Giáo trình Bơi lội - Nguyễn Văn Trạch

Nội dung text: Giáo trình Bơi lội - Nguyễn Văn Trạch

1. TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH KHOA GIÁO DỤC THỂ CHẤT Giáo trình Bơi Lội Biên soạn: PGS. NGUYỄN VĂN TRẠCH TS. NGUYỄN SĨ HÀ GV. PHẠM NGỌC HÂN LƯU HÀNH NỘI BỘ - 2006
2. GIAÙO TRÌNH BÔI LOÄI I. MUÏC ÑÍCH MOÂN HOÏC Giaùo duïc cho sinh vieân coù phaåm chaát chính trò, ñaïo ñöùc taùc phong toát, coù tính toå chöùc kyû luaät, coù tình caûm yeâu ngaønh yeâu ngheà, naém vöõng nhöõng kieán thöùc veà lyù luaän, kyõ naêng thöïc haønh, naêng löïc giaûng daïy, huaán luyeän ban ñaàu, toå chöùc thi ñaáu vaø laøm troïng taøi, phöông phaùp nghieân cöùu khoa hoïc ñeå ñaøo taïo hoï trôû thaønh giaùo vieân TDTT coù theå ñaûm nhaän coâng taùc giaûng daïy, huaán luyeän bôi loäi ôû caùc tröôøng phoå thoâng, trung caáp, daïy ngheà, CÑ vaø ÑH cuõng nhö caùc caâu laïc boä thuoäc ngaønh GD vaø ÑT. II. YEÂU CAÀU CUÛA MOÂN HOÏC Chöông trình giaûng daïy moân hoïc nhaèm boài döôõng cho sinh vieân ñaït ñöôïc nhöõng yeâu caàu sau: - Hieåu bieát, naém vöõng nhöõng tri thöùc lyù luaän veà nguyeân lyù kyõ thuaät, tri thöùc giaûng daïy, huaán luyeän ban ñaàu, toå chöùc thi ñaáu vaø laøm troïng taøi ñeå vaän duïng trong coâng taùc sau naøy. - Naém vöõng ñöôïc kyõ naêng thöïc haønh kyõ thuaät 4 kieåu bôi theå thao, xuaát phaùt, quay voøng, ñaït töông töông caáp 2 vaän ñoäng vieân kieåu bôi chính. - Naém vöõng phöông phaùp huaán luyeän giaûng daïy, toå chöùc thi ñaáu, troïng taøi vaø bôi cöùu ñuoái, coù theå ñaûm nhaän ñoäc laäp coâng taùc giaûng daïy huaán luyeän noäi vaø ngoaïi khoùa ôû caùc caáp nhaø tröôøng vaø ngaønh. - Naém vöõng phöông phaùp NCK II, hoaøn thieän 1 chuyeân ñeà khoa hoïc chuyeân ngaønh. III. CAÁU TRUÙC MOÂN HOÏC Moân hoïc coù caáu truùc caùc hình thöùc leân lôùp sau: Giôø lyù thuyeát, thöïc haønh thaûo luaän vaø boài döôõng phöông phaùp - baøi taäp. Moân hoïc coù quy thôøi gian laø 480 tieát ñöôïc chia thaønh 8 hoïc phaàn, 32 ñôn vò hoïc trình trong 8 hoïc phaàn cuûa 4 naêm hoïc. Yeâu caàu 2 naêm ñaàu: hoaøn thieän kyõ thuaät cô baûn 4 kieåu bôi theå thao, maët baèng veà lyù thuyeát cô baûn, chuaån bò theå löïc, kyõ naêng ñeå thi giai ñoaïn, sinh vieân phaûi ñaït caáp III vaän ñoäng vieân bôi . Yeâu caàu 2 naêm cuoái: Hoaøn thieän, naâng cao kyõ thuaät 4 kieåu bôi theå thao. Xuaát phaùt quay voøng, bôi cöùu ñuoái. - Hoaøn thaønh phaàn tri thöùc lyù luaän ôû 2 naêm cuoái, kyõ naêng thöïc haønh vaø phöông phaùp chuyeân moân ngaønh. Ñaït trình ñoä töông ñöông vaän ñoäng vieân bôi caáp 2 vaø hoaøn thaønh 1 luaän vaên KH chuyeân ngaønh. - Kieåm tra hoïc trình: Duøng hình thöùc kieåm tra sau khi hoïc xong ñôn vò hoïc trình vaø sau khi keát thuùc 1 hoïc phaàn. - Hình thöùc thi kieåm tra caên cöù vaøo noäi dung kieán thöùc trình ñoä hoïc taäp quy ñònh coù theå thi lyù thuyeát, thöïc haønh hoaëc caû lyù thuyeát thöïc haønh. Ñieåm cho 10 baäc, lyù thuyeát tính theo heä soá 1 vaø thöïc haønh tính theo heä soá 2.
3. IV. PHAÂN PHOÁI CHÖÔNG TRÌNH Soá Thôøi gian Soá ñôn Hoïc löôïng vò hoïc kyø hoïc Toång soá Lyù Thaûo Taäp Baøi taäp trình phaàn tieát thuyeát luaän luyeän pp.bt 1 1 4 60 12 2 40 6 2 1 4 60 12 2 40 6 4 1 4 60 12 42 6 4 1 4 60 12 42 6 4 1 4 60 12 42 6 5 1 4 60 16 42 26 6 1 4 60 14 40 6 7 1 4 90 18 2 64 6 8 1 4 30 2 18 0 Toång 8 32 480 96 8 328 48 (Theo quyeát ñònh soá 57-1998/QÑ- BGD&ÑT ngaøy 01 thaùng 9 naêm 1998 cuûa Boä tröôûng Boä Giaùo duïc vaø Ñaøo taïo).
4. Chöông I MÔÛ ÑAÀU I. KHAÙI NIEÄM VEÀ MOÂN BÔI LOÄI THEÅ THAO Bôi loäi laø moân theå thao döôùi nöôùc, do taùc duïng cuûa söï vaän ñoäng toaøn thaân, ñaëc bieät laø söï vaän ñoäng cuûa chaân, tay maø ngöôøi bôi coù theå vöôït qua ñöôïc nhöõng khoaûng ñöôøng döôùi nöôùc vôùi nhöõng toác ñoä nhaát ñònh. Nhôø nhöõng yeáu toá cô baûn cuûa nöôùc nhö löïc ñaåy töø döôùi leân (löïc noåi), löïc caûn, löïc naâng neân ngöôøi bôi coù theå vaän ñoäng treân maët nöôùc ñeå tieán veà phía tröôùc baèng nhieàu kieåu, caùch bôi khaùc nhau. nöôùc laø moâi tröôøng loûng, do ñoù vaän ñoäng trong nöôùc laø vaän ñoäng trong moâi tröôøng xa laï ñoái vôùi con ngöôøi. Khi bôi, thaân ngöôøi laïi naèm ngang baèng treân maët nöôùc. vì leõ ñoù, bôi loäi khaùc vôùi caùc moân theå thao treân caïn. Tính chaát cô baûn cuûa bôi loäi laø loaïi vaän ñoäng coù chu kyø (tröø xuaát phaùt vaø quay voøng), coøn laïi treân cöï ly ngöôøi bôi thöïc hieän laép ñi laép laïi ñoäng taùc taïo löïc tieán ñöa cô theå veà phía tröôùc. Bôi loäi hình thaønh, phaùt sinh vaø phaùt trieån do nguoàn goác lao ñoäng cuûa con ngöôøi, do yeâu caàu böùc thieát cuûa lao ñoäng saûn xuaát, söï khaéc nghieät trong vieäc choáng thieân tai, ñòch hoïa, baûo veä cuoäc soáng maø con ngöôøi phaûi bieát bôi. töø ñoù bôi loäi laø phöông tieän phuïc vuï höõu ích cho cuoäc soáng con ngöôøi. Traûi qua quaù trình phaùt trieån cuûa xaõ hoäi loaøi ngöôøi, ôû moãi thôøi ñaïi va moãi giai caáp, con ngöôøi söû duïng bôi loäi vôùi nhöõng muïc ñích khaùc nhau. giai caáp boùc loät duøng theå thao bôi loäi ñeå vui chôi, giaûi trí trong caûnh giaøu sang cuûa mình, hoaëc möu ñoà loâi cuoán taàng lôùp thanh thieáu nieân vaøo caùc toå chöùc bôi loäi ñeå taïo nhöõng muïc ñích chính trò. Noäi dung cuûa moân bôi loäi ôû nöôùc ta hieän nay bao goàm: ƒ Bôi laën theå thao ƒ Bôi thöïc duïng ƒ Bôi ngheä thuaät ƒ Troø chôi giaûi trí trong nöôùc
5. II. LÔÏI ÍCH TAÙC DUÏNG CUÛA MOÂN BÔI LOÄI YÙ nghóa vaø lôïi ích taùc duïng cuûa moân bôi loäi raát lôùn; thoâng qua vieäc taäp luyeän bôi loäi, con ngöôøi coù theå reøn luyeän yù chí, loøng duõng caûm, tính caàn cuø chiuï khoù, tinh thaàn taäp theå, cuûng coá naâng cao ñöôïc söùc khoûe cuûa mình. Khi taäp bôi, nhaát laø ngöôøi môùi taäp bôi phaûi coá gaéng raát lôùn ñeå khaéc phuïc nhöõng khoù khaên ban ñaàu nhö caûm giaùc sôï nöôùc, sôï laïnh, sôï cheát ñuoái coøn ñoái vôùi vaän ñoäng vieân, taäp luyeän bôi loäi laø moät quaù trình lao ñoäng ñaày gian khoå ñeå vöôn tôùi thaønh tích cao, vaän ñoäng vieân phaûi coù yù chí, quyeát taâm lôùn ñeå thöïc hieän khoái löôïng vaän ñoäng lôùn. Taäp trung cao ñoä trí löïc vaø söùc löïc nhö vaäy trong quaù trình taäp luyeän, vaän ñoäng vieân ñaõ thöïc söï ñöôïc reøn luyeän mình trong quaù trình hình thaønh phaåm chaát yù chí. Möùc ñoä hieäu quaû giaùo duïc ñaïo ñöùc yù chí cho vaän ñoäng vieân phuï thuoäc vaøo huaán kuyeän vieân vaø giaùo vieân bôi loäi. Baûn thaân hoï khoâng nhöõng laø taám göông cho hoïc vieân noi theo maø hoï coøn laø ngöôøi chuû ñoäng vaän duïng moïi phöông phaùp ñeå giaùo duïc hoïc vieân cuûa mình veà moïi maët nhö: Giaùo duïc tính kyû luaät, töï giaùc, tính töông trôï, yù thöùc taäp theå, yù thöùc kieân trì nhaãn naïi, tình yeâu lao ñoäng, duõng caûm vöôït khoù khaên Ñeå hoaøn thaønh toát ñöôïc nhieäm vuï giaùo duïc vaø giaùo döôõng, ngöôøi huaán luyeän vieân, thaày giaùo bôi loäi luoân luoân tu döôõng chính trò tö töôûng trau doài taùc phong vaø ñaïo ñöùc cuûa ngöôøi caùn boä khoa hoïc kyõ thuaät theå duïc theå thao xaõ hoäi chuû nghóa. Coù nhö vaäy môùi ñaït ñöôïc hieäu quaû giaùo duïc. Taäp luyeän bôi loäi coøn coù lôïi cho vieäc cuûng coá vaø naâng cao söùc khoûe, phaùt trieån toaøn dieän con ngöôøi. Vaän ñoäng trong moâi tröôøng nöôùc coù aûnh höôûng toát tôùi vieäc naâng cao chöùc naêng moät soá boä phaän cuûa cô theå nhö heä tim maïch, hoâ haáp, taêng quaù trình trao ñoåi chaát. Ta bieát raèng nöôùc coù khaû naêng haáp thuï nhieät gaáp 4 laàn khoâng khí. Nöôùc laïi coù aùp suaát lôùn vaøo beà maët cô theå, maët khaùc khi bôi con ngöôøi phaûi chòu moät löïc caûn raát lôùn cuûa nöôùc, ñaëc bieät khi bôi nhanh, phaûi chòu ñöïng caùc taùc ñoäng “doøng chaûy” cuûa nöôùc. do vaäy trong taäp luyeän bôi loäi, con ngöôøi seõ thích öùng daàn, laøm cho caùc chöùc naêng vaän ñoäng cô theå ñöôïc hoaøn thieän naâng cao. Khi bôi, caùc nhoùm cô cuûa toaøn thaân cuøng tham gia hoaït ñoäng. Do ñoù vaän ñoäng vieân bôi loäi cô baép phaùt trieån caân ñoái, nôû nang, haøi hoøa. Bôi loäi laïi laø phöông tieän ñeå reøn luyeän cô theå laøm cho cô theå thích nghi vôùi söï thay ñoåi cuûa khí haäu beân ngoaøi, do ñoù coù theå ngaên ngöøa ñöôïc nhöõng beänh caûm laïnh. Ngöôøi ta coøn duøng bôi loäi ñeå chöõa moät soá beänh veà hình theå nhö guø löng, cong chöõ “C” thuaän vaø ngöôïc cuûa treû em. Ngoaøi ra, caùc coá taät cöùng khôùp do bò gaãy xöông gaây neân, bôi loä cuõng laø phöông tieän chöõa coù hieäu quaû. Luyeän taäp bôi loäi coù taùc duïng lôùn ñeán söï phaùt trieån cuûa heä thoáng thaàn kinh trung öông, laøm cho heä thoáng tieàn ñình phaùt trieån toát. Luyeän taäp bôi loäi coù aûnh höôûng lôùn ñeán söï phaùt trieån cuûa heä tuaàn hoaøn vaø hoâ haáp. Nhöõng vaän ñoäng vieân taäp luyeän bôi loäi thöôøng xuyeân tim co boùp maïnh hôn ngöôøi bình thöôøng, cung löôïng tim taêng, do vaäy taàn soá ñaäp cuûa tim luùc yeân tónh chæ ôû möùc töø 60 ñeán 46 laàn/phuùt.trong khi ñoù ngöôøi khoâng taäp luyeän bôi loäi tim ñaäp töø 70 – 75 laàn trong moät phuùt. Löu löôïng maùu trong moät phuùt coù theå taêng töø 4,5 lít luùc bình thöôøng leân 35 – 40 lít luùc vaän ñoäng. Taäp luyeän bôi loäi coøn coù lôïi cho vieäc phaùt trieån khaû naêng hoaït ñoäng cuûa heä thoáng hoâ haáp, vì khi bôi vaän ñoäng vieân thôû theo nhòp ñieäu cuûa ñoäng taùc tay, moãi chu kyø bôi thöïc hieän moät laàn thôû ra vaø hít vaøo. Khi bôi coù theå tieâu hao nhieàu naêng löôïng, vì vaäy nhu caàu ñoøi hoûi veà Oxy raát lôùn. Do ñoù ngöôøi bôi phaûi thôû saâu. Maët khaùc aùp suaát cuûa nöôùc vaøo voøng ngöïc, khi thôû ra phaûi maïnh, tích cöïc. Vì theá caùc cô hoâ haáp cuûa vaän ñoäng vieân raát phaùt trieån, dung tích soáng cuûa hoï raát lôùn (töø 6- 7lít), trong khi ñoù dung tích soáng cuûa ngöôøi khoâng luyeän taäp bôi laø 3,4 lít (cuûa nam) vaø 2,4 lít(cuûa nöõ). Vaän ñoäng vieân treû bôi loäi nöôùc ta sau 2 naêm taäp luyeän bôi, dung tích soáng ñaït tôùi 4,5 lít (cuûa nam) vaø 3,8 lít (cuûa nöõ). Taäp luyeän bôi loäi coøn coù taùc duïng phaùt trieån theå löïc toaøn dieän nhö: söùc maïnh, söùc nhanh, söùc beàn, linh hoaït, kheùo leùo vaø khaû naêng phoái hôïp vaän ñoäng Baûn thaân bôi loäi laø moät moân theå thao
6. phaùt trieån toaøn thaân. Tham gia taäp luyeän bôi loäi khoâng nhöõng taïo cho mình thoùi quen hoaït ñoäng trong nöôùc maø coøn ñeå phaùt trieån caân ñoái cô theå. Thöôøng xuyeân taäp luyeän bôi loäi, caùc toá chaát söùc maïnh, söùc nhanh, söùc beàn, linh hoaït, kheùo leùo ñöôïc phaùt trieån, do ñoù naâng cao ñöôïc khaû naêng vaän ñoäng, taïo ñieàu kieän toát ñeå saûn xuaát, phuïc vuï quoác phoøng. Bôi loäi laø moät moân theå thao coù yù nghóa thöïc duïng raát lôùn trong ñôøi soáng saûn xuaát vaø chieán ñaáu cuûa nhaân daân ta. Do yeâu caàu cô ñoäng treân chieán tröôøng, do yeâu caàu xaây döïng haï taàng, maïng löôùi giao thoâng vaän taûi, söï ñoøi hoûi veà naâng cao naêng suaát, ñöa khoa hoïc kyõ thuaät vaøo maët traän noâng, laâm nghieäp v v maø moãi ngöôøi daân nöôùc ta soáng trong moät ñaát nöôùc nhieät ñôùi, nhieàu soâng ngoøi ao hoà vaø bieån bao quanh, ñaëc bieät thieân nhieân voâ cuøng khaéc nghieät, haøng naêm möa baõo luõ luït thöôøng xaûy ra ñoøi hoûi phaûi bieát bôi loäi. Bôi loäi khoâng nhöõng coù yù nghóa thöïc duïng raát lôùn maø coøn coù yù nghóa theå thao quan troïng. Moân bôi loäi nöôùc ta hieän nay ñaõ ñöôïc xaùc ñònh laø moät trong nhöõng moân theå thao troïng ñieåm thuoäc nhoùm I. Phong traøo bôi loäi ñang coù nhieàu trieån voïng, nhöõng trung taâm bôi loäi ñöôïc hình thaønh, nhieàu caâu laïc boä bôi laën phaùt trieån, nhieàu tænh, thaønh, ngaønh ñaõ ñöôïc giao ñaøo taïo vaän ñoäng vieân treû theo chöông trình muïc tieâu, nhöõng trung taâm huaán luyeän bôi theå thao quoác gia ñöôïc xaùc laäp, ôû nhöõng trung taâm naøy taäp trung caùc chuyeân gia huaán luyeän gioûi cuûa quoác gia vaø caùc chuyeân gia nöôùc ngoaøi ñöôïc môøi giuùp cho coâng taùc huaán luyeän. Qua caùc cuoäc thi ñaáu trong nöôùc vaø quoác teá, nhieàu kyû luïc bôi laën ñaõ ñöôïc phaù. Löïc löôïng vaän ñoäng vieân treû ñaõ ngaøy moät tröôûng thaønh, hy voïng trong moät thôøi gian ngaén, neàn bôi loäi cuûa Vieät Nam chuùng ta seõ tieáp caän ñöôïc khu vöïc vaø chaâu luïc. Chính vì yù nghóa treân maø bôi loäi ñaõ trôû thaønh moân hoïc chính thöùc trong caùc tröôøng chuyeân nghieäp theå duïc theå thao, caùc tröôøng chuyeân nghieäp haøng haûi, thuûy saûn, giao thoâng vaän taûi, caùc tröôøng ñaïi hoïc (thuoäc quaân ñoäi), vaø caùc tröôøng khaùc III. LÒCH SÖÛ BÔI LOÄI CUÛA THEÁ GIÔÙI 1. Khaùi quaùt lòch söû phaùt sinh vaø phaùt trieån moân bôi loäi treân theá giôùi Lòch söû phaùt trieån moân bôi loäi gaén lieàn vôùi lòch söû phaùt trieån cuûa xaõ hoäi loaøi ngöôøi. Do quaù trình lao ñoäng saûn xuaát vaø ñaáu tranh sinh toàn, con ngöôøi daàn daàn taïo ñöôïc nhöõng thoùi quen vaän ñoäng ñôn giaûn nhö leo, treøo. Chaïy. Nhaûy. Neùm, bôi, laën Bieån, soâng, hoà, ao, laïch, suoái cuõng ñöôïc quen thuoäc daàn vôùi cuoäc soáng cuûa hoï. Töø ñoù maø phaùt sinh moân bôi loäi, cuõng töø ñoù bôi loäi gaén lieàn vôùi cuoäc soáng cuûa con ngöôøi vaø thöïc söï caàn thieát cho söï sinh toàn cuûa hoï. Do vaäy, bôi loäi coù lòch söû laâu ñôøi vaø trôû thaønh moân theå thao thi ñaáu sôùm hôn nhieàu moân theå thao khaùc. Qua caùc taøi lieäu ñaõ coâng boá, ta thaáy nhieàu nhaø khoa hoïc ñaõ döïa vaøo nhöõng cöù lieäu lòch söû: ƒ Tö lieäu khaûo coå hoïc. ƒ Tö lieäu lòch söû. ƒ Ñòa vaät lyù Ñoàng thôøi vôùi quan ñieåm duy vaät bieän chöùng vaø duy vaät lòch söû, caùc nhaø khoa hoïc ñaõ ñöa ra caùc cöù lieäu khaûo coå nhö: caùc bình goám, söù, caùc böùc tranh taïc treân ñaù ôû caùc ngoâi moä coå ñaõ chaïm troå hình ngöôøi bôi, laën döôùi nöôùc. Nhöõng di vaät khaûo coå naøy ñöôïc tìm thaáy ôû Hy Laïp, La Maõ vaø Ai Caäp. Caùc nhaø khaûo coå cuõng ñaõ xaùc ñònh nieân ñaïi caùc baùu vaät ñoù coù caùch ñaây khoaûng 5000 naêm vaø hieän ñang ñöôïc löu giöõ taïi Vieän baûo taøng Luaân Ñoân (Anh) vaø ôû Tua (Phaùp). Töø nhöõng di vaät treân, caùc nhaø nghieân cöùu khaúng ñònh: Bôi loäi ñaõ hình thaønh cuøng thôøi, hoaëc sôùm hôn vôùi söï xuaát hieän caùc böùc chaïm troå treân ñaù, ñoà goám söù ñoù- Bôi loäi ñaõ ra ñôøi caùch ñaây khoaûng 5000 naêm.
