, không cúi u, không nga mt, vai thng bng, không vo, lch ct sng. + Hai chân song song thoi mái, hai bàn chân t trên nn nhà hoc t lên thanh g ngay di bàn. + i vi tr mù thc t (còn nhìn thy l m ôi chút) tuyt i không dùng mt c ch ni. — Cách s c ch ni Braille: + Trên mi dòng c t trái sang phi, s c bng hai u ngón tay tr ca hai bàn tay. Mi tay ph trách na dòng, ngón tay tr phi s nh, hi rung t trên xung t trái sang phi. ng thi ngón tay tr trái t k tip ngón tay tr phi s kim tra li. Lu ý: s rung nh ch không s di, s mit mnh. + Khi s c, các ngón tay còn li ca c hai bàn tay c thc hin các chc nng: GIO DC HO NHP HC SINH KHIM TH, HC SINH C KH KHN V HC V HC SINH C KHUYT TT V NGN NG | 87
• Hai ngón tay cái c coi nh là im ta cho hai bàn tay mi và góp phn gi hng chuyn ng ca hai u ngón tr. Ngón gia, ngón sát út ca hai bàn tay nh hng cho ngón tr s không b lch dòng. • Ngón út có nhim v phát hin mép phi ca t giy. Khi ngón út tay phi phát hin mép bên phi t giy thì ngón tay trái chuyn ng ngc dòng ngón tay phi phát hin u dòng tip theo, bên di. Khi ngón tr tay trái tìm thy ô th nht ca dòng k tip thì ngón tay tr phi s c k tip ngón tay tr trái và c nh th n ht bài. tr có k nng s c kí hiu Braille, cn yêu cu tr c gng luyn nhiu cùng vi s giúp ca mi ngi xung quanh. * Gii thiu các kí hiu trình bày vn bn và các quy tc vit trong ting Vit: — Quy tc vit ch: + Mt con ch c vit trong 1 ô Braille. + Các con ch trong mt ch c vit lin nhau. + Sau mi ch cách 1 ô Braille. — Quy tc vit các du câu và các du ngoc, ghi chú, trích on: + Các du gch u dòng, hoa th cách u dòng 1 ô và cách khi vit tip. + Các du m ca các loi ngoc, trích on không cách ô. Du báo kt thúc vit sát con ch cui cùng. Du kt thúc có th dùng y hoc vit ngn gn 345. + Các du câu và du vn hc c vit lin sau con ch cui cùng. — Quy tc t du thanh: + Mt ch ch có phn vn và thanh iu thì kí hiu du thanh c ghi trc kí hiu vn. + Ví d 1: oán — V trí chm ni: 35,135,1,1345. + Ví d 2: n — V trí chm ni: 56,1456,1345: ;?n . + Ví d 3: un — V trí chm ni: 26,136,16,1345: 5 u * n . + Ví d 4: m — V trí chm ni: 36,345,134: –> m . + Ví d 5: oc — V trí chm ni: 6,135,1,14: ,o a c . Chú ý: Mt ch có ph âm u (n hoc kép), vn và thanh iu, khi vit lu ý kí hiu du thanh phi c ghi sau ph âm u và trc phn vn. 88 | MODULE TH 10
Phần 2: GIÁO DỤC HOÀ NHẬP HỌC SINH CÓ KHÓ KHĂN VỀ HỌC Nội dung 1 KHÁI NIỆM HỌC SINH CÓ KHÓ KHĂN VỀ HỌC 1. MỤC TIÊU 1.1. Kiến thức Phát biu bng li ca mình v: — Các tiêu chí xác nh hc sinh có khó khn v hc. — Các bin pháp hng dn hc sinh thc hin nhim v và nm bt khái nim. — Quy trình hình thành k nng xã hi cho hc sinh có khó khn v hc. 1.2. Kĩ năng — Phát hin úng kh nng và nhu cu ca hc sinh có khó khn v hc. — Xác nh c kin thc và k nng tr cn có la chn ni dung và s dng các phng pháp dy hc phù hp. — Áp dng hình thc, phng pháp ánh giá kt qu giáo dc và dy hc phù hp vi kh nng ca hc sinh. 1.3. Thái độ Tin tng vào kh nng hc tp tin b ca hc sinh có khó khn v hc trong giáo dc hoà nhp. 2. CÁC HOẠT ĐỘNG Hoạt động: Tìm hiểu khái niệm học sinh có khó khăn về học 1. NHIỆM VỤ * Nhim v 1: Tìm hiu khái nim hc sinh có khó khn v hc: Tho lun nhóm v vn sau: Hãy lit kê nhng c im hoc biu hin ca hc sinh có khó khn v hc mà anh ch bit. * Nhim v 2: Tìm hiu nguyên nhân dn n khuyt tt trí tu: — Hot ng nhóm ôi. Phát cho mi nhóm 7 — 8 phiu trng. Mi phiu ch c ghi mt nguyên nhân. GIO DC HO NHP HC SINH KHIM TH, HC SINH C KH KHN V HC V HC SINH C KHUYT TT V NGN NG | 89
— Câu hi: Theo bn, có nhng nguyên nhân nào dn n khuyt tt trí tu? * Nhim v 3: Tìm hiu kh nng hc sinh khuyt tt trí tu: — Tho lun nhóm 4 — 5 hc viên v vn sau: Hãy k v nhng kh nng và nhu cu mà tr khuyt tt trí tu làm c qua chng kin, c nghe k qua ài báo, tivi — Xác nh phng pháp tìm hiu kh nng và nhu cu tr chm phát trin trí tu. — Tho lun nhóm 3 — 5 ngi. — Lit kê nhng phng pháp, phng tin có th s dng tìm hiu kh nng và nhu cu ca tr khuyt tt trí tu. 2. THÔNG TIN PHẢN HỒI * Khái nim tr khuyt tt: — Theo quan im tip cn giáo dc tr khuyt tt, có nhiu thut ng khác nhau ch i tng hc sinh có khó khn v hc. i tng tr trong các khái nim trên cng rt a dng. Trong khuôn kh tài liu này chúng tôi thng nht dùng thut ng khuyt tt trí tu, thay cho thut ng khó khn v hc. Còn các i tng hc sinh có kt qu hc tp thp nhng ch s thông minh thc t li không thp cng c gi là tr có khó khn v hc s c cp n trong mt tài liu khác. — Theo bng phân loi ca Hip hi Chm phát trin tâm thn M (American Assosiation of Mental Retardation — AAMR): Tr có khuyt tt trí tu liên quan n s hn ch các chc nng c bn hin ti vi nhng c im sau: + Chc nng trí tu di mc trung bình. + Hn ch ít nht 2 lnh vc hành vi thích ng nh: giao tip, t chm sóc, sng ti gia ình, các k nng xã hi, s dng các phng tin trong cng ng, t nh hng, sc kho và an toàn, k nng hc ng, gii trí, làm vic. + Hin tng này xut hin trc 18 tui. Nh vy, do nhng nguyên nhân khác nhau mà tr có khuyt tt trí tu có s phát trin trì tr, kh nng nhn thc không bình thng, gp rt nhiu khó khn trong hc tp và hình thành k nng trong cuc sng. 90 | MODULE TH 10
* Tr khuyt tt trí tu có nhng biu hin sau: — Khó tip thu c chng trình hc tp. — Chm hiu, mau quên (thng xuyên). — Ngôn ng phát trin kém: vn t nghèo nàn, phát âm thng sai, nm các quy tc ng pháp kém — Khó thit lp mi tng quan gia các s vt, s kin, hin tng — Thiu hoc yu mt s k nng n gin. — Nhiu tr có nhng biu hin hành vi bt thng. — Mt s tr có hình dáng, tm vóc không bình thng. — Tr khuyt tt trí tu không phi là tr có hoàn cnh không thun li cho vic hc tp nh: iu kin kinh t quá khó khn, b b ri giáo dc, m yu lâu ngày, ri nhiu tâm lí hay là tr mc các tt khác nh hng n kh nng hc tp nh: tr khim thính, khim th Tr khuyt tt trí tu c các nhà khoa hc cp n là nng lc nhn thc rt hn ch kèm vi s thích ng môi trng và xã hi rt kém. 3. GHI NHỚ — Theo phân loi ca AAMR, tr khuyt tt trí tu có 3 tiêu chí c bn sau: + Chc nng trí tu di mc trung bình. + Hn ch ít nht 2 lnh vc hành vi thích ng. + Hin tng này xut hin trc 18 tui. — Nguyên nhân dn n khuyt tt trí tu: — Khuyt tt trí tu do nhiu nguyên nhân khác nhau. Mc dù khoa hc ngày nay rt phát trin nhng cng mi ch bit c nguyên nhân ca 60% trng hp, s còn li khong 40% cha xác nh c. Nhiu công trình nghiên cu ca các ngành sinh lí hc, tâm lí hc, giáo dc hc, xã hi hc cho thy có rt nhiu nguyên nhân gây nên khuyt tt trí tu ca tr nh: tn thng thc th não b (trung ng thn kinh), các nhân t môi trng, xã hi, i sng tinh thn tr Có th phân làm 3 nhóm nguyên nhân sau: + Trc khi sinh: • Di truyn: b, m hoc mt trong hai ngi khuyt tt trí tu thì có th s di truyn cho các th h tip sau. GIO DC HO NHP HC SINH KHIM TH, HC SINH C KH KHN V HC V HC SINH C KHUYT TT V NGN NG | 91
