Bài giảng Thức ăn & Nuôi dưỡng - Nguồn thức ăn

Nội dung text: Bài giảng Thức ăn & Nuôi dưỡng - Nguồn thức ăn

1. NGUỒN THỨC ĂN • THỨC ĂN XANH THỨC ĂN & NUÔI DƯỠNG • THỨC ĂN Ủ XANH • CỎ KHÔ • CỦ QUẢ • PHỤ PHẨM CÂY TRỒNG • PHỤ PHẨM CHẾ BIẾN • THỨC ĂN BỔ SUNG contents thøc ¨n XANH Thức ăn xanh hoà thảo Ngon và giàu năng lượng Î giải phóng năng lượng dần dần từ 3 loại gluxít • Cỏ xanh là thức ăn chiến lược của trâu bò Î là khẩu phần - đường từ thân cây cơ sở Î cho ăn được càng nhiều càng tốt -tinh bột từ hạt • Bò ăn tự do khoảng10% thể trọng - xenluloza từ thân cây và các lõi (ít hoá gỗ) Thức ăn xanh hä ®Ëu TRỒNG CỎ • Tính toán diện tích trồng cỏ => –Căn cứ vào nhu cầu về thức ăn thô xanh của bò: khoảng 10% thể trọng theo VCT hay 2% thể trọng theo VCK –Căn cứ vào năng suất của cỏ: phụ thuộc giống cỏ, đất trồng và trình độ thâm canh –Khả năng của các nguồn thức ăn thay thế Leucaena leucocephala Trichanthera gigantea • Chọn giống cỏ trồng => –Căn cứ đặc điểm thổ nhưỡng và khí hậu thời tiết • Thường sử dụng như là thức ăn bổ sung protein – Đặc điểm của các giống cỏ có thể tìm được • Có thể chứa chất kháng dinh dưỡng. – Kinh nghiệm trồng cỏở địa phương
2. Ví dụ về tính toán diện tích trồng cỏ THỨC ĂN Ủ XANH Tính diện tích cỏ cần trồng để nuôi 10 bò sữa HF -Giả sử bò có khối lượng bình quân là 500 kg/con -Cỏ định trồng là cỏ voi, ước tính năng suất 180 tấn/ha/năm Cách tính: -Nhu cầu: 500kg/con x 10% x10 con x365 ngày/năm = 182 500 kg/năm -Diện tích cỏ voi cần trồng = 182 500//180 000 = 1 ha < Thức ăn có thể ñchua Mục đích ủ xanh? • Cá t−¬i: Phụ phẩm xanh – Cá voi 100 – Cá tù nhiªn Ủ chua • Th©n l¸ c©y ng«: TA thừa Nhu cầu – Sau thu b¾p non – Cây ng« gieo dµy Sản lượng cỏ 0 • Phụ phẩm khác: 123456789101112 – Ngọn lá mía Bảo quản dự trữ thức ăn – Thân lá l¹c – Ngän l¸ s¾n Khö ®éc (l¸ s¾n, cao lương ) Dụng cụ dùng để ủ chua Chuẩn bị nguyên liệu ủ • Nguyên liệu ủ –Số lượng thức ăn dự định ủ – Tình trạng thức ăn • Xanh, non (nhiều nước) Æ Phơi héo • Già, khô: trộn thêm cỏ non –Chặt, thái nhỏ 2-4cm • Các chất bổ sung: –Cám (Bột ngô, sắn): 2-3% –Rỉ mật: 2-3% –Muối: 0,5% • Ủ c©y ng« cã b¾p xanh kh«ng cÇn thªm rØ mËt vµ c¸m
3. Kü thuËt ñ chua b»ng tói nylon Bước 3: Cho nguyên liệu đã được thái vào túi nylon theo Bước 1: Chuẩn bị túi ủ từng lớp dày khoảng 20cm rồi •Cắt túi ủ: 2,5-3,5m dài ??? nén •Kiểm tra túi ủ (có bị thủng không ) •Buộc chặt đầu dưới của túi Bước 4: Tưới rỉ mật và rắc các chất bổ sung (cám, bột sắn ) lên mỗi lớp rồi nén chặt cho đến Bước 2: Chuẩn bị nguyên liệu và khi đầy dụng cụ •Chặt, thái nhỏ (2-4 cm) •Chuẩn bị các chất bổ sung (theo số lượng thức ăn ủ) Bước 5: Rải một lớp rơm khô lên trên thức ăn ủ Kiểm tra chất lượng thức ăn ủ chua rồi dùng dây cao su buộc chặt miệng túi Thức ăn ủ có chất lượng tốt: Mùi chua nhẹ, màu vàng sáng Thức ăn kém chất lượng: Mùi lạ, màu đen hoặc bị mốc Bước 6: Để nơi râm mát, tránh nước mưa và chuột cắn làm hỏng túi và thức ăn ủ chua Lấy thức ăn ủ chua Sử dụng thức ăn ủ chua Kiểm tra thức ăn ủ chua xem có bị mốc không Tập cho bò ăn dần Lấy vừa đủ lượng cho bò ăn Đậy và buộc kín sau mỗi lần Có thể cho ăn 5-7kg/100 kg thể trọng lấy Lưu ý: Đối với bò sữa không cho ăn trước khi vắt sữa