7. 2. Lòch söû bôi loäi qua caùc cheá ñoä xaõ hoäi cuûa loaøi ngöôøi 1.1. Cheá ñoä coäng saûn nguyeân thuûy Ñaëc ñieåm phaùt trieån moân bôi loäi: Bôi loäi ñöôïc phaùt trieån theo khu vöïc, vuøng, mieàn(ñòa lyù) vaø ñieàu kieän töï nhieân, ôû nôi naøo coù bieån, soâng, hoà ao, keânh, laïch, nôi ñoù phaùt trieån, coøn nôi naøo khoâng coù thì bôi loäi chaäm phaùt trieån. Kyõ thuaät bôi loäi ñöôïc hình thaønh vaø phaùt trieån theo caùch truyeàn thuï tröïc tieáp thoâng qua hình thöùc baét chöôùc. Tính chaát, muïc ñích cuûa bôi loäi thôøi kyø naøy nhaèm phuïc vuï cho ñi laïi, kieám soáng, baûo veä tính maïng vaø vui chôi giaûi trí. Noù khoâng mang tính chaát giai caáp. 2.2. Cheá ñoä noâ leä – phong kieán, bôi loäi phaùt trieån maïnh ôø Hy Laïp, La Maõ Luùc ñoù bôi loäi ñaõ ñöôïc söû duïng trong chieán ñaáu ñeå tranh giaønh quyeàn lôïi giöõa caùc boä toäc, boä laïc, giöõa caùc nhaø nöôùc phong kieán. Vì vaäy töø xöa ngöôøi Hy Laïp coå cho raèng ngöôøi khoâng bieát ñoïc vaø khoâng bieát bôi laø “doát naùt” Ñaëc ñieåm phaùt trieån moân bôi loäi thôøi kyø naøy laø tieáp tuïc keá thöøa neàn bôi loäi cuûa cheá ñoä coäng saûn nguyeân thuûy, song do xaõ hoäi ñaõ phaân chia giai caáp, neân xuaát hieän caùc cuoäc chieán tranh giöõa caùc boä toäc, boä laïc, giöõa caùc nöôùc phong kieán maø caùc cuoäc chieán tranh naøy dieãn ra haàu heát treân chieán tröôøng coù soâng nöôùc neân yeâu caàu chieán ñaáu ñaõ ñoøi hoûi phaûi coù thuûy binh. Vì vaäy bôi loäi ñöôïc phaùt trieån nhanh hôn, maët khaùc trong xaõ hoäi noâ leä- phong kieán ñaõ xuaát hieän ngheà troàng luùa nöôùc, cuøng vôùi ngheà saên, ñaùnh baét caù Do vaäy nhu caàu naém kyõ naêng vaän ñoäng trong moâi tröôøng nöôùc ngaøy caøng cao vaø böùc thieát, bôûi vaäy bôi loäi laïi caøng coù ñieàu kieän phaùt trieån. Phöông thöùc phaùt trieån vaãn theo kieåu truyeàn thoáng laø baét chöôùc, veà tính chaát caùc hoaït ñoäng bôi loäi ñaõ hình thaønh vaø mang daàn tính giai caáp nhaèm phuïc vuï cho quyeàn lôïi cuûa giai caáp thoáng trò, laøm thuù vui cho giai caáp boùc loät trong nhöõng ngaøy hoäi maø ñieån hình laø caùc Olympic coå ñaïi. 2.3. Cheá ñoä tö baûn Töø cuoái theá kyû 19 caùc beå bôi ñaõ ñöôïc xaây döïng. ÔÛ Chaâu AÂu ñaõ thuùc ñaåy phaùt trieån bôi loäi, ôû caùc nöôùc nhö: Anh, Phaùp, Ñöùc, Haø Lan, YÙ, AÙo , ñaëc bieät cheá ñoä tö baûn caøng môû roäng thò tröôøng tieâu thuï haøng hoùa, chieám ñoaït caùc nguoàn nhieân lieäu vaø bocù loät nhaân coâng reû maït neân chuû nghóa thöïc daân ra ñôøi, caùc nöôùc tö baûn phaùt trieån nhanh choùng löïc löôïng haûi quaân. Bôi loäi ñaõ ñöôïc taïo theâm ñoäng löïc phaùt trieån. Vì leõ ñoù ta deã hieåu vaøo naêm 1876 Phaùp ñaõ ñöa bôi loäi vaøo thaønh moät khoa muïc quaân söï cuûa tröôøng ñaïi hoïc quaân söï vaø chính ôû tröôøng naøy cuoán saùch bôi loäi ñaàu tieân treân theá giôùi ra ñôøi. Coù theå noùi chuû nghóa tö baûn ñaõ môû roäng ra moät giai ñoaïn môùi cho söï phaùt trieån nhieàu maët cuûa moân bôi loäi. Tính chaát vaø muïc ñích cuûa bôi loäi trong cheá ñoä tö baûn chuû nghóa: Trong cheá ñoä tö baûn chuû nghóa moïi lónh vöïc ñeàu trôû thaønh haøng hoùa neân bôi loäi cuõng nhö caùc moân theå thao khaùc ñeàu trôû thaønh haøng hoùa kieám lôøi cho caùc oâng chuû tö baûn. 2.4. Bôi loäi trong cheá ñoä xaõ hoäi chuû nghóa Ñaëc ñieåm söï phaùt trieån - Do tính chaát xaõ hoäi xaõ hoäi chuû nghóa vaø muïc ñích TDTT trong cheá ñoä XHCN, neân bôi loäi phaùt trieån vôùi quy moâ roäng lôùn vaø vôùi nhòp ñoä nhanh, söï phaùt trieån coù toå chöùc vaø bình ñaúng giöõa caùc daân toäc vaø giöõa caùc thaønh vieân trong xaõ hoäi. - Do söï phaùt trieån cao veà khoa hoïc kyõ thuaät neân bôi loäi cuõng ñöôïc söï quan taâm nhö moät moân khoa hoïc neân toác ñoä phaùt trieån cuûa noù raát nhanh caû veà soá löôïng thaønh tích, veà cô sôû vaät chaát, veà caùc coâng trình khoa hoïc, veà lyù thuyeát vaø thöïc haønh. Ñaëc ñieåm veà tính chaát vaø muïc ñích: Nhaèm muïc ñích phuïc vuï söùc khoûe toaøn daân, phuïc vuï saûn xuaát, phuïc vuï quoác phoøng.
8. IV. LÒCH SÖÛ BÔI LOÄI VIEÄT NAM 1. Lòch söû bôi loäi Vieät Nam thôøi kyø coå ñaïi Theo taøi lieäu khaûo coå hoïc thì Vieät Nam ñaõ coù neàn vaên hoùa Ñoâng Sôn (caùch ñaây 5000 naêm). Qua nhöõng tö lieäu naøy ñaõ chöùng minh: Vieät Nam cuõng laø caùi noâi cuûa loaøi ngöôøi. Qua caùc cuoán lòch söû cuûa Ñaøo Duy Anh, Traàn Huy Lieäu ñaõ phaàn naøo chöùng minh daân toäc ta coù lòch söû döïng nöôùc vaø giöõ nöôùc hôn 4.000 naêm. Vôùi moät daân toäc coù lòch söû laâu ñôøi, laïi naèm ôû moät vuøng ñaát coù khí haäu vaø ñòa lyù öu ñaõi cho bôi loäi, vôùi chieàu daøi hôn 3.000 km bôø bieån vaø 3.112 con soâng ngoøi, keânh raïch, haøng ngaøn hoà ao laø moät ñieàu kieän thuaän lôïi cho söï phaùt trieån moân bôi loäi. Bôûi leõ ñoù, bôi loäi ñaõ ñi vaøo truyeàn thuyeát, vaøo tuïc ngöõ trong ñôøi soáng daân gian cuûa nhaân daân ta. Sôn Tinh, Thuûy Tinh laø chuyeän coå mang tính hieän thöïc noùi leân khaû naêng cheá ngöï doøng nöôùc baèng taøi bôi laën cuûa oâng cha ta. Caâu tuïc ngöõ: “Coù phuùc ñeû con bieát loäi, coù toäi ñeû con bieát treøo” laø söï mong muoán con chaùu soáng treân maûnh ñaát Vieät Nam phaûi coù taøi bôi loäi treân soâng nöôùc. Song cho ñeán nay ngoaøi cuoán söû hoïc Vieät Nam cuûa Ñaøo Duy Anh coù ñoaïn: “Daân toäc ta xöa buùi toùc xaêm mình ñi boä nhö gioù, ñi thuyeàn nhö ngöïa, thoaét ñeán thoaét ñi ” noùi leân taøi naêng treân soâng nöôùc cuûa oâng cha ta vaãn chöa coù chöùng cöù khaúng ñònh nieân haïn ra ñôøi cho moân bôi loäi Vieät Nam. Song vôùi caùch nhìn bieän chöùng, chuùng ta coù theå khaúng ñònh bôi loäi ra ñôøi ôû Vieät Nam cuõng raát sôùm. 2. Lòch söû bôi loäi Vieät Nam thôøi kyø caän ñaïi Trong lòch söû döïng nöôùc vaø giöõ nöôùc cuûa oâng cha ta ñaõ ghi laïi nhieàu chieán coâng choáng giaëc ngoaïi xaâm. Naêm 938 Ngoâ quyeàn ñaùnh tan quaân Nam Haùn, töôùng giaëc Hoaøng Thao phaûi cheát ñuoái treân soâng baïch Ñaèng. Naêm 1288 Traàn Höng Ñaïo ñaùnh tan quaân Nguyeân cuõng treân doøng soâng lòch söû naøy. Cöûa Haøm Töû, Neán Chöông Döông, Traàn Quang Khaûi ñaùnh baïi chieán thuyeàn Nguyeân- Moâng. Yeát Kieâu laën xuoáng Luïc ñaàu giang ñuïc thuûng haøng chuïc thuyeàn chieán cuûa giaëc. Theá kyû 15, Leâ Lôïi ñaùnh ñuoåi quaân Minh, Buøi Bò, töøng ñoäi coû tranh treân ñoàng laày ñaùnh giaëc Ñieàu ñoù cho pheùp ta khaúng ñònh bôi loäi ôû Vieät Nam thôøi kyø caän ñaïi ñaõ khaù phaùt trieån. Song söï kìm haõm cuûa cheá ñoä phong kieán, nhaát laø trong thôøi kyø Baéc thuoäc, haøng traêm naêm noäi chieán, neàn kinh teá vaø khoa hoïc kyõ thuaät keùm ñaõ haïn cheá kìm haõm söï phaùt trieån cuûa moân bôi loäi nöôùc nhaø. Thôøi kyø naøy bôi loäi toàn taïi ñöôïc laø nhôø söï phaùt trieån töï phaùt trong cuoäc soáng cuûa ngöôøi lao ñoäng. 3. Lòch söû bôi loäi vieät nam thôøi kyø Phaùp thuoäc Thöïc daân Phaùp ñoâ hoä nöôùc ta töø cuoái theá kyû 19. Trong khi oâng Pie ñô Cu Beùctanh laø ngöôøi saùng laäp ra Olympic hieän ñaïi (naêm 1896) vaø theá vaän hoäi Olympic laàn thöù II naêm 1900 toå chöùc ngay ôû thuû ñoâ Pari cuûa Phaùp thì ngay thôøi ñoù treân ñaát nöôùc Vieät Nam thuoäc ñòa, chính phuû Phaùp thöïc hieän chính saùch ngu daân. Vì vaäy moät ñaát nöôùc coù haøng trieäu daân khoâng coù laáy moät beå bôi. Maõi tôùi ñaàu naêm 1928 thöïc daân Phaùp môùi xaây döïng xong moät beå bôi duy nhaát ôû Ñoâng Döông daønh cho caùc voõ quan vaø haûi quaân Phaùp taäp luyeän vaø thi ñaáu ôû Thuû Ñöùc – Gia ñònh (thuoäc Saøi Goøn cuõ). Naêm 1928 ngöôøi Vieät Nam baét ñaàu hoïc bôi theå thao vaø chaúng bao laâu caùc kyû luïc Ñoâng Döông do ngöôøi Phaùp laäp ñaõ bò haàu heát caùc danh thuû Vieät nam phaù nhö Nguyeãn vaên Danh, Phaïm Vaên Ñöông, Nguyeãn Vaên Cuû Tuy vaäy töø naêm 1928 – 1945 thaønh tích kyû luïc bôi ôû Ñoâng Döông vaãn raát thaáp so vôùi Chaâu AÙ vaø theá giôùi. Ngöôøi Phaùp coù xaây theâm beå bôi ôû Haù Noäi, ñoàng thôøi moät soá kyû luïc bôi ñöôïc naâng leân. Haàu nhö trong 80 naêm ñoâ hoä cuûa thöïc daân Phaùp, chuùng chæ ñeå laïi cho ta moät neàn theå thao bôi loäi vôùi 2 beå bôi loaïi xoaøng vaø moät vaøi caùn boä huaán luyeän vieân sô caáp maø thoâi.
