Bài giảng Quản lý môi trường - Chương 3: Các công cụ pháp luật trong quản lý môi trường

Nội dung text: Bài giảng Quản lý môi trường - Chương 3: Các công cụ pháp luật trong quản lý môi trường

1. CHÆÅNG III.CAÏC CÄNG CUÛ PHAÏP LUÁÛT TRONG QUAÍN LYÏ MÄI TRÆÅÌNG Phaïp luáût laì hãû thäúng caïc qui tàõc xæí xsæû mang tênh cháút bàõt buäüc chung do nhaì næåïc âàût ra , thæûc hiãûn vaì baío vãû nhàòm âaût âæåüc caïc muûc kinh tãú xaî häüi vaì phaït triãøn bãön væîng vaì phaït triãøn âáút næåïc . Phaïp luáût laì cäng cuû âàûc træng vaì quan troüng nháút cuía nhaì næåïc trong quaín lyï xaî häüi , nãn hiãún phaïp vaì caïc bäü luáût (luáût mäi træåìng ) laì cäng cuû quaín lyï mäi træåìng coao nháút cuía dáút næåïc . Trãn cå såí hiãún phaïp vaì phaïp luáût chênh phuí vaì caïc cå quan chæïc nàng cuía Nhaì næåïc vaûch ra caïc muû tiãu , âënh hæåïng låïn : caïc chiãún læåüc phaït triãøn bãön væîng âáút næåïc ; caïc muûc tiãu cuû thãø vaì kãú hoaûch âãø âaût âæåüc caïc muûc tiãu âoï theo nhæîng mäúc thåìi gian cuû thãø . Dæûa trãn caïc bäü luáût , caïc muûc tiãu vaì chiãún læåüc , âàûc âiãøm cå cáúu täø chæïc vaì caïc nguäön læûc cuû thãø cuía tæìng quäúc gia ; caïc cå quan chæïc nàng cuía chênh phuí seî phäúi håüp haình âäüng taûo ra caïc cäng cuû , caïc chênh saïch vaì giaíi phaïp cho tæìng giai âoaûn vaì tæìng lénh væûc quaín lyï cuía nhaì næåïc . 3.1.LUÁÛT MÄI TRÆÅÌNG Mäùi quäúc gia coï nhæîng caïch riãng âãø hçnh thaình caïc qui âënh phaïp lyï dæåïi daûng caïc bäü luáût , nhàòm muûc âêch baío vãû mäi træåìng . åí nhiãöu næåïc coï caïc luáût baío vãû mäi træåìng riãng cho tæìng thaình pháön mäi træåìng tæû nhiãn , xaî häüi , vê duû åí Myî ban haình luáût kiãøm soaït ä nhiãùm næåïc , khäng khê luáût næåïc saûch , khäng khê saûch , næåïc uäúng an toaìn , quaín lyï âåïi costal zone v.v. ÅÍ caïc næåïc âang phaït triãøn tæång tæû nhæ Viãût Nam , luáût mäi træåìng taûo ra khung phaïp lyï cho caïc qui âënh chi tiãút dæåïi luáût cuía caïc ngaình chæïc nàng nhæ Bäü KH, CN vaì MT, Bäü Y tãú , Bäü Näng Nghiãûp vaì v v . Caïc bäü luáût mäi træåìng thæåìng âæåüc bäø sung , hoaìn chènh vaì chi tiãút hoaï theo quaï trçnh phaït triãøn kinh tãú xaî häüi . Luáût baío vãû mäi træåìng Viãût Nam âæåüc Quäúc häüi thäng qua ngaìy 27/12/1993 vaì âæåüc Chuí tëch næåïc ra quyãút âënh säú 29L/CTN ban haình vaìo thaïng 1/1994 laì quy âënh phaïp luáût cao nháút cuía nhaì næåïc vãö mäi træåìng . Luáût coï 7 chæång vaì 55 âiãöu . Chæång âáöu tiãn cuía luáût baío vãû mäi træåìng âæa ra caïc âiãöu khoaín chung vaì giaíi thêch caïc caïc thuáût ngæî âæåüc sæí duûng trong luáût . Chæång 2 âæa ra caïc biãûn phaïp ngàn ngæìa ä nhiãùm vaì huíy hoaûi mäi træåìng . Chæång 3 âæa ra caïc chiãún læåüc æïng phoï våïi ä nhiãùm vaì huíy hoaûi mäi træåìng . Chæång 4 quy âënh caïc chæïc traïch quaín lyï mäi træåìng cuía Bäü KHCN vaì MT , Cuûc mäi træåìng åí cáúp trung æång vaì UÍy ban nhán dán caïc tènh vaì thaình phäú åí
2. cáúp âëa phæång . Chæång 5 kiãu goüi håüp taïc quäúc tãú vãö mäi træåìng . Chæång 6 gäöm caïc âiãöu xæí lyï caïc vi phaûm luáût naìy . Caïc âiãöu khoaín thi haình luáût naìy âæåüc trçnh baìy trong chæång 7 . Luáût baío vãû mäi træåìng Viãût Nam 1993 laì bäü luáût khung cuía nhaì næåïc Viãût Nam vãö caïc váún âãö baío vãû mäi træåìng , theo thåìi gian seî hoaìn thiãûn vaì bäø sung bàòng caïc quy âënh dæåïi luáût cuía Bäü KHCN & MT vaì cå quan quaín lyï nhaì næåïc khaïc . Do âæåüc ban haình åí nhæîng thåìi âiãøm khaïc nhau vaì do nhæîng quan âiãøm khaïc nhau khi xáy dæûng luáût giæîa luaût mäi træåìng vaì caïc bäü luáût khaïc cuía mäùi quäúc gia , cuîng nhæ giæîa luáût cuía quäúc gia naìy våïi caïc quäúc gia khaïc vaì luáût mäi træåìng quäúc tãú coï thãø coï caïc máu tháùn . Viãûc xem xeït caïc máu thuáùn vaì caïc biãûn phaïp khàõc phuûc máu thuáùn laì nhiãûm vuû cuía cå quan nhaì næåïc coï tháøm quyãön cuîng laì quaï trçnh âaìm phaïn giæîa caïc quäúc gia. Tåc do caïc häüi nghë quäúc tã vaì caïc täø chæïc mäi træåìng liãn hiãûp quäúc âæa ra : caïc táûp qurong quan hãû giæîa caïc quäúc gia vãö mäi træåìng hçnh thaình caïc nguyãn tàõc , quy phaûm phaïp lyï quäúc tãú nhàòm ngàn chàûn , loaûi træì moüi thiãût haûi do caïc nguäön khaïc nhau gáy ra cho mäi træåìng cuía tæìng quäúc gia vaì mäi træåìng thiãn nhiãn nàòm ngoaìi quyãön taìi phaïn quäúc gia . Âoï laì caïc âiãöu æåïc quäúc tãú , caïc hiãûp âënh kyï giæîa caïc quäúc gia , caïc cäng æaïn quäúc tãú dæåüc caïc quäúc gia cäng nháûn vaì raìng buäücvãö màût phaïp lyï : caïc phaïn quyãút cuía caïc toaì aïn quäúc tãú , caïc toaì troüng taìi quäúc tãú , caïc nghë quyãút vaì caïc quyãút âënh cuía häüi nghë quäúc tãú . Caïc âiãöu æåïc quäúc tãú vãöbvmt coï thãø phán loaûi theo phaûm vi taïc âäüng thaình : caïc âiãöu æåïc quäúc tãú phäø cáûp toaìn cáöu nhæ caïc cäng æåïc âadaûng sinh hoüc , cäng æåïc khung vãö thay âäøi khê háûu , caïc cäng æåïc Ramsar , Cites , Marpol, v.v; caïc âiãöu æåïc quäúc tãú khu væûc vaì song phæång nhæ :caïc qui âënh phaïp lyï vãö mäi træåìng åí Cháu Phi , Cháu AÏ , Cháu Myî La Tinh vaì v.v.Caïc táûp quaïn quäúc tãú vãö mäi træåìng trong lénh væûc mäi træåìng nhæ : nghéa vuû khäng gáy haûi vãö mäi træåìng cuía quäúc gia naìy âäúi våïi quäúc gia khaïc , nguyãn tàõc sæí duûng mäi træåìng mäüt caïch cäng bàòng giæîa caïc quäúc gia , nhæng vàn kiãûn quan troüng cuía caïc täø chæïc mäi træåìng quäúc tãú hay häüi nghëqt vãö mäi træåìng , v. v.Caïc vàn baín coï tênh cháút khuyãún nghë cuía caïc täø chæïc quäúc tãú nhæ caïc quyãút âënh cuía Häüi âäöng cuía Täø chæïc vãö Håüp taïc vaì Phaït triãøn kinh tãú (OECD), caïc cå quan chuí chäút cuía Cäüng âäöng Cháu Áu. 3. 2. CHÊNH SAÏCH MÄI TRÆÅÌNG
3. Chênh saïch quaín lyï laì täøng thãø caïc quan âiãøm, caïc chuáøn mæûc , caïc biãûn phaïp, caïc thuí thuáût maì Nhaì næåïc sæí duûng nhàòm âaût âæåüc nhæîng muûc tiãu chiãún læåüc cuía âáút næåïc . Näüi dung cuía chênh saïch coï thãø trçnh baìy theo så âäö hçnh 3.1. Mäùi mäüt chênh saïch ra âåìi , phaït huy taïc duûng âãöu theo nhæîng quy luáût nháút âënh vaì trong nhæîng giåïi haûn nháút âënh . Thäng thæåìng åí giai âoaûn âáöu chênh saïch êt âæåüc xaî häüi hæåíng æïng do noï coìn måïi laû , chi phäúi vaì san seí låüi êch cuía nhiãöu âäúi tæåüng , do nhæîng ngæåìi thæûc thi chênh saïch chæa âuí kinh nghiãûm vaì hiãøu biãút . Tiãúp theo, chênh saïch theo quaïn tênh cuía mçnh seî phaït huy âæåüc hiãûu quaí theo mong muäún cuía nhaì hoaûch âënh . Sau giai âoaûn naìy , chênh saïch tråí nãn quen thuäüc våïi nhæîng ngæåìi thæûc thi , khaí nàng taïc âäüng khäng coìn máúy , âoìi hoíi phaíi coï nhæîng hçnh thæïc måïi thay âäøi , nãúu khäng seî tråí nãn läùi thåìi . Sang giai âoaûn thæï tæ 4, chênh saïch háöu nhæ máút hiãûu læûc vaì cáön phaíi thay thãú bàòng mäüt chênh saïch måïi. Hçnh 3.1. Caïc näüi dung cuía chênh saïch Chênh saïch Caïc quan âiã øm Caïc biãûn pha ïp Caïc thuí thuá ût Caïc Muûc tiãu bäü pháûn Nhæ váûy, chênh saïch mäi træåìng laì täøng thãø caïc quan âiãøm , caïc thuí thuáût nhàòm thæûc hiãûn caïc muûc tiãu baío vãû mäi træåìng vaì phaït triãøn bãön væîng âáút næåïc trong mäüt khoaíng thåìi gian tæì 5-10 nàm . Cuû thãø hoaï chênh saïch mäi træåìng trãn cå såí caïc nguäön læûc nháút âënh âãø âaût caïc muûc tiãu do chênh saïch
4. mäi træåìng âàût ra laì nhiãûm vuû cuía chiãún læåüc mäi træåìng . chiãún læåüc mäi træåìng cáön phaíi coï tênh thæûc thi vaì tênh håüp lyï âãø âaût âæåüc muûc tiãu cuû thãø cuía chênh saïch . Chiãún læåüc quäúc gia vãö baío vãû thiãn nhiãn vaì mäi træåìng Viãût Nam nàm 1986 laì mäüt vê duû chiãún læåüc mäi træåìng . Chênh saïch mäi træåìng Viãût Nam âæåüc trçnh baìy trong kãú hoaûch quäúc gia vãö mäi træåìng vaì phaït triãøn láu bãön âæåüc chênh phuí næåïc Cäüng hoaì xaî häüi chuí nghéa Viãût Nam thäng qua ngaìy 12/6/1991 coï caïc muûc tiãu âënh hæåïng cå baín laì : thoaí maîn nhæîng nhu cáöu cå baín vãö tinh tháön, váût cháút vaì vàn hoaï cho caïc thãú hãû hiãûn taûi vaì tæång lai thäng qua viãûc quaín lyï khän kheïo taìi nguyãn thiãn nhiãn ; xáy dæûng vaì thæûc hiãûn caïc chênh saïch ,kãú hoaûch haình âäüng vaì cå chãú täø chæïc nhàòm sæí duûng láu bãön taìi nguyãn thiãn nhiãn trong quaï trçnh phaït triãøn cuía âáút næåïc ; phaït triãøn phaíi âi âäi våïi baío vãû mäi træåìng vaì phaït triãøn kinh tãú xaî häüi trong mäúi quan hãû haìi hoaì våi taìi nguyãn thiãn nhiãn vaì mäi træåìng . Muûc tiãu cuû thãø cuía chênh saïch mäi træåìng Viãût Nam nàm 1991 laì : duy trç caïc quaï trçng sinh thaïi thiãút yãúu vaì caïc heû thäúng âaím baío cuäüc säúng vaì âang chi phäúi phuïc låüi cuía Viãût Nam ; duy trç sæû giaìu coï vaì âa daûng gien cuía caïc loaìi thuáön dæåîng vaì hoang daûi phuûc vuû låüi êch hiãûn taûi vaì tæång lai ; âaím baío sæí duûng láu bãön taìi nguyãn thiãn nhiãn bàòng caïch quaín lyï mæïc âäü vaì phæång thæïc sæí duûng ; duy trç cháút læåüng täøng thãø vãö mäi træåìng cáön thiãút cho sæû täön taûi cuía con ngæåìi; âaût âæåüc mæïc vaì sæû phán bäú dán säú cán bàòng våïi khaí nàng saín xuáút cuía thiãn nhiãn . Caïc chênh saïch cho caïc váún âãö cuû thãø cuía âáút næåïc nhæ sau Quaín lyï täút vaì baío vãû diãûn têch ræìng coìn laûi, phuûc häöi vaì måí räüng diãûn têch caïc khu ræìng phoìng häü , ræìng âáöu nguäön , ræìng âàûc duûng vaì giao âáút giao ræìng cho caïc âån vë ngoaìi quäúc doanh . Muûc tiãu chung cuía chênh saïch naìy laì âãún nàm 2000coï thãø âæa diãûn têch che phuí ræìng lãn 40 - 50%. Quy hoaûch täøng håüp vãö sæí duûng âáút âãø sæí duûng täúi æu nguäön taìi nguyãn thiãn nhhiãn quê naìy cuía quäúc gia . Näüi dung qui hoaûch laì ; xaïc âënh khaí nàng sæí duûng vaì sæû sæí duûng cuía âáút ; giaï trë mäi træåìng , sæïc chëu âæûng vaì mæïc âäü dãù huyí hoaûi cuía âáút , chênh saïch phán phäúi sæí duûng âáút ; nhæîng kyí nàng truyãön thäúng , caïc låüi êch vaì nguyãûn voüng phaït triãøn cuía dán chuïng âëa phæång , chênh saïch di âán håûp lyï . Chênh saïch khai thaïc vaì quaín lyï láu bãön hãû sinh thaïi âáút ngáûp næåïc nhàòm giaíi toaí sæïc eïp khai thaïc vä täüi vaû , bàòng caïc caïch : qui hoaûch täøng thãø khu væûc âáút ngáûp næåïc ; xáy dæûng vaì thæûc hiãûn nghiãm nghàût caïc qui chãú coï
5. liãn quan âãún khai thaïc âáút ngáûp næåïc ; gàõn låüi êch cuía ngæåìi dán baío täön hãû sinh thaïi âáút ngáûp næåïc ; chuyãøn giao caïc kyîï thuáût sæí duûng âáút thêch håüp ; giaïo duûc náng cao nháûn thæïc cuía dán chuïng vaì ngæåìi quaín lyï âëa phæång vãö yï nghéa , låüi êch , caïch thæïc baío täön , khaí nàng khai thaïc láu bãön hãû sinh thaïi naìy . Khai thaïc vaì quaín lyï láu bãön taìi nguyãn næåïc , cán bàòng cung cáöu , phoìng ngæìa ä nhiãùm vaì suy thoaïi taìi nguyãn næåïc , haûn chãú háûu quaí thiãn tai liãn quan tåïi taìi nguyãn næåïc , phuûc vuû láu daìi cho saín xuáút vaì âåìi säúng cuía nhán dán . Quaín lyï täøng håüp læu væûc , DTM caïc dæû aïn sæí duûng taìi nguyãn næåïc v.v. xáy dæûng caïc tiãu chuáøn âãø haûn chãú ä nhiãùm næåïc kiãøm soaït cháút thaè cäng nghiãûp xáy dæûng caïc cå såí sæí lyï næåïc thaíi kiãøm soaït sæí duûng hoaï cháút trong näng nghiãûp . Chinh saïch baío vãû âa daûng sinh hoüc âæåüc trçnh baìy trong chæång trçnh quäúc gia vãö âa daûng sinh hoüc âæåüc chênh phuí phã duyãût theo nghë âënh 845/TTg ngaìy 22/12/1995 våïi caïc muûc tiãu træåïc màõt laì : baío vãû caïc hãû sinh thaïi âàûc hæîu cuía âáút næåïc ; baío vãû caïc thaình pháön cuía sæû âa daûng sinh hoüc hiãûn nay âang bë khai thaïc quaï mæïc ; xuïc tiãún vaì xaïc âënh giaï trë sæí duûng cuía táút caí caïc thaình pháön cuía sæû âadaûng sinh hoüc . Kiãøm soaït ä nhiãùm trong quaï trçnh cäng nghiãûp hoaï , hiãûn âaûi hoaï âáút næåïc bàòng caïc biãûn phaïp phoìng ngæìa , ngàn chàûn vaì giaím thiãøu ä nhiãùm . Phoìng ngæìa vaì haûn chãú caïc háûu quaí cuía thiãn tai baîo luût , haûn haïn , næït âáút , âäüng âáút våïi caïc biãûn phaïp chuí âaûo : ngàn chàûn phaï ræìng , träöng vaì baío vãû ræìng nháút laì ræìng âáöu nguäön xáy dæûng caïc cäng trçnh phoìng häü nhæ âã, keì ,âáûp , nghiãn cæïu vaì aïp duûng caïc giaíi phaïp thêch nghi våïi âiãöu kiãûn thiãn tai nhæ qui hoaûch vuìng, bäú trê laûi cå cáúu saín xuáút nháút laì caïc ngaình coï liãn quan nhiãöu âãún taìi nguyãn thiãn nhiãn . 3.3.KÃÚ HOÜACH HOAÏ CÄNG TAÏC MÄI TRÆÅÌNG Kãú hoaûch hoaï sæû phaït triãøn laì nhiãûm vuû quan troüng cuía báút kyì chênh quyãön nhaì næåïc táûp trung naìo .Trong nãön kinh tãú dán chuí táûp trung kãú hoaûch hoaï mang tênh cháút phaïp lãûnh âæåüc âæa ra tæì trãn xuäúng táûn cå såí saín xuáút kãø caí âáöu vaìo cho tåïi âáöu raqui trong nãön kinh tãú thë træåìng , kãú hoaûch hoaï cuía nhaì næåïc chè mang tênh cháút âënh hæåïng , giaïn tiãúp thäng qua caïc chè tiãu , ngán saïch , chênh saïch vaì caïc bäü luáût . Quaï trçnh âäøi måïi cuía næåïc ta trong nhæîng nàm qua âang dáùn âãún sæû âäøi måïi trong cå chãú kãú hoaûch hoaï cuía âáút næåïc ( hçnh V.2 )
