Giáo trình môđun Hướng dẫn sản xuất rau an toàn theo hướng Vietgap (Phần 1)

Nội dung text: Giáo trình môđun Hướng dẫn sản xuất rau an toàn theo hướng Vietgap (Phần 1)

1. BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN GIÁO TRÌNH MÔ ĐUN HƯỚNG DẪN SẢN XUẤT RAU AN TOÀN THEO HƯỚNG VIET GAP MÃ SỐ: 01 NGHỀ: TRỒNG RAU AN TOÀN Trình độ: Sơ cấp nghề Hà nội: 2010
2. TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN: Tài liệu này thuộc loại sách giáo trình nên các nguồn thông tin có thể được phép dùng nguyên bản hoặc trích dùng cho các mục đích về đào tạo và tham khảo. Mọi mục đích khác mang tính lệch lạc hoặc sử dụng với mục đích kinh doanh thiếu lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm. MÃ TÀI LIỆU: MĐ 01
3. LỜI GIỚI THIỆU Phát triển chương trình dạy nghề trình độ sơ cấp nhằm đáp ứng nhu cầu đào tạo nghề nông nghiệp cho lao động nông thôn giai đoạn 2009 – 2015 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, là nhu cầu cấp thiết của các cơ sở đào tạo nghề. Đối tượng người học là lao động nông thôn, đa dạng về tuổi tác, trình độ văn hoá và kinh nghiệm sản xuất. Vì vậy, chương trình dạy nghề cần kết hợp một cách khoa học giữa việc cung cấp những kiến thức lý thuyết với kỹ năng, thái độ nghề nghiệp. Trong đó, chú trọng phương pháp đào tạo nhằm xây dựng năng lực và các kỹ năng thực hiện công việc của nghề theo phương châm đào tạo dựa trên năng lực thực hiện. Sau khi tiến hành hội thảo DACUM dưới sự hướng dẫn của các tư vấn trong và ngoài nước cùng với sự tham gia của các chủ trang trại, công ty và các nhà trồng rau, chúng tôi đã xây dựng sơ đồ DACUM, thực hiện bước phân tích nghề và soạn thảo chương trình đào tạo nghề trồng kỹ thuật trồng rau an toàn cấp độ công nhân lành nghề. Chương trình được kết cấu thành 6 mô đun và sắp xếp theo trật tự lô gíc nhằm cung cấp những kiến thức và kỹ năng từ cơ bản đến chuyên sâu về kỹ thuật trồng rau an toàn. Chương trình đào tạo nghề “Trồng rau an toàn” cùng với bộ giáo trình được biên soạn đã tích hợp những kiến thức, kỹ năng cần có của nghề, đã cập nhật những tiến bộ của khoa học kỹ thuật và thực tế sản xuất rau an toàn tại các địa phương trong cả nước, do đó có thể coi là cẩm nang cho người đã, đang và sẽ trồng rau an toàn. Bộ giáo trình gồm 6 quyển: 1) Giáo trình mô đun Hướng dẫn sản xuất rau an toàn theo hướng Viet GAP 2) Giáo trình mô đun Chuẩn bị điều kiện cần thiết để trồng rau an toàn 3) Giáo trình mô đun Trồng rau nhóm ăn lá 4) Giáo trình mô đun Trồng rau nhóm ăn quả 5) Giáo trình mô đun Trồng rau nhóm ăn củ 6) Giáo trình mô đun Tiêu thụ sản phẩm rau an toàn Để hoàn thiện bộ giáo trình này chúng tôi đã nhận được sự chỉ đạo, hướng dẫn của Vụ Tổ chức cán bộ – Bộ Nông nghiệp và PTNT; Tổng cục dạy nghề - Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội. Sự hợp tác, giúp đỡ của Viện rau quả, bộ môn cây rau Trường Đại học nông nghiệp Hà Nội. Đồng thời chúng tôi cũng nhận được các ý kiến đóng góp của các nhà khoa học, cán bộ kỹ thuật của các Viện, Trường, cơ sở sản xuất rau an toàn, Ban Giám Hiệu và các thầy cô giáo Trường Cao đẳng Nông nghiệp và phát triển nông thôn Bắc Bộ. Chúng tôi xin được gửi lời cảm ơn đến Vụ Tổ chức cán bộ – Bộ Nông nghiệp và PTNT, Tổng cục dạy nghề, Ban lãnh đạo các Viện, Trường, các cơ sở sản xuất, các nhà khoa
4. học, các cán bộ kỹ thuật, các thầy cô giáo đã tham gia đóng góp nhiều ý kiến quý báu, tạo điều kiện thuận lợi để hoàn thành bộ giáo trình này. Giáo trình “Hướng dẫn sản xuất rau an toàn theo hướng Viet GAP” giới thiệu khái quát về các mối nguy ảnh hưởng tới cây rau, các biện pháp loại trừ và giảm thiểu mối nguy, ghi sổ sách theo dõi quá trình trồng và chăm sóc cây rau. Trong quá trình biên soạn chắc chắn không tránh khỏi những sai sót, chúng tôi mong nhận được nhiều ý kiến đóng góp của các nhà khoa học, các cán bộ kỹ thuật, các đồng nghiệp để giáo trình hoàn thiện hơn. Xin chân thành cảm ơn! Tham gia biên soạn 1. Phạm Thanh Hải: Chủ biên 2. Đào Hương Lan 3. Cù Xuân Phương 4. Phùng Trung Hiếu 5. Nguyễn Xuân Dung 6. Nguyễn Thị Thủy