9. 4. Bôi loäi Vieät Nam trong thôøi kyø choáng Phaùp vaø choáng Myõ (1945 – 1975) Thôøi kyø choáng Phaùp Thaùng 8/1945 Caùch maïng Thaùng 8 thaønh coâng, tröôùc tình hình choàng chaát khoù khaên, Baùc Hoà vaãn quan taâm tôùi coâng taùc TDTT noùi chung, trong ñoù coù bôi loäi. Ngaøy 27 thaùng 3 naêm 1946 Baùc ra lôøi keâu goïi toaøn daân taäp theå duïc. Nha TDTT ñaõ phaùt ñoäng phong traøo taäp luyeän TDTT trong caû nöôùc, trong ñoù coù phong traøo taäp luyeän bôi loäi. Trong 9 naêm khaùng chieán choáng Phaùp, bôi loäi ñaõ ñöôïc duy trì vaø phaùt trieån trong daân quaân du kích vaø caùc ñoäi quaân chuû löïc, caùc ñoäi daân coâng hoûa tuyeán. Caùc chieán coâng cuûa chieán só soâng Loâ, cuûa Nguyeãn Quang Vinh ñaùnh ñaém taøu giaëc treân soâng Ñaùy, caùc chieán só cuûa löïc löôïng chuû löïc sö 312, 307 vaø 320 ñaõ duøng taøi bôi loäi ñeå ñaùnh saân bay Caùt Bi Haûi Phoøng vaø caùc ñoàn boùt ñòch treân caû nöôùc. Coù theå noùi bôi loäi trong thôøi kyø khaùng chieán choáng Phaùp ñaõ ñöôïc caùc chieán só vaø nhaân daân ta coi nhö moät loaïi vuõ khí quan troïng goùp phaàn laøm neân chieán thaéng ñaùnh ñuoåi giaëc Phaùp giaûi phoùng ñaát nöôùc. Thôøi kyø choáng Myõ Hieäp ñònh Giônevô naêm 1954 ñaõ laäp laïi hoaø bình ôû Ñoâng Döông, nhöng ñaát nöôùc ta laïi bò chia caét laøm ñoâi. Naêm 1958 Nhaø nöôùc ñaõ quyeát ñònh thaønh laäp UÛy Ban TDTT, ñoàng thôøi cöû moät soá caùn boä ñi hoïc lôùp ngaén haïn ôû Trung Quoác. Naêm 1959 cuøng vôùi vieäc cöû hoïc sinh ñi hoïc Ñaïi hoïc TDTT ñaàu tieân ôû Trung Quoác thì Tröôøng Trung caáp TDTT cuõng ñöôïc thaønh laäp ñeå ñaøo taïo caùn boä theå duïc theå thao cho ñaát nöôùc. Veà bôi loäi quaàn chuùng Ngay sau khi thaønh laäp UÛy ban Theå Duïc Theå Thao, ngaønh TDTT ñaõ trieån khai caùc hoaït ñoäng bôi loäi soâi noåi nhö phong traøo bôi loäi laáy baèng phoå thoâng, bôi vöôït soâng Hoàng Naêm 1960 Ñaïi hoäi Ñaûng toaøn quoác laàn thöù III ñaõ vaïch ra ñöôøng loái caùch maïng cho caû nöôùc, trong ñoù coù coâng taùc TDTT. Nghò quyeát Ñaïi hoäi Ñaûng III neâu roõ: “Phaùt trieån coâng taùc TDTT vì muïc ñích taêng cöôøng theå chaát cho nhaân daân, phuïc vuï saûn xuaát vaø quoác phoøng ” Quaùn trieät Nghò quyeát Ñaïi hoäi Ñaûng III, caùc nôi soâi noåi phong traøo taäp luyeän theå duïc theå thao, trong ñoù coù bôi loäi. Caùc thaønh phoá lôùn nhö Haø Noäi, Haûi Phoøng, Nam Haø, Thanh Hoùa trieån khai xaây döïng, tu taïo laïi hoà bôi, beå bôi. ñaëc bieät phong traøo bôi loäi ñöôïc phaùt trieån maïnh meõ trong caùc löïc löôïng vuõ trang. Tröôùc tình hình ñoøi hoûi böùc baùch cuûa phong traøo, Hoäi bôi Vieät Nam ñöôïc thaønh laäp. Oâng Kha vaïng Caân- Boä Tröôûng Boä Coâng nghieäp nheï ñöôïc môøi laøm Chuû tòch; OÂng Coå Taán Chöông ñöôïc baàu laøm Toång thö kyù; OÂng Nguyeãn Höõu Laãm laø tröôûng Boä moân bôi loäi cuûa UÛy ban Theå duïc Theå thao. Cuõng naêm 1963, khoùa Ñaïi hoïc TDTT ñaàu tieân cuûa nöôùc ta ñöôïc khai giaûng, trong ñoù coù 12 sinh vieân thuoäc chuyeân ngaønh bôi loäi. Ngaøy 5/8/1964, giaëc Myõ ñaùnh phaù mieàn Baéc, ñaët caû nöôùc ta trong tình traïng coù chieán tranh. Naêm 1956, UÛy ban TDTT ñaõ chuyeån höôùng hoaït ñoäng TDTT vaøo troïng taâm caùc moân: Chaïy, nhaåy, bôi, baén, voõ, ñeå phuïc vuï tröïc tieápsaûn xuaát vaø chieán ñaáu. vì vaäy phong traøo lan roäng vaøo nhieàu vuøng noâng thoân, thaønh thò vaø löïc löôïng thanh, thieáu nieân, daân quaân töï veä vaø caùc löïc löôïng vuõ trang. Chính phong traøo soâi ñoäng ñoù ñaõ goùp phaàn ñaøo taïo neân nhieàu vaän ñoäng vieân gioûi vaø nhieàu taøi naêng treân soâng nöôùc ñeå hoï trôû thaønh nhöõng chieán só haûi quaân, caùc chieán só giao thoâng vaän taûi thuûy, caùc chieán só ñaëc coâng nöôùc goùp löûa doäi leân ñaàu thuø ôû khaép caùc chieán tröôøng treân caû nöôùc. Naêm 1970 Trung Öông Ñaûng coù chæ thò 170 veà phaùt trieån phong traøo TDTT quaàn chuùng. Quaùn
10. trieät chæ thò ñoù, nhieàu nôi ñaõ xaây döïng hoà bôi ñôn giaûn, xaây döïng caùc ñôn vò toaøn xaõ bieát bôi, toaøn chi ñoaøn bieát bôi. Ñaëc bieät sau cuoäc thi bôi vöôït soâng Baïch Ñaèng truyeàn thoáng naêm 1970, phong traøo taäp luyeän bôi loäi treân soùng bieån caøng trôû neân soâi ñoäng hôn. Trong khi ñoù caùc vuøng giaûi phoùng ôû Mieàn Nam, vieäc reøn luyeän theå thao noùi chung vaø bôi loäi noùi rieâng cuõng ñöôïc phaùt trieån maïnh meõ. Veà bôi loäi theå thao thaønh tích cao Sau khi UÛy Ban TDTT ñöôïc thaønh laäp, moät soá huaán luyeän vieân vaø vaän ñoäng vieân cuõ ñaõ ñöùng ra thaønh laäp ñoäi bôi loäi Haø Noäi- haït nhaân vaø noøng coát cho ñoäi tuyeån quoác gia sau naøy, nhö caùc anh Coå Taán Chöông, Nguyeãn Kim Theå, Nguyeãn Höõu Laãm, Trònh Caên, Nguyeãn Ñình Luaân, Nguyeãn Vaên Troïng, Phan Maïnh Hoøa Naêm 1960 chuyeân gia Lieân Xoâ Maùcsloáp giuùp ñôõ ta huaán luyeän. Cuõng trong naêm naøy, kyû luïc Ñoâng Döông cuõ ñaõ bò phaù vaø coù kyû luïc ñaït tôùi ñænh cao cuûa Ñoâng Nam AÙ vaø Chaâu AÙ luùc baáy giôø nhö kyû luïc 100m bôi eách cuûa Ñoång Quoác Cöôøng naêm 1961 vôùi thaønh tích 1’13”9 (kyû luïc theá giôùi 1’10”3). Töø naêm 1963 ñeán naêm 1965, haøng naêm chuùng ta toå chöùc hai giaûi bôi loäi toaøn mieàn Baéc ôû noâng thoân vaø thaønh phoá. Vì vaäy nhieàu nôi ñaõ thaønh laäp ñoäi tuyeån tænh, thaønh, ngaønh nhö Haø Noäi, Haûi Phoøng, Nam Haø, Quaân ñoäi (Haûi quaân), coâng an ñöôøng saét, giao thoâng thuûy Cuøng trong thôøi gian naøy ngoaøi caùc VÑV giaø chuùng ta ñaõ tuyeån löïa theâm nhieàu caùc VÑV treû ñaït thaønh tích toát vaøo ñoäi tuyeån Quoác gia. Naêm 1964 ñoäi bôi loäi nöôùc ta tham döï GANEFO Chaâu AÙ, ñoäi chæ daønh ñöôïc 1 huy chöông ñoàng ôû cöï ly 100m bôi tröôøng saáp nöõ cuûa Ñaëng Thò Nga (ñöôøng saét). Nhöng ñaõ khích leä coâng taùc huaán luyeän naâng cao neàn bôi loäi cuûa chuùng ta. Töø naêm 1968 trôû ñi do nhieàu nguyeân nhaân chuû quan, khaùch quan ñaõ daãn tôùi söï giaûi taùn ñoäi tuyeån quoác gia naêm 1970. 5. Bôi loäi Vieät Nam töø naêm 1975 tôùi nay Veà phong traøo bôi loäi quaàn chuùng Sau khi ñaát nöôùc thoáng nhaát, Ñaûng, Chính phuû ta cho pheùp môû theâm 1 tröôøng Ñaïi hoïc ôû phía Nam vaø tröôøng Trung caáp ôû Ñaø Naüng. Caùc Ty, Sôû TDTT cuõng coù caùc tröôøng naêng khieáu. Caùc tröôøng phoå thoâng vaø trung hoïc, ñaïi hoïc ñaõ ñöa moân bôi loäi vaøo giaûng daïy chính khoùa. Töø nhöõng naêm 1988 trôû laïi ñaây, neàn kinh teá thò tröôøng ñaõ baét ñaàu phaùt huy taùc duïng, nhaát laø caùc tænh phía Nam nhö TP.HCM, Long An ñaõ nhanh choùng ñaåy maïnh hoaït ñoäng bôi loäi quaàn chuùng. Coøn caùc tænh phía Baéc, do ñoåi môùi cô cheá quaûn lyù TDTT coù nôi coøn quaù chaäm hoaëc trình ñoä kinh teá thaáp phong traøo bôi loäi suùt keùm roõ reät nhö Haø Nam Ninh, Haûi Höng, Thaùi Bình, Haø Taây, Haø Baéc Töø naêm 1993 ñeán nay, phong traøo bôi loäi Vieät Nam ñaõ coù nhieàu khôûi saéc, caû nöôùc ta ñaõ coù haøng chuïc beå bôi ñöôïc xaây döïng ôû caùc tænh Thanh Hoùa, Quaûng Nam, Ñaø Naúng, Haø Noäi, Taây Ninh, Nam Ñònh, Thaùi Bình, Vónh Phuù Nhìn toång theå phong traøo bôi loäi quaàn chuùng trong nhöõng naêm gaàn ñaây treân phaïm vi caû nöôùc vaãn chöa ñöôïc phaùt trieån maïnh meõ. Tuy vaäy chuùng ta vaãn tin töôûng raèng daân toäc ta coù truyeàn thoáng thöôïng voõ, vôùi khoái oùc thoâng minh vaø vôùi ñieàu kieän ñòa lyù voâ cuøng thuaän lôïi cho bôi loäi phaùt trieån. Vôùi moät ñaát nöôùc nhö vaäy bôi loäi nhaát ñònh seõ phaûi ñöôïc phaùt trieån maïnh meõ. Veà bôi loäi theå thao thaønh tích Ngay sau ngaøy giaûi phoùng ñaát nöôùc do nhaän bieát ñöôïc vai troø vaø taàm quan troïng cuûa theå thao thaønh tích cao. Nhieàu tænh, thaønh, ngaønh chaúng nhöõng ñaõ duy trì maø coøn phaùt trieån caùc ñoäi tuyeån cuûa mình. Caùc huaán luyeän vieân cô sôû ñaõ tìm toøi nghieân cöùu vaø ñaõ coù kinh nghieäm nhaát ñònh trong huaán luyeän. Do vaäy, haøng naêm ta vaãn toå chöùc ñöôïc caùc giaûi bôi vöôït soâng Baïch Ñaèng truyeàn thoáng, caùc giaûi bôi ñoäi maïnh v v Thaønh tích vaø kyû luïc ngaøy caøng naâng cao. Ñeå tham gia Olympic laàn thöù XXII naêm 1980 ôû Matxcôva, Toång cuïc TDTT ñaõ quyeát ñònh cho thaønh laäp ñoäi tuyeån quoác gia vaøo naêm 1978.
11. Taïi Ñaïi hoäi Theå duïc Theå thao theá giôùi naøy ta ñaõ phaù ñöôïc nhieàu kyû luïc quoác gia, trong ñoù coù kyû luïc bôi 100m tröôøn saáp cuûa Toâ vaên Veä vôùi thaønh tích 56”75, phaù kyû luïc cuûa Tröông Ngö cuõ naêm 1966 laø 56”9; kyû luïc 100m eách cuûa Nguyeãn Maïnh Tuaán vaø Traàn Döông Taøi v v Naêm 1985 Ñaïi hoäi TDTT toaøn quoác ñaõ ñöôïc toå chöùc taïi haø Noäi. Trong Ñaïi hoäi naøy, moân thi ñaáu bôi ñaõ coù haøng chuïc kyû luïc quoác gia ñöôïc laäp. ñoäi bôi thaønh phoù Hoà Chí Minh ñaõ giöõ vò trí voâ ñòch toaøn quoác. Naêm 1988, Ñoäi tuyeån bôi loäi Vieät Nam laàn thöù 2 tham döï Ñaïi hoäi Olympic. Taïi Ñaïi hoäi Olympic 24 Seâun (Nam Trieàu Tieân) chæ coù hai VÑV tham döï vaø maëc duø khoâng loït vaøo chung keát, nhöng ñaõ laäp ñöôïc kyû luïc môùi ôû Vieät Nam vôùi cöï ly 200m eách: 2’39”69 cuûa Quaùch Hoaøi nam vaø 100m böôùm 1’07”96 vaø 200m böôùm 2’3”69 cuûa Kieàu Oanh. Naêm 1990 ñoäi bôi cuûa Vieät Nam tham döï Ñaïi hoäi TDTT Chaâu AÙ toå chöùc taïi baéc Kinh. Döï Ñaïi hoäi coù 3 VÑV (Nguyeãn Kieàu Oanh, Tröông Haûi Phong, Traàn Vinh Quang), caû 3 VÑV ñeàu laäp kyû luïc quoác gia môùi. Naêm 1991 chuùng ta coù 4 vaän ñoäng vieân tham döï SEA Games toå chöùc taïi Philippin. Tuy thaønh tích ñöùng ôû vò trí thöù 7/10 nöôùc Ñoâng Nam AÙ, nhöng cuõng ñaõ laäp ñöôïc caùc kyû luïc Quoác gia môùi. Cho ñeán nay qua caùc SEA Games 17, 18, 19, vò trí bôi loäi cuûa Vieät Nam vaãn chæ xeáp ôû haøng thöù 7 vaø chöa daønh ñöôïc 1 huy chöông bôi loäi naøo. Ñieàu ñoù ñoøi hoûi Hieäp hoäi theå thao döôùi nöôùc cuõng nhö moãi caùn boä huaán luyeän vieân caàn phaûi phaán ñaáu raát cao môùi coù theå ñöa ñöôïc neàn bôi loäi nöôùc ta saùnh vai vôùi caùc nöôùc khu vöïc vaø chaâu luïc.
12. Chöông II NGUYEÂN LYÙ KYÕ THUAÄT BÔI I. ÑAËC TÍNH VAÄT LYÙ CUÛA MOÂI TRÖÔØNG NÖÔÙC COÙ LIEÂN QUAN ÑEÁN KYÕ THUAÄT BÔI 1. Tính khoù eùp nhoû Caùc chaát loûng, trong ñoù coù nöôùc, chòu taùc duïng cuûa söï thay ñoåi nhieät ñoä, aùp suaát khaùc nhau seõ laøm cho theå tích bò thu nhoû laïi. Song ñoái vôùi nöôùc vieäc eùp nhoû laïi theå tích laïi khoâng roõ reät. Ngöôøi ta ñaõ thöû nghieäm cöù taêng leân moät aùt moát phe nöôùc chæ coù theå thu nhoû laïi theå tích khoûang 1/200000. Nhö vaäy coù theå coi nöôùc laø moät chaát khoù eùp nhoû (trong ñoù khoâng khí coù theå thu nhoû 844 laàn so vôùi nöôùc). 2. Tính baùm dính Tính baùm dính cuûa nöôùc laø do löïc huùt trong (löïc noäi tuï). Tính baùm dính taêng leân khi nhieät ñoä giaûm vaø ngöôïc laïi. Neáu nöôùc ôû 26oC coù ñoä baùm dính gaáp 48 laàn so vôùi khoâng khí thì khi ôû 20oC coù theå taêng leân gaáp 59 laàn. Trong ñieàu kieän yeân tónh, aùp löïc töø moïi phía caân baèng, tính baùm dính cuûa nöôùc khoâng bieåu hieän roõ reät. So moät khi coù löïc beân ngoaøi lôùn hôn löïc huùt beân trong, aùp löïc cuûa nöôùc thay ñoåi, söï lieân keát giöõa caùc phaân töû bò taùc ñoäng, do söùc huùt laãn nhau giöõa caùc phaân töû maø taïo ra löïc ma saùt ñeå choáng laïi löïc beân ngoaøi laøm cho löïc beân ngoaøi suy yeáu vaø trieät tieâu daàn. Hieän töôïng naøy goïi laø quaù trình löïc caûn. Löïc beân ngoaøi caøng lôùn löïc huùt trong bò phaân taùn caøng lôùn ma saùt giöõa caùc phaân töû nöôùc caøng maïnh (ma saùt taêng). Khi bôi taát caû caùc ñoäng taùc bôi ñeàu chòu taùc ñoäng cuûa löïc caûn do tính baùm dính cuûa nöôùc gaây neân. Ñoù laø nhaân toá quan troïng cuûa löïc moâi tröôøng khi bôi. 3. Tính löu ñoäng Do löïc huùt laãn nhau giöõa caùc phaân töû nöôùc töông ñoái nhoû neân söùc choáng laïi löïc beân ngoaøi cuõng yeáu. Neáu löïc beân ngoaøi lôùn hôn löïc huùt trong seõ taïo ra söï cheânh leäch aùp löïc. Nöôùc seõ chaûy töø vuøng aùp löïc cao sang vuøng aùp löïc thaáp hoaëc chaûy theo phöông höôùng cuûa löïc beân ngoaøi. Söùc choáng ñôõ löïc beân ngoaøi. Söùc choáng ñôõ löïc beân ngoaøi cuûa caùc phaân töû nöôùc tyû leä thuaän vôùi toác ñoä cuûa löïc beân ngoaøi. Neáu toác ñoä quaït nöôùc chaäm, nöôùc seõ chaûy ra phía cuøng chieàu quaït nöôùc nhieàu hôn. Khi toác ñoä quaït nöôùc taêng leân seõ ñaït tôùi söï phaân phoái laïi, aùp löïc nöôùc ñaåy veà phía cuøng chieàu seõ giaûm ñi, phaàn lôùn nöôùc seõ voøng qua maët baøn quaït (baøn tay) veà vuøng aùp löïc thaáp phía sau baøn quaït (sau baøn tay). Neáu cöù tieáp tuïc taêng toác ñoä quaït nöôùc coù theå ñöôïc coi nhö quaït nöôùc trong ñieàu kieän nöôùc töông ñoái tónh laïi. Do vaäy muoán taïo ñöôïc toác ñoä bôi cao caàn quaït nöôùc taêng daàn toác ñoä.
13. II. LYÙ LUAÄN LÖÏC HOÏC CHAÁT LOÛNG COÙ LIEÂN QUAN ÑEÁN KYÕ THUAÄT BÔI Do moâi tröôøng nöôùc coù 3 ñaëc tính treân neân ñaõ chi phoái raát lôùn tôùi söï chuyeån ñoäng cuûa vaät theå trong moâi tröôøng nöôùc yeân tónh cuõng nhö khi nöôùc chuyeån ñoäng. Ñeå xaây döïng ñöôïc kyõ thuaät hôïp lyù caàn phaûi hieåu saâu saéc lyù luaän löïc hoïc chaát loûng döôùi ñaây: 1. Löïc noåi Khaùi nieäm cô baûn veà löïc noåi Vaät theå naèm trong nöôùc coù theå noåi leân treân maët nöôùc moät phaàn ñeàu goïi laø vaät noåi. Coøn löïc do nöôùc tónh taïi taùc duïng vaøo vaät theå laøm cho vaät noäi leân ñöôïc goïi laø löïc noåi. Löïc noåi laø do cheânh leäch tyû troïng cuûa vaät theå nhoû hôn so vôùi tyû troïng cuûa nöôùc. phöông höôùng cuûa löïc noåi höôùng leân treân. Löïc noåi lôùn hay nhoû baèng troïng löôïng theå tích khoái nöôùc maø vaät chieám choã (töùc löïc ñaåy Acsimeùt). 2. Hieän töôïng chìm noåi Vaät theå naèm trong nöôùc bò chìm xuoáng hay noåi leân phuï thuoäc vaøo tyû troïng cuûa vaät theå lôùn hay nhoû. Tyû troïng laø tyû leä cuûa troïng löôïng vaät theå vôùi theå tích. P D = V D: Tyû troïng; P: Troïng löôïng; V: Theå tích. Do troïng löôïng 1 cm3 nöôùc thuaàn chaát ôû nhieät ñoä 4oC laø 1 gam cho neân ngöôøi ta laáy tyû troïng cuûa nöôùc laø tieâu chuaån ñeå ño tyû troïng caùc vaät theå khaùc. Neáu vaät theå coù tyû troïng lôùn hôn 1, vaät theå ñoù seõ bò chìm xuoáng, ngöôïc laïi tyû troïng cuûa vaät theå nhoû hôn 1 vaät theå seõ noåi leân. Do tyû troïng cuûa caùc boä phaän cô theå con ngöôøi khoâng gioáng nhau. tyû troïng cuûa ñaàu laø 1,994, xöông laø 1,38, cô baép laø 1,058. Trong khi ñoù ôû nam giôùi tyû leä laø 45% toång troïng löôïng cô theå, nöõ tyû leä 35% troïng löôïng cô theå, tyû troïng noäi taïng laø 1,05, tyû troïng cuûa môõ laø 0,414. Tyû leä môõ ôû nam chieám 18%, nöõ 25%. Vì vaäy ôû moãi ngöôøi khaùc nhau, giôùi tính khaùc nhau seõ coù tyû troïng khaùc nhau. treû em vaø nöõ giôùi coù tyû troïng nhoû hôn ngöôøi lôùn vaø nam giôùi. Maët khaùc tyû troïng luùc thôû ra lôùn hôn luùc thôû vaøo. Khi thôû ra tyû troïng khoaûng 1,02 ∼ 1.05. khi thôû vaøo, giaûm xuoáng tôùi möùc 0,96 ∼ 0,99. Do vaäy, khi bôi neáu thöôøng xuyeân trong phoåi coù khí thì cô theå seõ noåi cao hôn. 3. Hieän töôïng thaêng baèng tónh Thaêng baèng mang tính tónh löïc yeâu caàu troïng taâm cô theå phaûi naèm treân moät ñöôøng thaúng vôiu trung taâm noåi. Coù theå khoâng cuøng treân moät ñieåm nhöng troïng taâm cô theå phaûi naèm phía döôùi trung taâm noåi. Neáu khoâng seõ taïo ra söï quay laät (xem hình 1). Troïng taâm laø ñieåm toång hôïp löïc cuûa caùc troïng löïc thaønh phaàn. Khi tyû troïng cuûa caùc boä phaän vaät theå ñoàng ñeàu, troïng taâm seõ rôi vaøo trung taâm hình hoïc cuûa vaät theå ñoù. Trung taâm noåi laø chæ ñieåm toång hôïp löïc cuûa caùc löïc noåi thaønh phaàn laø trung taâm cuûa theå tích nöôùc bò vaät chieám choã. Khi cô theå naèm xaáp ngang trong nöôùc do nguyeân nhaân khoang ngöïc coù 2 laù phoåi chöùc khí neân phía chaân naëng hôn phía ñaàu. Do vaäy troïng taâm naèm ôû phía döôùi (phía buïng döôùi caùch roán khoaûng 2 cm). Khi 2 tay ñeå caïnh thaân, thaân seõ chìm xuoáng tröôùc. Muoán thaêng baèng toát hôn 2 tay phaûi duoãi thaúng tröôùc ñaàu (xem hình 1.2).
