Giáo trình Tâm lí học lứa tuổi và tâm lý học sư phạm

Nội dung text: Giáo trình Tâm lí học lứa tuổi và tâm lý học sư phạm

1. Ch ươ ng I NH NG V N ð CHUNG C A TÂM LÍ H C LA TU I VÀ TÂM LÍ H C S Ư PH M I. KHÁI QUÁT CHUNG 1. ði t ưng c a TLH l a tu i và TLH s ư ph m 1.1. ði t ưng c a Tâm lý h c l a tu i Tâm lý h c l a tu i nghiên c u quy lu t và đng l c phát tri n tâm lý c a con ng ưi theo các l a tu i khác nhau và xem xét quá trình con ng ưi tr thành nhân cách nh ư th nào. Nghiên c u các quá trình tâm lý, tr ng thái tâm lý, thu c tính tâm lý các la tu i khác nhau và s khác bi t c a chúng m i cá nhân trong cùng m t l a tu i. Nghiên c u các d ng ho t đng (vui ch ơi, h c t p, lao đng ) khác nhau và vai trị ca chúng đi v i s phát tri n tâm lý c a cá nhân. Tâm lý h c l a tu i là m t chuyên ngành c a Tâm lý h c. Nĩ nghiên c u các hi n t ưng và các qui lu t c a s phát tri n tâm lý theo các th i k ỳ l a tu i. Qua đĩ nêu lên nguyên nhân, đng l c c a s phát tri n tâm lý cùng v i nh ng đc tr ưng tâm lý qua các giai đon phát tri n theo l a tu i. Trên c ơ s đĩ nhà giáo d c s t ch c quá trình d y h c và giáo d c nh m nâng cao k t qu . Ngồi ra, tâm lý h c l a tu i cịn phân chia thành nh ng chuyên ngành h p đ nghiên c u sâu v t ng l a tu i. 1.2. ði t ưng c a Tâm lý h c s ư ph m Tâm lý h c S ư ph m nghiên c u nh ng đc đim và nh ng qui lu t tâm lý c a quá trình l ĩnh h i tri th c, rèn luy n k n ăng, k x o, c ũng nh ư quá trình hình thành các ph m ch t trí tu và s phát tri n nhân cách c a tr d ưi s tác đng c a d y h c và giáo d c. Nĩ nghiên c u nh ng đc đim tâm lý c a h c sinh và nh ng đc đim tâm lý c a nh ng ng ưi làm cơng tác giáo d c. ðng th i xem xét m i quan h qua l i gi a giáo viên và h c sinh, gi a h c sinh v i h c sinh. T đĩ v ch ra nh ng yêu c u v nhân cách c a c th y và trị. Nh ng quan sát hàng ngày cho ta th y tr cĩ nh ng rung c m và suy ngh ĩ khơng gi ng ng ưi l n, cĩ r t nhi u điu tr ch ưa làm đưc. Nh ưng v n đ đây khơng ph i là ch tr ch ưa làm đưc nh ng gì, ch ưa n m đưc gì mà ta c n ph i hi u đưc đa tr hi n cĩ nh ng gì, cĩ th làm đưc gì, nĩ s thay đi nh ư th nào và s cĩ đưc nh ng gì trong quá trình s ng và ho t đng theo l a tu i. Cĩ hi u đưc nh ng điu đĩ ta m i hi u đưc nguyên nhân c a nh ng ph m ch t tâm lý m i đc tr ưng cho nhân cách. M t khác, m i l a tu i cĩ nh ng thu n l i và khĩ kh ăn riêng địi h i ta ph i cĩ ph ươ ng pháp giáo d c thích h p v i t ng l a tu i và t ng cá nhân. Trong quá trình d y h c và giáo d c n u ta khơng chú ý t i điu đĩ thì dù ng ưi giáo viên cĩ am hi u khoa h c đn đâu c ũng khĩ cĩ th đt đưc k t qu t t trong cơng tác sư ph m c a mình. 2. M i quan h gi a tâm lý h c l a tu i và tâm lý h c s ư ph m Tâm lý h c l a tu i và tâm lý h c s ư ph m là nh ng chuyên ngành c a tâm lý hc, đu d a trên c ơ s c a TLH đi c ươ ng. TLH đi c ươ ng cung c p cho hai chuyên ngành này nh ng khái ni m c ơ b n v các hi n t ưng tâm lý đ hai chuyên ngành này s d ng khi đi sâu vào đi t ưng nghiên c u c a mình. tâm lý h c l a tu i và tâm lý hc s ư ph m cùng cĩ chung khách th nghiên c u đĩ là nh ng con ng ưi bình th ưng nh ng giai đon phát tri n khác nhau. N u ta nghiên c u s phát tri n tâm lý c a tr theo t ng l a tu i thì nĩ s là đi t ưng nghiên c u c a tâm lý h c l a tu i. N u 1
2. nghiên c u con ng ưi v i t ư cách là ng ưi h c d ưi tác đng cĩ m c đích c a nhà giáo d c thì nĩ l i là đi t ưng c a tâm lý h c s ư ph m. Tuy cĩ đi t ưng nghiên c u khác nhau nh ưng chúng cĩ m i quan h ch t ch và th ng nh t v i nhau. Nh ng k t qu nghiên c u c a tâm lý h c l a tu i s là c ơ s khoa h c quan tr ng đ thi t k quá trình phát tri n nhân cách c a tr . M t khác, nh nh ng thành t u c a tâm lý h c s ư ph m chúng ta s cĩ điu ki n c i ti n và nâng cao hi u qu c a d y h c và giáo d c, đng th i cịn t o c ơ s khoa h c đ xây d ng n i dung và ph ươ ng pháp d y h c và giáo d c phù h p v i t ng l a tu i. C tâm lý h c l a tu i và tâm lý h c s ư ph m đu nghiên c u tr em trong quá trình d y h c và giáo d c và cùng ph c v đc l c cho s phát tri n c a chính đa tr đĩ. Do đĩ, s phân ranh gi i gi a hai chuyên ngành là ch cĩ tính ch t t ươ ng đi. 3. L ch s phát tri n c a TLH l a tu i và TLH s ư ph m + Do s phát tri n c a TLH đi c ươ ng đc bi t là TLH th c nghi m ng d ng. T đĩ các nhà TLH th y r ng nh ng qui lu t c a tâm lý h c đi c ươ ng khơng đ đ gi i thích nh ng đc đim và qui lu t tâm lý c a tr , điu đĩ d n t i vi c nghiên c u nh ng hi n t ưng tâm lý các l a tu i. + Do s ra đi c a h c thuy t ti n hĩa c a J.Lamác và S. ðácuyn. H đã nghiên cu s phát tri n tâm lý trong các th i k ỳ khác nhau c a nĩ. V i s ra đi c a TLH di truy n đã nghiên c u s ti n hĩa ch ng lo i t đng v t nguyên sinh đn lồi ng ưi và nghiên c u s ti n hĩa c a cá th t lúc sinh ra đn tu i tr ưng thành. + Do nh ng nhu c u th c ti n trong các ngành s ư ph m, y h c và ph c v tr em luơn c n t i nh ng hi u bi t v đc đim tâm lý l a tu i. Xu t phát t ba y u t trên, vào gi a th k XIX TLH l a tu i đã tr thành khoa h c đc l p. Cơmenxki (1592-1670) ng ưi đu tiên đã nêu lên t ư t ưng t t y u ph i xây d ng m t h th ng d y h c phù h p v i nh ng đc đim tâm lý c a tr . Tĩm l i: Tâm lý h c l a tu i và tâm lý h c s ư ph m ra đi r t mu n nên các mơn khoa h c này cịn nhi u h n ch và cịn nhi u v n đ ch ưa gi i quy t đưc. Vì th , cĩ nhi u ng ưi v n cịn quan ni m đơ n gi n r ng: ch c n v n d ng qui lu t c a TLH đi c ươ ng vào l ĩnh v c tâm lý h c l a tu i và tâm lý h c s ư ph m là đ, nên trong th i gian đĩ khơng cĩ nh ng cơng trình nghiên c u riêng cho tâm lý h c l a tu i và tâm lý h c s ư ph m. H coi tâm lý h c s ư ph m ch là mơn cho dành cho giáo viên và tâm lý h c s ư ph m ch tìm th y con đưng đi đúng đn riêng c a mình k t khi các nhà nghiên c u cĩ quan ni m r ng: Tâm lý khơng ch đưc bi u hi n mà cịn đưc hình thành trong ho t đng. T đĩ, các nhà tâm lý h c s ư ph m nghiên c u ho t đng ca tr trong nh ng điu ki n d y h c và giáo d c. C ũng t đĩ tâm lý h c l a tu i và tâm lý h c s ư ph m đã d n d n xác đnh đưc đi t ưng nghiên c u c a mình và đã cĩ nh ng đĩng gĩp to l n c v lý lu n và th c ti n. Ng ưi m đu cho quan ni m trên đây là nhà TLH Xơ Vi t L.X.V ưgơtxki (1896 - 1934). II. LÝ LU N V S PHÁT TRI N TÂM LÍ TR EM 1.Khái quát chung 1.1. Quan ni m v tr em Bu i đu c a xã h i lồi ng ưi, ch ưa th cĩ đưc khái ni m v tr em. Thu y, ng ưi ta coi tr em là ng ưi l n thu nh l i, ngh ĩa là gi a tr em và ng ưi l n ch cĩ s khác nhau v s l ưng, t m c , kích thưc ch khơng khác nhau v ch t l ưng c a các hi n t ưng tâm lý. B i vì ho t đng c a ng ưi l n khơng cao h ơn h n v i ho t đng c a tr em, c ũng làm b y nhiêu vi c v i nh ng thao tác gi ng h t nhau. Th i b y gi , nh ng thao tác lao đng s n xu t khơng khác bao nhiêu so v i thao tác s d ng cơng c sinh ho t. Các thao tác ho t đng cịn quá thơ s ơ, đơ n điu khi n cho s khác bi t v tâm lý gi a tr em và ng ưi l n coi nh ư khơng đáng k . 2
3. Xã h i càng v ăn minh, tu i th ơ đưc kéo dài h ơn, cơng c lao đng địi h i ph i cĩ nh ng thao tác ph c t p h ơn. Nên nh ng thao tác s d ng các cơng c lao đng cao hơn nh ng thao tác s d ng các đ dùng sinh ho t. S khác nhau đĩ đã làm cho tâm lý ca tr em và ng ưi l n cĩ s khác nhau v ch t. J.J.Rútxơ (1712 - 1778) đã nh n xét: Tr em khơng ph i là ng ưi l n thu nh l i và ng ưi l n khơng ph i lúc nào c ũng cĩ th hi u đưc trí tu , nguy n v ng và tình c m đc đáo c a tr , vì “tr em cĩ nh ng cách nhìn, cách suy ngh ĩ và c m nh n riêng c a nĩ”. S khác nhau gi a tr em và ng ưi l n là s khác nhau v ch t. TLH duy v t bi n ch ng cho r ng: Tr em khơng ph i là ng ưi l n thu nh l i, tr em là tr em, nĩ v n đng và phát tri n theo quy lu t tr em. Ngay t khi c t ti ng khĩc chào đi đa tr là m t con ng ưi, m t thành viên xã h i, nĩ đã cĩ nhu c u đc tr ưng c a con ng ưi đĩ là nhu c u giao ti p v i ng ưi l n. Do đĩ, ng ưi l n c n cĩ nh ng hình th c ngơn ng riêng đ giao ti p v i tr , ng ưi l n ph i cĩ cách nuơi n ng, dy d nĩ theo ki u ng ưi (tr ph i đưc bú s a m , đưc ăn chín, đưc m, nh t là cn ph i đưc âu y m, th ươ ng yêu ) và ng ưi l n ph i giúp tr ti p thu n n v ăn hĩa xã h i c a lồi ng ưi. Nh ng điu ki n s ng và ho t đng các th i k ỳ l ch s khác nhau là r t khác nhau, m i th i đi khác nhau l i cĩ s n ph m tr em c a riêng mình, chính vì th mà ta khơng nên áp đt nh ng tiêu chu n phát tri n hay ph ươ ng pháp giáo dc tr em th i đi x ưa cho th i đi nay. 1.2. Quan ni m sai l m v s phát tri n tâm lý c a tr Quan ni m duy tâm cho r ng: S phát tri n tâm lý c a tr ch là s t ăng hay gi m v s l ưng mà khơng cĩ s bi n đi v ch t l ưng c a các hi n t ưng tâm lý đang đưc phát tri n. Ví d : s phát tri n ngơn ng c a tr ch là s t ăng v s l ưng t; t ăng th i gian t p trung chú ý Nhìn chung, s t ăng hay gi m v s l ưng các hi n tưng tâm lý c ũng cĩ ý ngh ĩa nh t đnh trong s phát tri n tâm lý c a tr , nh ưng nĩ khơng th gi i h n tồn b s phát tri n tâm lý c a tr . Quan ni m này đã xem s phát tri n c a m i hi n t ưng tâm lý nh ư là quá trình di n ra m t cách t phát khơng tuân theo qui lu t, con ng ưi khơng th nh n th c đưc và khơng th điu khi n đưc nĩ. Cĩ ngh ĩa là đa tr sinh ra nh ư th nào thì l n lên nĩ s nh ư th y theo ki u “Cha m sinh con, tr i sinh tính” và ng ưi ta m t lịng tin vào s c i t o con ng ưi. Quan ni m sai l m này đưc bi u hi n rõ n i dung c a thuy t ti n đnh, thuy t duy c m, thuy t hi t hai y u t . 1.2.1.Thuy t ti n đnh Thuy t ti n đnh coi s phát tri n tâm lý là do các ti m n ăng sinh v t gây ra và con ng ưi cĩ tim n ăng đĩ ngay t khi ra đi. M i đc đim tâm lý chung và cĩ tính ch t cá th đu là ti n đnh ( đu đưc quy t đnh tr ưc), đu cĩ s n trong các c u trúc sinh v t và s phát tri n ch là quá trình tr ưng thành, chín mu i c a nh ng thu c tính đã cĩ s n ngay t đu và đưc quy t đnh tr ưc b ng con đưng di truy n. G n đây, sinh h c đã phát hi n ra c ơ ch gen di truy n và ng ưi ta đã cho r ng: nh ng thu c tính c a nhân cách, n ăng l c c ũng đưc mã hĩa, ch ươ ng trình hĩa trong các trang b gen. Phái nhi đng hc cho r ng: Di truy n là nhân t c ơ b n quy t đnh “Cha m ngu đn thì sinh con ngu đn”. H coi quy lu t l p l i là quy lu t c ơ b n c a s phát tri n. S phát tri n c a gi ng l p l i s phát tri n c a lồi (Theo quan ni m c a nhà tâm lý hc ng ưi ðc V.Stecn ơ đã so sánh s phát tri n c a cá th v i s ti n hĩa đng v t và l ch s lồi ng ưi nh ư v y). Thuy t ti n đnh đã đ cao vai trị c a y u t b m sinh di truy n mà h th p vai trị c a giáo d c. H c ũng đ c p t i vai trị c a giáo d c và mơi tr ưng nh ưng nh ng yu t đĩ ch là y u t điu ch nh làm th hi n m t nhân t b t bi n nào đĩ tr . Do vy, m i s can thi p vào quá trình phát tri n t nhiên c a tr là s tùy ti n khơng th tha th . 3