5. MỤC LỤC LỜI GIỚI THIỆU 2 MÔ ĐUN: HƯỚNG DẪN SẢN XUẤT RAU THEO HƯỚNG VIET GAP 1 BÀI 1: ĐÁNH GIÁ VÀ LỰA CHỌN VÙNG SẢN XUẤT 1 Mục tiêu: 1 1. Phân tích và nhận diện các yếu tố ảnh hưởng 1 1.1.Dư lượng thuốc bảo vệ thực vật 2 1.2. Kim loại nặng 2 1.3. Vi sinh vật gây hại 3 1.4. Sinh vật ký sinh 3 2. Yêu cầu thực hành theo Viet GAP 5 3. Bảng mẫu ghi chép và theo dõi 7 3.1. Mẫu ghi chép kế hoạch xử lý rủi ro 7 3.2. Mẫu ghi chép đánh giá vùng sản xuất 8 BÀI 2: GIỐNG RAU VÀ GỐC GHÉP 11 1. Giống rau và gốc ghép 11 1.1. Phân tích và nhận diện các yếu tố ảnh hưởng 11 2.Yêu cầu thực hành theo Viet GAP 12 3. Bảng mẫu ghi chép và theo dõi 14 BÀI 3: QUẢN LÝ ĐẤT VÀ GIÁ THỂ 16 1. Phân tích và nhận diện các yếu tố ảnh hưởng 16 1.1. Dự lượng thuốc hóa học, kim loại nặng 16 1.2. Sinh vật, vật ký sinh 17 2. Các biện pháp đánh giá, loại trừ hoặc giảm thiểu các mối nguy 17 3. Bảng mẫu ghi chép và theo dõi 18 3.1. Phân tích hiện trạng sử dụng đất 18 3.2. Nhật ký xử lý đất 19 BÀI 4: PHÂN BÓN VÀ CHẤT BỔ XUNG 20 1. Phân tích và nhận diện mối nguy 20 1.1. Hàm lượng nitrat cao 20 1.2. Hàm lượng kim loại nặng (Asen, Chì, Thủy ngân, Cadimi, ) 21 1.3. Các sinh vật gây bệnh (Vi khuẩn, virut, và ký sinh) 21 2. Yêu cầu thực hành theo Viet GAP 21 2.1. Mua và tiếp nhận phân bón 21 2.2. Bảo quản và xử lý 22 3.2. Hướng dẫn ủ phân 23 4.4. Sử dụng phân 23 3. Mẫu ghi chép 24 3.1. Mẫu ghi chép về việc sử dụng phân bón 24 3.2. Mẫu ghi chép về mua phân bón và chất bổ sung 24 3.3. Mẫu ghi chép về việc xử lý phân hữu cơ 25 BÀI 5: NGUỒN NƯỚC 27
6. 1. Phân tích và nhận diện yếu tố ảnh hưởng 27 1.1. Hóa học, kim loại nặng 27 1.2. Các sinh vật gây bệnh 28 2. Yêu cầu thực hành theo Viet GAP 29 2.1. Nguồn nước 29 2.2. Bảo dưỡng giếng và hệ thống cung cấp nước 30 2.3. Sử dụng nước tưới 31 3. Mẫu ghi chép biện pháp khắc phục mối nguy từ nguồn nước 32 BÀI 6: HÓA CHẤT BẢO VỆ THỰC VẬT VÀ HÓA CHẤT KHÁC 34 1. Phân tích và nhận diện mối nguy 34 1.1. Hóa chất bảo vệ thực vật 34 1.2. Các hóa chất khác 36 2. Yêu cầu thực hành theo Viet GAP 36 2.1. Mua và tiếp nhận thuốc bảo vệ thực vật 36 2.2. Sử dụng thuốc bảo vệ thực vật 37 2.3. Sau khi sử dụng thuốc 38 3. Bảng mẫu ghi chép và theo dõi 38 3.1. Mẫu ghi chép về việc mua hoá chất 38 3.1. Mẫu ghi chép về việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật 38 BÀI 7: THU HOẠCH VÀ XỬ LÝ SAU THU HOẠCH 41 1. Phân tích và nhận diện các yếu tố ảnh hưởng 41 1.1.Hóa học 41 1.2. Sinh học 41 1.3. Vật lý 43 2. Yêu cầu thực hành theo Viet GAP 43 2.1. Thu hoạch và đóng gói trên đồng ruộng 43 2.2. Sơ chế đóng gói tại địa điểm đóng gói 45 3. Bảng mẫu ghi chép và theo dõi 46 3.1. Mẫu ghi chép về thu hoạch 46 3.2. Xuất bán sản phẩm 46 TÀI LIỆU THAM KHẢO 1
7. 1 MÔ ĐUN: HƯỚNG DẪN SẢN XUẤT RAU THEO HƯỚNG VIET GAP Mã mô đun: MĐ 01 Giới thiệu mô đun: - Mô đun hướng dẫn sản xuất rau theo hướng viet gap trang bị cho học viên các kiến thức cơ bản về nhận diện các yếu tố ảnh đến cây rau, đưa ra các biện pháp quản lý, theo dõi từ lúc chuẩn bị trồng cho đến khi bán sản phẩm rau. BÀI 1: ĐÁNH GIÁ VÀ LỰA CHỌN VÙNG SẢN XUẤT Mã bài: MĐ01– 01 Mục tiêu: - Trình bày được các nguyên nhân chính ảnh hưởng đến chất lượng rau; - Áp dụng được các biện pháp hạn chế các nguyên nhân chính gây hại đến rau; - Thực hiện việc ghi chép, theo dõi đánh giá, xử lý đất; - Tôn trọng các nguyên tắc trong sản xuất rau an toàn; A. Nội dung chính 1. Phân tích và nhận diện các yếu tố ảnh hưởng - Đất sản xuất bị ô nhiễm do các nguyên nhân: + Dư lượng thuốc bảo vệ thực vật + Kim loại nặng + Vi sinh vật gây hại + Sinh vật ký sinh Dư lượng thuốc Kim BVTV loại nặng Đất sản xuất Vi sinh vậ t Sinh vật ký sinh gây hại Sơ đồ 1.1: Các yếu tố ảnh hưởng đến đất sản xuất