4. CỎ KHÔ Lợi ích của việc dự trữ cỏ khô •Dự trữ thức ăn lâu dài •Phương pháp đơn giản • Không cần đầu tư nhiều trang thiết bị • Trâu bò ăn được nhiều, không gây rối loạn tiêu hoá Nguyên liệu làm cỏ khô Kỹ thuật làm khô cỏ • Loại cỏ: Cỏ tự nhiên, cỏ trồng có thân cành nhỏ, ít mọng nước • Cắt cỏ ở giai đoạn tối ưu • Thời gian cắt cỏ: lúc cỏ mới ra hoa (28 – 42 • Phơi khô cho đến lúc còn 85% chất khô: ngày tái sinh) –Rải đều và mỏng phơi dưới nắng 4-5 giờ 25 – Cào dồn cỏ thành băng để phơi 2– 3 ngày – Lúc có mưa nên gom cỏ thành đống, che phủ giữ 20 cho cỏ khỏi mất phẩm chất. Protein – Tránh phơi quá nắng, cỏ sẽ mất nhiều chất dinh 15 B¾t ®Çu dưỡng, nhất là vitamin 10 Kho¸ng mïa m−a •Cỏ khô phẩm chất tốt giữ được màu xanh, 5 thân, cuống và lá đều mềm và có mùi thơm dễ chịu. 0 Cất trữ cỏ khô Sử dụng cỏ khô • Đánh đống: nơi cao ráo, lót cành •Trâu bßcã thÓ¨n tùdo ®−îc kho¶ng 2,5-3 cây, dá, xỉ than, hoặc dùng gạch và cành cây, tre để kê giá đánh đống. kg cá kh«/100kg thÓ träng Cỏ tốt xếp ở giữa và nén chặt, phía •Không nên cho ăn quá 50% thức ăn thô trên để dốc thành mái cho thoát trong khẩu phần nước, có thể dùng rơm, rạ, cỏ xấu phủ lên trên. • Nên phối hợp với cỏ xanh, thức ăn ủ chua, • Kho chứa: Cỏ khô chiếm thể tích thức ăn tinh, củ quả, rỉ mật và phụ phẩm lớn (14-15 m3/tấn). Muốn tăng sức chế biến rau quả. chứa của nhà kho thì bó cỏ thành bó, tốt nhất là dùng máy đóng bánh (chỉ còn 6 m3/tấn).
5. CỦ QUẢ RƠM RẠ • Cã hµm l−îng x¬ cao (36-42%), protein • Củ quả tươi chøa nhiều n−íc (70-90%). thÊp (3-5%), mì rÊt thÊp (1-2%), vitamin • Protein, mì, kho¸ng vµ xenluloza thÊp vµ c¸c chÊt kho¸ng nghÌo nµn. • Chøa nhiÒu gluxit dÔ tiªu ho¸, chñ yÕu • Tû lÖ tiªu ho¸ vËt chÊt kh« cña r¬m thÊp lµ ®−êng vµ tinh bét. (30-40%) do v¸ch tÕ bµo r¬m bÞ lignin ho¸ cao. • Chøa nhiÒu vitamin C, c¸c lo¹i cñ qu¶ cã mµu vµng nh− cµ rèt, bÝ ®á chøa nhiÒu • Khi cho ¨n r¬m nªn bæ sung rØ mËt, urª caroten. (nÕu kh«ng xö lý), cá xanh hay c¸c phô • Khi cho ¨n qu¸ nhiÒu Î lªn men nhanh phÈm kh¸c dÔ lªn men nh»m tèi −u ho¸ ho¹t ®éng cña vi sinh vËt d¹ cá chãng Î giảm pH dạ cỏ Î kh«ng nªn cho ¨n nhiÒu cïng lóc • Nªn ñ kiÒm hoá(rơm kh« hoÆc t−¬i) tr−íc kho cho ¨n t¨ng tû lÖ tiªu BỔ SUNG KIỀM HOÁ ho¸ vµ thu nhËn thøc ¨n th« Mùa vụ T¨ng vµ c©n b»ng dinh d−ìng chung cho vËt chñ Mất cân bằng Lignin hoá • Xö lý ph¸ vì c¸c liªn kÕt phøc t¹p trong v¸ch tÕ bµo dinh dưỡng T¨ng tû lÖ tiªu ho¸ do VSV vµ enzym cña chóng dÔ tiÕp xóc h¬n víi c¬ chÊt (CHO) T¨ng l−îng thu nhËn do t¨ng tèc ®é ph©n gi¶i ë d¹ cá vµ t¨ng ®é mÒm. back CÁC GIẢI PHÁP NÂNG CAO KHẢ NĂNG SỬ DỤNG RƠM CHO TRÂU BÒ C¸c ph−¬ng ph¸p xö lý B¶n chÊt cña xö lý r¬m r¹ ChÊt «xy ho¸, SO2, nÊm Phô phÈm x¬ t¸c dông hoµ tan Xö lý LIGNIN LIGNIN CÇu nèi kiÒm yÕu NaOH Ho¸ häc VËt lý Sinh häc NH •Xót 3 •Ng©m •V«i •ChÕ phÈm enzym •NghiÒn •Hydroxit kali •NÊm •Viªn CÇu nèi kh¸ng •Hydroxit am«n kiÒm Xö lý thuû •Luéc •Am«niac nhiÖt o •HÊp cao ¸p •Ur ª HEMIXELULOZA >150 C •ChiÕu x¹ •Cacbonat natri •Clorit natri axit 4-0-metyl •KhÝ clorin axit p-cumaric glucoronic arabinoza •§i«xit sunphua hay ferulic