4. 1.2.2.Thuy t duy c m Thuy t duy c m gi i thích s phát tri n tâm lý tr em b ng nh ng tác đng c a mơi tr ưng xung quanh. H cho r ng: mơi tr ưng là nhân t quy t đnh s phát tri n tâm lý c a tr . H hi u mơi tr ưng xã h i m t cách siêu hình b t bi n quy t đnh tr ưc s ph n con ng ưi, cịn con ng ưi đưc xem là đi t ưng th đng tr ưc nh h ưng ca mơi tr ưng. Do v y, mu n nghiên c u tâm lý con ng ưi thì ch c n phân tích c u trúc c a mơi tr ưng trong đĩ con ng ưi đang s ng và ho t đng. Mơi tr ưng nào thì to ra con ng ưi n y theo ki u “G n m c thì đen, g n đèn thì sáng.” Các nhà tri t h c Pháp cho r ng tr em ngay t lúc l t lịng đã cĩ nh ng ti m n ăng b m sinh nh ư nhau, s khác bi t v tâm lý là do mơi tr ưng và giáo d c khác nhau. Cĩ quan đim cho r ng đa tr nh ư “t gi y tr ng” ho c nh ư “t m b ng s ch s ” ng ưi l n mu n v lên đĩ cái gì c ũng đưc. V i quan ni m nh ư v y, h s khơng gi i thích đưc t i sao trong cùng mơi tr ưng nh ư nhau l i cĩ nh ng nhân cách r t khác nhau. Quan đim c a các nhà TLH duy v t bi n ch ng cho r ng: Con ng ưi s ng trong mơi tr ưng ít nhi u đu ph i ch u nh h ưng c a mơi tr ưng s ng, nh ưng con ng ưi khơng th đng ch u s tác đng c a mơi tr ưng mà con ng ưi luơn th hi n tính tích c c ho t đng đ c i t o mơi tr ưng cho phù h p v i nhu c u l i ích c a con ng ưi. C.Mác nĩi: Hồn c nh ch t o ra con ng ưi trong ch ng m c con ng ưi tác đng l i hồn c nh. 1.2.3.Thuy t h i t hai y u t Thuy t h i t hai y u t l i coi s phát tri n tâm lý c a tr là do hai y u t b m sinh di truy n và mơi tr ưng quy t đnh. H hi u s tác đng c a hai y u t đĩ m t cách máy mĩc, d ưng nh ư s tác đng qua l i gi a chúng cĩ quy t đnh tr c ti p t i quá trình phát tri n tâm lý c a tr , trong đĩ, y u t b m sinh di truy n gi vai trị quy t đnh và mơi tr ưng s ng ch là điu ki n đ bi n nhng “ đc đim tâm lý đã đưc đnh sn” thành hi n th c. Theo h thì nh p đ và gi i h n c a s phát tri n là ti n đnh và nh ng đc đim tâm lý đưc th h tr ưc truy n l i cho th h sau d ưi d ng cĩ s n b t bi n. M t s ng ưi theo thuy t này c ũng đ c p t i nh h ưng c a mơi tr ưng đi v i s phát tri n tâm lý c a tr . Nh ưng h xem mơi tr ưng nh ư là cái gì riêng bi t tách kh i tồn b đi sng xã h i. Mơi tr ưng xung quanh đĩ th ưng xuyên n đnh và nh h ưng cĩ tính ch t quy t đnh t i s phát tri n c a tr , nĩ khơng ph thu c vào ho t đng s ư ph m ca nhà giáo d c, vào tính tích c c ho t đng ngày càng t ăng c a tr . Tĩm l i: C ba thuy t trên tuy hình th c b ngồi cĩ v khác nhau nh ưng th c ch t đu cĩ nh ng sai l m gi ng nhau là: ðu th a nh n đc đim tâm lý c a con ng ưi là b t bi n và đưc đnh tr ưc do ti m n ăng sinh v t di truy n ho c do nh hưng c a mơi tr ưng b t bi n. Các quan ni m này đánh giá khơng đúng vai trị c a giáo d c, h ph nh n tính tích c c ho t đng c a cá nhân, coi đa tr nh ư là m t th c th t nhiên th đng. Vì ph nh n tính tích c c c a tr nên h khơng gi i thích đưc vì sao trong cùng điu ki n c a mơi tr ưng xã h i hay nh ng điu ki n s ng khác nhau li hình thành nên nh ng nhân cách khác nhau. 1.3.Quan ni m duy v t bi n ch ng v s phát tri n tâm lý c a tr Tri t h c Mác xit cho r ng: Phát tri n là quá trình bi n đi c a s v t t th p đn cao, t đơ n gi n đn ph c t p. ðĩ là quá trình tích l ũy v s l ưng d n đn s thay đi v ch t l ưng. Là quá trình n y sinh cái m i trên c ơ s cái c ũ, do s đu tranh gi a các m t đi l p n m ngay trong b n thân s v t hi n t ưng. TLH Mác xit cho r ng: S phát tri n tâm lý c a tr khơng ph i là s t ăng hay gi m v s l ưng mà là quá trình bi n đi v ch t trong tâm lý. S thay đi v l ưng ca các ch c n ăng tâm lý d n t i s thay đi v ch t và đư a đn s hình thành cái m i mt cách nh y v t. S phát tri n tâm lý ch x y ra khi t o đưc cái m i ch ưa h cĩ 4
5. trong v n li ng tâm lý c a nĩ. S xu t hi n cái m i v ch t khi n cho nh ng cái c ũ vn cĩ ph i đưc c u t o l i ch khơng ph i là s c ng thêm vào. Chính s đu tranh ca mâu thu n bên trong gi a cái m i và cái c ũ đã bi n đa tr thành ng ưi l n. S bi n đi v ch t l ưng đã t o nên nh ng b ưc nh y v t liên t c đánh d u m t b ưc chuy n bin t l a tu i này sang l a tu i khác. S phát tri n tâm lý c a tr là quá trình tr l ĩnh h i n n v ăn hĩa xã h i c a lồi ng ưi, đĩ là k t qu ho t đng c a chính đa tr v i nh ng đi t ưng mà lồi ng ưi đã t o ra. Tr khơng t l n lên gi a mơi tr ưng sng, mà nĩ ch cĩ th l ĩnh h i kinh nghi m xã h i nh s ch b o, giáo d c c a ng ưi ln. Ng ưi l n giúp tr n m đưc ngơn ng dân t c, ph ươ ng th c ho t đng giúp tr cĩ đưc n ăng l c ng ưi. Nh s ti p xúc và s h ưng d n c a ng ưi l n mà nh ng quá trình nh n th c, k n ăng k x o và c nh ng nhu c u xã h i c a tr đưc hình thành và phát tri n. Nh ng bi n đi v ch t trong tâm lý c a tr s đư a tr t l a tu i này sang l a tu i khác. B t c m t m c đ nào c a trình đ phát tri n tr ưc c ũng là s chu n b cho trình đ. S phát tri n tâm lý tr đy bi n đng và di n ra c c k ỳ nhanh chĩng. ðĩ là mt quá trình khơng ph ng l ng mà cĩ kh ng ho ng và đt bi n. Chính ho t đng c a đa tr d ưi s h ưng d n c a ng ưi l n làm cho tâm lý c a tr đưc hình thành và phát tri n qua các th i k ỳ l a tu i khác. Các nhà tâm lý h c duy v t bi n ch ng c ũng th a nh n r ng s phát tri n tâm lý ch cĩ th x y ra trên n n c a m t c ơ s v t ch t nh t đnh (trên c ơ th ng ưi v i nh ng đc đim b m sinh di truy n nh t đnh). Khơng cĩ s phát tri n c ơ th bình th ưng, khơng cĩ ho t đng bình th ưng c a não b s khơng cĩ s phát tri n tâm lý bình th ưng. Nh ng đc đim c a c ơ th cĩ th qui đnh con đưng và ph ươ ng th c khác nhau c a s phát tri n các thu c tính tâm lý, cĩ th nh h ưng t i t c đ, đnh cao c a các thành t u c a con ng ưi trong m t l ĩnh v c ho t đng nào đĩ. Nh ng đc đim c ơ th là ti n đ, là điu ki n c n thi t đ phát tri n tâm lý, nh ưng nĩ khơng quy t đnh tr ưc s phát tri n tâm lý. Nh ng đc đim đĩ ch là kh năng c a s phát tri n tâm lý. Kh n ăng đĩ cĩ tr thành hi n th c hay khơng cịn ph thu c vào t h p nh ng y u t khác n a là tr ph i s ng và ho t đng trong điu ki n xã h i t ươ ng ng thì nh ng kh n ăng đĩ m i tr thành hi n th c và tâm lý m i đưc phát tri n. 2. Quy lu t chung c a s phát tri n tâm lý tr em 2.1.Tính khơng đng đu c a s phát tri n tâm lý Trong nh ng điu ki n b t k ỳ hay trong nh ng điu ki n thu n l i nh t c a giáo dc thì nh ng bi u hi n và nh ng ch c n ăng tâm lý khác nhau c ũng phát tri n nh ng mc đ khác nhau. Trong đĩ, cĩ nh ng th i k ỳ t i ưu đi v i s phát tri n c a m t hình th c ho t đng tâm lý nào đĩ. Ví d : Tr t 1-5 tu i là giai đon thu n l i cho s phát tri n v ngơn ng . Tu i h c sinh ti u h c thu n l i cho s hình thành nh ng k xo v n đng Tính khơng đng đu c a s phát tri n tâm lý cịn đưc th hi n gi a các cá nhân trong cùng m t đ tu i. Ví d : s phát tri n v th ch t tu i thi u niên 2.2. Tính tr n v n c a tâm lý Cùng v i s phát tri n c a l a tu i thì tâm lý con ng ưi ngày càng cĩ tính tr n vn, th ng nh t và b n v ng. S phát tri n tâm lý là s chuy n bi n d n các tr ng thái tâm lý thành các đc đim tâm lý riêng c a cá nhân. Tâm lý tr nh ph n l n là nh ng tâm tr ng r i r c khác nhau, là m t t h p thi u h th ng. S phát tri n tâm lý th hi n ch nh ng tâm tr ng đĩ d n d n chuy n thành các nét c a nhân cách n đ nh. Ví d : Tâm tr ng vui v tho i mái n y sinh trong quá trình lao đng chung, phù h p vi l a tu i n u đưc l p l i th ưng xuyên nĩ s chuy n thành lịng yêu lao đng. Tính tr n v n c a tâm lý cịn ph thu c nhi u vào đng c ơ ch đo hành vi c a tr . D ưi tác đng c a giáo d c làm cho kinh nghi m s ng ngày càng đưc m r ng 5
6. thì đng c ơ hành vi c a tr ngày càng tr nên t giác và cĩ ý ngh ĩa xã h i, điu đĩ đưc b c l r t rõ trong nhân cách c a tr . 2.3. Tính m m d o và kh n ăng bù tr H th n kinh c a tr em r t m m d o, nên m i tác đng giáo d c cĩ th làm thay đi tâm lý tr em. Tính m m d o c ũng t o kh n ăng bù tr cĩ ngh ĩa là: khi cĩ m t ch c n ăng tâm lý ho c sinh lý nào đĩ y u ho c thi u thì nh ng ch c n ăng tâm lý khác đưc t ăng c ưng, phát tri n m nh h ơn đ bù đp cho ho t đng khơng đy đ c a nh ng ch c n ăng b y u ho c b h ng đĩ. Ví d : Ng ưi khuy t t t v th giác đưc bù đp b ng s phát tri n m nh m c a thính giác. S phát tri n tâm lý tr em khơng tuân theo quy lu t sinh h c mà tuân theo quy lu t xã h i. Cho dù b ĩc c a con ng ưi cĩ tinh vi đn đâu ch ăng n a nh ưng n u khơng s ng trong xã h i lồi ng ưi, khơng đưc h ưng s giáo d c và d y d c a th h tr ưc thì đa tr c ũng khơng th tr thành nhân cách đưc. 3. D y h c, giáo d c và s phát tri n tâm lý c a tr S phát tri n tâm lý c a tr là s l ĩnh h i nh ng kinh nghi m xã h i l ch s . Nh ưng tr ch cĩ th l ĩnh h i kinh nghim xã h i và phát tri n tâm lý c a b n thân nh s ti p xúc v i ng ưi l n. Nh ưng s ti p xúc v i ng ưi l n ch cĩ th đt hi u qu t t khi nĩ đưc di n ra trong quá trình ho t đng s ư ph m (d ưi tác đng c a d y h c và giáo d c). Vì giáo d c và d y h c là con đưng đc bi t đ truy n đt kinh nghi m xã hi, nh ng ph ươ ng ti n ho t đng cho th h sau. Do v y, giáo d c gi vai trị ch đo đi v i s phát tri n tâm lý tr . Tính ch đo c a giáo d c đưc th hi n nh ư sau: - Giáo d c v ch ra chi u h ưng cho s phát tri n nhân cách và t ch c d n d t s hình thành phát tri n nhân cách c a tr theo chi u h ưng đĩ. - Giáo d c cĩ th t o điu ki n thu n l i đ cho nh ng t ư ch t c a tr đưc b c l, phát tri n đ cĩ th bi n kh n ăng c a tr thành hi n th c. - Giáo d c cĩ th đem l i nh ng cái mà y u t b m sinh di truy n ho c mơi tr ưng t nhiên khơng th đem l i đưc. - Giáo d c cĩ th bù đp l i nh ng thi u h t do khuy t t t hay do b nh t t đem li. ðng th i, nĩ cĩ th u n n n nh ng nét tâm lý x u đưc hình thành do nh h ưng t phát c a mơi tr ưng đ nhân cách c a tr đưc phát tri n t t đp. Khi kh ng đnh vai trị ch đo c a giáo d c đi v i s phát tri n tâm lý c a tr ta c n l ưu ý r ng: Tâm lý con ng ưi mang tính ch th , nh ng tác đng c a điu ki n bên ngồi luơn luơn b khúc x thơng qua l ăng kính ch quan (kinh nghi m s ng) c a cá nhân. Do v y, nh ng h c sinh khác nhau cĩ th cĩ thái đ khác nhau tr ưc cùng mt yêu c u c a giáo viên. M t khác, con ng ưi là m t ch th tích c c ho t đng cĩ th t giác thay đi đưc chính b n thân mình, nên m i tác đng bên ngồi ch nh hưng t i tâm lý con ng ưi m t cách gián ti p thơng qua quá trình tác đng qua l i c a con ng ưi v i mơi tr ưng. Giáo d c, d y h c cĩ vai trị ch đo đi v i s phát tri n tâm lý c a tr , chúng cĩ quan h bi n ch ng v i nhau hai quá trình này khơng ph i là hai quá trình di n ra song song mà chúng th ng nh t v i nhau cĩ quan h t ươ ng h v i nhau. B i vì, s phát tri n tâm lý c a tr ch cĩ th di n ra m t cách t t đp trong điu ki n d y hc và giáo d c. ð gi đưc vai trị ch đo thì giáo d c và d y h c ph i luơn kích thích, d n dt s phát tri n ch khơng ph i là s ch đi s phát tri n. Giáo d c ph i đi tr ưc mt b ưc đ đĩn b t s phát tri n, t o nên tr quá trình gi i quy t mâu thun liên t c đ thúc đy s phát tri n. Tuy v y, trong khi kích thích s phát tri n thì d y h c và giáo d c c n ph i tính đn m c đ tr đã đt đưc, tính đn đc đim l a tu i và qui lu t bên trong c a s phát tri n. Mu n tâm lý c a tr phát tri n đúng đn thì bên c nh yu t giáo d c r t c n s t giáo d c c a tr trong t t c các th i k ỳ c a cu c đi. 6
