Giáo trình Phương pháp dạy học âm nhạc (Phần 2)

Nội dung text: Giáo trình Phương pháp dạy học âm nhạc (Phần 2)

1. - Cách 1: Cô hát nhanh trẻ đi nhanh, cô hát chậm trẻ đi chậm, cô hát nhỏ trẻ đi gần vào vòng, cô hát to trẻ nhanh chân nhảy vào vòng (chuồng). - Cách 2: Cô định trước một vài từ trong câu hát, cô hát bình thường đến chỗ đã định thì trẻ nhảy vào vòng. - Cách 3: Thực hiện như cách chơi 2 nhưng cô không hát lời mà xướng âm các nốt nhạc. Cô nói với trẻ khi nào nghe thấy tên nốt nhạc cô đã định thì nhảy vào vòng. Ví dụ: nốt “Đô”, nốt “La” - Cách 4: Thực hiện như cách 3 nhưng cô không xướng âm nốt nhạc mà đánh đàn. Lúc đầu cô vừa đàn vừa xướng âm nốt nhạc để trẻ có khái niệm độ cao âm thanh ứng với tên nốt, sau đó cô không xướng âm mà chỉ đánh đàn, trẻ nghe tiêng đàn ứng với tên nốt cô đã định thì nhảy vào vòng. Chương III MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ ĐỔI MỚI HÌNH THỨC TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC Ở TRƯỜNG MẦM NON I. NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG 1. Quan điểm sư phạm tích hợp Đổi mới giáo dục mầm non dựa trên quan điểm sư phạm tích hợp là nhìn nhận thế giới tự nhiên, xã hội và con người như một thể thống nhất, nó đối lập với cách nhìn chia cắt rạch ròi các sự vật và hiện tượng trong cuộc sống chỉnh thể của đứa trẻ. Quan điểm tích hợp cho rằng: Tích hợp không chỉ là đặt cạnh nhau, liên kết với nhau mà là xâm nhập, đan xen các đối tượng hay các bộ phận của một đối tượng vào nhau, tạo thành một chỉnh thể. Trong đó không những các giá trị của từng bộ phận được bảo tồn và phát triển, mà đặc biệt ý nghĩa thực tiễn của toàn bộ cái chỉnh thể được nhân lên. Quan điểm tích hợp trong giáo dục mầm non hiểu theo cách nhìn nhận như trên được thể hiện ở một số điểm chủ yếu sau: (1) Trước hết là ở mối quan hệ giữa chăm sóc và giáo dục trẻ em. Trong khi nuôi phải tính đến dạy và trong khi dạy phải quan tâm đến nuôi. (2) Lồng ghép, đan cài các hoạt động của trẻ, trơng đó chơi là hoạt động chủ đạo. Chơi là một hoạt động vốn mang tính tích hợp, và chính trong hoạt động 69
2. vui chơi trẻ tiếp thu kinh nghiệm xã hội ở nhiều góc độ, nhiều lĩnh vực khác nhau, là những kinh nghiệm mang tính tích hợp, cần cho cuộc sống của trẻ. (3) Việc xây dựng chương trình giáo dục mầm non không xuất phát từ logic phân chia các bộ môn khoa học như ở phổ thông, mà phải xuất phát từ yêu cầu hình thành những năng lực chung, nhằm tới sự phát triển chung của trẻ để hình thành ở chúng nền tảng nhân cách ban đầu. Trong thực hiện đổi mới hình thức tổ chức hoạt động giáo dục trẻ mẫu giáo, giáo viên cần nắm vững những vấn đề sau: * Hoạt động học tập của trẻ được thiết kế theo hướng tích hợp, chủ đề. Logic xây dựng các chủ đề không xuất phát từ sự phân chia kiến thức, mà xuất phát từ sự hình thành những thuộc tính tâm lí chung và những năng lực chung nhất của trẻ em, nhằm phát triển toàn diện nhân cách trẻ. * Thiết kế các nội dung giáo dục theo các chủ đề gần gũi với cuộc sống của trẻ em, thể hiện mối quan hệ qua lại mở rộng dần giữa trẻ với mọi người và môi trường văn hoá xã hội (trong gia đình, trường mầm non, cộng đồng), với thế giới tự nhiên và với vấn đề dinh dưỡng – sức khoẻ. Trong mỗi chủ đề cần xác định các đơn vị kiến thức , kĩ năng, thái độ mong muốn hình thành ở trẻ nhằm phát triển tổng thể các mặt: thể lực, ngôn ngữ, nhận thức, tình cảm, thẩm mĩ và xã hội. Hình thức “mạng mở” giúp chúng ta nhìn thấy sự liên quan giữa kiến thức, kỹ năng giữa các nhánh trong một chủ đề và với các chủ đề khác. * Cho phép giáo viên linh hoạt trong việc xác định, lựa chọn và tổ chức những hoạt động giáo dục phong phú, giúp trẻ hứng thú tìm hiểu khám phá theo nhiều cách khác nhau, phù hợp với điều kiện cụ thể của lớp, theo một chế độ sinh hoạt thích hợp. * Khuyến khích giáo viên lựa chon các phương pháp dạy học khác nhau một cách sáng tạo. Tạo điều kiện đổi mới phương pháp dạy học bằng cách xây dựng các góc hoạt động để giáo viên có cơ hội sử dụng các phương pháp và kỹ thuật nhằm tích cực hoá hoạt động tư duy của trẻ (giao nhiệm vụ để trẻ tự suy nghĩ giải quyết vấn đề, gợi mở, sử dụng các câu hỏi mở, động não, trò chơi phân vai theo chủ đề) và phương pháp cùng tham gia (sử dụng hình thức nhóm nhỏ). * Khuyến khích giáo viên tận dụng các điều kiện phong phú sẵn có ở địa phương, ở lớp học và nhà trường, sử dụng và tái sử dụng các nguyên vật liệu sẵn có và an toàn đối với trẻ để hướng dẫn trẻ tìm hiểu, khám phá và làm ra các sản phẩm mới mang tính sáng tạo. 70
3. * Nhấn mạnh vào quá trình giáo dục, dạy học và việc đánh giá thường xuyên hoạt động dạy và học dựa trên các mục tiêu, yêu cầu đề ra trong từng chủ đề và các mặt phát triển chung ở trẻ từng độ tuổi. Căn cứ lựa chon chủ đề: Việc lựa chọn và xây dựng mạng chủ đề dựa vào một số yêu cầu sau: - Xuất phát từ chính nhu cầu cuộc sống của trẻ và hệ thống tri thức khoa học và sức khoẻ, xã hội, tự nhiên, nghệ thuật và văn hoá ngông ngữ. - Kế thừa các nội dung giáo dục của chưng trình chăm sóc – giáo dục trẻ mẫu giáo 3 – 6 tuổi hiện hành. - Kiến thức được cung cấp theo nguyên tắc đồng tâm phát triển, từ gần đến xa, từ đơn giản đến phức tạp, nâng cao và mở rộng dần phù hợp với từng độ tuổi. - Cho phép tích hợp các tri thức khác nhau của các “môn học” trong các hoạt động của trẻ. - Đặt tên các chủ đề ngộ nghĩnh, đơn giản, gần gũi với những kinh nghiệm của trẻ. - Mỗi chủ đề chứa đựng một số nội dung cốt lõi cần thiết, phong phú đủ cho trẻ khám phá ít nhất 1 tuần và không nên kéo dài quá 3 tuần vì trẻ dễ chán. - An toàn đối với trẻ và kích thích hứng thú, ham hiểu biết của trẻ. 2. Đổi mới cách tổ chức môi trường giáo dục trong lớp Đổi mới hình thức và phương pháp giáo dục – dạy học liên quan đến tổ chức các góc hoạt động nhằm tạo điều kiện cho trẻ được học và chơi theo ý thích, thúc đẩy hoạt động chủ động của cá nhân hoặc nhóm nhỏ. a. Vai trò của các góc hoạt động: Việc tổ chức các góc cho trẻ chơi và hoạt động tư duy có tác dụng đối với sự phát triển của trẻ em. Đây cũng là hình thức tổ chức giáo dục thích hợp với tâm lí trẻ nhỏ, vì: - Góc hoạt động là nơi trẻ có thể chơi và tự hoạt động một mình hoặc trong nhóm nhỏ với những bạn cùng sở thích. - Khuyến khích trẻ ra quyết định (trẻ có thể chọn góc chơi mà nó thích, quyết định chọn cái gì để chơi). - Có tác dụng giáo dục trẻ cách chơi cùng với nhau, hợp tác với nhau làm một việc nào đó. - Góp phần làm cho chế độ sinh hoạt trong ngày linh hoạt mềm dẻo, trẻ bớt cảm giác căng thẳng vì có thể chơi góc này hoặc góc khác theo ý thích. - Cung cấp kinh nghiệm về những nền văn hoá khác (qua trưng bày quần áo, đồ chơi, tranh, truyện của các dân tộc hoặc nấu món ăn khác nhau). b. Một số nguyên tắc bố trí góc hoạt động: 71
4. Khi bố trí các góc hoạt động hoặc khu vực chơi, giáo viên cần chú ý thực hiện theo một số nguyên tắc sau: - Chia diện tích phòng (sàn nhà) thành các góc hoặc khu vực chơi khác nhau. - Bố trí góc chơi ồn ào (xây dựng, gia đình) xa góc yên tĩnh (tạo hình, thư viện). - Có góc cố định (góc tạo hình, góc gia đình, góc sách), có góc di động hoặc thay đổi tuỳ theo chủ đề chính của lớp trong thời gian đó. - Có ranh giới riêng giữa các góc (sử dụng mảng tường, các giá, tủ để ngăn cách). - Có lối đi lại giữa các góc đủ rộng cho trẻ di chuyển dễ dàng. - Bố trí bàn, ghế, đệm, gối phù hợp với từng góc. Ví dụ góc thư viện nên trải chiếu hoặc thảm, đệm, gối để trẻ đọc sách xem tranh và có thể nằm thư dãn. - Các khay đựng đồ chơi, học liệu để mở, vừa tầm với của trẻ, dễ tiếp cận, sử dụng. - Đặt tên các góc dễ hiểu, ngộ nghĩnh đối với trẻ, và viết tên chữ to cho trẻ nhìn thấy hàng ngày. - Không bố trí góc quá kín hoặc xa tầm nhìn bao quát của giáo viên. - Từng thời gian hoặc sau mỗi chủ đề cần thay đổi cách bố trí và hoạt động ở các góc để tạo cảm giác mới lạ hấp dẫn trẻ. - Đảm bảo an toàn. c. Các góc hoạt động được xây dựng cùng với các chủ đề: giáo viên có thể xây dựng 6 góc hoạt động: * Góc chơi đóng vai * Góc tạo hình * Góc sách, truyện * Góc ghép hình/xây dựng * Góc âm nhạc * Góc thiên nhiên, khoa học Có thể cùng lúc tổ chức cả 6 góc hoặc chỉ một số góc đặc trưng cho chủ đề, điều này tuỳ thuộc vào từng chủ đề, diện tích lớp, khả năng mua sắm trang thiết bị và đồ dùng đồ chơi, sĩ số trẻ trong lớp và kinh nghiệm của trẻ Tên các góc có thể đặt gần gũi và gợi hứng thú đối với trẻ (ví dụ: Cửa hàng bách hoá, Siêu thị, Bưu điện, Khu thực vật, Thư viện mini ). d. Những kỹ năng trẻ học được ở các góc: Trong các góc hoạt động, trẻ có thời gian và điều kiện rèn luyện các kỹ năng chung, cơ bản cần thiết cho cuộc sống và sự phát của trẻ. (1) Những kỹ năng trẻ học được ở góc đóng vai: * Kỹ năng sáng tạo: tưởng tượng mình là người khác, gán cho đồ vật những đặc tính khác như xem hộp giấy là ô tô, giấy là tiền 72
5. * Kỹ năng giao tiếp: nói chuyện trong khi chơi với bạn, lắng nghe bạn nói, mô tả, gợi nhớ, học được những từ mới. * Kỹ năng xã hội: dọn dẹp sau khi chơi, học cách cư xử. * Kỹ năng nhận thức: nhận biết các quy tắc trong cuộc sống, học cách làm bánh, hiểu mỗi người có nghề nghiệp khác nhau trong xã hội. * Kỹ năng về cảm xúc: nhận biết cảm xúc của người khác, biểu lộ cảm xúc của bản thân. * Kỹ năng vận động tinh: sử dụng các dụng cụ nấu ăn, chải đầu, soi gương, rót nước, cho búp bê ăn. * Kỹ năng vận động thô: đi lại dọn dẹp góc chơi. (2) Những kỹ năng trẻ học được ở góc tạo hình: * Kỹ năng sáng tạo: trẻ vẽ, cắt dán bằng sự tưởng tượng của chính mình, nặn những đồ vật hoặc người bằng đất sét và dựng nên trò chơi đóng vai. * Kỹ năng về cảm xúc: giải trí qua hoạt động vẽ bằng ngón tay, tự hào với “tác phẩm” nghệ thuật của mình. * Kỹ năng nhận thức: cách pha màu, tạo màu mới,nhận biết được cái gí có thể dán bằng hồ, cái gì cần băng dính, tái hiện người và đồ vật, phối cảnh. * Kỹ năng xã hội: chia sẻ đồ dùng tạo hình, nhận biết một số quy tắc như rửa tay khi kết thúc, thu dọn đồ dùng khi vẽ xong. * Kỹ năng giao tiếp: trò chuyện trao đổi khi vẽ, miêu tả, kể mình vẽ cái gì. * Kỹ năng vận động tinh: học cách cầm bút vẽ, cắt bằng kéo, xe, nặn, sử dụng hồ dán, băng dính. * Kỹ năng vận động thô: nhào nặn đất sét, xếp bàn ghế, đem sản phẩm lên trưng bày. (3) Những kỹ năng trẻ học được ở góc sách và truyện: * Kỹ năng đọc sớm: nhận biết các ký hiệu chữ viết có ý nghĩa, quy luật đọc sách (từ trái sang phải, từ trên xuống dưới, từ trang đầu đến trang cuối), sự liên tục của câu chuyện. * Kỹ năng vận động tinh: mở sách, lật từng trang, chỉ theo sách hoặc dòng chữ. * Kỹ năng giao tiếp: lắng nghe cô hoặc bạn kể, bắt chước những từ hoặc câu nói trong truyện; trẻ tự kể lại; trả lời những câu hỏi theo truyện; học từ mới. * Kỹ năng nhận thức: nhớ cốt truyện và kể lại; dự đoán diễn biến câu chuyện sẽ xẩy ra tiếp theo; giải quyết vấn đề nảy sinh trong câu chuyện; liên hệ câu chuyện với những với những kinh nghiệm khác. (4) Những kỹ năng trẻ học được ở góc ghép hình, lắp ráp: * Kỹ năng sáng tạo: vận dụng ý tưởng để lắp ráp các hình ô tô, máy bay, trường học với các hình dáng khác nhau. 73
6. * Kỹ năng nhận thức: học cách sử dụng các khối lắp ráp để xây thành các hình thích hợp; khớp với nhau về màu sắc, kích thước; nhận biết rằng các bộ phận riêng rẽ có khả năng tạo thành một sản phẩm có ý nghĩa. * Kỹ năng vận động tinh: xâu hạt bằng sợi dây; lắp ráp các hình; vặn, tháo ốc. * Kỹ năng giao tiếp, xã hội: lắng nghe, trao đổi; đề nghị bạn giúp đỡ; chia sẻ đồ chơi; hợp tác giúp bạn; có thói quen chơi xong cất dọn ngăn nắp. * Kỹ năng vận động thô: mang vác, di chuyển nơi này, nơi kia. * Kỹ năng về cảm xúc: tự hào về khối lắp ráp đã làm được; ý thức được sự thành công. (5) Những kỹ năng trẻ học được ở góc xây dựng: * Kỹ năng giao tiếp: yêu cầu bạn khác đưa cho các khối để xếp; thoả thuận với bạn; lắng nghe ý kiến bạn; miêu tả toà nhà mình xây dựng. * Kỹ năng nhận thức: phân loại theo kích thước, hình dáng, màu sắc; học cách xây nhà sao cho không đổ; học các khái niệm như kích thước, hình dáng, chiều cao, trọng lượng, số lượng. * Kỹ năng sáng tạo: tự xây những ngôi nhà; chơi trò đóng vai trong ngôi nhà chúng vừa xây; trang trí ngôi nhà theo ý thích. * Kỹ năng xã hội: cộng tác, chia sẻ các khối; thảo luận kế hoạch để cùng nhau xây; tôn trọng, lắng nghe ý kiến bạn. * Kỹ năng vận động thô: đi lại, khiêng vác xếp các hình khối lớn, bò trườn. * Kỹ năng vận động tinh: trang trí nhà; nhặt, sắp đặt các đồ vật nhỏ. * Kỹ năng về cảm xúc: tự hào khi xây xong ngôi nhà, cảm nhận cái đẹp khi trang trí, chia sẻ niềm vui với bạn. (6) Những kỹ năng trẻ học được ở góc thiên nhiên: * Kỹ năng nhận thức: nhận biết được hạt giống nảy mầm, lớn lên thế nào; phân loại lá cây theo hình dáng và màu sắc; nhận biết cây xanh cần nước và không khí cũng như chất dinh dưỡng ở đất; liên hệ nguồn gốc các thức ăn; nhận biết côn trùng như kiến kiếm ăn thế nào. * Kỹ năng vận động thô: đào xới đất; đi dạo tìm kiếm lá cây; tưới cây; nhổ cỏ. * Kỹ năng vận động tinh: dán lá, gieo hạt, bắt sâu, quan sát sự nảy mầm; nghe tiếng chim hót hay tiếng kêu của con vật; chơi với nước, cát. * Kỹ năng giao tiếp: trò chuyện về các con vật, côn trùng và cây cối; đặt câu hỏi, trả lời về những hiện tượng quan sát thấy. * Kỹ năng xã hội, cảm xúc: cùng nhau gieo hạt, cho chim ăn; có trách nhiệm với những công việc được giao như tưới cây; biểu lộ tình cảm yêu thương con vật và cây cối; tự hào khi gieo hạt thấy chúng nảy mầm. (7) Những kỹ năng trẻ học được ở góc âm nhạc: 74