6. Xö lý b»ng NaOH Xö lý b»ng am«ni¾c •Ph−¬ng ph¸p •Ph−¬ng ph¸p + Xö lý b»ng khÝ am«ni¾c: KhÝ NH3 ®−îc b¬m vµo c¸c ®èng hay + Ph−¬ng ph¸p Beckman: ng©m r¬m trong dung dich NaOH 1,5% trong 3 cuén r¬m ®−îc phñ kÝn b»ng plastic (30-35kg/tÊn r¬m) ngµy sau ®ã röa b»ng n−íc + Xö lý b»ng am«ni¾c ho¸ láng: dung dÞch am«ni¾c ®−îc b¬m ®èng + Ph−¬ng ph¸p nhóng nhanh (dip treatment): ng©m r¬m trong dung dÞch r¬m cho ch¶y tõ trªn xuèng vµ NH sÏ bèc h¬i x©m nhËp vµo r¬m NaOH 1,5% trong 30-60 phót, vít lªn cho ch¶y r¸o n−íc (vµo bÓ ng©m) vµ ñ 3 trong 4-5 ngµy • −u ®iÓm + Xö lý kh«: R¬m nghiÒn ®−îc trén víi dung dÞch NaOH ®Ëm ®Æc + T¨ng tû lÖ tiªu ho¸ cao (30ml/100g), sau ®ã ®−îc trung hoµ b»ng axit photphoric. + Bæ sung NPN • −u ®iÓm + T¨ng l−îng thu nhËn + T¨ng tû lÖ tiªu ho¸ cao •Nh−îc ®iÓm + T¨ng l−îng thu nhËn + Yªu cÇu ph−¬ng tiÖn vµ h¹ tÇng cë së phøc t¹p •Nh−îc ®iÓm + Kh«ng an toµn + G©y « nhiÔm ®Êt vµ m«i tr−êng do Na th¶i ra tõ n−íc röa, ph©n, n−íc tiÓu. + Nguyªn liÖu ®¾t vµ kh«ng s½n cã ë c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn. + Gia sóc uèng nhiÒu n−íc => ph©n lo·ng, −ít nªn chuång => thèi mãng + G©y « nhiÔm m«i tr−êng do NH3 + NaOH g©y ¨n mßn ph−¬ng tiÖn, dông cô, gia sóc vµ ng−êi + Cã thÓ sinh ®éc tè nÕu xö lý ë nhiÖt ®é cao vµ cã nhiÒu ®−êng + Nguyªn liÖu ®¾t vµ kh«ng s½n cã ë c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn. Xö lý b»ng urª • Nguyªn lý Xö lý r¬m b»ng urª urªaza CO(NH2)2 + H20 2NH3 +CO2 •Ph−¬ng ph¸p ñ kÝn urª (4-5%) víi r¬m (®é Èm 40-60%) trong 10-30 ngµy (tuú nhiÖt ®é) • −u ®iÓm + T¨ng tû lÖ tiªu ho¸ r¬m + Bæ sung NPN + Kh«ng bÞ mèc + T¨ng l−îng thu nhËn + S½n cã, an toµn, kü thuËt ®¬n gi¶n •Nh−îc ®iÓm + L·ng phÝ N + §ßi hái nhiÖt ®é cao vµ urªaza (tù nhiªn hoÆc bæ sung) + HiÖu qu¶ kinh tÕ phô thuéc nhiÒu vµo gi¸ urª Xö lý b»ng v«i Xö lý b»ng v«i + urª •Ph−¬ng ph¸p •Ph−¬ng ph¸p + Ng©m r¬m trong n−íc v«i: t−¬ng tù nh− xö lý víi NaOH ñ kÝn urª (2%) vµ v«i (3% CaO) víi r¬m (®é Èm 40-60%) trong + ñ r¬m víi v«i: r¬m ®−îc trén ®Òu víi v«i (Ca(OH)2 hoÆc CaO) vµ 10-30 ngµy (tuú nhiÖt ®é) n−íc (40-80 kg/ 100 kg r¬m) vµ ñ trong 2-3 tuÇn. • −u ®iÓm • −u ®iÓm + T¨ng tû lÖ tiªu ho¸ r¬m cao + V«i rÎ tiÒn vµ s½n cã + Bæ sung c¶ NPN vµ Ca + T¨ng tû lÖ tiªu ho¸ cao (nÕu ñ) + Bæ sung Ca + Kh«ng bÞ mèc + T¨ng l−îng thu nhËn + T¨ng l−îng thu nhËn + An toµn vµ kh«ng g©y « nhiÔm m«i tr−êng + Nguyªn liÖu s½n cã, an toµn, kü thuËt ®¬n gi¶n •Nh−îc ®iÓm + Gi¶m N vµ Ca d− so víi xö lý urª hay v«i riªng rÏ + T¨ng tû lÖ tiªu ho¸ kh«ng nhiÒu nÕu ng©m nhanh •Nh−îc ®iÓm + V«i khã hoµ tan vµ kh«ng bèc h¬i => khã trén ®Òu + DÔ bÞ mèc + V«i cã thÓ øc chÕ urªaza + L−îng thu nhËn kh«ng æn ®Þnh + Khã trén ®Òu v«i víi r¬m @@