7. III. CÁC GIAI ðON PHÁT TRI N TÂM LÍ C A TR EM 1.Quan đim v giai đon phát tri n tâm lý Quan ni m sinh v t coi s phát tri n tâm lý nh ư là m t quá trình sinh v t t nhiên. H c ăn c vào nh ng nhân t sinh v t thu n túy (nh ư s thay r ăng hay m c răng c a tr ) đã kh ng đnh tính b t bi n, tính tuy t đi c a các giai đon l a tu i. Quan ni m khác l i ph nh n khái ni m l a tu i, h coi s phát tri n nh ư là s tích l ũy tri th c, k n ăng k x o m t cách đơ n gi n. Quan đim c a TLH Mácxit, đi di n là L.X.V ưgtxki coi l a tu i là m t th i kỳ phát tri n nh t đnh đĩng kín m t cách t ươ ng đi. Trong m i th i k ỳ cĩ qui lu t phát tri n chung và đưc th hi n mt cách đc đáo v ch t. Khi chuy n t l a tu i này sang l a tu i khác bao gi c ũng xu t hi n nh ng c u t o tâm lý m i ch ưa t ng cĩ trong các th i k ỳ tr ưc. Nh ng c u t o m i này c i t l i và làm bi n đi chính ti n trình phát tri n tâm lý c a tr . Nh ng đc đim l a tu i là đc đim chung, đc tr ưng đin hình nh t ch ra ph ươ ng h ưng phát tri n chung. Nh ưng l a tu i khơng ph i là ph m trù tuy t đi, b t bi n mà giai đon l a tu i ch cĩ ý ngh ĩa t ươ ng đi. Gi i h n tu i ch cĩ ý ngh ĩa nh ư là y u t th i gian trong quá trình phát tri n c a tr ch nĩ khơng quy t đnh tr c ti p s phát tri n nhân cách. Tu i cĩ th phù h p v i trình đ phát tri n tâm lý c a tr , ho c cĩ th đi nhanh h ơn hay ch m h ơn là do ta bi t t n dng th i gian và điu ki n giáo d c đ t ch c cu c s ng c a tr . 2.Phân chia giai đon phát tri n tâm lý c a tr Các nhà TLH Mác xit đã c ăn c vào s thay đi c ăn b n trong điu ki n s ng và ho t đng c a tr , vào s phát tri n v th ch t tr và s thay đi trong c u trúc ch c n ăng tâm lý ca tr . Ng ưi ta chia s phát tri n tâm lý c a tr nh ư sau: 2.1. Giai đon tr ưc tu i h c + Tu i s ơ sinh: 0 - 2 tháng + Tu i hài nhi: T 2 - 12 tháng + Tu i nhà tr : T 1 - 3 tu i + Tu i m u giáo: T 3 - 6 tu i. Ho t đng ch đo trong giai đon này là hot đng vui ch ơi. 2.2. Giai đon tu i h c sinh + Tu i nhi đng: T 6 - 11 tu i + Tu i thi u niên: T 11 - 15 tu i + Tu i đu thanh niên: T 15 -18 tu i. Ho t đng ch đo trong giai đon này là ho t đng h c t p. M i th i k ỳ cĩ m t v trí, vai trị nh t đnh trong quá trình chuy n t đa tr mi sinh sang m t nhân cách tr ưng thành. M i th i k ỳ cĩ nh ng nét tâm lý đc tr ưng nh t đnh mà đa tr ph i tr i qua. S chuy n t th i k ỳ này sang th i k ỳ khác bao gi cũng g n v i s xu t hi n nh ng c u t o tâm lý m i v ch t. CÂU H I ƠN T P 1. Nêu quan đim c ơ b n c a thuy t ti n đ nh, thuy t duy c m, thuy t h i t hai y u t v s phát tri n tâm lý c a tr . Nh ng thuy t đĩ cĩ đim gì c n phê phán ? 2. T i sao các nhà tâm lý h c l i cho r ng: quá trình hình thành và phát tri n tâm lý ca tr em là quá trình t o ra cái m i? Cho ví d minh h a 3. Phân tích vai trị ch đ o c a giáo d c đ i v i s phát tri n tâm lý c a tr . 4. T i sao nĩi giai đon phát tri n tâm lý ch cĩ ý ngh ĩa t ươ ng đi ? 5. S phát tri n tâm lý c a tr đưc chia thành nh ng giai đon và nh ng th i kì l a tu i nào? Nêu ho t đ ng ch đ o ng v i m i th i k ỳ đĩ. 6.Phân tích b ưc ngo t 6 tu i và vi c chu n b s n sàng v m t tâm lý cho tr đ n tr ưng ph thơng. 7
8. Ch ươ ng II ðC ðIM TÂM LÝ C A H C SINH TI U H C Hc sinh ti u h c là l a tu i t 7 -12 tu i. Các em h c tr ưng ti u h c. Ng ưi ta cịn g i là tu i Nhi đ ng, l a tu i đ u tu i h c. ð n tr ưng th c hi n ho t đ ng h c tp là b ưc ngo t quan tr ng trong đ i s ng c a tr l a tu i này. Gi đây, các em đã tr thành m t h c sinh th c s . H c t p là nhi m v quan tr ng nh t giúp các em tích lũy ki n th c. Khi đ n tr ưng, các em b ưc vào nh ng m i quan h m i và ph c t p hơn đĩ là quan h v i th y, cơ giáo, quan h v i b n. Nhà tr ưng hình nh ư m ra tr ưc mt các em m t th gi i m i l . Trong mơi tr ưng ho t đ ng m i s t o nên các em mt th gi i n i tâm phong phú. I. NH NG TI N ð PHÁT TRI N TÂM LÍ C A H C SINH TI U H C 1. B c ti u h c trong n n giáo d c hi n đ i 1.1. G iáo d c ti u h c Vi t Nam Vi t Nam đã ti n hành c i cách giáo d c l n th III, theo qui đ nh c a h th ng giáo d c qu c dân thì tr em vào l p 1 khi trịn 6 tu i. Các em h c t l p 1 đ n l p 5. Tr đ tu i này cĩ đ điu ki n v th ch t c ũng nh ư tinh th n đ cĩ kh n ăng l ĩnh hi đưc ch ươ ng trình h c do Nhà n ưc quy đ nh. Chúng ta đã biên so n đưc m t h th ng sách giáo khoa cho b c Ti u h c và ti n hành b i d ưng giáo viên d y sách m i theo ch ươ ng trình c i cách giáo d c. Vi truy n th ng b o v , ch ăm sĩc và giáo d c tr em, Qu c h i n ưc ta đã ký, phê chu n và cam k t th c hi n cơng ưc v quy n tr em., ban hành “Lu t b o v , ch ăm sĩc giáo d c tr em” (ngày 12/8/1991) và “Lu t ph c p giáo d c ti u h c”. Hi ngh qu c gia vì tr em Vi t Nam (tháng 12/1991) đã nêu 10 đim cam k t trong đĩ cĩ nh n m nh: “Ph c p giáo d c ti u h c nh m đ t m c 90% s tr em h c xong b c ti u h c tr ưc đ tu i 15, s cịn l i h c xong l p 3, khơng đ tr em mù ch tu i 15 vào n ăm 2000.” Mu n đ t đưc m c tiêu ph c p giáo d c ti u h c c n ph i cĩ nh ng bi n pháp đ tr em đ tu i đi h c, đ c bi t là tr em nh ng vùng khĩ kh ăn, tr em m cơi, lang thang, tr khuy t t t, tr vùng dân t c thi u s đưc đi h c. Mt khác, ph i t p trung ch đ o vi c d y và h c b c ti u h c, gi m t l h c sinh b hc, nâng cao hi u qu đào t o ti u h c. Khi h c h t ti u h c, tr em ph i đưc phát tri n c v trí tu , đ o đ c, tình c m, th m m và th ch t đáp ng yêu c u ti p t c h c lên c p trên ho c b ưc vào cu c s ng c a nh ng ng ưi cơng dân. Hi n nay, ch t l ưng giáo d c ph thơng nĩi chung và b c ti u h c nĩi riêng vn ch ưa cao. Hi n t ưng này cĩ nhi u nguyên nhân: Vi c đ u t ư cho giáo d c ti u hc ch ưa đáp ng yêu c u t i thi u; vi c đào t o, b i d ưng giáo viên ch ưa đáp ng đưc nh ng yêu c u c a c i cách giáo d c, đ i ng ũ giáo viên g p nhi u khĩ kh ăn; cách dy h c c ũng l c h u. Hi n t ưng “th y gi ng trị nghe, th y đ c trị chép, th y nĩi trị nh c l i, đ c theo, nĩi theo, th y tích c c gi ng m i điu, trị ch ngoan ngỗn nghe, xem th y làm” di n ra khá ph bi n. Nĩi cách khác, vi c d y b c ti u h c ch y u do giáo viên ti n hành thơng qua các ti t gi ng nh m m c đích truy n th ki n th c qui đnh trong ch ươ ng trình vào đu ĩc h c sinh. Nh ng vi c làm nh m làm thay đi tồn b nhân cách h c sinh thì ít đưc chú ý. V i cách d y và h c nh ư v y khơng th đào to đưc th h tr thơng minh, n ăng đ ng, s n sàng đáp ng nh ng yêu c u c a cu c sng trong xã h i hi n đ i. Chúng ta ch ưa nh n th c ch ưa đúng v tr em trong xã h i hi n đ i ngày nay (ngay c m t s nhà giáo và các b c làm cha làm m ). Ng ưi l n th ưng l y b n thân mình đ phán xét và d y d tr em. 8
9. 1.2. Giáo d c ti u h c là b c h c n n t ng Lu t ph c p giáo d c ti u h c cĩ ghi: Giáo d c ti u h c là b c h c n n t ng ca h th ng giáo d c n n t ng qu c dân, cĩ nhi m v xây d ng và phát tri n tình c m đo đ c, trí tu , th m m ĩ và th ch t c a tr em nh m hình thành c ơ s ban đ u cho s phát tri n tồn di n nhân cách con ng ưi Vi t Nam. Bc ti u h c là b c h c ph c p và phát tri n, t o ti n đ đ th c hi n “nâng cao dân trí, đào t o nhân l c và b i d ưng nhân tài”. Tính ph c p là b t bu c tr em h c xong b c ti u h c ph i đ t đưc nh ng yêu c u t i thi u. Nh ưng b c ti u h c s t o ra nh ng điu ki n đ tr em ti p t c phát tri n, cĩ kh n ăng hc t p su t đ i đ tr thành nh ng con ng ưi cĩ trí tu phát tri n, ý chí cao và tình c m đ p. Tính ph c p và phát tri n c a giáo d c ti u h c chính là tính đng lo t và tính cá th ti u h c. Tính đ ng lo t là yêu c u c a b c h c này đi v i tr em 11,12 tu i, ch m là 14 tu i cĩ th và ph i đ t đưc. Tuy v y, nh ng h c sinh trong đ tu i này cĩ kh n ăng và cĩ điu ki n hc t p thì cĩ th phát tri n cao h ơn, khơng b h n ch . Bc ti u h c th hi n tính dân t c, tính hi n đ i đưc quán tri t trong n i dung giáo d c. L a tu i h c sinh ti u h c là th i k ỳ thu n l i đ hình thành các thành ph n to nên nhân cách con ng ưi. N i dung giáo d c b c ti u h c bao g m nh ng tri th c thu c các l ĩnh v c khoa h c xã h i và nhân v ăn, giáo d c và đo đ c, l i s ng và th m m ĩ. Ngay t nh ng l p đ u c p các em đã đưc h c v l ch s , đ a lý c a đ t nưc, bài v ăn, bài th ơ c a ơng cha, đưc giáo d c l i s ng v ăn minh, tình c m cao th ưng, truy n th ng t t đ p c a dân t c. M t khác, n i dung giáo d c b c ti u h c cũng chú ý đn trí th c c a nhân lo i thu c các l ĩnh v c khoa h c t nhiên, k ĩ thu t. ðiu đĩ, làm cho giáo d c n ưc ta t ng b ưc hịa nh p v i trào l ưu giáo d c hi n đ i ca th gi i. Bc Ti u h c cịn th hi n tính nhân v ăn và dân ch . Nĩ đưc th hi n m c tiêu ph c p giáo d c ti u h c tính ch t phát tri n c a b c h c này, ph ươ ng pháp dy h c và giáo d c. Giáo d c ti u h c ph i tri t đ tơn tr ng nhân cách c a h c sinh, coi tr ng n i l c thúc đ y ho t đ ng h c c a h c sinh, nh ng ho t đ ng chân tay, h i ho , trị ch ơi ph i cĩ m t v trí x ng đáng trong h c đưng. B c ti u h c là b c h c đu tiên, cĩ nhi m v xây d ng nh ng n n mĩng cho tồn b h th ng giáo d c ph thơng, đt c ơ s v ng ch c cho s phát tri n con ng ưi tồn di n. H i ngh qu c t v giáo d c ph thơng h p t i Mátxc ơva n ăm 1968 đã k t lu n: n u đ a tr khơng đ t k t qu t t b c ti u h c thì ch c nĩ c ũng khơng th ti n b đưc trong nh ng n ăm sau. Tĩm l i, m i cơng dân đ u ph i qua ph c p ti u h c, ho t đ ng h c b c h c này là ho t đ ng ch đ o đ i v i s phát tri n tồn di n nhân cách c a tr . Chính b c hc này nh ng đ c đim sinh lí và tâm lý c a tr đưc phát tri n m nh m và hình thành n n p và thĩi quen h c t p, nhu c u và h ng thú nh n th c b c ti u h c vai trị và nh h ưng c a giáo viên đi v i h c sinh r t l n. Vì v y, d y h c và giáo d c bc h c này khơng ch đ t n n mĩng giáo d c ph thơng mà cịn đt n n mĩng cho s sáng t o c a h c sinh. 2.Giáo d c ti u h c trên th gi i Giáo d c ti u h c trên th gi i cĩ nhi u tên g i khác nhau (c p I, giáo d c s ơ hc) nh ưng đu đưc xem là b c h c th nh t c a h th ng giáo d c ph thơng. S năm dành cho b c h c này t 3 đ n 10 n ăm. Th i gian h c 3 n ăm cĩ 4 n ưc, th i gian hc 5 n ăm cĩ 34 n ưc, th i gian h c 6 n ăm cĩ 103 n ưc, th i gian h c t 7 n ăm tr lên cĩ 94 n ưc, th i gian h c 8 n ăm cĩ 8 n ưc V n đ ph c p giáo d c ti u h c c n chú ý nh ng lu n đim sau: - Giáo d c ti u h c đưc coi là y u t n n t ng c a h th ng giáo d c, s ph i hp gi a giai đon này và các giai đon giáo dc khác c n đưc c ng c , c n đ m b o tính liên t c c a các m c tiêu, các n i dung và các c ơ c u. 9