• Do s t bin nhim sc th làm cho cu trúc gen b sai lch dn n mt s hin tng nh: bnh Tcn (n), Claiphent (nam), ao (ba nhim sc th cp th 21) • Ngi m b mc mt s bnh trong thi gian mang thai nh: cúm, si, Rubella • Thai nhi suy dinh dng, thiu it • Yu t môi trng c hi: thai nhi b nhim c, ng c, b/m b nhim phóng x, các cht gây nghin (do hút thuc, ung ru, s dng ma tuý) • S mt mi, cng thng ca ngi m (stress) + Trong khi sinh: Ri ro trong quá trình sinh: non, khó, tr b ngt có can thip y t nhng không m bo dn n tn thng não b. + Sau khi sinh: • Tr b mc các bnh v não nh: viêm não, viêm màng não li di chng, chn thng s não do tai nn • Do bin chng t các bnh: si, u mùa • Do ri lon tuyn ni tit nh hng n vic tha hoc thiu hoóc môn. • Dùng thuc không theo ch nh. • Suy dinh dng, thiu it. • Tr sng cách li cuc sng xã hi trong thi gian dài — gim thiu s lng tr khuyt tt trí tu cn: + Trc ht phi thc hin tt chng trình chm sóc giáo dc tr em nh tiêm phòng dch, chng suy dinh dng, còi xng, chng trình sinh có k hoch và chm sóc y t + Cn trang b cho các bà m nhng kin thc c bn v chm sóc thai nhi nh cn phi khám thai nh kì, phòng nga các tác ng mnh ti thai nhi nh ngã, va chm mnh vào bng m Khi sinh phi n c s y t tránh tai bin sn khoa; ng thi tránh sng môi trng c hi, không khí ô nhim. + Tránh tr ngã hoc va chm mnh nh p u vào vt rn, sc, nhn, gây chn thng s não. Cn cho tr n lng mui có it tránh bu c dn n n n. Khi tr m au không nên dùng thuc 92 | MODULE TH 10
tu tin, phi tuân theo cách iu tr theo s ch dn ca bác s iu tr, tránh dùng thuc quá liu lng (liu cao). * Kh nng ca tr khuyt tt: — c im cm giác, tri giác: + Chm chp và hn hp. + Phân bit màu sc, du hiu, chi tit s vt kém, d nhm ln và thiu chính xác. + Thiu tính tích cc khi tri giác: quan sát s vt i khái, qua loa, khó quan sát k các chi tit, khó hiu rõ ni dung. Cm giác, xúc giác tr khuyt tt trí tu kém, phi hp các thao tác vng v, phân bit âm thanh kém. — c im t duy: + T duy tr khuyt tt trí tu ch yu là hình thc t duy c th, vì vy tr gp khó khn trong vic thc hin nhim v và nm bt khái nim. + T duy thng biu hin tính không liên tc, khi bt u thc hin nhim v thì làm úng, nhng càng v sau càng sai sót, chóng mt mi, chú ý kém. Nguyên nhân là do tâm vn ng không u (nhanh hoc chm tht thng) làm cho tr không tp trung chú ý và gim mc quan tâm/thích thú i vi hot ng thng ngày. Do ó, tr cn có ch ngh ngi xen k gia các hot ng, giao vic va sc, tránh kích thích mnh dn n các hành vi không mong mun. + T duy lôgic kém: tr thng không vn dng c các thao tác t duy i vi các hành ng trí tu. Không nh hng c trình t trc khi thc hin nhim v, khi thc hin thì ln ln gia các bc. Tr khó vn dng nhng kin thc hc c vào vic gii quyt các tình hung thc tin. — c im trí nh: + Hiu chm cái mi, quên nhanh cái va tip thu c. Quá trình ghi nh chm chp, không bn vng, không y và thiu chính xác. D quên cái gì không liên quan, không phù hp vi nhu cu mong i ca tr. + Ghi nh du hiu bên ngoài ca s vt tt hn bên trong, khó nh nhng gì có tính khái quát, tru tng, quan h logic. + Có kh nng ghi nh máy móc, khó ghi nh ý ngha. Tr có th nhc li tng t, tng câu riêng bit trong mt on/câu chuyn nhng khó có th tóm tt ý ngha hay ý chính ca on/ct truyn. GIO DC HO NHP HC SINH KHIM TH, HC SINH C KH KHN V HC V HC SINH C KHUYT TT V NGN NG | 93
— c im chú ý: + Khó có th tp trung trong mt thi gian dài, d b phân tán. + Khó tp trung cao vào các chi tit. + Kém bn vng, thng xuyên chuyn t hot ng cha hoàn thành sang hot ng khác. + Luôn b phân tán, khó tuân theo các ch dn, khó kiên nhn i n lt khó kim ch phn ng. + nh cao chú ý và thi gian chú ý ca tr khuyt tt trí tu kém hn nhiu so vi tr bình thng. + Nguyên nhân là do quá trình hng phn và c ch tr không cân bng, lch pha. Ngha là có khi hng phn quá gia tng, có khi b c ch kìm hãm kéo dài làm cho tr chóng mt mi và gim áng k kh nng chú ý. — c im ngôn ng: + Phát trin chm so vi tr bình thng cùng tui nh: • Vn t ít, nghèo nàn. T tích cc ít, t th ng nhiu. • Phát âm thng sai, phân bit âm kém. + Nói sai ng pháp nhiu, ít s dng tính t, ng t + Thng s dng câu n. + Không nm c quy tc ng pháp. + Tr nói c nhng không hiu nói cái gì. + Khó khn trong vic hiu li nói ca ngi khác. + Nghe c nhng không hiu. + Nh t mi lâu, chm. + a s tr chm bit nói. + Mt s tr có hin tng nghe câu c câu chng, ch nghe c mt s t, nghe l m, có khi không nghe c gì. + Trong ging dy giáo viên cn: • Giúp tr tng vn t bng cách cung cp t vng qua vt tht, mô hình, tranh nh, tip xúc nhiu vi môi trng xung quanh nh tham quan du lch, vãn cnh thiên nhiên 94 | MODULE TH 10
• Luyn phát âm cho tr mi ni, mi lúc. • To môi trng giao lu, hot ng vui chi tr — tr, tr — ngi xung quanh, phát trin ngôn ng nói. • To môi trng phát trin ngôn ng trong gia ình bng cách mi ngi thng xuyên trò chuyn, vui chi vi tr, dy tr cách giao tip, cách ng x, nói nng l phép, úng mc — c im hành vi: + Tr khuyt tt trí tu thng có nhng biu hin hành vi bt thng sau. + Hành vi hng ngoi: Là hành vi c biu hin theo xu hng ra bên ngoài. Nhng hành vi này thng gây rt nhiu phin nhiu cho giáo viên và nhng ngi xung quanh: ri lon tng ng/gim tp trung (AD/HD), hành vi sai trái + Hành vi hng ni: Là hành vi c biu hin theo xu hng vào bên trong. Nhng hành vi này thng không gây phin nhiu nhiu cho giáo viên và nhng ngi xung quanh: trm cm, thu mình li, lm lì, ru r Tr ngi hc rt trt t song không hiu gì. * nhn bit kh nng và nhu cu tr khuyt tt trí tu cn vn dng phi hp các phng pháp sau: — Phng pháp quan sát: Phng pháp quan sát bao gm quan sát có ch nh và không có ch nh nhm thu thp thông tin v các biu hin hành vi ca tr thông qua các hot ng hc tp, vui chi, sinh hot hàng ngày ca hc sinh. — Phng pháp trc nghim: Là phng pháp s dng mt s h thng bài tp kim tra trình và kh nng nhn thc ca hc sinh. — àm thoi/phng vn: Là phng pháp trao i (trc tip hoc gián tip) vi gia ình tr (c bit là qua ngi m/ngi trc tip chm sóc tr), hàng xóm tr, cng ng, giáo viên ã dy tr, nhân viên y t nhm thu thp thông tin v s phát trin ca tr t khi sinh n thi im hin ti. — Nghiên cu h s tr: Là phng pháp nghiên cu h s y t, h s nhà trng, s liên lc gia nhà trng và gia ình tìm hiu v nguyên nhân, quá trình phát trin ca hc sinh. GIO DC HO NHP HC SINH KHIM TH, HC SINH C KH KHN V HC V HC SINH C KHUYT TT V NGN NG | 95
