›
›

Bài giảng Quản lý mô trường - Chương 1: Những vấn đề chung về quản lý môi trường

pdf 36 trang ngocly 1020
Download
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Bài giảng Quản lý mô trường - Chương 1: Những vấn đề chung về quản lý môi trường", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

  • pdfbai_giang_quan_ly_mo_truong_chuong_1_nhung_van_de_chung_ve_q.pdf

Nội dung text: Bài giảng Quản lý mô trường - Chương 1: Những vấn đề chung về quản lý môi trường

  1. CHÆÅNG I : NHÆÎNG VÁÚN ÂÃÖ CHUNG VÃÖ QUAÍN LYÏ MÄI TRÆÅÌNG 1.1. CAÏC KHAÏI NIÃÛM CÅ BAÍN VÃÖ QUAÍN LYÏ MÄI TRÆÅÌNG . 1.1.1. ÂËNH NGHÉA VÃÖ QUAÍN LYÏ MÄI TRÆÅÌNG : Hiãûn nay chæa coï mäüt âënh nghéa thäúng nháút vãö quaín lyï mäi træåìng . Theo mäüt säú taïc giaí, thuáût ngæî vãö quaín lyï mäi træåìng bao gäöm hai khêa caûnh : quaín lyï nhaì næåïc vãö mäi træåìng vaì quaín lyï cuía caïc doanh nghiãûp , khu væûc dán cæ vãö mäi træåìng . Trong âoï , khêa caûnh thæï hai coï muûc tiãu chuí yãúu laì tàng cæåìng hiãûu quaí cuía saín xuáút (hãû thäúng quaín lyï mäi træåìng theo ISO 14.000 ) vaì baío vãû sæïc khoeí cuía ngæåìi lao âäüng , dán cæ såïng trong khu væûc coï caïc hoaût âäüng saín xuáút . Phán têch mäüt säú âënh nghéa , coï thãø tháúy quaín lyï mäi træåìng coï ba khêa caûnh täøng håüp caïc biãûn phaïp thêch håüp , taïc âäüng vaì âiãöu chènh caïc hoaût âäüng cuía con ngæåìi , våïi muûc âêch chênh laì giæî haìi hoaì quan hãû giæîa mäi træåìng vaì phaït triãøn , giæîa nhu cáöu cuía con ngæåìi vaì cháút læåüng cuía mäi træåìng , giæîa hiãûn taûi vaì khaí nàng chëu âæûng cuía traïi âáút - “phaït triãøn bãön væîng.” Tæì âoï coï thãø taûm thåìi nãu ra mäüt âënh nghéa toïm tàõt :” quaín lyï mäi træåìng laì mäüt lénh væûc quaín lyï xaî häüi , nhàòm baío vãû mäi træåìng vaì caïc thaình pháön cuía mäi træåìng , phuûc vuû sæû nghiãûp phaït triãøn bãön væîng vaì sæí duûng håüp lyï taìi nguyãn thiãn nhiãn vaì xaî häüi .”quaín lyï mäi træåìng âæåüc thæûc hiãûn bàòng täøng håüp caïc biãûn phaïp luáût phaïp , chênh saïch , kinh tãú , kyí thuáût , cäng nghãû , xaî häüi , vàn hoaï , giaïo duûc , .v.v Caïc biãûn phaïp naìy coï thãø âan xen , phäúi håüp , têch håüp våïi nhau tuyì theo âiãöu kiãûn cuû thãø cuía váún âãö âàût ra . Viãûc quaín lyï mäi træåìng âæåüc thæûc hiãûn åí moüi qui mä: toaìn cáöu , khu væûc , quäúc gia , tènh , huyãûn , cå såí saín xuáút , häü gia âçnh , .v.v 1.1.2 CAÏC MUÛC TIÃU CUÍA CÄNG TAÏC QUAÍN LYÏ NHAÌ NÆÅÏC VÃÖ MÄI TRÆÅÌNG : Muûc tiãu cuía quaín lyï mäi træåìng laì phaït triãøn bãön væîng giæî cho âæåüc haìi hoaì giæîa phaït triãøn kinh tãú vaì baío vãû mäi træåìng . Hay noïi mäüt caïch khaïc phaït triãøn kinh tãú âãø taûo ra kinh phê vaì tiãöm læûc âãø baío vãû mäi træåìng taûo ra