14. 4. ÖÙng duïng nguyeân lyù löïc noåi trong khi bôi - Khi vung tay ra tröôùc caàn coá gaéng vöôn xa ra tröôùc ôû döôùi nöôùc ñeå coù lôïi cho löïc noåi. - Khi hoïc bôi caùc kieåu bôi phaûi hoïc ñoäng taùc chaân tröôùc ñeå giöõ thaêng baèng. - Khi bôi caàn giöõ thaân ngöôøi noåi cao ñeå giaûm löïc caûn. Muoán vaäy khi thôû ra phaûi töø töø ôû döôùi nöôùc baèng moàm vaø khi thôû vaøo khoâng ñöôïc ngaång ñaàu hoaëc quay ngöôøi cao. - Khi vung tay treân khoâng caàn thaû loûng cô baép duøng tay keo caúng tay, co khuyûu tay ñeå vung tay ñöôøng ngaén nhaát vaø vung tay coù gia toác ñeå thöïc hieän vung tay trong thôøi gian ngaén nhaèm giöõ cho cô theå coù toác ñoä noåi oån ñònh. 5. Löïc thaêng 5.1. Khaùi nieäm cô baûn veà löïc thaêng Löïc thaêng coøn ñöôïc goïi laø löïc naâng. Trong thöïc tieãn bôi, chuùng ta coù theå nhaän thaáy khi laøm ñoäng taùc “ñaïp thaønh beå löôùt nöôùc”, ñuøi vaø caúng chaân thaû loûng töï nhieân seõ coù theå ns6ng cao leân gaàn maët nöôùc; hoaëc khi bôi ñöùng ñeå duy trì cô theå ñöùng thaúng tay khoâng caàn aán xuoáng döôùi maø chæ khoûa nöôùc sang hai beân. Trong ñoäng taùc ñaïp tay bôi tröôøn vaän ñoäng vieân caûm thaáy mình quaït tay ra sau. song treân thöïc teá hoï laïi quaït tay hình chöõ “S” nhöõng löïc ñaåy cô theå leân vò trí cao goùp phaàn ñaåy cô theå tieán ra tröôùc goïi laø löïc naâng. Choã döïa lyù luaän cuûa löïc naâng ñoù laø ñònh luaät Beùc nu li ñeå coù theå roõ theâm ta coù theå duøng “nguyeân lyù caùnh maùy bay” vaø “nguyeân lyù vaùn tröôït” ñeå giaûi thích hieän töôïng treân. + Nguyeân lyù caùnh maùy bay: Khi maùy bay bay nhanh do hình daïng phía treân vaø phía döôùi caùnh maùy bay khaùc nhau, phía treân leân phía döôùi phaúng. Do vaäy toác ñoä doøng khoâng khí hoaøn löu cuûa phía treân vaø phía döôùi caùnh maùy bay khaùc nhau. töø ñoù taïo ra cheânh leäch aùp löïc phía döôùi caùnh lôùn hôn phía treân (S>S1) töø ñoù taïo ra löïc naâng F (xem hình 2). Khi bôi cuõng dieãn ra töông töï do hình daïng phía treân vaø phía döôùi tay chaân khoâng gioáng nhau vaø ôû goùc ñoä khaùc nhau neân cheânh leäch aùp löïc giöõa treân vaø döôùi cuûa chaân (tay) cuõng khaùc nhau töø ñoù taïo ra löïc naâng F höôùng leân treân (xem hình 3). + Nguyeân lyù vaùn tröôït: Khi moät taám vaùn phaúng tröôït trong nöôùc vôùi moät goùc ñoä nhaát ñònh do maët treân taám vaùn vaø maët döôùi taám vaùn cheânh leäch aùp löïc neân taïo ra löïc naâng F (xem hình 4).
15. Trong ñieàu kieän nhaát ñònh löïc naâng seõ taêng daàn theo söï taêng leân ñoä leäch cuûa vaùn (goùc ñoùn). Song ñeán khoaûng 16 – 18 ñoä trôû laïi seõ giaûm ñi nhanh choùng. Trong bôi loäi goùc ñoä nghieâng coù hieäu quaû khoaûng treân döôùi 45o, neáu vöôït qua phaïm vi naøy thì löïc naâng seõ giaûm ñi ñoät ngoät. Trong löïc hoïc chaát loûng goïi laø hieän töôïng “maát toác ñoä”. 5.2. Taùc duïng ñaåy tieán cuûa löïc naâng Tröôùc ñaây ngöôøi ta thöôøng cho raèng: chæ coù baøn tay quaït thaúng töø tröôùc ra sau, döïa vaøo löïc phaûn taùc duïng cuûa löïc caûn nöôùc môùi laø ñoäng löïc duy nhaát ñeå ñaåy cô theå tieán ra phía tröôùc. Song gaàn ñaây ngöôøi ta döïa vaøo nguyeân lyù cuûa caùnh quaït chaân vòt cuûa taøu thuûy, quan saùt quaït nöôùc ñöôøng cong ñaõ phaùt hieän thaáy cuøng luùc taïo ra löïc naâng thì löïc naâng cuõng coù taùc duïng taïo ra löïc tieán. Laáy baøn tay quaït nöôùc ôû hình 5 laøm ví duï. Neáu quaït nöôùc theo ñöôøng thaúng ra sau hình 5 (1) thì löïc caûn D höôùng ra tröôùc löïc naâng L seõ höôùng sang beân traùi. Neáu quaït nöôùc vuoâng goùc vôùi phöông höôùng tieán cuûa cô theå thì löïc caûn D höôùng sang beân phaûi löïc naâng höôùng ra tröôùc. Neáu quaït nöôùc theo höôùng taïo thaønh goùc nhoïn vôùi höôùng tieán cuûa cô theå thì löïc caûn D seõ höôùng sang beân traùi phía truôùc löïc naâng L höôùng ra beân phaûi phía tröôùc. V: phöông höôùng tay quaït nöôùc; D: löïc caûn; L: löïc thaêng (naâng) Töø söï phaân tích ôû treân coù theå nhaän thaáy: Khi quaït nöôùc döôøng thaúng ra sau thì löïc caûn laøm thaønh löïc ñaåy vaø ñöôïc goïi laø “löïc ñaåy cuûa löïc caûn”. Khi quaït nöôùc theo phöông huôùng vuoâng goùc vôùi höôùng tieán cuûa cô theå thì löïc naâng laïi thaønh löïc ñaåy vaø ñöôïc goïi laø “löïc ñaåy cuûa löïc naâng”. Khi quaït nöôùc taïo thaønh goùc heïp vôùi höôùng tieán cuûa cô theå thì caû löïc caûn vaø löïc naâng ñeàu thaønh löïc ñaây cô theå tieán ra tröôùc vaø ñöôïc goïi laø “löïc ñaåy cuûa löïc caûn vaø löïc naâng”. Do vaäy tuøy töøng ñoäng taùc töøng giai ñoaïn ñoäng taùc caàn coù söï phaân tích cuï theå. 5.3. ÖÙng duïng nguyeân lyù löïc naâng trong bôi loäi - Neáu muoán duøng löïc naâng laøm thaønh löïc ñaåy cô theå thì goùc ñoä vò trí baøn tay vaø ñoäng taùc tay phaûi phuø hôïp vôùi nguyeân lyù löïc naâng. - Khi bôi, tö theá thaân ngöôøi caàn coù goùc bôi töông ñoái nhoû hôn vaø hôïp lyù. Ñoàng thôøi caàn duøng caùc phöông phaùp naâng cao toác ñoä ñeå naâng cao löïc naâng maø khoâng neân taêng goùc bôi naâng cao löïc naâng; neáu khoâng seõ laøm taêng löïc caûn. - Muoán giöõ thaân ngöôøingang baèng baèng ñoäng taùc ñaäp chaân, thì ñoä saâu ñaäp chaân khoâng neân quaù lôùn. khi löôùt nöôùc caàn kheùp vaø duoãi thaúng tay chaân, cô baép giöõ möùc ñoä thaû loûng thích hôïp ñeå coù ñöôïc löïc naâng. 6. Löïc caûn Khi chuyeån ñoäng trong nöôùc seõ gaëp phaûi moät loaïi löïc ngöôïc vôùi phöông höôùng chuyeån ñoäng cuûa vaät theå. Ñoù chính laø löïc caûn. Khi cuøng moät vaät theå vaän ñoäng vôùi cuøng moät toác ñoä trong moâi tröôøng khoâng khí vaø moâi tröôøng nöôùc thì vaät theå vaän ñoäng trong moâi tröôøng nöôùc chòu löïc caûn gaáp 800 laàn so vôùi moâi tröôøng khoâng khí. Do vaäy giaûm bôùt löïc caûn trong bôi loäi laø moät khaâu voâ cuøng quan troïng. Nhöõng löïc caûn chuû yeáu trong khi bôi bao goàm löïc caûn ma saùt, löïc caûn hình daùng, löïc caûn soùng xoaùy vaø löïc caûn quaùn tính. Trong ñoùlöïc caûn aûnh höôûng lôùn nhaát ñoái vôùi cô theå khi bôi laø löïc caûn hình daùng. Ñoäng taùc kyõ thuaät bôi töông ñoái phöùc taïp, bieán hoùa nhieàu ñoàng thôøi ôû moãi ngöôøi
16. cuõng khaùc nhau. do vaäy raát khoù ñònh löôïng löïc caûn ôû moãi ngöôøi. Noùi chung chæ coù phaân tính ñònh tính. 6.1. Löïc caûn ma saùt 6.1.1. Khaùi nieäm veà löïc caûn ma saùt Do nöôùc coù tính baùm ính (ñoä nhôùt) neân khi moät taám goã phaúng chuyeån ñoäng trong nöôùc seõ coù moät boä phaän nöôùc baùm vaøo maët phaúng cuûa vaùn ñoàng thôøi daãn tôùi hieän töôïng ma saùt vôùi caùc lôùp nöôùc gaàn ñoù hình thaønh lôùp thang toác ñoä giaûm daàn. Khi saùt vôùi maët taám vaùn (xem hình 6). Luùc naøy toång cuûa löïc do nöôùc giöï maët vaùn laïi goïi laø löïc ma saùt. Maët cuûa taám vaùn caøng goà gheà thì dieän tích tieáp xuùc cuûa nöôùc cuûa vaùn vaø toác ñoä vaän ñoäng cuûa nöôùc caøng lôùn, löïc ma saùt cuõng lôùn leân töông öùng. Khi toác ñoä vaän ñoäng cuûa maët vaùn ñaït ñeán moät möùc nhaát ñònh thì löïc caûn seõ taêng moät caùch maïnh meõ. 6.1.2 Löïc caûn ma saùt trong thöïc tieãn bôi loäi Khi bôi löïc caûn ma saùt maø cô theå phaûi gaùnh chòu nhoû hôn nhieàu so vôùi maùy bay vaø taåu thuûy. Song trong thi ñaáu bôi loäi phaàn thaéng baïi ñoäi khi chæ vaøi phaàn taêm giaây. Bôûi vaäy giaûm nhoû löïc caûn cuûa ma saùt laø moät vieäc heát söùc quan troïng. Choïn moät chaát lieäu trôn moûng ñeå laøm muõ bôi vaø aùo bôi, caïo raâu, caét toùc, ñeàu laø nhöõng bieän phaùp ñeå giaûm nhoû löïc caûn ma saùt. 6.2. Löïc caûn hình daïng (löïc caûn xoaùy) 6.2.1. Söï taïo ra löïc caûn hình daùng vaø möùc ñoä lôùn nhoû cuûa löïc caûn hình daïng Löïc caûn hình daïng laø chæ löïc caûn ñöôïc taïo ra bôûi söï cheânh leäch aùp löïc giöõa maët chaén phía tröôùc vaät theå. Khi vaät chuyeån ñoäng vôùi toác ñoä cao. Do phía sau cuûa vaät theå taïo ra xoaùy nöôùc neân coøn goïi laø löïc caûn xoaùy. Ñoä lôùn cuûa löïc caûn hình daùng coù quan heä chaët vôùi hình daïng, dieän tích vaø ñoä ñaäm cuûa nöôùc vaø tyû leä vôùi bình phöông cuûa toác ñoä vaän ñoäng. Neáu nhö hình chieáu cuûa hai vaät theå vaø toác ñoä vaän ñoäng cuûa 2 vaät theå gioáng nhau song hình daïng cuûa vaät theå laïi khaùc nhau thì löïc caûn nhoû nhaát laø hình thoi coøn lôùn nhaát laø hình loõm hai ñaàu (xem hình 7). Nguyeân nhaân hình thoi coù heä soá löïc caûn nhoû laø vì toác ñoä doøng chaûy töông ñoái oån ñònh giöõa phía tröôùc vaø phía sau, ñoàng thôøi phía sau laïi khoâng taïo ra xoaùy nöôùc. heä soá löïc caûn lôùn hay nhoû coøn phuï thuoäc vaøo tyû leä giöõa ñoä daøi chieàu doïc vaø ñoä daøi chieàu ngang cuûa vaät theå (xem hình 2). Cuøng hình daïng löôùt nöôùc nhöng heä soá löïc caûn lôùn hay nhoû coøn phuï thuoäc vaøo toác ñoä vaän ñoäng. Khi toác ñoä chuyeån ñoäng vöôït qua 1 trò soá nhaát ñònh ñuoâi doøng ch3y môû roäng löïc caûn maø vaät phaûi gaùnh chòu taêng leân maïnh meõ. Neáu ñem hình daùng löôùt nöôùc chuyeån ñoåi quan heä tyû leä giöõa ñoä daøi vaø ñoä roäng cuûa vaät theå (taêng theâm ñoä daøi) thì doøng chaûy phía döôùi yeáu ñi löïc caûn seõ giaûm nhoû (xem baûng 1). Baûng 1: Baûng heä soá löïc caûn cuûa tyû leä chieàu doïc vôùi chieàu ngang cuûa vaät theå Tyû leä chieàu doïc vôùi chieàu 1 3 5 10 ngang Heä soá löïc caûn 0,5 0,122 0,059 0,021 Coù moät soá vaät theå coù ñöôøng kính gioáng nhau nhöng hình daïng khaùc nhau. neáu toác ñoä vaän ñoäng vôùi toác ñoä nhö nhau. löïc caûn lôùn hay nhoû luùc naøy phuï thuoäc vaøo hình daïng phía sau cuûa vaät theå. Hình vuoâng phaúng phía sau vaø hình loõm phía sau, doøng chaûy phía ñuoâi seõ môû roäng khu vöïc xoaùy seõ taêng leân laøm taêng toác ñoä chuyeån ñoåi doøng nöôùc daãn tôùi cheânh leäch aùp löïc tröôùc vaø sau taêng leân.