Nội dung 2 KĨ THUẬT DẠY HỌC HỌC SINH CÓ KHÓ KHĂN VỀ HỌC (KHUYẾT TẬT TRÍ TUỆ) 1. MỤC TIÊU 1.1. Kiến thức — Trình bày bn cht và các phng pháp iu chnh. — Các bc tin hành hng dn tr thc hin nhim v. — H thng k nng xã hi ca tr. — Qun lí hành vi tr khuyt tt trí tu trong lp hc hoà nhp. 1.2. Kĩ năng — S dng các phng pháp thc hin iu chnh ni dung, phng pháp, phng tin và các hình thc t chc dy hc tr khuyt tt trí tu. — Hng dn tr khuyt tt trí tu có k nng thc hin c nhim v hc tp. — Hình thành và phát trin k nng xã hi c bn cho tr khuyt tt trí tu. — Qun lí c hành vi tr khuyt tt trí tu trong lp hc. 1.3. Thái độ: Tin tng vào kh nng và s phát trin ca tr khuyt tt trí tu . 2. CHUẨN BỊ — Giy A0, A4. — Bút d. — Bng hình s 2. 3. CÁC HOẠT ĐỘNG Hoạt động 1: Điều chỉnh bài học phù hợp với khả năng và nhu cầu học sinh chậm phát triển trí tuệ 1. NHIỆM VỤ — Tìm hiu lí thuyt iu chnh: Tho lun nhóm 3 — 5 hc viên v vn sau: Th nào là iu chnh? Ti sao phi iu chnh? — Tìm hiu ni dung iu chnh trong hot ng dy hc: ng não cá nhân: Bn hãy lit kê các ni dung cn iu chnh trong hot ng dy và hc. 96 | MODULE TH 10
— Tìm hiu các phng pháp iu chnh: + Hot ng toàn lp. + Gii thiu v 4 phng pháp iu chnh. + Minh ho bng ni dung ca mt bài hc c th v vic áp dng mt trong 04 phng pháp iu chnh (nên minh ho cho phng pháp a trình hoc phng pháp trùng lp giáo án). + Hc viên xem bng hình s 2. 2. THÔNG TIN PHẢN HỒI * Lí thuyt iu chnh: — Khái nim v iu chnh: iu chnh là s thay i mc tiêu, ni dung, phng pháp, phng tin và hình thc dy hc nhm giúp tr phát trin tt nht trên c s nhng nng lc ca cá nhân. — Ti sao phi iu chnh: + Phù hp vi mc tiêu ca bài hc: Khi thit k tit dy (son giáo án), giáo viên cn xác nh mc tiêu bài hc cho nhóm i tng v ni dung ca bài hc c th hin theo s hình tháp di ây: Biu hình tháp Mt s hc sinh hc gì? Ni dung a s hc sinh hc gì? Tt c hc sinh hc gì? GIO DC HO NHP HC SINH KHIM TH, HC SINH C KH KHN V HC V HC SINH C KHUYT TT V NGN NG | 97
+ Phù hp vi trình nhn thc ca tr: Trong lp hc, mc lnh hi các kin thc mi tr rt khác nhau (theo các mc nhn thc ca Bloom). Nu nhng tr hc khá mà hc nh mi tr khác s không phi ng não, sinh ra ch quan; tr nhn thc kém thì không lnh hi c dn n chán nn, không tp trung, làm vic riêng + Phù hp vi s thích và cách hc ca tr: Mi tr có nhng s thích và cách thc tip nhn kin thc khác nhau, nên giáo viên cn có nhng phng pháp dy hc linh hot phù hp vi tr. * Ni dung iu chnh: — iu chnh cách thc t chc và qun lí hot ng dy và hc: + Sp xp môi trng lp hc phù hp, hp dn tr. + Sp xp ch ngi phù hp cho tr giáo viên tin theo dõi và giúp mt cách thun li. + T chc hot ng phù hp vi tr. + T chc hc da vào ch hot ng theo ni dung kin thc ca mi bài hc. — iu chnh ni dung dy hc: + Khi iu chnh ni dung dy hc, giáo viên cn xác nh trc: • Kin thc và k nng tr ã có. • Tr cn hc cái gì? • Tr hc nh th nào? • Tr s hc c cái gì? + iu chnh ni dung dy hc bao gm: • iu chnh v s lng kin thc. • iu chnh v mc khó kin thc. • iu chnh v mc áp dng kin thc. — Trong mt tit hc giáo viên cn: + Thay i hình thc dy hc: • Hng dn tr lnh hi kin thc thông qua t chc các hot ng khác nhau: hot ng chung ca c lp, hc theo tng nhóm và hc thông qua s giúp ca bn bè. • Dy hc trong các môi trng khác nhau: trong lp hc, ngoài sân trng, các bui thc t, tham quan cnh thc, ngi thc 98 | MODULE TH 10
+ iu chnh môi trng hc tp: • Môi trng vt cht: lp hc, sân trng, góc hc tp theo ch • Môi trng din ra s tng tác v tâm lí gia tr — tr, giáo viên — tr + Vn dng các phng pháp dy hc khác nhau: Giáo viên cn bit vn dng mt cách linh hot các phng pháp dy hc khác nhau, úng lúc, úng ch, phù hp vi ni dung và i tng, th hin c ngh thut và phong cách s phm. + Thay i yêu cu và tiêu chí t thành công ca tr. + iu chnh cách giao nhim v và bài tp. Giáo viên cn tính n thi gian và kh nng ca tr có th hoàn thành c nhim v hay bài tp c giao. + Thay i cách tr giúp: trc tip — gián tip, gn — xa, nhiu — ít * Phng pháp iu chnh: — Phng pháp ng lot: Tr khuyt tt trí tu có th tham gia vào các hot ng hc tp thòng xuyên ca lp. Vi phng pháp này, giáo viên ch cn quan tâm hn giúp tr lnh hi cùng ni dung nh tr bình thng. — Phng pháp a trình : Tr khuyt tt trí tu cùng tham gia vào bài hc nhng vi mc tiêu v s lng và mc khó ca kin thc khác nhau da trên kh nng nhn thc và nhu cu ca tr. Cách iu chnh này da trên c s mô hình nhn thc ca Bloom. — Phng pháp trùng lp giáo án: Tr khuyt tt trí tu và tr bình thng cùng tham gia vào hot ng chung ca bài hc nhng theo mc tiêu riêng. — Phng pháp thay th: Tr khuyt tt trí tu cùng hc chung vi tr bình thng nhng theo hai chng trình giáo dc khác nhau. * Thc hành iu chnh bài hc phù hp vi tr khuyt tt trí tu Hot ng nhóm 3 — 5 hc viên. 3. GHI NHỚ — Khái nim: iu chnh là s thay i mc tiêu, ni dung, phng pháp, phng tin dy hc nhm giúp tr phát trin tt nht trên c s nhng nng lc ca tr. — C s ca iu chnh: + Phù hp vi mc tiêu bài hc. GIO DC HO NHP HC SINH KHIM TH, HC SINH C KH KHN V HC V HC SINH C KHUYT TT V NGN NG | 99
+ Phù hp vi mc nhn thc ca tr. + Phù hp vi s thích và cách hc ca tr. — Ni dung iu chnh: + iu chnh cách thc t chc và qun lí hot ng dy và hc. + iu chnh ni dung dy hc. — Các phng pháp iu chnh: + ng lot. + a trình . + Trùng lp giáo án. + Thay th. Hoạt động 2: Hướng dẫn học sinh thực hiện nhiệm vụ và nắm bắt khái niệm 1. NHIỆM VỤ — Tìm hiu khái nim mt nhim v: Tho lun nhóm 3 — 5 hc viên v vn sau: + Hiu th nào là mt nhim v. + Nêu nhng ni dung c bn ca mt nhim v hc tp i vi tr khuyt tt trí tu. + Yêu cu ca mt nhim v hc tp i vi tr khuyt tt trí tu. + Nhng yêu cu khi giao nhim v hc tp cho tr khuyt tt trí tu. — Liên h thc t và tìm ra nhng khó khn ca tr khuyt tt trí tu: Làm vic cá nhân (thi gian 5 phút): Mi hc viên nêu ra ít nht 3 khó khn tr khuyt tt trí tu thng gp khi thc hin nhim v. — Tìm hiu nguyên tc hng dn tr thc hin nhim v: Hot ng toàn lp: Nêu các nguyên tc hng dn tr khuyt tt thc hin nhim v. 2. THÔNG TIN PHẢN HỒI * Các bc phân tích nhim v: — Tho lun nhóm ôi v vn sau: Theo anh/ch, khi phân tích nhim v cn phi chia thành bao nhiêu bc? 100 | MODULE TH 10