7. * Kỹ năng sáng tạo: trẻ tự vận động theo nhạc; biểu diễn một mình hoặc theo nhóm một cách thích thú và sáng tạo. * Kỹ năng về cảm xúc: trẻ biểu hiện cảm xúc vui tươi, thích thú, ngạc nhiên qua âm nhạc; âm nhạc giúp thư giãn đầu óc, cơ thể. * Kỹ năng xã hội: xem hay lắng nghe lẫn nhau; lần lượt hát; chia sẻ kinh nghiệm biểu diễn. * Kỹ năng vận động tinh: vỗ tay theo nhạc; cầm và vẫy khăn, quạt; sử dụng nhạc cụ gõ đệm, nhún nhảy theo nhịp điệu âm nhạc. * Kỹ năng giao tiếp: hát, lắng nghe giai điệu, nhịp điệu, âm thanh; phân biệt các âm thanh từ những nhạc cụ khác nhau. * Kỹ năng vận động thô: vận động và làm động tác theo nhạc kết hợp trò chơi (đi nhanh, chậm, dậm chân, dừng, ngồi xuống, đứng lên). * Kỹ năng nhận thức: học được các động tác liên hoàn trong một bài múa; học được các động tác phù hợp với bài hát. 3. Đổi mới tổ chức chế độ sinh hoạt hàng ngày Thời gian biểu hàng ngày phân phối thời gian thích hợp cho các hoạt động nhằm phát triển thể chất và vận động, lĩnh hội các thói quen sống, phát triển tình cảm, những kinh nghiệm xã hội, nuôi dưỡng sự phát triển trí tuệ và lĩnh hội kiến thức. a. Nguyên tắc xây dựng chế độ sinh hoạt hàng ngày - Khoảng thời gian cho các hoạt động được phân phối không cố định cứng nhắc, không bị ràng buộc nghiêm ngặt, mà có thể thay đổi linh hoạt khi thực hiện tuỳ theo theo mùa, vùng miền. - Đảm bảo trình tự các hoạt động và duy trì ổn định để trẻ tâm, tạo thói quen cho trẻ biết những việc gì sẽ đến, việc gì kế tiếp. - Các hoạt động theo một trình tự, cân bằng giữa động – tĩnh, thời gian thư giãn nghỉ ngơi kế tiếp sau giờ dạo chơi, vận động ngoài trời. - Dành thời gian tối ưu để trẻ tự mình hoàn thành công việc mà không bị vội vàng, thúc ép. - Tránh cho trẻ chờ đợi thụ động lâu khi chuyển tiếp hoạt động. - Thiết kế dưới dạng một bản sơ đồ, dán các hình ảnh ở cột tương ứng và viết chữ to đẹp treo ở ngang tầm mắt trẻ để trẻ nhận biết hoạt động hàng ngày, tạo thói quen cho trẻ. b. Phân phối các thời điểm trong chế độ sinh hoạt hàng ngày * Đón trẻ (trẻ đến lớp): 60 – 90 phút, gồm: đón trẻ vào lớp, trao đổi với phụ huynh; tập trung điểm danh; thể dục sáng; trò chuyện giới thiệu cho trẻ hoạt động trong ngày (hoặc về chủ đề mới sẽ học). 75
8. * Hoạt động buổi sáng: 120 – 130 phút, gồm: + Hoạt động chung (giờ học): Là thời điểm cả lớp quây tròn học theo kế hoạch có sự chuẩn bị của giáo viên, nhằm giải quyết nội dung chủ đề, lĩnh hội thông tin, các kỹ năng xã hội, trò chuyện, chia sẻ kinh nghiệm. Độ dài thời gian nên từ: 15 – 20 phút cho lớp bé, 20 – 25 phút cho lớp nhỡ, 25 – 30 phút cho lớp lớn. + Hoạt động chơi ở các góc (cá nhân và theo nhóm): gắn vơi chủ đề, trẻ chơi đóng vai, thực hành các kĩ năng + Hoạt động ngoài trời: Đi dạo chơi, tham quan giúp trẻ mở rộng hiểu biết chủ đề, trò chơi dân gian, trò chơi vận động, chạy nhảy tự do Ăn trưa: 60 phút Ngủ trưa/ hoặc nghỉ ngơi yên tĩnh: 180 phút Vệ sinh, ăn phụ sau khi ngủ dậy: 40 – 50 phút Hoạt động buổi chiều: 40 – 50 phút – chơi tự do hoặc củng cố theo nhóm, cá nhân. Nêu gương cuối tuần (ngày cuối tuần). + Trả trẻ (trẻ ra về) Hoạt động giáo dục ở mẫu giáo là một quá trình giáo dục có mục đích, có kế hoạch, với nhiều hình thức khác nhau dẫn dắt trẻ dần dần hoạt động một cách chủ động để thực hiện một mục đích nào đó. Dưới sự dẫn dắt của giáo viên, trẻ được hoạt động một cách chủ động, tích cực và chỉ khi đó các tiềm năng của trẻ mới được phát huy đầy đủ, làm cho trẻ trên cơ sở khả năng vốn có được phát triển lên. Tuy nhiên giáo viên cần quán triệt việc học ở trường mầm non diễn ra chủ yếu qua chơi và học các kinh nghiệm có kế hoạch cũng như tự phát; tạo cho trẻ cảm giác thoải mái, vui vẻ, tự tin và hứng thú học tập. Câu hỏi: 1. Thế nào là tích hợp? Hãy nêu những quan điểm về tích hợp. 2. Nêu vai trò của các góc hoạt động? 3. Nêu những nguyên tắc bố trí góc hoạt động? HƯỚNG DẪN TỰ HỌC Tài liệu tham khảo 1. Trung tâm nghiên cứu GDMN - Bộ Giáo dục & Đào tạo. Hướng dẫn thực hiện đổi mới hình thức tổ chức hoạt động giáo dục trẻ mẫu giáo 3 - 4 tuổi, 2003. 2. Trung tâm nghiên cứu GDMN - Bộ Giáo dục & Đào tạo. Hướng dẫn thực hiện đổi mới hình thức tổ chức hoạt động giáo dục trẻ mẫu giáo 4 - 5 tuổi, 2003. 3. Trung tâm nghiên cứu GDMN - Bộ Giáo dục & Đào tạo. Hướng dẫn thực hiện công tác chăm sóc giáo dục trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi. NXB Hà Nội, 2001 76
9. 4. Hoàng Văn Yến. Nghệ thuật âm nhạc với trẻ mầm non. NXB Giáo dục 1999. 5. Trung tâm nghiên cứu GDMN - Bộ Giáo dục & Đào tạo. Tổ cức hoạt động âm nhạc cho trẻ mầm non theo hướng tích hợp. NXB Giáo dục, 2007. Kiến thức cơ bản 1. Quan điểm về tích hợp: - Khái niệm tích hợp - Ba quan điểm về tích hợp: 2. Căn cứ lựa chon chủ đề? 3. Đổi mới cách tổ chức môi trường giáo dục trong lớp: - Vai trò của các góc hoạt động - Một số nguyên tắc bố trí góc hoạt động - Các góc hoạt động được xây dựng cùng với các chủ đề - Những kĩ năng trẻ học được từ các góc. 4. Đổi mới tổ chức chế độ sinh hoạt hàng ngày: - Nguyên tắc xây dựng chế độ sinh hoạt hàng ngày? - Phân phối các thời điểm trong chế độ sinh hoạt hàng ngày. Câu hỏi 1. Thế nào là tích hợp? Hãy nêu những quan điểm về tích hợp. Gợi ý: + Tích hợp: là đặt cạnh nhau, liên kết, xâm nhập, đan xen nhau tạo thành một khối, một chỉnh thể trong đó không những các giá trị của từng bộ phận được bảo tồn, phát triển mà hơn thế, ý nghĩa thực tiễn của toàn bộ cái chỉnh thể được nhân lên. + Những quan điểm về tích hợp: - Trước hết là mối quan hệ giữa chăm sóc và giáo dục trẻ em. Trong nuôi phải tính đến dạy và trong khi dạy phải quan tâm đến nuôi. - Lồng ghép, đan cài các hoạt động của trẻ trong đó chơi là hoạt động chủ đạo. - Việc xây dựng chương trình giáo dục mầm non xuất phát từ yêu cầu hình thành năng lực, sự phát triển chung của trẻ để hình thành ở chúng nền tảng nhân cách ban đầu. 2. Nêu vai trò của các góc hoạt động? Gợi ý: - Góc hoạt động là nơi trẻ có thể chơi và tự hoạt động với những bạn cùng sở thích. - Khuyến khích trẻ ra quyết định (trẻ có thể chọn góc chơi mà nó thích, quyết định chọn cái gì để chơi). - Có tác dụng giáo dục trẻ cách cùng chơi, cùng hợp tác với nhau. - Góp phần làm cho chế độ sinh hoạt trong ngày linh hoạt, trẻ bớt cảm giác căng thẳng. 77
10. - Cung cấp kinh nghiệm về những nền văn hoá khác. 3. Nêu những nguyên tắc bố trí góc hoạt động? Gợi ý: - Chia diện tích phòng (sàn nhà) thành các góc hoặc khu vực chơi khác nhau. - Bố trí góc chơi ồn ào (xây dựng, gia đình) xa góc yên tĩnh (tạo hình, thư viện). - Có góc cố định (góc tạo hình, góc gia đình, góc sách), có góc di động. - Có ranh giới riêng giữa các góc (sử dụng mảng tường, các giá, tủ để ngăn cách). - Có lối đi lại giữa các góc đủ rộng cho trẻ di chuyển dễ dàng. - Bố trí bàn, ghế, đệm, gối phù hợp với từng góc. - Các khay đựng đồ chơi, học liệu để mở, vừa tầm với của trẻ, dễ tiếp cận, sử dụng. - Đặt tên các góc dễ hiểu, ngộ nghĩnh và viết tên chữ to cho trẻ nhìn thấy hàng ngày. - Không bố trí góc quá kín hoặc xa tầm nhìn bao quát của giáo viên. - Sau mỗi chủ đề thay đổi cách bố trí các góc để tạo cảm giác mới lạ hấp dẫn trẻ. - Đảm bảo an toàn. II. CHỦ ĐỀ VÀ HƯỚNG DẪN THỰC HIỆN Đổi mới hình thức tổ chức các nội dung giáo dục trẻ lứa tuổi mầm non là xu thế chung của giáo dục mầm non ở các nước trên thế giới, trong khu vực và đang được Việt Nam quan tâm. Kể từ năm học 2002 – 2003 Bộ Giáo Dục & Đào Tạo đã chỉ đạo việc đổi mới hình thức tổ chức hoạt động giáo dục theo các chủ đề mang tính tích hợp. 1. Các chủ đề lớn (5 chủ đề) : a. Bản thân b. Gia đình c. Môi trường xã hội d. Môi trường tự nhiên g. Dinh dưỡng và sức khoẻ * Các chủ đề lớn bao gồm các chủ đề nhỏ (chủ đề nhánh): a. Bản thân: Tôi là ai ? Cơ thể của tôi. Tôi cần gì để lớn lên và khỏe mạnh ? b. Gia đình: Gia đình tôi. Gia đình sống chung một ngôi nhà. Nhu cầu của gia đình. 78
11. c. Môi trường xã hội: Trường mầm non của chúng em. Nghề nghiệp. Giao thông. d. Môi trường tự nhiên: Thế giới động vật. Thế giới thực vật. Nước và một số hiện tượng tự nhiên. g. Dinh dưỡng và sức khoẻ. Thực phẩm nuôi sống con người. Nhu cầu và vai trò của dinh dưỡng với sức khoẻ. Giữ dìn vệ sinh, sức khoẻ, nề nếp thói quen tốt trong ăn uống. Khi lên kế hoạch giáo viên chú ý lồng ghép các chủ đề ngày lễ hội vào các tháng trong năm: Ngày hội đến trường 5/9; Tết trung thu 15/8 (âm lịch); Ngày của các thầy cô giáo Việt Nam 20/11; Tết nguyên đán; Ngày hội của bà của Bà của Mẹ; Ngày sinh nhật của Bác Hồ 19/5; Ngày tết thiếu nhi 1/6. 2. Nội dung chủ đề Vì khuôn khổ của giáo trình có hạn, chúng tôi chỉ nêu nội dung, cấu trúc và kế hoạch thực hiện của chủ đề “Gia đình” (nhóm 4-5 tuổi) để các bạn sinh viên, học viên tham khảo. GIA ĐÌNH a. Mạng chủ đề -Các thành viên gia đình: Tôi, bố mẹ, anh chị em (họ tên, sở thích ) -Công việc của các thành viên trong gia đình. -Họ hàng (ông, bà, cô, dì, chú, bác ) -Những thay đổi trong gia đình (nếu trong lớp có): có người chuyển đi, có người sinh ra, có người mất đi. GIA ĐÌNH TÔI GIA ĐÌNH 79
12. GIA ĐÌNH SỐNG CHUNG MỘT NHU CẦU CỦA NGÔI NHÀ GIA ĐÌNH -Nhà: Địa chỉ; Nhà là nơi gia -Đồ dùng gia đình, phương đình cùng chung sống. Dọn dẹp tiện đi lại của gia đình. và giữ dìn nhà cửa sạch sẽ. -Gia đình là nơi vui vẻ hạnh - Những kiểu nhà khác nhau phúc: Các hoạt động cùng (nhà nhiều tầng, khu tập thể, nhà nhau, các ngày kỉ niệm của gia một, hai tầng, nhà ngói ) đình, cách thức đón tiếp -Những vật liệu khác nhau để khách làm nhà; các bộ phận khác nhau -Gia đình cần được ăn mặc của nhà, vườn, sân đầy đủ: Ăn thức ăn hợp lý và -Môt số nghề làm ra nhà: Thợ đúng giờ, các loại thực phẩm xây, thợ mộc càn cho gia đình. Học cách giữ gìn quần áo sạch sẽ. b. Mạng nội dung -Tôi là một thành viên -Bố me,, anh chị em hoặc em và trong gia đình các công việc hàng ngày ở gia đình BẢN THÂN CÁC THÀNH VIÊN GIA ĐÌNH GIA ĐÌNH TÔI NHỮNG THAY ĐỔI QUY MÔ 80
13. TRONG GIA ĐÌNH GIA ĐÌNH -Có người sinh ra -Gia đình ít con, đông con -Có người mất đi -Gia đình nhỏ (bố mẹ con) -Có người di chuyển -Gia đình lớn (bố me, các con) -Gia đình mở rộng (ông bà, bố mẹ, các con) -Họ hàng: Cô, dì, chú, bác c. Mạng hoạt động -Dán tô màu những người -Dọn dẹp, sắp xếp đồ -So sánh cao thấp giữa các thân trong gia đình dùng,đồ chơi đúng nơi thànhviên trong gia đình -Nặn quà tặng người thân quy định. và gia đình mình với gia -Di màu hình người thân -Chăm sóc vật nuôi, cây đình bạn. -Vẽ các thành viên gia trồng - Đểm các thành viên trong đình gia đình. LAO TẠO ĐỘNG TOÁN HÌNH TRÒ THỂ 81
14. CHƠI GIA ĐÌNH TÔI DỤC -Bế em -Bò thấp chui -Mẹ con qua cổng. -Nấu ăn -Ném trúng -Bác sĩ đích nằm ngang -Bật xa ÂM NHẠC MTXQ PTNN & VĂN HỌC -Hát cháu yêu bà -Kể về công việc của bố -Vận động: Vỗ tay theo tiết -Trò chuyện về địa mẹ tấu phối hợp chỉ gia đình -Nghề nghiệp của bố mẹ -Nghe: Ru em (dân ca Xê -Công việc của mỗi -Kể về gia đình Đăng) người trong gia đình -Quan sát và kể về gia -Trò chơi: Ai nhanh chân -Thơ ông mặt trời đình các con vật 3. Kế hoạch thực hiện Ngày Thứ 2 Thứ 3 Thứ 4 Thứ 5 Thứ 6 Hoạtđộng + Đón trẻ: Hướng trẻ đến sự thay đổi trong lớp(có bức tranh lớn về 1. Đón trẻ gia đình, có nhiều đồ dùng, đồ chơi về gia đình TDS + Thể dục sáng Đàm thoại về gia đình: họ, tên các thành viên của gia đình. Kể về cuộc sống, các hoạt động trong gia đình. Công việc của bố mẹ ở nhà, nghề nghiệp của bố mẹ. PTNN PTTC KPKH PTNT PTTM VĂN HỌC THỂ DỤC TOÁN MTXQ ÂM NHẠC 2.Hoạt động Trò chuyện về -Hát:Cháu chung Thơ: ông -Bò thấp, So sánh gia đình các yêu bà mặt trời chui qua số lượng thành viên và các -Nghe: cổng. người công việc của các Ru em Ném trúng trong các thành viên trong -Chơi: ai đích nằm gia đình gia đình nhanh chân. ngang 3.Hoạt động - Nhặt lá vàng rơi- quan sát các khu nhà ở xung quanh (nhà tầng 1, 82
