Giáo trình Tâm lí học lứa tuổi và tâm lý học sư phạm

pdf 63 trang ngocly 2230
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Giáo trình Tâm lí học lứa tuổi và tâm lý học sư phạm", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

  • pdfgiao_trinh_tam_li_hoc_lua_tuoi_va_tam_ly_hoc_su_pham.pdf

Nội dung text: Giáo trình Tâm lí học lứa tuổi và tâm lý học sư phạm

  1. Ch ươ ng I NH NG V N ð CHUNG C A TÂM LÍ H C LA TU I VÀ TÂM LÍ H C S Ư PH M I. KHÁI QUÁT CHUNG 1. ði t ưng c a TLH l a tu i và TLH s ư ph m 1.1. ði t ưng c a Tâm lý h c l a tu i Tâm lý h c l a tu i nghiên c u quy lu t và đng l c phát tri n tâm lý c a con ng ưi theo các l a tu i khác nhau và xem xét quá trình con ng ưi tr thành nhân cách nh ư th nào. Nghiên c u các quá trình tâm lý, tr ng thái tâm lý, thu c tính tâm lý các la tu i khác nhau và s khác bi t c a chúng m i cá nhân trong cùng m t l a tu i. Nghiên c u các d ng ho t đng (vui ch ơi, h c t p, lao đng ) khác nhau và vai trị ca chúng đi v i s phát tri n tâm lý c a cá nhân. Tâm lý h c l a tu i là m t chuyên ngành c a Tâm lý h c. Nĩ nghiên c u các hi n t ưng và các qui lu t c a s phát tri n tâm lý theo các th i k ỳ l a tu i. Qua đĩ nêu lên nguyên nhân, đng l c c a s phát tri n tâm lý cùng v i nh ng đc tr ưng tâm lý qua các giai đon phát tri n theo l a tu i. Trên c ơ s đĩ nhà giáo d c s t ch c quá trình d y h c và giáo d c nh m nâng cao k t qu . Ngồi ra, tâm lý h c l a tu i cịn phân chia thành nh ng chuyên ngành h p đ nghiên c u sâu v t ng l a tu i. 1.2. ði t ưng c a Tâm lý h c s ư ph m Tâm lý h c S ư ph m nghiên c u nh ng đc đim và nh ng qui lu t tâm lý c a quá trình l ĩnh h i tri th c, rèn luy n k n ăng, k x o, c ũng nh ư quá trình hình thành các ph m ch t trí tu và s phát tri n nhân cách c a tr d ưi s tác đng c a d y h c và giáo d c. Nĩ nghiên c u nh ng đc đim tâm lý c a h c sinh và nh ng đc đim tâm lý c a nh ng ng ưi làm cơng tác giáo d c. ðng th i xem xét m i quan h qua l i gi a giáo viên và h c sinh, gi a h c sinh v i h c sinh. T đĩ v ch ra nh ng yêu c u v nhân cách c a c th y và trị. Nh ng quan sát hàng ngày cho ta th y tr cĩ nh ng rung c m và suy ngh ĩ khơng gi ng ng ưi l n, cĩ r t nhi u điu tr ch ưa làm đưc. Nh ưng v n đ đây khơng ph i là ch tr ch ưa làm đưc nh ng gì, ch ưa n m đưc gì mà ta c n ph i hi u đưc đa tr hi n cĩ nh ng gì, cĩ th làm đưc gì, nĩ s thay đi nh ư th nào và s cĩ đưc nh ng gì trong quá trình s ng và ho t đng theo l a tu i. Cĩ hi u đưc nh ng điu đĩ ta m i hi u đưc nguyên nhân c a nh ng ph m ch t tâm lý m i đc tr ưng cho nhân cách. M t khác, m i l a tu i cĩ nh ng thu n l i và khĩ kh ăn riêng địi h i ta ph i cĩ ph ươ ng pháp giáo d c thích h p v i t ng l a tu i và t ng cá nhân. Trong quá trình d y h c và giáo d c n u ta khơng chú ý t i điu đĩ thì dù ng ưi giáo viên cĩ am hi u khoa h c đn đâu c ũng khĩ cĩ th đt đưc k t qu t t trong cơng tác sư ph m c a mình. 2. M i quan h gi a tâm lý h c l a tu i và tâm lý h c s ư ph m Tâm lý h c l a tu i và tâm lý h c s ư ph m là nh ng chuyên ngành c a tâm lý hc, đu d a trên c ơ s c a TLH đi c ươ ng. TLH đi c ươ ng cung c p cho hai chuyên ngành này nh ng khái ni m c ơ b n v các hi n t ưng tâm lý đ hai chuyên ngành này s d ng khi đi sâu vào đi t ưng nghiên c u c a mình. tâm lý h c l a tu i và tâm lý hc s ư ph m cùng cĩ chung khách th nghiên c u đĩ là nh ng con ng ưi bình th ưng nh ng giai đon phát tri n khác nhau. N u ta nghiên c u s phát tri n tâm lý c a tr theo t ng l a tu i thì nĩ s là đi t ưng nghiên c u c a tâm lý h c l a tu i. N u 1
  2. nghiên c u con ng ưi v i t ư cách là ng ưi h c d ưi tác đng cĩ m c đích c a nhà giáo d c thì nĩ l i là đi t ưng c a tâm lý h c s ư ph m. Tuy cĩ đi t ưng nghiên c u khác nhau nh ưng chúng cĩ m i quan h ch t ch và th ng nh t v i nhau. Nh ng k t qu nghiên c u c a tâm lý h c l a tu i s là c ơ s khoa h c quan tr ng đ thi t k quá trình phát tri n nhân cách c a tr . M t khác, nh nh ng thành t u c a tâm lý h c s ư ph m chúng ta s cĩ điu ki n c i ti n và nâng cao hi u qu c a d y h c và giáo d c, đng th i cịn t o c ơ s khoa h c đ xây d ng n i dung và ph ươ ng pháp d y h c và giáo d c phù h p v i t ng l a tu i. C tâm lý h c l a tu i và tâm lý h c s ư ph m đu nghiên c u tr em trong quá trình d y h c và giáo d c và cùng ph c v đc l c cho s phát tri n c a chính đa tr đĩ. Do đĩ, s phân ranh gi i gi a hai chuyên ngành là ch cĩ tính ch t t ươ ng đi. 3. L ch s phát tri n c a TLH l a tu i và TLH s ư ph m + Do s phát tri n c a TLH đi c ươ ng đc bi t là TLH th c nghi m ng d ng. T đĩ các nhà TLH th y r ng nh ng qui lu t c a tâm lý h c đi c ươ ng khơng đ đ gi i thích nh ng đc đim và qui lu t tâm lý c a tr , điu đĩ d n t i vi c nghiên c u nh ng hi n t ưng tâm lý các l a tu i. + Do s ra đi c a h c thuy t ti n hĩa c a J.Lamác và S. ðácuyn. H đã nghiên cu s phát tri n tâm lý trong các th i k ỳ khác nhau c a nĩ. V i s ra đi c a TLH di truy n đã nghiên c u s ti n hĩa ch ng lo i t đng v t nguyên sinh đn lồi ng ưi và nghiên c u s ti n hĩa c a cá th t lúc sinh ra đn tu i tr ưng thành. + Do nh ng nhu c u th c ti n trong các ngành s ư ph m, y h c và ph c v tr em luơn c n t i nh ng hi u bi t v đc đim tâm lý l a tu i. Xu t phát t ba y u t trên, vào gi a th k XIX TLH l a tu i đã tr thành khoa h c đc l p. Cơmenxki (1592-1670) ng ưi đu tiên đã nêu lên t ư t ưng t t y u ph i xây d ng m t h th ng d y h c phù h p v i nh ng đc đim tâm lý c a tr . Tĩm l i: Tâm lý h c l a tu i và tâm lý h c s ư ph m ra đi r t mu n nên các mơn khoa h c này cịn nhi u h n ch và cịn nhi u v n đ ch ưa gi i quy t đưc. Vì th , cĩ nhi u ng ưi v n cịn quan ni m đơ n gi n r ng: ch c n v n d ng qui lu t c a TLH đi c ươ ng vào l ĩnh v c tâm lý h c l a tu i và tâm lý h c s ư ph m là đ, nên trong th i gian đĩ khơng cĩ nh ng cơng trình nghiên c u riêng cho tâm lý h c l a tu i và tâm lý h c s ư ph m. H coi tâm lý h c s ư ph m ch là mơn cho dành cho giáo viên và tâm lý h c s ư ph m ch tìm th y con đưng đi đúng đn riêng c a mình k t khi các nhà nghiên c u cĩ quan ni m r ng: Tâm lý khơng ch đưc bi u hi n mà cịn đưc hình thành trong ho t đng. T đĩ, các nhà tâm lý h c s ư ph m nghiên c u ho t đng ca tr trong nh ng điu ki n d y h c và giáo d c. C ũng t đĩ tâm lý h c l a tu i và tâm lý h c s ư ph m đã d n d n xác đnh đưc đi t ưng nghiên c u c a mình và đã cĩ nh ng đĩng gĩp to l n c v lý lu n và th c ti n. Ng ưi m đu cho quan ni m trên đây là nhà TLH Xơ Vi t L.X.V ưgơtxki (1896 - 1934). II. LÝ LU N V S PHÁT TRI N TÂM LÍ TR EM 1.Khái quát chung 1.1. Quan ni m v tr em Bu i đu c a xã h i lồi ng ưi, ch ưa th cĩ đưc khái ni m v tr em. Thu y, ng ưi ta coi tr em là ng ưi l n thu nh l i, ngh ĩa là gi a tr em và ng ưi l n ch cĩ s khác nhau v s l ưng, t m c , kích thưc ch khơng khác nhau v ch t l ưng c a các hi n t ưng tâm lý. B i vì ho t đng c a ng ưi l n khơng cao h ơn h n v i ho t đng c a tr em, c ũng làm b y nhiêu vi c v i nh ng thao tác gi ng h t nhau. Th i b y gi , nh ng thao tác lao đng s n xu t khơng khác bao nhiêu so v i thao tác s d ng cơng c sinh ho t. Các thao tác ho t đng cịn quá thơ s ơ, đơ n điu khi n cho s khác bi t v tâm lý gi a tr em và ng ưi l n coi nh ư khơng đáng k . 2
  3. Xã h i càng v ăn minh, tu i th ơ đưc kéo dài h ơn, cơng c lao đng địi h i ph i cĩ nh ng thao tác ph c t p h ơn. Nên nh ng thao tác s d ng các cơng c lao đng cao hơn nh ng thao tác s d ng các đ dùng sinh ho t. S khác nhau đĩ đã làm cho tâm lý ca tr em và ng ưi l n cĩ s khác nhau v ch t. J.J.Rútxơ (1712 - 1778) đã nh n xét: Tr em khơng ph i là ng ưi l n thu nh l i và ng ưi l n khơng ph i lúc nào c ũng cĩ th hi u đưc trí tu , nguy n v ng và tình c m đc đáo c a tr , vì “tr em cĩ nh ng cách nhìn, cách suy ngh ĩ và c m nh n riêng c a nĩ”. S khác nhau gi a tr em và ng ưi l n là s khác nhau v ch t. TLH duy v t bi n ch ng cho r ng: Tr em khơng ph i là ng ưi l n thu nh l i, tr em là tr em, nĩ v n đng và phát tri n theo quy lu t tr em. Ngay t khi c t ti ng khĩc chào đi đa tr là m t con ng ưi, m t thành viên xã h i, nĩ đã cĩ nhu c u đc tr ưng c a con ng ưi đĩ là nhu c u giao ti p v i ng ưi l n. Do đĩ, ng ưi l n c n cĩ nh ng hình th c ngơn ng riêng đ giao ti p v i tr , ng ưi l n ph i cĩ cách nuơi n ng, dy d nĩ theo ki u ng ưi (tr ph i đưc bú s a m , đưc ăn chín, đưc m, nh t là cn ph i đưc âu y m, th ươ ng yêu ) và ng ưi l n ph i giúp tr ti p thu n n v ăn hĩa xã h i c a lồi ng ưi. Nh ng điu ki n s ng và ho t đng các th i k ỳ l ch s khác nhau là r t khác nhau, m i th i đi khác nhau l i cĩ s n ph m tr em c a riêng mình, chính vì th mà ta khơng nên áp đt nh ng tiêu chu n phát tri n hay ph ươ ng pháp giáo dc tr em th i đi x ưa cho th i đi nay. 1.2. Quan ni m sai l m v s phát tri n tâm lý c a tr Quan ni m duy tâm cho r ng: S phát tri n tâm lý c a tr ch là s t ăng hay gi m v s l ưng mà khơng cĩ s bi n đi v ch t l ưng c a các hi n t ưng tâm lý đang đưc phát tri n. Ví d : s phát tri n ngơn ng c a tr ch là s t ăng v s l ưng t; t ăng th i gian t p trung chú ý Nhìn chung, s t ăng hay gi m v s l ưng các hi n tưng tâm lý c ũng cĩ ý ngh ĩa nh t đnh trong s phát tri n tâm lý c a tr , nh ưng nĩ khơng th gi i h n tồn b s phát tri n tâm lý c a tr . Quan ni m này đã xem s phát tri n c a m i hi n t ưng tâm lý nh ư là quá trình di n ra m t cách t phát khơng tuân theo qui lu t, con ng ưi khơng th nh n th c đưc và khơng th điu khi n đưc nĩ. Cĩ ngh ĩa là đa tr sinh ra nh ư th nào thì l n lên nĩ s nh ư th y theo ki u “Cha m sinh con, tr i sinh tính” và ng ưi ta m t lịng tin vào s c i t o con ng ưi. Quan ni m sai l m này đưc bi u hi n rõ n i dung c a thuy t ti n đnh, thuy t duy c m, thuy t hi t hai y u t . 1.2.1.Thuy t ti n đnh Thuy t ti n đnh coi s phát tri n tâm lý là do các ti m n ăng sinh v t gây ra và con ng ưi cĩ tim n ăng đĩ ngay t khi ra đi. M i đc đim tâm lý chung và cĩ tính ch t cá th đu là ti n đnh ( đu đưc quy t đnh tr ưc), đu cĩ s n trong các c u trúc sinh v t và s phát tri n ch là quá trình tr ưng thành, chín mu i c a nh ng thu c tính đã cĩ s n ngay t đu và đưc quy t đnh tr ưc b ng con đưng di truy n. G n đây, sinh h c đã phát hi n ra c ơ ch gen di truy n và ng ưi ta đã cho r ng: nh ng thu c tính c a nhân cách, n ăng l c c ũng đưc mã hĩa, ch ươ ng trình hĩa trong các trang b gen. Phái nhi đng hc cho r ng: Di truy n là nhân t c ơ b n quy t đnh “Cha m ngu đn thì sinh con ngu đn”. H coi quy lu t l p l i là quy lu t c ơ b n c a s phát tri n. S phát tri n c a gi ng l p l i s phát tri n c a lồi (Theo quan ni m c a nhà tâm lý hc ng ưi ðc V.Stecn ơ đã so sánh s phát tri n c a cá th v i s ti n hĩa đng v t và l ch s lồi ng ưi nh ư v y). Thuy t ti n đnh đã đ cao vai trị c a y u t b m sinh di truy n mà h th p vai trị c a giáo d c. H c ũng đ c p t i vai trị c a giáo d c và mơi tr ưng nh ưng nh ng yu t đĩ ch là y u t điu ch nh làm th hi n m t nhân t b t bi n nào đĩ tr . Do vy, m i s can thi p vào quá trình phát tri n t nhiên c a tr là s tùy ti n khơng th tha th . 3