— Thc hành hng dn tr phân tích nhim v: + Nghiên cu nhng trng hp in hình sau và hãy xác nh ni dung cn hng dn tr. Hãy áp dng các bc phân tích mt nhim v thit k cách tin hành hng dn; Xác nh dy tr cái gì và dy nh th nào (bng cách ng não)? + Hot ng nhóm t 4 — 5 hc viên. * Mt nhim v: — Là mt tình hung, bài tp mà cá nhân cn gii quyt nhm t c mc ích mong mun. — Nhim v ca tr bao gm: + Nhim v v lnh hi kin thc. + Nhim v v hình thành k nng: k nng thc hành, k nng sng + Nhim v v hành vi, thái . + Bn cht ca vic hng dn tr thc hin nhim v là vic hình thành nng lc th hin hành vi mong mun ca tr. — Yêu cu ca mt nhim v hc tp i vi tr: + Phù hp vi kh nng ca tr: không c quá khó hoc quá d i vi tr. + Tr nhn thc/ý thc c s cn thit phi gii quyt. + Bo m các iu kin thc hin nhim v cho tr. * Khó khn ca tr khuyt tt trí tu: — Không rõ nhim v c giao: nhiu khi tr khuyt tt trí tu nghe nhng khó hiu nhim v hng dn bng li hoc vit ca giáo viên. — Khó thit lp mi tng quan gia các s kin, s vic vi nhau vì kh nng t duy lôgic ca tr b hn ch. — Khó vn dng kin thc ã hc vào gii quyt nhim v trong tình hung mi. — Khi thc hin nhim v, tr thng có thao tác tha hoc thiu vì c ng vng v, khó hoàn thành nhim v c giao, thng b mc, chy lung tung hoc ngi im lng không thc hin, không ng não suy ngh. — Khó nh hình trc c các bc cn phi thc hin. GIO DC HO NHP HC SINH KHIM TH, HC SINH C KH KHN V HC V HC SINH C KHUYT TT V NGN NG | 101
* Nguyên tc hng dn tr khuyt tt thc hin nhim v: — Da trên quy lut nhn thc: Trong quá trình hng dn tr thc hin nhim v giáo viên cn phi lu ý ti quy lut ca quá trình nhn thc: Vt tht → Mô hình → Hình nh → Ngôn ng → Khái nim (Môi trng) (Mô phng) (Tranh nh) (Tip nhn và biu t) (T, câu) — Hình thành t ít n nhiu, t mc n gin/d n mc phc tp/ khó hn. — Nhim v càng c chia nh càng tt: Tr khuyt tt trí tu khi tin hành thc hin nhim v thng không bit bt u t âu và ln lt theo các bc nh th nào. Khi hng dn, giáo viên nên xác nh nhim v ó gm có bc nào (chia nh các hot ng) và trình t các bc tin hành. H thng các bc, s lng các bc nhiu hay ít tu thuc vào tr. Luôn luôn theo dõi, kim tra vic thc hin nhim v ca tr có cách iu chnh, b sung kp thi. — Thc hin tng phn/công on/tng bc nh: Sau khi ã hình thành các bc hng dn, tr thc hin tng phn. Khi nào tr ã thc hin tng i thành tho công on ó thì mi chuyn tip sang các bc/công on tip theo. — Hng dn gim dn v: + Thi gian. + Kích thích. + Tr giúp. * Các bc phân tích mt nhim v: Khi phân tích mt nhim v cn tuân theo các bc sau: — Bc 1: Xác nh nhim v. — Bc 2: ng não. Sau khi ã chn mt nhim v, bn hãy lit kê tt c nhng suy ngh ca mình hoc k nng có th tin hành gii quyt nhim v ó. Các nguyên tc ng não: Tôn trng các ý kin khác nhau; các ý kin ôi khi không phù hp vi ni dung hay "ngc nghch"; coi trng s lng ý kin, càng nhiu ý kin càng tt; luân phiên các ý kin; không coi trng vn ; gii hn v thi gian. 102 | MODULE TH 10
— Bc 3: Chn lc: B qua nhng k nng, bc không thc s cn thit. — Bc 4: Trình t thc hin. — Bc 5: Xác nh iu kin tiên quyt: + i vi tr: kin thc, k nng, kinh nghim sng ã có và bc phát trin tip theo. + Hình thc hng dn ca giáo viên. + a im hng dn tr. + Thi gian hng dn. + dùng, phng tin. — Bc 6: ánh giá: + S lng hc sinh thc hin c nhim v. + Mc thc hin ca hc sinh và tr khuyt tt trí tu. + Khó khn khi tr thc hin. + Các bin pháp cn giúp ca giáo viên. * Hng dn tr phân tích nhim v: — Thông tin chung v tr: H và tên: Bùi Vn Phê. Con th nht trong gia ình. Sinh ngày tháng nm 1996. ang hc lp 1 Trng Tiu hc Tân Phong, xã ông Phong, huyn Cao Phong, tnh Hoà Bình. H và tên m: Bùi Th Len. Tui: 30. Ngh nghip: Nông nghip. a ch gia ình: Thôn 8, xã Tân Phong, huyn Cao Phong, tnh Hoà Bình. H và tên giáo viên ch nhim lp: Bùi Th N. — Kt lun qua phiu kho sát tr: + Nhng im tích cc ca tr: • Thích c i hc ti trng. • Thích c tham gia các hot ng cùng bn bè. • Kh nng t phc v bn thân tt. • Nhn bit c hình tròn, hình tam giác, hình vuông. • Nhn bit c các màu: vàng, xanh, , tím, trng. • Nói c câu n. GIO DC HO NHP HC SINH KHIM TH, HC SINH C KH KHN V HC V HC SINH C KHUYT TT V NGN NG | 103
• c c mt s âm, ting n gin: c, ô, bê. • Vit c mt s âm n gin: o, a, c, ô, t. • m xuôi t 1 n 100 và m ngc t 20 n 1. • Có kh nng tính nhm cng, tr trong phm vi 20. Nhn bit c mt s hin tng t nhiên n gin. + Nhng mt hn ch khó khn ca tr: • c, vit kém. • Cha thc hin tính toán bng vit. • Nói ngng âm b và v. • Cha nói c câu phc. + Nguyn vng và nhu cu cp thit ca tr: • c tip tc i hc ti trng. • Hng dn c, vit. • Sa tt nói ngng âm b và v. 3. GHI NHỚ Phân tích nhim v là vic chia nh các nhim v phc tp thành nhng bc nh hn. Phân tích nhim v và khái nim gm 6 bc: — Xác nh nhim v và các c im c bn ca khái nim. — ng não. — Chn lc. — Trình t các bc tin hành. — Xác nh iu kin tiên quyt. — ánh giá. 4. ĐÁNH GIÁ S khác nhau c bn gia phân tích nhim v và khái nim là: — Phân tích nhim v là xác nh c trình t và cách thc tin hành thc hin nhim v theo trình t các bc ã la chn. — Phân tích khái nim là xác nh c các c im c bn ca khái nim ó. 104 | MODULE TH 10