8. 2 1.1.Dư lượng thuốc bảo vệ thực vật - Dư lượng thuốc bảo vệ thực vật là gì? + Đó là các loại chất độc hại tồn tại ở trong đất gây ảnh hưởng đến cây rau. - Nguyên nhân nào mà chất độc hại tồn tại ở trong đất, nước ? + Do phun thuốc bảo vệ thực vật cho cây trồng quá nhiều + Do chất thải ở nhà máy hóa chất, khu công nghiệp, bệnh viện + Do rò rỉ hóa chất Hinh1.1: Phun thuốc trừ sâu lên rau Hình 1.2: Nước thải nhà máy - Đất tồn tại chất độc hại có ảnh hưởng gì đến cây rau? + Cây rau hút từ các chất độc qua nước làm cho cây rau có chất độc gây ảnh hưởng đến người tiêu dùng - Hóa chất bảo vệ thực vật gây ảnh hưởng gì đến con người ? + Gây ngộ độc + Gây bệnh ung thư phổi, cổ chướng, gan, - Các loại rau chịu ảnh hưởng nhiều như là : Rau cà rốt, củ cải, . 1.2. Kim loại nặng - Kim loại nặng là gì ? + Đó là chì, cadimi, thủy ngân, asen - Nguyên nhân kim loại nặng tồn tại ở trong đất ? + Bón nhiều phân hóa học thời gian dài + Nước, rác thải nhà máy công nghiệp, bệnh viện, - Hình thức lây nhiễm kim loại nặng vào trong rau
9. 3 + Rau hút các kim loại nặng thông qua nước + Rửa rau trực tiếp nguồn nước ô nhiễm (nước thải sinh hoạt, nhà máy, bệnh viện) - Kim loại nặng gây ảnh hưởng đến con người + Sỏi thận, mật, u gan cổ chướng Hình 1.3: Bàn tay bị nhiễm Asen Hình 1.4: A Sen 1.3. Vi sinh vật gây hại - Vi sinh vật là gì? + Đó là các loại sinh vật gây hại Ecoli, Salmonela, - Nguyên nhân vi sinh vật có trong đất + Nguồn nước thải chăn nuôi + Nước thải sinh hoạt, bệnh viện + Nước thải từ các khu công nghiệp - Hình thức lây nhiễm vi sinh vật vào rau + Vi sinh vật gây bệnh sống trong đất chúng tiếp xúc, tồn tại trên cây rau + Rửa rau ở nguồn nước ô nhiễm - Ảnh hưởng vi sinh vật đến con người + Gây bệnh thương hàn, kiết lị, tiêu chảy cấp, - Nhóm rau ăn củ, ăn lá có nguy cơ ô nhiễm cao hơn rau ăn quả 1.4. Sinh vật ký sinh - Sinh vật ký sinh là? + Các loài giun sán, động vật nguyên sinh - Nguyên nhân sinh vật ký sinh có trong đất nước
10. 4 + Nước thải sinh hoạt + Nước thải khu chăn nuôi - Hình thức lây nhiễm sinh vật ký sinh lên rau + Đất có nguồn vi sinh vật gây ô nhiễm rau + Dùng nước phân chuồng, nước thải sinh hoạt tưới cho rau + Phân bắc tưới cho rau + Đi lại của vật nuôi - Ảnh hưởng sinh vật ký sinh đến con người + Gây tiêu chảy, rối loạn tiêu hóa - Nhón rau ăn củ vi sinh vật ô nhiễm cao hơn các nhóm rau khác Hình 1.5. Các nguyên nhân gây ô nhiễm rau
11. 5 2. Yêu cầu thực hành theo Viet GAP - Lựa chọn vùng sản xuất rau phải đảm bảo tối ưu cho mỗi loài + Không trồng rau gần đường quốc lộ + Xa khu trung cư + Không gần nhà máy công nghiệp, bệnh viện, - Tìm hiểu lịch sử vùng đất + Cây trồng trước là gì + Các nguồn ô nhiễm lên đất trồng - Lấy mẫu đất, nước gửi cơ quan có thẩm quyền để phân tích Bảng 1.1. Mức giới hạn tối đa cho phép của kim loại nặng đối với đất Mức giới hạn tối đa cho phép TT Nguyên tố (mg/kg đất khô) 1 Arsen (As) 12 2 Cadimi (Cd) 2 3 Chì (Pb) 70 4 Đồng (Cu) 50 5 Kẽm (Zn) 200 * Nếu kết quả phân tích cho thấy mức độ ô nhiễm của vùng sản xuất vượt mức tối đa cho phép thì: - Tìm hiểu nguyên nhân và xác định biện pháp xử lý - Ghi lại các thông tin về xử lý đất theo mẫu 1b - Dừng việc lựa chọn vùng đất nếu không có khả năng kiểm soát được ô nhiễm theo đánh giá của các chuyên gia kỹ thuật
12. 6 Sau khi đánh giá và phân tích ô nhiễm Sản xuất bình Xác định nguyên nhân -> Không thường Khắc phục sản VD: Ô nhiễm bởi vùng liền kề xuất -> tạo hàng rào vật lý, kênh mương làm chệch đi dòng ô nhiễm tới vùng sản xuất. - Cách ly khu vực chăn nuôi * Các biện pháp làm giảm mối nguy sinh học lên vùng sản xuất: + Cách ly vùng sản xuất với khu vực chăn thả vật nuôi, chuồng trại chăn nuôi. Biện pháp tốt nhất là không chăn thả vật nuôi trong vùng sản xuất vì trong chất thải của vật nuôi có nhiều các sinh vật có khả năng gây ô nhiễm nguồn đất và nước tưới. + Nếu bắt buộc phải chăn nuôi thì phải có chuồng trại và các biện pháp xử lý chất thải (ủ hoai mục, sử dụng vi sinh vật hữu hiệu-EM, Biogas, ) đảm bảo không gây ô nhiễm môi trường sản xuất và sản phẩm sau thu hoạch. - Các biện pháp xử lý mối nguy hoá học thường là biện pháp oxy hoá, kiềm hoá,.