  4. 1.2.2.Thuy t duy c m Thuy t duy c m gi i thích s phát tri n tâm lý tr em b ng nh ng tác đng c a mơi tr ưng xung quanh. H cho r ng: mơi tr ưng là nhân t quy t đnh s phát tri n tâm lý c a tr . H hi u mơi tr ưng xã h i m t cách siêu hình b t bi n quy t đnh tr ưc s ph n con ng ưi, cịn con ng ưi đưc xem là đi t ưng th đng tr ưc nh h ưng ca mơi tr ưng. Do v y, mu n nghiên c u tâm lý con ng ưi thì ch c n phân tích c u trúc c a mơi tr ưng trong đĩ con ng ưi đang s ng và ho t đng. Mơi tr ưng nào thì to ra con ng ưi n y theo ki u “G n m c thì đen, g n đèn thì sáng.” Các nhà tri t h c Pháp cho r ng tr em ngay t lúc l t lịng đã cĩ nh ng ti m n ăng b m sinh nh ư nhau, s khác bi t v tâm lý là do mơi tr ưng và giáo d c khác nhau. Cĩ quan đim cho r ng đa tr nh ư “t gi y tr ng” ho c nh ư “t m b ng s ch s ” ng ưi l n mu n v lên đĩ cái gì c ũng đưc. V i quan ni m nh ư v y, h s khơng gi i thích đưc t i sao trong cùng mơi tr ưng nh ư nhau l i cĩ nh ng nhân cách r t khác nhau. Quan đim c a các nhà TLH duy v t bi n ch ng cho r ng: Con ng ưi s ng trong mơi tr ưng ít nhi u đu ph i ch u nh h ưng c a mơi tr ưng s ng, nh ưng con ng ưi khơng th đng ch u s tác đng c a mơi tr ưng mà con ng ưi luơn th hi n tính tích c c ho t đng đ c i t o mơi tr ưng cho phù h p v i nhu c u l i ích c a con ng ưi. C.Mác nĩi: Hồn c nh ch t o ra con ng ưi trong ch ng m c con ng ưi tác đng l i hồn c nh. 1.2.3.Thuy t h i t hai y u t Thuy t h i t hai y u t l i coi s phát tri n tâm lý c a tr là do hai y u t b m sinh di truy n và mơi tr ưng quy t đnh. H hi u s tác đng c a hai y u t đĩ m t cách máy mĩc, d ưng nh ư s tác đng qua l i gi a chúng cĩ quy t đnh tr c ti p t i quá trình phát tri n tâm lý c a tr , trong đĩ, y u t b m sinh di truy n gi vai trị quy t đnh và mơi tr ưng s ng ch là điu ki n đ bi n nhng “ đc đim tâm lý đã đưc đnh sn” thành hi n th c. Theo h thì nh p đ và gi i h n c a s phát tri n là ti n đnh và nh ng đc đim tâm lý đưc th h tr ưc truy n l i cho th h sau d ưi d ng cĩ s n b t bi n. M t s ng ưi theo thuy t này c ũng đ c p t i nh h ưng c a mơi tr ưng đi v i s phát tri n tâm lý c a tr . Nh ưng h xem mơi tr ưng nh ư là cái gì riêng bi t tách kh i tồn b đi sng xã h i. Mơi tr ưng xung quanh đĩ th ưng xuyên n đnh và nh h ưng cĩ tính ch t quy t đnh t i s phát tri n c a tr , nĩ khơng ph thu c vào ho t đng s ư ph m ca nhà giáo d c, vào tính tích c c ho t đng ngày càng t ăng c a tr . Tĩm l i: C ba thuy t trên tuy hình th c b ngồi cĩ v khác nhau nh ưng th c ch t đu cĩ nh ng sai l m gi ng nhau là: ðu th a nh n đc đim tâm lý c a con ng ưi là b t bi n và đưc đnh tr ưc do ti m n ăng sinh v t di truy n ho c do nh hưng c a mơi tr ưng b t bi n. Các quan ni m này đánh giá khơng đúng vai trị c a giáo d c, h ph nh n tính tích c c ho t đng c a cá nhân, coi đa tr nh ư là m t th c th t nhiên th đng. Vì ph nh n tính tích c c c a tr nên h khơng gi i thích đưc vì sao trong cùng điu ki n c a mơi tr ưng xã h i hay nh ng điu ki n s ng khác nhau li hình thành nên nh ng nhân cách khác nhau. 1.3.Quan ni m duy v t bi n ch ng v s phát tri n tâm lý c a tr Tri t h c Mác xit cho r ng: Phát tri n là quá trình bi n đi c a s v t t th p đn cao, t đơ n gi n đn ph c t p. ðĩ là quá trình tích l ũy v s l ưng d n đn s thay đi v ch t l ưng. Là quá trình n y sinh cái m i trên c ơ s cái c ũ, do s đu tranh gi a các m t đi l p n m ngay trong b n thân s v t hi n t ưng. TLH Mác xit cho r ng: S phát tri n tâm lý c a tr khơng ph i là s t ăng hay gi m v s l ưng mà là quá trình bi n đi v ch t trong tâm lý. S thay đi v l ưng ca các ch c n ăng tâm lý d n t i s thay đi v ch t và đư a đn s hình thành cái m i mt cách nh y v t. S phát tri n tâm lý ch x y ra khi t o đưc cái m i ch ưa h cĩ 4
  5. trong v n li ng tâm lý c a nĩ. S xu t hi n cái m i v ch t khi n cho nh ng cái c ũ vn cĩ ph i đưc c u t o l i ch khơng ph i là s c ng thêm vào. Chính s đu tranh ca mâu thu n bên trong gi a cái m i và cái c ũ đã bi n đa tr thành ng ưi l n. S bi n đi v ch t l ưng đã t o nên nh ng b ưc nh y v t liên t c đánh d u m t b ưc chuy n bin t l a tu i này sang l a tu i khác. S phát tri n tâm lý c a tr là quá trình tr l ĩnh h i n n v ăn hĩa xã h i c a lồi ng ưi, đĩ là k t qu ho t đng c a chính đa tr v i nh ng đi t ưng mà lồi ng ưi đã t o ra. Tr khơng t l n lên gi a mơi tr ưng sng, mà nĩ ch cĩ th l ĩnh h i kinh nghi m xã h i nh s ch b o, giáo d c c a ng ưi ln. Ng ưi l n giúp tr n m đưc ngơn ng dân t c, ph ươ ng th c ho t đng giúp tr cĩ đưc n ăng l c ng ưi. Nh s ti p xúc và s h ưng d n c a ng ưi l n mà nh ng quá trình nh n th c, k n ăng k x o và c nh ng nhu c u xã h i c a tr đưc hình thành và phát tri n. Nh ng bi n đi v ch t trong tâm lý c a tr s đư a tr t l a tu i này sang l a tu i khác. B t c m t m c đ nào c a trình đ phát tri n tr ưc c ũng là s chu n b cho trình đ. S phát tri n tâm lý tr đy bi n đng và di n ra c c k ỳ nhanh chĩng. ðĩ là mt quá trình khơng ph ng l ng mà cĩ kh ng ho ng và đt bi n. Chính ho t đng c a đa tr d ưi s h ưng d n c a ng ưi l n làm cho tâm lý c a tr đưc hình thành và phát tri n qua các th i k ỳ l a tu i khác. Các nhà tâm lý h c duy v t bi n ch ng c ũng th a nh n r ng s phát tri n tâm lý ch cĩ th x y ra trên n n c a m t c ơ s v t ch t nh t đnh (trên c ơ th ng ưi v i nh ng đc đim b m sinh di truy n nh t đnh). Khơng cĩ s phát tri n c ơ th bình th ưng, khơng cĩ ho t đng bình th ưng c a não b s khơng cĩ s phát tri n tâm lý bình th ưng. Nh ng đc đim c a c ơ th cĩ th qui đnh con đưng và ph ươ ng th c khác nhau c a s phát tri n các thu c tính tâm lý, cĩ th nh h ưng t i t c đ, đnh cao c a các thành t u c a con ng ưi trong m t l ĩnh v c ho t đng nào đĩ. Nh ng đc đim c ơ th là ti n đ, là điu ki n c n thi t đ phát tri n tâm lý, nh ưng nĩ khơng quy t đnh tr ưc s phát tri n tâm lý. Nh ng đc đim đĩ ch là kh năng c a s phát tri n tâm lý. Kh n ăng đĩ cĩ tr thành hi n th c hay khơng cịn ph thu c vào t h p nh ng y u t khác n a là tr ph i s ng và ho t đng trong điu ki n xã h i t ươ ng ng thì nh ng kh n ăng đĩ m i tr thành hi n th c và tâm lý m i đưc phát tri n. 2. Quy lu t chung c a s phát tri n tâm lý tr em 2.1.Tính khơng đng đu c a s phát tri n tâm lý Trong nh ng điu ki n b t k ỳ hay trong nh ng điu ki n thu n l i nh t c a giáo dc thì nh ng bi u hi n và nh ng ch c n ăng tâm lý khác nhau c ũng phát tri n nh ng mc đ khác nhau. Trong đĩ, cĩ nh ng th i k ỳ t i ưu đi v i s phát tri n c a m t hình th c ho t đng tâm lý nào đĩ. Ví d : Tr t 1-5 tu i là giai đon thu n l i cho s phát tri n v ngơn ng . Tu i h c sinh ti u h c thu n l i cho s hình thành nh ng k xo v n đng Tính khơng đng đu c a s phát tri n tâm lý cịn đưc th hi n gi a các cá nhân trong cùng m t đ tu i. Ví d : s phát tri n v th ch t tu i thi u niên 2.2. Tính tr n v n c a tâm lý Cùng v i s phát tri n c a l a tu i thì tâm lý con ng ưi ngày càng cĩ tính tr n vn, th ng nh t và b n v ng. S phát tri n tâm lý là s chuy n bi n d n các tr ng thái tâm lý thành các đc đim tâm lý riêng c a cá nhân. Tâm lý tr nh ph n l n là nh ng tâm tr ng r i r c khác nhau, là m t t h p thi u h th ng. S phát tri n tâm lý th hi n ch nh ng tâm tr ng đĩ d n d n chuy n thành các nét c a nhân cách n đ nh. Ví d : Tâm tr ng vui v tho i mái n y sinh trong quá trình lao đng chung, phù h p vi l a tu i n u đưc l p l i th ưng xuyên nĩ s chuy n thành lịng yêu lao đng. Tính tr n v n c a tâm lý cịn ph thu c nhi u vào đng c ơ ch đo hành vi c a tr . D ưi tác đng c a giáo d c làm cho kinh nghi m s ng ngày càng đưc m r ng 5
  6. thì đng c ơ hành vi c a tr ngày càng tr nên t giác và cĩ ý ngh ĩa xã h i, điu đĩ đưc b c l r t rõ trong nhân cách c a tr . 2.3. Tính m m d o và kh n ăng bù tr H th n kinh c a tr em r t m m d o, nên m i tác đng giáo d c cĩ th làm thay đi tâm lý tr em. Tính m m d o c ũng t o kh n ăng bù tr cĩ ngh ĩa là: khi cĩ m t ch c n ăng tâm lý ho c sinh lý nào đĩ y u ho c thi u thì nh ng ch c n ăng tâm lý khác đưc t ăng c ưng, phát tri n m nh h ơn đ bù đp cho ho t đng khơng đy đ c a nh ng ch c n ăng b y u ho c b h ng đĩ. Ví d : Ng ưi khuy t t t v th giác đưc bù đp b ng s phát tri n m nh m c a thính giác. S phát tri n tâm lý tr em khơng tuân theo quy lu t sinh h c mà tuân theo quy lu t xã h i. Cho dù b ĩc c a con ng ưi cĩ tinh vi đn đâu ch ăng n a nh ưng n u khơng s ng trong xã h i lồi ng ưi, khơng đưc h ưng s giáo d c và d y d c a th h tr ưc thì đa tr c ũng khơng th tr thành nhân cách đưc. 3. D y h c, giáo d c và s phát tri n tâm lý c a tr S phát tri n tâm lý c a tr là s l ĩnh h i nh ng kinh nghi m xã h i l ch s . Nh ưng tr ch cĩ th l ĩnh h i kinh nghim xã h i và phát tri n tâm lý c a b n thân nh s ti p xúc v i ng ưi l n. Nh ưng s ti p xúc v i ng ưi l n ch cĩ th đt hi u qu t t khi nĩ đưc di n ra trong quá trình ho t đng s ư ph m (d ưi tác đng c a d y h c và giáo d c). Vì giáo d c và d y h c là con đưng đc bi t đ truy n đt kinh nghi m xã hi, nh ng ph ươ ng ti n ho t đng cho th h sau. Do v y, giáo d c gi vai trị ch đo đi v i s phát tri n tâm lý tr . Tính ch đo c a giáo d c đưc th hi n nh ư sau: - Giáo d c v ch ra chi u h ưng cho s phát tri n nhân cách và t ch c d n d t s hình thành phát tri n nhân cách c a tr theo chi u h ưng đĩ. - Giáo d c cĩ th t o điu ki n thu n l i đ cho nh ng t ư ch t c a tr đưc b c l, phát tri n đ cĩ th bi n kh n ăng c a tr thành hi n th c. - Giáo d c cĩ th đem l i nh ng cái mà y u t b m sinh di truy n ho c mơi tr ưng t nhiên khơng th đem l i đưc. - Giáo d c cĩ th bù đp l i nh ng thi u h t do khuy t t t hay do b nh t t đem li. ðng th i, nĩ cĩ th u n n n nh ng nét tâm lý x u đưc hình thành do nh h ưng t phát c a mơi tr ưng đ nhân cách c a tr đưc phát tri n t t đp. Khi kh ng đnh vai trị ch đo c a giáo d c đi v i s phát tri n tâm lý c a tr ta c n l ưu ý r ng: Tâm lý con ng ưi mang tính ch th , nh ng tác đng c a điu ki n bên ngồi luơn luơn b khúc x thơng qua l ăng kính ch quan (kinh nghi m s ng) c a cá nhân. Do v y, nh ng h c sinh khác nhau cĩ th cĩ thái đ khác nhau tr ưc cùng mt yêu c u c a giáo viên. M t khác, con ng ưi là m t ch th tích c c ho t đng cĩ th t giác thay đi đưc chính b n thân mình, nên m i tác đng bên ngồi ch nh hưng t i tâm lý con ng ưi m t cách gián ti p thơng qua quá trình tác đng qua l i c a con ng ưi v i mơi tr ưng. Giáo d c, d y h c cĩ vai trị ch đo đi v i s phát tri n tâm lý c a tr , chúng cĩ quan h bi n ch ng v i nhau hai quá trình này khơng ph i là hai quá trình di n ra song song mà chúng th ng nh t v i nhau cĩ quan h t ươ ng h v i nhau. B i vì, s phát tri n tâm lý c a tr ch cĩ th di n ra m t cách t t đp trong điu ki n d y hc và giáo d c. ð gi đưc vai trị ch đo thì giáo d c và d y h c ph i luơn kích thích, d n dt s phát tri n ch khơng ph i là s ch đi s phát tri n. Giáo d c ph i đi tr ưc mt b ưc đ đĩn b t s phát tri n, t o nên tr quá trình gi i quy t mâu thun liên t c đ thúc đy s phát tri n. Tuy v y, trong khi kích thích s phát tri n thì d y h c và giáo d c c n ph i tính đn m c đ tr đã đt đưc, tính đn đc đim l a tu i và qui lu t bên trong c a s phát tri n. Mu n tâm lý c a tr phát tri n đúng đn thì bên c nh yu t giáo d c r t c n s t giáo d c c a tr trong t t c các th i k ỳ c a cu c đi. 6