Hoạt động 3: Hình thành và phát triển kĩ năng xã hội cho học sinh khuyết tật trí tuệ 1. NHIỆM VỤ — Tìm hiu và xác nh h thng k nng xã hi cn hình thành và phát trin cho tr khuyt tt trí tu: Hot ng nhóm t 3 — 5 hc viên v vn sau: Th nào là k nng xã hi? Hãy lit kê nhng k nng xã hi cn hình thành và phát trin cho tr khuyt tt trí tu. — Tìm hiu quy trình hình thành và phát trin k nng xã hi cho tr khuyt tt trí tu: Hot ng toàn lp. 2. THÔNG TIN PHẢN HỒI * K nng xã hi: — Khái nim: K nng xã hi là nhng k nng liên quan ti s tng tác xã hi vi các cá nhân khác, bao gm các k nng thit lp và duy trì s tng tác vi ngi khác, gii quyt các tình hung, nhn thc và phn hi li nhng xúc cm tình cm. — Phân loi: Cn c vào môi trng hot ng ca tr, k nng xã hi có th c chia thành 5 nhóm sau: + K nng xã hi th hin trong sinh hot ti gia ình. + K nng xã hi th hin trong sinh hot ti nhà trng. + K nng xã hi th hin trong sinh hot ti cng ng. + K nng xã hi th hin trong hot ng vui chi. + K nng xã hi th hin trong hot ng giao tip ng x. — Ý ngha ca vic hình thành k nng xã hi cho tr khuyt tt trí tu. Nh mi tr khác, tr khuyt tt trí tu thng xuyên giao tip trao i vi nhng ngi xung quanh trong cng ng. Hot ng này s giúp tr hiu mình, hiu ngi và khng nh c v trí trong gia ình và xã hi. Tuy nhiên, do hn ch v môi trng và bn thân, tr khuyt tt trí tu thng t chi các mi tng tác xã hi nên tr b ánh giá thp, t cô lp và tr nên xa l vi mi ngi xung quanh. Vic hình thành và phát trin k nng xã hi s to c hi cho tr khuyt tt trí tu hoà nhp tt hn vào cuc sng cng ng, bao gm nhng li ích c th sau: GIO DC HO NHP HC SINH KHIM TH, HC SINH C KH KHN V HC V HC SINH C KHUYT TT V NGN NG | 105
+ Li ích v mt sc kho: • Nâng cao sc kho nhm mc ích to kh nng cho tr có th t bo v sc kho và nhng ngi gn gi. • Khc phc c nhng khim khuyt v mt th cht. + Li ích v mt giáo dc: • Xây dng mi quan h hp tác, tích cc gia tr khuyt tt trí tu vi giáo viên, vi tr bình thng. • To cho tr khuyt tt trí tu là thành viên chính thc trong lp hc. • Hình thành tr nhng hành vi lành mnh. • H thp t l tr khuyt tt trí tu b hc. • Giáo viên hoàn thành công vic mt cách có hiu qu và sáng to. + Li ích v mt vn hoá, xã hi: • Giáo dc k nng xã hi có th thúc y hành vi tích cc, gim thiu nhng hành vi không mong mun tr khuyt tt trí tu. • Giúp tr hiu c trách nhim và v trí ca mình trong gia ình và nhà trng. * Quy trình hình thành và phát trin k nng xã hi cho tr khuyt tt trí tu gm 4 giai on: — Giai on tip thu: Là giai on tr hc k nng mi. Giai on này c chia làm 3 giai on nh: + Giai on tip thu 1: Là giai on tr nhn ra, ch ra c k nng ó bng cách gi tên hoc ra kí hiu. Giáo viên mô t, ý ngha và các tình hung cn s dng k nng. + Giai on tip thu 2: Là giai on tr hiu c k nng ó. Giáo viên mô t các bc thc hin k nng. + Giai on tip thu 3: Là giai on tr bit áp dng k nng ó thc hin trong tình hung mu. Giáo viên thit k và a ra các bài luyn tp tr thc hành trong các tình hung mu. Giai on này giáo viên là ngi cung cp toàn b thông tin v k nng ó. Giáo viên chú ý ti hng dn kt hp vi làm mu. — Giai on duy trì: Là giai on tr s dng k nng ó trong mt vài tình hung quen thuc. Tuy nhiên có lúc úng, lúc sai. 106 | MODULE TH 10
Trong giai on này giáo viên to iu kin cho hc sinh th hin trong nhng tình hung thc, n gin. Giáo viên cn chú ý n chính xác và tn sut s dng k nng. — Giai on thun thc: Là giai on tr s dng thành tho trong nhng tình hung quen thuc. Giai on này giáo viên cn to iu kin cho tr th hin trong nhng tình hung thc khác nhau, phc tp. Giáo viên cn chú ý n tc th hin k nng. — Giai on thành tho và linh hot: Là giai on s dng thành tho trong mi tình hung. Giai on này giáo viên cho tr t ánh giá v cách th hin k nng ca mình. Giáo viên chú ý ti kh nng sáng to trong vic ci thin cht lng ca k nng. Hoạt động 4: Quản lí hành vi học sinh khuyết tật trí tuệ trong lớp học hoà nhập 1. NHIỆM VỤ — Tìm hiu khái nim, c im và phân loi hành vi bt thng: Tho lun nhóm 3 — 5 hc viên v vn sau: Bn hiu th nào là hành vi bt thng? Lit kê nhng c im ca hành vi bt thng. — Tìm hiu bin pháp giáo dc hành vi bt thng ca tr khuyt tt trí tu: Hot ng theo nhóm 3 — 5 hc viên tho lun vn sau: Trên thc t, trong lp ca bn có tr có hành vi bt thng. Bn ã s dng nhng bin pháp nào khc phc? 2. THÔNG TIN PHẢN HỒI * Quan nim v hành vi bt thng: — Khái nim: Hành vi bt thng ca tr khuyt tt trí tu c xác nh da trên nhng tiêu chí sau: + Biu hin qua vn ng các b phn c th: • Tr i li, ra vào t do trong lp. • Khi không va ý tr có th m á, xô y hoc n v. • Ngi không yên, gt gù, lc ngi, vn ng tay chân liên tc GIO DC HO NHP HC SINH KHIM TH, HC SINH C KH KHN V HC V HC SINH C KHUYT TT V NGN NG | 107
• Tr có th p phá c khi chi. • Tr có th v sinh không úng ni. • Tr t chi s chm sóc, v v ca ngi khác bng cách ln tránh + Biu hin bng s im lng: • Tr ngi u oi, bun chán, im lng. • Không nói chuyn vi bn bè, ngi xung quanh. • Không thc hin nhim v. • Không phn ng li, thm chí khi b trêu chc + Biu hin bng âm thanh, li nói: • Tr nói t do trong gi hc. • Tr có th la hét, gào thét không rõ nguyên nhân. • Tr có th nói lm bm mt mình. • Tr có th khóc hoc hn di. — c im hành vi tr khuyt tt trí tu: + Khó hiu vn do thiu tp trung chú ý i vi nhng du hiu và nhng chi tit ca thông tin. + Khó la chn s dng c thông tin mt cách phù hp. + Khó liên kt các thông tin vi thông tin ã thu lm c t trc. + Khó a ra phn hi phù hp vi bi cnh. + Khó có kh nng kim soát c thông tin. + Không t tin trong các tình hung. + Có nhng hành vi không phù hp trong các tình hung xã hi. + Cm giác xu h v kh nng hn ch ca bn thân. + Có th dn n vic nói di, to ra mt th gii riêng cho bn thân. + Khó khn trong vic t din t trong quá trình giao tip. + Cm giác không an toàn khi mc li — Phân loi hành vi bt thng: + Hành vi bt thng ca tr khuyt tt trí tu gm 2 loi: • Hành vi hng ni: Trm cm, tr thu mình li, tr t xâm hi c th • Hành vi hng ngoi: Tng ng, gim tp trung (AD/HD), hung tính, tr có hành vi sai trái 108 | MODULE TH 10
+ Hành vi bt thng ca tr khuyt tt trí tu gm 8 thang hi chng ch yu: • Thu mình li. • Phàn nàn v sc kho. • Lo lng, âu su. • Các vn xã hi. • Ý ngh. • Chú ý/tp trung. • Hành vi sai trái. • Hành vi thái quá/hung tính. Ngoài ra còn mt s hành vi khác. * Môi trng lp hc hoà nhp và bin pháp qun lí hành vi tr khuyt tt trí tu: — Môi trng lp hc hoà nhp: + Sp xp, t chc c s, iu kin vt cht lp hc, bao gm: • Kích c lp hc. • S dng không gian. • Trang trí các bc tng. • Ánh sáng. • S dng nn nhà. • Các t cha dùng hc tp. + N np lp hc, gm n np hc tp các môn hc và n np t chc các hot ng. + Bu không khí lp hc: thái và cách c x ca các thành viên trong lp hc. + Qun lí hành vi ca tr trong lp hc, gm nhng quy nh ca lp hc, s giám sát, kim tra và nhng bin pháp ng viên khuyn khích. + S dng thi gian, bao gm thi gian hc tp và chuyn giao gia các hot ng. + Môi trng lp hc hoà nhp to nhng c hi cho tr khuyt tt trí tu: • c tng tác vi tr bình thng khác. GIO DC HO NHP HC SINH KHIM TH, HC SINH C KH KHN V HC V HC SINH C KHUYT TT V NGN NG | 109