6. Hçnh 3.2. Cå chãú kãú hoaûch hoaï sæû phaït triãøn kinh tãú xaî häüi : Hãû thäúng caïc Nguäön læûc Muûc tiãu tàng Tiãöm nàng Tàng khaí nàng Phaït triãøn Náng cao mæïc säúng caïc mäúi taïc âäüng Bãön væîng caïc táöng låïp dán cæ Kãú hoaûch hoaï sæû phaït triãøn kinh tãú âáút næåïc theo cå chãú trãn âæåüc hçnh thaình trãn cå såí xem xeït vaì giaíi quyãút caïc mäúi liãn hãû quäúc gia - vuìng laînh thäø vaì caïc ngaình kinh tãú (hçnh 3.3) . Hçnh 3.3. Cå Chãú hçnh thaình cäng taïc kãú hoaûch hoaï âáút næåïc . Chiãún læåüc phaït triãøn täøng thãø kinh tãú xaî häüi cuía quäúc gia Chiãún læåüc phaït Chiãún læåüc phaït triãøn triãøn Ca ïc vu ìng laînh thäø Theo så âäö trãn , kãú hoaûch phaït triãøn kinh tãú quäúc gia caï bäún cáúp xáy dæûng chuí yãúu : kãú hoaûch phaït triãøn täøng thãø kinh tãú - xaî häüi cuía âáút næåïc , kãú hoaûch phaït triãøn kinh tãú ngaình , kãú hoaûch phaït triãøn kinh tãú cuía caïc vuìng laînh thäø , kãú hoaûch phaït triãøn cuía caïc cå såí saín xuáút , doanh nghiãûp. Theo thåìi gian coï thãø chia kãú hoaûch daìi haûn ( 10 - 15 nàm), kãú hoaûch trung haûn (5 nàm ) kãú hoaûch haìng nàm haìng quê . Hãû thäúng caïc cå quan xáy dæûng kãú hoaûch phaït triãøn kinh tãú Viãût Nam âæåüc trçnh baìy trong pháön 3.4. nguyãn tàõc xáy dæûng kãú hoaûch tæì trung æång âãún âëa phæång . Tuy nhiãn , caïc kãú hoaûch naìy mang tênh cháút âënh hæåïng giaïn tiãúp vaì âi keìm våïi caïc chênh saïch thæûc hiãûn kãú hoaûch . Hçnh 3.4. så âäö quan hãû cuía caïc cå quan xáy dæûng kãú hoaûch åí VN
7. Quäúc häüi Chênh phuí Bäü kãú hoaûch vaì âáöu tæ Caïc tènh , thaình phäú Caïc ngaình træûc thuäüc trung æång caïc täøng cäng ty låïn Ca ïc quá ûn , huyã ûn Caïc cå såí saín xuáút kinh doanh Trong nàm nàm 1996 - 2000 coï 11 chæång trçnh phaït triãøn kinh tãú cuía âáút næåïc âaî âæåüc láûp kãú hoaûch : phaït triãøn näng nghiãûp vaì kinh tãú näng thän , phaït triãøn cäng nghiãûp ; phaït triãøn kãút cáúu haû táöng ; phaït triãøn khoa hoüc , cäng nghãû vaì Baío vãû mäi træåìng sinh thaïi ; phaït triãøn kinh tãú dëch vuû ; phaït triãøn kinh tãú âäúi ngoaûi ; phaït triãøn giaïo duûc âaìo taûo ; chæång trçnh giaíi quyãút caïc váún âãö vàn hoaï xaî häüi ; chæång trçnh phaït triãøn caïc vuìng laînh thäø ; chæång trçnh phaït triãøn kinh tãú xaî häüi miãön nuïi vaì âäöng baìo dán täüc ; chæång trçnh xoaï âoïi giaím ngheìo . Caí chæång trçnh laì sæû kãút håûp haìi hoaì giæîa muûc tiãu tàng træåíng kinh tãú vaì muûc tiãu phaït triãøn bãön væîng . Nhæ váûy yãúu täú mäi træåìng âaî âæåüc xem xeït trong quaï trçnh kãú hoaûch sæû phaït triãøn kinh tãú xaî häüi cuía âáút næåïc . Tuy nhiãn ,
8. caïc kãú hoaûch trãn váùn mang nàûng yãúu täú phaït triãøn , yãúu täú mäi træåìng coìn åí thæï yãúu . Do váûy , trong quaï trçnh thæûc hiãûn , tçnh traûng mäi træåìng cuía âáút næåïc chæa caíi thiãûn , ä nhiãùm mäi træåìng âang khaï nghiãm troüng åí caïc khu væûc âä thë vaì khu cäng nghiãûp , naûn phaï ræìng âang xaíy ra , luî queït , ngáûp luût vaì haûn haïn xaíy ra thæåìng xuyãn , ä nhiãùm thuäúc baío vãû thæûc váût vaì hoaï cháút näng nghiãûp âang lan traìn v.v Kãú hoaûch hoaï cäng taïc mäi træåìng . Kãú hoaûch hoaï cäng taïc mäi træåìng laì mäüt näüi dung quan troüng trong näüi dung cuía cäng taïc kãú hoaûch hoaï sæû phaït triãøn kinh tãú âáút næåïc nhàòm âaím baío sæû phaït triãøn bãön væîng , taïi taûo tiãöm nàng , taïi taûo nguäön læûc cho caïc giai âoaûn phaït triãøn cao hån . Näüi dung kãú hoaûch hoaï cäng taïc mäi træåìng cuía nhaì næåïc phaíi bao quaït âæåüc 5 váún âãö sau : - Thæûc hiãûn viãûc giaïo duûc mäi træåìng , phäø cáûp kiãún thæïc vãö mäi træåìng vaì tuyãn truyãön hoaût âäüng baío vãû mäi træåìng . - Xáy dæûng cå chãú chênh saïch luáût phaïp vãö mäi træåìng vaì baío vãû mäi træåìng . - Hçnh thaình quy hoaûch , chiãún læåüc vaì caïc chæång trçnh , caïc dæû aïn cuû thãø vãö mäi træåìng vaì baío vãû mäi træåìng . - Xáy dæûng maûng læåïi âiãöu tra , quan saït , dæû baïo , baïo âäüng , kiãøm tra vaì kiãøm soaït vãö mäi træåìng . - Håüp taïc quäúc tãú trong lénh væûc mäi træåìng . Nàm näüi dung trãn phaíi âæåüc thãø hiãûn trong kãú hoaûch nhaì næåïc vaì phaíi âæåüc kãú hoaûch hoaï . Mäúi quan hãû cuía chuïng våïi quaï trçnh xáy dæûng kãú hoaûch kinh tã xaî häüi cuía âáút næåïc coï thãø trçnh baìy theo så âäö hçnh VI .5 Cäng taïc giaïo duûc tuyãn truyãön , phäø cáûp kiãún thæïc vãö mäi træåìng cáön phaíi âi træåïc mäüt bæåïc nhàòm trang bë cho caïc táöng låïp dán cæ trong xaî häüi nhæîng hiãøu biãút täúi thiãøu vãö mäi træåìng âãø tæì âoï hoü coï thãø säúng hoaì nháûp våïi thiãn nhiãn , baío vãû , duy trç vaì laìm saûch thiãn nhiãn . Bãn caûnh âoï , cáön xáy dæûng chæång trçnh giaín daûy håüp lyï vãö mäi træåìng cho caïc cáúp hoüc , hçnh thaình ngaình âaìo taûo caïn bäü nghiãn cæïu vaì laìm cäng taïc mäi træåìng åí caïc træåìng âaûi hoüc trong caí næåïc . Tæìng bæåïc âæa caïc yãúu täú mäi træåìng vaìo tênh toaïn caïc chè tiãu kinh tãú . Chè thë säú 36 - CT / TW cuía Bäü chênh trë vãö tàng cæåìng cäng taïc baío vãû mäi træåìng trong thåìi kç cäng nghiãûp hoaï , hiãûn âaûi hoaï âáút næåïc coï ghi
9. roî caïc giaíi phaïp : âæa näüi dung giaïo duûc mäi træåìng vaìo chæång trçnh giaïo duûc cuía táút caí caïc báûc hoüc trong hãû thäúng giaïo duûc quäúc dán , taûo âiãöu kiãûn cho ngæåìi dán thæåìng xuyãn nháûn âæåüc caïc thäng tin vãö mäi træåìng , âáøy maûnh caïc phong traìo quáön chuïng vãö baío vãû mäi træåìng , täø chæïc hãû thäúng âaìo taûo caïn bäü , chuyãn gia thuäüc lénh væûc mäi træåìng moüi cáúp , moüi trçnh âäü vaì caïc ngaình nghãö khaïc nhau . Xáy dæûng hãû thäúng cå chãú chênh saïch luáût phaïp nhàòm baío vãû mäi træåìng laì hãút sæïc cáön thiãút trong cäng taïc kãú hoaûch hoaï mäi træåìng . Trong tçnh hçnh hiãûn nay cuía næåïc ta , mäüt säú âãøm cå baín trong näüi dung naìy laì : hãû thäúng caïc vàn baín phaïp quy dæåïi luáût mäi træåìng vaì âäöng bäü hoaï caïc bäü luáût liãn quan tåïi baío vãû mäi træåìng ; âæa caïc chè tiãu mäi træåìng vaì phaït triãøn bãön væîng vaìo kãú hoaûch vaì thäúng kã cuía nhaì næåïc ; náng xcao vai troì cuía cäng taïc baío vãû mäi træåìng trong viãûc xáy dæûng vaì xeït duyãût caïc dæû aïn , chæång trçnh , kãú hoaûch phaït triãøn kinh tãú xaî häüi , cuía caïc cáúp ; caïc ngaình , tàng cæåìng vai troì quaín lyï mäi træåìng trong quaín lyï nhaì næåïc ; nghiãn cæïu sæí duûng caïc cäng cuû kinh tãú trong quaín lyï taìi nguyãn vaì mäi træåìng , thäng qua caïc cå chãú giaï , phê , thuãú Hçnh 3.5. Så âäö täø chæïc xáy dæûng cäng taïc kãú hoaûch hoaï mäi træåìng åí Viãût Nam Kãú hoaûch hoaï p ha ït tri ãøn quäúc gia Kãú hoaûch hoaï lénh væûc mäi træåìng Giaïo duûc , tuyãn truyãön Phäø cáûp Xáy dæûng hãû thäúng phaïp luáût Caïc ngaình âëa cå chãú chênh saïch phæång Hçnh thaình caïc dæû aïn , chæång trçnh cuû thãø Xáy dæûng hãû thäúng quan tràõc , âiãöu tra , dæû baïo , kiãøm soaït Håüp taïc quäúc tãú vaì khu væûc
10. Hçnh thaình caïc qui hoaûch chiãún læåüc vaì caïc chæång trçnh , caïc dæû aïn cuû thãø vãö baío vãû mäi træåìng daìi nhaûn , trung haûn , haìng nàm, nhæ : chæång trçnh täø chæïc hãû thäúng quaín lyï mäi træåìng caïc cáúp , hãû thäúng caïc khu baío vãû vaì væåìn quäúc gia , hãû thäúng caïc traûm quan tràõc mäi træåìng quäúc gia; caïc chæång trçnh xæí lyï ä nhiãùm åí caïc khu væûc troüng âiãøm; caïc chæång trçnh baío vãû nguäön næåïc; caïc dæû aïn quy oaûch mäi træåìng nhæîng vuìng kinh tãú troüng âiãøm; täø chæïc hãû thäúng quyî mäi træåìng; v.v. Âiãöu tra , quan tràõc , dæû baïo , âaïnh giaï hiãûn traûng vaì diãùn biãún mäi træåìng åí caïc vuìng vaì lénh væûc quan troüng cuía âáút næåïc . Cuû thãø phaíi tiãún haình thæåìng xuyãn cäng taïc láûp baïo caïo hiãûn traûng mäi træåìng quäúc gia vaì caïc tènh; hoaìn thaình viãûc nghiãn cæïu thiãút láûp hãû thäúng quan tràõc mäi træåìng quäúc gia; xáy dæûng hãû thäúng dæî liãûu quäúc gia vãö mäi træåìng; xáy dæûng caïc cå såí váût cháút cho viãûc æïng phoï quäúc gia våïi caïc sæû cäú vaì tai biãún mäi træåìng; thiãút láûp hãû thäúng tiãu chuáøn mäi træåìng quäúc gia phuì håüp vaì bao truìm lãn toaìn bäü caïc näüi dung Håüp taïc quäúc tãú trong lénh væûc mäi træåìng bao gäöm viãûc nghiãn cæïu vaì phã chuáøn caïc cäng æåïc quäúc tãú vãö mäi træåìng; tham gia vaìo caïc chæång trçnh nghiãn cæïu quäúc tãú coï liãn quan chàût cheî våïi sæû phaït triãøn cuía dáút næåïc; håüp taïc quäúc tãú vaì håüp taïc våïi caïc næåïc laïng giãöng trong caïc chæång trçnh nghiãn cæïu mäi træåìng quan troüng; tranh thuí sæû viãûn tråü vãö kinh tãú vaì kinh nghiãûm næåïc ngoaìi trong viãûc âaìo taûo vaì náng cao nàng læûc nghiãn cæïu; quaín lyï mäi træåìng âáút næåïc , v. v. Mäüt säú vê duû nhæ chæång trçnh quaín lyï læu væûc säng Mã Cäng , chæång trçnh nghiãn cæïu biãún âäøi khê háûu toaìn cáöu vaì suy thoaïi táöng äzän, caïc chæång trçnh håüp vãö âaìo taûo vaì nghiãn cæïu mäi træåìng . Mäüt säú chè tiãu kinh tãú, xaî häüi , mäi træåìng âang âæåüc âãö nghë âæa vaì cäng taïc kãú hoaûch hoaï thæåìng xuyãn. Baíng 3.1 Caïc chè tiãu kinh tãú Chè tiãu Näüi dung Säú âo nàm 1995 1. Tàng træåíng kinh tãú Mæïc tàng thæûc GDP 9.5 % 2. Thu nháûp bçnh quán Thu nháûp bçnh quán âáöu ngæåìi ( 1500 USD tênh theo phæång phaïp sæïc mua tæång âæång ) 3. Thæång maûi quäúc tãú Caïn cán thæång maûi B B = 3000 tr. USD Thám huût taìi khoaín vaíng lai D D = 10 % GDP
11. 4. Nåü næåïc ngoaìi Dëch vuû traí nåü ( DSR ) gäúc vaì laîi DSR = 4 % so våïi XK 5.Laûm phaït Chè säú tàng giaï CPI CPI=4.5% 6.Viãûc laìm Tyí lãû lao âäüng coï ciãûc laìm 93% 7.Phán phäúi thu nháûp Chè säú GINI phaín aïnh sæû báút GINI=0.37 quán bçnh trong phán phäúi 20% dán säú chiãúm 6.7%GDP 8. Thu ngán saïch Mæïc huy âäüng thuãú so våïi GDP 20% 9. Âáöu tæ Tyí lãû âáöu tæ so våïi GDP 27% 10. Häø tråü quäúc tãú Qui mä ODA thæûc huy âäüng ODA= 4% GDP Baíng 3.2. Caïc chè tiãu xaî häüi Chè tiãu Näüi dung Säú âo nàm 1993 1. Tàng dán säú Tàng tæû nhiãn 2.3% 2. Sæïc khoeí Tyí lãû tæí vong treí em 3.8% 3. Næåïc saûch Tyí lãû duìng næåïc saûch 44% 4. Dinh dæåîng Tiãu duìng calo/ngæåìi.nàm 2100 cal/ ng.nàm 5. An toaìn læång thæûc Saín læåüng læång thæûc qui thoïc 359 kg/ng . nàm 6. Giaïo duûc Säú nàm âi hoüc trung bçnh 5.4 nàm 7. Phaït triãøn phuû næî Tyí lãû næî biãút chæî 82.3% 8.Chè tiãu cho caïc nhu cáuö Tyí lãû chi tiãu cho giaïo duûc , y tãú Giaïo duûc 10% , xh trong ngán saïch y tãú 4% 9.Sæû tham gia cuía cäüng âäöng trong sinh hoaût chênh trë 10. Liãn kãút vaì thäúng nhátú vãö màût xaî häüi Baíng 3.3 Caïc chè tiãu vãö mäi træåìng Chè tiãu Näüi dung Säú âo nàm 1993 1. Tyí lãû taïi taûo väún ræìng Diãûn têch ræìng âæåüc taïi taûo 2% 2. Âáút æåït ven biãøn Tyí lãû máút caïc vuìng âáút æåït 3. Thäø nhæåîng Tyí lãû xoïi moìn
12. 4. Âa daûng sinh hoüc biãøn Tyí lãû saín læåüng / træî læåüng caï 22.7% 5. Nàng læåüng Tiãu duìng nàng læåüng bçnh quán 100kg qui dáöu moí 6. Dæû træî moí Säú nàm coìn khai thaïc Than 720 nàm dáöu 44 nàm 7. Chi tiãu ngán saïch Tyí lãû ngán saïch daình cho mä 6.2% træåìng 8. Ä nhiãùm khäng khê 9. Ä nhiãùm næåïc 10. Tiãu luî
13. CHÆÅNG IV PHÁN TÊCH ÂAÏNH GIAÏ VAÌ QUI HOAÛCH MÄI TRÆÅÌNG Phán têch vaì âaïnh giaï mäi træåìng mäüt dæû aïn , mäüt váún âãö kinh tãú xaî häüi , laì mäüt quaï trçnh phæïc taûp vaì liãn tuûc bao gäöm caïc näüi dung chênh sau : - Quan tràõc vaì âo âaûc mäi træåìng . - Âaïnh giaï mäi træåìng . - Kiãøm toaïn mäi træåìng . - Âaïnh giaï chu trçnh säúng . - Mä hçnh hoaï mäi træåìng . - Qui hoaûch mäi træåìng . - Kãú toaïn mäi træåìng . mäùi mäüt näüi dung trãn liãn quan våïi mäüt chuyãn âãö chi tiãút cuía chuyãn ngaình quaín lyï mäi træåìng . Caïc váún âãö trãn coï mäúi quan hãû máût thiãút våïi chu trçnh thæûc hiãûn dæû aïn theo mäüt så âäö täøng thãø ( Hçnh VII .1) Hçnh VII.1. Caïc váún âãö mäi træåìng trong viãûc thæûc thi caïc dæû aïn vaì nghiãn cæïu kinh tãú - xaî häüi . Xaïc âënh váún âãö Kãú toaïn Âaïnh giaï hiãûn traûng Mäi træåìng muûc tiãu Quan tràõc Âaïnh giaï vaì phán têch Kiãøm toaïn quan tràõc Mäi træåìng mäi træåìng mä hçnh hoaï Caïc xung âäüt Phán têch chi phê låüi êch Thæûc thi Læûa choün caïc váún âãö Chiãún læåüc Thanh tra Kiãøm soaït Chiãún thuáût
14. Biãûn phaïp ÂGTÂMT Thäng qua kãú hoaûch Xáy dæûng kãú hoaûch Hoaì nháûp mäi træåìng Qui hoaûch mäi træåìng 7.1. MONITORING MÄI TRÆÅÌNG Quan tràõc mäi træåìng hoàûc monitoring mäi træåìng laì táûp håüp caïc biãûn phaïp khoa hoüc , cäng nghãû , täø chæïc baío âaím kiãøm soaït mäüt caïch hãû thäúng traûng thaïi vaì khuynh hæåïng phaït triãøn cuía caïc quaï trçnh tæû nhiãn hoàûc nhán taûo våïi nhiãöu qui mä vaì nhiãöu loaûi âäúi tæåüng . Âiãöu khaïc biãût cå baín cuía monitoring mäi træåìng våïi caïc traûm khê tæåüng thuyí vàn åí caïc thäng säú , âäúi tæåüng , muûc âêch . Så âäö chung cuía chæång trçnh monitoring mäi træåìng âæåüc trçnh baìy trong hçnh VII.2 Hçnh 7.1. Så âäö chæång trçnh quan tràõc mäi træåìng . Âäúi tæåüng nghiãn cæïu Læûa choün vë trê vaì säú Caïc thäng säú cáön âo Thåìi gian thæûc hiãûn Læåüng vë trê cáön âo Âo âaûc Xaïc âënh caïc vë trê quan troüng Phaín aïnh caïc chè thë mäi træåìng Táön xuáút thåìi gian Cuía âäúi tæåüng keïo daìi Læûa choün thiãút bë láúy Máùu vaì thiãút bë âo Phæång phaïp láúy máùu Læüa choün kyî thuáût Âiã öu chènh chæång Phán têch Phaín aïnh trung thæûc vaì trçnh monitoring Sæ í du ûng phæång Baío quaín máùu phaïp têch tæång quan Ghi cheïp säú liãûu Phán têch vaì
15. Âaím baío âäü nhaûy pheïp âo Haûn chãú säú læåüng caïc Âèãm âo vaì táön suáút âo - Xæí lyï thäúng kã - Âäúi saïnh våïi taïc nhán Kãút luáûn vãö âäúi tæåüng Mæïc âäü phäø biãún thäng tin Bãn caûnh viãûc âoï , monitoring mäi træåìng coìn laì biãûn phaïp täøng håüp kiãøm soaït âäúi tæåüng ä nhiãùm . Monitoring mäi træåìng bao gäöm viãûc âo âaûc , ghi nháûn vaì kiãøm soaït thæåìng xuyãn liãn tuûc caïc hiãûn tæåüng tæû nhiãn vaì nhán taûo ( caïc loaûi hçnh vaì nguäön gäúc ä nhiãùm trong mäi træåìng cuîng nhæ cäng taïc quaín lyï mäi træåìng vaì kãú hoaûch sæí duûng taìi nguyãn . Muûc âêch cuía monitoring mäi træåìng bao gäöm : Taûo ra cå såí dæî liãûu vãö cháút læåüng caïc thaình pháön mäi træåìng phuûc vuû cho qui hoaûch vaì phaït triãøn kinh tãú xaî häüi . Taûo ra cå såí dæî liãûu cho viãûc kiãøm soaït cháút læåüng caïc thaình pháön mäi træåìng vaì ä nhiãùm mäi træåìng phaït sinh båíi caïc hiãûn tæåüng tæû nhiãn vaì nhán taûo .