17. Ñieàu ñoù cuõng coù nghóa laø laøm cho löïc caûn taêng leân roõ reät. Vaät theå cuøng hình daùng vaø chuyeån ñoäng cuøng toác ñoä thì löïc caûn tyû leä thuaän vôùi dieän tích maët chaén nöôùc. nhöng cuõng caùc vaät theå hình daïng khaùc nhau. coù luùc dieän tích maët chaén hôn keùm nhau vaøi chuïc laàn, trong ñieàu kieän toác ñoä ngang nhau thì löïc caûn chuùng gaùnh chòu cuõng gaàn ngang nhau (xem hình 8). 6.2.2. Löïc caûn hình daùng vôùi kyõ thuaät bôi - Veà tö theá thaân ngöôøi vaø chaân tay: trong khi bôi taát caû tö theá thaân ngöôøi vaø ñoäng taùc tay chaân coù höôùng chuyeån ñoäng ra tröôùc ñeàu phaûi coá gaéng giaûm nhoû dieän tích maët chaén vaø taïo thaønh tö theá hình thoi löôùt nöôùc. ví duï ñoäng taùc chaân bôi eách khi co chaân caúng chaân phaûi naèm phía sau hình chieáu cuûa ñuøi, sau khi xuaát phaùt vaøo löôùt nöôùc 2 tay phaûi duoãi thaúng vaø kheùp laïi caïnh ñaàu, 2 chaân thaúng kheùp song song, muõi baøn chaân duoãi laøm cho toaøn boä cô theå taïo thaønh moät ñöôøng thaúng. Ñoàng thôøi neáu toaøn boä cô theå duoãi thaúng seõ laøm taêng ñoä daøi töø ñoù giaûm heä soá löïc caûn. Döïa vaøo caùc keát quaû nghieân cöùu cuûa Vloplinko (ôû baûng 2), ta coù theå thaáy goùc giöõa truïc doïc cô theå vôùi maët phaúng ngang cuûa nöôùc caøng nhoû thì löïc caûn caøng nhoû. Baûng 2: Baûng xaùc ñònh goùc nghieâng vaø löïc caûn Tö theá löôùt nöôùc cuûa thaân Toác ñoä Löïc caûn Söï bieán ñoåi trò soá bình quaân cuûa löïc caûn khi ngöôøi (kg) goùc nghieâng cuûa cô theå taêng leân Naèm ngang tö theá löôùt nöôùc (thoi) 2 m/s 12,8 Naèm cheách döôùi 5o 2 m/s 14,7 Töø 0o ñeán 5o: cöù taêng 1o thì löïc caûn taêng 0,38 kg Naèm cheách döôùi 18o 2 m/s 19,2 Töø 5o ñeán 18o: cöù taêng 1o löïc caûn taêng 0,63 kg Naèm cheách döôùi 36o 2 m/s 30,4 Töø 18o ñeán 36o: cöù taêng 1o löïc caûn taêng 0,63 kg - Bôi ñöôøng thaúng: trong quaù trình bôi phaûi giöõ tö theá thaân ngöôøi oån ñònh ñoäng taùc 2 tay vaø 2 chaân caân ñoáp nhòp nhaøng ñeå bôi theo moät ñöôøng thaúng töø ñoù giaûm ñöôïc löïc caûn. - Giöõ traïng thaùi caân baèng cô theå khoâng ñeå vaën veïo nhaáp nhoâ baèng vieäc thöïc hieän ñoäng taùc thôû vaø tay chaân hôïp lyù. - Caùc ñoäng taùc rieâng leû vaø phoái hôïp phaûi ñöôïc quy phaïm hoùa môùi coù theå giaûm ñöôïc löïc caûn hình daïng. 6.3. Löïc caûn do soùng 6.3.1. Söï saûn sinh löïc caûn do soùng Khi löïc beân ngoaøi taùc ñoäng vaøo nöôùc, phaù vôõ traïng thaùi caân baèng giöõa caùc phaân töû nöôùc, nöôùc bò doàn neùn seõ hình thaønh caùc toác ñoä chaûy lôùn nhoû khaùc nhau, aùp löïc to nhoû khaùc nhau. do tyû troïng cuûa nöôùc vaø khoâng khi coù söï khaùc bieät raát lôùn, theá laø moät boä phaän nöôùc seõ nhoâ cao leân maët nöôùc. phaàn nöôùc nhoâ leân cao do taùc duïng cuûa troïng löïc laïi phaûi trôû laïi traïng thaùi ngang baèng tröôùc ñoù. Cöù theá maø soùng ñöôïc hình thaønh. Cô theå vaän ñoäng ôû trong nöôùc taùc duïng ñoäng löïc lieân tuïc vaøo nöôùc taïo thaønh soùng nöôùc bò eùp cao leân ôû phía tröôùc taïo thaønh khu vöïc cao aùp ñoàng thôøi nöôùc ôû khu vöïc naøy laïi doàn veà khu vöïc aùp thaáp ôû phía sau. do cheânh leäch aùp löïc tröôùc sau maø taïo ra löïc caûn cho cô theå. Soùng ñöôïc truyeàn ñi trong khu vöïc quanh cô theå moät khoaûng roäng 30cm. 6.3.2. Löïc caûn soùng vôùi kyõ thuaät bôi Söï hình thaønh cuûa soùng laø hình thöùc chuyeån ñoåi cuûa naêng löôïng neân coù aûnh höôûng nhaát ñònh ñoái vôùi toác ñoä bôi. Vì vaäy noù ñaõ thaønh chæ tieâu quan troïng ñeå ñaùnh giaù kyõ thuaät toát hay toài. Ñeå giaûm bôùt löïc caûn do soùng trong thöïc tieãn bôi caàn chuù yù:
18. - Khi bôi caàn giöõ tö theá ngang baèng vaø noåi, coù hình löôùt nöôùc toát; traùnh ngaång ñaàu öôõn ngöïc; 2 chaân dang roäng - Chuù yù tính oån ñònh ngang baèng cô theå duøng söùc töï nhieân bôi toác ñoä ñeàu. - Khi xuaát phaùt hoaëc ñaäp chaân tröôøn, böôùm traùnh nhaûy hoaëc ñaäp thaúng ñöùng vaøo nöôùc. - Sau khi xuaát phaùt vaøo nöôùc, löôùt nöôùc ôû ñoä saâu nhaát ñònh caùch maët nöôùc khoaûng 30cm laø thích hôïp. 6.4. Löïc caûn quaùn tính 6.4.1. Söï saûn sinh cuûa löïc caûn quaùn tính Khi vaät theå naèm trong nöôùc ñöôïc taêng toác ñoä do söï taêng toác ñoä cuûa vaät theå maø daãn tôùi moät loaïi löïc caûn, löïc caûn ñoù goïi laø löïc caûn quaùn tính. Khi taêng gia toác phaàn tröôùc cuûa vaät theå taïo ra söï va eùp ngoaïi löïc lôùn hôn aùp suaát taêng cao seõ vöøa laøm cho tính baùm dính cuûa nöôùc taêng leân ñoàng thôøi cuõng laøm cho caùc phaân töû nöôùc ôû phaàn tröôùc cuûa vaät khoâng baét kòp toác ñoä chaûy voøng ra sau cuûa vaät theå neân laøm cho söï cheânh leäch aùp suaát phía tröôùc vaø phía sau cuõng taêng leân. Töø ñoù vaät theå phaûi gaùnh chòu moät löïc caûn môùi do taêng toác taïo neân. Khi bôi thay ñoåi toác ñoä khoâng chæ bieåu hieän treân toaøn boä loä trình bôi hay moät cöï ly naøo ñoù maø coøn ñöôïc bieåu hieän ôû ngay trong moät chu kyø ñoäng taùc. Ví duï toác ñoä töùc thôøi giöõa giai ñoaïn keát thuùc taêng toác quaït nöôùc laàn tröôùc vôùi laàn ñaàu giai ñoaïn taêng toác quaït nöôùc laàn sau ñaõ keùm nhau 0,5 ∼ 0,8 m/s. coøn bôi eách thì söï bieán ñoåi toác ñoä trong moät chu kyø ñoäng taùc coù theå leân ñeán 1,5 m/s. 6.4.2. Löïc caûn quaùn tính vôùi nhöõng kyõ thuaät bôi Ñeå giaûm bôùt löïc caûn quaùn tính, khi bôi caàn chuù yù: - Trong toaøn boä cöï ly hoaëc moät ñoaïn naøo ñoù coá gaéng bôi vôùi toác ñoä ñoàng ñeàu. - Coá gaéng giaûm bôùt caùc giai ñoaïn löôùt nöôùc khoâng caàn thieát phoái hôïp 2 tay hoaëc tay vôùi chaân caàn nhòp nhaøng, lieân tuïc coù söï gaén keát giöõa caùc ñoäng taùc hieäu löïc. 6.5. Löïc caûn vôùi bình phöông toác ñoä (V2) Vaät theå chuyeån ñoäng trong nöôùc chòu caûn lôùn hay nhoû coù quan heä tyû leä thuaän vôùi bình phöông toác ñoä chuyeån ñoäng cuûa vaät theå. Löïc caûn cuûa nöôùc ñöôïc bieåu thò baèng coâng thöùc sau: F = -1/2 S. C.P.V2 Trong ñoù: F laø löïc caûn vì ngöôïc vôùi höôùng vaän ñoäng neân mang daáu (). 1/2 laø caân baèng ñoäng naêng vaø theá naêng. S: dieän tích hình chieáu cuûa vaät theå. C: laø heä soá löïc caûn hình daùng vaø tính chaát beà maët cuûa vaät. P: ñoä ñaäm ñaëc cuûa nöôùc (nöôùc saïch thöôøng laø 1, nöôùc baån >1). V2: bình phöông toác ñoä. Qua coâng thöcù naøy ta thaáy toác ñoä duø chæ taêng leân moät ít, song löïc caûn laïi coù theå taêng leân raát lôùn. Ñieàu naøy raát quan troïng trong bôi loäi. Bôûi vì baát keå taêng löïc ñaåy leân lôùn nhö theá naøo vaãn ñeàu giaûm thieåu löïc caûn. Töø coâng thöùc treân ta thaáy con ñöôøng taêng löïc ñaåy coù theå vaø giaûm löïc caûn nhö sau (xem baûng 3)
19. Baûng 3: Caùch taêng löïc ñaåy, giaûm thieåu löïc caûn Caùch giaûm löïc caûn Caùch taêng löïc ñaåy Ghi chuù 1. Giaûm bôùt S, giaûm nhoû khu 1. Taêng S taïo cho thaân ñuoâi 1. F = K.S. Trong tình huoáng caùc yeáu toá vöïc xoaùy ñuoâi, taïotö theá thaønh hình khoâng löôùt nöôùc giöõ nguyeân thì heä soá to nhoû cuûa K seõ tyû thaân ngöôøi coù tö theá löôùt (loõm hoaëc phaúng) leä thuaän vôùi löïc caûn (hoaëc löïc ñaåy) nöôùc toát. 2. Vaän ñoäng toác ñoä ñeàu 2. Vaän ñoäng vôùi gia toác (quaït 2. F = KV2 (gioáng treân) tay taêng toác) 3. Naâng cao ñoä trôn nhaün beà 3. Giaûm thieåu ñoä trôn nhaün 3. F = KC (gioáng treân) maët cuûa vaät theå chuyeån ñoäng cuûa vaät theå (phía oáng tay oáng chaân quaàn bôi) 7. Löïc ñaåy tieán Löïc ñaåy cô theå tieán leân phía tröôùc goïi laø löïc ñaåy tieán, löïc naøy ñöôïc giaûi thích töø löïc ñaåy lôïi duïng löïc caûn vaø löïc ñaåy lôïi duïng löïc thaêng. Do nöôùc coù ñaëc tröng laø löïc caûn lôùn cô theå seõ söû duïng tay vaø chaân quaït ñaïp ñaäp ytöïc tieáp ra phía sau, nhôø löïc phaûn taùc duïng cuûa nöôùc laøm cho cô theå tieán veà tröôùc. ñoù chính laø löïc ñaåy tieán lôïi duïng löïc caûn. Khi cô theå quaït nöôùc, ñaïp nöôùc, ñaäp nöôùc, ñöôøng cong taïo ra löïc thaêng töông ñoái lôùn ñoàng thôøi laøm cho löïc thaêng naøy chuyeån höôùng ra tröôùc ñaåy cô theå tieán ra tröôùc, ñoù laø löïc tieán lôïi duïng löïc naâng. Töø goùc ñoä sinh cô thì vieäc taêng löïc ñaåy neân lôïi duïng löïc thaêng hoaëc söï keát hôïp toái öu cuûa 2 loaïi löïc tieán ñoù. Muoán ñaït ñöôïc vieäc taêng löïc ñaåy tieán thì caùc chi thöïc hieän ñoäng taùc hieäu löïc phaûi coù heä soá vaø hình dieän tích chaén nöôùc lôùn, ñöôøng quaït nöôùc coù hieäu quaû vaø keùo daøi, toác ñoä quaït nöôùc phaûi nhanh thôøi gian duøng söùc phaûi ñaày ñuû, ñoàng thôøi phöông höôùng toång hôïp löïc cuûa caùc löïc thaønh phaàn phaûi cuøng höôùng vôùi höôùng bôi ñeán. Ñeå ñaït ñöôïc löïc ñaåy tieán lôùn, chuùng ta caàn ñi saâu vaøo baûn chaát vieäc naâng cao hieäu quaû caùc ñoäng taùc hieäu löïc cuûa quaït tay vaø ñaäp chaân. 7.1. Lôïi duïng ñaày ñuû taän duïng cuûa tay vaø chaân trong ñoäng taùc hieäu löïc Khi bôi thuyeàn ñi ñöôïc laø nhôø maùi cheøo quaït nöôùc. khi bôi, tay vaø chaân ñaïp nöôùc, ñaäp nöôùc ñeå ñaåy ngöôøi ra tröôùc. trong khi tay quaït nöôùc neáu chuùng ta naém baøn tay laïi seõ caûm thaáy khoâng phaùt huy ñöôïc söùc maïnh vaø toác ñoä bôi seõ raát chaäm. Vaäy lyù do gì taïo neân hieän töôïng ñoù? Döïa vaøo nguyeân lyù sinh cô chuùng ta coù theå thaáy ñoäng taùc tay vaø chaân muoán coù hieäu quaû thì phaûi vaän ñoäng tay vaø chaân theo ñöôøng cong xoay quanh khôùp vai vaø hoâng moät caùch phöùc taïp. Ñoàng thôøi döïa vaøo nguyeân lyù cuûa vaän ñoäng hình troøn thì: Toác ñoä quay (V) = baùn kính ( r ) x toác ñoä goùc (W) Laáy quaït tay bôi tröôøn saáp laøm ví duï, khi quaït tay laáy khôùp tay laøm truïc quay ñeå quaït töø tröôùc ra sau (xem hình 9). Neáu ñem caùnh tay chia laøm 6 phaàn baèng nhau trong cuøng moät thôøi gian, caùnh tay ñi töø OA ñeán OA’. Maëc duø toác ñoä goùc nhö nhau nhöng quaõng ñöôøng ñi ñöôïc ôû caùc ñieåm treân caùnh tay laïi khoâng baèng nhau. neáu giaû söû toác ñoä ôû ñieåm F laø 1 m/s thì ôû ñieåm E laø 2 m/s vaø ôû ñieåm thöù 6 laø 6 m/s. Ñieàu ñoù coù theå thaáy caøng xa truïc vai thì toác ñoä chuyeån ñoäng caøng nhanh. Chuùng coù moái töông quan tuyeán tính.
20. Neáu ñöïa vaøo nguyeân lyù löïc caûn tyû leä thuaän vôùi bình phöông toác ñoä (F = k.V2) thì löïc phaûn taùc duïng ôû caùc ñieåm taïo ra coù söï khaùc bieät raát lôùn. Ví duï ôû ñieåm F löïc caûn laø 1kg, löïc phaûn taùc duïng seõ laø 1 kg ôû ñieåm E löïc caûn seõ laø 4kg löïc phaûn taùc duïng cuõng laø 4 kg. Töông töï nhö vaäy ôû ñieåm A löïc caûn laø 36 kg vaø löïc phaûn taùc duïng cuõng seõ laø 36 kg (xem hình 10). Töø ñoù coù theå thaáy trung taâm quaït nöôùc seõ ôû baøn tay vaø coå tay, coøn ôû ñaäp chaân seõ laø coå chaân vaø baøn chaân. Trong quaù trình quaït nöôùc ñeå phaùt huy taùc duïng quaït nöôùc cuûa tay caàn chuù yù laøm cho baøn tay coù hình daïng hôïp lyù. - Hình daïng baøn tay hôïp lyù tröôùc heát bieåu hieän caùc ngoùn tay duoãi thaúng kheùp laïi töï nhieân, giöõa caùc ngoùn tay vaø keõ hôû khoâng quaù 5mm (xem hình 11), laøm cho nöôùc loït qua keõ ngoùn tay chæ taïo ra xoaùy nöôùc ñeå taêng theâm löïc caûn. Töø ñoù taêng hieäu quaû quaït nöôùc. - Baøn tay vaø caùnh tay caàn coù goùc ñoùn nöôùc töø 35-40o coøn Cao Sin Men cho raèng goùc cong nöôùc (goùc quaït nöôùc) laø 37o seõ thu ñöôïc hieäu quaû naâng taïo ra löïc tieán lôùn nhaát. - Kyõ thuaät phaûi hôïp lyù quy phaïm, ví duï ñaïp chaân, caúng chaân, baøn chaân phaûi hôi xoay vaøo trong, coå chaân thaû loûng mu baøn chaân vaø phía maët tröôùc caúng chaân laø maët ñaäp nöôùc chính. Coøn ñaïp chaân eách thì phía caïnh trong baøn chaân vaø caúng chaân laø maët ñaïp nöôùc chính. 7.2. Quaït nöôùc cong tay Neáu nhö khi quaït nöôùc maø duoãi tay thaúng (nhö hình 12.1) thì tay quaït ñeán caùc goùc ñoä khaùc nhau, hieäu suaát söû duïng löïc cuõng seõ khaùc nhau. Khi quaït ñeán goùc ñoä 45o thì 1/2 löïc seõ taïo ra löïc noåi coøn ½ löïc seõ taïo ra löïc tieán. Quaït tôùi goùc 90o thì toaøn boä taïo ra löïc tieán. Song quaït tôùi goùc 135o thì 1/2 löïc taïo ra löïc laøm chìm cô theå. Quaït tôùi goùc 180o thì toaøn boä löïc quaït tay taïo ra löïc laøm cho cô theå chìm xuoáng döôùi. Phaàn lôùn löïc quaït theo caùnh quaït nöôùc tay thaúng laø taïo ra löïc noåi vaø löïc chìm. Töø ñoù laøm cho cô theå chìm noåi nhaáp nhoâ nhieàu hôn laø löôùt ra tröôùc. Coøn neáu duøng caùnh quaït nöôùc cong tay (co, duoãi khôùp khuyûu vaø coå tay nhö hình 12.2). coù theå laøm cho loä trình quaït nöôùc vöôn ra tröôùc, döôùn ra sau. ñoàng thôøi tay quaït ñeán goùc ñoä naøo thì cuõng
21. taïo ra löïc tieán laø chính. Maët khaùc quaït nöôùc cong tay coøn coù theå söû duïng ñöôïc nhieàu nhoùm cô baép tham gia vaøo quaït nöôùc. nhö vaäy söï meät moûi cuûa cô baép seõ ít hôn chæ döïa vaøo moät vaøi cô baép quaït nöôùc. töø ñoù naâng cao ñöôïc hieäu quaû quaït nöôùc. 7.3. Quaït nöôùc ñöôøng cong Do nöôùc laø moät theå loûng vaø do ñaëc tính caáu truùc cuûa cô theå con ngöôøi ñöôøng quaït nöôùc cuûa tay khoâng traùnh khoûi ñöôøng cong. Ví duï quyõ tích vaän ñoäng cuûa tay (nhö hình 13) laø moät ñöôøng cong hình chöõ S thuaän vôùi tay phaûi va S ngöôïc thuaän vôùi tay traùi. Neáu töø khoâng gian 3 chieàu, quyõ tích quaït nöôùc ñöôïc bieåu thò ôû hình 14. Trong hình 14A laø quyõ tích quaït nöôùc quan saùt chính dieän (phía vaän ñoäng vieân bôi tôùi), hình 14B laø quyõ tích quaït nöôùc quan saùt töø phía döôùi leân (töø phía ñaùy beå khi vaän ñoäng vieân bôi vôùi tö theá saáp). Hình 14C laø quyõ tích quaït nöôùc quan saùt töø phía beân caïnh. Treân thöïc teá muoán ñaùnh giaù kyõ thuaät cuûa vaän ñoäng vieân qua vieäc quan saùt quyõ tích quaït nöôùc töø caû 3 phía ñoàng thôøi quan saùt maët quaït nöôùc (töùc loøng baøn tay vaø caúng tay) coù taïo vôùi ñöôøng quyõ tích ñoù goùc ñoä ñoùn nöôùc (goùc coâng kích) hôïp lyù khoâng (35 – 40o). Do haïn cheá caáu truùc giaûi phaãu cô theå neân taùc ñoäng tay cuûa con ngöôøi khoâng theå xoaùy chaân oác nhö kieåu chaân vòt cuûa taøu bieån, song cuõng khoâng neân quaït moät caùch ñôn giaûn nhö maùi cheøo cuûa thuyeàn. Trong caùc giai ñoaïn cuûa quaït nöôùc tyû leä giöõa löïc naâng vaø löïc ñaåy khoâng theå coá ñònh khoâng ñoåi phuø hôïp vöøa coù theå tieán ra tröôùc theo moät ñöôøng thaúng. Duøng phöông phaùp phaân tích löïc theo hình bình haønh ta coù ñöôïc hình 15. Trong hình 15A bieåu thò ñaõ quaït nöôùc ñöôøng cong vôùi tö theá baøn tay ñöùng. Vì phöông höôùng cuûa löïc toång hôïp ñaõ ñoàng nhaát vôùi phöông höôùng tieán cuûa cô theå. Hình 15B bieåu thò trong caùc giai ñoaïn quaït nöôùc khaùc nhau. coù theå phöông höôùng cuûa löïc toång hôïp khoâng truøng vôùi phöông höôùng tieán cuûa cô theå. Song chæ laø ñeå duy trì oån ñònh thaêng baèng cô theå vaø taïo tieàn ñeà thöïc hieän ñoäng taùc keá tieáp maø thoâi. Do vaäy, ñeå traùnh aûnh höôûng laøm leäch höôùng caùc giai ñoaïn quaït sang ngang, xuoáng döôùi, hoaëc vaøo trong caàn caûi tieán kyõ thuaät phoái hôïp nhu khi quaït nöôùc thaân ngöôøi caàn quay theo truïc doïc seõ laøm cho ñöôøng cong quaït nöôùc giaûm nhoû ñeå duy trì thaêng baèng cô theå. Phaàn sau cuûa quaït nöôùc, baøn tay coù theå quaït nöôùc men theo truïc doïc cô theå ñeå coù theå laøm löïc ñaåy cô theå caøng gaàn vôùi quyõ
22. tích ñöôøng tieán ra tröôùc cuûa troïng taâm cô theå. 7.4. Quaït nöôùc taêng toác Qua quan saùt vaø phaân tích phim aûnh kyõ thuaät bôi cuûa caùc vaän ñoäng vieân öu tuù trong vaø ngoaøi nöôùc, thì toác ñoä quaït nöôùc ôû giai ñoaïn sau ñeàu nhanh hôn giai ñoaïn tröôùc. ví duï khi Maùc Spis (Myõ) bôi 100 m töï do phaàn oâm nöôùc duøng heát 0,34’. Ñieàu ñoù chöùng toû Mac Spis ñaõ quaït nöôùc taêng toác. ÔÛ caùc vaän ñoäng vieân bôi khaùc cuõng ñeàu coù tình huoáng töông töï. Nguyeân lyù quaït nöôùc taêng toác ñöôïc döïa treân tính löu ñoäng cuûa nöôùc. ñeå traùnh cho tay quaït vaøo choã “loaõng” vaø laøm cho moãi ñieåm quaït nöôùc ñeàu coù taùc duïng taïo ra löïc tieán caàn phaûi quaït nöôùc taêng toác ñeå cho chuyeån ñoäng cuûa tay vöôït xa toác ñoä cuûa doøng chaûy, thì quaït nöôùc môùi coù hieäu quaû. Caosin Men döïa vaøo phaân tích phim aûnh duøng moác ñònh löôïùng hoùa ñaõ veõ neân tranh minh hoïa quaït nöôùc taêng toác ôû kieåu bôi tröôøn vaø bôi eách ôû hình 16 vaø 17. Trong hình minh hoïa 16, ta coù theå nhaän thaáy: ñöôøng quaït nöôùc bôi tröôøn, khi quaït töø ñieåm A laàn löôït qua ñieåm B, C, D, E, F, G, ñoù laø caùc moác coù cuøng ñònh löôïng thôøi gian nhö nhau (0,1’) nhöng chuùng ñaõ chuyeån dòch ñöôïc caùc quaõng ñöôøng khaùc nhau. Töø ñieåm C ñeán ñieåm F toác ñoä ñöôïc taêng daàn leân. Trong hình 17 cuõng coù theå thaáy ñoaïn A ñeán B ngaén hôn nhieàu so vôùi B-C, B-C ngaén hôn C-D vaø C-D ngaén hôn D-E. Caùc kieåu bôi khaùc cuõng dieãn ra töông töï. Hieän nay trong thuaät ngöõ bôi loäi hieän ñaïi ñem quaït nöôùc taêng toác goïi moät caùch hình töôïng laø “ñoäng taùc vuùt roi” trong ñoù coù “quaït nöôùc vuùt roi”, “ñaäp chaân kieåu vuùt roi”. 8. Kyõ thuaät bôi hôïp lyù Bôi theå thao caàn phaûi taïo ra ñöôïc toác ñoä cao, tieát kieäm ñöôïc söùc vaø coù theå duy trì ñöôïc hoaït ñoäng lieân tuïc trong thôøi gian daøi. Vì vaäy, kyõ thuaät bôi theå thao hôïp lyù ñöôïc khaùi nieäm nhö sau: Kyõ thuaät bôi theå thao hôïp lyù laø kyõ thuaät phaûi phuø hôïp vôùi caùc nguyeân taéc sau: 1. Kyõ thuaät bôi caàn phaûi phaùt huy naêng löïc lôùn nhaát cuûa kyõ thuaät, phuø hôïp vôùi ñaëc ñieåm cuûa caáu truùc giaûi phaãu, chöùc naêng sinh lyù cô theå, ñoàng thôøi söû duïng ñaày ñuû caùc ñaëc ñieåm naøy ñeå ñaït ñöôïc hieäu quaû cao nhaát. 2. Kyõ thuaät bôi phaûi phuø hôïp vôùi caùc ñònh luaät vaät lyù chaát loûng vaø caùc nguyeân lyù coù lieân quan tôùi söï vaän ñoäng trong moâi tröôøng nöôùc ñeå taïo ñöôïclöïc ñaåy tieán ra phía tröôùc lôùn nhaát. 3. Kyõ thuaät bôi hôïp lyù phaûi xoay quanh hieäu löïc thöïc teá ñeå lôïi duïng toái ña hình daïng vaø toác ñoä caùc boä phaän vaän ñoäng nhaèm phaùt huy hieäu öùng löïc trong phaïm vi cho pheùp. 4. Kyõ thuaät bôi hôïp lyù phaûi laáy hieäu löïc thöïc teá laøm tieàn ñeà ñeå suy tính söï ñöôïc vaø maát cuûa kyõ thuaät töøng phaàn. Ñoàng thôøi keát hôïp vôùi ñaëc ñieåm cuï theå cuûa töøng ngöôøi nhaèm phaùt huy kyõ thuaät mang phong caùch rieâng.