• Có nhng mu hành vi tích cc. • Hc tp ln nhau. • c chp nhn là thành viên. • To s thay i tích cc i vi tr bình thng: ây là tin tr khuyt tt trí tu hoà nhp cuc sng cng ng sau này. + Bên cnh ó, môi trng lp hc hoà nhp có nh hng tích cc i vi tr khuyt tt trí tu trên nhng phng din sau: • Xoá b mc cm. • Giao tip phát trin nhanh. • Phát trin tính c lp . • Hc c nhiu hn. Nh vy, môi trng lp hc hoà nhp to cho tr có c nhng c hi hc tp ln nhau nhng hành vi phù hp. Nhng hành vi này không ch c th hin phù hp trong môi trng lp hc mà chúng còn c chp nhn trong các môi trng ngoài lp hc do tr khuyt tt trí tu c tng tác vi mi tr bình thng khác, iu mà môi trng chuyên bit không th em li. — Qun lí hành vi ca tr khuyt tt trí tu trong lp hc hoà nhp: + Trong lp hc hoà nhp, qun lí hành vi ca tr khuyt tt trí tu cn: • S dng các quy nh ca lp hc. • To môi trng giao tip có hiu qu. • S dng các phng pháp dy hc có hiu qu. • Giáo dc khc phc hành vi bt thng tr khuyt tt trí tu thông qua vic to hành vi nhóm tích cc. + Mt s cách n gin và hiu qu nhm khc phc hành vi bt thng i vi cá nhân tr: • Gim thiu s can thip. • Pht l. • S dng ngôn ng c ch, iu b trong giao tip vi tr. • iu khin trc tip: n bên tr giúp tr iu khin c hành vi ca mình. • Tng cng hng thú hc tp ca tr: bng cách a ra nhng câu hi c th hay tp trung quan sát nhng vic tr ang thc hin. 110 | MODULE TH 10
• To bu không khí hài hc hoc nhng hot ng c th nhm gim s cng thng: k chuyn vui, th thao gia gi, hát • Tr giúp tr vt qua khó khn ban u: i vi nhiu tr thì chúng khó có th quen ngay và thc hin c nhim v hc tp. Hu qu là tr d dàng t chi công vic hc tp hoc tr s có nhng hành vi không phù hp chi b nhim v hc tp. Giáo viên cn s dng nhng hình thc giao nhim v hc tp, hng dn ban u, to nhng hành vi tích cc tr có c cm giác t tin bc vào thc hin nhim v hc tp mt cách thoi mái. • S dng nn np hng ngày: to môi trng lp hc theo cu trúc c hc giúp gim s bi ri tr nh v trí m, dùng cá nhân hp lí, c nh, hình nh các biu tng ca tr v trí ngi hc ca mình. • Loi b nhng vt không cn thit: khi tr mang nhng vt, chi không cn thit cho mc ích hc tp hoc d gây nguy him nh vt cng, nhn thì giáo viên cn phi bit và thu li, ct vào ni an toàn. Nhng vt khác có trong lp hc mà tr không thích cng cn phi ct i, nhng chi nào mà tr thích thì ch khi nào cn s dng cho mc ích hc tp giáo viên mi a ra. + Làm tng hành vi mong mun: Trong lp hc có th s dng mt s loi cng c sau: • T chc các hot ng hng ti mc ích giáo dc nh trò chi, hot ng gia gi ca mt tit hc, trò gii trí • S dng các vt cng c. ó là nhng gii thng biu t s thành công mà tr mun t c. • Cng c s cp: ây là hình thc cng c c bn hn so vi cng c th cp (hai cng c trên). S cng c này liên quan nhiu hn n vic áp ng nhng nhu cu c bn ca tr nh mt chic ko, mt thi bánh Mc dù ây là hình thc ít c s dng song i vi tr khuyt tt trí tu li t ra có hiu qu khi tr không hiu c bn cht ca gii thng, hoc nhng gii thng khác là không có hiu qu i vi tr này. Tuy nhiên, giáo viên không c lm dng cng c này nu không s tr thành cng c tiêu cc. • S dng hiu qu nhng cng c tích cc: Nhm hiu rõ hn na v nhng cng c tích cc, cn nm vng mt s nguyên tc sau m bo cho vic s dng cng c tích cc có hiu qu: GIO DC HO NHP HC SINH KHIM TH, HC SINH C KH KHN V HC V HC SINH C KHUYT TT V NGN NG | 111
Giáo viên cn m bo rng cng c tích cc là c th và rõ ràng, tr hiu c mi liên h gia biu hin hành vi ca mình và gii thng nhn c. Thông báo cho tr bit khi nào thì giáo viên trao gii và giá tr ca gii thng là gì. Tn sut và giá tr gii thng ph thuc vào tn sut biu hin hành vi bt thng. Ban u giáo viên nên thng xuyên trong vic trao gii thng và sau ó thì gim dn tn sut trao gii khi nhng biu hin hành vi tích cc tng dn. Trong trng hp giáo viên s dng gii thng quá thng xuyên và cùng mt gii thng s dn n vic tr không còn hng thú thc hin nhim v hc tp do gii thng không còn ý ngha i vi s n lc ca tr na. Giáo viên cn bit rng gii thng phi là th mà tr mong mun. xác nh c ý thích ca tr, giáo viên cn hi tr nhng th tr thích và quyt nh la chn. + Gim thiu nhng hành vi không mong mun: • Cng c bng vic tng hành vi mong mun (nh trên ã trình bày). • Dp tt hành vi bt thng: dp tt hành vi thì giáo viên ngng ngay vic cng c hành vi ó cho n khi hành vi ó gim i. Chin lc này thng c s dng trong trng hp hành vi gây nhiu cho giáo viên và nhng ngi xung quanh. Tuy nhiên, bao gi cng có mt giai on biu hin hành vi này tng lên, nu giáo viên nào không có kh nng pht l hành vi trong giai on này thì chin lc này không phù hp cho giáo viên ó s dng. • Trách pht bng cách ly i nhng th mà tr mong mun. Chng hn nh không thng cho tr na, tr không c tham gia mt s hot ng tr yêu thích, tách tr khi mi hot ng ca lp hc trong mt khong thi gian nht nh + S dng phng pháp gii quyt vn qun lí hành vi ca tr: Mt phng pháp nhm áp ng, qun lí hành vi tr khuyt tt trí tu c áp dng có hiu qu i vi giáo viên là phng pháp gii quyt vn . Bao gm các bc sau: Bc 1: Xác nh hành vi. Bc 2: Quan sát, ghi chép và hiu v biu hin hành vi ca tr. 112 | MODULE TH 10
Ghi chép s lng/tn sut xut hin hành vi và dài ca biu hin hành vi, tc là t lúc hành vi xut hin cho n khi hành vi ó kt thúc. Ghi chép theo giai on: Xác nh dài thi gian và phân chia thi gian quan sát thành nhng giai on i vi mt biu hin hành vi. Sau mt khong thi gian nht nh có th xác nh c tn sut hoc s phn trm (%) hành vi xut hin. Bc 3: Xây dng k hoch: • Xem xét trc ht vic ngn cn hành vi din ra bng vic thay i môi trng lp hc hay công vic hng dn ca giáo viên. • Tính n vic qun lí hành vi theo nhóm, tc là s dng nhng hành vi tích cc ca các bn xung quanh làm gim thiu nhng hành vi không tích cc ca tr. • a ra s la chn cho cá nhân chính bn thân a tr bng s cam kt thc hin. Bc 4: Thc hin k hoch. Cn phi có s cam kt gia giáo viên và tr: • Cam kt cn c thc hin i vi vic khuyn khích và phn thng cho nhng hành vi mong mun dù nh. • Cam kt cn chú trng vic hoàn thành nhim v hn là vic "áp ng s hài lòng" ca giáo viên. • Ch trao gii thng khi hành vi ã din ra. • Các iu kin ca cam kt cn phi rõ ràng và c tr hiu y . • Cam kt phi mang tính trung thc. • Cam kt cn phi mang tính tích cc. • Cam kt cn c thc hin mt cách có h thng. Bc 5: Giám sát thc hin k hoch: • Nhng iu chnh kp thi v thi gian, yêu cu, phn thng • Nu k hoch không th thc hin cn phi phân tích nhng gì ang din ra, trao i vi ng nghip và xem xét li quyt nh ban u. Cn trao i thung xuyên và trc tip vi cha m tr có c thông tin chính xác và y hn có cách thc áp ng phù hp và hiu qu hn. GIO DC HO NHP HC SINH KHIM TH, HC SINH C KH KHN V HC V HC SINH C KHUYT TT V NGN NG | 113