10. - Vi c ph c p giáo d c ti u h c khơng ch xem xét d ưi gĩc đ s l ưng mà cn ph i đưc đ i m i th ưng xuyên v m c đích, c u trúc, n i dung, ph ươ ng pháp và ph ươ ng ti n nh m t o c ơ h i h c t p t t nh t cho h c sinh v sau. - Vi c ph c p giáo d c ti u h c khơng đưc d n đ n s gi m sút v ch t l ưng giáo d c. M i tr em đ u cĩ quy n nh n m t s giáo d c cĩ ch t l ưng trong m t kho ng th i gian nh t đ nh đ đm b o phát tri n tồn b nhân cách v i t ư cách là m t thành viên c a xã h i. M t n n t ng giáo d c mang đ n cho tr nh ng tri th c lý lu n và th c ti n c ơ b n c n thi t cho vi c ti p t c h c t p, cho cu c s ng hàng ngày. Vì vy, giáo d c ti u h c ph i nh m phát tri n t i đa nh ng ti m n ăng và h ng thú c a tr 3.Giáo d c ti u h c trong xã h i hi n đ i Giáo d c trong xã h i nào c ũng liên h m t thi t v i đ i s ng c a xã h i y. Ni dung c a b t c n n giáo d c nào c ũng là bi u hi n c ơ b n c a đ i s ng hi n th c, ph n ánh trình đ phát tri n c a kinh t - xã h i qua m t giai đon l ch s xã h i nh t đnh. Ch ng h n, n n giáo d c c truy n là con đ c a nên kinh t ti u nơng gia tr ưng, th ưng trơng ch vào s may r i nh ư lão nơng tri đin “trơng tr i, trơng đt, trơng m ưa ” Ph ươ ng pháp giáo d c n ng n v áp đ t khuyên r ăn đ tr em bu c ph i ch p nh n nh ng chân lý cĩ s n ch vi c h c thu c lịng, nĩi l i nh ng điu th y gi ng, nh ng điu trong sách thánh hi n. R t cu c tr em ch là đi t ưng ch u s giáo d c mt cách th đ ng. Xã h i hi n đ i, cu c cách m ng khoa h c - cơng ngh đã đt đưc nh ng thành tu r c r . Lồi ng ưi đang b ưc sang n n v ăn minh thơng tin. V i vi c s d ng các lo i máy tính, t đ ng hĩa, cơng ngh sinh h c, n ăng l ưng m i, v t li u m i. Máy mĩc c ũng thay th cho c ơ b p, trí nh làm gi m nh s tiêu t n s c l c c a con ng ưi. S ti n b c a khoa h c đã kích thích nhu c u h c sinh ti u h c v s khám phá nguyên nhân và b n ch t c a các hi n t ưng, lý gi i chúng b ng t ư duy khoa h c. ð đáp ng nhu c u y, n n giáo d c khơng ch ph i thay đ i v n i dung mà c ph ươ ng pháp cho thích h p v i th i đ i. N n giáo d c hi n đ i đáp ng xu th dân ch hĩa giáo d c, ph i cĩ k ĩ thu t ph ng theo ph ươ ng pháp đi cơng ngh . Nh k thu t này mà cĩ th t ch c điu khi n đưc s phát tri n c a tr em và ki m sốt đưc quá trình giáo d c. Vì th , s n ph m c a n n giáo d c là ch c ch n, t t y u khơng ph thu c vào lu t may r i. Nn giáo d c hi n đ i khơng ch c i cách theo h ưng ho c ch c i ti n n i dung dy h c, ho c ch c i ti n ph ươ ng pháp d y h c (c i cách n a v i). Tồn b quá trình giáo d c hi n đ i c n i dung và ph ươ ng pháp c a nĩ ph i t o ra s phát tri n t nhiên ca tr em hi n đ i. Vì s phát tri n c a tr em hi n đ i, vì l i ích c a tr em, n n giáo dc hi n đ i khơng l y ng ưi l n làm chu n m c đ phán xét tr em, khơng l y ng ưi dy làm trung tâm, khơng l y lý thuy t suơng làm n i dung, khơng l y s gi ng gi i làm ph ươ ng pháp ch y u. N n giáo d c hi n đ i xem tr em là nhân v t trung tâm, là linh h n c a tr ưng, l y s phát tri n c trí tu và nhân cách và h nh phúc ngay ngày hơm nay c a tr em làm l s ng c a mình. Quan ni m v giáo d c hi n đ i nh ư v y s d n đ n s thay đ i cách nhìn nh n v nhà tr ưng. Nhà tr ưng trong xã h i hi n đ i khơng ph i là s kéo dài ra c a s d y d tr em c a gia đình trong 6 n ăm đu c a cu c đ i tr . Nhà tr ưng hi n đ i ph i đem đn cho tr nh ng thành t u cu i cùng c a n n v ăn minh đươ ng th i, ph i ti n hành giáo d c tr em b ng ph ươ ng pháp nhà tr ưng ch khơng ph i b ng ph ươ ng pháp truy n tay, kèm c p ho c truy n kh u. Nhà tr ưng ph i d y cho tr em nh ng khái ni m khoa h c ch khơng ph i nh ng kinh nghi m s ng, ph i d y cho tr cách h c (ph ươ ng pháp làm vi c trí ĩc). Do đĩ nh ng gì tr h c đưc b c ti u h c khơng ch giúp cho các em cĩ v n đ s ng m t cu c s ng bình th ưng mà th a mãn nhu c u h c lên và h c mãi c a chúng. Nhà tr ưng ph i xem xét vai trị c a th y và trị theo h ưng 10
11. th y t ch c và h ưng d n, trị ho t đ ng và phát tri n. Trong đĩ, th y gi vai trị ch đo t ch c h ưng d n cho tr ho t đ ng, trị t làm ra s n ph m giáo d c. D y h c theo h ưng đĩ thì tr em v a là đi t ưng v a là ch th c a giáo d c. Trong n n giáo d c hi n đ i, cơng vi c c a giáo viên khơng ch nh m hình thành các khái ni m khoa h c, cách làm vi c trí ĩc mà cịn h ưng t i vi c phát tri n các ph m ch t nhân cách c a h c sinh. Giáo viên làm vi c v i t p th h c sinh nh ưng ph i chú ý đ n t ng h c sinh. Vì v y, cá th hĩa trong quá trình d y h c và giáo d c là mt vi c làm đy trách nhi m và vơ cùng khĩ kh ăn nh ưng r t cao c . Vì giáo viên là ng ưi đào t o hàng lo t nhân cách nh ưng l i vun tr ng t ng h c sinh giúp các em phát huy h t kh n ăng n ăng l c c a mình đ tr thành ng ưi cơng dân t t. Xét gĩc đ này, s n ph m lao đ ng c a ng ưi giáo viên khơng theo khuơn m u nhân cách c đ nh. Vì m i h c sinh là m t ch th riêng bi t. Giáo viên khơng ch d y cái mình thích, giáo viên ph i d y cho h c sinh cái mà xã h i hi n đ i địi h i ng ưi hc. Giáo viên là ng ưi đ i di n cho trí tu th i đ i, là chuyên gia cĩ tay ngh ch khơng ph i là ng ưi gõ đu tr . N n giáo d c hi n đ i khơng cho phép theo ki u “c ơm ch m c ơm”. N u lão hĩa ki n th c thì giáo viên s t đào th i mình ra kh i đ i ng ũ giáo viên. Vì v y, giáo viên ph i h c t p và ph n đu khơng ng ng, h c su t đ i. II.B ƯC NGO T 6 TU I VÀ TÂM LÍ S N SÀNG ðN TR ƯNG 1.B ưc ngo t 6 tu i Trong quá trình phát tri n c a tr em trong xã h i hi n đ i, các nhà tâm lý h c coi th i đim lúc tr cịn 6 tu i là b ưc ngo t quan tr ng. Phía bên này là m t đ a tr bé nh đang phát tri n đ hồn thi n các c u trúc tâm lý c a con ng ưi, v i ho t đ ng ch đ o là vui ch ơi mà ch ưa th th c hi n đưc b t k ỳ m t ngh ĩa v nào c a xã h i. Cịn phía bên kia là m t h c sinh đang th c hi n m t ngh ĩa v xã h i trao cho, b ng ho t đ ng h c t p nghiêm túc. ðng v m t phát tri n t ư duy thì bên này c t m c đ a tr m i ch cĩ bi u t ưng v s v t, sang phía bên kia nĩ đang hình thành nh ng khái ni m khoa h c v s v t. Theo J.Piaget, phía bên này c t m c là th i k ỳ tin thao tác, cĩ ngh ĩa tr cĩ th s d ng thao tác đ o ng ưc đ ti n hành t ư duy tr u t ưng. B ưc vào tr ưng ph thơng, là m t b ưc ngo t trong đ i s ng c a đ a tr . ðĩ là s chuy n qua m t l i s ng m i v i nh ng điu ki n ho t đ ng m i, chuy n qua nh ng quan h mi v i ng ưi l n và b n bè cùng tu i. Tu i m u giáo l n là th i k ỳ tr đang ti n vào b ưc ngo t đĩ v i s bi n đ i ca ho t đ ng ch đ o. Ho t đ ng vui ch ơi gi vai trị ch đ o trong su t th i k ỳ m u giáo, nay nh ng y u t c a ho t đ ng h c t p b t đu n y sinh đ ti n t i gi v trí ch đo giai đon sau b ưc ngo t 6 tu i. Giáo s ư, Ti n s ĩ H Ng c ð i đã cĩ lý khi cho rng 6 tu i là m t b ưc ngo t h nh phúc. Sau 6 tu i, tr em gia nh p cu c s ng nhà tr ưng. Nhà tr ưng đưa đn cho các em nh ng gì ch ưa h cĩ và khơng th cĩ đưc trong 6 n ăm đ u c a cu c đ i tr . Ch ng h n: tr bi t nĩi nh ưng ch ưa bi t c u t o c a ti ng nĩi, bi t nĩi nh ưng ch ưa bi t vi t, bi t đ c, bi t đ m nh ưng ch ưa bi t c u t o s Tr ưng ti u h c ph i d y cho các em cĩ m t thái đ m i khi nhìn cái quen thu c và cĩ cách suy ngh ĩ lý lu n. Khi đn tr ưng các em ph i ti n hành ho t đ ng h c t p v i t ư cách là ho t đng ch đ o cĩ vai trị c c k ỳ quan tr ng trong s phát tri n tâm lý c a tr . Qua ho t đng, t ng b ưc tr s chuy n nh ng quan h xã h i khách quan vào trong nhân cách mình, t o ra đ i s ng n i tâm b ng s tr i nghi m. K t qu là t o ra m t cách nhìn nh n b n thân mình: s hình thành ý th c cá nhân. Nh đĩ tr nh n ra v trí nh bé c a mình trong đi s ng c a xã h i (ng ưi l n) mình cịn ch ưa bi t gì. S đánh giá này là mt b ưc ti n v ch t trong quá trình phát tri n tâm lý, t o ra cu c kh ng ho ng m i lúc 6 -7 tu i. Do đĩ, b ưc ngo t 6 tu i là m t s ki n quan tr ng, khi n các nhà giáo 11
12. dc c n ph i quan tâm, m t m t là đ giúp tr hồn thi n nh ng thành t u phát tri n tâm lý trong su t th i k ỳ m u giáo, m t khác là tích c c chu n b cho tr cĩ đ điu ki n đ làm quen d n v i ho t đ ng h c t p và cu c s ng tr ưng ph thơng. 2.Tâm lí s n sàng đn tr ưng h c l p m t c a tr em Vi c chu n b s n sàng v m t tâm lý tr đ n h c t p tr ưng ph thơng là nhi m v quan tr ng vào b c nh t c a giáo d c m u giáo, đ c bi t là đ tu i m u giáo l n. Trình đ chu n b s n sàng v m t tâm lý cho vi c h c t p tr ưng ph thơng khơng ph i là hình thành nh ng nét tâm lý đ c tr ưng cho m t h c sinh. Nh ng nét tâm lý này ch cĩ th đưc hình thành trong b n thân ho t đ ng h c t p do nh hưng c a vi c giáo d c và giáo d ưng nhà tr ưng ph thơng, cịn k t qu phát tri n ca tr m u giáo ch là ti n đ c a nh ng nét tâm lý y, đ đ cĩ th thích nghi b ưc đu v i các điu ki n h c t p cĩ h th ng tr ưng ph thơng. Tâm lí s n sàng đi h c ca tr cĩ 4 thành t c ơ b n sau: - H ng thú đ n tr ưng th hi n lịng mong mu n tr thành ng ưi h c sinh th c th . Lịng mong mu n này đưc bi u hi n vào cu i tu i m u giáo. Tr b t đ u ý th c đưc r ng vi c tham gia vào trị ch ơi đ đưc làm gi ng nh ư ng ưi l n ch là nh ng trị đùa. ða v ng ưi l n mà đa tr lúc này t th y mình cĩ th v ươ n lên đưc l i chính là đa v m t ng ưi h c sinh, trong đĩ h c t p tr thành m t nhi m v th c s . Hu h t tr em tr ưc ngày đn tr ưng đ u h i h p và mong sao chĩng đn ngày y. Tt nhiên khơng ph i chính ho t đ ng h c t p đã h p d n các em đ n nh ư th đâu, mà đi v i nhi u tr m u giáo thì nh ng đ c đim bên ngồi c a cu c s ng h c sinh l i cĩ ph n h p d n h ơn, nh ư cĩ c p sách, cĩ h p bút, cĩ gĩc h c t p, cĩ tr ng vào l p, đưc giáo viên cho đim S c h p d n c a nh ng nét b ngồi đĩ c ũng cĩ ý ngh ĩa tích c c, vì nĩ khêu g i lịng khao khát c a tr là mu n thay đ i v trí c a mình trong xã h i. - Kh n ăng ho t đ ng trí tu nh ư kh n ăng quan sát, trí nh , t ư duy c n ph i đưc đ t t i m c đ nh t đ nh đ cĩ th l ĩnh h i các tri th c khoa h c m t cách d dàng. Tr đ n tr ưng h c c n ph i cĩ m t v n tri th c nh t đ nh v th gi i xung quanh, v con ng ưi và lao đng c a h , v nhi u m t c a đ i s ng xã h i, v các chu n m c đ o đ c hành vi. Nh ưng quan tr ng khơng ph i là s l ưng tri th c mà là ch t l ưng c a nĩ. C n làm cho tri th c c a tr đưc chính xác hĩa, rõ ràng và h th ng hĩa các bi u t ưng đã đưc hình thành tr ưc đây. ðĩ ch ưa ph i là tri th c khoa hc th c s nh ưng c ũng khơng ph i là tri th c c a các s ki n t n m n, mà là tri th c ti n khoa h c, L.X.V ưgơtxki đã g i tri th c đĩ là “ti n khái ni m”. C n giúp tr cĩ ph ươ ng pháp n m b t s ki n cĩ hi u qu và phù h p v i trình đ phát tri n c a tr . Ph i kh ơi d y tr lịng ham hi u bi t, mu n khám phá nh ng điu m i l c a th gi i t nhiên và cu c s ng xã h i. Nh ng đa tr ham thích tìm hi u th ưng là nh ng tr r t mu n đi h c, đưc th c hi n ngh ĩa v c a ng ưi h c sinh đ đưc hi u bi t nhi u th . C n ph i kh ơi d y tr s h ng thú nh n th c là h ng thú đ i v i b n thân n i dung các tri th c thu nh n đưc l ĩnh v c v ăn hĩa. H ng thú nh n th c đưc hình thành trong m t th i gian dài tr ưc khi tr đ n tr ưng, su t c th i k ỳ m u giáo. Nh ng k t qu nghiên c u cho th y r ng nh ng em g p nhi u khĩ kh ăn nh t trong vi c h c t p nh ng l p đ u c a b c ti u h c khơng ph i là nh ng em thi u kh i lưng tri th c và k x o c n thi t cu i tu i m u giáo, mà đĩ l i chính là nh ng em bi u hi n tính th đ ng trí tu , khơng cĩ tính ham hi u bi t và khơng cĩ thĩi quen suy ngh ĩ tr ưc nh ng v n đ m i l trong h c t p c ũng nh ư trong sinh ho t hàng ngày. - Trình đ phát tri n ngơn ng c ũng là m t điu ki n h t s c quan tr ng trong vi c l ĩnh h i các tri th c v khoa h c t nhiên c ũng nh ư khoa h c xã h i. B i v y la tu i m u giáo. vi c tr em s d ng thơng th o ti ng m đ đưc coi là yêu c u nghiêm túc. Tr ưc khi đ n tr ưng tr ph i bi t nĩi rõ ràng, m ch l c khi giao ti p v i ng ưi xung quanh, bi t s d ng ngơn ng nh ư m t ph ươ ng ti n đ t ư duy, đ giao ti p. 12