  7. III. CÁC GIAI ðON PHÁT TRI N TÂM LÍ C A TR EM 1.Quan đim v giai đon phát tri n tâm lý Quan ni m sinh v t coi s phát tri n tâm lý nh ư là m t quá trình sinh v t t nhiên. H c ăn c vào nh ng nhân t sinh v t thu n túy (nh ư s thay r ăng hay m c răng c a tr ) đã kh ng đnh tính b t bi n, tính tuy t đi c a các giai đon l a tu i. Quan ni m khác l i ph nh n khái ni m l a tu i, h coi s phát tri n nh ư là s tích l ũy tri th c, k n ăng k x o m t cách đơ n gi n. Quan đim c a TLH Mácxit, đi di n là L.X.V ưgtxki coi l a tu i là m t th i kỳ phát tri n nh t đnh đĩng kín m t cách t ươ ng đi. Trong m i th i k ỳ cĩ qui lu t phát tri n chung và đưc th hi n mt cách đc đáo v ch t. Khi chuy n t l a tu i này sang l a tu i khác bao gi c ũng xu t hi n nh ng c u t o tâm lý m i ch ưa t ng cĩ trong các th i k ỳ tr ưc. Nh ng c u t o m i này c i t l i và làm bi n đi chính ti n trình phát tri n tâm lý c a tr . Nh ng đc đim l a tu i là đc đim chung, đc tr ưng đin hình nh t ch ra ph ươ ng h ưng phát tri n chung. Nh ưng l a tu i khơng ph i là ph m trù tuy t đi, b t bi n mà giai đon l a tu i ch cĩ ý ngh ĩa t ươ ng đi. Gi i h n tu i ch cĩ ý ngh ĩa nh ư là y u t th i gian trong quá trình phát tri n c a tr ch nĩ khơng quy t đnh tr c ti p s phát tri n nhân cách. Tu i cĩ th phù h p v i trình đ phát tri n tâm lý c a tr , ho c cĩ th đi nhanh h ơn hay ch m h ơn là do ta bi t t n dng th i gian và điu ki n giáo d c đ t ch c cu c s ng c a tr . 2.Phân chia giai đon phát tri n tâm lý c a tr Các nhà TLH Mác xit đã c ăn c vào s thay đi c ăn b n trong điu ki n s ng và ho t đng c a tr , vào s phát tri n v th ch t tr và s thay đi trong c u trúc ch c n ăng tâm lý ca tr . Ng ưi ta chia s phát tri n tâm lý c a tr nh ư sau: 2.1. Giai đon tr ưc tu i h c + Tu i s ơ sinh: 0 - 2 tháng + Tu i hài nhi: T 2 - 12 tháng + Tu i nhà tr : T 1 - 3 tu i + Tu i m u giáo: T 3 - 6 tu i. Ho t đng ch đo trong giai đon này là hot đng vui ch ơi. 2.2. Giai đon tu i h c sinh + Tu i nhi đng: T 6 - 11 tu i + Tu i thi u niên: T 11 - 15 tu i + Tu i đu thanh niên: T 15 -18 tu i. Ho t đng ch đo trong giai đon này là ho t đng h c t p. M i th i k ỳ cĩ m t v trí, vai trị nh t đnh trong quá trình chuy n t đa tr mi sinh sang m t nhân cách tr ưng thành. M i th i k ỳ cĩ nh ng nét tâm lý đc tr ưng nh t đnh mà đa tr ph i tr i qua. S chuy n t th i k ỳ này sang th i k ỳ khác bao gi cũng g n v i s xu t hi n nh ng c u t o tâm lý m i v ch t. CÂU H I ƠN T P 1. Nêu quan đim c ơ b n c a thuy t ti n đ nh, thuy t duy c m, thuy t h i t hai y u t v s phát tri n tâm lý c a tr . Nh ng thuy t đĩ cĩ đim gì c n phê phán ? 2. T i sao các nhà tâm lý h c l i cho r ng: quá trình hình thành và phát tri n tâm lý ca tr em là quá trình t o ra cái m i? Cho ví d minh h a 3. Phân tích vai trị ch đ o c a giáo d c đ i v i s phát tri n tâm lý c a tr . 4. T i sao nĩi giai đon phát tri n tâm lý ch cĩ ý ngh ĩa t ươ ng đi ? 5. S phát tri n tâm lý c a tr đưc chia thành nh ng giai đon và nh ng th i kì l a tu i nào? Nêu ho t đ ng ch đ o ng v i m i th i k ỳ đĩ. 6.Phân tích b ưc ngo t 6 tu i và vi c chu n b s n sàng v m t tâm lý cho tr đ n tr ưng ph thơng. 7
  8. Ch ươ ng II ðC ðIM TÂM LÝ C A H C SINH TI U H C Hc sinh ti u h c là l a tu i t 7 -12 tu i. Các em h c tr ưng ti u h c. Ng ưi ta cịn g i là tu i Nhi đ ng, l a tu i đ u tu i h c. ð n tr ưng th c hi n ho t đ ng h c tp là b ưc ngo t quan tr ng trong đ i s ng c a tr l a tu i này. Gi đây, các em đã tr thành m t h c sinh th c s . H c t p là nhi m v quan tr ng nh t giúp các em tích lũy ki n th c. Khi đ n tr ưng, các em b ưc vào nh ng m i quan h m i và ph c t p hơn đĩ là quan h v i th y, cơ giáo, quan h v i b n. Nhà tr ưng hình nh ư m ra tr ưc mt các em m t th gi i m i l . Trong mơi tr ưng ho t đ ng m i s t o nên các em mt th gi i n i tâm phong phú. I. NH NG TI N ð PHÁT TRI N TÂM LÍ C A H C SINH TI U H C 1. B c ti u h c trong n n giáo d c hi n đ i 1.1. G iáo d c ti u h c Vi t Nam Vi t Nam đã ti n hành c i cách giáo d c l n th III, theo qui đ nh c a h th ng giáo d c qu c dân thì tr em vào l p 1 khi trịn 6 tu i. Các em h c t l p 1 đ n l p 5. Tr đ tu i này cĩ đ điu ki n v th ch t c ũng nh ư tinh th n đ cĩ kh n ăng l ĩnh hi đưc ch ươ ng trình h c do Nhà n ưc quy đ nh. Chúng ta đã biên so n đưc m t h th ng sách giáo khoa cho b c Ti u h c và ti n hành b i d ưng giáo viên d y sách m i theo ch ươ ng trình c i cách giáo d c. Vi truy n th ng b o v , ch ăm sĩc và giáo d c tr em, Qu c h i n ưc ta đã ký, phê chu n và cam k t th c hi n cơng ưc v quy n tr em., ban hành “Lu t b o v , ch ăm sĩc giáo d c tr em” (ngày 12/8/1991) và “Lu t ph c p giáo d c ti u h c”. Hi ngh qu c gia vì tr em Vi t Nam (tháng 12/1991) đã nêu 10 đim cam k t trong đĩ cĩ nh n m nh: “Ph c p giáo d c ti u h c nh m đ t m c 90% s tr em h c xong b c ti u h c tr ưc đ tu i 15, s cịn l i h c xong l p 3, khơng đ tr em mù ch tu i 15 vào n ăm 2000.” Mu n đ t đưc m c tiêu ph c p giáo d c ti u h c c n ph i cĩ nh ng bi n pháp đ tr em đ tu i đi h c, đ c bi t là tr em nh ng vùng khĩ kh ăn, tr em m cơi, lang thang, tr khuy t t t, tr vùng dân t c thi u s đưc đi h c. Mt khác, ph i t p trung ch đ o vi c d y và h c b c ti u h c, gi m t l h c sinh b hc, nâng cao hi u qu đào t o ti u h c. Khi h c h t ti u h c, tr em ph i đưc phát tri n c v trí tu , đ o đ c, tình c m, th m m và th ch t đáp ng yêu c u ti p t c h c lên c p trên ho c b ưc vào cu c s ng c a nh ng ng ưi cơng dân. Hi n nay, ch t l ưng giáo d c ph thơng nĩi chung và b c ti u h c nĩi riêng vn ch ưa cao. Hi n t ưng này cĩ nhi u nguyên nhân: Vi c đ u t ư cho giáo d c ti u hc ch ưa đáp ng yêu c u t i thi u; vi c đào t o, b i d ưng giáo viên ch ưa đáp ng đưc nh ng yêu c u c a c i cách giáo d c, đ i ng ũ giáo viên g p nhi u khĩ kh ăn; cách dy h c c ũng l c h u. Hi n t ưng “th y gi ng trị nghe, th y đ c trị chép, th y nĩi trị nh c l i, đ c theo, nĩi theo, th y tích c c gi ng m i điu, trị ch ngoan ngỗn nghe, xem th y làm” di n ra khá ph bi n. Nĩi cách khác, vi c d y b c ti u h c ch y u do giáo viên ti n hành thơng qua các ti t gi ng nh m m c đích truy n th ki n th c qui đnh trong ch ươ ng trình vào đu ĩc h c sinh. Nh ng vi c làm nh m làm thay đi tồn b nhân cách h c sinh thì ít đưc chú ý. V i cách d y và h c nh ư v y khơng th đào to đưc th h tr thơng minh, n ăng đ ng, s n sàng đáp ng nh ng yêu c u c a cu c sng trong xã h i hi n đ i. Chúng ta ch ưa nh n th c ch ưa đúng v tr em trong xã h i hi n đ i ngày nay (ngay c m t s nhà giáo và các b c làm cha làm m ). Ng ưi l n th ưng l y b n thân mình đ phán xét và d y d tr em. 8
  9. 1.2. Giáo d c ti u h c là b c h c n n t ng Lu t ph c p giáo d c ti u h c cĩ ghi: Giáo d c ti u h c là b c h c n n t ng ca h th ng giáo d c n n t ng qu c dân, cĩ nhi m v xây d ng và phát tri n tình c m đo đ c, trí tu , th m m ĩ và th ch t c a tr em nh m hình thành c ơ s ban đ u cho s phát tri n tồn di n nhân cách con ng ưi Vi t Nam. Bc ti u h c là b c h c ph c p và phát tri n, t o ti n đ đ th c hi n “nâng cao dân trí, đào t o nhân l c và b i d ưng nhân tài”. Tính ph c p là b t bu c tr em h c xong b c ti u h c ph i đ t đưc nh ng yêu c u t i thi u. Nh ưng b c ti u h c s t o ra nh ng điu ki n đ tr em ti p t c phát tri n, cĩ kh n ăng hc t p su t đ i đ tr thành nh ng con ng ưi cĩ trí tu phát tri n, ý chí cao và tình c m đ p. Tính ph c p và phát tri n c a giáo d c ti u h c chính là tính đng lo t và tính cá th ti u h c. Tính đ ng lo t là yêu c u c a b c h c này đi v i tr em 11,12 tu i, ch m là 14 tu i cĩ th và ph i đ t đưc. Tuy v y, nh ng h c sinh trong đ tu i này cĩ kh n ăng và cĩ điu ki n hc t p thì cĩ th phát tri n cao h ơn, khơng b h n ch . Bc ti u h c th hi n tính dân t c, tính hi n đ i đưc quán tri t trong n i dung giáo d c. L a tu i h c sinh ti u h c là th i k ỳ thu n l i đ hình thành các thành ph n to nên nhân cách con ng ưi. N i dung giáo d c b c ti u h c bao g m nh ng tri th c thu c các l ĩnh v c khoa h c xã h i và nhân v ăn, giáo d c và đo đ c, l i s ng và th m m ĩ. Ngay t nh ng l p đ u c p các em đã đưc h c v l ch s , đ a lý c a đ t nưc, bài v ăn, bài th ơ c a ơng cha, đưc giáo d c l i s ng v ăn minh, tình c m cao th ưng, truy n th ng t t đ p c a dân t c. M t khác, n i dung giáo d c b c ti u h c cũng chú ý đn trí th c c a nhân lo i thu c các l ĩnh v c khoa h c t nhiên, k ĩ thu t. ðiu đĩ, làm cho giáo d c n ưc ta t ng b ưc hịa nh p v i trào l ưu giáo d c hi n đ i ca th gi i. Bc Ti u h c cịn th hi n tính nhân v ăn và dân ch . Nĩ đưc th hi n m c tiêu ph c p giáo d c ti u h c tính ch t phát tri n c a b c h c này, ph ươ ng pháp dy h c và giáo d c. Giáo d c ti u h c ph i tri t đ tơn tr ng nhân cách c a h c sinh, coi tr ng n i l c thúc đ y ho t đ ng h c c a h c sinh, nh ng ho t đ ng chân tay, h i ho , trị ch ơi ph i cĩ m t v trí x ng đáng trong h c đưng. B c ti u h c là b c h c đu tiên, cĩ nhi m v xây d ng nh ng n n mĩng cho tồn b h th ng giáo d c ph thơng, đt c ơ s v ng ch c cho s phát tri n con ng ưi tồn di n. H i ngh qu c t v giáo d c ph thơng h p t i Mátxc ơva n ăm 1968 đã k t lu n: n u đ a tr khơng đ t k t qu t t b c ti u h c thì ch c nĩ c ũng khơng th ti n b đưc trong nh ng n ăm sau. Tĩm l i, m i cơng dân đ u ph i qua ph c p ti u h c, ho t đ ng h c b c h c này là ho t đ ng ch đ o đ i v i s phát tri n tồn di n nhân cách c a tr . Chính b c hc này nh ng đ c đim sinh lí và tâm lý c a tr đưc phát tri n m nh m và hình thành n n p và thĩi quen h c t p, nhu c u và h ng thú nh n th c b c ti u h c vai trị và nh h ưng c a giáo viên đi v i h c sinh r t l n. Vì v y, d y h c và giáo d c bc h c này khơng ch đ t n n mĩng giáo d c ph thơng mà cịn đt n n mĩng cho s sáng t o c a h c sinh. 2.Giáo d c ti u h c trên th gi i Giáo d c ti u h c trên th gi i cĩ nhi u tên g i khác nhau (c p I, giáo d c s ơ hc) nh ưng đu đưc xem là b c h c th nh t c a h th ng giáo d c ph thơng. S năm dành cho b c h c này t 3 đ n 10 n ăm. Th i gian h c 3 n ăm cĩ 4 n ưc, th i gian hc 5 n ăm cĩ 34 n ưc, th i gian h c 6 n ăm cĩ 103 n ưc, th i gian h c t 7 n ăm tr lên cĩ 94 n ưc, th i gian h c 8 n ăm cĩ 8 n ưc V n đ ph c p giáo d c ti u h c c n chú ý nh ng lu n đim sau: - Giáo d c ti u h c đưc coi là y u t n n t ng c a h th ng giáo d c, s ph i hp gi a giai đon này và các giai đon giáo dc khác c n đưc c ng c , c n đ m b o tính liên t c c a các m c tiêu, các n i dung và các c ơ c u. 9