  2. caïc tiãöm nàng tæû nhiãn vaì xaî häüi måïi cho cäng cuäüc phaït triãøn kinh tãú trong tæång lai . Tuyì thuäüc vaìo âiãöu kiãûn tæû nhiãn . kinh tãú xaî häüi , hãû thäúng phaïp lyï , muûc tiãu phaït triãøn æu tiãn cuía tæìng quäúc gia , muûc tiãu quaín lyï mäi træåìng coï thãø thay âäøi theo thåìi gian vaì coï nhæîng æu tiãn riãng âäúi våïi mäùi quäúc gia. Muûc tiãu cå baín cuía cäng taïc baío vãû mäi træåìng åí næåïc ta trong giai âoaûn cäng nghiãûp hoaï , hiãûn âaûi hoaï hiãûn nay laì :”Ngàn ngæìa ä nhiãùm mäi træåìng , phuûc häöi vaì caíi thiãûn mäi træåìng cuía nhæîng nåi , nhæîng vuìng âaî bë suy thoaïi baío täön âa daûng sinh hoüc , tæìng bæåïc náng cao cháút læåüng mäi træåìng oí caïc khu cäng nghiãûp , âä thë vaì näng thän goïp pháön phaït triãøn kinh tãú xaî häüi bãön væîng , náng cao cháút læåüng âåìi säúng cuía nhán dán , tiãún haình thàõng låüi sæû nghiãûp cäng nghiãûp hoaï , hiãûn âaûi hoaï âáút næåïc v.v ” Theo chè thë 36CT/TW cuía Bäü chênh trë Ban cháúp haình Trung æång Âaíng Cäüng Saín Viãût nam , mäüt säú muûc tiãu cuû thãø cuía cäng taïc quaín lyï mäi træåìng Viãût nam laì : * Khàõc phuûc vaì phoìng chäúng suy thoaïi , ä nhiãùm mäi træåìng phaït sinh trong caïc hoaût âäüng säúng cuía con ngæåìi theo nguyãn tàõc phoìng chäúng ä nhiãùm âæåüc æu tiãn hån khàõc phuûc ä nhiãùm . Trong giai âoaûn hiãûn nay, caïc biãûn phaïp khàõc phuûc vaì phoìng chäúng ä nhiãùm chuí yãúu laì : -Thæûc hiãûn nghiãm chènh quy âënh cuía luáût Baío vãû mäi træåìng , vãö âaïnh giaï taïc âäüng mäi træåìng trong viãûc xeït duyãût cáúp pheïp caïc quy hoaûch , caïc dæû aïn âáöu tæ , nãúu baïo caïo âaïnh giaï taïc âäüng mäi træåìng khäng âæåüc cháúp nháûn thç khäng cho pheïp thæûc hiãûn caïc qui hoaûch , caïc dæû aïn naìy . -Âäúi våïi caïc cå såí saín xuáút kinh doanh âang hoaût âäüng , càn cæï vaìo kãút quaí âaïnh giaï taïc âäüng mäi træåìng , caïc bäü caïc ngaình , caïc tènh , caïc thaình phäú täø chæïc phán loaûi caïc cå såí gáy ä nhiãùm vaì coï kãú hoaûch xæí lyï phuì håüp . - Trong hoaût âäüng saín xuáút kinh doanh cáön æu tiãn aïp duûng caïc cäng nghãû saûch , cäng nghãû êt phãú thaíi , tiãu hao êt nguyãn liãûu vaì nàng læåüng bàòng caïch trang bë , âáöu tæ caïc cäng nghãû måïi , cäng nghãû tiãn tiãún . - Caïc khu væûc âä thë , caïc khu cäng nghiãûp cáön phaíi såïm coï vaì thæûc hiãûn täút phæång aïn xæí lyï cháút thaíi , æu tiãn xæí lyï cháút thaíi âäüc haûi , cháút thaíi bãûnh viãûn nhæ âäút raïc thaíi åí bãûnh viãûn oí nhãût âäü cao , xæí lyï næåïc thaíi bãûnh viãûn . - Thæûc hiãûn caïc kãú hoaûch quäúc gia æïng cæïu sæû cäú dáöu traìn trãn biãøn , kãú hoaûch khàõc phuûc háûu quaí cháút âäüc hoaï hoüc duìng trong chiãún tranh .