16. Monitoring mäi træåìng coï ba mæïc âäü thãø hiãûn : phaït hiãûn caïc dáúu hiãûu thay âäøi cuía caïc thäng säú hoàûc thaình pháön mäi træåìng , xaïc âënh caïc giaï trë âënh læåüng cuía caïc thäng säú vaì thaình pháön mäi træåìng , kiãøm soaït sæû thay âäøi bàòng caïc biãûn phaïp kyî thuáût , cäng nghãû , täø chæïc . Hãû thäúng monitoring mäi træåìng bao gäöm : vë trê âaût caïc âiãøm quan tràõc , caïc phæång tiãûn kyî thuáût vaì nhán læûc thæûc hiãûn nguyãn tàõc , thu tháûp , phán tiïch thäng tin vaì caïc biãûn phaïp kiãøm soaït nguäön phaït sinh cháút ä nhiãùm . Ngæåìi ta chia hãû thäúng monitoring mäi træåìng theo csaïc tiãu chê khaïc nhau thaình : Theo quy mä quan tràõc : quy mä âëa phæång ( nhaì maïy, xê nghiãûp, thaình phäú khu cäng nghiãûp ); quy mä quäúc gia ( hãû thäúng quan tràõc mäi træåìng quäúc gia theo ngaình nhæ näng nghiãûp, nàng læåüng, nhiãùm xa, sinh thaïi nthæûc pháøm , v. v. ); quy mä toaìn cáöu ( hãû thäúng GEMES, v.v.). Theo tênh cháút hoüat âäüng quan tràõc : liãn tuûc hay giaïn âoaûn; cäú âënh hay læu âäüng . Theo muûc âêch hoaût âäüng cuía quan tràõc : quan tràõc mäi træåìng nãön , quan tràõc taïc âäüng ä nhiãùm . Yãu cáöu khoa hoüc cuía monitoring mäi træåìng gäöm ba yãúu täú quan troüng nháút : Tên khaïch quan coï nghéa laì ssäú liãûu cuía monitoring mäi træåìng phaíi coï âäü chênh xaïc vaì phaín aïnh trung thæûc cháút læåüng caïc thaình pháön mäi træåìng khu væûc khaío saït . Caïc säú liãûu quan tràõc åí caïc traûm hoàûc âiãøm do phaíi âäöng nháút vãö phåæng phaïp vaì thåìi gian âo , quy trçnh vaì quy phaûm âo âaûc .Caïc säú liãûu sau khi âo phaíi âæåüc tênh tæång quan nhau tæì doï ruït ra caïc säú liãûu täøng håüp vaì cå chãú tæång taïc giæîa caïc thaình pháön trong caïc khu væûc âo . Tênh âaûi diãûn cuía säú liãûu âo : Säú liãûu âo phaíi dæåüc âaûi diãûn cho khu væûc khaío saït vãö màût khäng gian vaì thåìi gian , säú liãûu phaín chaït læåüng mäi træåìng nãön hay mäi træåìng bë taïc âäüng . Tênh táûp trung vaìo caïc váún âãö chuí yãúu cuía âáút næåïc , Coï ráút nhiãöu caïc yãúu täú mäi træåìng cáön âæåüc quan tràõc , tuy nhiãn caïc säú liãûu quan tràõc cuía mäüt vuìng cuía quäúc gia trong tæìng giai âoaûn phaíi càn cæï vaìo nhæîng váún âãö chuí yãúu vãö mäi træåìng cuía vuìng vaì quäúc gia trong giai âoaûn âoï . Cuû thãø laì táûp trung vaìo caïc nguäön vaì nguyãn nhán gáy suy thoaïi vaì biãún âäüng mäi træåìng khu væûc hoàûc quäúc gia trong giai âoaûn . Thê duû våïi hoaût âäüng khai
17. thaïc taûi quaíng ninh , caïc näüi dung troüng tám cáön monitoring laì næåïc thaíi háöm loì , âaït âaï thaíi , buûi vaì biãún âäøi diãûn têch ræìng . Hãû thäúng monitoring mäi træåìng Viãût Nam Hãû thäúng monitoring mäi træåìng Viãût Nam hiãûn måïi bàõt âáöu hoaût âäüng . Theo caïc säú liãûu do cuûc mäi træåìng cäng bäú , hiãûn nay næåïc ta âaî coï 19 traûm quan tràõc mäi træåìng trongb âoï coï mäüt säú traûm linh âäüng âàût taûi caïc træåìng Âaûi hoüc xáy dæûng Haì Näüi , træåìng Âaûi hoüc Baïch khoa tp. Häö Chê Minh , Viãûn hoaï hoüc quán sæû , Phán viãûn Haíi dæång hoüc Haíi phoìng , phán viãûn Biãøn Nha trang .v.v. Hoaût âäüng cuía caïc traûm trãn chæa âaïp æïng caïc yãu cáöu cuía cäng taïc quaín lyï mäi træåìng . Caïc säú liãûu thu âæåüc chæa phaín aïnh cháút læåüng caïc thaình pháön mäi træåìng , khäng lãn tuûc , khäng bao quaït cho caïc vuìng cáön kiãøm soaït , chæa âæåüc xæí lyï v.v. Do hãû thäúng monitoring mäi træåìng chæa hoaìn chènh nãn khäng xáy dæûng âæåüc cå såí dæî liãûu mäi træåìng Viãût Nam . 7.2.PHÁN TÊCH SÆÛ CÄÚ MÄI TRÆÅÌNG Luáût baío vãû Mäi træåìng Viãût Nam âënh nghéa sæû cäú mäi træåìng laì caïc tai biãún hoàûc ruíi ro xáøy ra trong quaï trçnh hoaût âäüng cuaí con ngæåìi hoàûc biãún âäøi báút thæåìng cuía thiãn nhiãn . Sæû cäú mäi træåìng coï thãø xáøy ra do, baîo luût, næït âáút , âäüng âáút, nuïi læía phun, mæa axêt , mæa âaï , biãøn âäüng , khê háûu vaì caïc thiãn tai khaïc : hoaí hoaûn , chaïy ræìng , sæû cäú kyî thuáût cuía caïc hoaût âäüng caïc cå såí saín xuáút kinh doanh , cäng trçnh kinh tãú , khoa hoüc , quäúc phoìng ; sæû cäú trong trong tçm kiãúm , khai thaïc vaì váûn chuyãøn khoaïng saín ; sæû cäú trong loì phaín æïng haût nhán .v.v.Vãö màût toaïn hoüc , sæû cäú R âæåüc xem laì xaïc suáút P cuía viãûc xaíy ra caïc sæû kiãûn khäng mong muäún hoàûc coï haûi vaì täøng thiãût haûi D maì sæû cäú âem âãún . Âäúi væïi biãún cäú x, sæû cäú âæåüc tênh bàòng R(x) = P(x).D(x) Âäúi våïi mäüt nhoïm biãún cäú : Sæû cäú = ΣP(x).D(x) . Trong træåìng håüp biãún cäú laì mäüt haìm liãn tuûc thç sæû cäú âæåüc biãøu diãùn bàòng haìm båíi : ∞ Sæû cäú = ∫ P(x).D(x)dx 0 Giæîa xaïc suáút xaíy ra sæû cäú vaì thiãût haûi do sæû cäú vaì thiãût haûi do sæû cäú gáy ra thæåìng coï quan hãû ngæåüc ( hçnh VII.3) Giæîa xaïc suáút xaíy ra sæû cäú vaì thiãût haûi do sæû cäú thæåìng coï quan hãû ngæåüc ( hçnh VII.3).
18. Hçnh VII.3. Quan hãû giæîa xaïc suáút xaíy ra sæû cäú P(x) vaì thiãût haûi do sæû cäú gáy ra D(x) . P D Sæû cäú mäi træåìng liãn quan chàût cheî våïi váún âãö an toaìn mäi træåìng . Tuy nhiãn , xaïc âënh mæïc âäü nguy hiãøm cuía sæû cäú mäi træåìng vaì taïc haûi cuía noï laì váún âãö khoï vç coï ráút nhiãöu nguyãn nhán dáùn âãún khaí nàng xaíy ra sæû cäú vaì taïc haûi sæû cäú âãún con ngæåìi phuû thuäüc vaìo caïc khäng gian xaíy ra sæû cäú . Âãø phán têch sæû cäú , cáön thæûc hiãûn 3 nhiãûm vuû chênh laì : xaïc âënh sæû cäú våïi sæû tråü giuïp cuía kháúi niãûm an toaìn ; læång gêa sæû cäú theo xaïc suáút coï thãø xaíy ra trong khung caính hãû thäúng an toaìn täúi æu ; læåüng giaï caïc háûu quaí cuía sæû cäú våïi viãûc täúi thiãøu hoaï taïc haûi vaì caïc biãûn phaïp phoìng ngæìa sæû cäú . Âãø phán têch âënh læåüng sæû cäú cáön phaíi traí låìi hai cáu hoíi : Xaïc suáút sæû cäú bàòng bao nhiãu vaì thiãût haûi sæû cäú seî nhæ thãú naìo nãúu xaíy ra . Mäüt säú phæång phaïp thäng duûng âãø æåïc læåüng xaïc suáút sæû cäú gäöm phán têch cáy thiãúu soït , phán têch cáy sæû cäú , phán têch nguyãn nhán vaì háûu quaí , phán têch sai láöm cuía con ngæåìi ,.v.v.Taïc haûi sæû cäú coï nhiãöu daûng nhæng thäng thæåìng trong phán têch sæû cäú mäi træåìng , ngæåìi ta chuï yï âãún ba daûng cå baín : phaït xaí caïc håüp cháút âäüc haûi , näø , chaïy . Duì coï caïc biãûn phaïp phoìng traïnh vaì giaím thiãøu , khaí nàng xaíy ra sæû cäú vaì taïc haûi cuía chuïng âäúi våïi con ngæåìi váùn luän täön taûi trong âåìi säúng loaìi ngæåìi , vç váûy viãûc quaín lyï sæû cäú dæåüc xem laì mäüt näüi dung quaín lyï mäi træåìng quan troüng cuía háöu hãút caïc quäúc gia . ÅÍ âáy coï bäún váún âãö cáön quan tám : Traïch nhiãûm cuía chênh phuí , vai troì cuía cäüng âäöng dán cæ , vai troì cuía caïc ngaình cäng nghiãûp vaì vai troì cuía caïc nghiãn cæïu khoa hoüc . ÆÏåc læåüng vaì quaín lyï sæû cäú cáön âæåüc tiãún haình dæåïi sæû taìi tråü cuía chênh phuí . Âiãöu tra sæû cäú giæî vai troì quan troüng trong chênh saïch phoìng ngæìa cuía caïc chênh phuí . Caïc chiãún læåüc âiãöu tra âæa chuïng ta âãún viãûc xaïc âënh , âënh vë ngaìy caìng nhiãöu sæû cäú vaì caïc taïc âäüng phuû cuía chuïng . Viãûc phán têch sæû
19. cäú cho pheïp dæa ra caïc biãûn phaïp phoìng traïnh vaì giaím thiãøu taïc haûi cuía sæû cäú . Bãn caûnh nhiãûm vuû phán têch sæû cäú caïc chênh phuí cáön tiãún haình hai loaût váún âãö keìm theo âæa ra caïc tiãu chuáøn âãø phán loaûi , âaïnh giaï vaì so saïnh caïc tçnh huäúng vaì sæû cäú våïi nhau ,.v.v.thæûc hiãûn chiãún læåüc cháúp nháûn sæû cäú . Táút caí nhæîng hoaût âäüng trãn dáùn âãún nhiãûm vuû quan troüng nháút cuía chênh phuí laì quaín lyï sæû cäú . Quaín lyï sæû cäú cuía chênh phuí coï thãø âæåüc tiãún haình åí ba cáúp âäü : cáúp nhaì maïy cäng nghiãûp , cáúp ngaình kinh tãú , cáúp toaìn xaî häüi . Vai troì cuía cäüng âäöng trong quaín lyï sæû cäú âæåüc thæûc hiãûn thäng qua caïc näüi dung : Laìm cho caïc qui âënh vaì caïc biãûn phaïp tråí nãn roî raìng vaì dãù hiãøu âäúi våïi dán cæ . Bãn caûnh âoï chênh phuí cáön phaíi tiãún haình phán vuìng vaì qui hoaûch viãûc xáy dæûng caïc nhaì maïy nháút laì caïc nhaì maïy coï tiãöm nàng gáy ä nhiãùm vaì sæû cäú mäi træåìng . Nhæîng näüi dung trãn cáön âæåüc âàûc biãût quan tám trong caïc vuìng âäng dán Vai troì cuía ngaình cäng nghiãûp trong quaín lyï sæû cäú âæåüc thæûc hiãûn thäng qua viãûc xáy dæûng caïc nhaì maïy coï mæïc âäü an toaìn cäng nghãû cao , âaìo taûo cäng nhán váûn haình täút caïc loaûi thiãút bë xæí lyï nghiãm tuïc caïc cháút thaíi phaït sinh , thæûc hiãûn âáöy âuí caïc biãûn phaïp phoìng ngæìa vaì æïng phoï caïc sæû cäú ,.v.v. Vai troì cuía nghiãn cæïu khoa hoüc trong quaín lyï sæû cäú thãø hiãûn trong caïc näüi dung : xaïc âënh vaì æåïc læåüng caïc loaûi sæû cäú ; nghiãn cæïu háûu quaí vaì táöm quan troüng cuía caïc thiãût haûi ; nghiãn cæïu caïc váût liãûu phoìng choïng chaïy näø ,.v.v.mä hçnh hoaï caïc sæû cäú ( caïc doìng khê gase phaït sinh tæì chu trçnh tuáön hoaìn , phaït xaû nhiãût , sæû näø máy gase , sæû säi cuía cháút loíng vaì håi nåí .v.v) nghiãn cæïu taïc haûi cuía mäüt säú cháút âäüc , phaït xaû nhiãût . soïng ámvåïi con ngæåìi vaì mäi træåìng . 7.3 . ÂAÏNH GIAÏ MÄI TRÆÅÌNG Âaïnh giaï mäi træåìng laì näüi dung âáöu tiãn trong nghiãn cæïu mäi træåìng khu væûc , phuûc vuû cho viãûc xáy dæûng caïc dæû aïn kinh tãú xaî häüi hoàûc âãö xuáút caïc chênh saïch vaì biãûn phaïp phaït triãøn quaín lyï kinh tãú xaî häüi , åí táút caí caïc qui mä :quäúc gia vuìng , khu væûc . Trong âaïnh giaï mäi træåìng phán biãût ba loaûi hçnh cå baín : - Âaïnh giaï hiãûn traûng mäi træåìng . - Âaïnh giaï taïc âäüng mäi træåìng .