7. Kỹ thuật xử lý rơm bằng urê Dụng cụ để ủ rơm Tăng tỷ lệ tiêu hoá • Bể xây Bò ăn được nhiều rơm hơn Cung cấp thêm đạm cho bò Nếu ủ rơm tươi: • Không mất công phơi • Tói nylon • ít phụ thuộc vào thời tiết • Giữ được các chất dinh dưỡng Ủ rơm trong túi nylon Chuẩn bị • Nguyên liệu ủ: Bước 1: Cân rơm, tính lượng đạm urê và lượng nước – Ủ rơm khô: 100 kg rơm khô + 4kg u rê + 80-100 lít nước sạch cần thiết – Rơm tươi: 100 kg rơm tươi + 1,5kg u rê + 1 kg vôi bột (nếu có) Bước 2: Chuẩn bị túi ủ (Cắt túi ủ: 2,5-3,5m, kiểm tra túi ủ (có bị thủng không ) vàbuộc chặt đầu dưới của túi • Dụng cụủ: Túi nylon hoặc bể • Dây buộc túi (ủ bằng túi) hoặc bạt phủ (nếu ủ bằng bể) Bước 3: Cho rơm vào túi ủ, mỗi lớp dày khoảng 20 cm. Thời gian sử dụng và kiểm tra - Rơm khô: Hoà urê vào nước và tưới đều lên rơm chất lượng - Rơm tươi: Rắc urê trực tiếp lên rơm tươi • Rơm ủ sau 2 tuần (mùa hè) hoặc 3 tuần (mùa đông) có thể sử dụng cho bò ăn. • Rơm ủ có chất lượng tốt: Màu nâu, vàng và có mùi hắc • Lấy ra nhanh và buộc túi ngay không để bay mất amoniac Bước 4: Dùng chân nén chặt cho đến khi đầy túi và buộc kín túi Để nơi râm mát tranh hỏng túi nylon
8. Sử dụng cho bò ăn CÁC PHỤ PHẨM KHÁC • Tập cho bò ăn ─ Sáng không cho bò ăn cỏ ─ Bốc rơm, tãi ra cho bay bớt mùi hắc ─ Trộn đều với cỏ cho bò ăn, có thể trộn lẫn rỉ mật để • Cây ngô sau tăng tính ngon miệng thu bắp • Khi bò ăn quen không cần tãi ra nữa • Ngon lá mía • Cho ăn tự do theo khả năng • Thân lá lạc •Ngọn lá sắn • < Cây ngô sau thu bắp Ngọn lá mía •ChiÕm tõ 10-18% tæng sinh khèi c©y mÝa phía Thiếu TA thô • C©y ng« giµ sau thu b¾p cã thÓ xanh trên mặt đất xö lý urª ®Ó kiÒm ho¸ t−¬ng tù nh− ®èi víi r¬m ®Ó lµm thøc ¨n • Thu hoạch mang tính Sản lượng ngọn vô ®«ng cho tr©u bß. mùa vụ (tháng 10 năm mía Sản lượng cỏ trước đến tháng 3 năm xanh • C©y ng« sau khi thu b¾p non Nhu cầu TA thô sau), xanh (ng« bao tö hay ng« quµ) cã thÓ 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 dïng lµm nguån thøc ¨n xanh rÊt tháng tèt cho tr©u bß. • MÆc dï hµm l−îng x¬ cao (40-43%) nh−ng ngän l¸ mÝa l¹i • C©y ng« sau khi thu b¾p non chøa mét l−îng ®¸ng kÓ dÉn xuÊt kh«ng ®¹m thÝch hîp cho qu¸ còng cã thÓ ñchua®Ó b¶o qu¶n tr×nh lªn men vµ cã thÓ dïng ®Ó ñ chua để bảo quản được lâu ®−îc l©u dµi nh»m cho ¨n ngoµi sau vụ thu hoạch. vô thu ho¹ch. Thân lá lạc Ngọn lá sắn • Giµu protein (18-20% VCK) • C©y l¹c khi thu ho¹ch cñ vÉn cßn xanh vµ giµu chÊt dinh • Chøa ®éc tè xyanoglucozit. d−ìng, ®Æc biÖt cã hµm l−îng • NÊu chÝn lµm gi¶m bít ®éc tè, nh−ng protein th« kh¸ cao (15-16%) tiªu tèn nhiÒu chÊt ®èt vµ lao ®éng. • Mét sµo l¹c cã thÓ thu ®−−îc • ñ chua cã thÓ lo¹i bá gÇn nh−− hoµn 300-400kg th©n c©y l¹c. toµn ®éc tè, l¹i dù tr÷ ®−îc l©u dµi. • Vô thu ho¹ch l¹c lµ th¸ng 6-7 Î • Cã thÓ thu ngän l¸ s¾n (bÎ ®Õn phÇn cßn m−a nhiÒu nªn c©y l¹c rÊt dÔ bÞ l¸ xanh) tr−íc khi thu ho¹ch cñ 20-30 thèi háng. ngµy kh«ng ¶nh h−−ëng ®Õn n¨ng suÊt vµ • Cã thÓ biÕn c©y l¹c theo ph−¬ng chÊt l−îng cñ s¾n. ph¸p ñ chua, dù tr÷ ®−−îc hµng • Mét sµo s¾n cã thÓ thu ®−îc 200-250kg n¨m lµm thøc ¨n cho tr©u bß. ngän l¸ s¾n t−¬i. <