  10. - Vi c ph c p giáo d c ti u h c khơng ch xem xét d ưi gĩc đ s l ưng mà cn ph i đưc đ i m i th ưng xuyên v m c đích, c u trúc, n i dung, ph ươ ng pháp và ph ươ ng ti n nh m t o c ơ h i h c t p t t nh t cho h c sinh v sau. - Vi c ph c p giáo d c ti u h c khơng đưc d n đ n s gi m sút v ch t l ưng giáo d c. M i tr em đ u cĩ quy n nh n m t s giáo d c cĩ ch t l ưng trong m t kho ng th i gian nh t đ nh đ đm b o phát tri n tồn b nhân cách v i t ư cách là m t thành viên c a xã h i. M t n n t ng giáo d c mang đ n cho tr nh ng tri th c lý lu n và th c ti n c ơ b n c n thi t cho vi c ti p t c h c t p, cho cu c s ng hàng ngày. Vì vy, giáo d c ti u h c ph i nh m phát tri n t i đa nh ng ti m n ăng và h ng thú c a tr 3.Giáo d c ti u h c trong xã h i hi n đ i Giáo d c trong xã h i nào c ũng liên h m t thi t v i đ i s ng c a xã h i y. Ni dung c a b t c n n giáo d c nào c ũng là bi u hi n c ơ b n c a đ i s ng hi n th c, ph n ánh trình đ phát tri n c a kinh t - xã h i qua m t giai đon l ch s xã h i nh t đnh. Ch ng h n, n n giáo d c c truy n là con đ c a nên kinh t ti u nơng gia tr ưng, th ưng trơng ch vào s may r i nh ư lão nơng tri đin “trơng tr i, trơng đt, trơng m ưa ” Ph ươ ng pháp giáo d c n ng n v áp đ t khuyên r ăn đ tr em bu c ph i ch p nh n nh ng chân lý cĩ s n ch vi c h c thu c lịng, nĩi l i nh ng điu th y gi ng, nh ng điu trong sách thánh hi n. R t cu c tr em ch là đi t ưng ch u s giáo d c mt cách th đ ng. Xã h i hi n đ i, cu c cách m ng khoa h c - cơng ngh đã đt đưc nh ng thành tu r c r . Lồi ng ưi đang b ưc sang n n v ăn minh thơng tin. V i vi c s d ng các lo i máy tính, t đ ng hĩa, cơng ngh sinh h c, n ăng l ưng m i, v t li u m i. Máy mĩc c ũng thay th cho c ơ b p, trí nh làm gi m nh s tiêu t n s c l c c a con ng ưi. S ti n b c a khoa h c đã kích thích nhu c u h c sinh ti u h c v s khám phá nguyên nhân và b n ch t c a các hi n t ưng, lý gi i chúng b ng t ư duy khoa h c. ð đáp ng nhu c u y, n n giáo d c khơng ch ph i thay đ i v n i dung mà c ph ươ ng pháp cho thích h p v i th i đ i. N n giáo d c hi n đ i đáp ng xu th dân ch hĩa giáo d c, ph i cĩ k ĩ thu t ph ng theo ph ươ ng pháp đi cơng ngh . Nh k thu t này mà cĩ th t ch c điu khi n đưc s phát tri n c a tr em và ki m sốt đưc quá trình giáo d c. Vì th , s n ph m c a n n giáo d c là ch c ch n, t t y u khơng ph thu c vào lu t may r i. Nn giáo d c hi n đ i khơng ch c i cách theo h ưng ho c ch c i ti n n i dung dy h c, ho c ch c i ti n ph ươ ng pháp d y h c (c i cách n a v i). Tồn b quá trình giáo d c hi n đ i c n i dung và ph ươ ng pháp c a nĩ ph i t o ra s phát tri n t nhiên ca tr em hi n đ i. Vì s phát tri n c a tr em hi n đ i, vì l i ích c a tr em, n n giáo dc hi n đ i khơng l y ng ưi l n làm chu n m c đ phán xét tr em, khơng l y ng ưi dy làm trung tâm, khơng l y lý thuy t suơng làm n i dung, khơng l y s gi ng gi i làm ph ươ ng pháp ch y u. N n giáo d c hi n đ i xem tr em là nhân v t trung tâm, là linh h n c a tr ưng, l y s phát tri n c trí tu và nhân cách và h nh phúc ngay ngày hơm nay c a tr em làm l s ng c a mình. Quan ni m v giáo d c hi n đ i nh ư v y s d n đ n s thay đ i cách nhìn nh n v nhà tr ưng. Nhà tr ưng trong xã h i hi n đ i khơng ph i là s kéo dài ra c a s d y d tr em c a gia đình trong 6 n ăm đu c a cu c đ i tr . Nhà tr ưng hi n đ i ph i đem đn cho tr nh ng thành t u cu i cùng c a n n v ăn minh đươ ng th i, ph i ti n hành giáo d c tr em b ng ph ươ ng pháp nhà tr ưng ch khơng ph i b ng ph ươ ng pháp truy n tay, kèm c p ho c truy n kh u. Nhà tr ưng ph i d y cho tr em nh ng khái ni m khoa h c ch khơng ph i nh ng kinh nghi m s ng, ph i d y cho tr cách h c (ph ươ ng pháp làm vi c trí ĩc). Do đĩ nh ng gì tr h c đưc b c ti u h c khơng ch giúp cho các em cĩ v n đ s ng m t cu c s ng bình th ưng mà th a mãn nhu c u h c lên và h c mãi c a chúng. Nhà tr ưng ph i xem xét vai trị c a th y và trị theo h ưng 10
  11. th y t ch c và h ưng d n, trị ho t đ ng và phát tri n. Trong đĩ, th y gi vai trị ch đo t ch c h ưng d n cho tr ho t đ ng, trị t làm ra s n ph m giáo d c. D y h c theo h ưng đĩ thì tr em v a là đi t ưng v a là ch th c a giáo d c. Trong n n giáo d c hi n đ i, cơng vi c c a giáo viên khơng ch nh m hình thành các khái ni m khoa h c, cách làm vi c trí ĩc mà cịn h ưng t i vi c phát tri n các ph m ch t nhân cách c a h c sinh. Giáo viên làm vi c v i t p th h c sinh nh ưng ph i chú ý đ n t ng h c sinh. Vì v y, cá th hĩa trong quá trình d y h c và giáo d c là mt vi c làm đy trách nhi m và vơ cùng khĩ kh ăn nh ưng r t cao c . Vì giáo viên là ng ưi đào t o hàng lo t nhân cách nh ưng l i vun tr ng t ng h c sinh giúp các em phát huy h t kh n ăng n ăng l c c a mình đ tr thành ng ưi cơng dân t t. Xét gĩc đ này, s n ph m lao đ ng c a ng ưi giáo viên khơng theo khuơn m u nhân cách c đ nh. Vì m i h c sinh là m t ch th riêng bi t. Giáo viên khơng ch d y cái mình thích, giáo viên ph i d y cho h c sinh cái mà xã h i hi n đ i địi h i ng ưi hc. Giáo viên là ng ưi đ i di n cho trí tu th i đ i, là chuyên gia cĩ tay ngh ch khơng ph i là ng ưi gõ đu tr . N n giáo d c hi n đ i khơng cho phép theo ki u “c ơm ch m c ơm”. N u lão hĩa ki n th c thì giáo viên s t đào th i mình ra kh i đ i ng ũ giáo viên. Vì v y, giáo viên ph i h c t p và ph n đu khơng ng ng, h c su t đ i. II.B ƯC NGO T 6 TU I VÀ TÂM LÍ S N SÀNG ðN TR ƯNG 1.B ưc ngo t 6 tu i Trong quá trình phát tri n c a tr em trong xã h i hi n đ i, các nhà tâm lý h c coi th i đim lúc tr cịn 6 tu i là b ưc ngo t quan tr ng. Phía bên này là m t đ a tr bé nh đang phát tri n đ hồn thi n các c u trúc tâm lý c a con ng ưi, v i ho t đ ng ch đ o là vui ch ơi mà ch ưa th th c hi n đưc b t k ỳ m t ngh ĩa v nào c a xã h i. Cịn phía bên kia là m t h c sinh đang th c hi n m t ngh ĩa v xã h i trao cho, b ng ho t đ ng h c t p nghiêm túc. ðng v m t phát tri n t ư duy thì bên này c t m c đ a tr m i ch cĩ bi u t ưng v s v t, sang phía bên kia nĩ đang hình thành nh ng khái ni m khoa h c v s v t. Theo J.Piaget, phía bên này c t m c là th i k ỳ tin thao tác, cĩ ngh ĩa tr cĩ th s d ng thao tác đ o ng ưc đ ti n hành t ư duy tr u t ưng. B ưc vào tr ưng ph thơng, là m t b ưc ngo t trong đ i s ng c a đ a tr . ðĩ là s chuy n qua m t l i s ng m i v i nh ng điu ki n ho t đ ng m i, chuy n qua nh ng quan h mi v i ng ưi l n và b n bè cùng tu i. Tu i m u giáo l n là th i k ỳ tr đang ti n vào b ưc ngo t đĩ v i s bi n đ i ca ho t đ ng ch đ o. Ho t đ ng vui ch ơi gi vai trị ch đ o trong su t th i k ỳ m u giáo, nay nh ng y u t c a ho t đ ng h c t p b t đu n y sinh đ ti n t i gi v trí ch đo giai đon sau b ưc ngo t 6 tu i. Giáo s ư, Ti n s ĩ H Ng c ð i đã cĩ lý khi cho rng 6 tu i là m t b ưc ngo t h nh phúc. Sau 6 tu i, tr em gia nh p cu c s ng nhà tr ưng. Nhà tr ưng đưa đn cho các em nh ng gì ch ưa h cĩ và khơng th cĩ đưc trong 6 n ăm đ u c a cu c đ i tr . Ch ng h n: tr bi t nĩi nh ưng ch ưa bi t c u t o c a ti ng nĩi, bi t nĩi nh ưng ch ưa bi t vi t, bi t đ c, bi t đ m nh ưng ch ưa bi t c u t o s Tr ưng ti u h c ph i d y cho các em cĩ m t thái đ m i khi nhìn cái quen thu c và cĩ cách suy ngh ĩ lý lu n. Khi đn tr ưng các em ph i ti n hành ho t đ ng h c t p v i t ư cách là ho t đng ch đ o cĩ vai trị c c k ỳ quan tr ng trong s phát tri n tâm lý c a tr . Qua ho t đng, t ng b ưc tr s chuy n nh ng quan h xã h i khách quan vào trong nhân cách mình, t o ra đ i s ng n i tâm b ng s tr i nghi m. K t qu là t o ra m t cách nhìn nh n b n thân mình: s hình thành ý th c cá nhân. Nh đĩ tr nh n ra v trí nh bé c a mình trong đi s ng c a xã h i (ng ưi l n) mình cịn ch ưa bi t gì. S đánh giá này là mt b ưc ti n v ch t trong quá trình phát tri n tâm lý, t o ra cu c kh ng ho ng m i lúc 6 -7 tu i. Do đĩ, b ưc ngo t 6 tu i là m t s ki n quan tr ng, khi n các nhà giáo 11
  12. dc c n ph i quan tâm, m t m t là đ giúp tr hồn thi n nh ng thành t u phát tri n tâm lý trong su t th i k ỳ m u giáo, m t khác là tích c c chu n b cho tr cĩ đ điu ki n đ làm quen d n v i ho t đ ng h c t p và cu c s ng tr ưng ph thơng. 2.Tâm lí s n sàng đn tr ưng h c l p m t c a tr em Vi c chu n b s n sàng v m t tâm lý tr đ n h c t p tr ưng ph thơng là nhi m v quan tr ng vào b c nh t c a giáo d c m u giáo, đ c bi t là đ tu i m u giáo l n. Trình đ chu n b s n sàng v m t tâm lý cho vi c h c t p tr ưng ph thơng khơng ph i là hình thành nh ng nét tâm lý đ c tr ưng cho m t h c sinh. Nh ng nét tâm lý này ch cĩ th đưc hình thành trong b n thân ho t đ ng h c t p do nh hưng c a vi c giáo d c và giáo d ưng nhà tr ưng ph thơng, cịn k t qu phát tri n ca tr m u giáo ch là ti n đ c a nh ng nét tâm lý y, đ đ cĩ th thích nghi b ưc đu v i các điu ki n h c t p cĩ h th ng tr ưng ph thơng. Tâm lí s n sàng đi h c ca tr cĩ 4 thành t c ơ b n sau: - H ng thú đ n tr ưng th hi n lịng mong mu n tr thành ng ưi h c sinh th c th . Lịng mong mu n này đưc bi u hi n vào cu i tu i m u giáo. Tr b t đ u ý th c đưc r ng vi c tham gia vào trị ch ơi đ đưc làm gi ng nh ư ng ưi l n ch là nh ng trị đùa. ða v ng ưi l n mà đa tr lúc này t th y mình cĩ th v ươ n lên đưc l i chính là đa v m t ng ưi h c sinh, trong đĩ h c t p tr thành m t nhi m v th c s . Hu h t tr em tr ưc ngày đn tr ưng đ u h i h p và mong sao chĩng đn ngày y. Tt nhiên khơng ph i chính ho t đ ng h c t p đã h p d n các em đ n nh ư th đâu, mà đi v i nhi u tr m u giáo thì nh ng đ c đim bên ngồi c a cu c s ng h c sinh l i cĩ ph n h p d n h ơn, nh ư cĩ c p sách, cĩ h p bút, cĩ gĩc h c t p, cĩ tr ng vào l p, đưc giáo viên cho đim S c h p d n c a nh ng nét b ngồi đĩ c ũng cĩ ý ngh ĩa tích c c, vì nĩ khêu g i lịng khao khát c a tr là mu n thay đ i v trí c a mình trong xã h i. - Kh n ăng ho t đ ng trí tu nh ư kh n ăng quan sát, trí nh , t ư duy c n ph i đưc đ t t i m c đ nh t đ nh đ cĩ th l ĩnh h i các tri th c khoa h c m t cách d dàng. Tr đ n tr ưng h c c n ph i cĩ m t v n tri th c nh t đ nh v th gi i xung quanh, v con ng ưi và lao đng c a h , v nhi u m t c a đ i s ng xã h i, v các chu n m c đ o đ c hành vi. Nh ưng quan tr ng khơng ph i là s l ưng tri th c mà là ch t l ưng c a nĩ. C n làm cho tri th c c a tr đưc chính xác hĩa, rõ ràng và h th ng hĩa các bi u t ưng đã đưc hình thành tr ưc đây. ðĩ ch ưa ph i là tri th c khoa hc th c s nh ưng c ũng khơng ph i là tri th c c a các s ki n t n m n, mà là tri th c ti n khoa h c, L.X.V ưgơtxki đã g i tri th c đĩ là “ti n khái ni m”. C n giúp tr cĩ ph ươ ng pháp n m b t s ki n cĩ hi u qu và phù h p v i trình đ phát tri n c a tr . Ph i kh ơi d y tr lịng ham hi u bi t, mu n khám phá nh ng điu m i l c a th gi i t nhiên và cu c s ng xã h i. Nh ng đa tr ham thích tìm hi u th ưng là nh ng tr r t mu n đi h c, đưc th c hi n ngh ĩa v c a ng ưi h c sinh đ đưc hi u bi t nhi u th . C n ph i kh ơi d y tr s h ng thú nh n th c là h ng thú đ i v i b n thân n i dung các tri th c thu nh n đưc l ĩnh v c v ăn hĩa. H ng thú nh n th c đưc hình thành trong m t th i gian dài tr ưc khi tr đ n tr ưng, su t c th i k ỳ m u giáo. Nh ng k t qu nghiên c u cho th y r ng nh ng em g p nhi u khĩ kh ăn nh t trong vi c h c t p nh ng l p đ u c a b c ti u h c khơng ph i là nh ng em thi u kh i lưng tri th c và k x o c n thi t cu i tu i m u giáo, mà đĩ l i chính là nh ng em bi u hi n tính th đ ng trí tu , khơng cĩ tính ham hi u bi t và khơng cĩ thĩi quen suy ngh ĩ tr ưc nh ng v n đ m i l trong h c t p c ũng nh ư trong sinh ho t hàng ngày. - Trình đ phát tri n ngơn ng c ũng là m t điu ki n h t s c quan tr ng trong vi c l ĩnh h i các tri th c v khoa h c t nhiên c ũng nh ư khoa h c xã h i. B i v y la tu i m u giáo. vi c tr em s d ng thơng th o ti ng m đ đưc coi là yêu c u nghiêm túc. Tr ưc khi đ n tr ưng tr ph i bi t nĩi rõ ràng, m ch l c khi giao ti p v i ng ưi xung quanh, bi t s d ng ngơn ng nh ư m t ph ươ ng ti n đ t ư duy, đ giao ti p. 12