13. 7 3. Bảng mẫu ghi chép và theo dõi 3.1. Mẫu ghi chép kế hoạch xử lý rủi ro Vị trí Ngày đánh giá Người đánh giá Chức vụ Biện pháp Người thực hiện/ Đặc điểm tác động thời gian thực hiện 1. Đất - Loại cây trồng - Loại đất 2. Cây trồng trước 3. Nguồn nước, chất lượng nước - Chất lượng bề mặt - Chất lượng nước ngầm - Nguồn nước dùng trong năm 4. Mức độ xử lý sâu bệnh và cỏ dại - Mức độ cỏ dại - Mức độ sâu, bệnh 5. Mức độ tác động lên cây trồng 6. Môi trường trang trại - Hoạt động của khu công nghiệp - Rừng, cây trồng động vật được bảo tồn Tên: Chữ ký: Ngày:
14. 8 3.2. Mẫu ghi chép đánh giá vùng sản xuất Với vùng sản xuất mới Vị trí Ngày đánh giá Người đánh giá Chức vụ Loại rủi ro Loại rủi (an toàn do - thực phẩm, Không thể Mức độ Chi tiết/đề môi trường, xử lý - Đặc điểm ngăn chặn nghị an toàn và Cũng có và xử lý sức khỏe thể xử lý - người lao Dễ dàng động) xử lý 1. Đất - Loại cây trồng - Loại đất 2. Cây trồng trước 3. Nguồn nước, chất lượng nước - Chất lượng bề mặt - Chất lượng nước ngầm - Nguồn nước dùng trong năm 4. Mức độ xử lý sâu bệnh và cỏ dại - Mức độ cỏ dại - Mức độ sâu, bệnh 5. Mức độ tác động lên cây trồng
15. 9 6. Môi trường trang trại - Hoạt động của khu công nghiệp - Rừng, cây trồng động vật được bảo tồn Tên: Chữ ký: Ngày: B. Câu hỏi và bài tập thực hành Câu 1: Vẽ, mô tả con đường lây lan chất độc hóa học từ đất lên cây rau và đưa ra biện pháp xử lý? - Nguồn lực: Giấy A0, bút mầu các loại - Cách thức tổ chức: Chia lớp thành các nhóm nhỏ (3 – 5 học viên/nhóm), mỗi nhóm nhận nhiệm vụ vẽ mô tả con đường lây lan chất độc hóa học trên cây rau - Thời gian hoàn thành: 30 phút. - Phương pháp đánh giá: Các nhóm tự đánh giá, giáo viên quan sát - Kết quả và sản phẩm cần đạt được: Biện pháp hạn chế, xử lý các chất hóa học đến nguồn đất Câu 2: Vẽ, mô tả con đường lây lan kim loại nặng từ đất lên cây rau và đưa ra biện pháp xử lý ? - Nguồn lực: Giấy A0 , bút mầu các loại - Cách thức tổ chức: Chia lớp thành các nhóm nhỏ (3 – 5 học viên/nhóm), mỗi nhóm nhận nhiệm vụ vẽ mô tả con đường lây lan chất độc hóa học trên cây rau - Thời gian hoàn thành: 30 phút. - Phương pháp đánh giá: Các nhóm tự đánh giá, giáo viên quan sát - Kết quả và sản phẩm cần đạt được: Biện pháp hạn chế, xử lý các kim loại nặng đến nguồn đất
16. 10 Câu 3: Vẽ, mô tả con đường lây lan vi sinh vật gây hại từ đất lên cây rau và đưa ra biện pháp xử lý ? - Nguồn lực: Giấy A0 , bút mầu các loại - Cách thức tổ chức: Chia lớp thành các nhóm nhỏ (3 – 5 học viên/nhóm), mỗi nhóm nhận nhiệm vụ vẽ mô tả con đường lây lan chất độc hóa học trên cây rau - Thời gian hoàn thành: 30 phút. - Phương pháp đánh giá: Các nhóm tự đánh giá, giáo viên quan sát - Kết quả và sản phẩm cần đạt được: Biện pháp hạn chế, xử lý các vi sinh vật đến nguồn đất Câu 4: Vẽ, mô tả con đường lây lan sinh vật ký sinh từ đất lên cây rau và đưa ra biện pháp xử lý ? - Nguồn lực: Giấy A0 , bút mầu các loại - Cách thức tổ chức: Chia lớp thành các nhóm nhỏ (3 – 5 học viên/nhóm), mỗi nhóm nhận nhiệm vụ vẽ mô tả con đường lây lan chất độc hóa học trên cây rau - Thời gian hoàn thành: 30 phút. - Phương pháp đánh giá: Các nhóm tự đánh giá, giáo viên quan sát - Kết quả và sản phẩm cần đạt được: Biện pháp hạn chế, xử lý các vật ký sinh đến nguồn đất Câu 5: Ghi các thông tin vào biểu mẫu đánh giá vùng sản xuất ? - Nguồn lực: Giấy A4 , bút, khu vực địa đất - Cách thức tổ chức: Chia lớp thành các nhóm nhỏ (3 – 5 học viên/nhóm), mỗi nhóm nhận nhiệm vụ quan sát, điều tra, đánh giá vùng đất chuẩn bị cho sản xuất - Thời gian hoàn thành: 4 giờ. - Phương pháp đánh giá: Các nhóm tự đánh giá, giáo viên quan sát trình tự làm của người học - Kết quả và sản phẩm cần đạt được: Bảng mẫu ghi chép thông tinh đánh giá vùng sản xuất