15. Ngoài trời nhiều tầng, nhà mái bằng, nhà mái ngói ) -Chơi tự do (với nước, cát). Vẽ trên sàn. Chơi: “Tìm đúng nhà”. -Ném trúng đích nằm ngang. 4.H động góc -Góc xây dựng -Xếp hình người , xếp và xây nhà, các khuôn viên vườn, cây -Góc sách -Đọc truyện về gia đình -Góc đóng vai -Chơi bế em, nấu ăn, bác sĩ, công viên, đi chợ. Chơi: “Chuẩn bị bữa ăn”, đi mua sắm -Góc âm nhạc -Múa hát các bài về gia đình. -Góc tạo hình -Xếp và dán hình người thân bằng các hình hình học khác nhau -Dán tô màu người thân -Góc toán -Xếp số lượng thành viên trong gia đình, so sánh 3 đối tượng khác nhau -Góc thiên -Chăm sóc cây cảnh trong lớp, gieo hạt và tưới cây, quan sát cây nhiên nẩy mầm và phát triển. 5.Hoạt động -Trò chuyện về gia đình chiều -Chơi trò chơi: “Đoán xem đó là ai”, “Tôi có điều bí mật” -Làm ảnh gia đình của lớp. 4. Gợi ý tiến hành thực hiện a. Mở đầu chủ đề - Đàm thoại, thảo luận về gia đình bé, gia đình bạn. + Nói đúng họ và tên bố mẹ, anh chị + Công việc ở nhà của bố mẹ. + Nghề nghiệp của bố mẹ. Cô giúp đỡ trẻ bằng cách đặt các câu hỏi hoặc nhắc lại câu của trẻ cho cả lớp cùng nghe. - Sưu tầm tranh ảnh về gia đình các con vật và kể về chúng: Tranh gà mẹ và đàn gà con, Bò mẹ và các chú bê con - Cùng cô làm bức tranh về “Gia đình của bé” + Dán hoặc dính ảnh của các gia đình lên một cái bảng + Treo ảnh vào một góc để trẻ quan sát, trao đổi với nhau. + Hàng ngày vào những thời điểm khác nhau hướng dẫn trẻ xem ảnh và cho trẻ tự kể với nhau về gia đình mình và gia đình bạn. Kể về sự giúp đỡ lẫn nhau trong gia đình. b. Hoạt động tìm hiểu khám phá - Tạo hình: +Tổ chức cho trẻ dán, tô màu, vẽ những người thân trong gia đình. 83
16. - Cô chuẩn bị sẵn các hình người được cắt từ giấy loại, báo cũ với các hình có kích thước khác nhau. - Cho trẻ tô màu những người thân trong gia đình và dán vào “khung ảnh gia đình mình” + Sử dụng các hình vuông, tròn, tam giác, chữ nhật (do cô chuẩn bị sẵn) để trẻ dán thành hình người. + Nặn quà tặng người thân: nặn theo ý thích những gì mà trẻ làm được để tặng người thân. - Toán: + So sánh số lượng người trong gia đình: Sử dụng các sản phẩm tạo hình của trẻ để có thể so sánh: Quan sát và nhận xét về số lượng người trong từng gia đình VD: nhà bạn Hoa có 4 người. Nhà cháu có 3 người (trẻ xếp theo tương ứng 1-1 và đếm) nhà bạn Hoa nhiều người hơn nhà cháu và nhiều hơn 1 người. + Học tương ứng 1-1 và học về số lượng: Sử dụng hột, hạt và các túi ni lông nhỏ, cho trẻ xem và nói với trẻ: Hãy đếm xem nhà con có bao nhiêu người thì nhặt bấy nhiêu hạt mang về! - Làm các loại sách về gia đình + Đóng các “ảnh gia đình” (từ các sản phẩm tạo hình) của các trẻ thành một quyển sách. Ngoài bìa ghi “gia đình bé”. Dưới mỗi “ảnh trẻ vẽ” cô có thể ghi lại những lời kể của trẻ về gia đình trẻ. + Có thể cho trẻ sưu tầm ở họa báo, tạp chí các loại ảnh về gia đình, cho trẻ dán, tô màu và cô đóng thành quyển sách. + Từ các “sách” này hướng dẫn cho trẻ biết đâu là bìa sách, gáy sách, trang sách cách giở sách để xem và cách đọc sách. + Sách này để vào góc thư viện. - Làm các con rối +Làm các con rối về các thành viên gia đình: trang trí rối bằng cách dán, vẽ. + Biểu diễn rối gia đình. Kể về gia đình rối (theo bài gợi ý) - Chơi trò chơi: + Đóng vai các thành viên gia đình. Phân công các công việc cho từng người trong gia đình: Nấu ăn, dọn dẹp + Chơi trò chơi: “Hãy đoán xem đó là ai” (xem trò chơi gợi ý) + Chăm sóc em bé: Chơi tắm rửa cho búp bê, giặt khăn cho búp bê, mặc quần áo cho búp bê. - Âm nhạc: + Nghe nhạc và học các bài hát về gia đình. 84
17. + Biểu diễn văn nghẹ chào mừng sinh nhật bạn. - Thể dục: + Chia trẻ theo nhóm 3 – 4 – 5 trẻ. Mỗi nhóm là một gia đình Gấu, gia đình Thỏ, và cùng tham gia vào các vận động khác nhau như bò, chạy, - Làm quen với môi trường xung quanh: + Thảo luận về gia đình, các thành viên trong gia đình. Công việc của bố mẹ, sự vất vả của bố mẹ, + Quan sát tranh về gia đình các con vật và kể về các con vật và có thể cho trẻ kể thành một câu chuyện. 5. Chế độ sinh hoạt của trẻ Mùa Mùa Hoạt động Nội dung chính hè đông 7.00- 7.00- -Đón trẻ vào lớp, trao đổi với phụ huynh. 8.00 8.30 Cho trẻ chơi theo ý thích, điểm danh. GIỜ ĐẾN -Thể dục sáng -Trò chuyện với trẻ về hoạt động trong ngày (nếu là chủ đề mới thì thông báo cho trẻ về chủ đề mới sẽ học) 8.00- 8.30- -Giáo viên hướng dẫn cả lớp hoặc nhóm 8.30 9.00 HOẠT đông trẻ học, tìm hiểu, khám phá chủ đề ĐỘNG HĐ theo kế hoạch. Có thể tổ chức hoạt động SÁNG chung nhóm nhỏ hoặc cá nhân xen kẽ. -Trẻ tiếp thu nội dung và kĩ năng mới. 8.30- 9.00- (có thể thay HĐ -Chơi gắn với chủ đề và mở rộng chủ đề 9.20 9.40 đổi trình tự ngoài đang học trước sau trời -Theo hứng thú và sự quan tâm của trẻ 9.20- 9.40- giữa HĐ -Gắn với chủ đề đặc biệt ở các góc đặc 10.10 10.30 ngoài trời và HĐ ở trưng HĐ trong lớp các -Trẻ hoạt động theo nhóm nhỏ hoặc cá ở các góc) góc nhân theo hứng thú và mối quan tâm của trẻ. -Trò chơi đóng vai -Rèn luyện kĩ năng 10.10- 10.30- -Vệ sinh 11.10 11.30 ĂN TRƯA -Ăn bữa chính 11.10- 11.30- -Chuẩn bị ngủ 85
18. 14.00 14.30 NGỦ TRƯA -Ngủ trưa 14.00- 14.30- -Vệ sinh, vận động nhẹ 14.50 15. 20 ĂN PHỤ -Ăn nhẹ sau khi ngủ dậy 14.50- 15.20- HOẠT -Cả lớp hoặc 15.40 16.00 ĐỘNG -Chơi theo nhóm nhỏ hoặc cá nhân ở các góc CHIỀU -Nêu gương (nếu là ngày cuối tuần) 15.40- 16.00- GIỜ VỀ -Vệ sinh 17.00 17.00 -Trả trẻ Bài tập 1. Vẽ sơ đồ mạng chủ đề, mạng nội dung, mạng hoạt động từ một chủ đề cụ thể. 2. Lấy một chủ đề bất kì, lên kế hoạch thực hiện các hoạt động trong ngày, trong tuần cho nhóm 3-4 tuổi, 4-5 tuổi, 5-6 tuổi. Chương IV CÁC HÌNH THỨC TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG ÂM NHẠC Ở trường Mầm non, giáo dục âm nhạc là hoạt động nghệ thuật có tác dụng giáo dục thẩm mỹ, tạo ra đời sống văn hoá lành mạnh, góp phần phát triển trí tuệ và thể chất cho trẻ. Căn cứ vào đặc điểm tâm, sinh lý lứa tuổi, chế độ sinh hoạt chung của trẻ các hoạt động âm nhạc được thực hiện dưới các hình thức sau: + Dạy các hoạt động âm nhạc (theo chương trình cải cách, đổi mới). + Tổ chức hoạt động âm nhạc hàng ngày ở trường Mầm non. + Tổ chức hoạt động âm nhạc trong các ngày lễ, ngày hội. Toàn bộ nội dung giáo dục âm nhạc trong chương trình được sắp xếp thành các bài học âm nhạc. Cấu trúc bài học âm nhạc đầy đủ gồm 4 nội dung: Ca hát, vận động theo nhạc, nghe hát, trò chơi âm nhạc. Mỗi bài học âm nhạc sẽ được triển khai thông qua tiết học (chương trình cải cách) hoặc trong hoạt động chung (chương trình đổi mới). Tuỳ vào độ tuổi, tuỳ vào chương trình mà có nội dung và mức độ yêu cầu giữa các tiết học khác nhau. 86
19. Tuy vậy, ở một số địa phương, do nhiều nguyên nhân mà việc triển khai thực hiện gặp không ít khó khăn hoặc đã thực hiện đổi mới nhưng vẫn còn nhiều điểm hạn chế hoặc sai lệch. Để thực hiện tốt tinh thần đổi mới, chúng ta hãy nhìn lại nội dung âm nhạc được áp dụng cho từng độ tuổi trong chương trình cải cách. I. NỘI DUNG HOẠT ĐỘNG ÂM NHẠC THEO CHƯƠNG TRÌNH CẢI CÁCH Dạy các hoạt động âm nhạc là hình thức cơ bản, được tổ chức theo tiết học (chương trình cải cách) hoặc trong hoạt động chung (theo chương trình đổi mới). Ở đây, trẻ được học các kỹ năng hát, vận động, nghe, chơi trò chơi âm nhạc, cách cảm thụ, thể hiện tác phẩm dưới sự tổ chức, hướng dẫn của giáo viên trong một khoảng thời gian nhất định (hoạt động có chủ định). Trong tiết học âm nhạc, các hoạt động: nghe, hát, vận động, chơi nối tiếp liên hoàn với nhau trong đó, trẻ được ôn bài cũ, luyện tập bài đang học và được giới thiệu bài hát mới. 1. Nội dung chương trình cải cách a. Lớp mẫu giáo 3 – 4 tuổi (lớp mầm) * Giai đoạn I (tháng 9+10+11): + Dạy hát: 1. Cháu đi mẫu giáo 2. Đàn vịt con 3. Quả bóng 4.Trường chúng cháu là trường mầm non + Nghe hát: - Đêm pháo hoa - Cô giáo - Vui đến trường - Con mèo ra bờ sông + Vận động: - Vỗ tay theo phách bài 1, 3, 4 - Vận động minh hoạ bài 2 + Trò chơi âm nhạc: - Gà gáy vịt kêu * Giai đoạn II (tháng 12+1+2): + Dạy hát: 5. Ai cũng yêu chú mèo 6. Sắp đến tết rồi 7. Con chim non 8. Tay thơm tay ngoan 9. Làm chú bộ đội + Nghe hát: - Con chim vành khuyên 87
20. - Thật đáng chê - Con chim hát trên cành cây - Cả nhà thương nhau + Vận động: - Vận động minh hoạ bài 5, 7, 8, 9 - Vỗ tay theo phách bài 6 + Trò chơi âm nhạc: - Ai đoán giỏi - Tai ai tinh * Giai đoạn III (tháng 3+4+5): +Dạy hát: 10. Chiếc khăn tay 11. Hoa bé ngoan 12. Quà 8 – 3 13. Đội kèn tý hon 14. Đi học về + Nghe hát: - Ánh trăng hoà bình - Trường em - Em là bông hồng nhỏ - Chim sáo (d.c Kh’mer) + Vận động: - Vận động minh họa bài 10, 13, 14 - Vỗ tay theo phách bài 11, 12 + Trò chơi âm nhạc: - Ai đoán giỏi b. Lớp mẫu giáo 4 – 5 tuổi (lớp chồi) * Giai đoạn I (tháng 9+10+11): + Dạy hát 1. Mẹ yêu không nào 2. Hoà bình cho bé 3. Thật là hay 4. Vui đến trường 5. Cá vàng bơi + Nghe hát - Lý cây bông - Ánh trăng hoà bình - Bèo dạt mây trôi - Chiếc đèn ông sao - Hoa trong vườn +Vận động - Vận động minh hoạ bài 1, 4 - Vỗ tay theo nhịp bài 2, 3, 5, +Trò chơi âm nhạc - Bao nhiêu bạn hát - Ai nhanh chân - Ai đoán giỏi * Giai đoạn II (tháng 12+1+2): + Dạy hát 6. Chú bộ đội 7. Hoa trường em 8. Tập đếm 9. Cháu vẽ ông mặt trời 10. Cháu thương chú bộ đội + Nghe hát - đi học 88
21. - Gà gáy le te - Lý chiều chiều - Khúc hát ru của người mẹ trẻ - Inh lả ơi + Vận động - Múa bài 8 - Vận động minh hoạ bài 6 - Vỗ tay theo nhịp bài 9 - Vỗ tay tiết tấu chậm bài 10 + Trò chơi âm nhạc - Nghe tiếng hát tìm đồ vật - Ai nhanh chân - Ai đoán giỏi * Giai đoạn III (tháng 3+4+5): + Dạy hát 11. Yêu Hà Nội 12. Một con vịt 13. Cháu yêu bà 14. Múa đàn 15. Vì sao mèo rửa mặt + Nghe hát - Chim bay - Cây trúc xinh - Nhớ giọng hát Bác Hồ - Lí con sáo - Ai yêu Bác Hồ Chí Minh hơn thiếu niên nhi đồng + Vận động - Vỗ tay tiết tấu chậm bài 11, 13 - Múa bài 12, 14 - Vỗ tay theo nhịp bài 15 + Trò chơ - Tiếng hát ở đâu - Nghe tiết tấu tìm đồ vật - Đoán tên bài hát c. Lớp mẫu giáo 5 – 6 tuổi (lớp lá) * Giai đoạn I (tháng 9+10+11): + Dạy hát 1. Sáng thứ hai 2. Gác trăng 3. Vường trường mùa thu 4. Cho tôi đi làm mưa với 5. Đường và chân + Nghe hát - Trường em - Ru em (Dân ca Xê Đăng) - Bài ca đi học - Trống cơm - Reo vang bình minh + Vận động - Vỗ tay theo nhịp bài 1, 4 - Vỗ tiết tấu chậm bài 2, 3 - Múa minh hoạ bài 5 + Trò chơi âm nhạc - Ai nhanh chân 89
22. - Nhận hình đoán tên bài hát * Giai đoạn II (tháng 12+1+2): + Dạy hát 6. Rước đèn dưới ánh trăng 7. Lá xanh 8. Chú bộ đội đi xa 9. Mùa xuân đến rồi 10. Bác đưa thư vui tính + Nghe hát - Mưa rơi - Hạt gạo làng ta - Màu áo chú bộ đội - Lí con sáo Gò Công + Vận động - Múa minh hoạ bài 6, 8, 10 - Vỗ tay theo nhịp bài 7 - Vỗ tay theo tiết tấu chậm bài 9 + Trò chơi âm nhạc - Hát theo hình vẽ - Bao nhiêu bạn hát - Hát đúng từ trong câu hát * Giai đoạn III (tháng 3+4+5): + Dạy hát 11. Lớn lên em lái máy cày 12. Múa với bạn Tây Nguyên 13. Em chơi đu 14.Cả tuần đều ngoan + Vận động - Vỗ tiết tấu nhanh bài 14 - Vỗ tiết tấu phối hợp bài 11 - Vận động minh hoạ, múa bài 12, - Vỗ tay theo nhịp bài 13 + Nghe hát - Lượn tròn lượn khéo - Xe chỉ luồn kim - Đuổi chim + Trò chơi âm nhạc - Hát đúng từ trong câu hát - Nghe tiết tấu đoán tên bài hát - Ai nhanh chân 2. Tiết học + Trẻ dưới 1 tuổi: Thời gian tiếp xúc với âm nhạc chỉ từ 5 – 7 phút, nội dung là nghe hát (1 nội dung). Giáo viên hát cho trẻ nghe các bài hát ru, dân ca kết hợp làm điệu bộ hoặc các động tác âu yếm, vuốt tóc, vuốt má, cầm nắm tay để tạo cảm giác âm áp, an toàn cho trẻ. + Trẻ 1 - 2 tuổi: Thời gian tiếp xúc với âm nhạc khoảng 8 – 10 phút, nội dung là nghe hát (1 nội dung). Giáo viên hát cho trẻ nghe các bài hát ru, dân ca, ca khúc và làm quen với âm thanh to, nhỏ bằng cách vỗ tay to, nhỏ theo cô. Cần khuyến khích những biểu hiện hứng thú của trẻ như chăm chú, vẫy tay, lắc đầu theo nhịp điệu bài hát. 90
23. + Trẻ 2 – 3 tuổi: Ở độ tuổi này bài học âm nhạc gồm 3 nội dung (không có trò chơi âm nhạc), được diễn ra trong 4 tiết . Mỗi tiết học từ 12 – 15 phút gồm 3 nội dung (cũng có thể 2 nội dung), trong đó có một nội dung được chọn làm trọng tâm và hai nội dung kết hợp. Nội dung trọng tâm (TT) có nghĩa là nội dung chính, giáo viên dành thời gian đáng kể để hướng dẫn trẻ một cách tỉ mỷ, chi tiết, từ dễ đến khó về kĩ năng hát, vận động (riêng nghe hát, nghe nhạc không nhất thiết phải dành nhiều thời gian vì đây là hoạt động cảm thụ, trẻ ngồi lâu sẽ mệt mỏi ). Nội dung kết hợp (KH) là nội dung kèm theo mang tính giới thiệu, làm quen hoặc để tạo cảm giác cân đối, hài hoà của tiết học và sự thoải mái cho trẻ. Mỗi tiết học gồm 3 nội dung: Tiết 1: - TT: Hát cho trẻ nghe - KH: Cho trẻ làm quen bài hát sắp học - KH: Cho trẻ làm quen bài vận động sắp học Tiết 2: - TT: Dạy hát - KH: Ôn bài hát cho trẻ nghe - KH: Tiếp tục làm quen bài vận động Tiết 3: - TT: Dạy vận động - KH: Ôn lại bài hát cho trẻ nghe - KH: Trẻ hát ôn lại bài đã học Tiết 4: Ôn các bài đã học dưới hình thức tập biểu diễn Ví dụ: Bài học âm nhạc gồm 3 nội dung: - Nghe hát: Chiếc khăn tay (Văn Tấn) - Học hát: Mùa hè đến (Nguyễn Thị Nhung) - Vận động theo nhạc: Chim bay (Vũ Thanh) Được diễn ra trong 4 tiết như sau: Tiết 1: - Nghe hát: Chiếc khăn tay (trọng tâm) - Hát: Mùa hè đến (làm quen) - Vận động: Chim bay (làm quen) Tiết 2: - Dạy hát: Mùa hè đến (trọng tâm) - Vận động: Chim bay (tiếp tục làm quen) 91