23. 5. Kyõ thuaät bôi hôïp lyù caàn phuø hôïp vôùi yeâu caàu thi ñaáu, phuø hôïp vôùi luaät bôi; ñoàng thôøi coù theå döïa vaøo nhöõng phaàn coù lôïi cuûa luaät bôi cho pheùp ñeå caûi tieán kyõ thuaät. Ngoaøi khaùi nieäm treân moät soá chuyeân gia bôi coøn toùm löôïc caùc nguyeân taéc cuûa kyõ thuaät bôi hôïp lyù theo yeáu lónh cô baûn cuûa kyõ thuaät bôi laø: 1. Kyõ thuaät bôi hôïp lyù phaûi ñaûm baûo cho cô theå ôû tö theá noåi cao vaø thaêng baèng oån ñònh. 2. Kyõ thuaät bôi hôïp lyù phaûi quaït nöôùc cong tay ñöôøng cong vaø quaït nöôùc taêng toác. 3. Kyõ thuaät bôi hôïp lyù phaûi coù nhòp ñoä ñoäng taùc nhanh vaø nhòp nhaøng. 4. Kyõ thuaät bôi hôïp lyù phaûi söû duïng ñoäng taùc thôû muoän. 5. Kyõ thuaät bôi hôïp lyù phaûi coù taàn soá vaø böôùc bôi hôïp lyù. Nhöõng nguyeân taéc treân ñoàng thôøi cuõng laø nhöõng chæ soá quan troïng ñeå ñaùnh giaù trình ñoä kyõ thuaät cuûa vaän ñoäng vieân bôi noùi rieâng vaø moïi ngöôøi tham gia taäp luyeän bôi noùi chung.
24. Chöông III PHAÂN TÍCH KYÕ THUAÄT BÔI THEÅ THAO I. BÔI TRÖÔØN SAÁP 1. Khaùi quaùt chung veà kieåu bôi tröôøn saáp Bôi tröôøn saáp laø moät trong 4 kieåu bôi coù toác ñoä nhanh nhaát, khi thi ñaáu bôi töï do, caùc vaän ñoäng vieân ñeàu duøng kieåu bôi tröôøn saáp. Vì theá bôi tröôøn saáp coøn ñöôïc goïi laø bôi töï do. Khi bôi tröôøn saáp, vaän ñoäng vieân naèm saáp ngang treân maët nöôùc. Hai chaân thay nhau ñaäp nöôùc leân xuoáng, hai tay luaân phieân quaït nöôùc, laøm cho cô theå tröôøn ñi trong nöôùc neân goïi laø “bôi tröôøn”. Bôi tröôøn saáp coù lòch söû laâu ñôøi vaø ñaõ ñöôïc chöùng minh ôû caùc di vaät coå ñaïi ôû caùc nöôùc coù lòch söû sôùm nhaát cuûa loaøi ngöôøi nhö La Maõ, Ai Caäp, Hy Laïp, Trung Quoác Con ngöôøi coå ñaïi ñeå ñaáu tranh sinh toàn, hoï ñaõ phaûi moø caùc thöùc aên ôû döôùi nöôùc nhö toâm, cua, caù ñeå sinh soáng. Cuõng töø ñoù, hoï ñaõ bieát ñöôïc caùch bôi laën; Trong ñoù, ñoäng taùc coù nhieàu chi tieát gaàn gioáng bôi tröôøn saáp ngaøy nay. Töø khi coù thi ñaáu bôi, bôi eách laø kieåu bôi cô baûn. Song con ngöôøi muoán tìm ñeán caùch bôi nhanh hôn. Vaø qua nhieàu laàn thay ñoåi ñaõ xuaát hieän kieåu bôi nghieâng. Sau ñoù laïi xuaát hieän kieåu bôi quaït hai tay luaân phieân, töø ñoù kieåu bôi tröôøn vung hai tay leân treân maët nöôùc luaân phieân quaït nöôùc ra ñôøi, song hai chaân ñaäp nöôùc vaãn gioáng nhö cuõ (coù ñaäp vaø ñaïp laãn loän hoaëc ñaïp chaân eách). Cuøng vôùi thöïc tieãn vaø söï phaùt trieån cuûa xaõ hoäi, maõi tôùi thaäp kyû 20 cuûa theá kyû XX, caùc vaän ñoäng vieân, huaán luyeän vieân môùi tìm ñöôïc vaø ñöa vaøo söû duïng kyõ thuaät ñaïp chaân hôïp lyù hôn: ñoù laø ñaäp chaân ra sau xuoáng döôùi luaân phieân vaø coù nhòp ñieäu. Ngöôøi söû duïng kieåu ñaäp chaân naøy sôùm nhaát laø VÑV ngöôøi Anh LioaKaweel. Ñoù chính laø moác môùi cho kyõ thuaät bôi tröôøn. Tröôùc Kaweel, VÑV Hunggari laø Hai oát ñaõ töøng bôi tay tröôøn vaø chaân duoãi thaúng khoâng ñaäp. Naêm 1905 laäp kyû luïc theá giôùi 100 meùt tröôøn laø 1’05”. Naêm 1992, VÑV Myõ Wesmuler ñaõ môû ra moät kyû nguyeân môùi cho kyõ thuaät bôi tröôøn saáp. Trong khi bôi, tö theá thaân ngöôøi, ñoäng taùc chaân, tay vaø thôû cuûa anh ñaõ saùng taïo ra maãu möïc cuûa kyõ thuaät môùi ôû kieåu bôi tröôøn saáp hieän ñaïi. Töø ñoù veà sau, kyõ thuaät bôi tröôøn saáp döïa vaøo ñoù maø phaùt trieån vaø hoaøn thieän. Söï ra ñôøi vaø hoaøn thieän kyõ thuaät bôi cuûa Wesmuler ñaõ ñöa kyõ thuaät bôi tröôøn saáp vaøo moät giai ñoaïn phaùt trieån töông ñoái cao. Laàn ñaàu tieân loaøi ngöôøi ñaõ vöôït qua ngöôõng döôùi 1’ ôû cöï ly 100 m. Wesmuler ñaõ laäp lieàn 3 kyû luïc 100 m: 58”6; 200 m: 2’38”; 400 m: 4’57” Sau ñoù bôi tröôøn ñöôïc hoaøn thieän vaø caûi tieán daàn trong thöïc tieãn. Veà maët kyõ thuaät vaø phong caùch trong bôi tröôøn hieän ñaïi ñaõ xuaát hieän caùc tröôøng phaùi phoái hôïp khaùc nhau giöõa ñoäng taùc tay, chaân vaø thôû: “6:2:1” “4:2:1” “2:2:1”. Ñoàng thôøi veà ñoäng taùc chaân cuõng xuaát hieän “ñaäp chaân nghieâng” hoaëc “ñaäp chaân chính dieän”, töø ñoù laøm cho bôi tröôøn xuaát hieän nhieàu phong caùch vaø tröôøng phaùi. Ví duï: VÑV nöõ voâ ñòch theá giôùi cuûa UÙc laø Goâun coù tröôøng phaùi ñaäp chaân hai laàn, quaït tay hai laàn, thôû moät laàn laø moät phong caùch bôi ñoäc ñaùo. Chò duøng kyõ thuaät bôi naøy cho caû cöï ly daøi vaø cöï ly ngaén. Hoaëc vaän ñoäng vieân cuûa Myõ laø Moânggomeri vaø vaäb ñoäng vieân cuûa Nam Phi laø Kinsaila ñaõ duøng hai kieåu phoái hôïp 6:2:1 vaø 2:2:1. Caû hai VÑV naøy ñeàu laäp kyû luïc theá giôùi ôû cöï ly 100 meùt tröôøn laø 49”36. Trong thi ñaáu bôi, cöï ly thi ñaáu cuûa kieåu bôi tröôøn coù tôùi 16 cöï ly: - Nam: 25m, 50m, 100m, 200m, 400m, 1500m Tieáp söùc: 4x100m, 4x200m
25. - Nöõ: 25m, 50m, 100m, 200m, 400m, 1500m Tieáp söùc: 4x100m, 4x200m Ngoaøi ra coøn coù bôi tieáp söùc hoãn hôïp 4 kieåu cuûa nam vaø nöõ, trong ñoù coù cöï li 100m tröôøn saáp. Töø söï phaân tích treân coù theå thaáy bôi tröôøn saáp laø moät kieåu bôi quan troïng nhaát trong 4 kieåu bôi theå thao. Vì vaäy ñaùnh giaù trình ñoä bôi cuûa moät quoác gia cao hay thaáp, ngöôøi ta thöôøng laáy trình ñoä moân bôi tröôøn cao hay thaáp ñeå laøm tieâu chi. Cho ñeán nay caùc chuyeân gia bôi loäi theá giôùi ñaõ khaúng ñònh ñaëc ñieåm cuûa kyû thuaät bôi tröôøn saáp laø: Tö theá thaân ngöôøi cuûa VÑV naèm ngang baèng vaø cao (noåi), quaït nöôùc cao khuyûu, tay co, quaït nöôùc ñöôøng cong vaø thôû muoän. Trong giaûng daïy, huaán luyeän bôi, bôi tröôøn saáp laø moät moân laøm neàn (cô sôû). Bieát bôi tröôøn saáp raát coù lôïi cho hoïc caùc kieåu bôi khaùc. Bôûi vaäy, phoå caäp vaø naâng cao moân bôi tröôøn coù yù nghiaõ raát quan troïng. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, bôi tröôøn saáp ñaõ coù nhieàu söï bieán ñoåi lôùn, kyû luïc cuõng ngaøy caøng naâng leân. Ôû Vieät Nam, caùc kyû luïc bôi tröôøn cuõ cuûa Tröông Ngö, Toâ Vaên Veä, Phaïm Thò Ñieäp lieân tuïc ñöôïc phaù, thaønh tích ngaøy caøng naâng leân (chuùng ta coù theå xem phaàn tham khaûo baûng thaønh tích ôû phaàn cuoái saùch). 2. Phaân tích kyõ thuaät 2.1. Tö theá thaân ngöôøi Khi bôi tröôøn saáp, tö theá thaân ngöôøi cuûa VÑV hôïp lyù seõ giaûm ñöôïc löïc caûn, coù lôïi cho vieäc phaùt huy taùc duïng cuûa hai tay, laøm cho cô theå phoái hôïp nhòp ñieäu vaø hieäu quaû. a. Khi bôi tröôøn saáp, vaän ñoäng vieân caàn duy trì tö theá thaân ngöôøi ngang baèng vaø coù hình daùng löôùt nöôùc toát. Truïc doïc cô theå taïo vôùi maët nöôùc moät goùc khoaûng 3 – 5o (hình 18). b. Ñaàu cuùi töï nhieân, hai maét nhìn veà phía döôùi vaø hôi cheách ra phía tröôùc, 1/3 ñaàu nhoâ leân khoûi maët nöôùc. Ñeå ñaït ñöôïc hieäu quaû cao cho pheùp 2 chaân coù theå chìm hôn ñoâi chuùt. c. Khi bôi cho pheùp thaân ngöôøi bôi quay quanh truïc doïc cô theå nhòp nhaøng vôùi ñoäng taùc tay chaân. Phaïm quanh truïc doïc cô theå khoaûng 35 – 45o (hình 19). Chuyeån ñoäng quay ngöôøi quanh truïc doïc cô theå laø chuyeån ñoäng töï nhieân, ñöôïc hình thaønh bôûi ñoäng taùc quaït tay vaø quay ñaàu ñeå thôû, maø khoâng phaûi laø söï quay ngöôøi coù chuû yù. Chuyeån ñoäng quay ngöôøi coù öu ñieåm laø: - Giuùp cho vung tay nheï nhaøng, ruùt ngaén ñöôïc baùn kính vung tay. - Do moâng quay nheï theo thaân ngöôøi neân ñaäp chaân ñöôïc thuaän lôïi hôn ñeå choáng laïi söï maát caân baèng khi quay ngöôøi. - Coù lôïi cho ñoäng taùc oâm nöôùc vaø quaït nöôùc coù hieäu quaû cao nhaát, vì maët quaït nöôùc caøng vuoâng goùc hôn vôùi höôùng tieán cuûa cô theå. - Goùc ñoä quay ngöôøi lôùn hay nhoû phuï thuoäïc vaøo kyõ thuaät, ñaëc ñieåm caù nhaân vaø toác ñoä bôi cuûa VÑV. Khi quay ngöôøi thöôøng quay veà phía thôû nhieàu hôn phía ñoái dieän töø 10 –15o. Trong thi ñaáu bôi cöï li ngaén, do toác ñoä bôi cao, taàn soá nhanh neân quay ngöôøi quanh truïc doïc cuõng ít hôn
26. 2.2. Kyõ thuaät ñoäng taùc chaân Ñoäng taùc ñaäp chaân coù taùc duïng chuû yeáu laø duy trì thaêng baèng cuûa chaân ôû vò trí gaàn maët nöôùc ñeå giaûm löïc caûn vaø taïo thuaän lôïi cho ñoäng taùc phoái hôïp nhòp nhaøng vôùi quaït tay. Khi bôi caøng nhanh thì taùc duïng taïo ra hieäu löïc cuûa chaân caøng nhoû. Khi bôi tröôøn, hieäu quaû ñoäng taùc cuûa hai chaân quyeát ñònh bôûi kyõ thuaät ñaäp chaân, ñoä meàm deûo cuûa khôùp coå chaân, söùc maïnh cuûa cô ñuøi vaø caúng chaân. Ñoäng taùc ñaäp chaân tröôøn saáp ñöôïc thöïc hieän ôû maët phaúng treân döôùi. Treân maët phaúng treân döôùi ta thaáy khoaûng caùch hai chaân taùch ra khi ñaäp chaân khoaûng 30 – 40 cm. Goùc goái khoaûng 160o (hình 20). Khi ñaäp chaân, baøn chaân ñaäp xuoáng khoâng ñöôïc vöôït quaù boä phaän thaáp nhaát cuûa cô theå ôû trong nöôùc. Kyõ thuaät ñaäp chaân phaûi phuø hôïp vôùi ñaëc ñieåm caù nhaân. Döôùi ñaây laø kyõ thuaät ñaäp chaân (laáy ví duï 1 chaân). - Ñoäng taùc ñaäp chaân xuoáng Kyõ thuaät ñaäp chaân ñuùng, baøn chaân phaûi hôi xoay vaøo trong, coå chaân thaû loûng, ñoäng taùc ñaäp chaân phaûi phaùt löïc töø hoâng, ñuøi, caúng chaân, cuoái cuøng ñeán baøn chaân, gioáng nhö ñoäng taùc vuùt roi. Ñoäng taùc ñaäp chaân xuoáng seõ taïo ra löïc tieán. Vì vaäy, khi ñaäp chaân phaûi duøng söùc maïnh ñeå taïo ra toác ñoä ñaäp nöôùc nhanh. - Ñoäng taùc haát chaân leân Ñoäng taùc ñöôïc baét ñaàu töø ñoäng taùc naâng ñuøi leân treân, ñuøi seõ keùo theo caúng chaân. Khi khôùp coå chaân, khôùp goái vaø khôùp hoâng cuøng ngang baèng vaø song song vôùi maët nöôùc thì ñuøi khoâng naâng leân nöõa, ñoàng thôøi baét ñaàu ñaäp xuoáng. Khi ñuøi duøng söùc maïnh ñaäp xuoáng nöôùc, do taùc duïng quaùn tính, luùc naøy baøn chaân vaø caúng chaân vaãn tieáp tuïc naâng leân phía maët nöôùc, do vaäy maø laøm cho khôùp goái taïo thaønh 160o (hình 21). Luùc naøy chaúng chaân vaø baøn chaân ñaït tôùi vò trí cao nhaát. Trong moät chu kyø ñoäng taùc ñaäp chaân, quyõ tích chuyeån ñoäng cuûa coå chaân neáu nhìn töø phía nghieâng ta coù theå thaáy ôû hình 22. Trong hình naøy ñoaïn a – b laø naâng chaân leân vaø ñoaïn b – c laø ñaäp chaân xuoáng. Khi naâng chaân leân thì höôùng chuyeån ñoäng vöøa leân treân vöøa ra tröôùc. Luùc naøy löïc L vaø löïc caûn