13. - Chu n b cho tr kh n ăng điu ch nh hành vi c a mình tuân theo n i quy c a nhà tr ưng và th c hi n nh ng yêu c u c a giáo viên hay c a t p th l p đ ra, t giác tuân theo quy đnh n ơi cơng c ng. Tính ch đ nh c a các ho t đ ng tâm lý c ũng c n đưc t ăng ti n đ tr cĩ th kiên trì theo đui các m c đích h c t p là ti p nh n nh ng tri th c khoa h c cĩ h th ng. V n đ này cĩ nhi u khĩ kh ăn đ i v i tr m i đ n tr ưng nh ưng d n d n trong quá trình h c t p tính ch đ nh c a các quá trình tâm lý s đưc t ăng ti n rõ r t. Tâm lí s n sàng đn tr ưng h c t p g m nh ng ph m ch t c a nhân cách giúp tr nhanh chĩng gia nh p vào t p th l p, tìm đưc v trí c a mình trong t p th đĩ, cĩ ý th c trách nhi m khi tham gia vào ho t đ ng chung. ðĩ là nh ng đng c ơ xã h i c a hành vi, là cách ng x v i ng ưi xung quanh, là k n ăng xác l p và duy trì nh ng m i quan h qua l i l n nhau v i các b n cùng l a tu i. Hi n nay, nhi u ng ưi cịn quan ni m trình đ chu n b s n sàng cho tr đ n tr ưng ph thơng là ch nĩ ph i đ c thơng vi t th o, bi t tính tốn. Do đĩ, h ch tr ươ ng cho tr h c ch , h c tính s m. Làm nh ư v y h hi v ng là đa tr đĩ s h c gi i. Trong th c t khơng ph i h c em nào đưc h c s m đ u là h c sinh gi i. M t s em do đưc h c tr ưc m t b ưc nên sinh ra ch quan, r i chán h c vì ph i h c l i nh ng điu đã bi t r i. M t s khác lúc đu t ra v ng vàng vì đã cĩ s n m t s “v n tri th c”, nh ưng v sau lên l p trên thì l i khơng cĩ gì là xu t s c, vì các em này khơng nm đưc các ph ươ ng th c c a ho t đ ng h c t p. Ngồi ra l i cĩ nh ng em do h c tr ưc nh ng tri th c khơng chính xác nên l i b m t m t s th i gian “c i t o” l i v n tri th c đã cĩ. Trong th c t khơng ph i tr em nào đn tr ưng c ũng cĩ tâm lí s n sàng đi h c. Vì v y, giáo viên ti u h c c n giúp tr l n đ u tiên đi h c kh c ph c nh ng khĩ kh ăn ph i ch p hành n i qui c a tr ưng, l p, ph i th c hi n đ y đ nh ng vi c giáo viên giao v nhà, khĩ kh ăn trong vi c thi t l p m i quan h v i th y, cơ giáo và b n bè mi Vi c chu n b tâm lý tr s n sàng đn tr ưng h c t p c n ph i đưc th c hi n trong các trị ch ơi và các ho t đng cĩ s n ph m (nh ư n n, v , th cơng) ho c ho t đng múa hát, đ c th ơ, k chuy n Chính trong các ho t đ ng đĩ tr s n y sinh nh ng đ ng c ơ xã h i tích c c c a hành vi, hình thành h th ng th b c các đ ng c ơ, hình thành và phát tri n các hành đng trí tu , phát tri n k n ăng thi t l p nh ng m i quan h v i b n bè D ĩ nhiên vi c này khơng di n ra m t cách t phát mà ph i cĩ s hưng d n th ưng xuyên c a ng ưi l n. III.NH NG Y U T NH H ƯNG T I S PHÁT TRI N TÂM LÍ C A TR 1. S phát tri n th ch t c a h c sinh ti u h c S phát tri n tâm lý c a tr em tr ưc h t ta ph i đ c p đ n s phát tri n v th ch t c a các em. S phát tri n c ơ th đ c bi t là s bi n đ i c a h th n kinh và c a ho t đ ng th n kinh c p cao là m t y u t quan tr ng khơng th thiu đưc đ i v i s phát tri n tâm lý c a tr . T c đ phát tri n v chi u cao và tr ng l ưng c ơ th c a h c sinh ti u h c ch m h ơn so v i tu i m u giáo. M i n ăm cao trung bình t 2 - 5 cm và nng thêm 400 - 500 g. H x ươ ng c a tr tu i này đang trong thi k ỳ c t hĩa nh ưng cịn nhi u mơ sn nên d cong v o. Vì v y, ng ưi l n c n chú ý t ư th ng i và cách lao đng c a các em. Nh ng đ t x ươ ng c tay ch ưa hồn tồn c t hĩa, cho nên các em khơng thích làm ho c s g p khĩ kh ăn khi làm nh ng cơng vi c cĩ tính ch t t m . Vì v y, vi c rèn luy n nh ng k x o cĩ tính ch t k thu t t m r t khĩ đ i v i các em. Chúng ta nên tránh đ các em vi t ch quá nh , vi t láu, vi t nhi u, khơng nên gị bĩ các em tham gia nh ng ho t đ ng đơn điu và kéo dài. H c ơ đang phát tri n m nh, nh ng c ơ l n th ưng phát tri n nhanh h ơn nh ng c ơ nh nh t là các b p th t l n, nên các em thích ch y nh y, thích làm nh ng vi c dùng s c m nh. 13
14. Não b c a tr em lên 7 tu i đ t kho ng 90% tr ng l ưng não ng ưi l n và đn 12 tu i thì b ng tr ng lưng não ng ưi l n, thùy trán phát tri n m nh. T bào não phát tri n v thành ph n c u t o, đ l n và phân hĩa rõ r t. C u t o t bào não c a tr 8 tu i khơng cĩ đim gì khác so v i t bào não c a ng ưi l n. Não b đang ti p t c hồn thi n v m t c u trúc và ch c n ăng. h c sinh ti u h c cĩ th thành l p h th ng liên h th n kinh ph c t p nh ưng ch ưa th t v ng ch c. V não ch ưa hồn tồn điu khi n đưc nh ng ph n d ưi v . Nên tu i này tr d nh nh ưng c ũng chĩng quên và th ưng khĩ kìm hãm nh ng c m xúc c a mình. Quá trình h ưng ph n r t m nh, nên hc sinh ti u h c r t hi u đ ng và nhi u khi ch ưa cĩ kh n ăng t ki m ch mình. c ch đang phát tri n và ti n t i cân b ng v i h ưng ph n. Hc sinh ti u h c ( đ c bi t l p 1,2) h th ng tín hi u th nh t v n chi m ưu th h ơn so v i h th ng tín hi u th hai. Trong quá trình h c t p nhà tr ưng, h th ng tín hi u th hai d n d n đưc phát tri n m nh và gi vai trị to l n trong ho t đng nh n th c (do ngơn ng phát tri n, các em hi u đưc các ký hi u, các cơng thc trong các bài h c), c ũng nh ư trong vi c điu ch nh hành vi c a các em. ðĩ là c ơ s sinh lý c a s phát tri n t ư duy tr u t ưng và hành đng ý chí c a tr . 2. ðiu ki n s ng và ho t đ ng c a h c sinh ti u h c 2.1 .Khi đn tr ưng ph thơng h c t p là m t bi n đ i quan tr ng trong đ i s ng ca tr em. ðiu đĩ làm thay đi m t cách c ăn b n đ a v c a các em trong gia đình, nhà tr ưng và xã h i, c ũng nh ư thay đi c n i dung và tính ch t c a ho t đ ng ch yu c a l a tu i đĩ. Tr thành m t h c sinh chính th c, tr em b t đ u tham gia m t ho t đ ng nghiêm ch nh cĩ ý ngh ĩa xã h i đĩ là ho t đ ng h c t p. N u vui ch ơi là ho t đ ng ch y u c a tu i m u giáo thì h c t p bây gi h c t p là ho t đ ng ch y u ca h c sinh ti u h c. Nĩ địi h i tr em ph i nghiêm túc h ơn, cĩ k lu t h ơn. N i dung h c t p bao g m nhi u mơn và đưc s p x p theo m t ch ươ ng trình cĩ h th ng, cĩ m c đích rõ r t. Khi vào h c l p 1 các em t th y mình l n lên và b ưc vào th i k ỳ l a tu i cĩ nhi u điu m i l . ð n tr ưng ph thơng các em bt đ u hình thành m t h th ng nh ng quan h m i v i th y, cơ giáo và b n bè m i. Quan h v i m i ng ưi xung quanh tr nên r ng rãi, ph c t p đã giúp các em ti p thu đưc nhi u kinh nghi m m i điu đĩ đã giúp cho s phát tri n tâm lý c a tr tr nên phong phú. Khi cịn h c m u giáo, nh ng tr đưc giáo d c và chu n b đ y đ v m t tinh th n thì th ưng t ra s t s ng và s n sàng đi h c. Nhi u em cịn mu n đi h c s m tr ưc khi đ tu i. Nh ng em này r t thích đ n tr ưng, các em bu n vì ph i ngh h c và c g ng hồn thành nhi m v h c bài, làm bài c a giáo viên giao cho. C ũng cĩ m t s em khác do gia đình và cơ giáo ( m u giáo) ch ưa chú ý giáo d c và chu n b tinh th n sn sàng đi h c, nên lúc đn tr ưng th ưng t ra ch ưa thích h c t p. Cĩ em đã tr n hc, cĩ em thích đn tr ưng nh ưng khơng ph i vì thích h c mà vì thích cái v b ngồi hp d n c a tr ưng (tr ưng r ng, đ p, l p cĩ nhi u bàn gh , cĩ tranh nh m i, c nh tr ưng nh n nh p, nhi u b n vui ch ơi ) Nh ng em đĩ th ưng l ơ là vi c h c t p, thích ch ơi đùa trong gi h c, h c bài, làm bài qua loa và th ưng v b y vào t p v . ð i v i nh ng h c sinh này giáo viên ph i quan tâm ngay t nh ng bu i đ u đ k p th i u n nn các em. Ngồi ra c ũng cĩ nh ng em khi đ n tr ưng đã cĩ thái đ c g ng h c t p, nh ưng khơng bao gi hồn thành đy đ nh ng bài v do giáo viên giao, vì các em ch ưa bi t cách h c t p, ch ưa đưc rèn luy n cách suy ngh ĩ. Khi g p các lo i bài t p khơng địi h i trí ĩc làm vi c nhi u thì tr cĩ th hồn thành t t nh ư vi t t p c n th n và đp. Cịn khi làm tính ho c t p đ c thì tr đốn ph ng ho c đ m đ u ngĩn tay. ð i vi nh ng em này, giáo viên ph i l ưu ý luy n cho cho các em cách th c h c t p, cách th c làm vi c b ng trí ĩc t đơn gi n đ n ph c t p, ph i quan tâm h ơn đn nh ng ph ươ ng pháp tr s d ng đ hồn thành t t bài đĩ. 14
15. Nhìn chung vi c h c t p nhà tr ưng ph thơng v i m c đích, n i dung, ch ươ ng trình k ho ch và bi n pháp giáo d c c a nĩ, cùng v i m t t p th m i cĩ nhi u th y, nhi u b n, đã b ưc đ u hình thành cho các em n ăng l c nh n th c và nh ng nét c ơ b n v nhân cách con ng ưi m i phù h p v i yêu c u c a xã h i. 2.2 .Ngồi vi c h c t p là ho t đ ng ch đ o thì vui ch ơi c ũng là m t nhu c u r t ln c a h c sinh ti u h c. Trong vui ch ơi, tr đưc th a mãn tính hi u đ ng, đ ng th i thơng qua vui ch ơi tâm lý c a tr c ũng phát tri n. Nhi u trị ch ơi cĩ tác d ng giúp tr nâng cao nh ng ph m ch t chú ý, kh n ăng ghi nh , t ưng t ưng và nhi u nét tâm lý khác. Cĩ th nĩi vui ch ơi là s chu n b lao đ ng, chu n b s c sáng t o, s c l c và tài năng cho tr . So v i vui ch ơi c a tr m u giáo, trị ch ơi c a nhi đ ng cĩ tính t ch c cao h ơn, n i dung phong phú h ơn. tu i này tr đ c bi t thích các trị ch ơi v n đ ng cĩ quy t c, ph n l n là nh ng trị ch ơi t p th cĩ t ch c nh ư: đá bĩng, đánh tr n gi , đui b t nhau Thơng qua nh ng trị ch ơi tr đưc phát tri n nhi u m t: th l c, tính khéo léo, nhanh nh n, tháo vát, tính bình t ĩnh, kiên trì, d ũng c m, quan sát chính xác, phán đốn k p th i tính k lu t, tính t ch c, tinh th n t p th tu i này tr cịn ch ơi trị ch ơi đĩng vai nh ưng so v i tu i m u giáo n i dung và hình th c cĩ nhi u đ i m i, ch đ ch ơi th ưng ph n ánh sinh ho t, hi n t ưng xã hi và l ch s . Trong khi ch ơi các em th ưng c g ng đ t mình vào đa v nh ng vai mình đĩng đ bi u l nh ng đ c tính c a h , c g ng thâm nh p vào ý ngh ĩ và tình cm c a nhân v t. Nh ng trị ch ơi t p th là ph ươ ng ti n giáo d c cĩ hi u qu cao. Trong trị ch ơi c a các em cĩ nh ng bi n đ i c ơ b n nh ư: h ng thú ch ơi v ng b n h ơn, đ ch ơi đã cĩ s l a tr n, tr b t đ u thích các trị ch ơi th thao và xây d ng. Vui ch ơi dn d n chi m ít th i gian h ơn, khi r nh r i các em b t đ u thích đ c sách, xem phim Ho t đ ng vui ch ơi l a tu i này cĩ ý ngh ĩa giáo d c r t l n. Nĩ đem l i ni m vui l n cho các em, làm cho th n kinh sng khối sau nh ng gi h c t p m t m i. Th nh ưng, trong tình hình th c t hi n nay nhi u tr ưng h c và giáo viên, các b c cha m , các t ch c đồn th ( ðồn thanh niên, H i ph n , ð i thi u nhi) ch ưa quan tâm đúng m c đ n vi c vui ch ơi c a tr em. Các em thi u ch ch ơi, thi u đ ch ơi và thi u s h ưng d n trong khi ch ơi, nên d n đ n tình tr ng m t s em sinh ra ngh ch ng m, phá phách ho c ch ơi nh ng trị ch ơi kém b ích, ph n tác d ng giáo d c. Vì th , giáo viên và cha m c ũng nh ư các t ch c đồn th c n t o điu ki n cho tr cĩ ch vui ch ơi, chú ý h ưng d n n i dung, điu hịa tr vui ch ơi, khơng nên h n ch gị bĩ tr trong vui ch ơi. C n tránh đ tr ham ch ơi quá s c, đ ng th i ph i ng ăn ch n ch n nh ng trị ch ơi b t ch ưc cái x u, n i dung khơng lành m nh, tránh tính ích k trong khi ch ơi (ch ch ơi m t mình ho c lúc nào c ũng mu n mình gi vai chính) khơng nên đè nén tính sáng t o c a tr trong lúc các em đang ch ơi. 2.3 . H c sinh ti u h c cịn tham gia vào ho t đ ng lao đ ng. Lao đ ng tu i mu giáo nh m m c đích giáo d c là ch y u, song đ i v i các em b c ti u h c lao đng cịn giúp đ gia đình, t p th c a tr và ngay c chính b n thân các em n a. Khi các em hồn thành nh ng cơng vi c đưc phân cơng thì lao đng l i cĩ ý ngh ĩa giáo dc nhi u nh t. Nh ng gi lao đ ng tr ưng gi vai trị quan tr ng trong s phát tri n tâm lý c a các em. Trong nh ng gi đĩ, h c sinh khơng nh ng đưc làm quen v i các dng c và v t li u lao đ ng, đưc hình thành k ĩ n ăng lao đ ng mà cịn đưc t p v n dng nh ng ki n th c c a các mơn h c vào th c ti n, đ ng th i tr em đưc rèn luy n ĩc quan sát, tính m c đích, tính t ch c, tính k lu t, tính tích c c và tinh th n trách nhi m c ũng đưc c ng c m t cách rõ r t. Các em cịn r t h ng thú tham gia các ho t đng lao đ ng cơng ích nh ư phong trào: Giúp đ b n nghèo v ưt khĩ h c gi i, ng h đng bào l ũ l t, ch ăm sĩc cây tr ng Các em thích lo i lao đ ng này vì nĩ mang ý ngh ĩa xã h i rõ r t, đ ng th i nĩ đưc t ch c d ưi hình th c t p th thi đua sơi n i. 15