20. - Âaïnh giaï chiãún læåüc mäi træåìng . Âaïnh giaï hiãûn traûng mäi træåìng Âaïnh giaï hiãûn traûng mäi træåìng laì bæåïc cáön thiãút âáöu tiãn trong caïc nghiãn cæïu vãö mäi træåìng . Näüi dung chênh cuía âaïnh giaï hiãûn traûng mäi træåìng bao gäöm : - Hiãûn traûng cháút læåüng caïc thaình pháön mäi træåìng ( khäng khê , næåïc âáút , hãû sinh thaïi , dán cæ, sæïc khoeí cäüng âäöng ). - Hiãûn traûng caïc nguäön taìi nguyãn khu væûc ( træî læåüng , cháút læåüng , tçnh traûng khai thaïc vaì sæí duûng ). - Tçnh traûng suy thoaïi vaì ä nhiãùm mäi træåìng khu væûc vaì caïc nguyãn nhán cuía chuïng. - Caïc xu hæåïng biãún âäüng mäi træåìng khu væûc trong tæång lai gáön . Theo luáût mäi træåìng Viãût Nam . Bäü KHCN & MT haìng nàm phaíi coï baïo caïo hiãûn traûng mäi træåìng Viãût Nam trçnh quäúc häüi vaìo caïc kyì hoüp . Baïo caïo trãn âæåüc xáy dæûng trãn cå såí täøng håüp caïc baïo caïo cuía caïc tènh vaì caïc baïo caïo chuyãn âãö cuía caïc täø chæïc vaì caïc nhaì mäi træåìng Viãût Nam , baïo caïo hiãûn traûng mäi træåìng Viãût Nam haìng nàm giuïp quäúc häüi vaì chênh phuí nháûn thæïc âuïng thæûc cháút tçnh traûng mäi træåìng âãø âãö xuáút këp thåìi caïc chênh saïch quaín lyï vaì phaït triãøn kinh tãú xaî häüi thêch håüp. Hçnh VII.4 . Så âäö qui trçnh láûp baïo caïo hiãûn traûng mäi træåìng . Xaïc âënh caïc muûc âêch xaî häüi Vaì nhæîng giaï trë cuía hãû sinh thaïi Xáy dæûng khung hoaût âäüng Ca ïc tiãu chuá øn læ ûa cho ün chè thë Caïc cå quan khaïc vaì nhæîng ngæåìi Mäi træåìng Coï sæí duûng dæî liãûu Læûa choün chè thë mäi træåìng Täøng håüp baïo caïo hiãûn traûng Mäi træåìng
21. Kiãøm tra hiãûn træåìng Nghiãn cæïu Monitoring MÄI TRÆÅÌNG Chuá øn bë phán pha ït ba ïo ca ïo Phaín häöi vaì âaïnh giaï Âaïnh giaï hiãûn traûng mäi træåìng laì pháön khäng thãø thiãúu âæåüc trong caïc baïo caïo nghiãn cæïu mäi træåìng , sæí duûng taìi nguyãn thiãn nhiãn vaì chæång trçnh phaït triãøn kinh tãú xaî häüi . Âaïnh giaï hiãûn traûng mäi træåìng laì näüi dung quan troüng cuía caïc dæû aïn kinh tãú , laì pháön bàõt buäüc cuía baïp caïo taïc âäüng mäi træåìng caïc dæû aïn phaït triãøn vaì caïc cå såí kinh tãú âang hoaût âäüng . Quy trçnh láûp baïo caïo hiãûn traûng mäi træåìng coï thãø trçnh baìy theo så âäö hçnh VII.4. Âaïnh giaï taïc âäüng mäi træåìng Muûc âêch cuía Âaïnh giaï taïc âäüng mäi træåìng laì xaïc âënh vaì dæû baïo caïc taïc âäüng cuía haình âäüng phaït triãøn ( hoaût âäüng kinh tãú , xaî häüi ,chênh saïch , luáût phaïp ) âãún mäi træåìng khu væûc , mäüt vuìng hoàûc toaìn quäúc . Haình âäng phaït triãøn coï thãø taûo ra caïc taïc âäüng têch cæûc vaì tiãu cæûc âãún mäi træåìng vaì sæû phaït triãøn noïi chung . Muûc âêch cuû thãø cuía ÂTM laì goïp thãm caïc tæ liãûu khoa hoüc cáön thiãút cho viãûc ra quyãút âënh thæûc hiãûn mäüt haình âäüng phaït triãøn . Tuy nhiãn , viãûc quyãút âënh tiãún haình mäüt haình âäüng phaït triãøn phuû thuäüc vaìo ráút nhiãöu caïc âiãöu kiãûn khaïc nhæ quán sæû , ngoaûi giao , kinh tãú , .v.v.Quaï trçnh
22. thæûc hiãûn Âaïnh giaï taïc âäüng mäi træåìng thäng thæåìng diãùn ra theo caïc bæåïc sau : Læåüc duyãût mäi træåìng Læåüc duyãût mäi træåìng âæåüc thæûc hiãûn âäúi våïi táút caí caïc dæû aïn nàòm trong diãûn qui âënh phaíi tiãún haình láûp baïo caïo âaïnh giaï taïc âäüng mäi træåìng , læåüc duyãût mäi træåìng tiãún haình trong giai âoaûn khi måïi coï khaïi niãûm vãö dæû aïn . Læåüc duyãût mäi træåìng âæåüc thæûc hiãûn theo caïc bæåïc sau âáy : - So saïnh dæû aïn dæû kiãún xáy dæûng våïi dæû aïn âaî âæåüc thæûc hiãûn theo caïc chè tiãu thä . - So saïnh dæû aïn våïi caïc dæû aïn khäng cáön láûp baïo caïo âaïnh giaï taïc âäüng mäi træåìng . - Æåïc læåüng så bäü taïc âäüng mäi træåìng chung cuía dæû aïn vaì so saïnh chuïng våïi khaí nàng nãön cuía mäi træåìng . Kãút luáûn cuía bæåïc læåüc duyãût taïc âäüng mäi træåìng âæåüc trçnh baìy nhæ mäüt pháön cuía thuyãút minh så bäü vãö kinh tãú xaî häüi cuía dæû aïn . Âaïnh giaï taïc âäüng mäi træåìng så bäü Âaïnh giaï taïc âäüng mäi træåìng så bäü âæåüc tiãún haình trong giai âoaûn nghiãn cæïu tiãön khaí thi vãö dæû aïn , khi khaïi niãûm vãö dæû aïn âaî hçnh thaình . Näüi dung cuía âaïnh giaï taïc âäüng mäi træåìng så bäü laì : Xaïc âënh caïc taïc âäüng chênh cuía dæû aïn âãún mäi træåìng khu væûc - Mä taí vaì dæû baïo phaûm vi taïc âäüng mäi træåìng cuía dæû aïn . - Mä taí táöm quan troüng cuía caïc taïc âäüng âãún mäi træåìng . Näüi dung chi tiãút cuía baïo caïo âaïnh giaï taïc âäüng mäi træåìng så bäü âæåüc qui âënh trong nghi âënh 175/CP. Kãút luáûn cuía baïo caïo âaïnh giaï taïc âäüng mäi træåìng så bäü coï thãø laì: - Dæû aïn cáön phaíi láûp baïp caïo âaïnh giaï chi tiãút taïc âäüng mäi træåìng . - Dæû aïn cáön khäng phaíi láûp baïp caïo chi tiãút taïc âäüng mäi træåìng. Theo qui âënh måïi hiãûn nay cuía Cuûc mäi træåìng , caïc dæû aïn cáön phaíi láûp baïo caïo âaïnh giaï chi tiãút taïc âäüng mäi træåìng coï thãø khäng cáön láûp baïo caïo âaïnh giaï chi tiãút taïc âäüng mäi træåìng så bäü . Âaïnh giaï chi tiãút (âáöy âuí) taïc âäüng mäi træåìng.
23. Âaïnh giaï taïc âäüng mäi træåìng chi tiãút âæåüc thæûc hiãûn trong quaï trçnh xáy dæûng luáûn chæïng kinh tãú kyî thuáût vaì thiãút kãú så bäü dæû aïn phaït triãøn KTXH , hoàûc khi baïo caïo âaïnh giaï så bäü taïc âäüng mäi træåìng cuía dæû aïn yãu cáöu . Näüi dung baïo caïo âaïnh giaï chi tiãút taïc âäüng mäi træåìng âaî âæåüc qui âënh âáöy âuí trong phuû luûc 175/CP gäöm: - Xaïc âënh hiãûn traûng taìi nguyãn vaì mäi træåìng khu væûc thæûc hiãûn dæû aïn . - Mä taí så bäü näüi dung kinh tãú kyî thuáût cuía dæû aïn . - Âaïnh giaï taïc âäüng cuía viãûc thæûc hiãûn dæû aïn tåïi mäi træåìng khu væûc nhæ mäi træåìng váût lyï ( khäng khê , næåïc , âáút ,.v.v.); taìi nguyãn sinh váût vaì hãû sinh thaïi ; taìi nguyãn mäi træåìng âaî âæåüc con ngæåìi sæí duûng ; cháút læåüng cuäüc säúng con ngæåìi . Phán têch taïc âäüng täøng håüp cuía dæû aïn âãún mäi træåìng , hoaût âäüng kinh tãú xaî häüi khu væûc . Âãö xuáút caïc biãûn phaïp khàõc phuûc caïc taïc âäüng tiãu cæûc cuía dæû aïn âãún mäi træåìng . Kãút luáûn âaïnh giaï taïc âäüng chi tiãút phaíi cho pheïp nhæåìi ta quyãút âënh nhæîng thäng tin sau : - Caïc taïc âäüng chênh cuía dæû aïn vaì qui mä taïc âäüng cuía chuïng. - Låüi êch vaì taïc âäüng täøng håüp khi thæûc hiãûn dæû aïn . - Caïc biãûn phaïp baío vãû mäi træåìng vaì khàõc phuûc taïc âäüng tiãu cæûc cuía dæû aïn nhæ xæí lyï cháúy thaíi , monitoring mäi træåìng trong quaï trçnh hoaût âäüng cuía dæû aïn. Trçnh tæû quaï trçnh âaïnh giaï taïc âäüng mäi træåìng cuía dæû aïn âáöu tæ coï thãø trçnh baìy theo så âäö sau ( hçnh IV.2 ). Âaïnh giaï taïc âäüng mäi træåìng laì cäng cuû quaín lyï quan troüng trong cän taïc baío vãû mäi træåìng oí næåïc ta hiãûn nay . Trong quaï trçnh thæûc hiãûn cäng taïc láûp baïo caïo âaïnh giaï taïc âäüng mäi træåìng , chuïng ta âang coï nhæîng khoï khàn khäng nhoí: Thiãúu caïc thäng tin mäi træåìng nãön âáöy âuí do thiãúu hãû thäúng quan tràõc mäi træåìng hoaût âäüng coï hiãûu quaí . Thiãúu hæåïng dáùn láûp baïo caïo âaïnh giaï taïc âäüng mäi træåìng âäúi våïi caïc loaûi dæû aïn khaïc nhau tæì phêa caïc cå quan quaín lyï nhaì næåïc vãö mäi træåìng. Thiãúu caïc chuyãn gia vãö nhæîng lénh væûc chuyãn män âàûc biãût trong thaình pháön cuía häüi âäöng tháøm âënh baïo caïo âaïnh giaï taïc âäüng âãún mäi træåìng .
24. Thiãúu sæû thah tra vaì kiãøm tra dæû aïn sau khi tháøm âënh vaì trong quaï trçnh hoaût âäüng cuía dæû aïn Hçnh VI.2. trçnh tæû thæûc hiãûn âaïnh giaï taïc âäüng mäi træåìng trong caïc dæû aïn phaït triãøn kinh tãú xaî häüi Læåüt duyãût mäi træåìng Khäng phaíi âaïnh giaï så bäü Phaíi âaïnh giaï så bäü Âaïnh giaï TÂMT så bäü Khäng phaíi âaïnh giaï chi tiãút Phaíi âaïnh giaï chi tiãút Âaïnh giaï chi tiãút TÂMT Dæû aïn khäng âæåüc cháúp nháûn Dæû aïn âæåüc cháúp nháûn Thiãút kãú vaì xáy dæûng dæû aïn Âaïnh giaï chiãún læåüc mäi træåìng : Âaïnh giaï chiãún læåüc mäi træåìng laì näüi dung âaïnh giaï taïc âäüng mäi træåìng âäúi våïi mäüt dæû aïn låïn nhæ caïc qui hoaûch phaït triãøn kinh tãú xaî häüi cuía mäüt ngaình kinh tãú , mäüt vuìng laînh thäø , caïc chênh saïch låïn cuía nhaì næåïc . Näüi dung âaïnh giaï chiãún læåüc mäi træåìng tæång tæû nhæ âaïnh giaï taïc däüng mäi træåìng caïc dæû aïn phaït triãøn kinh kãú bao gäöm: pháön så læåüc vãö hoaût âäüng cuía dæû aïn, hiãûn traûng taìi nguyãn mäi træåìng khu væûc coï liãn quan, caïc taïc âäüng âãún mäi træåìng cuía dæû aïn phaït triãøn , caïc biãûn phaïp giaím thiãøu taïc âäüng tiãu cæûc âãún mäi træåìng, giaïm saït mäi træåìng hoaût âäüng cuía dæû aïn . Do näüi dung cuía dæû aïn räüng låïn , caïc säú liãûu nhiãöu, nãn khi âaïng giaï phaíi læûa choün âæåüc caïc thäng säú cáön dãø âaïnh giaï tiãu biãøu nháút maì hoaût âäüng cuía dæû aïn coï thãø seî aính hæåíng tåïi . Pháön biãûn phaïp chè nãu lãn nhæîng biãûn phaïp chuí yãúu , caïc chênh saïch taïc âäüng låïn , pháön giaïm saït phaíi nãu roî caïc âëa âiãøm vaì caïc thäng säú mäi træåìng chênh cáön giaïm saït .
25. Mäüt säú vê duû vãö âaïnh giaï chiãún læåüc mäi træåìng laì : âaïnh giaï taïc âäüng mäi træåìng hoaût âäüng khai thaïc than vuìng Quaíng Ninh, âaïnh giaï taïc âäüng mäi træåìng dæû aïn quy hoaûch phaït triãøn kinh tãú xaî häüi khu cæûc Âäöng bàòng Säng Häöng, âaïnh giaï taïc âäüng quy hoaûch phaït triãøn thaình phäú Häö Chê Minh, âaïnh giaï taïc âäüng mäi træåìng chênh saïch âoïng cæía ræìng, v.v. • Caíi taûo cáy xanh vaì giao thäng âä thë. • Sàõp xãúp caïc khu cäng nghiãûp, khu nghè ngåi, khu dán cæ vaì caïc khu baío vãû mäi træåìng. • Caíi taûo nhaì åí vaì haû táöng âä thë Bæåïc 4. phæång phaïp thæûc hiãûn: Láûp baín âäö khaïi niãûm quy hoaûch mäi træåìng bàòng phæång phaïp cháûp caïc baín âäö : sæû thêch håüp cuía âáút âai, nguäön gäúc, thoaït næåïc , giaï trë âáút, baín âäö thaình phäú lyï tæåíng. Tham khaío láúy yï kiãún cuía dán cæ vaì caïc nhaì khoa hoüc theo caïc chuyãn män khaïc. Phán têch caïc yï kiãún trãn. • Xáy dæûng baín âäö quy hoaûch så bäü. • Tham khaío vaì nghe yï kiãún cuía nhán dán. • Xáy dæûng baín âäö quy hoaûch mäi træåìng âä thë. • Xáy dæûng baín âäö quy hoaûch chi tiãút cho tæìng khu væûc tyí lãû låïn vaì cho tæìng âäúi tæåüng : giao thäng, cáúp thoaït næåïc, cáy xanh vaì khäng gian träúng âä thë, phaït triãøn nhaì vaì cäng xæåíng, caïc quy hoaûch phuû tråü khaïc. Nhæ váûy, vãö thæûc cháút quy hoaûch mäi træåìng âä thë trong âiãöu kiãûn åí næåïc ta hiãûn nay laì hoìa nháûp caïc váún âãö mäi træåìng trong quy hoaûch xáy dæûng âä thë. Noï coìn coï nhiãöu khoaíng xa so våïi mäüt baín quy hoaûch mäi træåìng âä thë hoaìn chènh.
26. Chæång VIII CAÏC CÄNG CUÛ KINH TÃÚ TRONG QUAÍN LYÏ MÄI TRÆÅÌNG VAÌ KIÃØM SOAÏT Ä NHIÃÙM 8.1. KHAÏI NIÃÛM CHUNG VÃÖ CÄNG CUÛ KINH TÃÚ MÄI TRÆÅÌNG Cäng cuû kinh tãú trong quaín lyï mäi træåìng coï taïc âäüng træûc tiãúp tåïi thu nháûp hoàûc hiãûu quaí kinh tãú cuía hoaût âäüng saín xuáút kinh doanh, nhàòm ngàn ngæìa caïc taïc âäüng tiãu cæûc tåïi mäi træåìng. Cäng cuû kinh tãú coï thãø taïc âäüng træûc tiãúp vaìo caïc nhaì saín xuáút dæåïi daûng thuãú mäi træåìng, lãû phê xaí thaíi hoàûc træûc tiãúp vaìo ngæåìi tiãu thuû dæåïi daûng phê sæí duûng. Trong táút caí caïc træåìng håüp âoï, cäng cuû kinh tãú âiãöu coï muûc âêch chung laì haûn chãú cháút læåüng cháút thaíi phaït sinh, giaím aính hæåíng cuía viãûc tiãu thuû taìi nguyãn vaì nàng læåüng. Cäng cuû kinh tãú ráút âa daûng, gäöm thuãú mäi træåìng, phê vaì lãû phê mäi træåìng, quyî mäi træåìng, cota mäi træåìng, kyï quyî mäi træåìng, tråü cáúp taìi chênh, nhán sinh thaïi v.v. Mäùi cäng cuû kinh tãú coï nhæîng màût æu âiãùm trong tæìng näi dung quaín lyï cuû thãø. Nhiãûm vuû cuía ngæåìi laìm cäng taïc quaín lyï mäi træåìng laì læûa choün âæåüc caïc cäng cuû thêch håüp âãø âaût muûc tiãu nhiãûm vuû cuía mçnh. Cäng cuû kinh tãú cáön coï caïc âiãöu kiãûn âãø phaït huy hiãûu læûc : - Nãön kinh tãú thë træåìng thæûc sæû, khi haìng hoïa âæåüc tæû do trao âäøi theo âuïng cháút læåüng vaì giaï trë. - Chênh saïch vaì caïc qui âënh phaïp luáût chàût cheí, cho pheïp kiãøm soaït vaì âiãöu chènh caïc hoaût âäüng saín xuáút kinh doanh gáy ra ä nhiãøm hoàc sæí caïc thaình pháön mäi træåìng.
27. - Hiãûu læûc cao cuía caïc täø chæïc quaín lyï mäi træåìng tæì trung æång âãún âëa phæång trong quaï trçnh tiãún haình thi haình caïc qui âënh cuía nhaì næåïc vãö phaïp luáût, qui âënh. - Thu nháûp bçnh quán(GDP) cuía quäúc gia cao, cho pheïp quäúc gia coï nhæîng nguäön taìi chênh daình cho cäng taïc baío vãû mäi træåìng vaì giaïo duûc yï thæïc mäi træåìng cho moüi ngæåìi dán. Cäng cuû kinh tãú cáön phaíi liãn tuûc phaït triãøn vaì hoaìn thiãûn theo nhu cáöu phaït triãøn kinh tãú âáút næåïc vaì sæû hoìa nháûp cuía nãön kinh tãú quäúc gia vaìo nãún kinh tãú khu væûc thãú giåïi. Trong giai âoaûn phaït triãøn maûnh meî hiãûn nay cuía kinh tãú, khoa hoüc vaì cäng nghãû; caïc cäng cuû kinh tãú trong quaín lyï cáön luän âæåüc nghiãn cæïu âãø hoaìn thiãûn traïnh sæû phaín æïng cuía nhaì saín xuáút vaì tiãu thuû. Sæû måí cæía cuía nãön kinh tãú âoìi hoíi ráút cao âäúi våïi caïc saín pháøm thæång maûi quäúc tãú gäöm caí âoìi hoíi vãö sæû an toaìn mäi træåìng trong quaï trçnh saín xuáút vaì sæí duûng saín pháøm. Cäng cuû kinh tãú mäi træåìng coï taïc âäüng ráút maûnh tåïi sæû âiãöu chènh chênh saïch kinh tãú vaì mäi træåìng åí caïc næåïc phaït triãøn, do váûy cáön phaíi nghiãn cæïu aïp duûng chuïng trong moüi hoaût âäüng kinh tãú xaî häüi åí qui mä láu daìi. Cäng cuû kinh tãú trong quaín lyï mäi træåìng laì mäüt pháön cuía chênh saïch mäi træåìng, taûo khaí nàng häø tråü nhaì quaín lyï thæûc hiãûn nhiãûm vuû. 8.2. THUÃÚ MÄI TRÆÅÌNG VAÌ CAÏC LÃÛ PHÊ Ä NHIÃØM 8.2.1. THUÃÚ MÄI TRÆÅÌNG khaïi niãûm chung vãö thuãú mäi træåìng Thuãú laì hçnh thæïc âoïng goïp bàõt buäüc do luáût âënh våïi caïc thãø nhán, vaì phaïp nhán, vaì phaïp nhán nhàòm âaïp æïng nhu cáöu chi tiãu cuía Nhaì næåïc. Thuãú coï caïc âàûc âiãøm: + Thuãú khäng mang tênh hoaìn traí træûc tiãúp cho nguäön näüp, ngæåìi näüp thuãú khäng âæåüc hæåíng quyãön låüi phuûc vuû træûc tiãúp cuía Nhaì næåïc vaì cuîng khäng âæåüc âoìi hoíi Nhaì næåïc hoaìn traí cho mçnh tæång æïng våïi säú thuãú näüp êt hay nhiãöu. + Thuãú phaíi âæåüc thiãút láûp trãn nguyãn tàõc luáût âënh, båíi vç thãú liãn quan âãún låüi êch kinh tãú chung cuía toaìn xaî häüi vaì aính hæåíng âãún cäng cuäüc phaït triãøn kinh tãú, nãn theo qui âënh cuía hiãún phaïp, chè coï quäúc häüi måïi coï quyãön ban haình, sæía âäøi hoàûc baîi boí caïc luáût thuãú theo trçnh tæû láûp phaïp chàûc cheí.