  3. * Hoaìn chènh hãû thäúng vàn baín luáût phaïp baío vãû mäi træåìng , ban haình caïc chênh saïch phaït triãøn kinh tãú xaî häüi phaíi gàõn våïi baío vãû mäi træåìng , nghiãm chènh thi haình luáût baío vãû mäi træåìng . Âãø thæûc hiãûn muûc tiãu trãn cáön quan tám âãún caïcbiãûn phaïp cuû thãø : - Raì soaït vaì ban haình âäöng bäü caïc vàn baín dæåïi luáût , caïc quy âënh vãö luáût phaïp khaïc nhàòm náng cao hiãûu læûc cuía luáût . - Ban haình caïc chênh saïch vãö thuãú , tên duûng nhàòm khuyãún khêch viãûc aïp duûng caïc cäng nghãû saûch . - Thãø chãú hoaï viãûc âoïng goïp chi phê baío vãû mäi træåìng : thuãú mäi træåìng , thuãúu taìi nguyãn , quyî mäi træåìng v v. - Thãø chãú hoaï viãûc phäúi håüp giaíi quyãút caïc váún âãö phaït triãøn kinh tãú våïi baío vãû mäi træåìng : trong caïc kãú hoaûch phaït triãøn kinh tãú xaî häüi phaíi coï caïc chè tiãu , biãûn phaïp baío vãû mäi træåìng . Tênh toaïn hiãûu quaí kinh tãú , so saïnh caïc phæång aïn phaíi tênh toaïn caí chi phê baío vãû mäi træåìng . * Tàng cæåìng cäng taïc quaín lyï nhaì næåïc vãö mäi træåìng tæì trung æång âãún âëa phæång . cäng taïc nghiãn cæïu , âaìo taûo caïn bäü vãö mäi træåìng . - Náng cáúp cå quan quaín lyï nhaì næåïc vãö mäi træåìng âuí sæïc thæûc hiãûn täút caïc nhiãûm vuû chung cuía âáút næåïc . ÅÍ âáy mäùi quäúc gia coï caïc phæång aïn täø chæïc riãng âãø thæûc hiãûn näüi dung quaín lyï nhaì næåïc vãö mäi træåìng . - Xáy dæûng maûng læåïi quan tràõc mäi træåìng quäúc gia , vuìng laînh thäø vaì gàõn chuïng våïi hãû thäúng caïc traûm quan tràõc mäi træåìng toaìn cáöu vaì khu væûc. Hãû thäúng naìy coï chæïc nàng phaín aïnh trung thæûc cháút læåüng mäi træåìng quäúc gia vaì caïc vuìng laînh thäø . - Hçnh thaình hãû thäúng cå såí nghiãn cæïu vaì âaìo taûo caïn bäü chuyãn gia vãö khoa hoüc vaì cäng nghãû mäi træåìng âäöng bäü , âaïp æïng cäng taïc baío vãû mäi træåìng cuía quäúc gia vaì tæìng ngaình . - kãú hoaûch hoaï cäng taïc baío vãû mäi træåìng tæì trung æång âãún âëa phæång , caïc bäü , caïc ngaình . Thê duû : kinh phê cho cäng taïc baío vãû mäi træåìng trong ngán saïch nhaì næåïc caïc ngaình . * Phaït triãøn bãön væîng kinh tãú vaì xaî häüi âáút næåïc theo caïc nguyãn tàõc phaït triãøn bãön væîng âæåüc häüi âäöng mäi træåìng vaì phaït triãøn thãú giåïi âæa ra vaìo nàm 1989 ” - Tän troüng vaì quan tám âãún cuäüc säúng cäüng âäöng . - Caíi thiãûn vaì náng cao cháút læåüng cuäüc säúng con ngæåìi . - Baío vãû sæïc säúng vaì tênh âa daûng cuía traïi âáút .