  13. - Chu n b cho tr kh n ăng điu ch nh hành vi c a mình tuân theo n i quy c a nhà tr ưng và th c hi n nh ng yêu c u c a giáo viên hay c a t p th l p đ ra, t giác tuân theo quy đnh n ơi cơng c ng. Tính ch đ nh c a các ho t đ ng tâm lý c ũng c n đưc t ăng ti n đ tr cĩ th kiên trì theo đui các m c đích h c t p là ti p nh n nh ng tri th c khoa h c cĩ h th ng. V n đ này cĩ nhi u khĩ kh ăn đ i v i tr m i đ n tr ưng nh ưng d n d n trong quá trình h c t p tính ch đ nh c a các quá trình tâm lý s đưc t ăng ti n rõ r t. Tâm lí s n sàng đn tr ưng h c t p g m nh ng ph m ch t c a nhân cách giúp tr nhanh chĩng gia nh p vào t p th l p, tìm đưc v trí c a mình trong t p th đĩ, cĩ ý th c trách nhi m khi tham gia vào ho t đ ng chung. ðĩ là nh ng đng c ơ xã h i c a hành vi, là cách ng x v i ng ưi xung quanh, là k n ăng xác l p và duy trì nh ng m i quan h qua l i l n nhau v i các b n cùng l a tu i. Hi n nay, nhi u ng ưi cịn quan ni m trình đ chu n b s n sàng cho tr đ n tr ưng ph thơng là ch nĩ ph i đ c thơng vi t th o, bi t tính tốn. Do đĩ, h ch tr ươ ng cho tr h c ch , h c tính s m. Làm nh ư v y h hi v ng là đa tr đĩ s h c gi i. Trong th c t khơng ph i h c em nào đưc h c s m đ u là h c sinh gi i. M t s em do đưc h c tr ưc m t b ưc nên sinh ra ch quan, r i chán h c vì ph i h c l i nh ng điu đã bi t r i. M t s khác lúc đu t ra v ng vàng vì đã cĩ s n m t s “v n tri th c”, nh ưng v sau lên l p trên thì l i khơng cĩ gì là xu t s c, vì các em này khơng nm đưc các ph ươ ng th c c a ho t đ ng h c t p. Ngồi ra l i cĩ nh ng em do h c tr ưc nh ng tri th c khơng chính xác nên l i b m t m t s th i gian “c i t o” l i v n tri th c đã cĩ. Trong th c t khơng ph i tr em nào đn tr ưng c ũng cĩ tâm lí s n sàng đi h c. Vì v y, giáo viên ti u h c c n giúp tr l n đ u tiên đi h c kh c ph c nh ng khĩ kh ăn ph i ch p hành n i qui c a tr ưng, l p, ph i th c hi n đ y đ nh ng vi c giáo viên giao v nhà, khĩ kh ăn trong vi c thi t l p m i quan h v i th y, cơ giáo và b n bè mi Vi c chu n b tâm lý tr s n sàng đn tr ưng h c t p c n ph i đưc th c hi n trong các trị ch ơi và các ho t đng cĩ s n ph m (nh ư n n, v , th cơng) ho c ho t đng múa hát, đ c th ơ, k chuy n Chính trong các ho t đ ng đĩ tr s n y sinh nh ng đ ng c ơ xã h i tích c c c a hành vi, hình thành h th ng th b c các đ ng c ơ, hình thành và phát tri n các hành đng trí tu , phát tri n k n ăng thi t l p nh ng m i quan h v i b n bè D ĩ nhiên vi c này khơng di n ra m t cách t phát mà ph i cĩ s hưng d n th ưng xuyên c a ng ưi l n. III.NH NG Y U T NH H ƯNG T I S PHÁT TRI N TÂM LÍ C A TR 1. S phát tri n th ch t c a h c sinh ti u h c S phát tri n tâm lý c a tr em tr ưc h t ta ph i đ c p đ n s phát tri n v th ch t c a các em. S phát tri n c ơ th đ c bi t là s bi n đ i c a h th n kinh và c a ho t đ ng th n kinh c p cao là m t y u t quan tr ng khơng th thiu đưc đ i v i s phát tri n tâm lý c a tr . T c đ phát tri n v chi u cao và tr ng l ưng c ơ th c a h c sinh ti u h c ch m h ơn so v i tu i m u giáo. M i n ăm cao trung bình t 2 - 5 cm và nng thêm 400 - 500 g. H x ươ ng c a tr tu i này đang trong thi k ỳ c t hĩa nh ưng cịn nhi u mơ sn nên d cong v o. Vì v y, ng ưi l n c n chú ý t ư th ng i và cách lao đng c a các em. Nh ng đ t x ươ ng c tay ch ưa hồn tồn c t hĩa, cho nên các em khơng thích làm ho c s g p khĩ kh ăn khi làm nh ng cơng vi c cĩ tính ch t t m . Vì v y, vi c rèn luy n nh ng k x o cĩ tính ch t k thu t t m r t khĩ đ i v i các em. Chúng ta nên tránh đ các em vi t ch quá nh , vi t láu, vi t nhi u, khơng nên gị bĩ các em tham gia nh ng ho t đ ng đơn điu và kéo dài. H c ơ đang phát tri n m nh, nh ng c ơ l n th ưng phát tri n nhanh h ơn nh ng c ơ nh nh t là các b p th t l n, nên các em thích ch y nh y, thích làm nh ng vi c dùng s c m nh. 13
  14. Não b c a tr em lên 7 tu i đ t kho ng 90% tr ng l ưng não ng ưi l n và đn 12 tu i thì b ng tr ng lưng não ng ưi l n, thùy trán phát tri n m nh. T bào não phát tri n v thành ph n c u t o, đ l n và phân hĩa rõ r t. C u t o t bào não c a tr 8 tu i khơng cĩ đim gì khác so v i t bào não c a ng ưi l n. Não b đang ti p t c hồn thi n v m t c u trúc và ch c n ăng. h c sinh ti u h c cĩ th thành l p h th ng liên h th n kinh ph c t p nh ưng ch ưa th t v ng ch c. V não ch ưa hồn tồn điu khi n đưc nh ng ph n d ưi v . Nên tu i này tr d nh nh ưng c ũng chĩng quên và th ưng khĩ kìm hãm nh ng c m xúc c a mình. Quá trình h ưng ph n r t m nh, nên hc sinh ti u h c r t hi u đ ng và nhi u khi ch ưa cĩ kh n ăng t ki m ch mình. c ch đang phát tri n và ti n t i cân b ng v i h ưng ph n. Hc sinh ti u h c ( đ c bi t l p 1,2) h th ng tín hi u th nh t v n chi m ưu th h ơn so v i h th ng tín hi u th hai. Trong quá trình h c t p nhà tr ưng, h th ng tín hi u th hai d n d n đưc phát tri n m nh và gi vai trị to l n trong ho t đng nh n th c (do ngơn ng phát tri n, các em hi u đưc các ký hi u, các cơng thc trong các bài h c), c ũng nh ư trong vi c điu ch nh hành vi c a các em. ðĩ là c ơ s sinh lý c a s phát tri n t ư duy tr u t ưng và hành đng ý chí c a tr . 2. ðiu ki n s ng và ho t đ ng c a h c sinh ti u h c 2.1 .Khi đn tr ưng ph thơng h c t p là m t bi n đ i quan tr ng trong đ i s ng ca tr em. ðiu đĩ làm thay đi m t cách c ăn b n đ a v c a các em trong gia đình, nhà tr ưng và xã h i, c ũng nh ư thay đi c n i dung và tính ch t c a ho t đ ng ch yu c a l a tu i đĩ. Tr thành m t h c sinh chính th c, tr em b t đ u tham gia m t ho t đ ng nghiêm ch nh cĩ ý ngh ĩa xã h i đĩ là ho t đ ng h c t p. N u vui ch ơi là ho t đ ng ch y u c a tu i m u giáo thì h c t p bây gi h c t p là ho t đ ng ch y u ca h c sinh ti u h c. Nĩ địi h i tr em ph i nghiêm túc h ơn, cĩ k lu t h ơn. N i dung h c t p bao g m nhi u mơn và đưc s p x p theo m t ch ươ ng trình cĩ h th ng, cĩ m c đích rõ r t. Khi vào h c l p 1 các em t th y mình l n lên và b ưc vào th i k ỳ l a tu i cĩ nhi u điu m i l . ð n tr ưng ph thơng các em bt đ u hình thành m t h th ng nh ng quan h m i v i th y, cơ giáo và b n bè m i. Quan h v i m i ng ưi xung quanh tr nên r ng rãi, ph c t p đã giúp các em ti p thu đưc nhi u kinh nghi m m i điu đĩ đã giúp cho s phát tri n tâm lý c a tr tr nên phong phú. Khi cịn h c m u giáo, nh ng tr đưc giáo d c và chu n b đ y đ v m t tinh th n thì th ưng t ra s t s ng và s n sàng đi h c. Nhi u em cịn mu n đi h c s m tr ưc khi đ tu i. Nh ng em này r t thích đ n tr ưng, các em bu n vì ph i ngh h c và c g ng hồn thành nhi m v h c bài, làm bài c a giáo viên giao cho. C ũng cĩ m t s em khác do gia đình và cơ giáo ( m u giáo) ch ưa chú ý giáo d c và chu n b tinh th n sn sàng đi h c, nên lúc đn tr ưng th ưng t ra ch ưa thích h c t p. Cĩ em đã tr n hc, cĩ em thích đn tr ưng nh ưng khơng ph i vì thích h c mà vì thích cái v b ngồi hp d n c a tr ưng (tr ưng r ng, đ p, l p cĩ nhi u bàn gh , cĩ tranh nh m i, c nh tr ưng nh n nh p, nhi u b n vui ch ơi ) Nh ng em đĩ th ưng l ơ là vi c h c t p, thích ch ơi đùa trong gi h c, h c bài, làm bài qua loa và th ưng v b y vào t p v . ð i v i nh ng h c sinh này giáo viên ph i quan tâm ngay t nh ng bu i đ u đ k p th i u n nn các em. Ngồi ra c ũng cĩ nh ng em khi đ n tr ưng đã cĩ thái đ c g ng h c t p, nh ưng khơng bao gi hồn thành đy đ nh ng bài v do giáo viên giao, vì các em ch ưa bi t cách h c t p, ch ưa đưc rèn luy n cách suy ngh ĩ. Khi g p các lo i bài t p khơng địi h i trí ĩc làm vi c nhi u thì tr cĩ th hồn thành t t nh ư vi t t p c n th n và đp. Cịn khi làm tính ho c t p đ c thì tr đốn ph ng ho c đ m đ u ngĩn tay. ð i vi nh ng em này, giáo viên ph i l ưu ý luy n cho cho các em cách th c h c t p, cách th c làm vi c b ng trí ĩc t đơn gi n đ n ph c t p, ph i quan tâm h ơn đn nh ng ph ươ ng pháp tr s d ng đ hồn thành t t bài đĩ. 14
  15. Nhìn chung vi c h c t p nhà tr ưng ph thơng v i m c đích, n i dung, ch ươ ng trình k ho ch và bi n pháp giáo d c c a nĩ, cùng v i m t t p th m i cĩ nhi u th y, nhi u b n, đã b ưc đ u hình thành cho các em n ăng l c nh n th c và nh ng nét c ơ b n v nhân cách con ng ưi m i phù h p v i yêu c u c a xã h i. 2.2 .Ngồi vi c h c t p là ho t đ ng ch đ o thì vui ch ơi c ũng là m t nhu c u r t ln c a h c sinh ti u h c. Trong vui ch ơi, tr đưc th a mãn tính hi u đ ng, đ ng th i thơng qua vui ch ơi tâm lý c a tr c ũng phát tri n. Nhi u trị ch ơi cĩ tác d ng giúp tr nâng cao nh ng ph m ch t chú ý, kh n ăng ghi nh , t ưng t ưng và nhi u nét tâm lý khác. Cĩ th nĩi vui ch ơi là s chu n b lao đ ng, chu n b s c sáng t o, s c l c và tài năng cho tr . So v i vui ch ơi c a tr m u giáo, trị ch ơi c a nhi đ ng cĩ tính t ch c cao h ơn, n i dung phong phú h ơn. tu i này tr đ c bi t thích các trị ch ơi v n đ ng cĩ quy t c, ph n l n là nh ng trị ch ơi t p th cĩ t ch c nh ư: đá bĩng, đánh tr n gi , đui b t nhau Thơng qua nh ng trị ch ơi tr đưc phát tri n nhi u m t: th l c, tính khéo léo, nhanh nh n, tháo vát, tính bình t ĩnh, kiên trì, d ũng c m, quan sát chính xác, phán đốn k p th i tính k lu t, tính t ch c, tinh th n t p th tu i này tr cịn ch ơi trị ch ơi đĩng vai nh ưng so v i tu i m u giáo n i dung và hình th c cĩ nhi u đ i m i, ch đ ch ơi th ưng ph n ánh sinh ho t, hi n t ưng xã hi và l ch s . Trong khi ch ơi các em th ưng c g ng đ t mình vào đa v nh ng vai mình đĩng đ bi u l nh ng đ c tính c a h , c g ng thâm nh p vào ý ngh ĩ và tình cm c a nhân v t. Nh ng trị ch ơi t p th là ph ươ ng ti n giáo d c cĩ hi u qu cao. Trong trị ch ơi c a các em cĩ nh ng bi n đ i c ơ b n nh ư: h ng thú ch ơi v ng b n h ơn, đ ch ơi đã cĩ s l a tr n, tr b t đ u thích các trị ch ơi th thao và xây d ng. Vui ch ơi dn d n chi m ít th i gian h ơn, khi r nh r i các em b t đ u thích đ c sách, xem phim Ho t đ ng vui ch ơi l a tu i này cĩ ý ngh ĩa giáo d c r t l n. Nĩ đem l i ni m vui l n cho các em, làm cho th n kinh sng khối sau nh ng gi h c t p m t m i. Th nh ưng, trong tình hình th c t hi n nay nhi u tr ưng h c và giáo viên, các b c cha m , các t ch c đồn th ( ðồn thanh niên, H i ph n , ð i thi u nhi) ch ưa quan tâm đúng m c đ n vi c vui ch ơi c a tr em. Các em thi u ch ch ơi, thi u đ ch ơi và thi u s h ưng d n trong khi ch ơi, nên d n đ n tình tr ng m t s em sinh ra ngh ch ng m, phá phách ho c ch ơi nh ng trị ch ơi kém b ích, ph n tác d ng giáo d c. Vì th , giáo viên và cha m c ũng nh ư các t ch c đồn th c n t o điu ki n cho tr cĩ ch vui ch ơi, chú ý h ưng d n n i dung, điu hịa tr vui ch ơi, khơng nên h n ch gị bĩ tr trong vui ch ơi. C n tránh đ tr ham ch ơi quá s c, đ ng th i ph i ng ăn ch n ch n nh ng trị ch ơi b t ch ưc cái x u, n i dung khơng lành m nh, tránh tính ích k trong khi ch ơi (ch ch ơi m t mình ho c lúc nào c ũng mu n mình gi vai chính) khơng nên đè nén tính sáng t o c a tr trong lúc các em đang ch ơi. 2.3 . H c sinh ti u h c cịn tham gia vào ho t đ ng lao đ ng. Lao đ ng tu i mu giáo nh m m c đích giáo d c là ch y u, song đ i v i các em b c ti u h c lao đng cịn giúp đ gia đình, t p th c a tr và ngay c chính b n thân các em n a. Khi các em hồn thành nh ng cơng vi c đưc phân cơng thì lao đng l i cĩ ý ngh ĩa giáo dc nhi u nh t. Nh ng gi lao đ ng tr ưng gi vai trị quan tr ng trong s phát tri n tâm lý c a các em. Trong nh ng gi đĩ, h c sinh khơng nh ng đưc làm quen v i các dng c và v t li u lao đ ng, đưc hình thành k ĩ n ăng lao đ ng mà cịn đưc t p v n dng nh ng ki n th c c a các mơn h c vào th c ti n, đ ng th i tr em đưc rèn luy n ĩc quan sát, tính m c đích, tính t ch c, tính k lu t, tính tích c c và tinh th n trách nhi m c ũng đưc c ng c m t cách rõ r t. Các em cịn r t h ng thú tham gia các ho t đng lao đ ng cơng ích nh ư phong trào: Giúp đ b n nghèo v ưt khĩ h c gi i, ng h đng bào l ũ l t, ch ăm sĩc cây tr ng Các em thích lo i lao đ ng này vì nĩ mang ý ngh ĩa xã h i rõ r t, đ ng th i nĩ đưc t ch c d ưi hình th c t p th thi đua sơi n i. 15