17. 11 BÀI 2: GIỐNG RAU VÀ GỐC GHÉP Mã bài: MĐ01– 02 Mục tiêu: - Nhận biết các yếu tố ảnh hưởng đến giống rau và gốc ghép; - Lựa chọn được các biện pháp đánh giá, loại trừ và giảm thiểu đến giống rau và gốc ghép; - Thực hiện việc ghi chép và theo dõi giống rau tự sản xuất và mua giống; - Thực hiện nghiêm túc các quy trình sản xuất rau theo hướng Viet GAP. A. Nội dung. 1. Giống rau và gốc ghép 1.1. Phân tích và nhận diện các yếu tố ảnh hưởng Hình 2.1: Hạt giống rau Hình 2.2: Cây ghép - Yếu tố tác động đến hạt giống rau và gốc ghép + Hóa học - Hình thức lây nhiễm thuốc hóa học đến hạt giống rau và gốc ghép là: + Sử dụng các hóa chất cấm để xử lý hạt giống và phun lên gốc ghép + Xử lý quá liều lượng - Cách thức lây nhiễm Hình: 2.3. Thuốc hóa học + Hạt giống và gốc ghép tồn dư quá nhiều hóa chất độc hại và dẫn đến tồn tại ở trong sản phẩm rau
18. 12 2.Yêu cầu thực hành theo Viet GAP - Giống rau phải có nguồn gốc rõ ràng Hình 2.4. Rau trồng có nguồn gốc rõ ràng - Không nên sử dụng giống không rõ nguồn gốc Hình 2.5. Rau không rõ nguồn gốc
19. 13 - Giống tự sản xuất phải có hồ sơ ghi lại đầy đủ các biện pháp xử lý hạt giống, cây con, hóa chất sử dụng, thời gian, tên người xử lý và mục đích xử lý Hình 2.6: Cơ sở sản xuất cây con giống - Nếu mua, phải có hồ sơ ghi rõ tên và địa chỉ của tổ chức, cá nhân và thời gian cung cấp, số lượng, chủng loại, phương pháp xử lý giống Hình 2.7: Cơ sở sản xuất cây con giống
20. 14 3. Bảng mẫu ghi chép và theo dõi - Ghi đầy đủ thông tin + Giống + Nhà cung cấp + Số lượng + Ngày đặt hàng (ngày yêu cầu về) hạt giống,/cây giống + Ngày nhận được hạt giống (Ngày cung cấp) + Ngày sử dụng (gieo/trồng) + Lưu ý - Ví dụ: Mẫu ghi chép về vật liệu gieo trồng Ngày nhận Nhà Số Ngày đặt Ngày sử Lưu ý Giống được hạt cung cấp lượng hàng dụng giống (Đề nghị) Cà chua Seminis 5gram 2/08/2010 2/08/2010 12/08/2010 Trồng VL 2910 hạt ngày 2/09/2010 Dưa Viện NC 50 1/09/2010 8/09/2010 18/09/2010 Tỷ lệ nẩy chuột rau quả gram mầm 85 CV5 hạt % Cà Phong 1000 15/09/2010 25/11/2010 25/11/2010 Cây ghép giống cà thúy cây sống 95% chua sau 5 Anna ngày B. Câu hỏi và bài tập Câu 1: Nhận biết một số loại hạt túi trồng rau đủ tiêu chuẩn đem trồng, gieo hạt và đề xuất một số biện pháp xử lý hạt giống - Nguồn lực: Các túi hạt giống rau có nguồn gốc và không rõ nguồn gốc - Các thức tổ chức: chia nhóm nhỏ (3 - 5 học viên/nhóm), mỗi nhóm nhận 5 túi hạt giống rau. - Thời gian hoàn thành: 10 phút/nhóm - Phương pháp đánh giá: cho học viên nhận diện túi rau có nguồn gốc, đề xuất biện pháp xử lý hạt giống. - Kết quả và sản phẩm cần đạt được: + Xác định đúng chủng loại hạt rau có nguồn gốc
21. 15 + Đề xuất biện pháp xử lý hạt giống Câu 2: Nhận biết một số loại cây gốc ghép đủ tiêu chuẩn đem trồng và đề xuất một số biện pháp xử lý cây giống - Nguồn lực: Các cây gốc ghép rau có nguồn gốc và không rõ nguồn gốc - Các thức tổ chức: chia nhóm nhỏ (3 - 5 học viên/nhóm), mỗi nhóm nhận 5 loại cây gốc ghép có nguồn gốc. - Thời gian hoàn thành: 10 phút/nhóm - Phương pháp đánh giá: cho học viên nhận diện cây gốc ghép có nguồn gốc, đề xuất một số biện pháp xử lý cây giống. - Kết quả và sản phẩm cần đạt được: + Xác định đúng cây gốc ghép rau có nguồn gốc + Đề xuất một số biện pháp xử lý cây giống Câu 3: Ghi các thông tin vào biểu mẫu vật liệu gieo trồng? - Nguồn lực: Giấy A4 , bút, khu vực địa đất - Cách thức tổ chức: Chia lớp thành các nhóm nhỏ (3 – 5 học viên/nhóm), mỗi nhóm nhận nhiệm vụ quan sát, điều tra, đánh giá vùng đất chuẩn bị cho sản xuất - Thời gian hoàn thành: 2 giờ. - Phương pháp đánh giá: Các nhóm tự đánh giá, giáo viên quan sát trình tự làm của người học