27. D ñeàu khoâng coù lôïi cho löïc tieán (hình 23). Vì vaäy ñoäng taùc naâng chaân leân toác ñoä phaûi chaäm vaø yeâu caàu ñoäng taùc phaûi thaû loûng. Khi naâng chaân leân treân thöïc teá ta thaáy gan baøn chaân taïo vôùi maët nöôùc 1 goùc 40o (hình 24). Khi ñaäp chaân xuoáng höôùng chuyeån ñoäng töø treân xuoáng döôùi, töø tröôùc ra sau, song ñaäp xuoáng döôùi laø chính ra sau laø phuï. Khi ñaäp chaân xuoáng, do caúng chaân vaø baøn chaân chòu löïc phaûn taùc duïng cuûa nöôùc neân giöõ ñöôïc 1 maët phaúng ñaäp nöôùc hôi cong (hình 25). Löïc naâng vaø löïc caûn ñeàu coù theå taïo ra löïc tieán, nhöng söï vaän ñoäng cuûa caúng chaân chuû yeáu laø xuoáng döôùi neân löïc naâng ñoùng vai troø chính giuùp taïo ra löïc tieán, löïc caûn luùc naøy chæ giuùp cho vieäc duy trì thaêng baèng cho cô theå maø thoâi. Ñoäng taùc ñaäp chaân xuoáng laø ñoäng taùc taïo ra löïc tieán chuû yeáu. Vì vaäy, ñoäng taùc phaûi nhanh maïnh, ñoàng thôøi ñoä meàm deûo linh hoaït cuûa khôùp coå chaân coù yù nghóa raát lôùn, giuùp cho ñoäng taùc ñaäp chaân taêng ñöôïc bieân ñoä cuûa phaàn hieäu löïc. Khi ñuøi ñaäp xuoáng ñeán vò trí thaáp nhaát, caúng chaân vaø baøn chaân vaãn giöõ 1 goùc ñoä nhaát ñònh, ñoàng thôøi tieáp tuïc ñaäp xuoáng phía döôùi. Cuøng vôùi ñuøi naâng leân, cô töû ñuøi co maïnh laøm cho toaøn boä chaân duoãi thaúng, luùc ñoù môùi hoaøn thaønh ñoäng taùc ñaäp chaân xuoáng. Tieáp ñoù ñuøi laïi keùo theo caúng chaân vaø baøn chaân leân phía maët nöôùc vaø tieáp tuïc chu kyø ñoäng taùc sau. Toùm laïi, ñoäng taùc chaân cuûa kieåu bôi tröôøn saáp laø: ñaäp chaân xuoáng döôùi phaûi ôû tö theá gaäp goái, ñöa chaân leân thì goái phaûi thaúng. Taùc duïng cuûa ñaäp chaân chuû yeáu laø ñeå duy trì thaêng baèng vaø oån ñònh cô theå, taïo ra löïc tieán. Hieäu quaû ñaäp chaân toát hay xaáu seõ laøm cho chaân deã bò meät moûi, aûnh höôûng tôùi vieäc giöõ thaêng baèng cô theå, moâng vaø löng deã bò chìm saâu, cô theå deã bò laéc ngang, töø ñoù taïo ra löïc caûn lôùn. Bôûi vaäy, trong giaûng daïy vaø huaán luyeän bôi tröôøn, caàn phaûi chuù yù huaán luyeän kyõ thuaät ñoäng taùc chaân. 2.3. Kyõ thuaät ñoäng taùc tay Ñoäng taùc tay trong bôi tröôøn saáp laø ñoäng löïc chuû yeáu ñeå ñaåy cô theå tieán veà phía tröôùc. Hieän nay caùc vaän ñoäng vieân bôi tröôøn cuûa theá giôùi raát coi troïng hieäu quaû quaït nöôùc cuûa hai tay vaø chuù troïng taàn soá ñoäng taùc vaø tính lieân quan cuûa ñoäng taùc hai tay. Ñeå tieän cho vieäc phaân tích, ngöôøi ta chia moät chu kyø ñoäng taùc tay ra thaønh caùc giai ñoaïn: vaøo nöôùc, oâm nöôùc, quaït nöôùc, ruùt tay khoûi nöôùc, vung tay treân khoâng. Song treân thöïc teá caùc ñoäng taùc naøy lieân quan chaët cheõ vôùi nhau trong 1 ñoäng taùc hoaøn chænh. Döôùi ñaây laø kyõ thaät ñoäng taùc tay cuûa vaän ñoäng vieân bôi tröôøn saáp öu tuù theá giôùi laø Maùcspit (hình 26). Hình 26a vaø b laø quyõ tích quaït tay phaûi (khi quan saùt töø phía nghieâng (a) vaø phía treân xuoáng (b). Xem xeùt töø goùc ñoä vaän ñoäng ñeå xaùc ñònh caùc giai ñoaïn cuûa ñoäng taùc tay ta thaáy: Ñoäng taùc vaøo nöôùc ñöôïc xaùc ñònh töø luùc baøn tay nghi6ng vaøo nöôùc ñeán khi tay ñaõ coù löïc thaønh phaàn vaän ñoäng ra sau (ñoaïn B – C). Ñoäng taùc oâm nöôùc ñöôïc xaùc ñònh töø sau ñoäng taùc vaøo nöôùc ñeán khi baøn tay khoâng chuyeån ñoäng ra phía beân (C – D). Töø luùc tay khoâng chuyeån ñoäng ra ngoaøi ñeán luùc khoâng chuyeån ñoäng vaøo phía trong laø giai ñoaïn keùo nöôùc (ñoaïn D – E) Töø luùc tay khoâng coù phaân löïc chuyeån ñoäng vaøo trong ñeán khi baøn tay tieáp caän maët nöôùc, chuaån bò ruùt khoûi maët nöôùc laø giai ñoaïn ñaåy nöôùc (ñoaïn E – A)
28. Töø luùc ruùt tay khoûi nöôùc ñeán khi tay vaøo nöôùc laø giai ñoaïn vung tay treân khoâng (ñoaïn A – B) 2.3.1. Vaøo nöôùc Khi vaøo nöôùc khuyûu tay hôi cong vaø cao hôn baøntay, baøn tay thaû loûng, ngoùn tay kheùp töï nhieân vaø duoãi thaúng. Caùc ngoùn tay vaøo nöôùc cheách phía tröôùc, loøng baøn tay khi vaøo nöôùc coù theå hôi xoay ra ngoaøi, caùnh tay vaø vai thaû loûng, ñoäng taùc thoaûi maùi töï nhieân. Ñieåm vaøo nöôùc coù theå treân ñöôøng thaúng qua truïc vai hoaëc giöõa ñöôøng thaúng qua truïc vai vaø ñöôøng thaúng qua truïc doïc cô theå (hình 27a). Vôùi ñoäng taùc vaøo nöôùc nhö vaäy khi cô theå xoay nghieâng thì tay cuõng vöøa naèm ñuùng phía döôùi truïc doïc cô theå. Thöù töï vaøo nöôùc laø: Baøn tay, caúng tay, sau cuøng laø caùnh tay. Sau khi baøn tay vaøo nöôùc, baøn tay vaø caúng tay tieáp tuïc vöôn ra phía tröôùc, cheách xuoáng döôùi vaø cheách vaøo trong, tieáp ñoù ñoäng taùc vaøo nöôùc chuyeån daàn sang theo 3 höôùng: ra tröôùc, xuoáng döôùi vaø ra ngoaøi (hình 27b) Phaân tích löïc theo khoâng gian 3 chieàu, ta thaáy ñoäng taùc naøy coù 3 löïc thaønh phaàn vaø hôïp löïc cuûa 3 löïc thaønh phaàn ñoù laø ñöôøng cheùo cuûa hình hoäp. Khi baét ñaàu vaøo nöôùc thì goùc giöõa baøn tay vôùi höôùng höôùng chuyeån ñoäng laø 15o, sau cuoái giai ñoaïn vaøo nöôùc ñaït 35o (hình 28). 2.3.2. OÂm nöôùc (coøn goïi laø tì nöôùc) Sau khi vaøo nöôùc, tay tieáp tuïc chuyeån ñoäng xuoáng döôùi, ra tröôùc vaø ra ngoaøi ñeán moät vò trí thích hợp có lợi cho oâm nöôùc thì luùc ñoù caúng tay, caùnh tay xoay ra ngoaøi. Sau ñoù gaäp daàn coå tay, co daàn khôùp khuyûu. Khi caúng tay döïa ñöôïc vaøo caùc nhoùm cô löng roäng, cô ngöïc lôùn, cô troøn lôùn thì oâm nöôùc veà phía ngöïc. Trong quaù trình hình thaønh ñoäng taùc oâm nöôùc, baøn tay vaø caúng tay töø choã thaúng, khi chìm saâu xuoáng taïo thaønh goùc khoaûng 15 – 20o, thì co daàn khôùp khuyûu laøm cho khuyûu cao hôn haún baøn tay, giuùp cho vieäc taêng dieän tích quaït nöôùc cuûa baøn tay vaø caúng tay tröôùc khi keùo nöôùc. Ngoaøi vieäc giöõ cho khuyûu tay cao, ñoä nghieâng ngoaøi cuûa baøn tay töø 45o taêng leân 80o so vôùi höôùng quaït nöôùc. Sau ñoù xoay vaøo trong vôùi ñoä nghieâng trong 55o (hình 29). Cuoái giai ñoaïn oâm nöôùc, caùnh tay vaø maët nöôùc taïo thaønh goùc 40o, khôùp khuyûu coù goùc ñoä 150o. Ñoäng taùc oâm nöôùc gioáng nhö tay ñang
29. oâm 1 quaû boùng lôùn tröôùc maët. Ñoàng thôøi caàn laøm cho caùc cô ôû vai vöôn heát ra tröôùc ñeå taïo thuaän lôïi cho quaït nöôùc (hình 30). Ñoäng taùc oâm nöôùc laø ñoäng taùc nhaèm laøm cho baøn tay vaø caúng tay tì nöôùc tích cöïc hôn, nhöng trong moät chu kyø ñoäng taùc thì ñoäng taùc naøy töông ñoái thaû loûng vaø chaäm raõi. Trong ñoäng taùc oâm tröôùc, traùnh ñeå loøng baøn tay xoay ra ngoaøi tröôït quaù nhanh xuoáng döôùi. Neáu khi oâm nöôùc, khuyûu tay thaáp hôn baøn tay thì khi quaït nöôùc seõ laøm giaûm tieát dieän hình chieáu s cuûa tay. Töø ñoù laøm giaûm hieäu löïc quaït nöôùc. Ñoäng taùc vaøo nöôùc vaø oâm nöôùc phaûi gaén lieàn vôùi nhau. Sau khi tay ñaõ vaøo nöôùc heát, chæ coù 1 khoaûng thôøi gian raát ngaén ñeå duoãi tay vaø vöôn veà tröôùc, xuoáng döôùi vaø ra ngoaøi. Hôïp löïc cuûa 3 höôùng chuyeån ñoäng naøy laø ñöôøng cheùo cuûa hình laäp phöông (hình 31). Qua hình treân ta thaáy ôû cuoái giai ñoaïn oâm nöôùc loøng baøn tay gaàn nhö ñaõ hoaøn toaøn höôùng ra sau vaø phöông höôùng duøng löïc ra sau laø chính. 2.3.3. Quaït nöôùc Laø ñoäng taùc hieäu löïc, ñöôïc baét ñaàu töø löïc caùnh tay taïo vôùi maët nöôùc moät goùc 40o ôû phía tröôùc vai. Ñeán luùc caùnh tay taïo vôùi maët nöôùc moät goùc 15o - 20o ôû phía vai, quaït nöôùc ñöôïc chia laøm 2 phaàn laø keùo nöôùc vaø ñaåy nöôùc. - Keùo nöôùc laø phaàn tieáp theo cuûa oâm nöôùc ñeán khi quaït ñeán maët phaúng ngang vai. - Ñaåy nöôùc laø phaàn tieáp theo cuûa keùo nöôùc ñeán khi ruùt tay khoûi nöôùc. Khi keùo nöôùc, baøn tay chuyeån ñoäng theo 3 höôùng: vaøo trong, leân treân vaø ra sau. Toång hôïp löïc laø ñöôøng cheùo hình laäp phöông (hình 32). Khi keùo nöôùc baøn tay nghieâng taïo vôùi höôùng chuyeån ñoäng 1 goùc nghieâng khoaûng 55o. Loøng baøn tay xoay daàn töø höôùng ra sau, sang höôùng vaøo trong. Keát thuùc keùo nöôùc, chuyeån sang ñaåy nöôùc, caúng tay töø choã xoay ra ngoaøi chuyeån sang xoay vaøo trong, loøng baøn tay töø choã xoay ra sau vaø vaøo trong, chuyeån sang höôùng ra sau vaø höôùng ra ngoaøi, baøn tay nghieâng 1 goùc 80o (hình 32). Cuõng caàn bieát raèng, baøn tay khoâng phaûi luùc naøo cuõng vuoâng goùc vôùi höôùng tieán vaø loøng baøn tay luùc naøo cuõng hoaøn toaøn höôùng ra sau maø luoân coù 1 goùc ñoä vaø höôùng chuyeån ñoäng thích hôïp cho töøng giai ñoaïn. Ñöôøng di chuyeån cuûa loøng baøn tay luoân taïo ra moät goùc nhoïn ñoái vôùi höôùng chuyeån ñoäïng vaø sau khi keùo nöôùc, goùc ñoù khoaûng 30o, nhö theá môùi coù theå taïo ra moät toång hôïp löïc lôùn nhaát ñeå ñaåy cô theå tieán veà phía tröôùc. Ñöông nhieân goùc ñoä naøy luoân thay ñoåi ôû töøng giai ñoaïn ñoäng taùc. Vì noù phuï thuoäc vaøo söï co khuyûu, toác ñoä di chuyeån cuûa töøng phaàn caùnh tay vaø vò trí tay so vôùi cô theå.
30. Khi baøn tay gaàn vôùi troïng taâm cô theå nhaát, goùc ñoä co khuyûu khoaûng 90o – 120o (hình 33). Trong caû quaù trình keùo nöôùc khuyûu tay luoân luoân cao hôn tay. Goùc ñoä co khuyûu coøn phuï thuoäc vaøo ñaëc ñieåm rieâng cuûa töøng vaän ñoäng vieân. Nhìn chung vaän ñoäng vieân coù caùnh tay daøi, söùc maïnh keùm coù theå co nhieàu hôn, coøn VÑV coù caùnh tay ngaén, söùc maïnh tay toát coù theå co khuyûu ít hôn. Khi ñaåy nöôùc, loøng baøn tay hôi höôùng ra phía ngoaøi, leân treân vaø ra sau, hôïp löïc cuûa 3 löïc thaønh phaàn ñoù laø ñöôøng cheùo cuûa hình laäp phöông (hình 34). Khi ñaåy nöôùc, goùc cuûa baøn tay vôùi phöông chuyeån ñoäng khoaûng 45o, caúng tay xoay vaøo trong, loøng baøn tay höôùng cheách ra sau vaø ra ngoaøi. Nhö vaäy laø baøn tay trong caû quaù trình töø luùc vaøo nöôùc ñeán luùc keát thuùc phaûi qua 1 laàn laät nghieâng töø phía beân naøy sang phía beân kia vaø traû laïi tö theá ñaàu. Trong quaù trình quaït nöôùc, toác ñoä ñöôïc taêng daàn vaø khoâng coù giai ñoaïn ngöøng, ñaëc bieät ôû giai ñoaïn tay quaït qua vai, khoâng neân giaûm toác ñoä vaø phaûi laøm cho caû caùnh tay, caúng tay cuøng ñoàng thôøi ñaåy nöôùc ra sau ñeå keùo daøi ñöôøng hieäu löïc vaø taêng dieän tích maët caét. Muoán vaäy khuyûu tay phaûi höôùng leân treân vaø eùp saùt vaøo söôøn (hình 35). Trong caùc quaù trình ñaåy nöôùc ñeå laøm cho baøn tay vuoâng goùc vôùi höôùng tieán cô theå, neân thaû loûng khôùp coå tay, ñeå tay coù theå duoãi ra tôùi goùc ñoä töø 200 – 220o (hình 36). Neáu coå tay thaúng, chaúng nhöõng khoâng coù lôïi cho vieäc taïo ra löïc tieán maø coøn taïo ra löïc keùo cô theå chìm xuoáng (hình 37), ñoàng thôøi laøm cho ñoäng taùc vung tay seõ taêng theâm khoù khaên.
31. Neáu quan saùt chính dieän töø treân xuoáng, toaøn boä quaù trình ñoäng taùc töø khi vaøo nöôùc ñeán khi keát thuùc quaït nöôùc, ta seõ thaáy ñöôøng di chuyeån cuûa baøn tay taïo thaønh hình chöõ S (hình 38). Ñaây laø quyõ tích chuyeån ñoäng töï nhieân cuûa baøn tay do keát quaû taát yeáu cuûa caùc ñoäng taùc co duoãi caùc khôùp quanh truïc doïc cô theå maø taïo neân ñöôøng cong ñoù. Khi quaït nöôùc ñeán giai ñoaïn giöõa (tröôùc vaø sau truïc vai) ñöôøng quaït nöôùc baùm saùt maët phaúng ñi qua truïc doïc vaø vuoâng goùc maët nöôùc. Nhö vaäy ñöôøng quaït nöôùc seõ gaàn vôùi troïng taâm cô theå, cô theå seõ coù ñöôïc söï oån ñònh, ñoàng thôøi phaùt huy ñöôïc söùc maïnh nhoùm cô ngöïc vaø cô vai. Nhôø ñoù hieäu quaû quaït nöôùc cuõng taêng leân. Neáu chuùng ta quan saùt kyõ thuaät bôi tröôøn saáp töø phía beân thì quyõ tích cuûa baøn tay chuyeån ñoäng khoâng naèm treân cuøng maët phaúng. Treân thöïc teá quyõ tích quaït tay laø 1 ñöôøng cong phöùc taïp coù 3 goùc. Ngöôøi ta goïi ñöôøng cong ba goùc naøy laø “quyõ tích chuyeån ñoäng cuûa baøn tay” (hình 39). 2.3.4. Ruùt tay khoûi nöôùc Sau khi keát thuùc quaït nöôùc nhôø löïc quaùn tính tay seõ nhanh choùng tieáp caän maër nöôùc, luùc naøy cuønh luùc vôùi quay ngöôøi thì co cô ñen ta ñeå naâng caùnh tay leân. Khi ruùt tay khoûi nöôùc, caúng tay thaû loûng, hôi co khuyûu, vai vaø caùnh tay gaàn nhö ñoàng thôøi nhoâ leân khoûi maët nöôùc (vai sôùm hôn moät chuùt, ñoàng thôøi khoâng ñöôïc quay vai ñeå naâng caùnh tay khoûi nöôùc quaù sôùm, vì nhö vaäy seõ laøm giaûm hieäu quaû quaït nöôùc. Khi ruùt tay khoûi nöôùc, phaûi laáy vai vaø caùnh tay ñeå keùo theo caúng tay vaø baøn tay leân khoûi nöôùc, caúng tay rôøi khoûi maët nöôùc phaûi muoän hôn caùnh tay moät chuùt. Khi tay ruùt khoûi maët nöôùc loøng baøn tay vaãn höôùng ra phía sau (hình 40). Ñoäng taùc ruùt tay phaûi nhanh vaø khoâng bò döøng, coå tay, baøn tay, caùnh tay phaûi thaû loûng, ñoäng taùc phaûi meàm maïi. 2.3.5. Vung tay treân khoâng Ñoäng taùc vung tay treân khoânglaø phaàn tieáp tuïc cuûa ñoäng taùc ruùt tay khoûi nöôùc. Khi vung tay khoâng coù giai ñoaïn döøng, ñoäng taùc khoâng goø boù vaø nhaát laø khoâng ñöôïc laøm aûnh höôûng ñeán söï thay ñoåi tö theá vaø hình daïng khi bôi. Maët khaùc caàn phoái hôïp nhòp ñieäu giöõa hai tay. Khi vung tay treân khoâng, giai ñoaïn ñaàu chuû yeáu döïa vaøo cô ñen ta vaø cô thang duøng söùc ñeå laêng tay veà phía tröôùc. Khi laêng tay, loøng baøn tay höôùng ra sau, coå tay thaû loûng, khuyûu tay di chuyeån tröôùc baøn tay. Khi tay vung ñeán ngang vai thì baøn tay, caúng tay, khuyûu tay ñuoåi kòp nhau vaø cuøng naèm treân maët phaúng ñi qua truïc vai.