16. Nên nĩ cĩ tác d ng giáo d c ý th c trách nhi m, ngh ĩa v đ i v i xã h i và ý th c ph n đ u v ươ n lên c a tr . Mt nét n i b t h c sinh ti u h c Vi t Nam là các em tuy cịn nh nh ưng đã tham gia lao đng khá nhi u, nh t là lao đng trong gia đình. Các em cĩ th làm nh ng vi c v t giúp ng ưi l n ho c nh ng cơng vi c đưc giao th ưng xuyên nh ư quét nhà, nu c ơm, gi em Lo i lao đ ng th ưng xuyên này cĩ ý ngh ĩa giáo d c nhi u h ơn. Nĩ địi h i tr ph i quan tâm làm nhi m v đúng lúc, giáo d c tr ý th c trách nhi m, t o cho tr kh n ăng đ ra nh ng sáng ki n trong lao đ ng, t p cho tr quen phân ph i th i gian, luy n cho tr t t ch c l y cơng vi c. Chính các em c ũng ưa thích làm nh ng cơng vi c đưc giao th ưng xuyên, vì trong khi làm nh ng vi c đĩ chúng c m th y đưc ch đ ng h ơn. N u cơng vi c lao đ ng c a các em gia đình đưc t ch c h p lý thì cĩ tác d ng t t đ n vi c h c t p c a các em. S d ĩ nh ư v y là vì h c t p c ũng là mt lo i lao đ ng địi h i tr ph i cĩ nh ng ph m ch t, cá tính nh t đ nh nh ư: ý th c trách nhi m, tinh th n c n cù ch u khĩ, k n ăng t ch c ho t đ ng ð i v i h c sinh ti u h c, các cơng vi c lao đ ng đưc giao ph i h p d n, v a s c và khơng gây m t mi, đ ng th i ph i nâng d n kh n ăng lao đ ng c a tr , t p cho tr cĩ thĩi quen c gng trong lao đ ng, nâng cao tinh th n trách nhi m, cĩ k lu t và tr t t trong lao đng. Tr c ti p tham gia lao đ ng s n xu t, nhi đ ng c a chúng ta c n cù, ch ăm ch , ch t phác, th t thà, các em s m làm quen v i nh ng thi u th n, gian kh . Do s m tham gia lao đng s n xu t mà m t s k n ăng, k x o lao đ ng chân tay nhanh chĩng đưc hình thành. Mi hình th c lao đ ng đ u cĩ ý ngh ĩa giáo d c l n lao. Ho t đ ng lao đ ng khơng th thi u, khơng th b coi nh trong sinh ho t c a h c sinh ti u h c. Giáo viên và cha m c n tránh thái đ nuơng chi u, khơng tin t ưng tr , s tr làm h ng nên khơng giao vi c. A.S.Macarenco đã khuyên: nên đ tr lao đ ng gia đình càng s m càng hay dù chúng cịn v ng v , ch m ch p. Ng ưc l i, khơng nên t n d ng tr , giao cho tr nh ng vi c n ng quá s c. Hi n nay, m t s gia đình cịn b t các em lao đ ng quá nhi u, b t tr làm nh ư ng ưi l n th c s , làm v i m c đích ki m s ng. ðiu đĩ ch đem l i l i ích tr ưc m t, nh ưng xét v lâu dài, vi c làm đĩ s d n đ n h u qu tai h i rt l n. M t khác, chúng ta c ũng c n th y r ng hi n nay cĩ m t s em thích lao đ ng chân tay h ơn là h c t p, nh ưng khơng vì th mà chúng ta quá l i d ng s c lao đ ng ca tr . ð i v i nh ng em này, cha m ph i quan tâm đ n vi c h c t p c a các em, ph i khuy n khích các em h c t p, ph i t o cho các em thĩi quen đi h c và h c t p mt cách ch ăm ch , nghiêm túc. 2.4 .ði thi u niên ti n phong trong nhà tr ưng là m t t ch c giáo d c các em nh . N ơi nào t ch c đ i v ng m nh thì n ơi đĩ các em đưc phát tri n r t nhanh v năng l c t qu n, v tình c m t p th , v ý th c trách nhi m, v ý chí chi n đ u S giáo d c c a nhà tr ưng k t h p ch t ch v i s giáo d c c a ð i làm cho tâm lý c a nhi đng đưc phát tri n v nhi u m t h ơn. Nhi đng ngày nay là l p ng ưi sinh ra, ln lên và phát tri n trong th i k ỳ hịa bình, đng th i l i th a k đưc nh ng truy n th ng t t đ p c a dân t c. Nh v y mà các em cĩ điu ki n tr thành nh ng con ng ưi phát tri n tồn di n. Các em cĩ tình c m yêu ghét rõ ràng, cĩ nhi u hành đng t t và cĩ nhi u ưc m ơ đp đ nh ư: Các em mong ưc mình cĩ nh ng hành đng anh hùng, mu n tr thành nh ng cơng nhân gi i, mu n tr thành nh ng nhà khoa h c ðiu đĩ ch ng t r ng các em cĩ đ kh n ăng đ k t c s nghi p cách m ng c a ð ng và c a nhân dân ta. ði v i h c sinh ti u h c, các em cịn ch u nh h ưng giáo d c c a gia đình r t nhi u. Cĩ th nĩi, sau th y giáo thì cha m là ng ưi cĩ uy tín nhi u đ i v i các em. Các em mu n noi g ươ ng c a cha, m và các anh, ch . N u giáo d c gia đình cĩ n i dung ph ươ ng pháp phù h p v i giáo d c c a nhà tr ưng và c a ð i thi u niên thì s to điu ki n thu n l i cho s phát tri n tâm lý c a tr . Trái l i, giáo d c gia đình mâu 16
17. thu n v i giáo d c nhà tr ưng và ði thi u niên ti n phong s t o nên nh ng k t qu khơng t t. Do v y, vi c đ ng viên qu n chúng nhân dân xây d ng nh ng gia đình gươ ng m u là m t bi n pháp r t t t đ giáo d c tr em. Nhìn chung hồn c nh sinh ho t, tính ch t giáo d c, c ươ ng v xã h i, trình đ tâm lý c a tr là nh ng nhân t nh hưng to l n đ n vi c hình thành và phát tri n tâm lý c a chúng. S tác đ ng qua l i gi a nh ng nhân t đĩ là đng l c thúc đ y và phát tri n tâm lý c a tr , trong đĩ giáo dc gi vai trị ch đ o trong s phát tri n tâm lý c a tr . IV. M T S ð C ðIM TÂM LÍ C Ơ B N C A H C SINH TI U H C 1. ðc đim v ho t đng nh n th c 1.1.Tri giác c a h c sinh ti u h c mang tính ch t đ i th ít đi sâu vào chi ti t và mang tính khơng ch đ nh. Kh n ăng phân tích m t cách cĩ t ch c và sâu s c khi tri giác h c sinh các l p đ u b c ti u h c cịn y u, các em th ưng thâu tĩm s v t v tồn b , v đ i th đ tri giác. Ch ng h n khi cho các em tri giác m t b c tranh r t đ p, sau đĩ c t b c tranh đĩ đi và yêu c u các em v l i thì th y các em khơng nh n th y đưc r t nhi u chi ti t. Các em phân bi t đ i t ưng cịn ch ưa chính xác, d m c sai lm, d nh m l n. Ví d : Các em khĩ phân bi t cây mía v i cây s y, hình cĩ n ăm c nh vi hình cĩ sáu c nh Tuy v y, ta c ũng khơng nên ngh ĩ r ng các em ch ưa cĩ kh n ăng phân tích đ tách các d u hi u, các chi ti t nh c a m t đ i t ưng nào đĩ. h c sinh ti u h c tri giác khơng ch đ nh v n chi m ưu th . So v i tr m u giáo thì th giác c a h c sinh ti u h c nh y bén h ơn, đ nh y đĩ t ăng lên trong su t th i k ỳ h c ti u h c. Các em t 7-10 tu i đã phân bi t đưc nh ng màu c ơ b n, nh ưng ch ưa phân bi t đưc s c điu c a m i lo i màu. H c sinh ti u h c nh y c m đ i v i các tác đng bên ngồi vì ho t đ ng c a h th ng tín hi u th nh t cịn chi m ưu th . Các em ch ưa phân bi t chính xác đưc các s v t gi ng nhau, đĩ là kh n ăng phân tích khi tri giác cịn y u do tr cĩ khuynh h ưng đốn v i vàng. Các em ch ưa tri giác đúng đơ n v đ dài và cịn nhi u khĩ kh ăn khi tri giác kho ng cách (h c sinh ch ưa ưc lưng đúng đ dài c a mét và kilơmet). V tri giác đ l n thì h c sinh đã cĩ th tri giác đưc đúng đ l n c a m t v t thơng th ưng, nh ưng đi v i nh ng v t quá nh hay quá ln thì các em ch ưa tri giác đưc. Ch ng h n cĩ em cho “qu đ t to b ng m y t nh” ho c “vi trùng bé b ng h t t m”. Tri giác th i gian phát tri n ch m so v i tri giác khơng gian. Các em lp 1, l p 2 m i nh n th c đưc kho ng th i gian ng n, v i các kho ng th i gian xa x ưa các em cĩ xu h ưng mu n rút ng n l i, mu n đưa quá kh v hi n t i. Ch ng h n, khi tr l i câu h i: ngày x ưa lâu nh t cách đây bao nhiêu n ăm? cĩ em tr l i là 7 n ăm, 100 n ăm, 1500 n ăm. Nh ưng khi h i: khi đĩ cĩ bà ch ưa? em tr l i là “cĩ bà r i”. Do ho t đ ng hàng ngày, do đưc h c t p, tri giác th i gian c ũng đưc phát tri n. Vào cu i b c ti u h c, tr cĩ th tri giác đưc kho ng th i gian dài h ơn và ng n h ơn (th k , phút, giây). các l p đ u b c ti u h c thì tri giác c a các em th ưng g n v i nh ng hành đng và ho t đ ng th c ti n c a các em. Vì v y, t t c các hình th c tri giác tr c quan bng s v t, b ng hình nh và b ng l i nĩi c n đưc s d ng trong các gi lên l p bc ti u h c. K. ð.Usinxki vi t: Khi b t đ u h c, tr em khơng ch c n hi u điu mình đc, mà cịn bi t nhìn s v t đúng và tinh, bi t nh n th y nh ng đ c đim c a s v t. Khơng nh ng ch h c suy ngh ĩ mà h c c quan sát n a và th m chí h c quan sát tr ưc khi h c suy ngh ĩ. Tri giác c a h c sinh ti u h c cịn mang tính tr c quan và mang tính c m xúc nhi u. Nên trong quá trình d y h c giáo viên khơng ch d y tr k n ăng nhìn mà cịn ph i bi t xem xét s v t, bi t phát hi n nh ng thu c tính b n ch t c a s v t hin tưng. Khơng ch d y tr nghe mà cịn d y tr bi t cách l ng nghe. ðiu này khơng ch đưc th c hi n trong l p h c mà cịn đưc th c hi n khi đi tham quan, dã ngo i 17
18. 1.2.Chú ý khơng ch đ nh v n chi m ưu th so v i chú ý cĩ ch đ nh. Nh ng kích thích cĩ c ưng đ m nh v n là m t trong nh ng m c tiêu thu hút s c chú ý c a tr . Chú ý cĩ ch đ nh đang phát tri n m nh, do tri th c đưc m r ng, ngơn ng phong phú, t ư duy phát tri n. Các em cịn đưc rèn luy n v nh ng ph m ch t ý chí nh ư tính k ho ch, tính kiên trì nh n n i, tính m c đích, tính đ c l p S t p trung chú ý và tính b n v ng c a chú ý h c sinh ti u h c đang phát tri n nh ưng ch ưa b n v ng, là do quá trình c ch phát tri n cịn y u, tính h ưng ph n cịn cao. Do v y, chú ý c a các em cịn b phân tán, các em d quên nh ng điu cơ giáo d n khi cu i bu i h c, b sĩt ch cái trong t , trong câu H c sinh l p 1,2 th ưng ch t p trung chú ý t t kho ng t 20 - 25 phút, l p 3, 4 kho ng 30 đ n 35 phút. Kh i l ưng chú ý c a h c sinh ti u h c khơng l n lm, th ưng ch h n ch hai, ba đ i t ưng trong cùng m t th i gian. Kh n ăng phân ph i chú ý b h n ch nhi u vì ch ưa hình thành đưc nhi u k ĩ năng k ĩ x o trong h c t p. S di chuy n chú ý c a h c sinh ti u h c nhanh h ơn ng ưi ln tu i vì quá trình h ưng ph n và c ch chúng r t linh ho t, r t nh y c m. Kh năng chú ý c a h c sinh ti u h c cịn ph thu c vào nh p đ h c t p, n u nh p đ h c tp quá nhanh ho c quá ch m đ u khơng thu n l i cho tính b n v ng và s t p trung ca chú ý. 1.3.Trí nh ca h c sinh ti u h c cịn mang tính tr c quan - hình t ưng và đưc phát tri n h ơn trí nh t ng lơ gic. Các em nh và gìn gi chính xác nh ng s vt hi n t ưng c th nhanh h ơn và t t h ơn nh ng đ nh ngh ĩa, khái ni m, nh ng l i gi i thích dài dịng. H c sinh đ u c p th ưng cĩ khuynh h ưng ghi nh máy mĩc b ng cách l p đi l p l i nhi u l n, cĩ khi ch ưa hi u đưc nh ng m i liên h , ý ngh ĩa c a tài li u h c t p đĩ. Nên các em th ưng h c thu c tài li u h c t p theo đúng câu, t ng ch mà khơng s p x p l i đ di n đ t theo li l c a mình. Nhi u h c sinh ti u h c cịn ch ưa bi t t ch c vi c ghi nh cĩ ý ngh ĩa, ch ưa bi t s d ng s ơ đ logic và d a vào các đim t a đ ghi nh , ch ưa bi t xây d ng dàn ý tài li u c n ghi nh , khơng bi t chia tài li u c n ghi nh ra t ng ph n nh , khơng bi t dùng s ơ đ, hình v đ ghi nh . Các em th ưng ghi nh m t cách máy mĩc, ghi nh theo trang. N u đưc h ưng d n thì tr em bi t cách ghi nh tài li u m t cách h p lý, bi t l p dàn ý đ ghi nh , khuynh hưng nh t ng câu, t ng ch gi m d n, ghi nh ý ngh ĩa t ăng lên. h c sinh ti u h c vi c ghi nh các tài li u tr c quan hình t ưng cĩ nhi u hi u qu nh t. Tuy nhiên l a tu i này hi u qu c a vi c ghi nh các tài li u t ng (c th và tr u t ưng) t ăng r t nhanh. Trong vi c ghi nh các tài li u t ng nh t là các tài li u t ng tr u t ưng v n cịn ph i d a trên nh ng tài li u tr c quan hình t ưng m i v ng ch c. 1.4.T ư duy c a tr m i đ n tr ưng mang tính tr c quan c th , mang tính hình th c b ng cách d a vào nh ng đ c đim tr c quan c a nh ng s v t hi n t ưng c th . J.Piagiê cho r ng: T ư duy c a tr t 7 đ n 10 tu i v c ơ b n cịn giai đon nh ng thao tác c th . Ví d : Trong các gi tốn đ u tiên c a b c h c, khi gi i các bài tốn hc sinh ph i dùng que tính, dùng các ngĩn tay làm ph ươ ng ti n tính tốn Cĩ m t s em khơng bi t cách h c nên khi lên l p 2 v n ph i dùng đt ngĩn tay hay v n ph i nĩi thành l i khi tính tốn. Vi c s d ng nh ng s v t bên ngồi và dùng l i nĩi đ tính tốn là c n thi t, nh ưng giáo viên c ũng c n rèn luy n cho các em kh n ăng th c hi n phép tốn trong đ u (tính nh m). Ví d : Khi giáo viên cho h c sinh th c hi n phép tính sau: (1250 + 15 : 0,5 ) - 11 x 12 : 0,25 = ? thì nhi u em v n th c hi n phép tính theo l i t ư duy máy mĩc. V i cách h c nh ư v y khơng rèn luy n đưc k n ăng tính tốn cho các em. Tư duy c a h c sinh ti u h c ch ưa thốt kh i tính tr c quan c th , ch ưa nh n th c đưc ý ngh ĩa c a t “n u”. Ch ng h n khi cơ giáo ra bài tốn: “N u m t con v t cĩ 3 chân thì hai con v t cĩ bao nhiêu chân?” Nhi u h c sinh đã lúng túng, các em th c 18