22. 16 BÀI 3: QUẢN LÝ ĐẤT VÀ GIÁ THỂ Mã bài: MĐ01– 03 Mục tiêu: - Nhận diện được các yếu tố ảnh hưởng đến đất và giá thể; - Áp dụng được các biện pháp để hạn chế các yếu tố ảnh hưởng đến đất và giá thể; - Thực hiện việc theo dõi đánh giá, xử lý đất và giá thể; - Thực hiện nghiêm túc đúng quy trình theo Viet GAP. A. Nội dung 1. Phân tích và nhận diện các yếu tố ảnh hưởng Trước Trong và sau SẢN XUẤT SẢN XUẤT Đã thực hiện ở bài 1 Đánh giá những mối nguy đối với đất trồng và giá thể mà chúng có thể phát sinh trong quá trình thực hiện sản xuất rau theo VietGAP * Mối nguy ảnh hưởng đến đất và giá thể trồng rau + Nguy cơ ô nhiễm phát sinh từ bên trong: Thuốc hóa học, kim loại nặng + Nguy cơ ô nhiễm phát sinh từ bên ngoài: Chăn nuôi, nước thải 1.1. Dự lượng thuốc hóa học, kim loại nặng - Nguyên nhân thuốc hóa học có trong đất: + Phun quá nhiều thuốc hóa học + Sử dụng thuốc hóa học cấm sử dụng + Vứt vỏ bao bì không đúng quy định + Dò rỉ hóa chất vào đất - Nguyên nhân kim loại nặng có trong đất: + Sử dụng liên tục phân bón hóa học + Sử dụng nước thải ở nhà máy hóa chất, bệnh viện - Hình thức lây nhiễm thuốc hóa học, kim loại nặng vào cây rau + Cây rau hút nước từ trong đất có nhiễm thuốc hóa học, kim loại nặng + Cây rau tiếp xúc trực tiếp với đất có ô nhiễm hóa học và kim loại nặng
23. 17 1.2. Sinh vật, vật ký sinh - Nguyên nhân các sinh vật gây bênh, vật ký sinh có trong đất: + Sử dụng phân tươi chưa qua xử lý + Phân động vật từ vật nuôi + Sử dụng nước thải để tưới rau Hình 3.1 : Sử dụng nước thải để tưới cho rau - Hình thức lây nhiễm các sinh vật gây bệnh, vật ký sinh vào cây rau: + Sử dụng phân tươi, phân động vật, nước thải tưới cho rau 2. Các biện pháp đánh giá, loại trừ hoặc giảm thiểu các mối nguy - Đánh giá mối nguy + Phân tích hiện trạng: theo dõi về quy trình sản xuất và kỹ thuật áp dụng - Nếu cần thiết, lấy mẫu đất và giá thể một cách đại diện để phân tích đánh giá mức độ ô nhiễm - Dựa vào kết quả phân tích để xác định mức độ ô nhiễm
24. 18 Bảng 1: Giới hạn hàm lượng tổng số của một số kim loại nặng trong một số loại đất Đơn vị tính: mg/kg đất khô Thông số Đất nông nghiệp Asen (As) 12 Cadimi (Cd) 2 Đồng (Cu) 50 Chì (Pb) 70 Kẽm (Zn) 200 - Khi xuất hiện các mối nguy vướt giới hạn cho phép cần tiến hành xử lý + Sử dụng phân bón và hoá chất hợp lý + Cách ly động vật chăn thả (hàng rào, kênh mương ) + Không nuôi, thả động vật trong khu vực sản xuất, sơ chế + Sử dụng các biện pháp chống xói mòn, thoái hoá đất 3. Bảng mẫu ghi chép và theo dõi 3.1. Phân tích hiện trạng sử dụng đất Ghi đầy đủ các thông tin sau + Ngày + Lô + Kỹ thuật trồng trọt + Cây trồng + Ngày trồng + Ngày kết thúc thu hoạch + Lưu ý Ví dụ: Mẫu ghi chép về sản xuất và kỹ thuật áp dụng Ngày kết Kỹ thuật Cây Ngày Ngày Lô thúc thu Lưu ý trồng trọt trồng trồng hoạch 10/9/2010 A3 Cầy đất Dưa 18/9/10 6/12/10 chuột 16/10/2010 A1 Che phủ đất Cà chua 5/10/10 4/3/11 Hạn chế cỏ dại