24. - Nghe hát: Chiếc khăn tay (ôn) Tiết 3: - Vận động: Chim bay (trọng tâm) - Dạy hát: Mùa hè đến (ôn tiếp) - Nghe hát: Chiếc khăn tay (ôn tiếp) Tiết 4: Ôn dưới hình thức biểu diễn các bài đã học theo các hình thức: lớp, tổ, nhóm, cá nhân. Có thể bổ sung thêm các bài hát, bài thơ + Trẻ ở độ tuổi mẫu giáo: Tiết học có thêm nội dung trò chơi âm nhạc. Thời gian tiết học ở mỗi nhóm tuổi như sau: - Mẫu giáo bé (3 – 4 tuổi): 20 phút. - Mẫu giáo nhỡ (4 – 5 tuổi): 25 phút. - Mẫu giáo lớn (5 – 6 tuổi): 30 phút. Dựa theo văn bản hướng dẫn bổ sung của Vụ Giáo dục Mầm non, cấu trúc bài học âm nhạc gồm 4 nội dung: nghe, hát, vận động, trò chơi . Các nội dung: nghe, hát và vận động thường được chọn là nội dung trọng tâm cho từng tiết học (cũng có khi kết hợp), trò chơi luôn là nội dung kết hợp. Mỗi bài học âm nhạc diễn ra trong 4 tiết, gồm 3 tiết rèn luyện kỹ năng (RLKN): dạy hát, dạy nghe, dạy vận động và 1 tiết tổng hợp. Mỗi tiết học gồm ba nội dung như sau: Tiết 1 (RLKN): - Dạy bài hát mới (TT) - Vận động bài cũ (KH) - Trò chơi hoặc nghe hát (KH) Tiết 2 (RLKN): - Nghe hát (TT) - Dạy hát tiếp bài mới (KH) - Trò chơi hoặc ôn vận động (KH) Tiết 3 (RLKN): - Vận động bài đã học (TT) - Nghe lại bài hát (KH) - Trò chơi âm nhạc (KH) Tiết 4 (Tiết tổng hợp): Biểu diễn các bài đã học trong giai đoạn: - Biểu diễn bài hát (TT) - Vận động bài đã học (KH) - Nghe giới thiệu bài hát mới sẽ học (KH) 92
25. - Trò chơi âm nhạc. Trong tiết 4, cô có thể tiếp tục sửa sai, giúp đỡ trẻ nếu ở các tiết 1, 2, 3 trẻ thực hiện kỹ năng chưa tốt. Ngoài ra có thể bổ sung thêm các bài đã học trong giai đoạn hoặc bài ngoài chương trình. * Qua một thời gian dài áp dụng rộng rãi trên toàn Quốc, “chương trình cải cách” đã có một số điểm không phù hợp (nội dung chương trình, phương pháp dạy học, hình thức tổ chức ) bởi vậy, Vụ Giáo dục Mầm non đã có những điều chỉnh, bổ sung theo hướng đổi mới. Câu hỏi: 1. Hãy trình bày nội dung hoạt động âm nhạc theo chương trình cải cách. 2. Hãy trình bày nội dung, cấu trúc tiết học cho nhóm nhà trẻ 2-3 tuổi . 3. Hãy trình bày nội dung, cấu trúc tiết học cho nhóm mẫu giáo . HƯỚNG DẪN TỰ HỌC Tài liệu tham khảo 1. Phạm Mai Chi – Lê Thị Ánh Tuyết (chủ biên). Hướng dẫn thực hiện đổi mới hình thức tổ chức hoạt động giáo dục trẻ 3-4 tuổi; 4-5 tuổi. Trung tâm nghiên cứu Chiến lược và phát triển Chương trình Giáo dục Mầm non – Vụ Giáo dục Mầm non, 2004. 2. Trung tâm Nghiên cứu Giáo dục Mầm non – Bộ Giáo dục và Đào tạo. Tài liệu bồi dưỡng giáo viên thực hiện đổi mới hình thức tổ chức hoạt động giáo dục trẻ Mẫu giáo 3-4 tuổi và 4-5 tuổi, 2001. 3. Hoàng Văn Yến. Hướng dẫn thực hiện nội dung giáo dục âm nhạc lớp mấu giáo 5 tuổi (theo đổi mới hình thức tổ chức hoạt động giáo dục mầm non). NXB Văn nghệ TP Hồ Chí Minh, 2000. 4. Vụ Giáo dục Mầm non. Tài liệu bồi dưỡng thường xuyên cho giáo viên mầm non- chu kì 2 (2004-2007. NXB Hà Nội, 2005 5. Viện Chiến lược và Chương trình giáo dục – Trung tâm nghiên cứu Chiến lược và Phát triển Chương trình Giáo dục Mầm non. Tuyển chọn trò chơi, bài hát, thơ ca, truyện, câu đố theo chủ đề (trẻ 3-4 tuổi) và (trẻ 4-5 tuổi). 6. Phạm Thị Hoà. Tổ chức hoạt động âm nhạc cho trẻ mầm non. NXB Giáo dục 2009. 7. Mai Tuấn Sơn. Phương pháp dạy học âm nhạc. Giáo trình đào tạo GV mầm non, hệ chính quy, ĐH Vinh 2010. Kiến thức cơ bản 93
26. 1. Kết cấu, nội dung chương trình cải cách cho các độ tuổi. 2. Cấu trúc giờ dạy âm nhạc theo chương trình cải cách của các nhóm tuôi. Câu hỏi 1. Hãy trình bày nội dung hoạt động âm nhạc theo chương trình cải cách. Gợi ý: Nội dung chương trình cải cách được phân cho từng nhóm tuổi, theo 3 giai đoạn: + Giai đoạn I: - dạy hát (gồm các bài ) - Nghe hát (gồm các bài ) - Vận động (gồm các bài ) + Giai đoạn II: - dạy hát (gồm các bài ) - Nghe hát (gồm các bài ) - Vận động (gồm các bài ) + Giai đoạn III: - dạy hát (gồm các bài ) - Nghe hát (gồm các bài ) - Vận động (gồm các bài ) 2. Hãy trình bày nội dung, cấu trúc 4 loại tiết học cho nhóm dưới ba tuổi . Gợi ý: - Nêu rõ yêu cầu nội dung giáo dục, thời gian cho từng nhóm tuổi. Cấu trúc các loại tiết cho từng bài học - Chú ý: tiết học ở nhóm tuổi nhà trẻ không có nội dung trò chơi, bài dạy hát và bài vận động là 2 tác phẩm khác nhau 3. Hãy trình bày nội dung, cấu trúc tiết học cho nhóm trẻ mẫu giáo. Gợi ý: - Nêu rõ yêu cầu nội dung giáo dục, thời gian cho từng nhóm tuổi. Cấu trúc các loại tiết cho từng bài học - Tiết học ở nhóm mẫu giáo có nội dung trò chơi, bài dạy hát và bài vận động là 2 tác phẩm khác nhau. II. NỘI DUNG HOẠT ĐỘNG ÂM NHẠC THEO HƯỚNG ĐỔI MỚI 1. Một số vấn đề đổi mới trong giáo dục âm nhạc Kể từ năm học 2002 – 2003 , Bộ Giáo Dục & Đào Tạo đã chỉ đạo việc đổi mới hình thức tổ chức hoạt động giáo dục ở trường Màm non, một sự chuyển biến 94
27. mạnh mẽ nhằm nâng cao chất lượng giáo dục đã được phổ biến, nhân rộng. Không nằm ngoài tinh thần đó, giáo dục âm nhạc cũng có một số vấn đề đổi mới: Mục đích yêu cầu, nội dung chương trình, phương pháp dạy học, hình thức tổ chức, tích hợp các môn học, lấy trẻ làm trung tâm Để giúp giáo viên thực hiện việc đổi mới trong quá trình dạy học âm nhạc cho nhóm trẻ 3, 4 tuổi, chúng tôi xin trình bày sự thay đổi và cách tổ chức như sau: Chương trình cải cách Chương trình đổi mới + AN > Bộ môn + AN > Phương tiện để thực hiện các chủ đề. + AN > Tiến hành trên tiết học. + AN > Tiến hành trên hoạt độngchung. + Quy định : 2 tiết / tuần. + Mỗi tuần tiến hành 1 lần trên hoạt động chung. + Một bài hát tiến hành trong 4 tiết + Một bài hát tiến hành 1 – 2 tiết + Thời gian quy định cho độ tuổi: +Thời gian : - Bé (Mầm): 15 phút. - Bé : 15 – 20 phút. - Nhỡ (Chồi): 20 phút. - Nhỡ : 20 – 25 phút. - Lớn (Lá): 30 phút. - Lớn : 25 – 30 phút. Tuỳ thuộc vào sự hứng thú của trẻ để tiến hành trong khoảng thời gian trên. 1.Mục đích 1.Mục đích - Hình thành cảm xúc và tình - Nhằm hình thành cảm xúc, tình cảm cảm thẩm mỹ, là phương tiện phát thẩm mỹ, giúp trẻ thể hiện qua giọng triển toàn diện nhân cách trẻ. hát và vận động theo nhạc. - Cung cấp kỹ năng AN nhằm phát - Thực hiên các chủ đề và phát triển triển giọng hát, tai nghe AN và cảm khả năng AN cho trẻ. giác nhịp điệu. - Giáo dục lòng yêu quê hương, con - Là phương tiện phát triển nhân cách người,cuộc sống, thiên nhiên. trẻ. 2. Nội dung 2. Nội dung + Nội dung được phân phối theo 3 + Dựa vào 5 chủ đề lớn để lựa chon giai đoạn. Số bài được phân phối đều nội dung. Số bài lựa chọn tuỳ thuộc trong 3 giai đoạn. vào số tuần dạy ở mỗi chủ đề. + Bao gồm các nội dung: + Nội dung: - Dạy hát. - Dạy hát. - Dạy nghe nhac (nghe hát). - Dạy nghe nhac (nghe hát). 95
28. - Dạy vận động theo nhạc. - Dạy vận động theo nhạc. - Trò chơi. - Trò chơi. * Dựa trên các nội dung của chương trình cải cách và bổ sung bài hát, trò chơi mới. 3.Phương pháp 3.Phương pháp + Dạy hát: + Dạy hát: (Cơ bản giống CC) - Dạy hát từng câu (kể cả bài trẻ đã - Dạy hát theo cả bài (bài trẻ đã biết). biết). - Dạy hát từng câu (bài mới, trẻ chưa được làm quen). - Hát thi đua giữa các nhóm, tổ (lần - Hát thi đua gữa các nhóm, tổ (hát lượt từng tổ hát cả bài) nâng cao) theo một trong các hình thức: Hát to – hát nhỏ Hát nhanh – hát chậm Hát nối tiếp Hát đối đáp -Hát cá nhân (thi đua, biểu diễn). - Hát cá nhân (thi đua, biểu diễn). - Sau khi trẻ hát thuộc, cô dạy trẻ vận - Sau khi trẻ hát thuộc, cho trẻ hát và động (vận động theo cô). vận động tự do theo nhip điệu của bài (vận động theo ý thích của trẻ): vỗ tay, gõ đệm, nhún nhảy,dậm chân + Dạy vận động: + Dạy vận động: - Cô giới thiệu cách vận động. - Trẻ được nêu các dạng, cách vận động phù hợp với bài hát. - Cá nhân: vận động lại bài đã học. - Cá nhân: +vận động sáng tạo (bài dễ: vỗ tay,gõ đệm) + vận động lại bài đã học (bài khó: múa, minh hoạ) 4.Hình thức tổ chức trênTiết học 4. Tổ chức trên Hoạt động chung * Có 4 loại tiết (gồm 3 tiết RLKN và * Có 2 hình thức (gồm 2 tiết RLKN 1 tiết tổng hợp): và 1 tiết biểu diễn): Hình thức 1: 1=> NDTT: Dạy hát (RLKN) 1=> NDTT: Dạy hát.(RLKN). NDKH: - Vận động ( TC) NDKH: - Nghe hát. - Nghe nhạc. - Trò chơi, tích hợp. 2=> NDTT: Nghe hát(RLKN) 96
29. NDKH: - Hát - Vận động (TC) 3=> NDTT : Dạy vận động (RLKN) 2=> NDTT: Dạy vận động (RLKN) NDKH: - Nghe hát NDKH: - Nghe hát. - Trò chơi AN - Trò chơi, tích hợp. 4=> (Tổng hợp) Hình thức 2: (Biểu diễn) NDTT : Biểu diễn bài hát chính và Biểu diễn bài hát chính và các bài hát, các bài đã học trong giai đoạn. điệu múa, trò chơi đã học trong chủ đề. NDKH: - Vận động. * Lưu ý: - Nghe hát, TC - Trong hoạt động chung: AN đóng vai trò chủ đạo. -Trong các nội dung khác (văn học, tạo hình, LQMTXQ ) AN đóg vai trò bổ trợ 2. Nội dung chương trình: Căn cứ vào chương trình hướng dẫn của Vụ Giáo dục Mầm non, lớp mẫu giáo bé và nhỡ sử dụng các bài hát hướng vào 5 chủ đề lớn. Chủ đề dinh dưỡng và sức khoẻ không tách riêng mà lồng vào các chủ đề: bản thân, gia đình, môi trường tự nhiên, môi trường xã hội. Mỗi chủ đề lại có các nhánh nhỏ. Một điều cần lưu ý của chương trình đổi mới là trong mỗi chủ đề của độ tuổi bé và nhỡ, có rất nhiều bài hát nhưng không quy định cụ thể bài dạy hát, bài dạy vận động, dạng vận động, bài hát cho trẻ nghe, bởi vậy giáo viên cần căn cứ vào nội dung bài hát, khả năng của trẻ, trẻ đã biết hay chưa, để xác định nội dung trọng tâm cho phù hợp. Bài hát cho trẻ nghe thường ở cuối chủ đề, đó là những bài có giai điệu, tiết tấu đa dạng, âm vực được mở rộng, cấu trúc gồm nhiều câu, đoạn, điệu tính phong phú (điệu trưởng, điệu thứ, điệu 5 âm dân tộc), cũng có thể là những bài nhạc nước ngoài nhưng được các nhạc sỹ đặt lời mới cho phù hợp với trẻ. a. Lớp mẫu giáo 3 – 4 tuổi: (GV chọn 1 NDTT: hát hoặc vận động) Chủ đề: +Bản thân Chủ đề nhánh: - Tôi là ai. - Cơ thể của tôi. - Tôi cần gì để lớn lên và mạnh khoẻ Bài hát: 1. Tóm được rồi 5. Chơi ngón tay 2. Xoè bàn tay nắm ngón tay 6. Cháu đi mẫu giáo 3. Náo, chúng ta cùng tập thể dục 7. Tay thơm tay ngoan 4. Hãy xoay nào 8. Cho con Trò chơi: - Bạn nào hát 97
30. - Tai ai tinh + Gia đình Chủ đề nhánh: - Gia đình tôi - Gia đình sông chung trong ngôi nhà - Nhu cầu của gia đình Bài hát: 1. Đi học về 7. Rửa mặt như mèo 2. Con chim vành khuyên 8. Mừng sinh nhật 3. Sắp đến tết rồi 9. Em là bông hồng nhỏ 4. Quà 8 – 3 10. Ru con 5. Hoa bé ngoan 11. Con chim vành khuyên 6. Chiếc khăn tay Trò chơi: - Nghe tiếng hát tìm đồ vật - Giỏ rau quả + Môi trường xã hội Chủ đề nhánh: - Trường MN của chúng em - Nghề nghiệp - Giao thông Bài hát: 1. Em tập lái ô tô 6. Làm chú bộ đội 2. Chào hỏi 7. Tiếng chim hót trong vườn Bác 3. Nhớ lời cô dặn 8. Em mơ gặp Bác Hồ 4. Cô và mẹ 9. Trường chúng cháu đây là trường MN 5. Đi trên vỉa hè bên phải Trò chơi: - Ai đoán giỏi - Bé thích ăn gì. + Môi trường tự nhiên Chủ đề nhánh: -Thế giới động vật -Thế giới thực vật - Nước và một số hiện tượng tự nhiên Bài hát: 1. Lý cây xanh 9. Voi làm xiếc 2. Đàn gà con 10. Đàn vịt con 3. Thật là hay 11. Trời nắng trời mưa 4. Trên cát 12. Gà trống, mèo con, cún con 5. Cây bắp cải 13. Mèo con ra bờ sông 6. Bầu và bí 14. Lý cây bông 7. Bé và trăng 15. Lý con sáo Gò Công 8. Mời bạn ăn 16. Cò lả 17. Cái cò đi đón cơn mưa . Trò chơi: - Gà gáy vịt kêu - Gọi đủ 3 thứ rau, củ quả cùng loại b. Lớp mẫu giáo 4 – 5 tuổi: (GV chon 1 NDTT: hát hoặc vận động) Chủ đề: +Bản thân Chủ đề nhánh: - Tôi là ai. - Cơ thể của tôi. - Tôi cần gì để lớn lên và mạnh khoẻ. Bài hát: 1. Bạn có biết tên tôi 4. Tìm bạn thân 2. Cái mũi 5. Mừng sinh nhật 3. Bạn ở đâu 6. Hãy lắng nghe Trò chơi: - Bao nhiêu bạn hát 98
31. - Hãy làm theo hiệu lệnh - Thi hái quả + Gia đình Chủ đề nhánh: - Gia đình tôi - Gia đình sông chung trong ngôi nhà - Nhu cầu của gia đình Bài hát: 1. Cả tuần đều ngoan 5. Cháu yêu bà 2. Tập rửa mặt 6. Nhà của tôi 3. Mẹ yêu không nào 7. Tổ ấm gia đình 4. Tôi bị ốm 8. Ngôi sao nhỏ Trò chơi: - Ai nhanh chân - Nghe tiếng hát tìm đồ vật - Ai đoán giỏi + Môi trường xã hội Chủ đề nhánh: - Trường MN của chúng em - Nghề nghiệp - Giao thông Bài hát: 1. Cô giáo 7. Vui đến trường 2. Cháu vẽ ông mặt trời 8. Chào hỏi khi về 3. Nắm tay thân thiết 9. Đèn đỏ đèn xanh 4. Cháu yêu cô thợ dệt 10. Bác Hồ, người cho em tất cả 5. Chú bộ đội 11. Cháu yêu cô chú công nhân 6. Từ rừng xanh cháu về thăm lăng Bác Trò chơi: - Ai nhanh chân - Nghe dân ca đoán tên bài hát - Hãy làm theo hiệu lệnh - Ai chọn nhanh + Môi trường tự nhiên Chủ đề nhánh: -Thế giới động vật -Thế giới thực vật - Nước và một số hiện tượng tự nhiên Bài hát 1. Cá vàng bơi 10. Thương con mèo 2. Một con vịt 11. Đố bạn 3. Vật nuôi 12. Chim chích bông 4 . Chim bay 13. Vì sao chim hay hót 5. Mây và gió 14. Mưa rơi 6. Đếm sao 15. Cây trúc xinh 7. Nắng sớm 16. Lá xanh 8. Em yêu cây xanh 17. Quả. 9. Con chuồn chuồn Trò chơi: - Năm chú vịt - Nghe dân ca đoán tên bài hát - Ai đoán giỏi - Chọn nhóm thực phẩm c. Lớp mẫu giáo 5 – 6 tuổi: (Tiết học gồm 2 NDTT: hát và vận động) Chương trình giáo dục âm nhạc lớp mẫu giáo lớn hướng vào 9 chủ điểm. (chúng ta có thể hiểu chủ điểm là thời gian thực hiện nội dung chủ đề): Trường lớp Mầm non, Gia đình, Ngành nghề, Thế giới động vật, Tết và mùa xuân, Thế giới thực vật, Giao thông, Quê hương - Thủ đô-Bác Hồ, Trường Tiểu học. Chủ điểm: 99