19. mc làm gì v t cĩ 3 chân. đây các em ch ưa bi t suy lu n t gi đ nh này đ rút ra k t lu n, chính đim này làm các em d m c sai l m trong t ư duy. Nh nh h ưng c a vi c h c t p, h c sinh ti u h c d n d n chuy n t nh n th c các m t b ngồi c a các hi n t ưng đ n nh n th c đưc nh ng thu c tính và d u hi u bn ch t c a hi n t ưng vào t ư duy. ðiu đĩ t o kh n ăng so sánh, khái quát đ u tiên đ xây d ng suy lu n s ơ đng. S l ĩnh h i tri th c bây gi khơng cịn d a trên nh n th c tr c ti p c m tính nh ư tu i m u giáo mà ph n l n là d a vào cách nh n th c gián ti p thơng qua t (t t nhiên cĩ s h tr c a y u t tr c quan). Quá trình v n d ng các thao tác t ư duy đ hình thành nh ng khái ni m tr i qua ba m c đ . M t là: khi tri giác tr c ti p s v t và hi n t ưng c th , h c sinh tách ra các d u hi u tr c quan, b ngồi d th y (màu s c, hình dáng, đ l n) các d u hi u d đp vào m t hay d gây c m xúc (hành vi, ch c n ăng, cơng d ng) nh ưng đĩ th ưng là các d u hi u khơng b n ch t, các d u hi u th y u (m c đ này th ưng th y h c sinh lp 1,2). Ví d : Khi gi i thích khái ni m “chim” h c sinh l p 1 đã d a vào d u hi u b ngồi nh ư bay, nh y, hĩt Hai là: các em bi t d a trên nh ng d u hi u khơng b n ch t và b n ch t, nh ưng cái b n ch t đây ph i d b c l , d tri giác. Tuy v y, khi x p lo i tr l i d a vào t t c các d u hi u, khơng phân bi t cái b n ch t và khơng b n ch t, cái tr ng y u và cái th y u. H ơn n a các d u hi u đĩ v n g n li n v i các hình nh tr c quan các bi u t ưng c th (m c đ này th ưng g p h c sinh l p 3). Ba là: tr đã bi t tách d u hi u b n ch t ra kh i các d u hi u khơng b n ch t, nh ưng v n ph i d a vào s v t c th tr c quan. Các d u hi u b n ch t đưc nêu ra cịn ch ưa đưc đ y đ (m c đ này th ưng g p nhi u h c sinh l p 4). Năng l c tr u t ưng hĩa và khái quát hĩa c a h c sinh ti u h c đang phát tri n mnh, lúc đ u cịn d a trên nh ng cái khơng b n ch t và d n d n đi vào b n ch t, nh ưng ch ưa đy đ và ph i d a trên nh ng v t c th , nh ng tài li u tr c quan. Vì v y, đc đim t ư duy ch y u c a h c sinh ti u h c là t ư duy hình t ưng tr c quan, t ư duy c th . Các em ch ưa th t mình suy lu n m t cách logic, mà th ưng đi ch ch kh i đ i tưng suy lu n và th ưng d a vào nh ng m i liên h ng u nhiên c a s vt, hi n tưng. H c sinh đ u b c ti u h c cịn g p m t s khĩ kh ăn nh t đ nh khi ph i xác đ nh và tìm hi u m i quan h nhân qu , các em cịn l n l n gi a nguyên nhân và k t qu , hi u m i quan h ch ưa sâu s c. Các em xác đ nh m i quan h t nguyên nhân đn k t qu s d h ơn t k t qu suy ra nguyên nhân. B i vì, khi suy lu n t nguyên nhân d n đn k t qu thì m i quan h tr c ti p đưc xác l p, cịn khi suy lu n t s ki n d n t i nguyên nhân gây ra nĩ thì m i quan h này khơng đưc phát hi n tr c ti p vì s kin đĩ cĩ th do nhi u nguyên nhân gây ra. Ví d : Yêu c u h c sinh tr l i hai câu h i sau: “N u tr ng cây mà khơng t ưi n ưc thì s x y ra điu gì?” và “T i sao cây tr ng này li b héo?” ð n cu i b c ti u h c tr cĩ th tìm th y m i liên h nhân qu qua các tài li u tr c quan hay trên hành đng. Tư duy c a h c sinh ti u h c cịn mang tính c m xúc. Tr d xúc c m v i t t c nh ng điu suy ngh ĩ. Giáo viên ph i d y cho các em cách suy lu n ph i cĩ c ăn c khách quan, phán đốn ph i cĩ d n ch ng th c t , k t lun ph i cĩ tính ch t đúng đ n logic, suy ngh ĩ ph i cĩ m c đích. S phát tri n t ư duy logic là m t khâu quan tr ng trong s phát tri n trí tu c a h c sinh ti u h c. M t khác, khi n i dung và ph ươ ng pháp d y h c đưc thay đ i t ươ ng ng v i nhau thì tr em cĩ th s cĩ đưc m t s đc đim t ư duy hồn tồn khác. 1.5.T ưng t ưng c a h c sinh ti u h c so v i tr m u giáo phát tri n h ơn và rt phong phú. T H u nĩi: “ tu i này hịn đt c ũng bi n thành con ng ưi, đây là tu i th ơ m ng r t giàu t ưng t ưng.” Tuy nhiên, t ưng t ưng c a các em cịn t n m n ít cĩ t ch c, xa r i th c t . Càng v cu i c p thì t ưng t ưng c a các em càng g n hi n th c h ơn, càng ph n ánh đúng đ n và đy đ th c t khách quan h ơn. Ví d : nh ng trị 19
20. ch ơi c a các em cu i c p địi h i ph i gi ng hi n th c nhi u h ơn. T ưng t ưng c a các em h c sinh nh là tính tr c quan, c th ; đ i v i các em l p 3, l p 4 tính tr c quan c th c a t ưng t ưng đã gi m đi, vì t ưng t ưng c a các em đã d a vào ngơn ng . Ví d: h c sinh l p 3, l p 4 say mê đc nh ng cu n truy n dày khơng cĩ tranh, nh ưng khi k l i các em v n th hi n truy n đĩ m t cách r t sinh đ ng. V m t c u t o hình tưng trong t ưng t ưng, h c sinh nh ch l p l i ho c thay đ i chút ít v m t kích th ưc và hình dáng nh ng hình t ưng tri giác trc ti p tr ưc đây. Ví d : v con cá nh ưng l i v thêm đơi cánh. Ch cĩ các em l n l p 4 m i cĩ kh n ăng nhào n n, g t sa nh ng hình t ưng c ũ đ sáng t o ra hình t ưng m i (v n cịn tính ch t b t ch ưc lp l i). T ưng t ưng sáng t o c a h c sinh ti u h c bi u hi n khá rõ r t trong khi các em làm th ơ, v tranh và trong khi k chuy n. Nh ưng nh ưc đim trong s n ph m tưng t ưng c a các em là ch đ cịn nghèo nàn, hành đng phát tri n khơng nh t quán, xa s th t. Vì v y, giáo viên ph i thơng qua con đưng h c t p, vui ch ơi và lao đng mà phát tri n ĩc t ưng t ưng sáng t o cho các em, c n chú ý h ưng h c sinh tránh nh ng t ưng t ưng ngơng cu ng, xa th c t nh ưng khơng làm h n ch tính sáng to c a tr trong quá trình t ưng t ưng. 1.6.Ngơn ng c a h c sinh ti u h c đã phát tri n r t rõ r t c v s l ưng và ch t l ưng. Do n i dung h c t p đã m r ng, nên ngơn ng c a các em đã v ưt ra kh i ph m vi nh ng t sinh ho t, c th và đã bao g m nhi u khái ni m khoa h c, tr u tưng. Vào h c tr ưng ph thơng l n đ u tiên ti ng Vi t tr thành mơn h c đưc t ch c h c t p m t cách đ c bi t. V n đ h c vi t đúng chính t , đ t câu đúng ng pháp, giúp h c sinh cĩ th l a ch n m t cách cĩ ý ngh ĩa nh ng t ng và các hình th c ng pháp đ di n đ t ý ngh ĩa c a mình. Các hình th c đc bài, làm bài tr l i câu h i c a th y, cơ giáo là điu ki n t t đ phát tri n ngơn ng c a h c sinh. S thay đ i v ch t lưng trong ngơn ng nĩi và đc bi t s hình thành ngơn ng vi t cĩ nh h ưng c ăn bn đ n s phát tri n t t c các quá trình tâm lý c a các em. H c sinh ti u h c ch ưa s dng t t ngơn ng bên trong đ h c bài. M t s em cịn nĩi ng ng, phát âm sai, vi t sai chính t , sai ng pháp, câu r ưm rà. Nhi m v c a giáo viên là ph i k p th i s a nh ng sai sĩt đĩ trong các gi h c, nh t là nh ng gi t p đ c và ng pháp. 2. ðc đim v nhân cách 2.1.Tính cách c a tr em th ưng đưc hình thành r t s m th i k ỳ tr ưc tu i hc. Khi quan sát chúng ta th y cĩ em thì tr m l ng, cĩ em thì sơi n i, cĩ em tr m lng, em thì m nh d n, em thì nhút nhát. Song nh ng nét tính cách m i hình thành các em ch ưa n đ nh, nên đơi khi ta cĩ th nh m t ưng các tr ng thái tâm lý t m th i là nh ng nét tính cách. Nh ng nét tính cách m i hình thành đĩ ta cĩ th thay đ i d ưi tác đng c a giáo d c gia đình, nhà tr ưng và xã h i. Tính cách c a h c sinh ti u h c đưc hình thành trong ho t đ ng h c t p, lao đng và ho t đ ng xã h i và c trong ho t đ ng vui ch ơi. tu i này, các em th ưng cĩ khuynh h ưng hành đng ngay l p t c d ưi nh h ưng c a kích thích bên ngồi và bên trong (tính xung đng trong hành vi). Nên ta th y hành vi c a các em d cĩ tính t phát, th ưng vi ph m n i qui c a nhà tr ưng và th ưng b xem là “vơ k lu t”. Nguyên nhân c a hi n t ưng đĩ là s điu ch nh c a ý chí đ i v i hành vi c a l a tu i cịn y u, các em ch ưa bi t đ ra m c đích c a ho t đ ng và theo đui m c đích đĩ. Cĩ khi ta th y các em th hi n s b ưng b nh và tính th t th ưng. ðĩ là cách ph n ng đ ch ng l i nh ng yêu c u c a ng ưi l n mà các em cho là c ng nh c ho c vơ lý. Hc sinh ti u h c cĩ nhi u nh ng nét tính cách t t nh ư lịng v tha, tính ham hi u bi t, tính h n nhiên, tính chân th c, lịng th ươ ng ng ưi H n nhiên trong quan h vi ng ưi l n, v i th y cơ giáo, v i b n bè. H n nhiên nên r t c tin, các em tin vào sách v , tin vào ng ưi ln, tin vào kh n ăng c a b n thân. T t nhiên, ni m tin c a các em cịn c m tính ch ưa cĩ lý trí soi sáng. Giáo viên nên t n d ng ni m tin này đ giáo 20
21. dc các em. Giáo viên là t m g ươ ng sáng cho các em noi theo. Nh cĩ giáo d c d n dn các em h t “ngây” nh ưng cịn gi đưc ch t “th ơ” các em. 2.2.Tính hay b t ch ưc c ũng là đc đim quan tr ng c a l a tu i này, các em thích b t ch ưc hành vi c ch c a nh ng nhân v t trong phim Tính b t ch ưc là con dao hai l ưi nên ta c n ph i xem tính b t ch ưc nh ư là m t điu ki n thu n l i cho vi c giáo d c b ng nh ng t m g ươ ng c th , nh ưng c ũng ph i tính đ n nh ng bi u hi n tiêu c c c a tính b t ch ưc. 2.3.H ng thú và ưc m ơ c a h c sinh ti u h c c ũng là nh ng nét tâm lý mà chúng ta c ũng c n quan tâm t i. tu i này h ng thú h c t p d n d n chi m ưu th h ơn so v i h ng thú vui ch ơi, vì l a tu i này h c t p là ho t đ ng ch đ o. Lúc đ u các em cĩ h ng thú nh ư nhau đi v i t t c các mơn h c. N i dung mơn h c, cách th c hc t ng mơn ch ưa cĩ ý ngh ĩa quan tr ng đ i v i s n y sinh h ng thú. Cái chính là kt qu h c t p và l i nh n xét c a giáo viên cĩ tác d ng c ng c h ng thú h c t p c a tr . ð n cu i c p các em b t đ u cĩ s phân bi t thái đ , cĩ h ng thú khác nhau đ i vi t ng lo i bài khác nhau. Tuy nhiên, h ng thú đĩ c ũng ch ưa đưc b n v ng, s phân bi t ch ưa rõ ràng. ðiu quan tr ng trong v n đ b i d ưng h ng thú h c t p cho hc sinh chính là s gi ng d y nhi t tình và trình đ s ư ph m c a giáo viên. H c sinh ti u h c đã cĩ h ng thú v i lao đ ng. Các em đ u c p thích lao đng th cơng, lao đng t ph c v . Nh ưng các l p cu i c p do th l c và tri th c phát tri n, nên các em thích nh ng hình th c lao đ ng địi h i ph i cĩ s v n đ ng, ph i đem l i cho các em nh ng hi u bi t m i. Nĩi chung, các em thích nh ng lo i lao đng mang đưc tính ch t vui ch ơi. Các em r t thích thú ch ăn nuơi gia súc, tr ng cây, lao đ ng cơng ích, thích đc sách, xem tranh, nghe k chuy n, thích ca hát, đá bĩng Ngồi ra các em cịn cĩ nhi u ưc m ơ t ươ i sáng ly kì. Các em m ơ lên cung tr ăng, ưc m ơ tr thành phi cơng T t nhiên, nh ng ưc m ơ đĩ cịn xa th c t , nh ưng chúng ta khơng s tính xa th c t trong ưc m ơ c a các em. Chúng ta c n khuy n khích và t o cho các em cĩ nhi u ưc m ơ. Tính ch t hi n th c c a ưc m ơ s đ n d n khi tri th c đưc m r ng. Ưc m ơ c a các em hơm nay chính là lý t ưng ngày mai c a các em. 2.4.Tính đc l p h c sinh ti u h c ( đ c bi t là nh ng l p 1,2) phát tri n cịn yu. Tr ch ưa v ng tin b n thân mà th ưng d a nhi u vào ý ki n c a cha m và th y giáo. Các em th ưng b t ch ưc h trong c ch , hành vi và l i nĩi, xem đĩ là nh ng mu m c ph i noi theo. Tr ưc nh ng ý ki n khơng nh t trí c a ng ưi l n, các em th ưng dao đ ng, chính vì b n thân ch ưa bi t phân bi t đúng sai m t cách rõ ràng. Năng l c t ch đã phát tri n nh ưng cịn y u, tính t phát cịn nhi u, cịn thi u kiên nh n, chĩng chán. Do đĩ, khĩ gi tr t t , k lu t trong m i ho t đ ng, s vi ph m này th ưng x y ra m t cách vơ ý th c. Cĩ khi trong gi h c các em l i trêu ch c b n hay nĩi th t l n ðiu đĩ th hi n tính hi u đ ng cao l a tu i nhi đ ng. ð a tr th ưng tìm m i cách đ tiêu hao n ăng l ưng ch y nh y, leo trèo, đá bĩng, v t nhau. Hình ph t nng nh t đ i v i nĩ là b t ng i yên t i ch . S d ĩ các em hi u đ ng là do tính t phát mnh, tính t ch y u, c ơ l n c ũng nh ư x ươ ng l n phát tri n. N u chúng ta khơng bi t cách t ch c nh ng ho t đ ng vui ch ơi m t cách h p lý thì m t s em s sinh ra ngh ch ng m, b ưng b nh, phá phách. 