  16. Nên nĩ cĩ tác d ng giáo d c ý th c trách nhi m, ngh ĩa v đ i v i xã h i và ý th c ph n đ u v ươ n lên c a tr . Mt nét n i b t h c sinh ti u h c Vi t Nam là các em tuy cịn nh nh ưng đã tham gia lao đng khá nhi u, nh t là lao đng trong gia đình. Các em cĩ th làm nh ng vi c v t giúp ng ưi l n ho c nh ng cơng vi c đưc giao th ưng xuyên nh ư quét nhà, nu c ơm, gi em Lo i lao đ ng th ưng xuyên này cĩ ý ngh ĩa giáo d c nhi u h ơn. Nĩ địi h i tr ph i quan tâm làm nhi m v đúng lúc, giáo d c tr ý th c trách nhi m, t o cho tr kh n ăng đ ra nh ng sáng ki n trong lao đ ng, t p cho tr quen phân ph i th i gian, luy n cho tr t t ch c l y cơng vi c. Chính các em c ũng ưa thích làm nh ng cơng vi c đưc giao th ưng xuyên, vì trong khi làm nh ng vi c đĩ chúng c m th y đưc ch đ ng h ơn. N u cơng vi c lao đ ng c a các em gia đình đưc t ch c h p lý thì cĩ tác d ng t t đ n vi c h c t p c a các em. S d ĩ nh ư v y là vì h c t p c ũng là mt lo i lao đ ng địi h i tr ph i cĩ nh ng ph m ch t, cá tính nh t đ nh nh ư: ý th c trách nhi m, tinh th n c n cù ch u khĩ, k n ăng t ch c ho t đ ng ð i v i h c sinh ti u h c, các cơng vi c lao đ ng đưc giao ph i h p d n, v a s c và khơng gây m t mi, đ ng th i ph i nâng d n kh n ăng lao đ ng c a tr , t p cho tr cĩ thĩi quen c gng trong lao đ ng, nâng cao tinh th n trách nhi m, cĩ k lu t và tr t t trong lao đng. Tr c ti p tham gia lao đ ng s n xu t, nhi đ ng c a chúng ta c n cù, ch ăm ch , ch t phác, th t thà, các em s m làm quen v i nh ng thi u th n, gian kh . Do s m tham gia lao đng s n xu t mà m t s k n ăng, k x o lao đ ng chân tay nhanh chĩng đưc hình thành. Mi hình th c lao đ ng đ u cĩ ý ngh ĩa giáo d c l n lao. Ho t đ ng lao đ ng khơng th thi u, khơng th b coi nh trong sinh ho t c a h c sinh ti u h c. Giáo viên và cha m c n tránh thái đ nuơng chi u, khơng tin t ưng tr , s tr làm h ng nên khơng giao vi c. A.S.Macarenco đã khuyên: nên đ tr lao đ ng gia đình càng s m càng hay dù chúng cịn v ng v , ch m ch p. Ng ưc l i, khơng nên t n d ng tr , giao cho tr nh ng vi c n ng quá s c. Hi n nay, m t s gia đình cịn b t các em lao đ ng quá nhi u, b t tr làm nh ư ng ưi l n th c s , làm v i m c đích ki m s ng. ðiu đĩ ch đem l i l i ích tr ưc m t, nh ưng xét v lâu dài, vi c làm đĩ s d n đ n h u qu tai h i rt l n. M t khác, chúng ta c ũng c n th y r ng hi n nay cĩ m t s em thích lao đ ng chân tay h ơn là h c t p, nh ưng khơng vì th mà chúng ta quá l i d ng s c lao đ ng ca tr . ð i v i nh ng em này, cha m ph i quan tâm đ n vi c h c t p c a các em, ph i khuy n khích các em h c t p, ph i t o cho các em thĩi quen đi h c và h c t p mt cách ch ăm ch , nghiêm túc. 2.4 .ði thi u niên ti n phong trong nhà tr ưng là m t t ch c giáo d c các em nh . N ơi nào t ch c đ i v ng m nh thì n ơi đĩ các em đưc phát tri n r t nhanh v năng l c t qu n, v tình c m t p th , v ý th c trách nhi m, v ý chí chi n đ u S giáo d c c a nhà tr ưng k t h p ch t ch v i s giáo d c c a ð i làm cho tâm lý c a nhi đng đưc phát tri n v nhi u m t h ơn. Nhi đng ngày nay là l p ng ưi sinh ra, ln lên và phát tri n trong th i k ỳ hịa bình, đng th i l i th a k đưc nh ng truy n th ng t t đ p c a dân t c. Nh v y mà các em cĩ điu ki n tr thành nh ng con ng ưi phát tri n tồn di n. Các em cĩ tình c m yêu ghét rõ ràng, cĩ nhi u hành đng t t và cĩ nhi u ưc m ơ đp đ nh ư: Các em mong ưc mình cĩ nh ng hành đng anh hùng, mu n tr thành nh ng cơng nhân gi i, mu n tr thành nh ng nhà khoa h c ðiu đĩ ch ng t r ng các em cĩ đ kh n ăng đ k t c s nghi p cách m ng c a ð ng và c a nhân dân ta. ði v i h c sinh ti u h c, các em cịn ch u nh h ưng giáo d c c a gia đình r t nhi u. Cĩ th nĩi, sau th y giáo thì cha m là ng ưi cĩ uy tín nhi u đ i v i các em. Các em mu n noi g ươ ng c a cha, m và các anh, ch . N u giáo d c gia đình cĩ n i dung ph ươ ng pháp phù h p v i giáo d c c a nhà tr ưng và c a ð i thi u niên thì s to điu ki n thu n l i cho s phát tri n tâm lý c a tr . Trái l i, giáo d c gia đình mâu 16
  17. thu n v i giáo d c nhà tr ưng và ði thi u niên ti n phong s t o nên nh ng k t qu khơng t t. Do v y, vi c đ ng viên qu n chúng nhân dân xây d ng nh ng gia đình gươ ng m u là m t bi n pháp r t t t đ giáo d c tr em. Nhìn chung hồn c nh sinh ho t, tính ch t giáo d c, c ươ ng v xã h i, trình đ tâm lý c a tr là nh ng nhân t nh hưng to l n đ n vi c hình thành và phát tri n tâm lý c a chúng. S tác đ ng qua l i gi a nh ng nhân t đĩ là đng l c thúc đ y và phát tri n tâm lý c a tr , trong đĩ giáo dc gi vai trị ch đ o trong s phát tri n tâm lý c a tr . IV. M T S ð C ðIM TÂM LÍ C Ơ B N C A H C SINH TI U H C 1. ðc đim v ho t đng nh n th c 1.1.Tri giác c a h c sinh ti u h c mang tính ch t đ i th ít đi sâu vào chi ti t và mang tính khơng ch đ nh. Kh n ăng phân tích m t cách cĩ t ch c và sâu s c khi tri giác h c sinh các l p đ u b c ti u h c cịn y u, các em th ưng thâu tĩm s v t v tồn b , v đ i th đ tri giác. Ch ng h n khi cho các em tri giác m t b c tranh r t đ p, sau đĩ c t b c tranh đĩ đi và yêu c u các em v l i thì th y các em khơng nh n th y đưc r t nhi u chi ti t. Các em phân bi t đ i t ưng cịn ch ưa chính xác, d m c sai lm, d nh m l n. Ví d : Các em khĩ phân bi t cây mía v i cây s y, hình cĩ n ăm c nh vi hình cĩ sáu c nh Tuy v y, ta c ũng khơng nên ngh ĩ r ng các em ch ưa cĩ kh n ăng phân tích đ tách các d u hi u, các chi ti t nh c a m t đ i t ưng nào đĩ. h c sinh ti u h c tri giác khơng ch đ nh v n chi m ưu th . So v i tr m u giáo thì th giác c a h c sinh ti u h c nh y bén h ơn, đ nh y đĩ t ăng lên trong su t th i k ỳ h c ti u h c. Các em t 7-10 tu i đã phân bi t đưc nh ng màu c ơ b n, nh ưng ch ưa phân bi t đưc s c điu c a m i lo i màu. H c sinh ti u h c nh y c m đ i v i các tác đng bên ngồi vì ho t đ ng c a h th ng tín hi u th nh t cịn chi m ưu th . Các em ch ưa phân bi t chính xác đưc các s v t gi ng nhau, đĩ là kh n ăng phân tích khi tri giác cịn y u do tr cĩ khuynh h ưng đốn v i vàng. Các em ch ưa tri giác đúng đơ n v đ dài và cịn nhi u khĩ kh ăn khi tri giác kho ng cách (h c sinh ch ưa ưc lưng đúng đ dài c a mét và kilơmet). V tri giác đ l n thì h c sinh đã cĩ th tri giác đưc đúng đ l n c a m t v t thơng th ưng, nh ưng đi v i nh ng v t quá nh hay quá ln thì các em ch ưa tri giác đưc. Ch ng h n cĩ em cho “qu đ t to b ng m y t nh” ho c “vi trùng bé b ng h t t m”. Tri giác th i gian phát tri n ch m so v i tri giác khơng gian. Các em lp 1, l p 2 m i nh n th c đưc kho ng th i gian ng n, v i các kho ng th i gian xa x ưa các em cĩ xu h ưng mu n rút ng n l i, mu n đưa quá kh v hi n t i. Ch ng h n, khi tr l i câu h i: ngày x ưa lâu nh t cách đây bao nhiêu n ăm? cĩ em tr l i là 7 n ăm, 100 n ăm, 1500 n ăm. Nh ưng khi h i: khi đĩ cĩ bà ch ưa? em tr l i là “cĩ bà r i”. Do ho t đ ng hàng ngày, do đưc h c t p, tri giác th i gian c ũng đưc phát tri n. Vào cu i b c ti u h c, tr cĩ th tri giác đưc kho ng th i gian dài h ơn và ng n h ơn (th k , phút, giây). các l p đ u b c ti u h c thì tri giác c a các em th ưng g n v i nh ng hành đng và ho t đ ng th c ti n c a các em. Vì v y, t t c các hình th c tri giác tr c quan bng s v t, b ng hình nh và b ng l i nĩi c n đưc s d ng trong các gi lên l p bc ti u h c. K. ð.Usinxki vi t: Khi b t đ u h c, tr em khơng ch c n hi u điu mình đc, mà cịn bi t nhìn s v t đúng và tinh, bi t nh n th y nh ng đ c đim c a s v t. Khơng nh ng ch h c suy ngh ĩ mà h c c quan sát n a và th m chí h c quan sát tr ưc khi h c suy ngh ĩ. Tri giác c a h c sinh ti u h c cịn mang tính tr c quan và mang tính c m xúc nhi u. Nên trong quá trình d y h c giáo viên khơng ch d y tr k n ăng nhìn mà cịn ph i bi t xem xét s v t, bi t phát hi n nh ng thu c tính b n ch t c a s v t hin tưng. Khơng ch d y tr nghe mà cịn d y tr bi t cách l ng nghe. ðiu này khơng ch đưc th c hi n trong l p h c mà cịn đưc th c hi n khi đi tham quan, dã ngo i 17
  18. 1.2.Chú ý khơng ch đ nh v n chi m ưu th so v i chú ý cĩ ch đ nh. Nh ng kích thích cĩ c ưng đ m nh v n là m t trong nh ng m c tiêu thu hút s c chú ý c a tr . Chú ý cĩ ch đ nh đang phát tri n m nh, do tri th c đưc m r ng, ngơn ng phong phú, t ư duy phát tri n. Các em cịn đưc rèn luy n v nh ng ph m ch t ý chí nh ư tính k ho ch, tính kiên trì nh n n i, tính m c đích, tính đ c l p S t p trung chú ý và tính b n v ng c a chú ý h c sinh ti u h c đang phát tri n nh ưng ch ưa b n v ng, là do quá trình c ch phát tri n cịn y u, tính h ưng ph n cịn cao. Do v y, chú ý c a các em cịn b phân tán, các em d quên nh ng điu cơ giáo d n khi cu i bu i h c, b sĩt ch cái trong t , trong câu H c sinh l p 1,2 th ưng ch t p trung chú ý t t kho ng t 20 - 25 phút, l p 3, 4 kho ng 30 đ n 35 phút. Kh i l ưng chú ý c a h c sinh ti u h c khơng l n lm, th ưng ch h n ch hai, ba đ i t ưng trong cùng m t th i gian. Kh n ăng phân ph i chú ý b h n ch nhi u vì ch ưa hình thành đưc nhi u k ĩ năng k ĩ x o trong h c t p. S di chuy n chú ý c a h c sinh ti u h c nhanh h ơn ng ưi ln tu i vì quá trình h ưng ph n và c ch chúng r t linh ho t, r t nh y c m. Kh năng chú ý c a h c sinh ti u h c cịn ph thu c vào nh p đ h c t p, n u nh p đ h c tp quá nhanh ho c quá ch m đ u khơng thu n l i cho tính b n v ng và s t p trung ca chú ý. 1.3.Trí nh ca h c sinh ti u h c cịn mang tính tr c quan - hình t ưng và đưc phát tri n h ơn trí nh t ng lơ gic. Các em nh và gìn gi chính xác nh ng s vt hi n t ưng c th nhanh h ơn và t t h ơn nh ng đ nh ngh ĩa, khái ni m, nh ng l i gi i thích dài dịng. H c sinh đ u c p th ưng cĩ khuynh h ưng ghi nh máy mĩc b ng cách l p đi l p l i nhi u l n, cĩ khi ch ưa hi u đưc nh ng m i liên h , ý ngh ĩa c a tài li u h c t p đĩ. Nên các em th ưng h c thu c tài li u h c t p theo đúng câu, t ng ch mà khơng s p x p l i đ di n đ t theo li l c a mình. Nhi u h c sinh ti u h c cịn ch ưa bi t t ch c vi c ghi nh cĩ ý ngh ĩa, ch ưa bi t s d ng s ơ đ logic và d a vào các đim t a đ ghi nh , ch ưa bi t xây d ng dàn ý tài li u c n ghi nh , khơng bi t chia tài li u c n ghi nh ra t ng ph n nh , khơng bi t dùng s ơ đ, hình v đ ghi nh . Các em th ưng ghi nh m t cách máy mĩc, ghi nh theo trang. N u đưc h ưng d n thì tr em bi t cách ghi nh tài li u m t cách h p lý, bi t l p dàn ý đ ghi nh , khuynh hưng nh t ng câu, t ng ch gi m d n, ghi nh ý ngh ĩa t ăng lên. h c sinh ti u h c vi c ghi nh các tài li u tr c quan hình t ưng cĩ nhi u hi u qu nh t. Tuy nhiên l a tu i này hi u qu c a vi c ghi nh các tài li u t ng (c th và tr u t ưng) t ăng r t nhanh. Trong vi c ghi nh các tài li u t ng nh t là các tài li u t ng tr u t ưng v n cịn ph i d a trên nh ng tài li u tr c quan hình t ưng m i v ng ch c. 1.4.T ư duy c a tr m i đ n tr ưng mang tính tr c quan c th , mang tính hình th c b ng cách d a vào nh ng đ c đim tr c quan c a nh ng s v t hi n t ưng c th . J.Piagiê cho r ng: T ư duy c a tr t 7 đ n 10 tu i v c ơ b n cịn giai đon nh ng thao tác c th . Ví d : Trong các gi tốn đ u tiên c a b c h c, khi gi i các bài tốn hc sinh ph i dùng que tính, dùng các ngĩn tay làm ph ươ ng ti n tính tốn Cĩ m t s em khơng bi t cách h c nên khi lên l p 2 v n ph i dùng đt ngĩn tay hay v n ph i nĩi thành l i khi tính tốn. Vi c s d ng nh ng s v t bên ngồi và dùng l i nĩi đ tính tốn là c n thi t, nh ưng giáo viên c ũng c n rèn luy n cho các em kh n ăng th c hi n phép tốn trong đ u (tính nh m). Ví d : Khi giáo viên cho h c sinh th c hi n phép tính sau: (1250 + 15 : 0,5 ) - 11 x 12 : 0,25 = ? thì nhi u em v n th c hi n phép tính theo l i t ư duy máy mĩc. V i cách h c nh ư v y khơng rèn luy n đưc k n ăng tính tốn cho các em. Tư duy c a h c sinh ti u h c ch ưa thốt kh i tính tr c quan c th , ch ưa nh n th c đưc ý ngh ĩa c a t “n u”. Ch ng h n khi cơ giáo ra bài tốn: “N u m t con v t cĩ 3 chân thì hai con v t cĩ bao nhiêu chân?” Nhi u h c sinh đã lúng túng, các em th c 18