  4. - Giæî væîng trong khaí nàng chëu âæûng cuía traïi âáút . - Thay âäøi thaïi âäü vaì haình vi con ngæåìi . - Âãø cho caïc cäüng âäöng tæû quaín lyï láúy mäi træåìng cuía mçnh . - Taûo ra mäüt cå cáúu quäúc gia thäúng nháút thuáûn låüi cho viãûc cho viãûc phaït triãøn vaì baío vãû . - Xáy dæûng mäúi liãn minh toaìn thãú giåïi vãö baío vãû vaì phaït triãøn . - Xáy dæûng mäüt xaî häüi bãön væîng . Caïc khêa caûnh cuía phaït triãøn bãön væîng kinh tãú xaî häüi âáút næåïc bao gäöm : - Bãön væîng vãö kinh tãú : tàng træåíng kinh tãú , thu nháûp , viãûc laìm . - Bãön væîng vãö taìi nguyãn : caïc nguäön taìi nguyãn âæåüc baío vãû täút chäúng suy thoaïi - Bãön væîng vãö cháút læåüng mäi træåìng : khäng taûo ra ä nhiãùm vaì suy thoaïi cháút læånü - Bãön væîng vãö màût xaî häüi : vàn minh xaî häüi , cäng bàòng xaî häüi , giaím caïc tãû naûn xaî häüi Xáy dæûng caïc cäng cuû hæîu hiãûu vãö quaín lyï mäi træåìng quäúc gia , caïc vuìng laînh thäø riãng biãût nhæ : Xáy dæûng caïc cäng cuû thêch håüp cho tæìng ngaình , tæìng âëa phæång vaì trçnh âäü phaït triãøn . Hçnh thaình vaì thæûc hiãûn âäöng bäü caïc cäng cuû quaín lyï mäi træåìng (luáût phaïp , kinh tãú , kyî tháût cäng nghãû , caïc chênh saïch xaî häüi ,v.v.) . 1.1.3. CAÏC NGUYÃN TÀÕC QUAÍN LYÏ MÄI TRÆÅÌNG CHUÍ YÃÚU : Tiãu chê chung cuía cäng taïc quaín lyï mäi træåìng laì âaím baío quyãön âæåüc säúng trong mäi træåìng trong laình , phuûc vuû sæû phaït triãøn bãön væîng cuía âáút næåïc , goïp pháön gçn giæî mäi træåìng chung cuía loaìi ngæåìi trãn traïi âáút . Caïc nguyãn tàõc chuí yãúu cuía cäng quaín lyï mäi træåìng bao gäöm : Hæåïng tåïi sæû phaït triãøn bãön væîng : Nguyãn tàõc naìy quuyãút âënh muûc âêch cuía viãûc quaín lyï mäi træåìng . Âãø giaíi quyãút nguyãn tàõc naìy , cäng taïc quaín lyï mäi træåìng phaíi tuán thuí nhæîng nguyãn tàõc cuía viãûc xáy dæûng mäüt xaî häüi bãön væîng âaî trçnh baìy , trãn cå såí âaím baío “ cán bàòng giæîa sæû phaït triãøn kinh tãú xaî häüi vaì baío vãû mäi træåìng “. Nguyãn tàõc naìy âæåüc sæí duûng trong quaï trçnh xáy dæûng vaì thæûc hiãûn âæåìng läúi chuí træång , luáût phaïp vaì chênh saïch : Kãút håüp caïc muûc tiãu quäúc tãú -quäúc gia - vuìng laînh thäø vaì cäüng âäöng dán cæ trong quaín lyï mäi træåìng :
  5. Mäi træåìng khäng coï ranh giåïi khäng gian , do váûy sæû ä nhiãùm hay suy thoaïi thaình pháön mäi træåìng åí quäúc gia , vuìng laînh thäø naìy seî coï aính hæåíng træûc tiãúp tåïi quäúc gia khaïc vaì caïc vuìng laînh thäø khaïc . Âãø thæûc hiãûn âæåüc nguyãn tàõc naìy , caïc quäúc gia cáön têch cæûc tham gia vaì tuán thuí caïc cäng æåïc , nghë âënh quäúc tãú vãö mäi træåìng , âäöng thåìi våïi viãûc ban haình caïc vàn baín quäúc gia vãö luáût phaïp , tiãu chuáøn , qui