3. GHI NHỚ * Hành vi bt thng ca tr khuyt tt trí tu c xác nh da trên 3 tiêu chí: — Biu hin qua vn ng các b phn c th. — Biu hin bng s im lng. — Biu hin bng âm thanh, li nói. * Hành vi bt thng gm 2 loi: — Hành vi hng ni. — Hành vi hng ngoi. * Các bin pháp khc phc hành vi bt thng ca tr khuyt tt trí tu trong lp hc hoà nhp: — S dng các quy nh ca lp hc. — To môi trng giao tip có hiu qu. — S dng các phng pháp dy hc có hiu qu. — Giáo dc khc phc hành vi bt thng ca tr khuyt tt trí tu thông qua vic to hành vi nhóm tích cc. — Mt s cách n gin và hiu qu nhm khc phc hành vi bt thng i vi cá nhân tr. — Tng hành vi mong mun. — Gim thiu nhng hành vi không mong mun. — S dng phng pháp gii quyt vn trong qun lí hành vi ca tr. Phần 3: GIÁO DỤC HOÀ NHẬP HỌC SINH KHUYẾT TẬT NGÔN NGỮ Nội dung 1 KHÁI NIỆM VỀ HỌC SINH KHUYẾT TẬT NGÔN NGỮ 1. MỤC TIÊU 1.1. Kiến thức — Phát biu bng li khái nim v hc sinh khuyt tt ngôn ng. — Nêu c tính cht ca tt ngôn ng; nguyên nhân gây tt ngôn ng và nhng kh nng, nhu cu cn h tr ca hc sinh. — Mô t c các dng và mc tt ngôn ng hc sinh. 114 | MODULE TH 10
1.2. Kĩ năng — Xác nh kh nng và nhu cu cn h tr cho tr khuyt tt ngôn ng. — Nhn dng chính xác tr khuyt tt ngôn ng và tr a tt kèm ngôn ng. 1.3. Thái độ Có tình cm sâu sc, cm thông và sn sàng chia s vi tr khuyt tt ngôn ng. 2. CHUẨN BỊ — Bng hình s 1, u video, vô tuyn. — Tài liu in, tài liu hc bng hình. — Giy kh A4, A0 và giy trong. — Máy chiu (Projector). — Bút d (vit trên giy to) 3 màu: xanh, , en. 3. CÁC HOẠT ĐỘNG Hoạt động 1: Tìm hiểu khái niệm về học sinh khuyết tật ngôn ngữ 1. NHIỆM VỤ — Tìm hiu khái nim v hc sinh khuyt tt: + Xem trích on bng hình và nêu nhn xét v hc sinh khuyt tt ngôn ng. + Hot ng toàn lp, xem on u ca bng. + Hot ng nhóm 5 — 6 ngi. Vit vào giy to hoc giy trong câu tr li cho câu hi: Bn có nhn xét gì v trích on bng va xem? Bn hãy phát hin tr nào là tr khuyt tt ngôn ng? Ngôn ng ca tr này có gì khác bit so vi tr bình thng? Theo bn, hc sinh khuyt tt ngôn ng là nhng tr nh th nào? — Báo cáo nhóm: Các thành viên và giáo viên góp ý, b sung, hoàn thin báo cáo. 2. THÔNG TIN PHẢN HỒI — Ngôn ng là phng tin giao tip gia con ngi vi con ngi và là công c t duy. Cng nh các chc nng tâm lí khác, ngôn ng cng có th lâm vào tình trng ri lon khác nhau, hay nhng khuyt tt khác nhau. Ví d: GIO DC HO NHP HC SINH KHIM TH, HC SINH C KH KHN V HC V HC SINH C KHUYT TT V NGN NG | 115
Tr phát âm không chính xác "con cua" thành "ton tua". Tr mun ly ô tô, nói lp thành "ly ly cho cho con con ô tô Có nhng tr lên 4 tui mi bt u tp nói Trong on bng có nhng tr b tt ngôn ng: Em có khe h môi ã phu thut; em có khe h vòm ming cha phu thut và em không có khe h môi hay vòm ming nhng vn nói ngng (xem thêm trong tài liu bng hình). 3. GHI NHỚ Hc sinh khuyt tt ngôn ng là hc sinh trong nói nng, giao tip hng ngày có nhng biu hin cha chun, thiu ht hay mt ít nhiu các yu t ng âm, t vng, ng pháp so vi ngôn ng chun. Hoạt động 2: Tìm hiểu tính chất của tật ngôn ngữ 1. NHIỆM VỤ — Tìm hiu tính cht ca tt ngôn ng. — Hot ng cá nhân: Hãy ánh du x vào ct trng bên phi ca phiu sau cho câu tr li úng nht. + Tt ngôn ng thng xut hin : Tr em Ngi ln Không phân bit tui tác + khc phc khó khn ngôn ng, d nht khi: Tr còn nh Tr tui thiu niên Ngi trng thành + Tt ngôn ng s: T mt i Phi c can thip y t Phi c can thip bng giáo dc Phi c can thip bng c y t và giáo dc 116 | MODULE TH 10
+ Tr khuyt tt ngôn ng có du hiu: Không có vn gì v b máy phát âm B st môi (khe h môi), h hàm ch (khe h vòm ming), li ngn quá, thân li dày và khó vn ng C 2 câu tr li trên u úng C 2 câu tr li trên u sai 2. THÔNG TIN PHẢN HỒI — Tt ngôn ng không tng ng vi tui, có th xut hin bt kì lúc nào trong quá trình phát trin c th con ngi. Tt ngi ln bn vng hn tr em. Do vy, càng phát hin sm và can thiêp sm càng tt. — Tt ngôn ng ã xut hin thì không t mt i, mà tn ti lâu dài và ngày càng tng nng. — Mun khc phc tt ngôn ng, phi có s can thip ca y t và giáo dc. Hoạt động 3: Phân biệt khuyết tật ngôn ngữ với đặc điểm ngôn ngữ chưa hoàn thiện ở trẻ mầm non, phương ngữ và các khuyết tật khác 1. NHIỆM VỤ — Tìm hiu s khác bit v khuyt tt ngôn ng vi c im ngôn ng cha hoàn thin tr mm non. — Hot ng nhóm 4 — 5 ngi. Vit vào giy to hay giy trong câu tr li: Bn hãy phân bit tr khuyt tt ngôn ng vi tr có ngôn ng cha hoàn thin tui mm non, tr nói theo phng ng và tr có các dng tt khác kèm ngôn ng. 2. THÔNG TIN PHẢN HỒI — Phân bit tr khuyt tt ngôn ng vi tr có ngôn ng cha hoàn thin tui mm non: Tr em la tui mm non có ngôn ng phát trin cha hoàn thin nh nói ngng, nói lp, nói câu ngn, câu cha , nht là tr la tui nhà tr và mu giáo bé. Nhng khim khuyt này ch mang tính cht tm thi trong quá trình phát trin phát âm ca tr. Trong quá trình phát trin c th, các b phn cu âm cùng vi các chc nng vn ng ca nó ngày càng phát trin hoàn thin và mm mi hn. Do vy, các âm phát ra s ngày càng chun hn. Có th nói, ây là quá trình tr ã t GIO DC HO NHP HC SINH KHIM TH, HC SINH C KH KHN V HC V HC SINH C KHUYT TT V NGN NG | 117