  19. mc làm gì v t cĩ 3 chân. đây các em ch ưa bi t suy lu n t gi đ nh này đ rút ra k t lu n, chính đim này làm các em d m c sai l m trong t ư duy. Nh nh h ưng c a vi c h c t p, h c sinh ti u h c d n d n chuy n t nh n th c các m t b ngồi c a các hi n t ưng đ n nh n th c đưc nh ng thu c tính và d u hi u bn ch t c a hi n t ưng vào t ư duy. ðiu đĩ t o kh n ăng so sánh, khái quát đ u tiên đ xây d ng suy lu n s ơ đng. S l ĩnh h i tri th c bây gi khơng cịn d a trên nh n th c tr c ti p c m tính nh ư tu i m u giáo mà ph n l n là d a vào cách nh n th c gián ti p thơng qua t (t t nhiên cĩ s h tr c a y u t tr c quan). Quá trình v n d ng các thao tác t ư duy đ hình thành nh ng khái ni m tr i qua ba m c đ . M t là: khi tri giác tr c ti p s v t và hi n t ưng c th , h c sinh tách ra các d u hi u tr c quan, b ngồi d th y (màu s c, hình dáng, đ l n) các d u hi u d đp vào m t hay d gây c m xúc (hành vi, ch c n ăng, cơng d ng) nh ưng đĩ th ưng là các d u hi u khơng b n ch t, các d u hi u th y u (m c đ này th ưng th y h c sinh lp 1,2). Ví d : Khi gi i thích khái ni m “chim” h c sinh l p 1 đã d a vào d u hi u b ngồi nh ư bay, nh y, hĩt Hai là: các em bi t d a trên nh ng d u hi u khơng b n ch t và b n ch t, nh ưng cái b n ch t đây ph i d b c l , d tri giác. Tuy v y, khi x p lo i tr l i d a vào t t c các d u hi u, khơng phân bi t cái b n ch t và khơng b n ch t, cái tr ng y u và cái th y u. H ơn n a các d u hi u đĩ v n g n li n v i các hình nh tr c quan các bi u t ưng c th (m c đ này th ưng g p h c sinh l p 3). Ba là: tr đã bi t tách d u hi u b n ch t ra kh i các d u hi u khơng b n ch t, nh ưng v n ph i d a vào s v t c th tr c quan. Các d u hi u b n ch t đưc nêu ra cịn ch ưa đưc đ y đ (m c đ này th ưng g p nhi u h c sinh l p 4). Năng l c tr u t ưng hĩa và khái quát hĩa c a h c sinh ti u h c đang phát tri n mnh, lúc đ u cịn d a trên nh ng cái khơng b n ch t và d n d n đi vào b n ch t, nh ưng ch ưa đy đ và ph i d a trên nh ng v t c th , nh ng tài li u tr c quan. Vì v y, đc đim t ư duy ch y u c a h c sinh ti u h c là t ư duy hình t ưng tr c quan, t ư duy c th . Các em ch ưa th t mình suy lu n m t cách logic, mà th ưng đi ch ch kh i đ i tưng suy lu n và th ưng d a vào nh ng m i liên h ng u nhiên c a s vt, hi n tưng. H c sinh đ u b c ti u h c cịn g p m t s khĩ kh ăn nh t đ nh khi ph i xác đ nh và tìm hi u m i quan h nhân qu , các em cịn l n l n gi a nguyên nhân và k t qu , hi u m i quan h ch ưa sâu s c. Các em xác đ nh m i quan h t nguyên nhân đn k t qu s d h ơn t k t qu suy ra nguyên nhân. B i vì, khi suy lu n t nguyên nhân d n đn k t qu thì m i quan h tr c ti p đưc xác l p, cịn khi suy lu n t s ki n d n t i nguyên nhân gây ra nĩ thì m i quan h này khơng đưc phát hi n tr c ti p vì s kin đĩ cĩ th do nhi u nguyên nhân gây ra. Ví d : Yêu c u h c sinh tr l i hai câu h i sau: “N u tr ng cây mà khơng t ưi n ưc thì s x y ra điu gì?” và “T i sao cây tr ng này li b héo?” ð n cu i b c ti u h c tr cĩ th tìm th y m i liên h nhân qu qua các tài li u tr c quan hay trên hành đng. Tư duy c a h c sinh ti u h c cịn mang tính c m xúc. Tr d xúc c m v i t t c nh ng điu suy ngh ĩ. Giáo viên ph i d y cho các em cách suy lu n ph i cĩ c ăn c khách quan, phán đốn ph i cĩ d n ch ng th c t , k t lun ph i cĩ tính ch t đúng đ n logic, suy ngh ĩ ph i cĩ m c đích. S phát tri n t ư duy logic là m t khâu quan tr ng trong s phát tri n trí tu c a h c sinh ti u h c. M t khác, khi n i dung và ph ươ ng pháp d y h c đưc thay đ i t ươ ng ng v i nhau thì tr em cĩ th s cĩ đưc m t s đc đim t ư duy hồn tồn khác. 1.5.T ưng t ưng c a h c sinh ti u h c so v i tr m u giáo phát tri n h ơn và rt phong phú. T H u nĩi: “ tu i này hịn đt c ũng bi n thành con ng ưi, đây là tu i th ơ m ng r t giàu t ưng t ưng.” Tuy nhiên, t ưng t ưng c a các em cịn t n m n ít cĩ t ch c, xa r i th c t . Càng v cu i c p thì t ưng t ưng c a các em càng g n hi n th c h ơn, càng ph n ánh đúng đ n và đy đ th c t khách quan h ơn. Ví d : nh ng trị 19
  20. ch ơi c a các em cu i c p địi h i ph i gi ng hi n th c nhi u h ơn. T ưng t ưng c a các em h c sinh nh là tính tr c quan, c th ; đ i v i các em l p 3, l p 4 tính tr c quan c th c a t ưng t ưng đã gi m đi, vì t ưng t ưng c a các em đã d a vào ngơn ng . Ví d: h c sinh l p 3, l p 4 say mê đc nh ng cu n truy n dày khơng cĩ tranh, nh ưng khi k l i các em v n th hi n truy n đĩ m t cách r t sinh đ ng. V m t c u t o hình tưng trong t ưng t ưng, h c sinh nh ch l p l i ho c thay đ i chút ít v m t kích th ưc và hình dáng nh ng hình t ưng tri giác trc ti p tr ưc đây. Ví d : v con cá nh ưng l i v thêm đơi cánh. Ch cĩ các em l n l p 4 m i cĩ kh n ăng nhào n n, g t sa nh ng hình t ưng c ũ đ sáng t o ra hình t ưng m i (v n cịn tính ch t b t ch ưc lp l i). T ưng t ưng sáng t o c a h c sinh ti u h c bi u hi n khá rõ r t trong khi các em làm th ơ, v tranh và trong khi k chuy n. Nh ưng nh ưc đim trong s n ph m tưng t ưng c a các em là ch đ cịn nghèo nàn, hành đng phát tri n khơng nh t quán, xa s th t. Vì v y, giáo viên ph i thơng qua con đưng h c t p, vui ch ơi và lao đng mà phát tri n ĩc t ưng t ưng sáng t o cho các em, c n chú ý h ưng h c sinh tránh nh ng t ưng t ưng ngơng cu ng, xa th c t nh ưng khơng làm h n ch tính sáng to c a tr trong quá trình t ưng t ưng. 1.6.Ngơn ng c a h c sinh ti u h c đã phát tri n r t rõ r t c v s l ưng và ch t l ưng. Do n i dung h c t p đã m r ng, nên ngơn ng c a các em đã v ưt ra kh i ph m vi nh ng t sinh ho t, c th và đã bao g m nhi u khái ni m khoa h c, tr u tưng. Vào h c tr ưng ph thơng l n đ u tiên ti ng Vi t tr thành mơn h c đưc t ch c h c t p m t cách đ c bi t. V n đ h c vi t đúng chính t , đ t câu đúng ng pháp, giúp h c sinh cĩ th l a ch n m t cách cĩ ý ngh ĩa nh ng t ng và các hình th c ng pháp đ di n đ t ý ngh ĩa c a mình. Các hình th c đc bài, làm bài tr l i câu h i c a th y, cơ giáo là điu ki n t t đ phát tri n ngơn ng c a h c sinh. S thay đ i v ch t lưng trong ngơn ng nĩi và đc bi t s hình thành ngơn ng vi t cĩ nh h ưng c ăn bn đ n s phát tri n t t c các quá trình tâm lý c a các em. H c sinh ti u h c ch ưa s dng t t ngơn ng bên trong đ h c bài. M t s em cịn nĩi ng ng, phát âm sai, vi t sai chính t , sai ng pháp, câu r ưm rà. Nhi m v c a giáo viên là ph i k p th i s a nh ng sai sĩt đĩ trong các gi h c, nh t là nh ng gi t p đ c và ng pháp. 2. ðc đim v nhân cách 2.1.Tính cách c a tr em th ưng đưc hình thành r t s m th i k ỳ tr ưc tu i hc. Khi quan sát chúng ta th y cĩ em thì tr m l ng, cĩ em thì sơi n i, cĩ em tr m lng, em thì m nh d n, em thì nhút nhát. Song nh ng nét tính cách m i hình thành các em ch ưa n đ nh, nên đơi khi ta cĩ th nh m t ưng các tr ng thái tâm lý t m th i là nh ng nét tính cách. Nh ng nét tính cách m i hình thành đĩ ta cĩ th thay đ i d ưi tác đng c a giáo d c gia đình, nhà tr ưng và xã h i. Tính cách c a h c sinh ti u h c đưc hình thành trong ho t đ ng h c t p, lao đng và ho t đ ng xã h i và c trong ho t đ ng vui ch ơi. tu i này, các em th ưng cĩ khuynh h ưng hành đng ngay l p t c d ưi nh h ưng c a kích thích bên ngồi và bên trong (tính xung đng trong hành vi). Nên ta th y hành vi c a các em d cĩ tính t phát, th ưng vi ph m n i qui c a nhà tr ưng và th ưng b xem là “vơ k lu t”. Nguyên nhân c a hi n t ưng đĩ là s điu ch nh c a ý chí đ i v i hành vi c a l a tu i cịn y u, các em ch ưa bi t đ ra m c đích c a ho t đ ng và theo đui m c đích đĩ. Cĩ khi ta th y các em th hi n s b ưng b nh và tính th t th ưng. ðĩ là cách ph n ng đ ch ng l i nh ng yêu c u c a ng ưi l n mà các em cho là c ng nh c ho c vơ lý. Hc sinh ti u h c cĩ nhi u nh ng nét tính cách t t nh ư lịng v tha, tính ham hi u bi t, tính h n nhiên, tính chân th c, lịng th ươ ng ng ưi H n nhiên trong quan h vi ng ưi l n, v i th y cơ giáo, v i b n bè. H n nhiên nên r t c tin, các em tin vào sách v , tin vào ng ưi ln, tin vào kh n ăng c a b n thân. T t nhiên, ni m tin c a các em cịn c m tính ch ưa cĩ lý trí soi sáng. Giáo viên nên t n d ng ni m tin này đ giáo 20
  21. dc các em. Giáo viên là t m g ươ ng sáng cho các em noi theo. Nh cĩ giáo d c d n dn các em h t “ngây” nh ưng cịn gi đưc ch t “th ơ” các em. 2.2.Tính hay b t ch ưc c ũng là đc đim quan tr ng c a l a tu i này, các em thích b t ch ưc hành vi c ch c a nh ng nhân v t trong phim Tính b t ch ưc là con dao hai l ưi nên ta c n ph i xem tính b t ch ưc nh ư là m t điu ki n thu n l i cho vi c giáo d c b ng nh ng t m g ươ ng c th , nh ưng c ũng ph i tính đ n nh ng bi u hi n tiêu c c c a tính b t ch ưc. 2.3.H ng thú và ưc m ơ c a h c sinh ti u h c c ũng là nh ng nét tâm lý mà chúng ta c ũng c n quan tâm t i. tu i này h ng thú h c t p d n d n chi m ưu th h ơn so v i h ng thú vui ch ơi, vì l a tu i này h c t p là ho t đ ng ch đ o. Lúc đ u các em cĩ h ng thú nh ư nhau đi v i t t c các mơn h c. N i dung mơn h c, cách th c hc t ng mơn ch ưa cĩ ý ngh ĩa quan tr ng đ i v i s n y sinh h ng thú. Cái chính là kt qu h c t p và l i nh n xét c a giáo viên cĩ tác d ng c ng c h ng thú h c t p c a tr . ð n cu i c p các em b t đ u cĩ s phân bi t thái đ , cĩ h ng thú khác nhau đ i vi t ng lo i bài khác nhau. Tuy nhiên, h ng thú đĩ c ũng ch ưa đưc b n v ng, s phân bi t ch ưa rõ ràng. ðiu quan tr ng trong v n đ b i d ưng h ng thú h c t p cho hc sinh chính là s gi ng d y nhi t tình và trình đ s ư ph m c a giáo viên. H c sinh ti u h c đã cĩ h ng thú v i lao đ ng. Các em đ u c p thích lao đng th cơng, lao đng t ph c v . Nh ưng các l p cu i c p do th l c và tri th c phát tri n, nên các em thích nh ng hình th c lao đ ng địi h i ph i cĩ s v n đ ng, ph i đem l i cho các em nh ng hi u bi t m i. Nĩi chung, các em thích nh ng lo i lao đng mang đưc tính ch t vui ch ơi. Các em r t thích thú ch ăn nuơi gia súc, tr ng cây, lao đ ng cơng ích, thích đc sách, xem tranh, nghe k chuy n, thích ca hát, đá bĩng Ngồi ra các em cịn cĩ nhi u ưc m ơ t ươ i sáng ly kì. Các em m ơ lên cung tr ăng, ưc m ơ tr thành phi cơng T t nhiên, nh ng ưc m ơ đĩ cịn xa th c t , nh ưng chúng ta khơng s tính xa th c t trong ưc m ơ c a các em. Chúng ta c n khuy n khích và t o cho các em cĩ nhi u ưc m ơ. Tính ch t hi n th c c a ưc m ơ s đ n d n khi tri th c đưc m r ng. Ưc m ơ c a các em hơm nay chính là lý t ưng ngày mai c a các em. 2.4.Tính đc l p h c sinh ti u h c ( đ c bi t là nh ng l p 1,2) phát tri n cịn yu. Tr ch ưa v ng tin b n thân mà th ưng d a nhi u vào ý ki n c a cha m và th y giáo. Các em th ưng b t ch ưc h trong c ch , hành vi và l i nĩi, xem đĩ là nh ng mu m c ph i noi theo. Tr ưc nh ng ý ki n khơng nh t trí c a ng ưi l n, các em th ưng dao đ ng, chính vì b n thân ch ưa bi t phân bi t đúng sai m t cách rõ ràng. Năng l c t ch đã phát tri n nh ưng cịn y u, tính t phát cịn nhi u, cịn thi u kiên nh n, chĩng chán. Do đĩ, khĩ gi tr t t , k lu t trong m i ho t đ ng, s vi ph m này th ưng x y ra m t cách vơ ý th c. Cĩ khi trong gi h c các em l i trêu ch c b n hay nĩi th t l n ðiu đĩ th hi n tính hi u đ ng cao l a tu i nhi đ ng. ð a tr th ưng tìm m i cách đ tiêu hao n ăng l ưng ch y nh y, leo trèo, đá bĩng, v t nhau. Hình ph t nng nh t đ i v i nĩ là b t ng i yên t i ch . S d ĩ các em hi u đ ng là do tính t phát mnh, tính t ch y u, c ơ l n c ũng nh ư x ươ ng l n phát tri n. N u chúng ta khơng bi t cách t ch c nh ng ho t đ ng vui ch ơi m t cách h p lý thì m t s em s sinh ra ngh ch ng m, b ưng b nh, phá phách. 