9. Rỉ mật Bã bia •Sản lượng bằng khoảng 1/3 sản lượng đường sản xuất. • Lµ s¶n phÈm t¸ch ra sau khi lªn men bia. • RØ mËt ViÖt nam cã hµm l−îng vËt chÊt kh« 68,5-76,7%, •B·bia t−¬i lµ thøc ¨n nhiÒu n−íc, cã mïi pr«tªin th« xÊp xØ 1,8 %. th¬m vµ vÞ ngon • Ngoµi ra, nã cßn chøa nhiÒu nguyªn tè kho¸ng ®a l−îng •Hµm l−îng đạm, kho¸ng, vitamin (chñ vµ vi l−îng, rÊt cÇn thiÕt cho bß yÕu lµ vitamin nhãm B) cao trong VCK: protein th« (23,5-27%), lipit (6,2- • Dïng bæ sung n¨ng l−îng, ®Æc biÖt lµ cho khÈu phÇn c¬ 6,5%), x¬ th« (14,0-15,5%), kho¸ng (3,7- së lµ thøc ¨n th« chÊt l−îng thÊp. 4%). • Bæ sung trùc tiÕp cïng víi thøc ¨n th« hay bæ sung d−íi • X¬ trong b· bia rÊt dÔ tiªu Î kÝch thÝch d¹ng b¸nh dinh d−ìng tæng hîp cïng víi urª vµ kho¸ng. VSV ph©n gi¶i x¬ trong d¹ cá. • Kh«ng nªn cho bß ¨n qu¸ nhiÒu (trªn 2kg/con/ngµy) vµ • Thay thÕ kh«ng qu¸ 1/2 l−îng thøc ¨n nªn cho ¨n r¶i ®Òu tinh (cø 4,5kg b· bia cã gi¸ trÞ t−¬ng ®−¬ng víi 1kg thøc ¨n tinh) vµ kh«ng nªn cho ¨n trªn 15kg/con/ngµy). Bã dứa Bã sắn • Lµ phô phÈm cña qu¸ tr×nh chÕ biÕn •Gåm chåi ngän cña qu¶ døa, vá tinh bét s¾n tõ cñ s¾n. cøng ngoµi, nh÷ng vôn n¸t trong qu¸ tr×nh chÕ biÕn døa và b· døa Ðp. • Chøa nhiÒu tinh bét (kho¶ng 60%) • Cø 3 kg nguyªn liÖu cho 2 kg phô nh−ng l¹i nghÌo chÊt ®¹m. phÈm. • Cho bß ¨n b· døa nhiÒu bß th−êng bÞ •B·s¾n t−¬i cã vÞ h¬i chua, trâu bò thÝch r¸t l−ìi. ¨n. Cã thÓ cho bß ¨n kho¶ng 10-15 •Hµm l−îng chÊt x¬ cao nh−ng kg/con/ngày. nghÌo protein. • Cã hµm l−îng ®−êng dÔ tan cao nªn • Khi sö dông b· s¾n nªn trén vµ cho ¨n thuËn lîi cho qu¸ tr×nh lªn men nªn thªm urª hoÆc b· ®Ëu nµnh. cã thÓ ñ chua. •Cã thÓủ chua để dù tr÷ ®−îc kh¸ l©u. •Cóthể thay thÕ mét phÇn thøc ¨n th« xanh trong khÈu phÇn cña gia • Cã thÓ ph¬i, sÊy kh« ®Ó lµm nguyªn sóc nhai l¹i liÖu phèi chÕ thøc ¨n hçn hîp. Hạt bông Khô dầu •Cóhµm l−îng protein vµ lipit cao •Làphô phÈm cßn l¹i sau khi chiÕt t¸ch dÇu tõ c¸c lo¹i •X¬t−¬ng ®−¬ng víi cá vÒ møc ®é tiªu ho¸ ë d¹ cá h¹t cã dÇu: kh« dÇu l¹c, kh« dÇu ®Ëu t−¬ng, kh« dÇu • Tû lÖ ph©n gi¶i protein trong dạ cỏ cao. b«ng, kh« dÇu võng, kh« dÇu dõa. • Cã ®éc tè gosypol cã thÓ ¶nh h−ëng xÊu ®Õn ho¹t lùc • Lµ lo¹i thøc ¨n cung cÊp n¨ng l−îng vµ bæ sung ®¹m. cña vi sinh vËt d¹ cá. •Hµm l−îng ®¹m vµ gi¸ trÞ n¨ng l−îng tuú thuéc vµo • Møc bæ sung chØ d−íi 150g/kg thøc ¨n. c«ng nghÖ t¸ch chiÕt dÇu còng nh− nguyªn liÖu ban ®Çu. • ChÕ biÕn, ®Æc biÖt lµ xö lý nhiÖt, cã thÓ lµm t¨ng tû lÖ •Th−êng chøa Ýt canxi, phètpho lipit vµ protein kh«ng bÞ ph©n gi¶i ë d¹ cá vµ gi¶m • Cã thÓ cho ¨n riªng rÏ nh− mét thøc ¨n bæ sung hoÆc gosypol tù do. trén víi mét sè lo¹i thøc ¨n kh¸c thµnh thøc ¨n tinh hçn • NghiÒn vµ kiÒm ho¸ cã thÓ lµm t¨ng tû lÖ tiªu ho¸ cña hîp h¹t b«ng