28. + Thuãú âæåüc nhaì næåïc sæí duûng nhæ mäüt cäng cuû kinh tãú quan troüng nhàòm huy âäüng mäüt nguäön thu låïn cho ngán saïch, âiãöu chènh vé mä nãön kinh tãú xaî häüi. + Thuãú âæåüc phán loaûi theo tênh cháút âiãöu tiãút: • Thuãú giaïn thu âaïnh vaìo giaï trë haìng hoïa khi noï læu chuyãøn trãn thë træåìng vaì laì yãúu täú cáúu thaình trong giaï caí haìng hoïa nhàòm âäüng viãn mäüt pháön thu nháûp cuía ngæåìi tiãu duìng. • Thuãú træûc thu laì loaûi thuãú thu træûc tiãúp cuía caïc thãø nhán vaì phaïp nhán khi coï taìi saín, thu nháûp coï qui âënh phaíi näüp thuãú. + Thuãú phán loaûi theo âäúi tæåüng näüp thuã:ú • Thuãú doanh thu âaïnh vaìo caïc hoaût âäüng saín xuáút, kinh doanh, dëch vuû. • Thuãú âaïnh vaìo caïc saín pháøm haìng hoïa (thuãú tiãu thuû âàûc biãût, thuãú xuáút nháûp kháøu ) • Thuãú âaïnh vaìo thu nháûp (thuãú thu nháûp, thuãú sæí duûng âáút, thuãú chuyãøn quyãön sæí duûng âáút ) • Thuãú âaïnh vaìo taìi saín (thuãú nhaì âáút, thuãú træåïc baû ) • Thuãú âaïnh vaìo viãûc sæí duûng mäüt säú taìi saín cuía nhaì næåïc (thuãú väún, thuãú taìi nguyãn, thuãú sæí duûng âáút näng nghiãûp ) Caïc yãúu täú cå baín cuía luáût thuã ú + Âäúi tæåüng näüp thuãú + Âäúi tæåüng tênh thuãú. +Thuãú suáút vaì biãøu thuãú: • Thuãú suáút : mæïc thu âæåüc áún âënh trãn mäüt âäúi tæåüng tênh thuãú. • Biãøu thuãú, thäúng kã caïc loaûi thuãú qui âënh cho mäüt âäúi tæåüng tênh thuãú. + Chãú âäü æu âaîi, miãùn giaím thuãú. + Thuí tuûc quaí lyï thu näüp thuãú. Thuãú taìi nguyãn Thuãú taìi nguyãn laì mäüt loaûi thuãú thæûc hiãûn âiãöu tiãút thu nháûp vãö hoaût âäüng khai thaïc sæí duûng taìi nguyãn thiãn nhiãn cuía âáút næåïc. + Âäúi tæåüng näüp thuãú: caïc täø chæïc, caï nhán trong vaì ngoaìi næåïc thuäüc moüi thaình pháön kinh tãú quäúc doanh, khäng phán biãût nghaình nghãö, hçnh thæïc khai thaïc , hoaût âäüng thæåìng xuyãn hay khäng thæåìng xuyãn, coï âëa âiãøm læu âäüng hay cäú âënh coï khai thaïc, sæí duûng taìi nguyãn loìng âáút,màût âáút , màût næåïc
29. +Âäúi tæåüng tênh thuãú laì giaï trë taìi nguyãn khai thaïc âæåüc: Giaï trë nguyãn = säú læåüng taìi nguyãn x giaï tênh thuãú (giaï baïn thæûc tãú trung bçnh x hãû säú ) + Thuãú suáút- biãøu thuãú âæåüc quy âënh riãng cho tæìng loaûi taìi nguyãn trong Phaïp lãûnh thuãú vãö taìi nguyãn: • Thuãú suáút vaì biãøu thuãú dæûa vaìo sæû âaïnh giaï cháút læåüng taìi nguyãn, âiãöu kiãûn khai thaïc vaì chi phê váûn chuyãøn taìi nguyãn coï tênh thäng lãû quäúc tãú vaì âäúi saïnh våïi thë træåìng tiãu thuû. • Thæûc hiãûn chãú âäü miãùn giaím thuãú taìi nguyãn cho caïc täø chæïc caï nhán ngæåìi Viãût Nam trong thåìi gian âáöu khai thaïc gàûp thiãn tai, dëch hoüa, tai naûn báút ngåì hoàûc táûn thu taìi nguyãn. Caïch tênh thuãú trãn âáy hoaìn toaìn phuì håüp âäúi våïi taìi nguyãn taïi taûo nhæ : saín pháøm ræìng tæû nhiãn, saín pháøm thuíy saín tæû nhiãn, næåïc tæû nhiãn,v .v. vaì taìi nguyãn khäng taïi taûo chæa xaïc âënh âæåüc træî læåüng. Våïi taìi nguyãn khäng taïi taûo âaî xaïc âënh âæåüc træî læåüng, thç âäúi tæåüng tênh thuãú phaíi laì træî læåüng taìi nguyãn máút âi trong quaï trçnh khai thaïc. Thuãú mäi træåìng Laì khoaín thu cuía ngán saïch nhaì næåïc nhàòm âiãöu tiãút caïc hoaût âäüng nhàòm baío vãû mäi træåìng quäúc gia. + Caïc nguyãn tàõc tênh thuãú mäi træåìng : • Hæåïng vaìo muûc tiãu phaït triãøn bãön væîng vaì chênh saïch kãú hoaûch mäi træåìng cuû thãø cuía quäúc gia. • Ngæåìi gáy ä nhiãùm mäi træåìng phaíi traí tiãön (phæång phaïp) • Mæïc thuãú vaì biãøu thuãú phaíi càn cæï vaìo caïc tiãu chuáøn mäi træåìng cuía quäúc gia. • Biãøu thuãú vaì thuãú suáút phaíi càn cæï vaìo caïc tiãu chuáøn mäi træåìng cuía quäúc gia, caïc thäng lãû quäúc tãú vaì caïc tiãu chuáøn mäi træåìng thãú giåïi. + Phán loaûi thuãú mäi træåìng: • Thuãú giaïn thu: âaïnh vaìo giaï trë saín pháøm haìng hoïa gáy ra ä nhiãùm mäi træåìng trong quaï trçnh saín xuáút. Åí âáy, thiãût haûi mäi træåìng ráút khoï âo âãúm âæåüc. Thuãú mäi træåìng coï thãø âæåüc tênh trãn täøng doanh thu trãn hoaût âäüng saín xuáút.
30. • Thuãú træûc thu: âaïnh vaìo læåüng cháút thaíi âäüc haûi âäúi våïi mäi træåìng do cå såí gáy ra, thê duû nhæ thuãú CO2,SO2 , thuãú mäi træåìng cuía hoaût âäüng khai thaïc khoaïn saín. Åí âáy, cáön phán biãût thuãú mäi træåìng våïi phê mäi træåìng. Thuãú mäi træåìng laì khoaín thu chung cuía ngán saïch nhaì næåïc, trong khi phê mäi træåìng chè laì khoaín thu cuía ngán saïch daình cho hoaût âäüng mäi træåìng. Màût khaïc, phê mäi træåìng coï thãø tênh âæåüc bàòng chi phê xæí lyï træûc tiãúp caïc cháút thaíi phaït sinh do hoaût âäüng saín xuáút, thuãú mäi træåìng âæåüc tênh trãn caïc thiãût haûi træûc tiãúp vaì giaïn tiãúp cuía cháút læåüng mäi træåìng khu væûc. Vê duû, thuãú mäi træåìng cuía hoaût âäüng khai thaïc khoaïng saín phaíi phaín aïnh sæû suy thoaïi cuía cháút læåüng mäi træåìng khu væûc (bao gäöm caïc thiãût haûi do cháút thaíi loíng, ràõn, khê vaì thiãût do suy giaím giaï trë caính quan, täøn tháút gäù chäúng loì, gia tàng bãûnh táût vaì caïc chi phê y tãú cuía cäng nhán vaì dán cæ,v.v ) vaì caïc thiãût haûi âäúi våïi nghaình kinh tãú khaïc (du lëch , giao thäng, näng lám nghiãûp,v. v ). do váûy, thuãú mäi træåìng cuía hoaût âäüng khai thaïc khoaïng saín coï thãø tênh trãn täøng læåüng khoaïng saín nguyãn khai. Viãûc so saïnh mäüt säú chæïc nàng vaì âàûc âiãøm chênh cuía thuãú mäi træåìng vaì phê mäi træåìng âæåüc trçnh baìy trong baín III.1 Baíng III.1. so saïnh âàûc âiãøm vaì chæïc nàng cuía thuãú vaì phê mäi træåìng. Thuãú mäi træåìng Phê mäi træåìng Qui mä âiãöu tiãút Quäúc gia (hoàûc quäúc Âëa phæång (hoàûc quäúc Âäúi tæåüng tênh thuãú tãú) gia) Täøng saín pháøm cuía doanh nghiãûp hoàûc Chè tênh caïc loaûi cháút Chæïc nàng täøng doanh thu do baïn thaíi âäüc haûi coï thãø xæí lyï saín pháøm âæåüc. Nguäön thu chung cuía ngán saïch nhaì næåïc vãö Nguäön thu cuía ngán Muûc âêch thuãú duìng cho caïc saïch nhaì næåïc duìng cho hoaût âäüng âiãöu tiãút xaî caïc lénh væûc baío vãû mäi häüi khaïc nhau. træåìng. Âiãöu tiãút hoaût âäüng Âiãöu tiãút viãûc âáöu tæ kinh tãú xaî häüi chung kinh phê cho cäng taïc cuía toaìn xaî hä baío vãû mäi træåìng cuía
31. cå såí saín xuáút. 8.2.2. PHÊ VAÌ LÃÛ PHÊ MÄI TRÆÅÌNG khaïi niãûm chung vãö lãû phê Lãû phê laì khoaín thu coï täø chæïc bàõt buäüc âäúi våïi caïc thãø nhán, phaïp nhán âæåüc hæåíng mäüt låüi êch hoàûc âæåüc sæí duûng mäüt dëch vuû naìo âoï do nhaì næåïc cung cáúp. Phê laì khoaín thu cuía nhaì næåïc nhàòm buì âàõp mäüt pháön chi phê thæåìng xuyãn vaì khäng thæåìng xuyãn vãö xáy dæûng, baío dæåîng, täø chæïc quaín lyï haình chênh cuía nhaì næåïc âäúi våïi hoaût âäüng cuía ngæåìi näüp thuãú. Lãû phê do cå quan haình chênh ban haình theo mäüt thuí tuûc âån giaín nãn mæïc thu coï âiãöu kiãûn thay âäøi vaì thæåìng khäng äøn âënh, trçnh tæû ban haình lãû phê khäng chàût cheí, phæïc taûp nhæ thãú. Phê cuîng do cæ quan haình chênh ban haình, nhæng mæïc thu càn cæï trãn täøng chi phê cáön thiãút, mæïc âäü tråü cáúp cuía nhaì næåïc vaì khaí nàng âoïng goïp cuía caïc âäúi tæåüng trong diãûn phaíi näüp thuãú. Lãû phê : gàõn våïi mäüt hoaût âäüng cuû thãø cho viãûc hoaût âäüng dëch vuû cäng cäüng naìo âoï cuía nhaì næåïc. Do váûy ngæåìi ta coìn goüi thu phê laì khoaín thu giaím chi ngán saïch. Phê âoï âäúi khoaín roí raìng: khoaín thu phê âæåüc phán bäú cuû thãø cho khoaín chi phê cuía nhaì næåïc âãø phuûc vuû loaûi âoï vaì cuîng laì khoaín thu âãø giaím chi ngán saïch nhaì næåïc. Lãû phê mang tênh cháút hoaìn traí træûc tiãúp. Ngæåìi âæåüc hæåíng dëch vuû cuía nhaì næåïc måïi phaíi näüp thuãú. Hay noïi mäüt caïch khaïc lãû phê mang tênh cháút hoaìn traí træûc tiãúp, mæïc thu xáy dæûng trãn cå såí âaïp æïng nhu cáöu buì âàõp chi phê vaì dëch vuû cäng cäüng vaì mäüt pháön nhoí cho nhu cáöu âäüng viãn vaìo ngán saïch. Phê khäng mang tênh cháút hoaìn traí træûc tiãúp, mæïc thu phê âæåüc xáy dæûng trãn cå såí âaïp æïng chi phê cáön thiãút cho hoaût âäüng cuía nhaì næåïc vãö viãûc âoï vaì khaí nàng âoïng goïp cuía caïc âäúi tæåüng phaíi näüp phê, hay noïi caïch khaïc: Lãû phê >= chi phê thæûc tãú >= phê Phán loaûi phê vaì lãû phê Theo quy mä, phê vaì lãû coï thãø chia laìm 2 loaûi chuí yãúu: • Loaûi mang tênh cháút phäø biãún nhæ : phê giao thäng, phê mäi træåìng, hoüc phê , viãûn phê,thuíy låüi phê Nhæîng loaûi naìy do Chênh phuí qui âënh vãö
32. nguyãn tàõc vaì giao cho Bäü Taìi chênh phäúi håüp våïi caïc nghaình chuí quan thi haình. • Loaûi mang tênh cháút âëa phæång nhæ phê chåü, phê cáöu âæåìng do âëa phæång xáy dæûng,baío dæåíng. Loaûi phê naìy do UBND tènh hoaûc cáúp tæång âæång xáy dæûng trçnh häüi âäöng nhán dán vaì Bäü taìi chênh xeït duyãût. Caïc loaûi phê vaì lãû phê mäi træåìng • Lãû phê vãû sinh mäi træåìng åí caïc âä thë liãn quan âãún viãûc thu doün raïc sinh hoaût, queït doün âæåìng phäú. • Lãû phê âäù raïc, xæí lyï raïc thaíi âäüc haûi (âäút raïc ) • Lãû phê giaïm saït, thanh tra mäi træåìng, cáúp giáúy pheïp mäi træåìng • Caïc loaûi phê mäi træåìng nhæ phê xæí lyï raïc thaíi, khê thaíi, chän láúp vaì phuûc häöi mäi træåìng trãn caïc baíi thaíi, v.v. Trong caïc loaûi trãn, phê mäi træåìng laì loaûi cäng cuû kinh tãú coï vai troì quan troüng nháút trong viãûc kiãøm soaït ä mhieemr cäng nghiãûp. Viãûc thu phê mäi træåìng cuía caïc cå såí saín xuáút kinh doanh coï taïc âäüng maûnh meî tåïi viãûc xaí thaíi cháút ä nhiãùm vaì toüa nguäön kinh phê bäø sung cho caïc hoaût âäüng baío vãû mäi træåìng quäúc gia, âëa phæång. Caïc phæång phaïp tênh phê mäi træåìng Phê mäi træåìng laì khoaín thu cuía ngán saïch nhaì næåïc sæí duûng træûc tiãúp cho caïc hoaût âäüng baío vãû mäi træåìng tênh trãn thiãût haûi maì cháút thaíi ä nhiãùm maì doanh nghiãûp thaíi vaìo mäi træåìng xung quanh gáy nãn. Âãù xaïc âënh phê mäi træåìng cáön coï mäüt säú nguyãn tàõc sau âáy : • Mæïc phê phaíi xaïc âënh trãn cæ såí mang tênh cháút phæång phaïp vaì âiãöu chènh cho phuì håüp cho caïc vuìng ä nhiãùm, âàûc tênh cuía cháút ä nhiãùm, loaûi hçnh saín xuáút gáy ra ä nhiãùm. • Phê mäi træåìng phaíi âuí mæïc cao âãø coï hiãûu læûc våïi âäúi tæåüng gáy ä nhiãùm. Nãúu quaï tháúp khäng coï taïc duûng. Nãúu quaï cao seî bë sæû chäúng âäúi cuía nhaì saín xuáút vaì máút sæû äø âënh kinh tãú vé mä. • Phê mäi træåìng vaì cäng cuû kinh tãú chè coï taïc duûng thæûc sæû. Nãúu doanh nghiãûp coìn giæî sæû âäüc quyãön trong saín xuáút kinh doanh hoàûc coï sæû baío häü cuía nhaì næåïc thç phê mäi træåìng khäng coï giaï trë âiãöu chènh hoaût âäüng ä nhiãùm.
33. • Hiãûu læûc cuía phê mäi træåìng liãn quan tåïi haìng loaût caïc âiãöu kiãûn khaïc. Vê duû, thë træåìng taìi chênh cho pheïp doanh nghiãûp coï thãø tiãúp cáûn våïi nguäön taìi chênh âãø âäøi måïi cäng nghãû, måí cæía thë træåìng chuyãøn giao cäng nghãû thãú giåïi. • Phê mäi træåìng coï thãø phaït huy täút trong mäüt bäü maïy haình chênh laình maûnh vaì coï quaín lyï coï hiãûu quaí, mäüt hãû thäúng giaïm saït mäi træåìng hæîu hiãûu, traïnh âæåüc träún láûu thuãú, tham nhuîng. Tênh phê mäi træåìng dæûa vaìo cháút læåüng ä nhiãùm thaíi ra mäi træåìng Cäng thæïc tênh phê mäi træåìng täøng quaït trong træåìng håüp naìy : n n Mij = ∑ pij.Eij = ∑ pij.eij.K (1) i i Tr ong âoï : M- täøng phê doanh nghiãûp J phaíi âoïng cho cháút thaíi i trong mäüt khoaín thåìi gian qui âënh. Pij - suáút phê cho mäüt âån vë cháút ä nhiãù m i cuía doanh nghiãûp J Eij - täøng læåüng cháút ä nhiãùm i cuía doanh nghiãûp J theo thåìi gian qui âënh. i = 1,2,3, n- caïc cháút ä nhiãùm khaïc nhau. k- täøng læåüng doìng thaíi theo mäüt chu kyì thåìi gian. eij - näöng âäü cháút ä nhiãùm trong doìng thaíi Suáút phê Pij coï hai caïch tiãúp cáûn: - i laì âäöng nháút våïi moüi doanh nghiãûp vaì moüi mæïc. - i coï hai mæïc : mæïc cao âäúi våïi pháön näöng âäü låïn hån tiãu chuáøn vaì mæïc tháúp våïi læåüng cháút ä nhiãùm coï näöng âäü nhoí hån tiãu chuáøn coìn laûi. Træåìng håüp tênh cho toaìn bäü cháút ä nhiãùm trong nguäön thaíi : Mij = ∑ pij.Eij.K (2) Træåìng håüp chè tênh riãng cho cháút thaíi væåüt tiãu chuáøn : (3) Mij = ∑ pij(eij − e *ij) / e *ij.K , trong âoï e* i.j læåüng cháút ä nhiãùm nàòm dæåïi tiãu chuáøn. Mäùi quäúc gia coï caïch tiãúp cáûn khaïc nhau khi tênh phê mäi træåìng: tênh phê cho táút caí caïc loaûi cháút ä nhiãùm åí moüi näöng âäü (SO2 åí caïc næåïc Táy Áu); hoàûc chè tênh riãng cho caïc cháút ä nhiãùm quan troüng nháút vaì våïi pháön näöng âäü væåüt tiãu chuáøn.