2.5. ði s ng tình c m c a h c sinh ti u h c th hi n rõ s ngây th ơ trong sáng. Các em r t d xúc c m tr ưc hi n th c, r t d ti p thu nh ng tình c m t t đ p. Trong “l a tu i hoa” c a mình, tr em th ưng ghi l i đưc nhi u n t ưng sâu s c. Cĩ khi các em gi gìn đưc nh ng k ni m êm đm trong su t c đ i ng ưi nh nh ng xúc c m đ m đà v tình th ươ ng yêu c a ng ưi khác đ i v i mình, v s khâm ph c ca mình đi v i nh ng t m g ươ ng sáng chĩi v đ o đ c. T H u đã nĩi: “Tình c m, đĩ là đc tính c ơ b n nh t c a h c sinh ti u h c, là cái làm cho các em nh lâu nh t. 21
  22. Các em s ng nhi u v tình c m, giáo d c các em là ph i v n d ng c m tính đ b i dưng cho các em tình c m đ p đ c a con ng ưi m i, c a cách m ng.” Vì v y, hi u đưc đ c đim tình c m và giáo d c tình c m cho h c sinh ti u h c cĩ vai trị quan tr ng đ c bi t. ð c tr ưng chung cho tình c m c a h c sinh ti u h c là tính c th , tr c ti p và giàu c m xúc. Tình c m c a các em khơng nh ng ch bi u hi n trong quan h đi s ng mà cịn bi u hi n ngay c trong ho t đ ng trí tu c a chúng. Các em ti p thu ki n th c khơng đơn thu n b ng lý trí mà cịn d a nhi u vào c m tính và đưm màu sc tình c m. K.D.Usinxki c ũng đã nĩi: “Tr em t ư duy b ng hình thù, màu s c, âm thanh và b ng c m xúc nĩi chung”. Các em d b lây nh ng xúc c m c a ng ưi khác. Ví d : khi th y b n khĩc thì các em c ũng khĩc m c dù khơng bi t rõ nguyên nhân. S ny sinh tình c m h c sinh ti u h c g n li n v i tình hu ng c th mà đĩ đ a tr ho t đ ng. đ u c p n ăng l c t ki m ch nh ng bi u hi n tình c m cịn y u. Các em nh tình c m bi u l r t rõ ràng th hi n nét m t c ch , dáng điu. Các em cịn d chuy n tr ng thái tình c m d d u đi c ũng d b kích đ ng, v a khĩc nh ưng c ũng cĩ th cưi ngay. Nh ưng các l p cu i c p, n ăng l c làm ch tình c m c a mình đang đưc phát tri n. Các em bi t nén nh ng tình c m x u, cĩ khi bit che gi u th m chí cịn cĩ th trá hình nh ng tình c m th t c a mình. Tình c m c a h c sinh ti u h c đã cĩ n i dung phong phú và đã b n v ng h ơn so v i giai đon tr ưc tu i h c. Tình c m trí tu đang hình thành và phát tri n. Các em dn d n bi t ch ăm lo đn k t qu h c t p, hài lịng khi h c t p cĩ k t qu , khơng hài lịng khi h c kém. tu i nhi đ ng đã bi u hi n lịng ham hi u bi t, các em r t ham thích đc sách. Sách đ i v i tr là m t trong nh ng ngu n ki n th c r t c ơ b n. Ki n th c trong sách s giúp tr gi i quy t nhi u v n đ tr g p trong th c t cu c s ng mà trong nh ng gi h c l p tr ch ưa đưc giáo viên nĩi đn. Vi c đ c sách cịn gĩp ph n hình thành tr nh ng tình c m m i, nh ng h ng thú hi u bi t r ng rãi. l a tu i này tr r t ham thích nh ng chuy n v ăn ngh , khoa h c, đ c bi t là nh ng chuy n cĩ tình ti t ly k ỳ th hi n s t ưng t ưng bay b ng, phong phú. Tình c m trí tu c a các em cịn th hi n s tị mị tìm hi u s v t xung quanh đ nh n th c, s tị mị này ch ưa h ưng nhi u v quan h xã h i. Tình c m th m m ĩ c ũng đang đưc phát tri n. Các em r t thích cái đ p trong thiên nhiên, yêu phong c nh t ươ i đp c a đ t n ưc, yêu th gi i c cây và đng v t. Các em thích nh ng b n nh c, bài ca hùng tráng, thích v tranh, thích tơ đim cho đ i s ng thêm đp đ . ð c bi t l a tu i nhi đ ng, tình c m đo đ c phát tri n khá m nh m . Tình c m gia đình gi vai trị quan tr ng đáng k trong đi s ng tình c m c a các em h c sinh nh . Lịng th ươ ng yêu cha m đã tr thành đng c ơ h c t p c a nhi đ ng. Tình c m gia đình là c ơ s n y sinh các tình c m khác. Khi đn tr ưng tình c m đ i v i th y cơ giáo đưc hình thành và phát tri n. Uy tín c a th y, cơ giáo đ i v i các em d n d n cĩ ưu th h ơn uy tín c a cha m . Tình b n và tình c m t p th d n đưc hình thành và phát tri n song song v i tình c m th y trị. C ơ s tình b n c a các em ch y u cịn d a vào h ng thú chung đ i vi m t ho t đ ng vui ch ơi và m t ph n d a vào m i quan h trong h c t p. tình c m đĩ ch ưa cĩ c ơ s lí trí v ng vàng nên th ưng d thay đ i, thân nhau, gi n nhau, làm lành v i nhau là hi n t ưng th ưng xuyên x y ra. ð c bi t vi c tham gia sinh ho t l p, tham gia t ch c đ i thi u niên cĩ ý ngh ĩa r t quan tr ng đ i v i vi c giáo d c tinh th n t p th nĩi riêng và tình c m đ o đ c nĩi chung cho các em. ði v i h c sinh ti u hc t ch c cu c s ng và ho t đ ng t p th là điu ki n quan tr ng nh t, là mơi tr ưng giáo d c nh m hình thành nhân cách cho các em. Gi đây, m i vi c làm c a cá nhân đu cĩ liên quan đn t p th , đ u đưc t p th quan tâm đánh giá. Do v y, các em d dàng g n bĩ v i nhau nên giáo viên cĩ vai trị r t l n trong t p th c a các em. Giáo viên là trung tâm c a nh ng quan h gi a các em, là bi u hi n ý ki n chung c a tr . Vì 22
  23. th , giáo viên ph i quan tâm t ch c đ i s ng chung c a tr , ph i điu hịa m i quan h gi a các em. Mt s tình c m r ng l n khác nh ư tình yêu T qu c và lịng c ăm thù gi c, lịng yêu lao đng, tinh th n t hào dân t c, tình c m qu c t đang đưc hình thành các em. M c dù nh ng tình c m đĩ ch ưa cĩ c ơ s lý trí th t rõ ràng, ch c ch n, song nĩ khơng tr u t ưng xa xơi, mà th ưng đưc th hi n c th trong hành đng c a các em. Nhìn chung tình c m h c sinh ti u h c ch ưa b n v ng, ch ưa sâu s c. Xúc c m tình c m c a các em cịn g n li n v i đ c đim tr c quan hình nh c th, các em r t d xúc c m, xúc đ ng nên khĩ ki m hãm xúc c m c a mình. Vì v y, mu n giáo d c tình c m cho h c sinh ti u h c c n ph i đi t nh ng hình nh tr c quan sinh đ ng, ph i khéo léo t nh khi tác đ ng đ n các em. Tình c m c a h c sinh ti u h c ph i luơn đưc c ng c trong nh ng ho t đ ng c th . Giáo d c tình c m cho h c sinh là m t cơng vi c ph c t p khĩ kh ăn địi h i nhi u cơng phu và nhi m v quan tr ng c a gia đình, nhà tr ưng và xã h i. N m đưc nh ng đ c đ m tình c m và bi t đưc ph ươ ng pháp giáo tình c m cho các em là nhi m v quan tr ng c a m i giáo viên. V.M T S V N ð GIÁO D C H C SINH TI U H C Mu n giáo d c tr em đ t k t qu t t ph i tuân theo nh ng nguyên t c giáo d c, giáo d c ph i d a vào và đi tr ưc m t b ưc trình đ phát tri n tâm lý đã cĩ c a tr , đng th i thúc đ y m nh m s phát tri n tâm lý c a chúng. ð i v i h c sinh ti u h c chúng ta ph i l y n ăm điu Bác H d y thi u niên nhi đng làm n i dung giáo d c c ơ bn. Qua n ăm điu Bác H d y thi u niên nhi đng ta khơng ch giáo d c đo đ c cho các em mà cịn giáo d c c trí tu , th l c và th m m Ngồi ra, nhà tr ưng c n ph i bi d ưng n ăng l c nh n th c cho các em. Nh ưng nh n th c c a h c sinh ti u h c cịn mang tính ch t c th và nhi u xúc c m, nên m i hình th c tác đ ng giáo dc ph i r t c th và ph i tác đ ng vào tình c m c a các em. Vi c d y cho tr cĩ ý th c và n ăng lc t ki m tra trong h c t p cĩ ý ngh ĩa r t l n đ i v i vi c giáo d c h c sinh ti u h c. tu i này nh ng lý thuy t khơ khan s khơng đ ng đưc trong tâm trí các em. Nên trong gi ng d y và giáo d c các em c n l ưu ý t i y u t tình c m. Ngày m i t i tr ưng l n đ u tiên trong cu c đ i s cĩ n t ưng mãi mãi v sau. Vì v y, nhà tr ưng ph i đĩn ti p các em v i t t c s ch ăm sĩc ân c n, v n vã, vui v đ gây cho các em nh ng c m xúc t t đ p đ cho các em mãi mãi ghi nh ngày đu tiên đn tr ưng. H c sinh ti u h c c n đưc giáo viên khuy n khích, khen ng i nhi u h ơn, vì làm nh ư v y s giúp tr t tin. Song hình th c khen th ưng đĩ ph i th c s x ng đáng, n u khơng s khơng cĩ tác d ng giáo d c. Bên c nh đĩ bi n pháp nêu g ươ ng c ũng r t quan tr ng đi v i h c sinh ti u h c. Giáo viên, cha m và t t c nh ng ng ưi l n nĩi chung ph i ht s c m u m c, đĩ là nh ng t m g ươ ng g n g ũi nh t mà các em s noi theo. ð giáo dc tr cĩ hi u qu thì vi c k t h p gi a giáo d c nhà tr ưng, gia đình và xã h i là r t cn thi t, c n đưc chú tr ng h ơn đi v i các l a tu i khác. Trong đĩ giáo d c nhà tr ưng ph i gi vai trị ch đ o. Nh ưng giáo d c c a gia đình cĩ tác d ng r t l n. C n ph i t ch c các d ng ho t đ ng khác nhau nh ư: h c t p, lao đ ng và vui ch ơi, đc bi t là nh ng hình th c t p th trong các ho t đ ng đĩ mà rèn luy n các em. Hc sinh Ti u h c là l a tu i hoa, l a tu i cĩ nhi u đ c đim riêng c a nĩ. Chúng ta ph i nâng niu, ch ăm sĩc, giáo d c các em tr thành nh ng ng ưi kho m nh, cĩ đy đ nh ng ph m ch t c a con ng ưi m i. Nh ư T H u nĩi: “L i ph i gi cho la tu i này m t th ch t t t: m t m ũi tinh t t, đ u ĩc sáng su t, thân th kho m nh. Cn gi gìn x ươ ng s ng c a các em cho th ng. T p cho các em nhìn th ng m t ng ưi, vi c p m t ngay th ng, t p cho các em s ng trong tình bè b n, tình đng chí, tình anh em. Khơng nên bao gi đ các em c p m t xu ng, đ khi l n lên các em bi t ng ng cao đu nh ư anh hùng Nguy n V ăn Tr i, tr ưc k thù v n b t khu t hiên ngang. 23
  24. CÂU H I ƠN T P 1. Trình bày nh ng hi u bi t c a mình v giáo d c b c ti u h c Vi t Nam và các nưc trên th gi i? T đĩ anh/ch hãy rút ra nh ng k t lu n s ư ph m c n thi t. 2.Hãy phân tích m i quan h gi a Tr em - Ng ưi l n - Th gi i đ v t trong s phát tri n tâm lý c a tr em. 3. Hãy trình bày nh ng kh n ăng c n thi t c a tr đ chúng cĩ th vào h c l p 1. 4.Trình bày nh ng đ c đim c ơ b n trong ho t đ ng nh n th c c a h c sinh ti u h c. Cho ví d minh h a? 5.Phân tích nh ng đ c đim nhân cách đin hình c a h c sinh ti u h c. T đĩ anh/ch hãy rút ra nh ng k t lu n s ư ph m c n thi t. 6. N u đưc phân cơng d y l p 1 anh/ch ph i quan tâm đ n nh ng đim tâm lý nào ca h c sinh? V m t tâm lý h c sinh l p 1 th ưng g p nh ng khĩ kh ăn gì khi đn tr ưng h c t p? Hãy đư a ra bi n pháp giúp tr cách kh c ph c nh ng khĩ kh ăn đĩ. 7. Trong l p cĩ h c sinh hay l ơ đãng, giáo viên nĩi gì c ũng khơng hi u nên khơng bao gi em hồn thành nhi m v h c t p trên l p. Anh/ch hãy nêu bi n pháp tác đ ng đ nh ng h c sinh này chú ý h c t p h ơn. Dùng ki n th c tâm lý h c l a tu i ti u h c đ gi i thích c ơ s c a các bi n pháp đĩ. 8.Phân tích b ưc ngo t 6 tu i và vi c chu n b s n sàng v m t tâm lý cho tr đ n tr ưng ph thơng. 24