2.5. ði s ng tình c m c a h c sinh ti u h c th hi n rõ s ngây th ơ trong sáng. Các em r t d xúc c m tr ưc hi n th c, r t d ti p thu nh ng tình c m t t đ p. Trong “l a tu i hoa” c a mình, tr em th ưng ghi l i đưc nhi u n t ưng sâu s c. Cĩ khi các em gi gìn đưc nh ng k ni m êm đm trong su t c đ i ng ưi nh nh ng xúc c m đ m đà v tình th ươ ng yêu c a ng ưi khác đ i v i mình, v s khâm ph c ca mình đi v i nh ng t m g ươ ng sáng chĩi v đ o đ c. T H u đã nĩi: “Tình c m, đĩ là đc tính c ơ b n nh t c a h c sinh ti u h c, là cái làm cho các em nh lâu nh t. 21
22. Các em s ng nhi u v tình c m, giáo d c các em là ph i v n d ng c m tính đ b i dưng cho các em tình c m đ p đ c a con ng ưi m i, c a cách m ng.” Vì v y, hi u đưc đ c đim tình c m và giáo d c tình c m cho h c sinh ti u h c cĩ vai trị quan tr ng đ c bi t. ð c tr ưng chung cho tình c m c a h c sinh ti u h c là tính c th , tr c ti p và giàu c m xúc. Tình c m c a các em khơng nh ng ch bi u hi n trong quan h đi s ng mà cịn bi u hi n ngay c trong ho t đ ng trí tu c a chúng. Các em ti p thu ki n th c khơng đơn thu n b ng lý trí mà cịn d a nhi u vào c m tính và đưm màu sc tình c m. K.D.Usinxki c ũng đã nĩi: “Tr em t ư duy b ng hình thù, màu s c, âm thanh và b ng c m xúc nĩi chung”. Các em d b lây nh ng xúc c m c a ng ưi khác. Ví d : khi th y b n khĩc thì các em c ũng khĩc m c dù khơng bi t rõ nguyên nhân. S ny sinh tình c m h c sinh ti u h c g n li n v i tình hu ng c th mà đĩ đ a tr ho t đ ng. đ u c p n ăng l c t ki m ch nh ng bi u hi n tình c m cịn y u. Các em nh tình c m bi u l r t rõ ràng th hi n nét m t c ch , dáng điu. Các em cịn d chuy n tr ng thái tình c m d d u đi c ũng d b kích đ ng, v a khĩc nh ưng c ũng cĩ th cưi ngay. Nh ưng các l p cu i c p, n ăng l c làm ch tình c m c a mình đang đưc phát tri n. Các em bi t nén nh ng tình c m x u, cĩ khi bit che gi u th m chí cịn cĩ th trá hình nh ng tình c m th t c a mình. Tình c m c a h c sinh ti u h c đã cĩ n i dung phong phú và đã b n v ng h ơn so v i giai đon tr ưc tu i h c. Tình c m trí tu đang hình thành và phát tri n. Các em dn d n bi t ch ăm lo đn k t qu h c t p, hài lịng khi h c t p cĩ k t qu , khơng hài lịng khi h c kém. tu i nhi đ ng đã bi u hi n lịng ham hi u bi t, các em r t ham thích đc sách. Sách đ i v i tr là m t trong nh ng ngu n ki n th c r t c ơ b n. Ki n th c trong sách s giúp tr gi i quy t nhi u v n đ tr g p trong th c t cu c s ng mà trong nh ng gi h c l p tr ch ưa đưc giáo viên nĩi đn. Vi c đ c sách cịn gĩp ph n hình thành tr nh ng tình c m m i, nh ng h ng thú hi u bi t r ng rãi. l a tu i này tr r t ham thích nh ng chuy n v ăn ngh , khoa h c, đ c bi t là nh ng chuy n cĩ tình ti t ly k ỳ th hi n s t ưng t ưng bay b ng, phong phú. Tình c m trí tu c a các em cịn th hi n s tị mị tìm hi u s v t xung quanh đ nh n th c, s tị mị này ch ưa h ưng nhi u v quan h xã h i. Tình c m th m m ĩ c ũng đang đưc phát tri n. Các em r t thích cái đ p trong thiên nhiên, yêu phong c nh t ươ i đp c a đ t n ưc, yêu th gi i c cây và đng v t. Các em thích nh ng b n nh c, bài ca hùng tráng, thích v tranh, thích tơ đim cho đ i s ng thêm đp đ . ð c bi t l a tu i nhi đ ng, tình c m đo đ c phát tri n khá m nh m . Tình c m gia đình gi vai trị quan tr ng đáng k trong đi s ng tình c m c a các em h c sinh nh . Lịng th ươ ng yêu cha m đã tr thành đng c ơ h c t p c a nhi đ ng. Tình c m gia đình là c ơ s n y sinh các tình c m khác. Khi đn tr ưng tình c m đ i v i th y cơ giáo đưc hình thành và phát tri n. Uy tín c a th y, cơ giáo đ i v i các em d n d n cĩ ưu th h ơn uy tín c a cha m . Tình b n và tình c m t p th d n đưc hình thành và phát tri n song song v i tình c m th y trị. C ơ s tình b n c a các em ch y u cịn d a vào h ng thú chung đ i vi m t ho t đ ng vui ch ơi và m t ph n d a vào m i quan h trong h c t p. tình c m đĩ ch ưa cĩ c ơ s lí trí v ng vàng nên th ưng d thay đ i, thân nhau, gi n nhau, làm lành v i nhau là hi n t ưng th ưng xuyên x y ra. ð c bi t vi c tham gia sinh ho t l p, tham gia t ch c đ i thi u niên cĩ ý ngh ĩa r t quan tr ng đ i v i vi c giáo d c tinh th n t p th nĩi riêng và tình c m đ o đ c nĩi chung cho các em. ði v i h c sinh ti u hc t ch c cu c s ng và ho t đ ng t p th là điu ki n quan tr ng nh t, là mơi tr ưng giáo d c nh m hình thành nhân cách cho các em. Gi đây, m i vi c làm c a cá nhân đu cĩ liên quan đn t p th , đ u đưc t p th quan tâm đánh giá. Do v y, các em d dàng g n bĩ v i nhau nên giáo viên cĩ vai trị r t l n trong t p th c a các em. Giáo viên là trung tâm c a nh ng quan h gi a các em, là bi u hi n ý ki n chung c a tr . Vì 22
23. th , giáo viên ph i quan tâm t ch c đ i s ng chung c a tr , ph i điu hịa m i quan h gi a các em. Mt s tình c m r ng l n khác nh ư tình yêu T qu c và lịng c ăm thù gi c, lịng yêu lao đng, tinh th n t hào dân t c, tình c m qu c t đang đưc hình thành các em. M c dù nh ng tình c m đĩ ch ưa cĩ c ơ s lý trí th t rõ ràng, ch c ch n, song nĩ khơng tr u t ưng xa xơi, mà th ưng đưc th hi n c th trong hành đng c a các em. Nhìn chung tình c m h c sinh ti u h c ch ưa b n v ng, ch ưa sâu s c. Xúc c m tình c m c a các em cịn g n li n v i đ c đim tr c quan hình nh c th, các em r t d xúc c m, xúc đ ng nên khĩ ki m hãm xúc c m c a mình. Vì v y, mu n giáo d c tình c m cho h c sinh ti u h c c n ph i đi t nh ng hình nh tr c quan sinh đ ng, ph i khéo léo t nh khi tác đ ng đ n các em. Tình c m c a h c sinh ti u h c ph i luơn đưc c ng c trong nh ng ho t đ ng c th . Giáo d c tình c m cho h c sinh là m t cơng vi c ph c t p khĩ kh ăn địi h i nhi u cơng phu và nhi m v quan tr ng c a gia đình, nhà tr ưng và xã h i. N m đưc nh ng đ c đ m tình c m và bi t đưc ph ươ ng pháp giáo tình c m cho các em là nhi m v quan tr ng c a m i giáo viên. V.M T S V N ð GIÁO D C H C SINH TI U H C Mu n giáo d c tr em đ t k t qu t t ph i tuân theo nh ng nguyên t c giáo d c, giáo d c ph i d a vào và đi tr ưc m t b ưc trình đ phát tri n tâm lý đã cĩ c a tr , đng th i thúc đ y m nh m s phát tri n tâm lý c a chúng. ð i v i h c sinh ti u h c chúng ta ph i l y n ăm điu Bác H d y thi u niên nhi đng làm n i dung giáo d c c ơ bn. Qua n ăm điu Bác H d y thi u niên nhi đng ta khơng ch giáo d c đo đ c cho các em mà cịn giáo d c c trí tu , th l c và th m m Ngồi ra, nhà tr ưng c n ph i bi d ưng n ăng l c nh n th c cho các em. Nh ưng nh n th c c a h c sinh ti u h c cịn mang tính ch t c th và nhi u xúc c m, nên m i hình th c tác đ ng giáo dc ph i r t c th và ph i tác đ ng vào tình c m c a các em. Vi c d y cho tr cĩ ý th c và n ăng lc t ki m tra trong h c t p cĩ ý ngh ĩa r t l n đ i v i vi c giáo d c h c sinh ti u h c. tu i này nh ng lý thuy t khơ khan s khơng đ ng đưc trong tâm trí các em. Nên trong gi ng d y và giáo d c các em c n l ưu ý t i y u t tình c m. Ngày m i t i tr ưng l n đ u tiên trong cu c đ i s cĩ n t ưng mãi mãi v sau. Vì v y, nhà tr ưng ph i đĩn ti p các em v i t t c s ch ăm sĩc ân c n, v n vã, vui v đ gây cho các em nh ng c m xúc t t đ p đ cho các em mãi mãi ghi nh ngày đu tiên đn tr ưng. H c sinh ti u h c c n đưc giáo viên khuy n khích, khen ng i nhi u h ơn, vì làm nh ư v y s giúp tr t tin. Song hình th c khen th ưng đĩ ph i th c s x ng đáng, n u khơng s khơng cĩ tác d ng giáo d c. Bên c nh đĩ bi n pháp nêu g ươ ng c ũng r t quan tr ng đi v i h c sinh ti u h c. Giáo viên, cha m và t t c nh ng ng ưi l n nĩi chung ph i ht s c m u m c, đĩ là nh ng t m g ươ ng g n g ũi nh t mà các em s noi theo. ð giáo dc tr cĩ hi u qu thì vi c k t h p gi a giáo d c nhà tr ưng, gia đình và xã h i là r t cn thi t, c n đưc chú tr ng h ơn đi v i các l a tu i khác. Trong đĩ giáo d c nhà tr ưng ph i gi vai trị ch đ o. Nh ưng giáo d c c a gia đình cĩ tác d ng r t l n. C n ph i t ch c các d ng ho t đ ng khác nhau nh ư: h c t p, lao đ ng và vui ch ơi, đc bi t là nh ng hình th c t p th trong các ho t đ ng đĩ mà rèn luy n các em. Hc sinh Ti u h c là l a tu i hoa, l a tu i cĩ nhi u đ c đim riêng c a nĩ. Chúng ta ph i nâng niu, ch ăm sĩc, giáo d c các em tr thành nh ng ng ưi kho m nh, cĩ đy đ nh ng ph m ch t c a con ng ưi m i. Nh ư T H u nĩi: “L i ph i gi cho la tu i này m t th ch t t t: m t m ũi tinh t t, đ u ĩc sáng su t, thân th kho m nh. Cn gi gìn x ươ ng s ng c a các em cho th ng. T p cho các em nhìn th ng m t ng ưi, vi c p m t ngay th ng, t p cho các em s ng trong tình bè b n, tình đng chí, tình anh em. Khơng nên bao gi đ các em c p m t xu ng, đ khi l n lên các em bi t ng ng cao đu nh ư anh hùng Nguy n V ăn Tr i, tr ưc k thù v n b t khu t hiên ngang. 23
24. CÂU H I ƠN T P 1. Trình bày nh ng hi u bi t c a mình v giáo d c b c ti u h c Vi t Nam và các nưc trên th gi i? T đĩ anh/ch hãy rút ra nh ng k t lu n s ư ph m c n thi t. 2.Hãy phân tích m i quan h gi a Tr em - Ng ưi l n - Th gi i đ v t trong s phát tri n tâm lý c a tr em. 3. Hãy trình bày nh ng kh n ăng c n thi t c a tr đ chúng cĩ th vào h c l p 1. 4.Trình bày nh ng đ c đim c ơ b n trong ho t đ ng nh n th c c a h c sinh ti u h c. Cho ví d minh h a? 5.Phân tích nh ng đ c đim nhân cách đin hình c a h c sinh ti u h c. T đĩ anh/ch hãy rút ra nh ng k t lu n s ư ph m c n thi t. 6. N u đưc phân cơng d y l p 1 anh/ch ph i quan tâm đ n nh ng đim tâm lý nào ca h c sinh? V m t tâm lý h c sinh l p 1 th ưng g p nh ng khĩ kh ăn gì khi đn tr ưng h c t p? Hãy đư a ra bi n pháp giúp tr cách kh c ph c nh ng khĩ kh ăn đĩ. 7. Trong l p cĩ h c sinh hay l ơ đãng, giáo viên nĩi gì c ũng khơng hi u nên khơng bao gi em hồn thành nhi m v h c t p trên l p. Anh/ch hãy nêu bi n pháp tác đ ng đ nh ng h c sinh này chú ý h c t p h ơn. Dùng ki n th c tâm lý h c l a tu i ti u h c đ gi i thích c ơ s c a các bi n pháp đĩ. 8.Phân tích b ưc ngo t 6 tu i và vi c chu n b s n sàng v m t tâm lý cho tr đ n tr ưng ph thơng. 24