32. Luùc naøy, caúng tay vaø baøn tay daàn daàn vöôït leân tröôùc, khôùp khuyûu daàn daàn duoãi ra ñeå chuaån bò vaøo nöôùc, ñoàng thôøi caùc nhoùm cô vai vaø cô ngöïc keùo daøi ra, moûm vai naâng cao vaø eùp gaàn vaøo tai ñeå ñöa vai veà tröôùc nhaèm keùo daøi bieân ñoä ñoäng taùc. Trong caû quaù trình vung tay, baøn tay vaø caúng tay luoân thaáp hôn khuyûu tay. Toùm laïi, caû chu kyø ñoäng taùc tay khoâng ñöôïc coù giai ñoaïn döøng, ñoäng taùc phaûi coù nhòp ñieäu, tuø töøng giai ñoaïn ñoäng taùc khaùc nhau maø duøng caùc nhoùm cô, duøng söùc maïnh vaø toác ñoä khaùc nhau cho thích hôïp. Chuùng ta coù theå laáy nhòp ñieäu ñoäng taùc tay cuûa MacSpit Laøm ví duï: Caû chu kyø ñoäng taùc caàn 1’24”. Trong ñoù giai ñoaïn quaït nöôùc nhanh nhaát, sau ñoù ruùt tay vung tay, coøn oâm nöôùc laø giai ñoaïn chaäm nhaát (hình 41). 2.3.6. Kyõ thuaät phoái hôïp hai tay Kyõ thuaät phoái hôïp hai tay chính xaùc, hôïp lyù laø moät trong nhöõng yeáu toá laøm cho cô theå tieán veà phía tröôùc vôùi toác ñoä ñeàu. Phoái hôïp hai tay hôïp lyù seõ taïo ñieàu kieän cho caùc cô baép ôû hai vai tích cöïc tham gia vaøo ñoäng taùc hieäu löïc. Trong thöïc teá, kyõ thuaät phoái hôïp hai tay coù 3 loaïi: phoái hôïp tröôùc, phoái hôïp muoän vaø phoái hôïp trung bình. a) Phoái hôïp tröôùc: Khi moät tay ñang ôû giai ñoaïn vaøo nöôùc, coøn tay kia ñaõ vung quaù vai vaø taïo vôùi maët nöôùc moät goùc 30o (hình 42a). b) Phoái hôïp trung bình: Khi moät tay ñang ôû giai ñoaïn vaøo nöôùc thì tay kia ñaõ quaït ñeán maët phaúng qua vai vuoâng goùc vôùi maët nöôùc (hình 42b). c) Phoái hôïp muoän: Khi moät tay vaøo nöôùc thì tay kia ñang ôû giai ñoaïn ñaåy nöôùc vaø taïo vôùi maët nöôùc moät goùc 150o (hình 42c). Caùc loaïi phoái hôïp treân ñeàu coù nhöõng ñaëc ñieåm rieâng cuûa noù. Noùi chung ñoái vôùi ngöôøi môùi hoïccoù theå söû duïng hình thöùc phoái hôïp thöù nhaát (phoái hôïp tröôùc) ñeå thuaän lôïi cho vieäc naém kyõ thuaät thôû trong bôi tröôøn saáp. Söû duïng hai loaïi phoái hôïp sau seõ coù lôïi cho vieäc phaùt huy söùc maïnh hai tay vaø naâng cao taàn soá ñoäng taùc, taêng toác ñoä vaø baûo ñaûm tính lieân tuïc cuûa ñoäng taùc hieäu löïc. Vaän ñoäng vieân bôi tröôøn saáp öu tuù neân döïa vaøo ñaëc ñieåm caù nhaân vaø ñieàu kieän kyõ thuaät rieâng maø söû duïng loaïi phoái hôïp 2 hoaëc 3 ñeå phaùt huy söùc maïnh taàn soá vaø toác ñoä. Nhìn chung vaän ñoäng vieân troïng löôïng nheï, söùc maïnh toát, hieäu quaû quaït nöôùc toát thì coù theå söû duïng phoái hôïp trung bình hoaëc phoái hôïp muoän (töùc laø ñaõ hoaøn thaønh ñöôïc 50-60% ñoäng taùc keùo vaø ñaåy nöôùc). Caùch phoái hôïp trung bình vaø muoän ñang laø hình thöùc phoái hôïp phoå bieán cuûa caùc vaän ñoäng vieân bôi loäi öu tuù theá giôùi. 2.4. Kyõ thuaät phoái hôïp tay vaø thôû Kyõ thuaät thôû trong bôi tröôøn saáp töông ñoái phöùc taïp. Thôû ra thöïc hieän trong nöôùc baèng muõi vaø moàm, hít vaøo thöïc hieän treân nöôùc baèng moàm. 1. Kyõ thuaät thôû Thôû laø moät tieâu chuaån ñeå ñaùnh giaù kyõ thuaät vaø coù lieân quan maät thieát tôùi trình ñoä huaán luyeän.
33. Vì thôû saâu, thôû nhòp nhaøng, hôïp lyù seõ naâng cao ñöôïc toác ñoä vaø söùc beàn toác ñoä. Trong bôi tröôøn saáp, moät chu kyø ñoäng taùc 2 tay thöôøng coù 1 chu kyø thôû, bao goàm hít vaøo, nín thôû vaø thôû ra. Thôû ra ñöôïc tieán haønh töø luùc oâm nöôùc ñeán giöõa giai ñoaïn ñaåy nöôùc. Thôû ra baèng caû muõi vaø moàm. Khi thôû ra khoâng neân haù moàm hoaëc chuùm moàm quaù heïp. Khi ñaåy nöôùc ñöôïc 1/2 quaõng ñöôøng, do taùc duïng cuûa löïc quaït tay maø cô theå tieán nhanh veà tröôùc. Do vaäy, ñaàu ñaõ ñaåy nhanh khoái nöôùc phía tröôùc maø taïo ra moät khoaûng hoõm lôùn ôû tröôùc maët (hình 43), vaän ñoäng vieân caàn lôïi duïng hoõm soùng ñoù quay maët ra nhanh ñeåø hít vaøo. Ñoäng taùc thôû ñuùng trong bôi tröôøn saáp laø phaûi duøng cô hoaønh caùch, cô gian söôøn ñeå thôû. Moàm coù theå troøn hoaëc hôi keùo leäch leân phía treân ñeå thôû. Ñoäng taùc thôû trong tröôøn saáp khoâng ñöôïc laøm aûnh höôûng ñeán tö theá thaân ngöôøi vaø nhòp ñieäu ñoäng taùc tay. Noùi moät caùch khaùc, chæ quay coå laø chính chöù khoâng quay caû thaân ngöôøi ñeå thôû, khoâng neân ngaång cao ñaàu khi thôû, ñoäng taùc quay ñaàu cuõng khoâng neân quaù maïnh, seõ laøm cho thaân ngöôøi laéc ngang. Trong caùc kieåu bôi theå thao, khi thôû ñeàu coù giai ñoaïn nín thôû. Nhieàu ngöôøi cho raèng giai ñoaïn nín thôû seõ laøm cho cô theå haáp thuï oâxy nhieàu hôn. Coù ngöôøi coøn lyù giaûi nín thôû seõ laøm cho söùc maïnh ñoäng taùc tay naâng leân, cô hoâ haáp ñöôïc hoài phuïc. Taát caû ñeàu coù cô sôû khoa hoïc nhaát ñònh cuûa noù. Bôûi vaäy sau khi hít vaøo, caùc vaän ñoäng vieân thöôøng nín thôû moät thôøi gian raát ngaén Sau khi quay ñaàu veà vò trí cuõ, seõ nín thôû moät thôøi gian ngaén roài laïi baét ñaàu thôû ra vaø böôùc vaøo chu kyø thôû khaùc. 2. Kyõ thuaät phoái hôïp hai tay vôùi thôû (hình 44). Trong hình 44, töø hình 2-8: tay phaûi vaøo nöôùc, thôû daàn ra baèng moàm vaø muõi. Tieáp ñoù taêng daàn toác ñoä thôû ra, luùc naøy tay phaûi quaït ñeán ngang vai thì quay ñaàu sang phaûi (hình 9-12 cuûa hình 44). Khi tay phaûi quaït nöôùc saép keát thuùc, thôû ra gaáp hôn (hình 13-14 cuûa hình 44). Khi tay phaûi ruùt khoûi nöôùc thì quay ñaàu hít vaøo (hình 15 cuûa hình 44) khi vung tay ñeán caïnh thaân thì quay ñaàu veà vò trí cuõ (hình 16-17 cuûa hình 44). Kyõ thuaät phoái hôïp tay vôùi thôû trong cöï li daøi thì thoâng thöôøng moãi chu kyø quaït tay (hai tay) thì thôû 1 laàn.Ñoái vôùi vaän ñoäng vieân coù trình ñoä huaán luyeän cao, trong thi ñaáu coù theå söû duïng phöông phaùp quaït tay nhieàu laàn thôû 1 laàn, cuõng coù vaän ñoäng vieân duøng phöông phaùp thôû 2 beân. Caùch thôû naøy cuõng coù theå phoøng ngöøa söï phaùt trieån cô baû vai cuûa 2 beân khoâng caân xöùng, ñoàng thôøi coù theå phuïc vuï cho yù ñoà chieán thuaät. Khi thöïc hieän ñoäng taùc thôû caàn chuù yù: Khi thôû ra döôùc nöôùc khoâng neân duøng söùc quaù lôùn, vaän ñoäng vieân moãi laàn hít thôû chæ khoaûng treân döôùi nöûa lít khoâng khí. Bôûi vaäy caàn naém chaéc thôøi gian thôû ra trong nöôùc vaø söï phoái hôïp chaët cheõ giöõa thôû vaø phoái hôïp quaït tay. Neáu thôû ra quaù saâu maø khoâng nín thôû thì hít vaøo khoâng theâm ñöôïc khoâng khí maø laøm cho cô hoâ haáp choùng meät moûi. Neáu thôû noâng seõ khoâng taïo ñieàu kieän cho vieäc ñaøo thaûi CO2 vaø haáp thuï O2 cuûa phoåi. 3. Phoái hôïp hoaøn chænh cuûa bôi tröôøn saáp Phoái hôïp hoaøn chænh laø söï ñoàng boä trong phoái hôïp, taïo ra söï thoáng nhaát vaø coäng höôûng trong nhöõng phaàn hieäu löïc, trong ñoù laáy tay laø ñoäng löïc chính ñaåy cô theå tieán veà phía tröôùc. Vì vaäy ñaàu, coät soáng, chaân, ñuøi phaûi goùp söùc vaø hoã trôï cho tay.
34. Döôùi ñaây laø kyõ thuaät phoái hôïp 6:2:1 (xem baûng). Thôøi ñieåm ñaäp chaân Caùc giai ñoaïn quaït nöôùc xuoáng döôùi cuûa hai Hít thôû chaân Tay phaûi Tay traùi Chaân phaûi Chaân traùi 1. Vaøo nöôùc Ñaåy nöôùc Laàn 1 2. Tröôït xuoáng Ñaåy nöôùc 4. OÂm nöôùc Keát thuùc ñaåy nöôùc Laàn 2 7. Baét ñaàu keùo nöôùc Baét ñaàu vung tay Laàn 3 Thôû daàn ra 10. Ñaåy nöôùc Vaøo nöôùc Laàn 4 13. Ñaåy nöôùc keát thuùc OÂm nöôùc Laàn 5 15. Ruùt tay khoûi nöôùc OÂm nöôùc 16. Baét ñaàu vung tay Baét ñaàu keùo nöôùc Laàn 6 Haù mieäng hít vaøo Trong baûng ta thaáy 6 laàn ñaäp chaân cuûa 1 chu kyø thì laàn ñaäp chaân thöù 3 vaø thöù 6 laø quan troïng. Hai laàn ñaäp chaân naøy rôi vaøo luùc 2 tay ôû giai ñoaïn quaït nöôùc. Trong kyõ thuaät phoái hôïp 6:2:1, do giai ñoaïn vaøo nöôùc vaø oâm nöôùc töông ñoái daøi, neân muoán laøm cho 2 laàn quaït tay gaén lieàn vôùi nhau laø raát khoù khaên. Trong bôi tröôøn saáp coøn coù kyõ thuaät phoái hôïp 2 laàn ñaäp chaân. Ñeå thöïc hieän phoái hôïp kyõ thuaät naøy, yeâu caàu tay phaûi khoûe vaø phoái hôïp lieân tuïc. Bôûi vì moãi laàn quaït tay bò döøng hoaëc chaäm laïi ñeàu laøm cho cô theå maát thaêng baèng, seõ laøm cho ñuøi chìm xuoáng, töø ñoù deã taïo ra ñoäng taùc ñaäp chaân phuï. Ñaëc ñieåm cuûa kyõ thuaät phoái hôïp 2 laàn ñaäp chaân laø tö theá thaân ngöôøi ngang baèng. Phaàn lôùn vaän ñoäng vieân khi vung tay, khuyûu tay thöôøng cao, 2 chaân thöôøng raát noåi.
35. Kyõ thuaät phoái hôïp 2 laàn ñaäp chaân ñôn thuaàn laø ñoäng taùc ñaäp chaân xuoáng cuøng tieán haønh ñoàng thôøi vôùi ñoäng taùc quaït tay, ruùt tay vaø vung tay veà tröôùc cuûa tay cuøng beân (hình 41). Loaïi phoái hôïp naøy khi ruùt tay seõ laøm cho cô theå bò chìm xuoáng, ñuùng luùc ñoù thì löïc ñaäp chaân trieät tieâu löïc chìm naøy, ñoàng thôøi ñoäng taùc ñaäp chaân cuøng beân seõ ñaåy cao cô theå phía beân ñaäp chaân leân maët nöôùc, taïo ñieàu kieän cho vung tay. Ngoaøi caùc loaïi phoái hôïp treân, trong bôi tröôøn saáp coøn coù loaïi phoái hôïp 4:2:1 vaø loaïi phoái hôïp ñaäp chaân cheùo nhau. Loaïi phoái hôïp ñaäp chaân cheùo thöôøng duøng cho vaän ñoäng vieân coù ñoä deûo khôùp vai keùm vì theá khi vung tay thöôøng thaáp vaø roäng, phaûi quay ñaàu nhieàu ñeå thôû, nhö vaäy seõ laøm cho cô theå bò laéc nhieàu. Ñeå khaéc phuïc yeáu ñieåm ñoù, vaän ñoäng vieân thöôøng duøng ñaäp chaân cheùo (hình 45). Toùm laïi, phoái hôïp hoaøn chænh cuûa kieåu bôi tröôøn saáp coù nhieàu hình thöùc vaø phöông phaùp. Muoán ñaït ñöôïc trình ñoä kyõ thuaät bôi tröôøn toát, vaän ñoäng vieân phaûi döïa vaøo ñaëc ñieåm rieâng cuûa mình, xaây döïng cho mình 1 phong caùch bôi rieâng vôùi caùc hình thöùc phoái hôïp thích hôïp, nhaèm ñaït hieäu quaû cao trong thi ñaáu. Maët khaùc cuõng caàn döïa vaøo tình huoáng cuï theå, cöï li cuï theå maø xaùc ñònh loaïi hình phoái hôïp. Coù nhö vaäy môùi ñaït hieäu quaû toái öu.
36. II. BÔI NGÖÛA 1. Khaùi quaùt chung veà kyõ thuaät bôi ngöûa Bôi ngöûa laø kieåu bôi coù tö theá thaân ngöôøi naèm ngöûa trong nöôùc. Kyõ thuaät bôi ngöûa bao goàm bôi eách ngöûa vaø bôi tröôøn ngöûa. Bôi ngöûa coù lòch söû phaùt sinh vaø phaùt trieån khaù sôùm. Naêm 1794 ñaõ coù daáu aán cuûa kyõ thuaät bôi ngöûa ñöôïc ghi cheùp laïi, cho ñeán ñaàu theá kyû 19, khi ñoù bôi ngöûa vaãn söû duïng quaït 2 tay cuøng luùc ra sau, 2 chaân ñaïp chaân eách, vì vaäy goïi laø bôi eách ngöûa. Naêm 1902, ngöôøi ta ñaõ vaän duïng ñoäng taùc luaân phieân lieân tuïc cuûa bôi tröôøn saáp vaøo kyõ thuaät cuûa bôi tröôøn ngöûa laøm cho kyõ thuaät bôi tröôøn ngöûa ñöôïc phaùt trieån theâm moät böôùc môùi. Naêm 1921 ñaõ böôùc ñaàu hình thaønh kyõ thuaät bôi tröôøn ngöûa hieän ñaïi, ñoàng thôøi ngaøy caøng ñöôïc caûi tieán vaø hoaøn thieän. Khi bôi ngöûa, do tö theá naèm ngöûa ôû nöôùc; moät phaàn cuûa maët naèm treân maët nöôùc, thôû deã daøng, ñoäng taùc ñôn giaûn, deã hoïc neân ñoái vôùi thieáu nieân, nhi ñoàng vaø nöõ giôùi coù ñoä noåi toát, hoïc kyõ thuaät bôi ngöûa töông ñoái deã daøng. Khi bôi ngöûa toán ít söùc, do vaäy nhöõng ngöôøi trung nieân, cao tuoåi vaø nhöõng ngöôøi söùc khoûe yeáu cuõng thích bôi kieåu bôi naøy. Giaù trò thöïc duïng cuûa bôi ngöûa raát cao: coù theå loâi keùo vaø mang ñöôïc caùc ñoà vaät ôû döôùi nöôùc, cöùu ngöôøi bò ñuoái nöôùc. Trong giaûng daïy vaø huaán luyeän neáu xen keõ giöõa bôi ngöûa vaø bôi tröôøn seõ coù taùc duïng thuùc ñaåy laãn nhau. Trong huaán luyeän cuõng coù theå söû duïng bôi ngöûa ñeå laøm baøi taäp thaû loûng (nhaát laø bôi eách ngöûa) thì hieäu quaû thaû loûng raát cao. Khoâng ít ngöôøi ñaõ daïy bôi ngöûa cho thanh thieáu nieân khi baét ñaàu hoïc kyõ thuaät bôi. Trong thi ñaáu bôi theå thao, bôi ngöûa coù caùc cöï ly 100m, 200m caù nhaân cuûa nam vaø nöõ. Caùc cöï ly bôi hoãn hôïp caù nhaân vaø tieáp söùc hoãn hôïp ñeàu coù cöï li cuûa bôi ngöûa. Hieän nay kyû luïc bôi ngöûa cuûa theá giôùi ñaõ ñaït tôùi ñænh cao. Thí duï: 100m ngöûa cuûa nam: 53”23; 100m ngöûa cuûa nöõ: 59”. ÔÛ Vieät Nam, bôi ngöûa cuõng phaùt trieån khaù nhanh. Naêm 1960 caùc kyû luïc Ñoâng Döông cuõ ñaõ ñöôïc phaù. Naêm 1965, vaän ñoäng vieân Hoaøng Vónh Hoà vaø Nghieâm Xuaân Cöø ñaõ ñaït thaønh tích töông ñoái cao trong cöï li 100m vaø 200m ngöûa. Thaønh tích bôi ngöûa hieän nay ôû nöôùc ta tuy ñaõ naâng leân khaù cao, song so vôùi thaønh tích khu vöïc Ñoâng Nam AÙ vaø chaâu AÙ thì coøn raát thaáp (xem phaàn phuï luïc cuoái saùch:. 2. Phaân tích kyõ thuaät 2.1 Tö theá thaân ngöôøi Khi bôi ngöûa, thaân ngöôøi duoãi thaúng töï nhieân vaø naèm ngöûa trong nöôùc taïo thaønh tö theá löôùt nöôùc toát nhaát. Ñaàu vaø vai hôi cao, nhöng buïng, ñuøi vaø chaân giöõ ngang baèng.Truïc doïc cô theå taïo vôùi maët nöôùc moät goùc töông ñoái nhoû, khoaûng 3o-4o. Buïng vaø hai chaân caùch maët nöôùc khoaûng 5-10 cm, goùc taïo bôûi coät soáng vaø maët nöôùc (goùc höùng) töông ñoái nhoû (hình 46). a. Tö theá ñaàu Trong kyõ thuaät bôi ngöûa, ñaàu coù taùc duïng nhö baùnh laùi vaø coù theå ñieàu khieån cô theå chuyeån ñoäng phaûi traùi. Khi bôi ngöûa, ñaàu caàn giöõ ñöôïc söï oån ñònh töông ñoái, khoâng neân dao ñoäng phaûi traùi, caùc cô sau gaùy caàn thaû loûng, phaàn sau ñaàu chìm trong nöôùc ñeán ngang vaønh tai treân, hai maét nhìn veà phía sau vaø leân treân, tö theá töông ñoái thaû loûng töï nhieân (hình 46). b. Ñoäng taùc löng buïng Khi vaän ñoäng vieân bôi, ñeå giöõ tö theá löôùt nöôùc toát nhaát vaø taïo thuaän lôïi cho vieäc vung tay treân khoâng, caùc nhoùm cô cuûa löng, moâng, buïng caàn phaûi coù möùc caêng cô thích hôïp. Caùc xöông söôøn döôùi phaûi naâng leân, hôi hoùp ngöïc. Khi bôi nhanh, goùc höùng seõ giuùp cô theå noåi cao. Vaän ñoäng vieân öu tuù