34. Åí Viãût Nam, ngæåìi ta âãö suáút hai phæång phaïp tênh : - Tênh theo cháút ä nhiãùm quan troüng nháút cho pháön säú læåüng cháút ä nhiãùm væåüt tiãu chuáøn ( cäng thæïc 3). - Tênh täøng læåüng cháút ä nhiãùm bàòng caïch nhán näöng âäü cháút ä nhiãùm trong mäüt âån vë khäúi læåüng cháút thaíi våïi täøng læåüng cháút thaíi phaït sinh (cäng thæïc 2) Phæång phaïp tênh phê mäi træåìng dæûa vaìo læåüng cháút thaíi laì caïch tênh âuïng âàõn nháút theo nguyãn tàõc ngæåìi gáy ä nhiãùm phaíi traí tiãön. Tuy nhiãn, caïch tênh naìy chæïa âæûng nhæîng nhæåüc âiãùm nhæ : - Khäng tênh tåïi âàûc âiãùm cuía mäi træåìng, âàûc âiãùm cuía loaûi hçnh saín xuáút, qui mä saín xuáút vaì caïc yãúu täú kinh tãú xaî häüi khaïc. - Khoï âo âaûc vaì kiãøm soaït, khäng khuyãún khêch nhaì saín xuáút giaím thiãøu cháút ä nhiãùm, tàng chi phê cháút ä nhiãùm. Nãúu phán phê mäi træåìng thaình phê cäú âënh vaì phê biãún âäøi, thç quaï trçnh thæûc hiãûn khoï khàn. - Khoï xaïc âënh chênh xaïc cháút thaíi vaì tiãu chuáøn mäi træåìng cho viãûc tênh phê Tênh phê mäi træåìng dæûa vaìo mæïc tiãu thu âáöu v aìo caïc loaûi nguyãn nhiãn liãûu Caïch tênh naìy âæåüc aïp duûng mäüt säú næåïc nhæ Haìn Quäúc. Mæïc phê âæåüc tênh dæûa trãn så såí cäng nghãû hiãûn taûi cuía xê nghiãûp vaì chè tiãu læåüng cháút thaíi ä nhiãùm giaí âënh cho mäüt âån vë nguyãn, nhiãn liãûu âáöu vaìo (than, dáöu CFCs, v. v) Cäng thæïc tênh täøng quaït trong træåìng håüp naìy : Mij = ∑ pij.Fij.Tj Mj = ∑ Mij (4) i Trong âoï :Mij - mæïc phê do cháút ä nhiãùm i cuía doanh nghiãûp j. Fij - mæïc thaíi giaí âënh do cháút ä nhiãùm i doanh nghiãûp j do mäüt âån vë nguyãn liãûu vaì nhiãn liãûu âáöu vaìo gáy ra. Tj - täøng læåüng nguyãn, nhiãn liãûu âáöu vaìo cuía doanh nghiãûp j Pij- suáút phê tênh cho mäüt âån vë cháút ä nhiãùm i cuía doanh nghiãûp j Phæång phaïp tênh phê mäi træåìng theo mæïc tiãu thuû nguyãn, nhiãn liãûu âáöu vaìo coï æu âiãùm laì khaí nàng khuyãún khêch viãûc giaím læåüng tiãu thuû âáöu vaìo âäúi våïi cháút thaíi khoï âo âãúm vaì âãù kiãøm soaït nhæ khê thaíi. Tuy nhiãn, phæång phaïp tênh trãn cuîng chæïa âæûng caïc nhæåüc âiãùm : - Khäng tênh âãún thæûc traûng cäng nghãû cuía doanh nghiãûp.
35. - Khäng tênh âãún âàûc âiãùm cäng nghãû sæí duûng nguyãn, nhiãn liãûu. - Khäng xeït âãún mäi træåìng khu væûc chëu aính hæåíng cuía cháút ä nhiãùm. Âäúi våïi caïc doanh nghiãûp Viãût Nam, hiãûn ngæåìi ta âang âãö suáút cäng thæïc tênh phê dæûa vaìo nguyãn, nhiãn liãûu âáöu vaìo nhæ sau : n Mj = ∑Ck.Hlv.Tjk (5) k Trong cäng thæïc naìy : Mj - Täøng phê mäi træåìng cuía doanh nghiãûp j Ck - suáút cuía mäüt âån vë âáöu vaìo k. Hlv - Hãû säú lènh væûc hoaût âäüng, giao âäüng trong giaï trë 1-2, loaûi naìo thaíi caìng nhiãöu cháút ä nhiãùm thç Hlv caìng cao. Tjk - Khäúi læåüng nguyãn, nhiãn liãûu âáöu vaìo. Tênh phê dæûa vaìo mæïc saín xuáút âáöu ra Phæång phaïp tênh phê naìy dæûa vaìo mæïc saín xuáút âáöu ra nhæ täøng doanh thu hoàûc täøng saín læåüng cuía doanh nghiãûp. Cäng thæïc tênh täøng quaït nhæ sau : n Mj = ∑ pij.sij (6) i=l Trong âoï : Pij - suáút phê âäúi våïi saín pháøm i cuía doanh nghiãûp j tênh theo âån vë saín pháøm hoàûc thu nháûp bàòng tiãön. Sij - saín læåüng saín pháøm i cuía doanh nghiãûp j Phæång phaïp tênh phê naìy coï æu âiãùm laì dãù thæûc hiãûn, dãù kiãøm soaït, nhæng chæïa âæûng caïc nhæåüc âiãùm nhæ : khäng tênh âãún caïc yãúu täú mäi træåìng khu væûc hoaût âäüng cuía doanh nghiãûp ; khäng tênh tåïi trçnh âäü cäng nghãû cuía saín xuáút do váûy khäng kêch thêch doanh nghiãûp âäøi måïi cäng nghãû saín xuáút. Tênh phê dæûa vaìo låüi nhuáûn cuía doanh nghiãûp Phæång phaïp tênh thuãú naìy dæûa vaìo låüi nhuáûn træåïc thuãú cuía doanh nghiãûp nhæ laì mäüt daûng thuãú mäi træåìng. Cäng thæïc täøng quaït cuía caïch tênh phê naìy nhæ sau : Mj = X %(TR − TC) (7) Trong âoï : X %- mæïc phê (thuãú) mäi træåìng cuía doanh nghiãûp.
36. TR - Täøng doanh thu cuía doanh nghiãûp. CT - Täøng chi phê cuía doanh nghiãûp. X % âæåüc xaïc âënh sao cho nhaì næåïc coï nguäön kinh phê cáön thiãút vaì doanh nghiãûp coï thãø chëu âæûng âæåüc. Phæång phaïp tênh phê dæûa vaìo låüi nhuáûn ráút dãù thæûc hiãûn vaì coï thãø aïp duûng khi khäng tçm ra biãûn phaïp naìo khaïc. Tuy nhiãn, phæång phaïp tênh phê trãn âáy mang caïc nhæåüc âiãùm nhæ : khäng cäng bàòng giæîa doanh nghiãûp laìm àn coï laîi vaì doanh nghiãûp hoaût âäüng keïm ; khäng khuyãún khêch doanh nghiãûp âáöu tæ cäng nghãû tiãn tiãún vaì saín xuáút coï hiãûu quaí kinh tãú. 8.3. CAÏC CÄNG CUÛ TAÛO RA THË TRÆÅÌNG Caïc cäng cuû loaûi naìy coï muûc âêch laì taûo ra thë træåìng, trong âoï nhæîng ngæåìi tham gia coï thãø mua “quyãön” âæåüc gáy ä nhiãùm thæûc tãú hay tiãöm taìng hoàûc baïn laûi caïc quyãön naìy cho nhæîng ngæåìi tham gia. Sæû taûo ra thë træåìng coï thãø thæûc hiãûn dæåïi hçnh thæïc : caïc giáúy pheïp coï thãø baïn âæåüc (cäta mäi træåìng) hoàûc baío hiãøm traïch nhiãûm. Muûc âêch cuía cäng cuû taûo ra thë træåìng laì tàng cæåìng hiãûu quaí kinh tãú cuía cäng taïc quaín lyï ä nhiãùm vaì âáöu tæ cäng nghãû xæî lyï ä nhiãùm. Hiãûu quaí cuía cäng taïc xæî lyï ä nhiãùm mäi træåìng phuû thuäüc vaìo nhiãöu yãúu täú : caïc yeus täú cuía nhaì saín xuáút (väún, cäng nghãû saín xuáút, quy mä saín xuáút ) vaì caïc yãúu täú cuía mäi træåìng nãön (khaí nàng nãön cuía caïc hãû sinh thaïi khu væûc xáy dæûng dæû aïn). Näüi dung cuía cäta mäi træåìng laì taûo ra cäng cuû luáût phaïp “quyãön thiãût haûi” vaì cho pheïp trao âäøi quyãön naìy dæåïi daûng giáúy pheïp hoàûc cäta. Thê duû : giáúy pheïp cho nhaì maïy hoàûc cå såí âæåüc quyãön thaíi vaìo mäi træåìng mäüt læåüng nháút âënh cháút thaíi ä nhiãùm. Sau âoï, cho pheïp cå såí âæåüc quyãön trao âäøi, mua baïn våïi nhau giáúy pheïp naìy. Caïc loaûi “quyãön” âæåüc thæûc hiãûn åí nhiãöu åí nhiãöu quäúc gia (Myî, Âæïc, v.v.) dæåïi nhæîng daûng khaïc nhau, tuìy thuäüc vaìo nàng læûc hoaût âäüng cuía cå quan quaín lyï mäi træåìng quäúc gia. Thê duû, åí Âæïc ngæåìi ta âæa ra caïc daûng cäta: - Mæïc roìng: mæïc thaíi cuía caïc âiãùm thaíi trong mäüt nhaì maïy. - Mæïc boüt næåïc : mæïc thaíi giæîa caïc nhaì maïy vaì âiãùm thaíi trong mäüt phaûm vi mäüt âëa phæång hoàûc mäüt khu væûc. - Mæïc buì näüi bäü : mæïc thaíi giæîa caïc nhaì maïy, caïc âiãùm váûn haình trong phaûm vi mäüt cäng ty.
37. - Mæïc buì bãn ngoaìi : mæïc thaíi giæîa caïc cäng ty trong mäüt vuìng khäng khê hoàûc læu væûc säng, thuíy væûc næåïc âæïng. Våïi cäta mäi træåìng, caïc nhaì maïy hoàûc cäng ty seî læûa choün giaíi phaïp mua cäta mäi træåìng âãø traí phê mäi træåìng cao hån, hoàûc baïn coota mäi træåìng âãø âáöu tæ cäng nghãû xæî lyï cháút ä nhiãùm. Trong træåìng håüp thæï nháút, viãûc âáöu tæ cäng nghãû xæî lyï mäi træåìng khäng mang laûi hiãûu quaí kinh tãú. Ngæåüc laûi,trong træåìng håüp thæï hai âáöu tæ cäng nghãû xæî lyï seî mang låüi êch kinh tãú cho doanh nghiãûp. Åí caí hai træåìng håüp, ä nhiãùm mäi træåìng khu væûc seî giaím, coìn caïc doanh nghiãûp giaím âæåüc chi phê cho cäng taïc baío vãû mäi træåìng. Caïc khoï khàn chênh cho viãûc thæûc hiãûn cäta ä nhiãùm laì : - Âãø xaïc âënh chênh xaïc giaï trë cäta ä nhiãùm vaì cáúp cäta cho mäüt khuûc, mäüt læu væûc vaì mäüt vuìng;cáön phaíi coï caïc nghiãn cæïu vãö khaí nàng tæû laìm saûch cuía mäi træåìng. Âiãöu naìy thäng thæåìng âoìi hoíi nhiãöu kinh phê vaì kinh nghiãûm chuyãn män cao. - Hoaût âäüng phaït triãøn kinh tãú vaì cháút læåüng mäi træåìng khu væûc liãn tuûc thay âäøi theo thåìi gian, do váûy caïc giaï trë cuía cäta ä nhiãùm cuîng ráút dãø thay âäøi træåïc caïc sæïc eïp noïi trãn. Hiãûn taûi, chuïng ta xaïc âënh caïc mæïc cäta ä nhiãùm laì khäng nguy hiãøm âäúi våïi mäi træåìng, nhæng trong tæång lai âiãöu âoï khäng thãø cháúp nháûn âæåüc. Vç váûy, cáön nhiãöu cäng sæïc âãø âiãöu chènh cäta dáùn âãún chäø caïc giaíi phaïp mua hoàûc baïn cäta ráút khoï thæûc hiãûn hoàûc hiãûu quaí thæûc tãú nhoí. - Hoaût âäüng mua vaì baïn cäta chè coï thã diãøn ra mäüt caïch bçnh thæåìng trong nãön kinh tãú måí, hoaût âäüng theo cå chãú thë træåìng; våïi mäüt hãû thäúng phaïp lyï hoaìn thiãûn vãö quyãön vaì nghéa vuû cuîng nhæ khaí nàng quaín lyï mäi træåìng täút. Trong træåìng håüp khaïc âi, viãûc trao âäøi mua baïn chè coìn laì hçnh thæïc hoàûc keïm hiãûu læûc, do coï caïc gian láûn trong viãûc xaïc âënh cäta vaì kiãøm soaït ä nhiãùm 8.4. CAÏC KHOAÍN TRÅÜ CÁÚP MÄI TRÆÅÌNG Tråü cáúp taìi chênh cho cäng taïc baío vãû mäi træåìng (tråü cáúp mäi træåìng ) gäöm caïc màût : cáúp phaït khäng bäöi hoaìn kinh pkis tæì ngán saïch daình cho cäng taïc quaín lyï mäi træåìng, khuyãún khêch vãö thuãú vaì vay väún laîi xuáút tháúp âäúi våïi caïc hoaût âäüng nhàòm caíi thiãûn vaì náng cao cháút læåüng mäi træåìng, æu
38. âaîi cho caïc doanh nghiãûp vay väún ngán haìng âãø náng cao khaí nàng quaín lyï mäi træåìng. Caïc Chênh Phuí thæåìng cáúp phaït kinh phê cho viãûc âaìo taûo caïn bäü, thæûc hiãûn caïc chæång trçnh nghiãn cæïu vãö mäi træåìng, nghiãn cæïu vaì triãøn khai cäng nghãû vaì aïp duûng kyî thuáût måïi maì luáût phaïp vaì caïc quy âënh yãu cáöu. Kinh phê ngán saïch coï thãø âæåüc cáúp phaït cho caïc hoaût âäüng xáy dæûng nàng læûc quaín lyï mäi træåìng, kiãùm soaït ä nhiãùm nhæ âaím baío hoaût âäüng cuía caïc cå quan quaín lyï mäi træåìng caïc cáúp, xáy dæûng vaì váûn haình hãû thäúng monitoring mäi træåìng, v. v. Khuyãún khêch vãö thuãú bao gäöm æu âaîi thuãú, kháúu hao nhanh caïc khoaín âáöu tæ thiãút bë giaím vaì xæí lyï ä nhiãùm.sæû khuyãún khêch naìy cuîng coï thãø thæûc hiãûn dæåïi daûng miãùn thuãú cho caïc doanh nghiãûp sæí duûng caïc phæång phaïp cäng nghãû saín xuáút êt thaíi ra mäi træåìng caïc cháút ä nhiãùm. Trong mäüt säú træåìng håüp, Chênh phuí khuyãún khêch thuãú cho caïc doanh nghiãûp xáy dæûng cå såí saín xuáút åí xa caïc khu væûc âä thë. Phaûm vi cuía caïc khuyãún khêch vãö thuãú vç muûc âêch mäi tråìng åí caïc quäúc gia vaì âëa phæång, thay âäøi phuû thuäüc vaìo sæû coï màût cuía caïc hãû thäúng thuãú, tçnh traûng kinh tãú, cå cáúu chênh trë, v. v. Nhçn chung, caïc khuyãún khêch vãö thuãú chè nãn sæí duûng trong caïc træåìng håüp khi coï âuí cå såí kãút luáûn ràòng : viãûc âáöu tæ kinh phê âãø giaím thiãøu ä nhiãùm hoàûc di chuyãøn âëa âiãùm saín xuáút laìm cho caïc doanh nghiãûp bë thiãût haûi vãö taìi chênh. Tråü cáúp taìi chênh âãø taûo ra caïc khaí nàng giaím thiãøu cháút ä nhiãùm; nhæng khäng khuyãún khêch caïc doanh nghiãûp âáöu tæ kinh phê, cäng nghãû xæí lyï mäi træåìng vaì khäng taûo ra sæû bçnh âàóng vãö caûnh tranh giæîa caïc doanh nghiãûp. Trong mäüt säú træåìng håüp, tråü cáúp taìi chênh taûo ra caïc khoï khàn cho ngán saïch quäúc gia . Trong giai âoaûn hiãûn nay, pháön tråü cáúp mäi træåìng åí næåïc ta daình cho cäng taïc baío vãû mäi træåìng táûp trung åí Bäü KH, CN & MT (Cuûc Mäi træåìng) vaì caïc chæång trçnh, âãö taìi nghiãn cæïu nhaì næåïc, caïc bäü , caïc âëa phæång, caïc dæû aïn håüp taïc quäúc tãú. Theo säú liãûu thäúng kã, kinh phê cáúp cho cäng taïc quaín lyï mäi træåìng åí cuûc Mäi træåìng tæì ngán saïch nhaì næåïc nàm 1995:12 tyí, nàm 1996 : 10 tyí, nàm 1997: 17 tyí chiãúm 4,47% täøng chi phê cho khoa hoüc, cäng nghãû mäi træåìng. Âáy laì con säú tæång âäúi nhoí so våïi caïc næåïc vaì caïc quäúc gia khu væûc. Caïc khuyãn khêch vãö thuãú cho caïc doanh nghiãûp coï hoaût âäüng âáöu tæ vãö mäi træåìng chæa thæûc hiãûn âæåüc.