25. 19 3.2. Nhật ký xử lý đất - Ghi đầy đủ thông tin sau + Ngày + Loại ô nhiễm (Tên hóa chất, phụ gia sử dụng) + Số lượng + Cách xử lý + Diện tích + Thời tiết sử dụng Ví dụ: Nhật ký xử lý đất nhiễm thuốc bảo vệ thực vật Loại ô Cách xử Diện tích Thời tiết Ngày Lô Số lượng nhiễm lý (m2 sử dụng B. Câu hỏi và bài tập Câu 1: Nhận biết một số nguyên nhân gây ô nhiễm đất trồng rau và đề xuất một số biện pháp xử lý ? - Nguồn lực: Thăm quan mô hình trồng rau không an toàn - Các thức tổ chức: chia nhóm nhỏ (3 - 5 học viên/nhóm), báo cáo kết quả trước lớp - Thời gian hoàn thành: 1giờ/nhóm - Phương pháp đánh giá: Giáo viên quan sát và đánh giá kết quả của các nhóm - Kết quả và sản phẩm cần đạt được: + Xác định đúng các nguyên nhân gây ô nhiễm + Đề xuất biện pháp xử lý gây ô nhiễm Câu 2: Ghi các thông tin vào biểu mẫu nhật ký xử lý đất nhiễm thuốc bảo vệ thực vật? - Nguồn lực: Giấy A4 , bút, khu vực vườn trồng rau - Cách thức tổ chức: Chia lớp thành các nhóm nhỏ (3 – 5 học viên/nhóm), mỗi nhóm nhận nhiệm vụ quan sát, điều tra, đánh giá vùng đất chuẩn bị cho sản xuất - Thời gian hoàn thành: 3 giờ. - Phương pháp đánh giá: Các nhóm tự đánh giá, giáo viên quan sát trình tự làm của người học - Kết quả và sản phẩm cần đạt được: Bảng ghi chép xử lý đất nhiễm thuốc bảo vệ thực vật
26. 20 BÀI 4: PHÂN BÓN VÀ CHẤT BỔ XUNG Mã bài: MĐ01– 04 Mục tiêu: - Phân tích và nhận diện các yếu tố ảnh hưởng đến phân bón và chất bổ sung; - Áp dụng được các biện pháp để hạn chế các yếu tố ảnh hưởng đến phân bón; - Thực hiện việc theo dõi đánh giá loại trừ và giảm thiểu các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng rau; - Thực hiện nghiêm túc đúng quy trình theo Viet GAP A. Nội dung: 1. Phân tích và nhận diện mối nguy 1.1. Hàm lượng nitrat cao - Hàm lượng nitrat ở trong sản phẩm cây rau quá nhiều gây ảnh hưởng đến sức khỏe con người - Hàm lượng nitrat tồn tại ở trong cơ thể người gây nên ung thư đường tiêu hóa - Nguyên nhân làm cho hàm lượng nitrat có ở trong rau cao: + Do bón quá nhiều đạm + Bón gần đến ngày thu hoạch Hình 4.1. Cấm bón phân gần đến ngày thu hoạch Hình 4.1: Bón phân đạm gần đến ngày thu hoạch - Hình thức lây nhiễm nitrat vào trong cây rau + Trong đất tồn tại nhiều phân bón cây rau hút lên
27. 21 1.2. Hàm lượng kim loại nặng (Asen, Chì, Thủy ngân, Cadimi, ) - Asen, Chì, Thủy ngân, Cadimi, đó là những kim loại khi xâm nhập vào cơ thể con người với mức quá nhiều gây bệnh sỏi thận, mật, u gan cổ chướng, . - Nguyên nhân kim loại nặng có ở trong rau + Bón nhiều phân hóa học + Sử dụng nước thải nhà máy, bệnh viện, - Các thức lây ô nhiễm + Cây rau hút từ đất các loại kim loại nặng 1.3. Các sinh vật gây bệnh (Vi khuẩn, virut, và ký sinh) - Các sinh vật gây hại như vi khuẩn Samolla, Colifoms, E.coli, và vật ký sinh gây bệnh tiêu chảy cấp, giun sán, giun chui ống mật - Nguyên nhân các sinh vật có ở trong rau + Bón phân tươi, phân chuồng, chưa qua xử lý + Phân ủ chưa đạt yêu cầu có một số lượng lớn sinh vật gây bệnh - Các thức lây nhiễm + Do tiếp xúc với phân trực tiếp khi bón phân chuồng cho rau + Nguồn sinh vật có ở trong đất 2. Yêu cầu thực hành theo Viet GAP 2.1. Mua và tiếp nhận phân bón - Chỉ mua và nhận phân bón và chất bón bổ sung được cấp phép trong danh mục Hình 4.2. Trang thông tin danh mục phân bón và chất bổ sung được sử dụng
28. 22 - Mua phân hữu cơ đã qua xử lý - Phân tươi (mua/của nhà) phải trộn ủ với phương pháp thích hợp để giảm thiểu mầm bệnh Hình 4.3. Phân chuồng đã qua xử lý 2.2. Bảo quản và xử lý Bảo quản phân hóa học: nơi thích hợp tránh lây nhiễm cho sản phẩm, nguồn nước, nên có kho bảo quản Phân hữu cơ cần được bảo quản và vận chuyển cẩn thận tránh nguy cơ lây nhiễm cho sản phẩm. Hình 4.4. Bảo quản phân hữu cơ