32. + Trường lớp mẫu giáo (3 tuần - tháng 9) Hát và vận động: 1. Hát, gõ đệm theo nhịp, phách bài: Ngày vui của bé 2. Hát, múa bài: Vườn trường mùa thu 3. Hát, gõ đệm tiết tấu chậm bài: Đường và chân Nghe hát: 1. Ngày đầu tiên đi học 2. Trống cơm 3. Mưa rơi Trò chơi: - Ai nhanh chân Bài hát bổ sung: - Rước đèn dưới ánh trăng - Bàn tay cô - Chào ngày mới - Những khúc nhạc hồng - Em đi mẫu giáo - Chiếc đèn ông sao - Gác trăng - Bài ca đi học + Gia đình (5 tuần - tháng 9, 10) Hát và vận động: 1.Hát, múa bài: Cháu yêu bà 2. Hát,gõ đệm theo nhịp, phách bài: Cả nhà thương nhau 3. Hát, múa bài: Múa cho mẹ xem 4. Hát, vỗ tay (Gõ) nhịp 3/8 bài: Em chơi đu 5. Hát và nhảy múa tập thể bài: Vui đến trường Nghe hát: 1. Chỉ có một trên đời 4. Inh lả ơi (Dân ca Thái) 2. Ru con (Dân ca Nam Bộ) 5. Hoa thơm bướm lượn 3. Cho con Trò chơi: - Nghe tiết tấu tìm đồ vật Bài hát bổ sung: - Cả nhà đều yêu - Bé quét nhà - Ngôi nhà mới - Bàn tay mẹ - Thật đáng chê - Cái cò đi đón cơn mưa - Ru em ngủ - Gánh gánh gồng gồng - Ông cháu - Khúc hát ru của người mẹ trẻ - Bầu bí - Lời ru trên nương + Ngành nghề (5 tuần - tháng 10, 11) Hát và vận động: 1. Hát kết hợp trò chơi bài: Bác đưa thư vui tính 2. Hát, vỗ tay (Gõ) tiết tấu kết hợp bài: Cháu yêu cô chú công nhân 3. Hát múa bài: Cô giáo miền xuôi 4. Hát kết hợp chơi lái ô tô bài: Em tập lái ô tô 5. Hát kết hợp dậm chân theo phách bài: Làm chú bộ đội Nghe hát: 1. Em đi trong tươi xanh 4. Ru em (Dân ca Xê Đăng) 2. Lý Hoài nam 5. Xe chỉ luồn kim 3. Anh phi công ơi Trò chơi: - Thỏ nghe hát nhảy vào chuồng Bài hát bổ sung: - Cháu yêu cô thợ dệt - Màu áo chú bộ đội - Lớn lên cháu lái máy cày - Cháu thương chú bộ đội + Thế giới động vật (4 tuần - tháng 11, 12) 100
33. Hát và vận động: 1. Hát vỗ tay (Gõ) tiết tấu chậm bài: Thương con mèo 2. Hát, vỗ tay tiết tấu kết hợp bài: Con chuồn chuồn 3. Hát, múa bài: Cháu thương chú bộ đội 4. Hát, múa minh hoạ bài: Chim mẹ chim con Nghe hát: 1. Lý chiều chiều 3. Màu áo chú bộ đội 2. Bèo dạt mây trôi 4. Lượn tròn lượn khéo Trò chơi: - Sol Mi Bài hát bổ sung: - Vật nuôi - Chim chích bông - Bài hát của chuồn chuồn - Chú mèo con - Ba con bướm - Chú voi con ở Bản Đôn - Bắc kim thang - Con chim vành khuyên - Lý Hoài Nam - Con cò - Chim bay + Tết và mùa xuân (2 tuần - tháng 12, 1) Hát và vận động: 1. Hát, vỗ tay(Gõ) theo phách của nhịp 3/4 bài: Mùa xuân 2.Hát vỗ tay(Gõ)tiết tấu kết hợpbài:Nhữngkhúcnhạc hồng Nghe: 1. Lý con sáo Gò Công 2. Cò lả (Dân ca Bắc Bộ) Trò chơi: - Hát theo hình vẽ Bài hát bổ sung: - Tết tết tết - Mùa xuân đến rồi. + Thế giới thực vật ( 4 tuần - tháng 1, 2) Hát và vận động : 1. Hát, vỗ tay (Gõ) theo nhịp, phách bài:Em yêu cây xanh 2. Hát, múa bài: Lá xanh 3. Hát, vỗ tay (Gõ) theo phách bài: Ngày vui mồng 8/3 4. Hát, nhảy múa minh hoạ bài: Đu quay Nghe hát: 1.Chim bay (Dân ca Thừa Thiên) 3.Trái đất này là của chúng mình 2. Hạt gạo làng ta 4. Bèo dạt mây trôi Trò chơi: - Mèo con, cún con, chim gõ kiến Bài hát bổ sung: - Hoa kết trái - Hoa trong vườn - Màu hoa - Bé và trăng - Xoè hoa - Cho tôi đi làm mưa với - Hoa trường em - Chị ong nâu và em bé + Phương tiện giao thông (3 tuần - tháng 2, 3) Hát và vận động: 1. Hát, dậm chân bước đi theo nhịp bài: Đường em đi 2. Hát kết hợp với trò chơi bài: Em đi qua ngã tư đường phố 3. Hát, vỗ tay (Gõ) theo tiết tấu nhanh baì: Em đi chơi thuyền Nghe hát: 1. Ru em (Dân ca Xê Đăng) 2. Gửi anh một khúc dân ca 3. Cò lả (Dân ca Bắc Bộ) Trò chơi: - Tiếng kêu của 2 chú mèo (Sol Mi) 101
34. Bài hát bổ sung: - Em đi chơi thuyền - Bác đưa thư vui tính - Anh phi công ơi + Quê hương, Thủ đô, Bác Hồ (4 tuần - tháng 3, 4) Hát và vận động: 1. Hát, múa bài: Múa với bạn Tây Nguyên 2. Hát và nhảy theo nhịp điệu bài: Em yêu Thủ đô 3. Hát, múa bài: Nhớ ơn Bác 4. Hát gõ đệm theo nhịp điệu bài: Ánh trăng hoà bình Nghe hát: 1.Lý cây bông 3.Ai yêu BácHồChíMinh hơn thiếu niên nhi đồng 2. Anh phi công ơi 4. Dân ca địa phương Trò chơi: - Thỏ nghe hát nhảy vào chuồng Bài hát bổ sung: - Nhớ giọng nói Bác Hồ - Quê hương tươi đẹp - Em nhớ Tây Nguyên. - Em như chim câu trắng - Em đi giữa biển vàng + Trường Tiểu học (2 tuần - tháng 4, 5) Hát và vận động: 1. Hát, vỗ tay (Gõ) tiết tấu nhanh bài: Cháu vẫn nhớ trường mầm non 2. Hát, vỗ tay (Gõ) theo nhịp và phách bài: Trường em Nghe hát: 1. Đi học 2. Dân ca địa phương Trò chơi: - Hát đúng từ trong câu hát Bài hát bổ sung: - Trường em , - Tạm biệt búp bê. 3. Tiết học Theo quan điểm đổi mới, giáo viên là người tổ chức, hướng dẫn, tạo cơ hội cho trẻ hoạt động, tìm tòi, khám phá, là người tích cực làm việc với nhóm, tổ, cá nhân để giúp trẻ thể hiện năng lực hoạt động âm nhạc. Trong hoạt động, trẻ không bị áp đặt mà được trao đổi, nhận xét để phát huy năng lực bản thân và trở nên năng động hơn. Chính vì vậy, giáo viên thường cho trẻ vận động tự do theo nhịp điệu (trong dạy hát), vận động sáng tạo (trong dạy vận động) hoặc cùng biểu diễn với cô (trong nghe hát). Về đồ dùng dạy học, ngoài nhạc cụ, băng đài, đĩa hình, đạo cụ của giáo viên cần làm thêm đồ chơi, nhạc cụ trẻ em nhằm phát triển tai nghe và cảm thụ âm nhạc cho trẻ. Vấn đề tích hợp trong giáo dục âm nhạc cũng dựa trên các chủ đề và nhu cầu của trẻ gắn với cuộc sống thiên nhiên, môi trường. Nhiều đồ chơi, nhạc cụ được làm từ chất liệu dân gian, những bài dạy trẻ hát, hát cho trẻ nghe và các trò chơi vận động bổ sung thêm đều hướng vào các chủ điểm giáo dục. Ở độ tuổi nhà trẻ (dưới 3 tuổi), thời gian cho một lần tiếp xúc với âm 102
35. nhạc (tiết học), nội dung học và phương pháp dạy cơ bản giống chương trình cải cách. Giáo viên lưu ý bổ sung một số bài hát, đồ chơi hoặc trò chơi đơn giản. Độ tuổi mẫu giáo: Theo định hướng đổi mới, giáo dục âm nhạc không tiến hành theo các loại tiết mà triển khai thông qua hoạt động chung. Giáo viên vận dụng phương pháp dạy các kỹ năng theo chương trình cải cách nhưng không tiến hành các bước một cách máy móc. Căn cứ vào tính chất của từng bài hát, bài vận động và khả năng nhận thức của trẻ, giáo viên lựa chọn nội dung, cách dạy phù hợp, đồng thời bổ sung thêm các bài hát theo chủ đề giáo dục để dạy trẻ hát. + Các hình thức tổ chức cơ bản: Dựa theo tài liệu của Vụ Giáo dục Mầm non năm 2002, giờ hoạt động chung được tiến hành dưới các hình thức cơ bản sau: Hình thức 1: (rèn luyện kỹ năng) Tập trung luyện kỹ năng âm nhạc dựa trên cấu trúc của các tiết có nội dung trọng tâm và nội dung kết hợp. Giáo viên có thể chọn một trong các nội dung trọng tâm: hát, vận đông hoặc thực hiện cả hai nội dung: hát và vận động. Nội dung kết hợp sẽ chọn một hoặc hai trong các dạng hoạt động âm nhạc (ca hát, nghe, vận động, trò chơi). Như vậy, trong mỗi tiết học có thể bao gồm tất cả các dạng hoạt động âm nhạc. Hình thức 2:(biểu diễn) Biểu diễn một bài hát chính và các bài hát, bài vận động, điệu múa, trò chơi đã học trong chủ đề, chủ điểm, lồng ghép nội dung tích hợp theo đề tài giáo dục. Hình thức 3: (hoạt động nghệ thuật tổng hợp) Thực hiện chương trình hoạt động nghệ thuật tổng hợp các hoạt động âm nhạc theo hình thức biểu diễn sau mỗi chủ điểm, trong đó trẻ có thể ôn hát, vận động, nghe và lồng thêm thơ, trò chơi, kể chuyện âm nhạc. Theo định hướng trên, căn cứ vào chủ đề, bài hát giáo viên có thể chọn nội dung trọng tâm và gọi giờ hoạt động chung theo nội dung đã chọn. Ví dụ: chủ đề bản thân, bài hát “Tay thơm tay ngoan”, giáo viên chọn dạy hát thì gọi là tiết “Dạy hát”, chọn vận động thì gọi là tiết “Vận động”, nếu chọn cả 2 nội dung: hát và vận động thì gọi là “Hát, vỗ tay”, “Hát, gõ đệm”, “Hát, múa” a. Cấu trúc các tiết học Giờ hoạt động chung “phát triển thẩm mỹ Âm nhạc”gồm các hình thức và cấu trúc như sau: Hình thức 1: (RLKN) 103
36. * Dạy hát: - Dạy hát (1TT) - Nghe hát (KH) - Trò chơi âm nhạc (KH) * Vận động: - Vận động theo nhạc (1TT) - Nghe hát (KH) - Trò chơi âm nhạc (KH) * Hát và vận động: (hát vỗ tay, hát gõ đệm, hát múa, Hát múa minh hoạ) - Hát, vỗ tay (2TT) - Nghe hát (KH) - Trò chơi âm nhạc (KH) Hình thức 2: (sinh hoạt văn nghệ) * Biểu diễn : - Biểu diễn các bài hát, điệu múa trong chủ điểm (TT) - Nghe hát (KH) - Trò chơi âm nhạc. Hình thức 3: (hoạt động nghệ thuật tổng hợp) * Biểu diễn: - Biểu diễn các bài hát, điệu múa trong chủ điểm. - Bổ sung bài hát, thơ, trò chơi, kể chuyện âm nhac. b. Nội dung các tiết học (Hình thức 1) - Tiết Dạy hát (1TT): Sử dụng một bài hát chính và một số bài cùng chủ đề, trọng tâm là luyện các kỹ năng hát (chính xác, rõ lời, đồng đều, hòa giọng, đúng nhịp điệu ) bởi vậy trước khi dạy, cô giáo hát mẫu cho trẻ nghe rồi dạy cả bài (hoặc dạy từng câu). Khi trẻ nắm được bài thì đưa thêm một trong các hình thức hát nâng cao (cô chỉ huy): nối tiếp, đối đáp, to nhỏ, nhanh chậm theo nhóm, tổ rồi cho cả lớp vừa hát vừa vận động tự do theo nhịp điệu của bài hát: nhú nhảy, dậm chân, vỗ tay, gõ đệm, lắc lư (theo ý thích) cô không áp đặt, buộc trẻ phải làm theo cô. Trước khi kết thúc hoạt động dạy hát cần cho trẻ tập biểu diễn, làm quen với tiết biểu diễn sẽ thực hiện ở cuối chủ đề. - Tiết Dạy vận động (1 TT): Sử dụng một bài hát chính và một số bài cùng chủ đề, trọng tâm là luyện kỹ năng vận động (bắt chước, mô phỏng, mềm dẻo, chính xác ). Trước khi dạy vận động, cô cho trẻ hát vài lần (sửa sai nếu có) chủ yếu để trẻ hát đúng lời ca, nhịp điệu bài hát. Từ đó, cô gợi ý để trẻ biết nêu lên các dạng vận động phù hợp với nội dung, tính chất của bài hát. Cô làm mẫu cả bài 104
37. cho trẻ xem và tiến hành dạy từng động tác. Khi trẻ nắm được bài thì cho tổ, nhóm lần lượt thi đua rồi cho một số trẻ vận động sáng tạo (ngẫu hứng). Tiết dạy hát, dạy vận động (RLKN) là tiết cơ bản, áp dụng cho nhóm 3 - 4 tuổi, 4 – 5 tuổi (cũng có nơi áp dụng cho cả nhóm 5 - 6 tuổi). - Tiết Dạy hát và vận động (2 TT): Trong một tiết học có thể sử dụng cả 4 dạng hoạt động âm nhạc: hát, vận động, nghe, trò chơi, trong đó có 2 trọng tâm hát và vận động. Cô là người “tổ chức” cho trẻ hoạt động, trải nghiệm. Ở tiết này, cô không làm mẫu cả bài trước khi dạy hát hoặc vận động mà chỉ làm mẫu khi cần thiết (bài hát trẻ đã được làm quen, dạng vận động đã học ở nhóm dưới). Nội dung dạy hát: Cô cho trẻ nắm tay vừa hát vừa nhún nhảy theo nhịp điệu hoặc múa cùng với cô và đi vòng tròn quanh lớp vài lần rồi tỏa về ghế ngồi. Nội dung dạy vận động: Dạy múa hoặc vận động theo tiết tấu.Vận động theo tiết tấu thường gồm hai dạng. Cô hướng dẫn trẻ vận động cả bài theo dạng thứ nhất, dạng thứ hai vài lượt, rồi có thể kết hợp vừa vận động vừa hát biểu diễn. Dạy hát và vận động là tiết gồm 2 nội dung trọng tâm thực hiện ở nhóm trẻ 5 – 6 tuổi. Cách tiến hành loại tiết này khác hẳn so với loại tiết 1 trọng tâm. Tuỳ vào khả năng âm nhạc của trẻ ở từng độ tuổi và sự chỉ đạo của địa phương, chúng ta có thể áp dụng hoặc không áp dụng loại tiết này. - Hình thức 2, 3 (tiết biểu diễn ) biểu diễn một bài hát chính cùng một số bài hát, điệu múa, trò chơi trong chủ đề, là dạng hoạt động nghệ thuật tổng hợp hướng vào chủ điểm giáo dục có bổ sung bài hát (bài hát của địa phương, bài được trẻ yêu thích), thơ, kể chuyện âm nhạc và nội dung tích hợp. Giáo án, bài giảng của giáo viên có thể được viết dưới dạng “kịch bản” hoặc “lời dẫn chương trình” Cô giáo cần sắp xếp thứ tự các tiết mục (bài hát, bài múa, bài nghe, trò chơi) một cách hợp lý và có thể sử dụng cờ, băng rôn để nhấn mạnh chủ đề chính. Trang phục, đạo cụ, phương tiện cho buổi diễn cần được xếp theo thứ tự tiết mục trong kịch bản Tiết học là buổi biểu diễn nên cô giáo được coi như người dẫn chương trình, mỗi trẻ là một diễn viên Bởi vậy, ngôn ngữ sử dụng có thể là : “tôi”,“chúng tôi”, “chúng ta”, “ban nhạc”, “nhạc công”, “ca sỹ”, “ ngôi sao”, “giọng ca vàng” Loại tiết này thường được tiến hành sau mỗi chủ đề và chỉ nên thực hiện ở nhóm 4 – 5 tuổi và 5- 6 tuổi. Hiện nay, ở một số địa phương không thực hiện tiết có nội dung trọng tâm nghe nhạc (nghe chỉ là nội dung kết hợp). Theo chúng tôi, đó cũng chỉ là những thử nghiệm, tạm thời bởi nghe nhạc là một trong những nội dung quan trọng của quá trình dạy học âm nhạc ở trường Mầm non. Bên cạnh việc thay đổi chương trình (bổ sung, sắp xếp hệ thống bài hát theo chủ đề), hình thức tổ chức, 105