10. Cám gạo THỨC ĂN BỔ SUNG •Lµ phô phÈm xay x¸t g¹o. • Mục đích: • Thµnh phÇn ho¸ häc vµ gi¸ trÞ dinh d−ìng phô thuéc vµo quy tr×nh xay x¸t thãc, thêi gian b¶o – Cân bằng dinh dưỡng cho khẩu phần cơ sở qu¶n c¸m. • C¸m g¹o míi cã mïi th¬m, vÞ ngät, gia sóc nhai – Đáp ứng nhu cầu sản xuất của gia súc cao sản l¹i thÝch ¨n. –Khắc phục thiếu cỏ xanh trong vụ đông xuân • NÕu ®Ó l©u, dÇu trong c¸m sÏ bÞ oxy ho¸, c¸m trë nªn «i, khÐt, cã vÞ ®¾ng, thËm chÝ bÞ vãn côc, • Một số loại thức ăn bổ sung bÞ mèc vµ kh«ng dïng ®−îc n÷a. Xay xát • Cã thÓ coi lµ lo¹i thøc ¨n cung cÊp n¨ng l−îng –Thức ăn tinh vµ ®¹m. • Dïng c¸m g¹o bæ sung cho khÈu phÇn x¬ th« –Urê cã t¸c dông bæ sung dinh d−ìng vµ kÝch thÝch –Hỗn hợp khoáng tiªu ho¸ x¬. – Bánh đa dinh dưỡng cỏ 40% cỏ khô hoặc > 55% thức ăn ủ tươi) • Cho ¨n qu¸ nhiÒu lµm bß bÞ rèi lo¹n tiªu ho¸, bÞ c¸c bÖnh vÒ trao Cần phải tránh cho ăn quá nhiều năng lượng vào cuối chu kì vắt sữa ®æi chÊt vµ ch©n mãng, và có chửa để hạn chế sự béo quá của bò, là nguyên nhân gây ra các • Cho ¨n r¶i cµng ®Òu trong ngµy hậu quả đến sinh sản và bộ máy sinh sản cµng tèt. Công thức thức ăn tinh tham khảo Urª cho nông hộ Nguyªn liÖu C«ng thøc 1 C«ng thøc 2 C¸m g¹o, tÊm 35 35 • Lµ nguån bæ sung NPN khi c¸c lo¹i thøc Bét s¾n 10 30 ¨n kh¸c kh«ng cung cÊp ®ñ N. Bét ng« 30 - • Urª = 281% CP Kh« dÇu c¸c lo¹i 10 20 N = 45% urª Bét c¸ ( gi¶m thu Muèi an - 1 nhËn thøc ¨n Premix kho¸ng vµ vitamin 0,5 - Céng 100 100
11. Nguyên tắc bổ sung urê Urê và rỉ mật - ChØ sö dông khi khÈu phÇn thiÕu ®¹m. khối « rỉ mật – urê » - Ph¶i cung cÊp ®Çy ®ñ c¸c chÊt dÔ lªn men (bét, ®−êng, cá xanh). - §èi víi nh÷ng con bß tr−íc ®ã ch−a ¨n urª th× cÇn cã thêi gian lµm quen: hµng ngµy cho ¨n tõng Ýt mét vµ thêi gian lµm quen kÐo dµi tõ 5 ®Õn 10 ngµy. bổ sung thức ăn nghèo năng lượng và đạm - ChØ sö dông urª cho bß tr−ëng thµnh, kh«ng sö dông cho bª v× d¹ cá ch−a ph¸t triÓn hoµn chØnh. ⇒ Amoniac có nguồn gốc từ phân giải urê là một - Ph¶i cho ¨n nhiÒu lÇn trong ngµy. Nªn trén ®Òu víi c¸c nguồn đạm trực tiếp trong dạ cỏ thøc ¨n kh¸c. - Kh«ng hoµ urª vµo n−íc cho bß uèng trùc tiÕp hay cho ⇒ Phát huy tác dụng tốt nhất khi kết hợp với nguồn ¨n víi bÇu bÝ (v× trong ®ã cã nhiÒu men urªaza). năng lượng lên men nhanh trong dạ cỏ–nguồn năng lượng phù hợp nhất là rỉ mật Hỗn hợp khoáng Bánh dinh dưỡng tổng hợp • Canxi, phốt pho và natri là những • Thµnh phÇn chñ yÕu cña b¸nh khoáng quan trọng hàng đầu dinh d−ìng gåm: rØ mËt (cung cÊp • Các loại khoáng vi lượng quan trọng n¨ng l−îng), urª (cung cÊp • Cách bổ sung: protein) vµ c¸c chÊt kho¸ng. + Trén c¸c chÊt kho¸ng víi nhau theo nh÷ng tû lÖ nhÊt ®Þnh gäi lµ premix kho¸ng. Sau ®ã dïng hçn • C¸c chÊt ®én, c¸c chÊt kÕt dÝnh hîp kho¸ng nµy trén vµo c¸c lo¹i thøc ¨n tinh, víi tû t¹o thuËn lîi cho viÖc Ðp thµnh lÖ 0,2-0,3% hoÆc bæ sung vµo khÈu phÇn hµng ngµy víi l−îng 10-40g cho mçi con. b¸nh vµ lµm cho b¸nh xèp: v«i, + Trén c¸c thµnh phÇn kho¸ng víi nhau vµ víi c¸c chÊt mang (chÊt ®én) nh− ®Êt sÐt, xi m¨ng Sau ®ã xim¨ng, vá l¹c xay nhá, bét b· hçn hîp ®−îc ®ãng thµnh b¸nh, lµm kh« gäi lµ ®¸ mÝa, r¬m nghiÒn liÕm. §¸ liÕm nµy ®−îc ®Æt trong chuång nu«i, trªn b·i ch¨n (d−íi gèc c©y) ®Ó bß liÕm tù do. < GIẢI QUYẾT THỨC ĂN THÔ VỤ ĐÔNG: TẠI SAO VÀ BẰNG CÁCH NÀO? KHẨU PHẦN NUÔI DƯỠNG Ủ XANH CỎ KHÔ • Yêu cầu của khẩu phần • Những thông tin cần biết khi lập khẩu phần • Cơ cấu khẩu phần • Bổ sung dinh dưỡng • Xây dựng khẩu phần TẬN THU PHỤ PHẨM TẬN THU CỎ TỰ NHIÊN TRỒNG CÂYCỎ ĐÔNG contents