iu chnh ting nói ca mình cho úng vi ting nói chun, hay còn gi là thi kì tp nói ca tr. Hin tng này hp vi quy lut phát trin bình thng ca ngôn ng tr em. Không gi các hin tng này là khuyt tt ngôn ng. Tuy nhiên, trong thi gian này, nu chú ý rèn luyn cho tr, tr s rút ngn c thi gian tp nói, tr s nhanh nói sõi hn. — Phân bit tr khuyt tt ngôn ng vi tr nói theo ting a phng (phng ng): ánh giá tt ngôn ng tr em, chúng ta cn phi tôn trng tp quán, phng ng ang c s dng. Ví d, tr min Nam phát âm/v/ thành/d/ (vi thành di) c coi là úng, nhng tr min Bc phát âm nh vy là không úng. — Phân bit tr khuyt tt ngôn ng nói vi các dng khuyt tt khác kèm ngôn ng: + Tr khim thính: Là tr b gim hay mt kh nng nghe, dn ti khó khn trong quá trình tip thu ting nói. Vì vy, tr khim thính có mt s c im sau: • Tr không nói úng, không nói chính xác. • Ting nói ca tr không rõ ràng, sai nhiu v âm, vn, thanh iu và cu trúc câu. • Tr khim thính trong quá trình hc nói có th s dng máy tr thính h tr. • Phng tin giao tip ca tr khim thính có th là ch cái ngón tay hoc ngôn ng kí hiu hay ngôn ng tng hp. Vi nhng tr này, cn kt hp các phng pháp c thù chm sóc và giáo dc tr khim thính và tr khuyt tt ngôn ng phc hi chc nng ngôn ng cho các em. + Tr khim th: Là tr khi có phng tin tr giúp vn gp khó khn trong hot ng s dng mt. Ngôn ng ca tr này có th cng b gp nhng khó khn nhng nguyên nhân chính là do tr không tri giác c nhng hot ng hc nói nng. Do vy, khi nói các em không xác nh chun c các vn ng cu âm nên phát âm không chun. iu này, ã dn n nhng khim khuyt trong ngôn ng (tt th phát). Tuy nhiên, hin tng này xy ra không nhiu. khc phc các trng hp này, cn mô t rõ nét các thao tác cu âm, tr xác nh chun. + Tr khuyt tt trí tu : ây là i tng rt hay b nhm ln sang dng tt ngôn ng. Bi, ngôn ng ca tr khuyt tt trí tu thng hay có vn nh phát âm, t vng và cu trúc trt t câu. 118 | MODULE TH 10
+ Tr có tt vn ng: Là tr do di chng ca bi não làm các c vn ng b co cng hay mm nho, nên các chc nng vn ng ca chân, tay, c, vai, môi, li hay hàm u rt khó khn. Do vy, khi nói nng các âm thanh ngôn ng phát ra không tròn vành, rõ ting, khó nghe. 3. GHI NHỚ — Tr khuyt tt ngôn ng là tr ch có mt tt ngôn ng, c sinh ra u tiên (tt khi sinh, không do tt khác sinh ra). — Tr có tt ngôn ng th sinh (do tt khác sinh ra), không gi là tr có tt ngôn ng, mà gi tên tt sinh ra tt ngôn ng. Ví d: tr có tt khuyt tt trí tu kèm ngôn ng; tr có tt khim thính kèm ngôn ng; tr có tt vn ng kèm ngôn ng hay a tt. Hoạt động 4: Tìm hiểu các dạng khuyết tật ngôn ngữ 1. NHIỆM VỤ Tìm hiu các dng khuyt tt ngôn ng: — Hot ng nhóm 4 — 5 ngi. Vit vào giy to hoc giy trong câu tr li: Bn ã tng gp nhng tr khuyt tt ngôn ng nh th nào? Hãy mô t li hình dáng và cách nói nng ca các em. Theo bn có nhng dng nào? — Báo cáo chung: Toàn lp thng nht ý kin. 2. THÔNG TIN PHẢN HỒI * Các dng tt ngôn ng: — Mt ngôn ng: Tr mt ngôn ng là nhng tr ã có ngôn ng (ã nói c ri), sau ó, do mt nguyên nhân nào ó, dn ti mt hoàn toàn hay mt mt phn kh nng ngôn ng (biu t hay nói). Mt kh nng ngôn ng là mt trong nhng dng rt khó khn và phc tp. Nó có th xy ra bt kì giai on nào ca nhng ngi ã có ting nói. Dng khó khn này có nhng biu hin c th nh sau: + Không hiu hoc hiu kém ngôn ng ca ngi xung quanh, mc dù trc ây ã hiu tt. + Không th nói c hoc nói kém, mc dù trc ây ã nói tt. + Khim khuyt ngôn ng biu hin c ng âm, t vng và ng pháp. GIO DC HO NHP HC SINH KHIM TH, HC SINH C KH KHN V HC V HC SINH C KHUYT TT V NGN NG | 119
— Không có ngôn ng: Tr không có ngôn ng là nhng tr cha bao gi có ngôn ng. Trong quá trình phát trin c th, các em không có quá trình tp nói và phát trin ngôn ng. Cha m và gia ình thng phát hin khi so sánh các em vi nhng tr cùng tui. Nguyên nhân gây tt này thng do tr b chn thng vùng iu khin ngôn ng trên v não trong thi kì tin ngôn ng, dn ti hu qu tr không nói c hoc nghe c nhng không hiu c. Nhng khim khuyt ngôn ng ca dng tt này thng kéo theo s phát trin trì tr ca trí tu. Do vy, nhng tr này thng b nhm ln vi tr chm phát trin tinh thn. Tr thng có biu hin: + Không hiu hay hiu rt ít ngôn ng khi nghe ngi khác nói. + Không bit nói hay nói c rt ít so vi tr cùng tui. + Hiu ít, nói ít hoc không nói. — Nói lp: Tr nói lp là tr khi nói thng lp i lp li nhiu ln mt âm, mt t hay mt cm t nào ó hoc có nhng quãng cách, nhng ch ngt, ngh, git vô c trong chui li nói. — Nói khó: Tr nói khó là nhng tr khi nói phát âm rt khó khn, nc dãi chy nhiu liên tc và các b phn phát âm (môi, hàm, li ) b co cng, có khi còn kéo theo c s co cng các c khu vc mt hay vai, c và t chi. — Nói ngng: Nói ngng còn gi là phát âm sai. Tr nói ngng là tr thng không có kh nng phát âm úng nhng âm chun ca mt phng ng nào ó, trong khi nhng tr khác cùng tui ã phát âm tt. — Ri lon ging iu: Tr b ri lon ging iu là tr có ging nói b khàn, khn, yu, mt ting, ting nói t on, ht hi hay nói không thành ting hoc ting nói lào thào không rõ. — Ri lon c vit: + Tr có tt ri lon c vit là tr nói, c, vit sai hoc hiu sai lch v ng âm, t vng, ng pháp Có th gi, ây là dng tt kt hp c 3 dng: nói ngng, nói khó, không nói c. 120 | MODULE TH 10
+ Nguyên nhân dn n dng tt này là do bnh não hay vt thng s não thuc vùng bán cu i não trái gây nên. Ngoài ra, còn nguyên nhân do buông lng giáo dc nh: thiu s rèn luyn v chính âm, chính t, thiu s quan tâm giáo dc ca gia ình — Chm phát trin ngôn ng: + Tr chm phát trin ngôn ng là nhng tr có thính lc và trí tu tng i bình thng, nhng các ch tiêu v ngôn ng nh: ng âm, t vng, ng pháp li kém nhiu so vi mc bình thng. Trong giao tip, tr thng dùng iu b, ch tr, gt, lc + Tr chm phát trin ngôn ng nng, thì có th ch nói c vài ba t hoc không nói. Bi tr nghèo t, không nm c quy tc ng pháp hoc phát âm sai. Nguyên nhân ch yu ca s chm phát trin ting nói thng do tình trng sc kho: tr b m au, bnh tt, suy nhc c th Ngoài ra, còn nhng nguyên nhân khác nh: môi trng ngôn ng không thun li hoc tr b b ri v mt chm sóc giáo dc. khc phc tình trng này cn chú trng theo 3 hng: • Chm sóc tt sc kho cho tr. • Rèn luyn tính hot bát, hn nhiên, hình thành nhu cu giao tip tr qua hot ng vui chi, vn ngh, k chuyn. • Luyn phát âm, tp t câu và phát trin vn t cho tr qua các môn hc. * Các mc tt ngôn ng: — Mc nng: Khuyt tt ngôn ng nng là nhng trng hp khim khuyt ngôn ng gây nh hng trm trng hoc làm mt kh nng giao tip tr. ó thng là nhng trng hp tr b mt ngôn ng, không có ngôn ng hoc nói khó. — Mc nh: Khuyt tt ngôn ng nh là nhng trng hp tr ch khó khn trong giao tip nhng vn còn kh nng giao tip. Khuyt tt không gây tn thng nng cho b máy phân tích ngôn ng. Kh nng giao tip b gim sút v mt này hay mt khác nhng không trm trng nh phát âm sai, nói lp, ri lon ging nói, mt tính din cm, gim sút kh nng biu t và tính lu loát ca li nói. Thng nhng trng hp nh là nhng tr mc tt nói lp, nói ngng. GIO DC HO NHP HC SINH KHIM TH, HC SINH C KH KHN V HC V HC SINH C KHUYT TT V NGN NG | 121