38. phương pháp dạy, lấy trẻ làm trung tâm các tiết học hình thức 1,2 và 3 đều được đan xen, lồng ghép tích hợp các môn học có nội dung gần nhau: toán, tạo hình, thơ, môi trường xung quanh, lễ giáo Câu hỏi: 1. Hãy trình bày một số vấn đề đổi mới trong giáo dục âm nhạc. 2. Hãy trình bày nội dung chương trình theo hướng đổi mới . 3. Nêu các hình thức tổ chức dạy học cơ bản theo hướng đổi mới. 4. Hãy nêu cấu trúc tiết học cho các nhóm tuổi mẫu giáo. Bài tập thực hành: Học thuộc và tập trình diễn các bài hát theo chủ đề. HƯỚNG DẪN TỰ HỌC Tài liệu tham khảo 1. Phạm Mai Chi – Lê Thị Ánh Tuyết (chủ biên). Hướng dẫn thực hiện đổi mới hình thức tổ chức hoạt động giáo dục trẻ 3-4 tuổi; 4-5 tuổi. Trung tâm nghiên cứu Chiến lược và phát triển Chương trình Giáo dục Mầm non – Vụ Giáo dục Mầm non, 2004. 2. Trung tâm Nghiên cứu Giáo dục Mầm non – Bộ Giáo dục và Đào tạo. Tài liệu bồi dưỡng giáo viên thực hiện đổi mới hình thức tổ chức hoạt động giáo dục trẻ Mẫu giáo 3-4 tuổi và 4-5 tuổi, 2001. 3. Hoàng Văn Yến. Hướng dẫn thực hiện nội dung giáo dục âm nhạc lớp mấu giáo 5 tuổi (theo đổi mới hình thức tổ chức hoạt động giáo dục mầm non). NXB Văn nghệ TP Hồ Chí Minh, 2000. 4. Vụ Giáo dục Mầm non. Tài liệu bồi dưỡng thường xuyên cho giáo viên mầm non- chu kì 2 (2004-2007. NXB Hà Nội, 2005 5. Viện Chiến lược và Chương trình giáo dục – Trung tâm nghiên cứu Chiến lược và Phát triển Chương trình Giáo dục Mầm non. Tuyển chọn trò chơi, bài hát, thơ ca, truyện, câu đố theo chủ đề (trẻ 3-4 tuổi) và (trẻ 4-5 tuổi). 6. Phạm Thị Hoà. Tổ chức hoạt động âm nhạc cho trẻ mầm non. NXB Giáo dục 2009. Kiến thức cơ bản 1. Phân biệt một số vấn đề đổi mới trong giáo dục âm nhạc nói chung, cho nhóm 3-4 tuổi; 4-5 tuổi nói riêng: (mục đích, nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức trên tiết học ) 2. Nội dung chương trình đổi mới cho lớp mẫu giáo 3-4 tuổi; 4-5 tuổi, theo 5 chủ đề; lớp mẫu giáo 5-6 tuổi, theo 9 chủ điểm. 3. Nắm cấu trúc các tiết học hình thức 1 gồm 3 nội dung, 4 nội dung. 106
39. Câu hỏi 1. Hãy trình bày một số vấn đề đổi mới trong giáo dục âm nhạc. Gợi ý: Trình bày quan điểm đổi mới giáo dục nói chung và đổi mới trong giáo dục âm nhạc: - Lấy trẻ làm trung tâm, giáo viên tạo điều kiện, tạo cơ hội cho trẻ hoạt động, không áp đặt trẻ, tăng cường vai trò hoạt động nhóm, hoạt động góc - Về thời lượng (số tiết/tuần, thời gian tiết học), về nội dung ( bổ sung, thay thế một số bài hát, sắp xếp theo chủ đề ), về phương pháp (dạy hát, dạy vận động ), về hình thức tổ chức (các loại tiết ), về tích hợp (lồng ghép với các môn học ) -Giáo viên được chọn nội dung trọng tâm, chọn cách vận động phù hợp với khả năng của trẻ. 2. Hãy trình bày nội dung chương trình theo hướng đổi mới. Gợi ý: - Nội dung chương trình đổi mới cho lớp mẫu giáo 3-4 tuổi; 4-5 tuổi theo 5 chủ đề: bản thân, gia đình, môi trường xã hội, môi trường tự nhiên (chủ đề dinh dưỡng đan xen trong 4 chủ đề) - Nội dung chương trình đổi mới cho lớp mẫu giáo 5-6 tuổi, theo 9 chủ điểm: (trường mẫu giáo, gia đình, ngành nghề, thế giới động vật, tết và mùa xuân, thế giới thực vật, phương tiện giao thông, quê hương- thủ đô- Bác Hồ, trường tiểu học. - Không quy định cụ thể bài dạy hát, dạy vận động, bài nghe hát 3. Nêu các hình thức tổ chức dạy học cơ bản theo hướng đổi mới. Gợi ý: + Hình thức 1: (rèn luyện kĩ năng) - Là tiết rèn luyện kỹ năng âm nhạc dựa trên cấu trúc của các tiết có nội dung trọng tâm và nội dung kết hợp. - Giáo viên có thể chọn một trong các nội dung trọng tâm: Hát; vận động (1 trọng tâm) hoặc hát và vận động (2 trọng tâm). + Hình thức 2: (biểu diễn) Biểu diễn một bài hát chính và các bài hát, bài vận động, điệu múa, trò chơi đã học trong chủ đề, chủ điểm, lồng ghép nội dung tích hợp theo đề tài giáo dục. + Hình thức 3: (hoạt động nghệ thuật tổng hợp) Thực hiện chương trình hoạt động nghệ thuật tổng hợp các hoạt động âm nhạc theo hình thức biểu diễn sau mỗi chủ điểm, trong đó trẻ có thể ôn hát, vận động, nghe và lồng thêm thơ, trò chơi, kể chuyện âm nhạc. 4. Hãy nêu cấu trúc tiết học cho các nhóm tuổi mẫu giáo. Gợi ý: a.Hình thức 1: Rèn luyện kĩ năng. 107
40. + Cấu trúc tiết học nhóm 3 – 4 tuổi và 4 – 5 tuổi: * Dạy hát: - Dạy hát (1TT) - Nghe hát (KH) - Trò chơi âm nhạc (KH) * Vận động: - Vận động theo nhạc (1TT) - Nghe hát (KH) - Trò chơi âm nhạc (KH) + Cấu trúc tiết học nhóm 5 – 6 tuổi: * Hát và vận động: (hát vỗ tay, hát gõ đệm, hát múa, Hát múa minh hoạ) - Hát, vỗ tay (2TT) - Nghe hát (KH) - Trò chơi âm nhạc (KH) b. Hình thức 2: Sinh hoạt văn nghệ (căn cứ vào điều kiện vật chất của nhà trường, năng lực của giáo viên và khả năng của trẻ để thực hiện loại tiết này). * Biểu diễn : - Biểu diễn các bài hát, điệu múa trong chủ điểm (TT) - Nghe hát (KH) - Trò chơi âm nhạc. Hình thức 3: (hoạt động nghệ thuật tổng hợp) * Biểu diễn: - Biểu diễn các bài hát, điệu múa trong chủ điểm. - Bổ sung bài hát, thơ, trò chơi, kể chuyện âm nhac. III. HOẠT ĐỘNG ÂM NHẠC HÀNG NGÀY Ở TRƯỜNG MẦM NON Mỗi ngày đến trường đối với trẻ thực sự là một ngày vui vì trẻ được hát, được chơi, được học hành và khám phá cuộc sống thông qua các hoạt động phong phú, đa dạng và có tính khoa học: Giờ đón trẻ -> Thể dục sáng -> Hoạt động học có chủ định -> Hoạt động góc -> Hoạt động ngoài trời -> Hoạt động chiều. Nội dung của chủ đề bao trùm tất cả các hoạt động của trẻ ở trường mầm non. Tuỳ vào nội dung của chủ đề (hoặc chủ đề nhánh) để quy định thời gian thực hiện. Giờ học âm nhạc (hoạt động chung) là hoạt động có chủ định, thường được thực hiện vào thứ 6 hàng tuần, nhằm rèn luyện các kỹ năng thực hành, cảm thụ âm nhạc cho trẻ, đồng thời để nhấn mạnh chủ đề. Ngoài ra, ở mỗi hoạt động khác trong ngày, âm nhạc còn là phương tiện, đóng vai trò bổ trợ cho việc truyền tải nội dung cho “môn học” đó. 1. Âm nhạc trong giờ đón trẻ, thể dục sáng 108
41. Nhà trường cần tạo một không khí nhộn nhịp, vui vẻ để trẻ tạm quên những tình cảm âu yếm mà cha mẹ, gia đình đã giành cho trẻ. Bởi vậy không thể xem nhẹ việc bố trí sắp xếp khuôn viên, khu lớp học, khu vui chơi, vườn cây xanh thật gọn đẹp với nhiều màu sắc sặc sỡ, cuốn hút sự chú ý của trẻ. Bên cạnh đó cần mở băng cho trẻ nghe những bài hát quen thuộc về nhà trường, bạn bè, cô giáo tạo cho trẻ sự ấm áp, tự tin khi đến trường. Ví dụ bài Trường chúng cháu đây là trường mầm non (trích): Hoặc các bài: - Em đi mẫu giáo. - Cháu đi mẫu giáo (Phạm Thanh Hưng) - Vui đến trường (Hồ Bắc). - Lời chào buổi sáng (Nguyễn Thị Nhung). - Ngày đầu tiên đi học (Nguyễn Ngọc Thiện). Lời của bài hát với những ca từ gần gũi, trong sáng, có chủ đề về nhà trường, với tiết tấu đơn giản, giai điệu mượt mà, dễ thương sẽ tạo cho trẻ những tình cảm hồn nhiên, chân thực và không kém phần mạnh mẽ. Thể dục sáng có ý nghĩa rất lớn trong việc giáo dục, phát triển thể chất cho trẻ. Trong thực tế chúng ta vẫn thấy ở một số trường khi cho trẻ tập thể dục, người ta vẫn hô, đếm: “1, 2, 3, 4 ” hoặc gõ trống “tùng, cắc ”cho trẻ làm động tác. Gần đây, chương trình giáo dục thể chất đã thay việc đếm, gõ trống bằng cách sử dụng âm nhạc, đó là việc làm cần thiết nhằm góp phần cải tiến, nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho trẻ. Những bài hát, bản nhạc được dùng thường ở nhịp 1/4, 2/4, có nhịp độ vừa phải, phù hợp với các bài thể dục, giúp trẻ thực hiện các động tác một cách dễ dàng, chính xác: - Cùng đi đều (Trần Ngọc) - Tập đi đều (Kim Hữu) - Đi một hai (Đoàn Phi) Luyện hơi thở dài có thể dùng các bài: - Chú gà trống gọi (Kim Hữu) 109
42. - Mùa xuân đến rồi (Phạm Thị Sữu) Khi tập những động tác để rèn luyện độ chính xác, sức mở của khớp hoặc giữ cho hai tay song song khi giơ lên cao, xuống thấp, sang hai bên có thể cho trẻ cầm vòng hoặc thanh tre có dán giấy màu vàng, xanh, đỏ Ngoài giờ học âm nhạc, tổ chức nghe nhạc trong các giờ học khác là phương pháp giáo dục tổng hợp đạt hiệu quả cao. Trong các giờ dạy trẻ về thơ truyện, hoạt động tạo hình, làm quen môi trường xung quanh, làm quen chữ cái có sự tham gia của âm nhạc cũng làm cho giờ học thêm sinh động, hấp dẫn. 2. Âm nhạc trong hoạt động có chủ định a. Giờ cho trẻ làm quen với văn học (phát triển ngôn ngữ) Trong giờ làm quen với văn học, cô giáo dạy trẻ cảm thụ thơ, truyện thông qua cách đọc diễn cảm, giải thích nội dung, cảm nhận nhịp điệu thơ để trẻ thấy được vẻ đẹp của ngôn ngữ, tiếng nói, tập tục sinh hoạt, sản phẩm trí tuệ của dân tộc Việt Nam. Qua thơ ca, các em thêm yêu thiên, đất nước, hình thành tình cảm trong sáng, cao đẹp Bài thơ Hạt gạo làng ta của Trần Đăng Khoa là một ví dụ: “Hạt gạo làng ta Có hương sen thơm Có vị phù sa Trong hồ nước đầy Của sông Kinh Thầy Có lời mẹ hát ” Sau khi trẻ đọc thơ ngắt giọng theo nhịp thơ bốn chữ, kết hợp nghe hát Hạt gạo làng ta (Trần Viết Bính phổ nhạc). Giai điệu trữ tình, mượt mà của bài hát như chắp cánh cho ý thơ lên tầm cao của nghệ thuật: Có những bài thơ tuy không hoàn toàn trùng với lời bài hát nhưng lại cùng chủ đề nên mang ý nghĩa mở rộng nhận thức cho trẻ. Ví dụ: khi đọc cho trẻ nghe bài thơ Bó hoa tặng cô của Ngô Quân Miện: “ Ngày mồng tám tháng ba Chúng cháu đi hái hoa Mang về tặng cô giáo ” Kết hợp cho trẻ nghe bài “Bông hoa mừng cô” (Trần Thị Duyên). Bài được viết ở nhịp 3/8 có tính chất trữ tình, thắm thiết càng làm tăng vẻ đẹp hình tượng của bài thơ: 110
43. Cũng chủ đề trên, chúng ta có thể cho trẻ nghe các bài: Mừng ngày 8 – 3 (Tân Huyền), Quà mồng tám tháng ba (Hoàng Long). Với phương pháp vận dụng âm nhạc trong giờ học tương tự, khi các cháu đọc bài thơ Bác Hồ của chúng em của Phan Thanh Nhàn, có thể kết hợp cho trẻ nghe Nhớ ơn Bác Hồ của Phan Huỳnh Điểu. Đọc thơ Chú bộ đội hành quân trong mưa của Vũ Thuỳ Hương, cho trẻ nghe bài Màu áo chú bộ đội của Nguyễn Văn Tý b. Giờ cho trẻ hoạt động tạo hình (phát triển thẩm mỹ) Việc đưa âm nhạc vào trong giờ hoạt động tạo hình đã kích thích sự sáng tạo gợi mở, phát triển trí tưởng tượng khi trẻ vẽ, nặn, cắt, dán Ở nước ta, trình độ âm nhạc của giáo viên còn nhiều hạn chế, chưa thể cho trẻ nghe nhạc không lời nên khi cho trẻ nghe nhạc chủ yếu là nghe những bài hát có nội dung phù hợp với hoạt động của trẻ. Ví dụ: + Giờ Vẽ, chủ đề Hoa, kết hợp nghe: - Màu hoa của Hồng Đăng. - Mùa xuân đến rồi của Phạm thị Sửu + Giờ Nặn, chủ đề Chú gà con, kết hợp nghe: Đàn gà con (Nhạc: Nga, Lời: Việt) + Giờ Xé, chủ đề Con cá, kết hợp nghe: Cá vàng bơi của Hà Hải. + Giờ Dán, chủ đề Vịt con, kết hợp nghe: Đàn vịt con của Mộng Lân. c. Giờ cho trẻ làm quen với môi trường xung quanh (khám phá khoa học). Giờ làm quen với môi trường xung quanh nhằm trau dồi năng lực hoạt động trí tuệ , nhận biết cuộc sống xã hội. Với môi trường xã hội, cô giáo tổ chức cho trẻ quan sát, gặp gỡ, trò chuyện, giúp đỡ những người xung quanh. Cô hướng dẫn trẻ quan sát, nhận xét, trao đổi về những công trình văn hoá để trẻ hiểu những di tích lịch sử, những giá trị văn hoá của cha ông để lại, từ đó có ý thức bảo vệ, gìn giữ Cô còn cho trẻ làm quen các đồ vật, các phương tiện giao thông, thế giới thực vật, thế giới động vật, làm quen với các hiện tượng thiên nhiên như mây, gió, nắng, mưa và các mùa trong năm. Cũng như giờ học khác, việc sử dụng âm nhạc trong giờ LQMTXQ góp phần tạo cho trẻ cảm xúc với cuộc sống. Ví dụ: trong bài Giới thiệu một số loài hoa, yêu cầu trẻ phân biệt được một số loài hoa, so sánh, nhận xét sự giống 111
44. nhau về cấu tạo, hình dáng, màu sắc, hương thơm , biết thưởng thức vẻ đẹp, mùi thơm của hoa và biết yêu quý, bảo vệ hoa. Cho trẻ nghe bài Hoa trong vườn (Dân ca Thanh Hoá - Lời mới) nhằm mục đích cho trẻ tiếp xúc với làn điệu dân ca, vừa mang ý nghĩa giáo dục đạo đức. Để trẻ nhận biết môi trường xã hội, hiểu được công việc của người lớn, với chủ đề Nghề nghiệp (công nhân), yêu cầu trẻ phân biệt được công việc của chú công nhân: xây dựng, dệt vải, luyện gang thép để từ đó biết kính trọng, yêu quý người lao động, biết giữ gìn đồ chơi. Kết hợp cho trẻ nghe bài Cháu yêu cô chú công nhân của Hoàng Văn Yến. Chủ đề Chú bộ đội, cô giáo giải thích cho trẻ biết chú bộ đội dũng cảm, gan dạ, có mặt ở khắp mọi nơi làm nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc cho trẻ được vui múa, học hành Kết hợp cho trẻ nghe: - Làm chú bộ đội của Hoàng Long. - Cháu thương chú bộ đội của Hoàng Văn Yến. hoặc bài Chú bộ đội của Hoàng Hà: Về chủ đề các mùa trong năm, ngoài sự miêu tả, dùng tranh ảnh, giảng giải có thể kết hợp cho trẻ nghe các bài sau nhằm tăng thêm ấn tượng về sự phong phú, đa dạng của thiên nhiên: - Vườn trường mùa thu của Cao Minh Khanh. - Cánh én tuổi thơ của Phạm Tuyên - Khát vọng mùa xuân của Mô- za 112