12. YÊU CẦU CỦA KHẨU PHẦN NHỮNG THÔNG TIN CẦN BIẾT • Con vật ăn hết và đủ no Xơ/Bột/Đường Khoáng Urê Protein • Nhu cầu dinh dưỡng đầy đủ của con • Cung cấp đủ dinh dưỡng vật cho VSV dạ cỏ và vật chủ N •Khả năng thu nhận và giới hạn sử Vi sinh dụng các loại thức ăn •Khai thác tối đa thức ăn vật Dạ cỏ • Thành phần dinh dưỡng và đặc điểm sẵn có và rẻ tiền tiêu hoá của các loại thức ăn sử dụng • An toàn •Giácủa các loại thức ăn có thể khai Năng lượng Khoáng Protein •Tiện lợi và khả thi thác •Phương pháp tính toán/phần mềm • Kinh tế phối hợp khẩu phần @ THÀNH PHẦN VÀ GIÁ TRỊ DINH DƯỠNG NHU CẦU DINH DƯỠNG CỦA BÒ (Ví dụ) CỦA THỨC ĂN (Ví dụ) Khèi Chu San xuÊt UFL PDI Ca P VCK CP UFL PDIE PDIN Ca P l−îng kú /ngµy g/ ngµy g/ ngµy g/ ngµy Lo¹i thøc an (%) (%) (g/kg) (g/kg) (%) (%) 350 Kg 1 & 2 Duy tri 3,9 305 21 18 Kh« dÇu l¹c 90,80 45,54 0,95 167 295 + Thai th¸ng 7 5,5 440 40 27 C¸m lo¹i 1 87,58 15,00 0,88 98 107 0,14 0,67 + Thai th¸ng 8 6,2 540 45 30 C¸m lo¹i 2 90,45 13,00 0,90 94 96 0,19 0,93 + Thai th¸ng 9 7,2 560 50 35 B· dong riÒng 15,05 0,68 0,15 10 4 0,05 0,03 + 5 l 6,6 585 42 26 Ngän mÝa 18,04 0,86 0,12 11 5 0,06 0,04 + 10 l 8,6 805 63 34 RØ mËt 63,06 1,58 0,94 57 10 0,46 0,09 + 15 l 10,6 1025 74 43 Thøc an Con cß 90,08 15,30 0,90 150 125 1,26 0,75 + 20 l 12,6 1250 95 52 B· bia 25,20 7,54 0,16 58 58 0,07 0,16 CƠ CẤU KHẨU PHẦN Bæ sung dinh d−ìng Điều quan trọng hàng đầu là khai thác tối đa các nguồn thức ăn thô sẵn có làm khẩu phần cơ sở và CÇn c©n b»ng dinh d−ìng cho 2 bổ sung tối thiểu cần thiết để tối ưu hoá hoạt động ®èi t−îng: VSV dạ cỏ nhằm đáp ứng được nhu cầu duy trì và •VSV d¹cá: lµ t¸c nh©n chuyÓn một mức sản xuất nhất định ho¸ c¸c thµnh phÇn cña thøc ¨n thµnh c¸c nguån dinh d−ìng cho KP cơ sở (hiệu chỉnh) = KP cơ sở + Bổ sung tối thiểu vËt chñ (nh− ABBH, protein VSV) Ngoài ra, cần bổ sung sản xuất để cho phép đạt •VËt chñ: ngoµi nguån dinh d−ìng cung cÊp nhê tiªu ho¸ d¹ được tiềm năng di truyền của con vật cá cã thÓ cÇn thªm c¸c chÊt dinh d−ìng tho¸t qua khi nhu cÇu dinh d−ìng t¨ng cao (s¶n xuÊt) Khẩu phần = KP cơ sở (hiệu chỉnh) + Bổ sung sản xuất
13. Bổ sung sản xuất Bæ sung dinh d−ìng cho thøc ¨n th« chÊt l−îng thÊp Thường dùng thức ăn tinh hỗn • Bæ sung ®Ó tèi −u ho¸ ho¹t ®éng cña VSV d¹ cá hợp để bổ sung sản xuất – Urª, rØ mËt, b· bia, thøc ¨n giµu protein –Thức ăn xanh (cỏ hoad thảo, họ đậu) – B¸nh dinh d−ìng tæng hîp (N, n¨ng l−îng, S, P, ) • Bæ sung dinh d−ìng tho¸t qua cho nhu cÇu s¶n Từ thành phần và giá trị dinh dưỡng của thức ăn tinh hỗn xuÊt – Nh÷ng thøc ¨n protein cã tû lÖ tho¸t qua cao: bét c¸, hợp tính toán số lượng cần cho ăn dựa vào sức sản xuất kh« dÇu thùc vËt, protein ®−îc b¶o vÖ – N¨ng l−îng tho¸t qua: ngò cèc nghiÒn mÞn hay xö lý của từng con (thường tính 1 kg thức ăn tinh đủ cho sản – Kho¸ng ®a vµ vi l−îng: Ca, P, Mg, << xuất 2-2,5 lít sữa) @ CÁC BƯỚC XÂY DỰNG KHẨU PHẦN Các bước tính khẩu phần lý thuyết CÁC BẢNG • TÝnh nhu cÇu n¨ng l−îng vµ protein (theo mét hÖ thèng nhÊt ®Þnh) cho duy tr× (cã hiÖu chØnh nhu cÇu n¨ng l−îng theo nhu cầu dinh dưỡng thành phần dinh dưỡng ph−¬ng thøc ch¨n nu«i) vµ cho s¶n xuÊt. của gia súc thức ăn • TÝnh gi¸ trÞ n¨ng l−îng vµ protein cña khÈu phÇn thøc ¨n th« c¬ së trªn c¬ së −íc tÝnh l−îng thøc ¨n thu nhËn tù do hay l−îng thøc ¨n cung cÊp cho con vËt. khẩu phần lí thuyết (tính toán) • TÝnh phÇn n¨ng l−îng vµ protein cßn l¹i cña khÈu phÇn thøc ¨n kiểm tra kết quả th« c¬ së sau khi ®· trõ ®i nhu cÇu duy tr×. • Bæ sung khÈu phÇn c¬ së b»ng mét (hoÆc vµi) lo¹i thøc ¨n giµu tiến triển về năng suất n¨ng l−îng hoÆc protein (tuú tr−êng hîp) ®Ó c©n b»ng n¨ng thuyết minh và sức khoẻ l−îng vµ protein. KhÈu phÇn c¬ së ®· ®iÒu chØnh nµy sÏ ®¸p øng ®−îc nhu cÇu duy tr× vµ nhu cÇu cho mét møc s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh (thÊp). điều chỉnh hợp lí • ThiÕt kÕ thøc ¨n hçn hîp bæ sung cho nhu cÇu s¶n xuÊt vµ tÝnh to¸n sè l−îng thøc ¨n bæ sung ®Ó ®¸p øng møc s¶n xuÊt v−ît trªn khẩu phần thực tế (đã điều chỉnh) møc mµ khÈu phÇn thøc ¨n c¬ së (®· ®iÒu chØnh) cho phÐp. Ví dụ lập khẩu phần theo UFL/PDI CHẾ ĐỘ CHO ĂN LËp khÈu phÇn cho bß s÷a cã khèi l−îng 400 kg, ®ang trong CHẾ ĐỘ CHO ĂN chu kú s÷a thø 3, cho 16 lÝt s÷a tiªu chuÈn (4% mì)/ngµy. •Thức ăn thô: VCK (kg) UFL PDIN PDIE – Liên tục có sẵn (g) (g) Nhu cÇu duy tri cña bß 3,88 291 291 – Được ăn tự do Tæng nhu cÇu 11,00 1066 1066 –Nhiều loại đồng thời Cá voi (45 kg) 6,75 5,26 627 675 Bét s¾n (bæ sung 2kg) 1,75 2,04 36 154 KhÈu phÇn c¬ së ®· ®−îc ®iÒu chØnh 8,5 7,30 663 820 Cho phÐp s¶n xuÊt (lÝt sua tiªu chuÈn) 7,75 7,75 11,2 Nhu cÇu cßn ch−a ®−îc ®¸p øng 3,70 403 - Thµnh phÇn thøc an tinh bæ sung 0,925 100 105 L−îng thøc an tinh cÇn bæ sung 4,0 4,0 VSV dạ cỏ cần được cung cấp đầy đủ, đều đặn, đồng thời, contents liên tục và ổn định các chất dinh dưỡng cần thiết.
14. Thức ăn tinh Khẩu phần trộn hoàn chỉnh (TMR) • Cho ăn càng nhiều lần/ngày và rải càng đều càng tốt pH Ăn tinh nhiều lần/ngày 150 L 6 40 L Ăn tinh 2 lần/ngày •TĂ thô Hạt & TĂ tinh Nước uống Tóm tắt các nguyên tắc cho ăn • Thức ăn thô xanh phải cắt ngắn, trộn đều với nhau, cho ăn rải đều • Đủ (luôn sẵn có, uống tự do) trong ngày, không hạn chế về số lượng. • Thức ăn tinh chia ra càng nhiều bữa càng tốt, các bữa cách đều •Sạch nhau, mỗi bữa không quá 2 kg/bò. • Thức ăn bổ sung khoáng cần trộn đều với thức ăn tinh. Hỗn hợp •Lành khoáng bổ sung có thể dùng dưới dạng đáliếm. • Ngon •Tốt nhất là trộn đềutất cả các loại thức ăn với nhau để cho bò ăn (TMR). • Cho ăn càng nhiều lần trong ngày càng tốt để kích thích bò ăn nhiều và đảm bảo có thức ăn liên tục có sẵn cho bò ăn, nhất là vào ban đêm và sáng sớm. •Nước uống phải luôn luôn có sẵn và cho uống tự do. • Khi thay đổi thức ăn mới phải thay đổi từ từ bằng cách giảm dần thức ăn cũ và tăng dần thức ăn mới để vi sinh vật dạ cỏ và gia súc quen dần.