29. 23 3.2. Hướng dẫn ủ phân Hướng dẫn quy trình ủ phân động vật, rác thải hữu cơ tại trang trại - Lựa chọn phương pháp thích hợp: (đảo, độ ẩm, nhiệt độ, ) đảm bảo giảm thiểu mầm bệnh có trong phân, rác thải. - Nơi ủ phân cách xa nơi sản xuất, không gây ô nhiễm lên sản phẩm, nguồn nước, (30-60 m xa các nguồn nước). Nơi ủ phân và cách ủ đảm bảo hạn chế hoặc không gây nên mùi khó chịu cho trang trại hoặc dân cư xung quanh. Nơi ủ phân phải có vách ngăn vật lý, mái che đảm bảo không gây phát tán phân ra ngoài trong điều kiện thời tiết xấu (mưa, gió). Dụng cụ, con người tiếp xúc với phân phải được vệ sinh sạch sẽ trước khi ra khu vực sản xuất 4.4. Sử dụng phân - Chỉ sử dụng phân bón và chất bón bổ sung khi cần thiết và theo yêu cầu về dinh dưỡng cây trồng. - Nếu có thể, nên trộn phân bón và chất bón bổ sung với đất ngay sau khi bón. - Không bón phân lên phần ngọn của cây rau. o Hình 4.5. Phân chuồng kết hợp với phân đạm dùng để bón lót - Rau có thời gian sinh trưởng nhỏ hơn 60 ngày, cần sử dụng phân hữu cơ trước khi gieo hạt/trồng cây và trộn phân với đất. - Đối với rau có thời gian sinh trưởng lớn hơn 60 ngày, có thể bón phân sau trồng và bón rạch hàng
30. 24 - Dừng bón đạm 20 ngày đối với rau ăn lá - Dừng bón đạm 15 ngày đối với rau ăn củ - Dụng cụ bón phân, cần điều chỉnh, bảo dưỡng và vệ sinh. - Không nên bón phân hữu cơ hoặc phân ủ trong những ngày có gió to. - Sau khi bón hoặc xử lý phân hữu cơ cần vệ sinh sạch sẽ giày ủng, quần áo và chân tay trước khi sang những ruộng khác làm việc. 3. Mẫu ghi chép 3.1. Mẫu ghi chép về việc sử dụng phân bón Cần ghi đầy đủ thông tin sau: + Ngày + Cây trồng + Lô + Diện tích + Loại phân (phân bón) + Số lượng + Phương pháp bón - Ví dụ: Mẫu ghi chép theo dõi phân bón cây cà chua Phương Cây Diện Loại Số Ngày Lô pháp Lưu ý trồng tích phân lượng bón 29/9/10 Cà chua A3 400 Đạm 2.5 kg Bón Bón lên thúc lá gây cháy lá 3.2. Mẫu ghi chép về mua phân bón và chất bổ sung - Cần ghi đầy đủ các thông tin sau + Ngày, tháng, năm + Tên phân bón + Số lượng + Đơn giá + Địa chỉ bán hàng - Mẫu ghi chép
31. 25 Số Đơn giá Ngày, tháng, Tên phân Tên người, cửa lượng ( đồng/kg, năm bón hàng/ đại lý bán và ( Kg/lít) lít) địa chỉ 3.3. Mẫu ghi chép về việc xử lý phân hữu cơ - Cần ghi đầy đủ các thông tin sau: + Ngày, tháng, năm + Nguồn giống hữu cơ + Số lượng + Phương pháp xử lý + Thời gian được sử dụng - Bảng mẫu như sau: Ngày, Thời gian tháng, Nguồn giống Số lượng Phương pháp Tên người được sử năm xử hữu cơ xử lý thực hiện ( kg) dụng lý
32. 26 B. Câu hỏi và bài tập Câu 1: Ủ phân chuồng (phân bò) bằng phương pháp ủ nóng - Nguồn lực: Phân bò, vôi, phân lân, cuốc, xẻng, bùn ao, rơm dạ, dao. - Cách thức tổ chức: chia nhóm nhỏ (5 – 7 học viên/nhóm), Ủ đống phân/1 nhóm - Thời gian hoàn thành: 2 giờ/1 nhóm. - Phương pháp đánh giá: quan sát học viên thực hành, cho điểm theo phiếu đánh giá kỹ năng ủ phân chuồng. - Kết quả và sản phẩm cần đạt được: + Phân chuồng được ủ . + Thực hiện các bước ủ phân chuồng đúng quy trình. + Mỗi nhóm hoàn thành ủ được một đống phân bò Câu 2: Ghi các thông tin vào biểu mẫu mua phân bón và chất bổ sung ? - Nguồn lực: Giấy A4 , bút, phân hóa học - Cách thức tổ chức: Chia lớp thành các nhóm nhỏ (3 – 5 học viên/nhóm), mỗi nhóm nhận nhiệm vụ quan sát, theo dõi việc mua bán phân bón và ghi chép vào trong sổ nhật ký - Thời gian hoàn thành: 4 giờ. - Phương pháp đánh giá: Các nhóm tự đánh giá, giáo viên quan sát trình tự làm của người học Câu 3: Ghi các thông tin vào biểu mẫu xử lý phân hữu cơ ? - Nguồn lực: Giấy A4 , bút, phân hữu cơ - Cách thức tổ chức: Chia lớp thành các nhóm nhỏ (3 – 5 học viên/nhóm), mỗi nhóm nhận nhiệm vụ quan sát, theo dõi việc xử lý phân hữu cơ và ghi chép vào trong sổ nhật ký - Thời gian hoàn thành: 4 giờ. - Phương pháp đánh giá: Các nhóm tự đánh giá, giáo viên quan sát trình tự làm của người học