45. - Mùa hè đến của Nguyễn Thị Nhung Chủ đề về các con vật, cô giới thiệu, phân loại các con vật sống ở các môi trường khác nhau như trên cạn, dưới nước, sống trong gia đình cô nói về đặc điểm nổi bật của từng con vật: Gà trống gáy ò ó o, Mèo con rình bắt chuột, Cún con canh gác nhà trong bài Gà trống, mèo con và cún con. Tả về các chú cá vui nhộn, ngộ nghĩnh có thể cho trẻ nghe bài Cá vàng bơi của Hà Hải. d. Giờ cho trẻ làm quen với chữ cái (Phát triển nhận thức) Ở nhóm 5 – 6 tuổi có giờ làm quen với chữ cái, yêu cầu các cháu tập nhận mặt chữ cái bằng cac biện pháp khác nhau. Ví dụ cho trẻ xem bức tranh chùm nho để cho trẻ làm quen với chữ “O” trong từ “Chùm nho”. Khi dạy trẻ so sánh chữ (không bắt trẻ phân tích cấu tạo con chữ hoặc phân tích âm) chỉ nên thông qua trực giác và hình ảnh để trẻ phân biệt sự giống nhau, khác nhau về hình giáng, dấu hiệu Song song với nhận biết mặt chữ, trẻ được thực hành các thao tác ban đầu của kỹ năng viết dưới sự hướng dẫn của cô. Âm nhạc trong giờ học này có thể chọn khúc nhạc 4 trích trong ca cảnh Sói và Gà cánh tiên của Trần Ngọc: Tuổi mẫu giáo thường “học mà chơi - chơi mà học” do đó phải sử dụng nhiều biện pháp, thủ thuật trong giờ học để gây hứng thú và sự tập trung vốn rất ngắn của trẻ. Cũng vì vậy, giờ học mang tính tổng hợp, không riêng biệt toán, văn như ở Tiểu học. Giờ tạo hình có thể kết hợp nghe nhạc, giờ âm nhạc có thể kết hợp kể chuyện, đọc thơ, xem tranh Trên đây chúng tôi không đi sâu vào cấu trúc giờ học cũng như phương pháp dạy các loại tiết mà chỉ nói đến việc kết hợp với âm nhạc (chủ yếu là ca khúc) vào một số tiết học như một chất kích thích, bổ trợ nhằm tăng thêm hiệu quả giáo dục của tiết học. 3. Âm nhạc trong hoạt động góc Hoạt động góc và hoạt động ngoài trời thường hoán vị, đổi chỗ cho nhau tuỳ vào thời tiết hoặc các điều kiện khác của nhà trường, trên cơ sở linh hoạt và hợp lý nhất. Theo xu thế đổi mới, hoạt động góc là một hoạt động quan trọng không thể thiếu trong chuỗi các hoạt động trong ngày ở trường mầm non bao 113
46. gồm 7 góc: Góc đóng vai, góc âm nhạc, góc tạo hình, góc khoa học và toán, góc sách chuyện, góc xây dựng, góc thiên nhiên. Khi tổ chức cho trẻ hoạt động phải căn cứ vào nội dung góc, số lượng trẻ, cơ sở vật chất chúng ta có thể chọn số lượng góc cho phù hợp. Thông thường khoảng 3 – 4 góc là hợp lý. Vì nhiều góc cùng chơi nên các góc có thể sử dụng các bài hát khác nhau mà không cần thống nhất một chủ đề. Ví dụ: - Góc đóng vai cô giáo và trẻ có thể kết hợp nghe, hát bài: Cô giáo (Nhạc: Đỗ Mạnh Thường, Lời: Nguyễn Hữu tưởng), Cô và mẹ (Phạm Tuyên). - Góc khoa học, toán kết hợp nghe, hát bài: Tập đếm (Hoàng Công Sử), Một con vịt (Kim Duyên). - Góc xây dựng có thể kết hợp nghe, hát bài: Cháu yêu cô chú công nhân (Hoàng Văn Yến) Tuy nhiên cũng không nên tổ chức quá nhiều góc mà ảnh hưởng đến nội dung, chất lượng hoạt động của trẻ. 4. Âm nhạc trong hoạt động ngoài trời (sau giờ học buổi sáng) + Sau hoạt động học hoặc hoạt động góc, trẻ được chơi quanh sân trường. Tuỳ vào chủ đề, điều kiện, sự chuẩn bị của nhà trường, cháu được vui dưới sự tổ chức, bao quát của cô và có thể tiến hành như sau: - Thứ 2 : Cho trẻ vui chơi, quan sát toàn bộ khung cảnh của nhà trường,cô giới thiệu khuôn viên của trường: khu lớp học, khu cấp dưỡng, khu đồ chơi, khu sân trường, có thể kết hợp nghe hát Trường chúng cháu đây là trường mầm non của Phạm Tuyên, Vườn trường mùa thu của Cao Minh Khanh: - Thứ 3: Nhặt lá cây làm đồ chơi, cô hướng dẫn hoặc trẻ tự làm con con trâu, con thỏ, con gà hoặc xếp thành bông hoa có thể kết hợp cho trẻ nghe bài: Con gà trống của Tân Huyền, Hoa trong vườn dân ca Thanh Hoá (lời mới) - Thứ 4: Trò chuyện về công việc của các bác cấp dưỡng trong trường: nhặt rau, thái thịt, nấu cơm, quét dọn nhà cửa Trẻ có thể hát bài tuỳ thích. - Thứ 5: Trẻ có thể chơi tự do: “Đổi đồ chơi cho bạn”, “Tìm bạn” có thể kết 114
47. hợp hát bài: Bạn ở đâu, Nhạc Pháp, lời: Lê Đức, Thu Hiền. Tập đếm của Hoàng Công Sử, hoặc bài Tìm bạn thân của Việt Anh: - Thứ 6: Cho trẻ vẽ tự do trên sân theo cá nhân hoặc theo nhóm bạn. Trẻ hát bài tuỳ thích hoặc có thể cho trẻ nghe bài Em vẽ, Nhạc: Phạm Thị Sửu, phỏng thơ Hoàng Thanh Hà: + Vào giờ trẻ ăn cùng bạn bè, cho trẻ nghe bài hát Mời ăn cơm (khúc 6 trích ca cảnh Sói và Gà cánh tiên của Trần Ngọc) thay cho lời mời và động viên nhau ăn. Giáo viên cần chú ý khi cho trẻ nghe nhạc, chỉ cần mở nhỏ âm lượng để tránh sự ồn ào, căng thẳng, làm chi phối cảm giác ngon miệng của trẻ. + Trước giờ đi ngủ là thời điểm thích hợp cho trẻ nghe bài có tính chất nhắc nhở như Đi ngủ của Hoàng Văn Yến: Có thể cho trẻ nghe tiếp các bài hát ru: Ru con (Nguyễn Văn Tý), Khúc hát ru của người mẹ trẻ (Phạm Tuyên), Lời ru mùa đông của Đặng Hữu Phúc hoặc làn điệu ru của các miền: Ru con (dân ca Nam Bộ), Ru em (dân ca Xê đăng) 115
48. Nhà trường là tổ ấm thứ hai sau gia đình, là nơi trẻ cần nhận được những tình cảm yêu thương từ cô giáo. Hát ru là thể loại chứa đựng biết bao ý nghĩa của lời ca và tình cảm, nỗi lòng của người hát. Nếu nghe qua băng đĩa, trẻ sẽ có cảm giác buồn, cô đơn, nhớ mẹ bởi vậy cô giáo nên trực tiếp hát cho trẻ nghe. Với giai điệu du dương đằm thắm, lời ca ngọt ngào sâu lắng và tình cảm trìu mến của cô giáo sẽ tạo cho trẻ cảm giác an toàn, ấm áp dần đưa trẻ đi vào giấc ngủ. 5. Âm nhạc trong hoạt động chiều Sau khi ngủ dậy, trẻ cũng cần được nghe những bài ca, bản nhạc không lời có tính chất thanh thản, vui vẻ, sôi nổi để trẻ tỉnh táo, tham gia các hoạt động chiều. Căn cứ vào độ tuổi, chủ đề để xác định nội dung hoạt động chiều cho trẻ như: Sưu tầm tranh ảnh về trường Mầm non, Ôn kỹ năng tạo hình, làm vệ sinh lớp học Tuỳ vào nội dung để chọn bài cho trẻ nghe. Cuối buổi chiều cho trẻ chơi tự do và nghe những bài hát, bản nhạc mà chúng ưa thích, bài dân ca, bài sắp học và chờ bố mẹ đón về. Như vậy, Từ lúc đến trường cho đến lúc về, âm nhạc luôn “đồng hành” cùng với trẻ, tạo không khí vui tươi, thoải mái, tràn ngập tình thương yêu. Âm nhạc là một trong những yếu tố cơ bản làm cho trẻ tạm quên những tình cảm mang tính gia đình để sống hoà nhập với bạn bè, nhà trường. Câu hỏi: 1. Phân tích vai trò, ý nghĩa của việc tổ chức hoạt động âm nhạc trong ngày lễ, ngày hội ở trường mầm non. 2. Soạn chương trình văn nghệ và viết lời dẫn chương trình văn nghệ nhân ngày Khai giảng năm học, ngày 20 – 11, ngày 8 – 3. HƯỚNG DẪN TỰ HỌC Tài liệu tham khảo 1. Hoàng Văn Yến. Trẻ mầm non ca hát (tuyển tập bài hát nhà trẻ mẫu giáo). Vụ GDMN – NXB Âm nhạc 2002. 2. Hoàng Văn Yến. Nghệ thuật âm nhạc với trẻ mầm non. NXB Giáo dục 1999. 3. Ngô Thị Nam (chủ biên). Âm nhạc và Phương pháp giáo dục âm nhạc trong trường mầm non. Hà Nội 1994. 4. Phạm Thị Hoà. Giáo dục âm nhạc tập 2. NXB Đại học Sư phạm 2008. 5. Phạm Thị Hoà. Tổ chức hoạt động âm nhạc cho trẻ mầm non. NXB Giáo dục 2009. 116
49. 6. Mai Tuấn Sơn. Phương pháp dạy học âm nhạc. Giáo trình đào tạo GV mầm non, hệ chính quy, ĐH Vinh 2010. Kiến thức cơ bản 1. Âm nhạc trong giờ đón trẻ, thể dục sáng 2. Âm nhạc trong hoạt động có chủ định 3. Âm nhạc trong hoạt động góc 4. Âm nhạc trong hoạt động ngoài trời 5. Âm nhạc trong hoạt động chiều Câu hỏi 1. Phân tích vai trò, ý nghĩa của việc tổ chức hoạt động âm nhạc trong ngày lễ, ngày hội ở trường mầm non. Gợi ý: - Phân tích vai trò, ý nghĩa giáo dục của việc tổ chức âm nhạc trong ngày lễ, ngày hội ở trường mầm non: mở rộng nhận thức, hiểu biết xã hội, các mối quan hệ trong cuộc sống, là cơ hội giao lưu giữa cô và cháu với các bạn trong toàn trường, trẻ được trải nghiệm (trẻ biểu diễn), thưởng thức nghệ thuật (trẻ làm khán giả) đồng thời phát triển năng khiếu nghệ thuật cho trẻ. 2. Soạn chương trình văn nghệ và viết lời dẫn chương trình văn nghệ nhân ngày khai giảng năm học, ngày 20 – 11, ngày 8 – 3. Gợi ý: + Soạn chương trình văn nghệ: - Căn cứ vào chủ đề, thời gian biểu diễn, nguồn tiết mục của các lớp - Chú ý tiết mục mở đầu, giữa và kết thúc: Hát múa tập thể - hướng vào chủ đề chính, ngoài ra có thể đưa thêm các tiết mục khác nhằm tránh sự đơn điệu về nội dung. + Viết lời dẫn chương trình văn nghệ: - Lời giới thiệu phải ngắn gọn, đủ ý, nói rõ lý do biểu diễn (chủ đề), phải tạo được sự chú ý, hấp dẫn người nghe, người xem - Mở đầu chương trình phải giới thiệu đơn vị tổ chức biểu diễn (trường), các đại biểu về dự, các lớp tham gia (toàn trường). - Sau mỗi tiết mục phải thay đổi lời giới thiệu, tránh trùng lặp. - Cuối buổi biểu diễn phải có lời cảm ơn, chúc sức khoẻ Chương V THIẾT KẾ BÀI SOẠN VÀ TẬP DẠY 117
50. I. THIẾT KẾ BÀI SOẠN 1. Lập kế hoạch: Giáo viên cần căn cứ vào chương trình, độ tuổi, những đồ dùng dạy, học của cô và của trẻ. Giáo án cần thể hiện rõ: - Chương trình cải cách: Soạn theo 4 loại tiết có NDTT và NDKH (theo quy định của chương trình). - Theo hướng đổi mới: Soạn theo 2 hình thức, có NDTT và NDKH (giáo viên tự chọn) và chủ đề giáo dục. Hình thức 1: Nếu dạy nhóm 3 – 4 và 4 – 5 tuổi thì chọn 3 nội dung trong đó có 1 TT và 2 KH. Nếu dạy nhóm 5 – 6 tuổi thì chọn 4 nội dung trong đó có 2 TT và 2 KH. Hình thức 2: Là hình thức biểu diễn, GV xác định bài hát chính, cách tổ chức và các bài hát, điệu múa khác. - Xác định mức độ các yêu cầu cần đạt ở từng tiết hoặc trong hoạt động học. - Biện pháp, thủ pháp tiến hành cụ thể ( hoạt động của cô, của trẻ) - Dự kiến thời gian dạy, thời lượng từng nội dung và thứ tự các nội dung. - Cách tổ chức lớp cho từng hoạt động, bước dạy: Trẻ ngồi, đứng múa hát vị trí nào, theo đội hình vòng tròn, hàng ngang - Dự kiến chỗ khó trong bài, cách sửa sai. - Xác định nội dung, thời điểm lồng ghép tích hợp. - Những lời chỉ dẫn, dặn dò, liên hệ giáo dục trẻ. - Đồ dùng, phương tiện nghe nhìn phục vụ dạy học. 2. Cách thiết kế bài soạn giáo dục âm nhạc theo chủ đề Tuy không bắt buộc giáo viên phải soạn giáo án theo một khuôn mẫu nhấtđịnh nhưng cũng cần có sự bàn bạc, thống nhất dựa trên những yêu cầu cần đạt theo hướng đổi mới, nên theo một số tiêu chí về cấu trúc như sau: - Xác định chủ đề: Trẻ dưới 5 tuổi thực hiện năm chủ đề lớn, từ 5 – 6 tuổi thực hiện 9 chủ đề, trong chủ đề lại có các chủ đề nhánh. Ví dụ: trong chủ đề Thế giới động vật có chủ đề nhánh là Động vật sống trong nhà, động vật sống dưới nước - Hình thức thực hiện:Loại tiết luyện kỹ năng(có NDTT và NDKH)hoặc sinh hoạt văn nghệ (biểu diễn bài hát chính và các bài hát, bài múa đã học trong chủ đề). - Xác định NDTT, NDKH, tên tác giả, tác phẩm. - Xác định lĩnh vực, ND tích hợp. - Thời gian dạy. - Độ tuổi. - Người dạy. 118
51. - Mục tiêu cần đạt: + Kiến thức: Trẻ cần nắm được những vấn đề trong hoạt động hát (như hiểu về gia đình, các thế hệ trong gia đình ), trong vận động (hiểu được tiết tấu chậm, tiết tấu nhanh, múa minh hoạ ), trong nghe hát (biết được mỗi vùng miền có những làn điệu dân ca khác nhau ), trong trò chơi ( biết cách chơi, hiểu luật chơi ) + Kỹ năng: Mức độ yêu cầu trẻ thực hành các hoạt động trên như hát (đúng nhạc, rõ lời, biết thể hiện tình cảm ),vận động (nhịp nhàng, uyển chuyển, linh hoạt ), nghe hát (phân biệt âm thanh dài, ngắn, cao thấp, tính chất giai điệu vui nhộn hoặc du dương), trò chơi (trẻ chơi thành thạo, hiệu quả, vui vẻ ). + Thái độ: Thái độ của trẻ trong quá trình tham gia hoạt động âm nhạc (hào hứng, say mê, vui vẻ ) và giáo dục lối sống, tình cảm cho trẻ (biết yêu thương, kính trọng, lễ phép, biết giúp đỡ ). - Chuẩn bị: + Trong dạy hát: hát thuộc bài, tập trình diễn cùng với nhạc đệm, tìm hiếu về cấu trúc, hình thức hát nâng cao (nối tiếp, đối đáp, to nhỏ, nhanh chậm). + Trong dạy vận động: Hình thức vận động (vỗ tiết tấu, múa minh hoạ theo lời ca, múa nghệ thuật, múa theo chất liệu dân gian ), biên đạo động tác vận động, bài vận động + Đồ dùng của giáo viên: Đàn organ, đài đĩa, tranh ảnh, đạo cụ + Đồ dùng cho trẻ: Nhạc cụ, đồ chơi, trang phục mũ nơ 3. Tiến trình bài dạy Thông thường một bài dạy được tiến hành theo ba giai đoạn. * Mở đầu: Đây là bước ổn định, khởi động nhằm tạo hứng thú, tạo cảm giác gần gủi, cởi mở, thân mật, lôi cuốn trẻ vào hoạt động học tập, hướng trẻ vào nộ dung. Tuỳ vào chủ đề mà giáo viên đưa ra tình huống và cách tiến hành hợp lý, hấp dẫn như cho trẻ chơi trò chơi ngắn, trình chiếu hình ảnh, đọc thơ, nêu câu đố có thể thông qua các tình huống để dẫn dắt trẻ vào bài học. * Thực hiện các nội dung hoạt động âm nhạc: Đây là phần giáo viên thiết kế các hoạt động dạy học để thực hiện nội dung hoạt động âm nhạc nhằm đạt mục tiêu đề ra. Các NDTT, NDKH đã được xác định trên phải được tiến hành độc lập, cụ thể, dựa vào đặc trưng của các dạng hoạt động: ca hát, vận động, nghe nhạc, trò chơi với thời lượng đã dự định nhưng theo một mối liên hệ lôgic với nhau. Thiết kế hoạt động giáo dục âm nhạc cho trẻ có ý nghĩa quyết định chất lượng 119