39. 8.5. HÃÛ THÄÚNG KYÍ QUYÎ VAÌ HOAÌN TRAÍ Kyï quyî mäi træåìng laì mäüt cäüng cuû kinh tãú aïp duûng cho caïc nghaình kinh tãú dãø gáy ra ä nhiãùm mäi træåìng tráöm troüng nhæ : khai thaïc khoaïng saín, khai thaïc caïc loaûi taìi nguyãn than nhiãn khaïc, xáy dæûng caïc nhaì maïy tiãöm áøn mæïc âäü ä nhiãùm mäi træåìng låïn. Kyï quyî vaì hoaìn traí coìn thæûc hiãûn âäúi våïi ngæåìi tiãu duìng khi mua vaì baïn caïc saín pháøm coï nhiãöu khaí nàng gáy ra ä nhiãùm. Näüi dung chênh cuía kyï quyî mäi træåìng laì yãu cáöu caïc doanh nghiãûp saín xuáút træåïc khi âáöu tæ, phaíi âàût coüc ngán haìng mäüt khoaín tiãön naìo âoï (âuí låïn) âãø âaím baío cho viãûc thæûc hiãûn âáöy âuí nghéa vuû vãö cäng taïc baío vãû mäi træåìng. Säú tiãön náöy phaíi låïn hån hoàûc xáúp xè kinh phê cáön thiãút âãø xæí lyï hoàûc kinh phê duìng âãø khàõc phuûc ä nhiãùm mäi træåìng trong træåìng håüp khäng may xáøy ra ä nhiãùm. Trong quaïn trçnh thæûc hiãûn âáöu tæ sau âoï, nãúu cå såí coï biãûn phaïp chuí âäüng khàõc phuûc âãø khäng xaíy ra ä nhiãùm hoàûc thæûc hiãûn ddungs cam kãút thç säú tiãön kyï quyî seî âæåüc hoaìn traí cho doanh nghiãûp. Nãúu doanh nghiãûp thæûc hiãûn khäng âuïng cam kãút gáy ra ä nhiãùm , haìng säú tiãön trãn seí âæåüc ruït ra tæì taìi khoaín ngán haìng chi cho cäng taïc khàõc phuûc âäöng thåìi våïi viãûc âoïng cæía hoaût âäüng gáy ra ä nhiãùm cuía xê nghiãûp. Tæång tæû nhæ váûy,biãûn phaïp kyï quyî- hoaìn traí âæåüc aïp duûng våïi ngæåìi tiãu duìng bàòng caïch yãu cáöu nhæîng ngæåìi naìy âàût coüc mäüt säú tiãön nháút âënh cho caïc cå såí taïi chãú hoàûc xæí lyïï caïc loaûi bao bç,váût liãûu âäüc haûi. Trong træåìng håüp, ngæåìi tiãu duìng thæûc hiãûn âuïng cam kãút thu gom traí laûi cho cå såí taïi chãú, thç säú tiãön âàût coüc âæåüc hoaìn traí tråí laûi. Ngæåüc laûi, säú tiãön trãn seí chuyãøn vaìo quyî quaín lyï mäi træåìng . Hãû thäúng kyï quyî- hoaìn traí âoìi hoíi phaíi coï mäüt täø chæïc quaín lyï vaì âiãöu haình vãö cäng viãûc taìi chênh, cuîng nhæ caïc cå såí thu gom vaì taïi chãú saín pháøm. Viãûc xaïc âënh læåüng tiãön âàût coüc cuía doanh nghiãûp, khi thæûc hiãûn caïc dæû aïn saín xuáút tiãöm áøn khaí nàng gáy ä nhiãùm mäi træåìng cuîng ráút khoï. Hãû thäúng kyï quyî hoaìn traí vãö mäi træåìng taûo ra låüi êch cho Nhaì næåïc vaì caïc doanh nghiãûp. Nhaì næåïc coï låüi êch laì khäng phaíi âáöu tæ kinh phê khàõc phuûc mäi træåìng tæì ngán saïch vaì khuyãún khêch caïc hoaût âäüng baío vãû mäi træåìng cuía toaìn thãø cäüng âäöng. Caïc doanh nghiãûp vaì ngæåìi tiãu thuû seî coï låüi êch láúy laûi tiãön âàût coüc khi thæûc hiãûn âuïng cam kãút vaì khäng gáy ra ä nhiãùm mäi træåìng .
40. 8.6.CAÏC KHUYÃÚN KHÊCH CÆÅÎNG CHÃÚ THI HAÌNH Cäng cuû kimh tã ú” khuyãún khêch cæåîng chãú thi haình” âæåüc thiãút kãú nhàòm khuyãún khêch nhæîng ngæåìi xaí thaíi laìm âuïng caïc tiãu chuáøn quy âënh vãö mäi træåìng , bao gäöm phê vaì tiãön phaût do laìm khäng âuïng vaì quy traïch nhiãûm phaïp lyï. Chuïng coï thãø laì viãûc tæì chäúi caïc tråü cáúp cäng cäüng , taìi tråü vaì âçnh chè mäüt pháön hoàûc toaìn bäü caïc hoaût âäüng cuía nhaì maïy. Phê khäng tuán thuí Phê khäng tuán thuí âæåüc âaïnh vaìo nhæîng ngæåìi gáy ä nhiãùm khi hoü xaí thaíi cháút ä nhiãùm væåüt quaï mæïc quy âënh. Mäüt säú caïc cå såí saín xuáút trong thæûc tãú coï thãø gáy ra ä nhiãùm âãø chëu phaût theo caïc quy âënh phaïp lyï, vç tiãön phaût theo âoï thæåìng khaï tháúp. Biãûn phaïp sæí duûng phê khäng tuán thuí thæåìng âàût ra mæïc tiãön phaût låïn hån chi phê ngàn ngæìa phaït sinh ä nhiãùm. Bàòng cäng cuû kinh tãú naìy, caïc cå såí saín xuáút seí têch cæûc hån trong caïc hoaût âäüng kiãùm soaït ä nhiãùm vaì caïc cå quan quaín lyï seî traïnh âæåüc viãûc phaíi khåíi täú hçnh sæû âäúi våïi nhaì saín xuáút. Quy traïch nhiãûm phaïp ly ï Quy traïch nhiãûm phaïp lyï laì cäng cuû kinh teï aïp duûng âäúi våïi nhæîng ngæåìi gáy ä nhiãùm tiãöm nàng hay thæûc tãú, nhæîng khuyãún khêch baío vãû mäi træåìng bàòng caïch buäüc hoü phaíi chuûi traïch nhiãûm vãö nhæîng täøn tháút do hoü gáy ra. Âiãöu naìy âaím baío cho nhæîng naûn nhán vãö mäi træåìng tæång lai khaí nàng âæåüc âãön buì vaì âæåüc duìng nhæ mäüt biãûûn phaïp phoìng ngæìa. Khi ngæåìi ä nhiãùm biãút chàõc chàõn ràòng phaíi traí tiãön cho caïc thiãût haûi vãö mäi træåìng , thç hoü seí coï coï nhæîng haình âäüng âãø giaím nguy cå ä nhiãùm tåïi mæïc täúi thiãøu. Mæïc âãön buì vaì tiãön phaût vãö vi phaûm traïch nhiãûm phaïp lyï âæåüc tênh cao hån phê ä nhiãùm. Cäng cuû naìy coï thãø thæûc hiãûn khi chæa coï âáöy âuí luáût kiãøm soaït ä nhiãùm , bàõng caïch sæí duûng luáût chung theo âiãöu khoaín vãö traïch nhiãûm dán sæû cuía thãø nhán vaì phaïp nhán træåïc toìa aïn. Cäng cuû traïch nhiãûm phaïp lyï laì biãûn phaïp quaín lyï mäi træåìng coï hiãûu quaí âäúi våïi caïc quäúc gia chæa coï âáöy âuí caïc phæång tiãûn kyî thuáût âãø kiãøm soaït vaì giaïm saït cháút læåüng mäi træåìng nhæ Viãût Nam. Nhæîng ngæåìi tiãöm nàng gáy ä nhiãùm seî coï caïc hoaût âäüng âãø phoìng ngæìa ä nhiãùm .
41. Cäüng cuû trãn cuîng haìm chæïa mäüt säú màût yãúu cuía noï khi thæûc hiãûn nhæ : tàng khaí nàng can thiãûp cuía Chênh phuí vaìo nãön kinh tãú thë træåìng, täön taûi caïc khaí nàng can thiãûp vaìo quaï trçnh thæûc hiãûn tæì phêa caïc nhaì saín xuáút caûnh tranh, khoï phán âënh täøn tháút mäi træåìng do væåüt tiãu chuáøn âäúi våïi caïc cháút thaíi êt âäüc haûi, v. v. 8.7. QUYÎ MÄI TRÆÅÌNG (ENVIRONMENTAL FUND) 8.7.1 KHAÏI NIÃÛM CHUNG VÃÖ QUYÎ MÄI TRÆÅÌNG Caïc chi phê daình cho cäng taïc quaín lyï mäi træåìng vaf xæí lyï caïc cháút ä nhiãùm thæåìng chiãúm mäüt tyí låïn trong väún âáöu tæ xáy dæûng vaì quaín lyï hoaût âäüng cuía dæû aïn (noïi theo caïch cuía caïc nhaì kinh tãú âáöu tæ laì khäng coï laîi ) . Do váûy, caïc nha saín xuáút thæåìng láøn traïnh, caïc ngán haìng thæåìng khäng nháûn cho vay, vç caïc khoaín âáöu tæ trãn thæûc tãú khäng taûo ra låüi nhuáûn. Âãø coï kinh phê cho caïc haûn muûc âáöu tæ náöy, cáön phaíi taûo ra mäüt quyî mäi træåìng , maì caïc nhaì saín xuáút vaì caïc táöng låïp xaî häüi khaïc âiãöu coï låüi khi sæí duûng. Chæa coï mäüt âënh nghéa hoaìn chènh vãö quyî mäi træåìng , nhæng coï thãø xem quyî laì nguäön kinh phê cho hoaût âäüng baío vãû mäi træåìng. Quyî mäi træåìng âæåüc thaình láûp tæì caïc nguäön kinh phê bao gäöm nguäön âoïng goïp ban âáöu cuía ngán saïch nhaì næåïc; nguäön âoïng goïp cuía caïc cå såí hoaût âäüng saín xuáút kinh doanh vaì nguäön âoïng goïp tæû nguyãûn cuía caïc täø chæïc caïc nhán; nguäön âoïng goïp tæì phê mäi træåìng vaì caïc loaûi lãû phê khaïc; nguäön häù tråü phaït triãøn chênh thæïc næåïc ngoaìi (ODA), caïc nguäön viãûn tråü cuía chênh phuí næåïc ngoaìi, caïc täø chæïc quäúc tãú vaì täø chæïc phë chênh phuí. Quyî âæåüc thaình láûp vaì do täø chæïc mäi træåìng quaín lyï. Viãûc chi quyî mäi træåìng âæåüc tiãún haình theo trçnh tæû nhæ sau: Âëa phæång hoàûc cå såí saín xuáút viãút dæû aïn chi quyî vaì âãû trçnh ban quaín lyï quyî. Sau khi tiãúp nháûn häö så, täø chæïc quaín lyï quyî tiãún haình tháøm tra dæû aïn vaì quyãút âënh khoaín tiãön cho vay khäng coï laîi, laîi xuáút tháúp hoàûc tråü cáúp khäng hoaìn laûi cho dæû aïn âaî âæåüc tháøm âënh trong khoaíng thåìi haûn do hai bãn quy âënh. Caïc cå såí saín xuáút vaì âëa phæång coï låüi êch åí caïc màût: cho vay khäng coï laîi hoàûc laîi xuáút tháúp; coï tiãön âáöu tæ kinh phê âãø giaím cháút thay ä nhiãùm vaì giaím phê ä nhiãùm phaíi näüp; coï âiãöu caíi thiãûn âiãöu kiãûn lao âäüng cuía cäng nhán vaì âiãöu kiãûn säúng cuía dán cæï âëa phæång .
42. Hoaût âäüng baío vãû mäi træåìng cuía quäúc gia âæåüc låüi åí näüi dung: coï thãø giaím âæåüc læåüng cháút thaíi ä nhiãùm ra mäi træåìng , trong khi khäng tàng kinh phê cáúp tæì ngán saïch daình cho cäng taïc baío vãû mäi træåìng. bãn caûnh âoï, biãûn phaïp naìy seí khuyãún khêch caïc cå såí saín xuáút âáöu tæ kinh phê âãø xæí lyï cháút thaíi gáy ä nhiãùm . 8.7.2. KINH NGHIÃÛM CUÍA CAÏC NÆÅÏC TRONG VIÃÛC SÆÍ DUÛNG QUYÎ MÄI TRÆÅÌNG Trung Quäúc Quyî mäi træåìng cuía Trung Quäúc (NEF) âæåüc thaình láûp nàm 1994 våïi sæû giuïp âåî cuía ngán haìng thãú giåïi vaì ngán haìng cháu AÏ. Muûc âêch ban âáöu cuía quyî laì nháûn väún tæì caïc nguäön khaïc nhau vaì taûo ra mäüt thë træåìng väún cho hoaût âäüng baío vãû mäi træåìng. Vãö láu daìi, muûc âêch cuía quyî laì hçnh thaình mäüt täø chæïc tæång tæû nhæ quyî âáöu tæ hoàûc ngán haìng âáöu tæ cho hoaût âäüng mäi træåìng , âäöng thåìi xáy dæûng caïc thãø chãú vaì thë træåìng cho caïc dæû aïn kiãøm soaït vaì xæí lyï ä nhiãùm. Nguäön kinh phê cuía quyî bao gäöm : âoïng goïp cuía chênh phuí; häø tråü vaì quyãn goïp song phæång vaì âa phæång ; âáöu tæ thæång maûi. Cå chãú hoaût âäüng cuía quyî laì duy trç láu daìi hiãûu læûc vaì nguäön väún. Sæû hçnh thaình quyî âæåüc thæûc hiãûn theo hai giai âoaûn: Giai âoaûn 1 : Thaình láûp cå quan âiãöu haình dæåïi daûng Häüi âäöng âiãöu haình vaì Ban giaïm âäúc coï traïch nhiãûm giaïm saït vaì quaín lyï Quyî. Häüi âäöng âiãöu haình gäöm âaûi diãûn cuía caïc täø chæïc nhau nhæ Uíy ban kãú hoaûch nhaì næåïc, Bäü Taìi chênh, Häüi âäöng caíi täø hãû thäúng kinh tãú nhaì næåïc vaì cå quan quaín lyï mäi træåìng quäúc gia. Häüi âäöng âiãöu haình chëu traïch nhiãûm : xaïc âënh muûc tiãu, chiãún læåüc, caïc quy chãú, luáût lãû, kãú hoaûch haình âäüng, täø chæïc nhán sæû. Trung tám quaín lyï ban âáöu vaì vàn phoìng truì bë cuía quyî sau mäüt hoàûc hai nàm seî chuyãøn thaình cäng ty Âáöu tæ mäi træåìng Quäúc gia. Giai âoaûn 2: Cäng ty âáöu tæ mäi træåìng quäúc gia seî âæåüc thaình láûp våïi bäü maïy vaì quy chãú cuía mäüt cäng ty, bao gäöm mäüt ban giaïm âäúc, mäüt chuí tëch, mäüt ban giaïm saït vaì mäüt âån vë kinh doanh. Thaïi Lan : Quyî mäi træåìng cuía Thaïi Lan âæåüc thaình láûp våïi säú väún ban âáöu 200 triãûu USD do Chênh phuí Thaïi Lan cáúp. Quyî cáúp tên duûng æu âaîi cho caïc doanh nghiãûp coï hoaût âäüng âáöu tæ vaìo cäng nghãû kiãøm soaït ä nhiãùm vaì xáy
43. dæûng caïc cäng trçnh haû táöng cå såí cäng cäüng. Muûc tiãu cuía quyî laì giuïp cho caïc cå quan Chênh phuí vaì chênh quyãön âaûi phæång trong viãûc âáöu tæ vaì âiãöu haình nhaì maïy cháút thaíi, thäng qua viãûc cáúp tên duûng, thäng tin vãö hãû thäúng kiãøm soaït ä nhiãùm khäng khê, caïc cäng cuû xæî lyï cháút thaíi, v. v. Nguäön kinh phê xáy dæûng Quyî bao gäöm: tiãön tæì Quyî âáöu nhiãn liãûu do Thuí tæåïng quyãút âënh ; tiãön tæì quyî quay voìng daình cho phaït triãøn cäng taïc baío vãû mäi træåìng trong ngán saïch haìng nàm cuía quäúc gia theo Luáût B.E.2535; caïc khoaín phê dëch vuû mäi træåìng vaì tiãön phaût vãö mäi træåìng theo luáût âënh; viãûn tråü cuía caïc chênh phuí næåïc ngoaìi cho cäng taïc baío vãû mäi træåìng Thaïi Lan; tiãön do caïc täø chæïc caï nhán trong vaì ngoaìi næåïc cho tàûng ; laîi suáút têch luîy tæì quyî ; caïc loaûi tiãön khaïc âaím baío cho Quyî hoaût âäüng. Quyî âæåüc tiãún haình båíi sæû phoïi håüp cuía nhiãöu cå quan Chênh phuí nhæ : Cuûc kiãøm soaït ä nhiãùm, Uíy ban quyî mäi træåìng ; Cuûc chênh saïch vaì kãú hoaûch hoïa mäi træåìng thuäüc MOSTE. Quaín lyï quyî âæåüc chia theo chæïc nàng : Cuûc taìi vuû MOSTE chuûi traïch nhiãûm quaín lyï quyî vãö màût taìi chênh bao gäöm caí giaíi ngán vaì hoaût âäüng nhæ mäüt cå quan quaín lyï viãûn tråü. Cäng ty ngán haìng Cäng Krung Thaïi quaín lyï pháön väún vay trong quyî daình cho chênh quyãön âëa phæång vaì caïc doanh nghiãûp nhaì næåïc. Cäng ty taìi chênh cäng nghiãûp Thaïi (FCT ) laì âån vë quaín lyï väún vay Quyî daình cho khu væûc tæ nhán. Tiãu chuáøn viãûn tråü cho vay cuía Häüi âäöng Quyî viãûn tråü mäi træåìng thaïi Viãûn tråü cho caïc chênh quyãön âëa phæång våïi tiãu chuáøn læûa choün laì caïc dæû aïn xæí lyï raïc coï ngán saïch âáöu tæ vaì laì váún âãö cáúp baïch âäúi våïi âëa phæång. Kinh phê viãûn tråü khänh låï hån 10% täøng kinh phê âáöu tæ. Viãûn tråü cho caïc täø chæïc phi chênh phuí våïi tiãu chuáøn læûa choün laì dæû aïn phaíi häø tråü viãûc quaín lyï mäi træåìng âëa phæång, phaíi âæåüc dán chuïng uíng häü, phaíi coï lëc trçnh vaì tênh cáúp baïch, coï 30% väún âäúi æïng khi nháûn viãûn tråü næåïc ngoaìi. Kinh phê viãûn tråü täúi âa laì 200.000 USD. Väún vay cho chênh quyãön âëa phæång våïi tiãu chuáøn læûa choün laì âáöu tæ vaìo caïc dæû aïn xæí lyï raïc, coï khaí nàng hoaìn väún, phaíi âæåüc Bäü Näüi vuû phã chuáøn. Âiãöu kiãûn vay laîi suáút cäú âënh 6,8% nàm, án haûn 2 nàm, thåìi haûn vay 10 nàm. Loaûi dæû aïn naìy âæåüc trçnh qua ban Kãú hoaûch haình âäüng quaín lyï cháút læåüng vaì mäi træåìng säúng cáúp tènh theo Luáût Mäi træåìng 1992. Caïc khoaín vay daình cho caïc doanh nghiãûp nhaì næåïc våïi tiãu chuáøn læûa choün laì ; âáöu tæ vaìo dæû aïn xæí lyï raïc, chæa âæåüc vay æu âaîi tæì nguäön khaïc,
44. sæû baío laính cuía Bäü taìi chênh hoàûc caïc ngán haìng thæång maûi. Âiãöu kiãûn cho vay laì; laîi suáút cäú âënh 8%/nàm, án haûn nhoí hån 2 nàm, thåìi haûn vay nhoí hån 7 nàm. Dæû aïn âæåüc trçnh lãn Bäü MOSTE thäng qua bäü chuí quaín. Väún vay daình cho khu væûc tæ nhán våïi tiãu chuáøn læûa choün gäöm : Xáy dæûng hãû thäúng xæí lyï raïc, chuyãøn âëa âiãøm saín xuáút våïi täøng säú taìi saín cäú âënh nhoí hån 6 triãûu USD. Âiãöu kiãûn cho vay bao gäöm: häù tråü dæû aïn quy mä væìa vaì nhoí, vay khäng quaï 20 % väún cäú âënh laîi suáút cäú âënh 8-8,5% / nàm, thåìi gian án haûn nhoí hån 2 nàm, thæoìi gian cho vay khäng quaï 7 nàm. Trçnh dæû aïn lãn caïc cå quan quaín lyï quyî. Trong nhiãöu nàm qua tæì ngaìy thaình láûp, Quyî Mäi træåìng Thaïi Lan âaî duìng kinh phê cho caïc hoaût âäüng nhæ: âáöu tæ cho viãûc kiãøm soaït ä nhiãùm , baío vãû mäi træåìng vaì baío täön åí Pattagya, Phuket khoaíng 2, 1567 tyí baût ; âáöu tæ cho caïc dæû aïn kiãøm soaït ä nhiãùm trãn 2,2 tyí baût; täøng väún âáöu tæ hiãûn nay cuía Quyî laì 5, 27835 tyí baût. Quyî mäi træåìng toaìn cáöu GEF (global en viromental facility) Quyî mäi træåìng toaìn cáöu âæåüc hçnh thaình nãn tæì sæû âoïng goïp cuía caïc quäúc gia trãn thãú giåïi chuí yãúu laì caïc næåïc phaït triãøn, våïi muûc âêch häù tråü kinh phê cho caïc dæû aïn coï êch låüi cho mäi træåìng toaìn cáöu cuía quäúc gia trãn thãú giåïi. Kinh phê hoaût âäüng haìng nàm cuía Quyî ráút låïn khoaíng tæì 2-3 tyí âo la Myî. Quyî coï 10 chæång trçnh haình âäüng cuû thãø trong caïc laính væûc : OP1- Hãû sinh thaïi khä haûn vaì baïn khä haûn. OP2-Hãû sinh thaïi biãøn, ven biãøn vaì hãû sinh thaïi næåïc ngoüt. OP3- Hãû sinh thaïi ræìng OP4- Hãû sinh thaïi nuïi cao. OP5- Loaûi boí caïc tråí ngaûi âãø baío täön nàng læåüng vaì hiãûu quaí sæí duûng nàng læåüng. OP6- Tàng cæåìng sæí duûng caïc loaûi nàng læåüng coï khaí nàng taïi taûo. OP7- Giaím chi phê daìi haûn cuía caïc cäng nghãû sæí duûng nàng læåüng êt gáy phaït thaíi khê nhaì kênh. OP8- chæång trçnh baío toaìn læu væûc næåïc. Op9- Caïc khu væûc troüng âiãùm nháûp âáút vaì næåïc. OP10- Chäúng ä nhiãùm nguäön næåïc. Caïc dæû aïn chäúng suy giaím táöng äzon nhæ : giaím âæåüc nhiãöu nháút caïc cháút ä nhiãùm táöng äzon våïi chi phê tháúp nháút; hoaìn táút viãûc loaûi boí dáön caïc
45. cháút laìm suy yãúu táöng äzon; traïnh vi phaûm caïc biãûn phaïp kiãøm soaït âaî thäng qua trong Nghë âënh thæ Mäntrean. Caïc hoaût âäüng tråü giuïp taûo âiãöu cho caïc näø læûc cuía caïc chênh phuí âãø chuáøn bë chiãún læåüc, kãú hoaûch haình âäüng vaì baïo caïo vãö caïc nghéa vuû âaî âãù ra trong caïc cäng æåïc quäúc tãú vãö mäi træåìng . Caïc biãûn phaïp æïng phoï këp thåìi nàòm trong caïc chæång trçnh trãn våïi chi phê tháúp. Dæû aïn EGF do Häüi âäöng quyî quaín lyï vaì ba cå quan thæûc hiãûn laì UNDP, UNIDO, WB. Kinh phê cuía dæû anscos ba mæïc:låïn- trãn 1 triãûu USD, væìa- tæì 50.000- 1 triãûu USD, nhoí- tháúp hån 50.000 USD. Âãø hoaìn thaình näüi dung cuía dæû aïn âãún khi âæåüc thäng qua GEF cung cáúp ba loaûi kinh phê : Block A- täúi âa 25.000 USD cho hoaût âäüng cuía täø chæïc quaín lyï GEF quäúc gia; Blok B- täúi âa 350.000 USD duìng cho viãûc thu tháûp thäng tin âãø hoaìn chènh vàn kiãûn cuía dæû aïn; Blok C- täúi âa 1 triãûu USD cho caïc dæû aïn låïn âãø hoaìn chènh thiãút kãú myî thuáût vaì nghiãn cæïu tênh khaí thi. 8.7.3. QUYÎ MÄI TRÆÅÌNG VIÃÛT NAM Hiãûn trang Hiãûn nay næåïc ta chæa coï täø chæïc quäúc gia våïi tãn goüi laì Quyî mäi træåìng quäúc gia maì måïi coï Ban âiãöu haình Quyî mäi træåìng taìn cáöu cuía Viãût Nam. Trong thæûc tãú, chuïng ta âaî coï mäüt säú nguäön kinh phê hoaût âäüng nhæ mäüt täø chæïc quyî mäi træåìng cáúp ngaình vaì cáúp âëa phæång (quyî mäi træåìng ngaình than, chæång trçnh 327,713, v.v. ). Chæång trçnh 327 “phuí xanh âáút träöng âäöi troüc” âæåüc hçnh thaình theo quyãút âënh cuía Chuí Tëch Häüi âäöng bäü træåíng ngaìy 15- 9- 1992 keìm theo nghë âënh 327 “ Mäüt säú chênh saïch vãö quaín lyï âáút träöng, ræåìng, âáút nhiãùm màûn ven biãøn vaì næåïc màût”. Muûc âêch cuía chæång trçnh laì : phuûc häöi ræìng phoìng häü vaì âàûc duûng bàòng viãûc träöng ræìng vaì khoanh nuäi ræìng taïi sinh; baío vãû ræìng taûi nåi coï tçnh traûng du canh, du cæ bàòng viãûc phäúi håüp giæîa chênh quyãön âëa phæång, kiãøm lám vaì chênh saïch kinh tãú xaî häüi ; giuïp dán di cæ chuyãøn âãún caïc vuìng dæû aïn âãø måí räüng saín xuáút. Nguäön kinh phê cuía quyî gäöm : ngán saïch nhaì næåïc, thuãú taìi nguyãn ræìng, vay æu âaîi, caïc nguäön ODA vaì næåïc ngoaìi, âoïng goïp cuía caïc doanh nghiãûp coï hoaût âäüng kinh doanh trong khu væûc, âoïng goïp cuía dán bàòng hiãûn váût. Cå chãú cáúp kinh phê : caïc dæû aïn phaíi
46. âæåüc Chuí tëch UBND tènh, Bäü Kãú hoaûch âáöu tæ phã chuáøn vaì sæû âäöng yï cuía Bäü NN& PTNT theo mæïc 50.000 â/ha/nàm våïi viãûc boía vãû ræìng, 1,7 triãûu â/ha/ nàm våïi viãûc träöng måïi,0,3 â/ha/nàm våïi viãûc chàm soïc ræìng. Kinh phê cuía chæång trçnh coìn âæåüc cáúp cho phaït triãøn cå såí haû táöng näng than (næåïc saûch, y tãú, giaïo duûc ) ; phán bäø laûi læûc læåüng lao âäüng; chi phê quaín lyï 8% täøng kinh phê. Caïc nguäön vay khäng coï laîi âæåüc aïp duûng våïi träöng cáy cäng nghiãûp láu nàm, knh tãú væåìn, mua con giäúng. Chæång trçnh coï hãû thäúng täø chæïc tæì trung æång âãún âëa phæång. Åí cáúp trung æång, Ban chè âaûo gäöm caïc thæï træåíng Bäü NN& PTNT, Bäü KH& ÂT, Boü TC; åí cáúp tènh laì PCT UBND tènh vaì caïc giaïm âäúc såí NN& PTNT, KH & ÂT, kho baûc; åí cáúp huyãûn do phoï cháút thaíi huyãûn laìm træåíng ban. Kãút quaí täøng kãút chæång trçnh 327 vaìo khoaíng thaïng 12- 1996 cho tháúy:diãûn têch träöng ræìng måïi âaût 450.000 ha, diãûn têch träöng cáy cäng nghiãûp tàng lãn, mæïc säúng cuía nhán dán vuìng nuïi âæåüc caíi thiãûn, khai hoang vaì khai thaïc gäù ræìng giaím, taûo thãm nhiãöu viãûc måïi, mäüt säú træåìng hoüc, traûm y tãú. Quyî mäi træåìng ngaình than (VINACOAL). Quyî naìy âæåüc hçnh thaình trãn cå såí trêch 1% doanh thu cuía táút caí caïc doanh nghiãûp thuäüc Täøng cäng ty than cho caïc hoaût âäüng baío vãû mäi træåìng. âáy laì mäüt cäng cuû taìi chênh cuía Vinacoal nhàòm náng cao traïch nhiãûm cuía caïc doanh nghiãûp ngaình than trong cäng taïc thæûc hiãûn Luáût mäi træåìng. Caïc hoaût âäüng chuí yãúu cuía Quyî bao gäöm âáöu tæ dæåïi hçnh thæïc cho vay våïi laîi suáút bàòng khäng vaì æu âaîi âäúi våïi caïc dæû aïn mang tênh cháút chiãún læåüt vaì toaìn vuìng (Cáøm phaí, Hoìn Gai, Uäng Bê, Thaïi nguyãn ); häù tråí caïc dæû aïn nghiãn cæïu vaì âáöu tæ âäøi måïi vaì hiãûn âaûi hoïa cäng nghãû khai thaïc vaì chãú biãún than; häù tråí väún cho caïc doanh nghiãûp thaình viãn cuía Täøng cäng ty than thæûc hiãûn caïc dëch vuû mäi træåìng nhæ quaín lyï vaì xæí lyï cháút thaíi, hoaìn nguyãn âáút sau khai thaïc; âáöu tæ æïng cæïu ban âáöu khi xáøy ra sæû cäú mäi træåìng nghiãm troüng taûi caïc moí; tham gia vaìo caïc dæû aïn mäi træåìng quäúc gia vaì caïc khu væûc coï liãn quan. Caïc nguäön väún cho quyî âæåüc dæû kiãún : caïc chi phê vaì thuãú mäi træåìng , caïc nguäön väún ngán saïch, quyî ODA, viãûn tråü song phæång vaì âa phæång, viãûn tråü cuía caïc täø chæïc quäúc tãú UNDP, ADB, WB, . Quyî âæåüc âiãöu haình båíi ban quaín lyï do mäüt phoï täøng giaïm âäúc laìm giaïm âäúc vaì caïc chuyãn viãn vaì giaïm âäúc cuía caïc âån vë thaình viãn Vinacoal. Bãn caûnh ban quaín lyï coï Häüi âäöng tæ váún gäöm caïc chuyãn gia âæåüc måìi tæì caïc ngaình coï liãn quan.
47. Täø chæïc quyî mäi træåìng Viãût nam Tæì nhæîng âiãöu âaî trçnh baìy åí trãn ta tháúy khaïi niãûm vãö quyî mäi træåìng coï nhiãöu âënh nghéa theo caïc quan âiãùm khaïc nhau. Theo quan âiãùm nhaì næåïc thç Quyî mäi træåìng laì mäüt cå chãú taìi chênh láûp ra cho viãûc häø tråü cho viãûc sæí duûng vaì baío täön nguäön taìi nguyãn mäüt caïch bãön væîng. Theo quan âiãùm kinh doanh thç quyî mäi træåìng laì mäüt cå chãú taìi chênh trong hãû thäúng quaín trë kinh doanh vç mæûc tiãu låüi nhuáûn vaì sæû phaït triãøn bãön væîng cuía doanh nghiãûp. Quyî mäi træåìng coï thãø phán loaûi theo vuìng âëa lyï vaì cáúp quaín lyï : toaìn cáöu, quäúc gia, vuìng hoàûc âëa phæång, ngaình kinh tãú. Theo chæïc nàng vãö mäi træåìng Quyî mäi træåìng coï thãø chia thaình hai loaûi quyî náu vaì quyî xanh. Quyî xanh laì cå chãú taìi chênh äøn âënh vaì láu daìi thuäüc hãû thäúng quaín lyï vãö mäi træåìng, våïi nguäön taìi chênh ban âáöu dæûa vaìo âoïng goïp hoàûc âäøi nåü láúy baío vãû thiãn nhiãn vaì nguäön häø tråü phaït triãøn chênh thæïc. Quyî náu laì daûng quyî mäi træåìng chuí yãúu liãn quan âãún caïc váún âãöm trong cäng nghiãûp. Quyî naìy âæåüc thaình láûp trong khi chênh saïch vaì cå chãú quaín lyï mäi træåìng vaì hãû thäúng taìi chênh chæa phaït triãøn (gia âoaûn hiãûn nay cuía nãön kinh tãú Viãût nam). Theo tênh cháút, quyî mäi træåìng coï thãø chia thaình quyî mäi træåìng hoaìn chènh vaì quyî mäi træåìng âàûc biãût. Loaûi thæï hai chè hoaût âäüng trong mäüt khoaíng thåìi gian vaì mäüt vuìng khäng gian haûn chãú, thê duû quyî cuía ngaình than, quyî träöng ræìng, quyî âënh canh, quyî nghiãn cæïu mäi træåìng. Theo nguäön väún, quyî mäi træåìng coï thãø coï nhiãöu nguäön : ngán saïch, thuãú , phê , phaût vãö mäi træåìng ; väún ODA; ngán haìng thãú giåïi, caïc nguäön väún song phæång, âa phæång. Quyî mäi træåìng coï mäüt säú âàûc træng ráút quan troüng : hçnh thaình vaì tàng cæåìng mäúi quan hãû âa ngaình nháút laì quyî mäi træåìng âëa phæång; taûo âiãöu kiãûn âãø tàng cæåìng vai troì giaïm saït cuía chênh quyãön trong phoìng chäúng ä nhiãùm, âàûc biãût åí âëa phæång; taûo dæûng tênh äøn âënh láu daìi cho viãûc thæûc hiãûn cäng taïc baío vãû mäi træåìng thäng thæåìng caïc dëch vuû mäi træåìng khäng coï laîi vaì khäng phuû thuäüc vaìo nguäön väún cuía ngán saïch cáúp; taûo ra mäüt âëa chè tin cáûy nháûn caïc nguäön viãûn tråü træûc tiãúp, âàûc biãût âäúi våïi nguäön väún ODA.
48. Chæïc nàng nhiãûm vuû cuía quyî mäi træåìng : quyî mäi træåìng phaíi sinh låüi bàòng viãûc cho vay coï laîi, trong træåìng läù vaì hoìa väún thç cáön phaíi tçm kiãúm thãm väún tæì ngán saïch nhaì næåïc hoàûc väún ODA. Quyî mäi træåìng phaíi thæûc hiãûn chæïc nàng tråü cáúp giaï cho caïc hoaût âäüng mäi træåìng dæåïi daûng mäüt pháön khäng thu häöi hoàûc cho vay khäng coï laîi. Quyî mäi træåìng phaíi thæûc hiãûn chæïc nàng âäöng cáúp väún cho caïc dæû aïn kinh tãú vãö pháön väún mäi træåìng . Coï nhiãöu hçnh thæïc cáúp väún tæì quyî mäi træåìng nhæ : cho vay khäng láúy laîi hoàûc laîi suáút tháúp; traí giuïp pháön laîi suáút vay väún ngán haìng cuía cå såí saín xuáút ; âaím baío väún vay cuía dæû aïn trong træåìng håüp dæû aïn khäng coï khaí nàng chi traí; cho vay väún qua mäüt ngán haìng trung gian, v. v. Quyî mäi træåìng coï mäüt säú khoï khàn trong quaï trçnh thæûc hiãûn nhæ: khoï xaïc âënh mäüt caïch chênh xaïc mæïc thu thêch håüp tæì caïc chuí thãø gáy ä nhiãùm hoàûc sæí duûng taìi nguyãn taûi caïc âëa phæång khaïc nhau vaì doanh nghiãûp gäöm nhiãöu thaình viãn khaïc nhau; khoï äøn âënh nguäön thu cho quyî mäi træåìng do caïc khoaín tiãön phaût ngaìy mäüt êt âi,v. v. Trong gia âoaûn hiãûn nay, cáön nháút âäúi våïi Viãût Nam laì thaình láûp Quyî Mäi træåìng quäúc gia vaì caïc phæång aïn âiãöu haình hoaût âäüng quyî (nguäön kinh phê, caïc æu tiãn âáöu tæ cuía Quyî, cå chãú âiãöu haình quyî, v. v.). Quyî mäi træåìng quäúc gia seí âoïng vai troì chuí âaûo âäúi våïi caïc quyî mäi træåìng khaïc cuía âáút næåïc. 8.8. NHAÎN SINH THAÏI Nhaîn sinh thaïi:laì mäüt danh hiãûu cuía nhaì næåïc daình cho caïc saín pháøm khäng gáy ra ä nhiãùm mäi træåìng trong quaï trçnh saín xuáút ra caïc saín pháøm; quaï trçnh sæí duûng caïc saín pháøm âoï; coï taïc âäüng thuïc âáøy caïc hoaût âäüng hæåïng tåïi viãûc baío vãû mäi træåìng . Nhaîn sinh thaïi do mäüt cå quan mäi træåìng quäúc gia hoàûc mäüt hiãûp häüi caïc nhaì saín xuáút loaûi saín pháøm (nhaîn sinh thaïi cuía ngaình dãût cuía Âæïc) quaín lyï (cáúp vaì thu häöi nhaîn ) thäng thæåìng laì mäüt cå quan quaín lyï mäi træåìng. Nhaîn sinh thaïi âaïnh vaìo nhaì saín xuáút thäng qua ngæåìi tiãu thuû vaì hãû thäúng tiãu thuû, bàòng giaï cuía saín pháøm vaì säú læåüng cuía saín pháøm tiãu thuû.
49. Mæûc âêch cuía nhaîn sinh thaïi laì âáøy maûnh viãûc tiãu duìng vaì saín xuáút nhiãöu saín pháøm phuì håüp vãö màût mäi træåìng hån, bàòng viãûc cung cáúp cho ngæåìi tiãu duìng nhæîng thäng tin vãö aính hæåíng mäi træåìng cuía caïc saín pháøm tæång tæû. Trong caïc quan hãû thæång maûi quäúc tãú, nhaîn sinh thaïi taïc âäüng âãún váún âãö caûnh tranh xuáút kháøu, væåüt qua caïc tråí ngaûi thæång maûi. Nhaîn sinh thaïi coï nhiãöu daûng tuìy thuäüc vaìo quy âënh cuía tæìng quäúc gia : nhaîn xanh cuía Xingapo, nhaîn thiãn tháön xanh cuía Âæïc, ecomark cuía Nháût baín. Nhaîn thiãn tháön xanh cuía Âæïc âæåüc xeït cáúp cho caïc saín pháøm thán thiãûn vãö mäi træåìng so caïc saín pháøm khaïc åí Âæïc vaìo nàm 1977