52. của bài học. Tương ứng với mỗi đơn vị nội dung học tập mà giáo viên sắp xếp các hoạt động, các phương pháp, đồ dùng phương tiện cho thích hợp để mọi trẻ được tham gia. Ở trường mầm non, mỗi tuần có một hoạt động chung về giáo dục âm nhạc và mỗi chủ đề diễn ra trong vài tuần. Giáo viên căn cứ mục tiêu, nội dung của từng chủ đề, điều kiện thực tế của trường và khả năng tiếp thu của trẻ mà định ra các hoạt động và thời gian thích hợp cho từng dạng hoạt động đó trên cơ sở đảm bảo nguyên tắc: áp dụng các phương pháp dạy học tích cực, coi trẻ là chủ thể của hoạt động học tập, tạo cơ hội cho trẻ hoạt động, tìm hiểu, tự trao đổi, khám phá, biểu hiện cảm xúc dưới sự tổ chưc, hướng dẫn của giáo viên. * Phần củng cố, kết thúc: Trước khi kết thúc tiết học, giáo viên cần hệ thống hoá một cách cô đọng về chủ đề đã học (gia đình, bản thân, giao thông ) thông qua nội dung các tác phẩm, các hoạt động âm nhạc. Nhận xét chung về tinh thần thái độ, kết quả hoạt động của lớp, tổ, cá nhân. Có thể kết hợp đánh giá của giáo viên và tự đánh giá của trẻ (hoạt động này không nhất thiết thực hiện vào cuối tiết học mà có thể tiến hành ngay sau từng nội dung). Liên hệ giáo dục trẻ tình cảm, nhận thức, hành vi qua bài học. Các hoạt động âm nhạc trong tiết học không nhất thiết phải theo một trình tự nhất định mà mỗi giáo viên tự sáng tạo. Sau đây là một số ví dụ bài soạn âm nhạc theo hướng đổi mới cho trẻ mẫu giáo: 4. MỘT SỐ BÀI SOẠN THAM KHẢO Bài1: (3 Nội dung: 1TT + 2KH) Chủ đề: Thế giới động vật Dạy hát (TT): Con chim non (Lý Trọng) Nghe hát : Con chim vành khuyên (Hoàng Vân) Trò chơi : Bay nhanh vào tổ Độ tuổi: 3 – 4 tuổi Thời gian: 15 – 20 phút Người dạy: 120
53. I . Mục đích yêu cầu 1. Kiến thức: - Trẻ biết tên bài, tác giả, hát đúng giai điệu, lời ca và hiểu ND bài Con chim non - Trẻ biết tên bài, tác giả, phân biệt âm thanh cao thấp, dài ngắn trong bài “Con chim vành khuyên” - Trẻ nắm được luật chơi, cách chơi và hứng thú tham gia trò chơi. 2. Kỹ năng: - Rèn kỹ năng phát âm rõ lời, hát theo nhạc. - Phát triển tai nghe và khả năng cảm thụ âm nhạc. - Trẻ chơi thành thạo và đúng luật chơi. 3. Thái độ: Trẻ biết ngoan ngoãn lễ phép với người lớn, yêu quý động vầt, bảo vệ các loài chim II. Chuẩn bị: * Cho cô: * Cho trẻ: - Cấu trúc bài có 4 câu hát, dự kiến cho trẻ hát đối đáp. - Mũ múa về các loài chim. - Slide hình ảnh về các loài chim - Váy: 4 bộ. - Đàn ghi giai điệu bài “Con chim non” và “Con - Ghế 4 cái, đàn 2 cái chim vành khuyên”. III. Tiến hành: Hoạt động của cô Dự kiến h. đ của trẻ * Ổn định, giới thiệu bài (3 – 4’) + Trò chơi “Chim mẹ chim con” “Cô là chim mẹ, các con là những chú chim non cùng bay về tổ nào: “ Cô như nhim mẹ, bé là chim con - Trẻ vừa hát vừa làm Tung cánh tung cánh bay bay nhịp nhàng ” chim bay theo cô + Trò chuyện: “ Những chú chim non bay về đâu? - Về tổ ạ! Các con biết có những loài chim gì?” (khen trẻ). - Chim sẻ, chích bông - Cho trẻ xem slide hình ảnh về các loài chim. - Chú ý xem. “Có rất nhiều bài hát nói về loài chim, đố các con biết đó là bài gì? (trẻ kể). Trong buổi học hôm nay cô sẽ dạy các con bài hát “Con chim non” của nhạc sỹ Lý Trọng, các con có thích không? - Có ạ! + Hát mẫu: - Lần 1 (ngồi, không đàn - hoặc đàn nhỏ) -Nghe, vỗ tay, đi về chỗ - Lần 2 (cùng với đàn, diễn xuất mềm mại). - Xem, vỗ tay “Các con có thích hát cùng cô không?” - Có ạ. * Hoạt động 1: Dạy hát Con chim non (6 - 8’) 121
54. + Cả lớp hát: (cô lấy giọng, bắt nhịp) - Lần 1(cô nhận xét, sửa sai cho trẻ). - Hát lại theo cô - Lần 2 (cùng với đàn, hỏi tên bài, tác giả – khen trẻ). - Hát hay hơn. + Tổ thi đua: “Lớp mình học rất giỏi, bây giờ cô mời các tổ thi đua hát nối tiếp theo tay cô chỉ huy nào !” - 3 tổ đứng, hát theo - Câu 1: Tổ “gà trống” hát - Câu 2: Tổ “mèo con” hát tay cô chỉ huy - Câu 3: Tổ “cún con” hát - Câu 4: Cả lớp cùng hát. - Thực hiện 2 lần (cho trẻ thực hiện 2 lần (hoặc lần 2 thay đổi: hát câu to, câu nhỏ theo đàn, cô khen trẻ). + Cá nhân: mời trẻ xung phong lên tập biểu diễn (khen trẻ). - 2 trẻ lên biểu diễn +Giáo dục trẻ: “Các con vừa hát bài gì, do ai sáng tác? Các con ạ, ngoài tiếng hót hay, loài chim còn giúp bác nông dân bắt sâu để bảo vệ mùa màng nữa đấy, chúng ta phải yêu quý loài chim, không được phá tổ chim, các con nhớ chưa?” - Nhớ rồi ạ + Cả lớp hát lần cuối: “Cô mời các cả lớp hát và vận động theo nhịp điệu của bài - Đứng hát, lắc lư nào” (hát theo tay cô chỉ huy, cùng nhạc đệm). theo nhịp điệu. * Hoạt động 2: Nghe hát Con chim vành khuyên (3’- 4’) - “Nhạc sỹ Hoàng Vân đã sáng tác một ca khúc ca ngợi về - Ngồi bên cô. loài chim nhỏ nhắn nhưng rất ngoan và lễ phép, đó là bài “Con chim vành khuyên” các con cùng thưởng thức nhé.” + Lần 1: cô hát cho trẻ nghe (diễn xuất nhẹ nhàng, đàn nhỏ). - Chú ý nghe hát. + Lần 2: Cô biểu diễn kết hợp nhóm múa phụ hoạ. - Xem biểu diễn. “Các con vừa được nghe bài hát gì, sáng tác của ai? Chú chim vành khuyên có ngoan không?” - Trả lời * Hoạt động 3: Trò chơi bay nhanh vào tổ (3’- 4’) “Những chú chim con của lớp mình cũng rất ngoan, biết nghe lời chim mẹ nên chim mẹ sẽ thưởng cho chim con trò chơi Bay nhanh vào tổ, các chú chim con có thích không?” - Có ạ! - Phổ biến luật chơi, cách chơi và tổ chức cho trẻ chơi. - Chơi 2 – 3 lượt - Cô nhận xét, khen trẻ * Kết thúc: - Cô mở nhạc bài Con chim non , trẻ làm những - Hát, làm chim bay, chú chim non cùng bay, dạo chơi. và đi ra ngoài. 122
55. Bài 2 (3Nội dung: 1TT+2KH) Chủ đề: Thế giới thực vật Dạy hát (TT): Bầu và Bí Nhạc: Phạm Tuyên, lời: Đồng dao cổ Nghe hát : Em đi giữa biển vàng Nhạc và lời: Bùi Đình Thảo Trò chơi : Chạy về đúng vườn Độ tuổi: 4 – 5 tuổi Thời gian: 20 – 25 phút Người dạy: I . Mục đích yêu cầu 1. Kiến thức: - Trẻ biết hát bài Bầu và bí, nhận biết bầu và bí xanh đều là loại leo giàn. - Biết cánh đồng lúa chín thông qua bài Em đi giữa biển vàng (Bùi Đình Thảo) - Trẻ nắm được luật chơi, cách chơi và phân biệt được cây, hoa, quả. 2. Kỹ năng: - Trẻ hát rõ lời, đúng nhạc, biểu diễn tự nhiên bài đã học. - Biết gõ đệm nhịp nhàng theo nhịp điệu của bài hát - Trẻ chơi thành thạo và đúng luật chơi. 3. Thái độ: Biết thể hiện tình cảm bài hát, cảm nhận giai điệu mượt mà của bài nghe và hào hứng tham gia trò chơi. II. Chuẩn bị: * Cho cô: * Cho trẻ: - Cấu trúc bài gồm 3 câu hát, dự kiến trẻ hát đối đáp. - 3 góc (tranh) cây, hoa, quả và lô tô - Đàn ghi sẵn bài Bầu và bí, bài Em đi giữa biển vàng. vườn cây, hoa quả. - Trang phục nông dân (áo nâu, nón, bó lúa). - Đồ dùng trẻ và cô tự làm: rau, quả - Dụng cụ âm nhạc: trống, xắc xô nhồi bông. III. Tiến hành: Hoạt động của cô Dự kiến h. đ của trẻ * Ổn định, giới thiệu bài (4 – 5’) + Trò chơi “gieo hạt” - Chạy ùa lên gần cô. - Cô và trẻ cùng đọc to và làm động tác : “Gieo hạt, nảy - Đọc và làm động mầm ra hoa, kết trái” tác theo cô + Trò chuyện: “Chúng ta vừa chơi trò chơi gì? - Gieo hạt! (cô đưa bức tranh vẽ cây bầu,cây bí). Bức tranh vẽ cây gì, quả gì? Có bài hát nào viết về loài cây này? (khen trẻ).Bây - Bầu và bí nhạc của giờ cô sẽ hát cho các con nghe nhé !” Phạm Tuyên lời đồg dao. 123
56. + Hát mẫu: - Lần 1: Hát cho trẻ nghe (ngồi, không đàn -hoặc đàn nhỏ) - Vỗ tay “Các con có muốn xem cô biểu diễn bài hát này không?” - Có ạ (về chỗ ngồi) - Lần 2: Diễn cho trẻ xem (có đàn, diễn xuất mềm mại) - Lắc lư theo, vỗ tay “Các con thấy cô hát có hay không? mời các con hát cùng cô nào”. - Hay ạ. * Hoạt động 1: Dạy hát: Bầu và bí (10’- 12’) + Cả lớp hát (cô lấy giọng, bắt nhịp): - Lần 1: (cô nhận xét, sửa sai cho trẻ). - Hát theo cô - Lần 2: (cùng với đàn, hỏi tên bài, tác giả – khen trẻ). - Hát lại hay hơn. + Nhóm thi đua: “Lớp mình hát rất hay, bây giờ cô mời hai nhóm thi đua hát đối đáp theo tay cô chỉ huy nhé”. - Đứng thành 2 nhóm - Câu 1: nhóm bạn trai, sau đó nhóm bạn gái - Từng nhóm hát theo - Câu 2: nhóm bạn trai, sau đó nhóm bạn gái. tay cô chỉ huy. - Câu 3: cả hai nhóm cùng hát. Cho trẻ thực hiện 2 lần (hoặc lần hai thay đổi: nhóm bạn gái xướng âm la (khen trẻ). + Cá nhân: mời trẻ xung phong lên tập biểu diễn (khen trẻ). -2 trẻ lên biểu diễn + Giáo dục trẻ: “Bầu, bí đều leo trên giàn để sống, luôn - Ngồi bên cô, lắng gần gũi gắn bó với nhau. Thông qua hình ảnh bầu và bí để nghe. nhắc nhở mọi người truyền thống luôn gắn bó yêu thương nhau của nhân dân ta, vì vậy các con vừa hát vừa vận -Trẻ hát kết hợp lắc động thật vui nhộn nào!”. lư theo nhịp điệu. + Tập biểu diễn: cho trẻ lên trước lớp, cô chỉ huy hát đối đáp- dạng hợp xướng thiếu nhi (có nhạc đệm) sau đó ngồi xuống bên cô. * Hoạt động 2: Nghe hát Em đi giữa biển vàng (3’- 4’) “Cứ mỗi mùa lúa chín, trên cánh đồng lại ngạt ngào mùi thơm của lúa, cảm nhận trước vẻ đẹp của đồng quê, nhạc sỹ Bùi Đình Thảo đã sáng tác bài hát: Em đi giữa biển vàng, các con có thích nghe cô hát không?” - Có ạ. + Lần 1 (diễn xuất nhẹ nhàng, đàn nhỏ). - Chú ý nghe hát. “Các con nghe giai điệu bài hát này thế nào? - Đằm thắm, mượt mà. Chúng mình cùng tham gia biểu diễn cùng cô nhé!” - Cả lớp đứng vòng + Lần 2 (4 trẻ múa phụ hoạ) tròn, nắm tay lắc lư “Các con rất ngoan, lại học giỏi, cô sẽ tặng cho lớp mình một trò chơi các con có thích không?”(cho trẻ lấy lôtô) -Có ạ!chạy về lấy lôtô * Hoạt động 3: Trò chơi Tìm về đúng vườn (3’- 4’) 124
57. “Các con đang cầm trong tay lôtô vườn cây, vườn hoa hoặc - Lắng nghe quả. Các con nghe và nhảy theo nhịp điệu âm nhạc, khi âm nhạc dừng thì phải chạy nhanh về đúng vườn của mình, về sai vườn sẽ phải nhảy lò cò một vòng, các con rõ chưa? - Cho trẻ chơi 2 – 3 lần (cô thay đổi vị trí vườn cây, hoa, quả) - Cả lớp cùng chơi Cô nhận xét, khen trẻ, cả lớp hát và vỗ tay Bầu và bí, đi ra ngoài. Bài soạn 3 (3 nội dung: 1TT+2KH) Chủ đề: Bản thân Vỗ tay tiết tấu nhanh: Em đi qua ngã tư đường phố (Hoàng Văn Yến). Nghe hát: Anh phi công ơi Nhạc: Xuân Giao, lời thơ: Xuân Quỳnh Trò chơi: Hát theo tranh vẽ. Độ tuổi: 4 – 5 tuổi Thời gian: 20 – 25 phút Người dạy: I . Mục đích yêu cầu 1. Kiến thức: - Trẻ nhớ tên vận động, biết vận động tiết tấu nhanh theo bài hát. - Nắm được giai điệu, nội dung lời ca của bài nghe hát. - Trẻ hiểu nội dung và biết cách chơi với bạn. 2. Kỹ năng: - Trẻ vận động một cách thành thạo, nhịp nhàng theo tiết tấu nhanh - Phát triển tai nghe âm thanh, giai điệu của bài hát. - Trẻ hiểu luật, thành thạo trò chơi. 3. Giáo dục: - Trẻ thích thú với các tác phẩm và hoạt động âm nhạc. - Hiểu và tuân theo tín hiệu an toàn giao thông. II. Chuẩn bị * Cho cô: * Cho trẻ: - Chia bài hát thành 4 câu. -Trống, xắc xô, phách tre, mõ. - Biên đạo 4 động tác theo tiết tấu nhanh: - Đĩa ghi âm thanh các loại phương - Đàn organ ghi phần đệm các bài hát. tiện giao thông. III. Tiến hành 125
58. Hoạt động của cô Dự kiến h. đ của trẻ *Ổn định, giới thiệu vận động: (4’- 5’) + Trò chuyện: (gọi trẻ lên gần cô) “Hôm nay Ba, mẹ đưa các con đi học bằng phương tiện gì? - Xe máy,xe đạp, ôtô Ngoài ra các con còn biết có những phương tiện giao thông nào nữa? - Tàu, thuyền, tàu hoả. -Khi ra đường các con đi như thế nào? -Trả lời theo hiểu biết -Có bài hát nào nói về luật giao thông? (trẻ kể), à! còn có - Nhớ lời cô dặn, Đi một bài hát rất hay(cô “la la” câu cuối bài Em đi qua ngã tư trên vỉa hè bên phải đường phố, đố các con bài gì, do ai sáng tác?”(khen trẻ) - Em đi qua ngã 4 + Cả lớp hát (cô lấy giọng, bắt nhịp): đường phố - Lần 1: (cô nhận xét, sửa sai cho trẻ). - Hát theo tay cô bắt - Lần 2: (cùng với đàn, hỏi tên bài, tác giả – khen trẻ). nhịp “Bạn nào nêu cách vận động phù hợp với bài hát này? (khen trẻ) - 2-3 trẻ: vỗ theo “Ngoài cách vận động mà các con vừa nêu, cô còn có nhịp, theo phách cách Vỗ tay theo tiết tấu nhanh rất đẹp, các con nhẹ nhàng về chỗ để xem cô vận động nào!” -chạy về chỗ ngồi + Làm mẫu: (1lần theo nhạc). -vỗ tay sau khi cô vđ. * Hoạt động 1 (10’- 12’): Dạy vận động tiết tấu nhanh: “Trên sân tường ” “Bạn nào giỏi cho cô biết vỗ TT nhanh là thế nào? (khen trẻ) - Trả lời theo hiểu biết Bây giờ cô mời cả lớp đứng dậy vừa hát vừa vận động theo cô nào.” +Dạy từng động tác: -Động tác 1: Vỗ phía trước. (nhận xét, sửa sai cho một vài trẻ). - Thực hiện 2 lần. -Động tác 2: Vỗ, nghiêng người sang phải (cô sửa sai). - Thực hiện 2 lần. -Động tác 3: Đổi bên. - Thực hiện 1 lần. -Động tác 4: Vỗ phía trước (khen trẻ). - Thực hiện 1 lần +Vận động cả bài: - Trẻ vận động theo nền nhạc 1- 2 lần (sửa sai nếu còn) - Vận động hào hứng. +Thi đua tổ: - Lần lượt tổ 1, tổ 3: đứng tại chỗ (cô nhắc động tác) - Trẻ thực hiện. -Tổ 2: lên trước lớp tập biểu diễn (cô nhận xét, khen trẻ). - Tổ 2 tập biểu diễn +Cá nhân (vận động sáng tạo) “Ngoài cách vỗ tay tiết tấu nhanh chúng ta vừa học, bạn nào còn -2trẻ lên vđ theo ý biết cách vận động khác, lên biểu diễn cho cả lớp xem nào!” thích. 126