âënh. Viãûc kãút håüp caïc muûc tiãu naìy âæåüc thæûc hiãûn thäng qua caïc qui âënh luáût phaïp , caïc chæång trçnh haình âäüng , caïc âãö taìi håüp taïc quäúc tãú vaì khu væûc . Quaín lyï mäi træåìng cáön thæûc hiãûn bàòng nhiãöu biãûn phaïp vaì cäng cuû täøng håüp âa daûng vaì thêch håüp : Caïc biãûn phaïp vaì cäng cuû quaín lyï mäi træåìng ráút âa daûng : luáût phaïp , chênh saïch , khoa hoüc , kinh tãú , cäng nghãû , v v. Mäùi mäüt loaûi biãûn phaïp vaì cäng cuû trãn coï phaûm vi vaì hiãûu quaí khaïc nhau trong tæìng træåìng håüp cuû thãø . Vê duû âãø baío vãû mäi træåìng trong nãön kinh tãú thë træåìng , cäng cuû kinh tãú coï hiãûu quaí täút hån .Trong khi âoï , trong nãön kinh tãú kãú hoaûch thç cäng cuû luáût phaïp vaì chênh saïch coï caïc thãú maûnh riãng . Thaình pháön mäi træåìng åí caïc khu væûc cáön baío vãû thæåìng ráút âa daûng , do váûy caïc biãûn phaïp vaì cäng cuû baío vãû mäi træåìng aïp duûng cáön âa daûng vaì thêch håüp våïi tæìng âäúi tæåüng . Phoìng chäúng tai biãún , suy thoaïi mäi træåìng cáön âæåüc æu tiãn hån viãûc phaíi xæí lyï häöi phuûc mäi træåìng nãúu âãø xaíy ra ä nhiãùm . - Phoìng chäúng laì biãûn phaïp êt täún keïm hån xæí lyï nãúu âãø xaíy ra ä nhiãùm . Thê duû : phoìng chäúng bæåïu cäø bàòng biãûn phaïp sæí duûng muäúi iäút êt täún keïm hån biãûn phaïp chæîa bãûnh bæåïu cäø khi noï xaïy ra våïi dán cæ . -Ngoaìi ra khi cháút ä nhiãùm traìn ra mäi træåìng chuïng coï thãø xám nháûp vaìo táút caí caïc thaình pháön mäi træåìng vaì lan truyãön theo caïc chuäùi thæïc àn vaì khäng gian xung quanh . Âãø loaûi træì khoíi caïc aính hæåíng cuía cháút ä nhiãùm âäúi våïi con ngæåìi vaì sinh váût cáön phaíi coï nhiãöu cäng sæïc vaì tiãön cuía hån so våïi caïc biãûn phaïp phoìng traïnh. Ngæåìi gáy ä nhiãùm phaíi traí tiãön - ppp ( polluter pays principle ) Âáy laì nguyãn tàõc quaín lyï mäi træåìng do caïc næåïc OECD âæa ra . Nguyãn tàõc âæåüc duìng laìm cå såí âãø xáy dæûng caïc qui âënh vãö thuãú , phê , lãû phê mäi træåìng vaì caïc qui âënh xæí phaût haình chênh âäúi våïi caïc vi phaûm vãö quaín lyï
  6. mäi træåìng . dæûa trãn nguyãn tàõc naìy , caïc næåïc âæa ra caïc loaûi thuãú suáút nhæ thuãú nàng læåüng , thuãú caïcbon , thuãú SO2 , v.v Song song våïi nguyãn tàõc trãn , täön taûi nguyãn tàõc ngæåìi sæí duûng traí tiãön væïi näüi dung laì ngæåìi naìo sæí duûng caïc thaình pháön mäi træåìng thç phaíi traí tiãön cho viãûc sæí duûng vaì caïc taïc âäüng tiãu cæûc âãún mäi træåìng do viãûc sæí duûng âoï gáy ra . Phê raïc thaíi , phê næåïc thaíi vaì caïc loaûi phê khaïc laì caïc vê duû vãö nguyãn tàõc ngæåìi sæí duûng phaíi traí tiãön . 1.1.4 CAÏC NÄÜI DUNG VAÌ CHÆÏC NÀNG CUÍA QUAÍN LYÏ NHAÌ NÆÅÏC VÃÖ MÄI TRÆÅÌNG Quaín lyï mäi træåìng laì mäüt näüi dung quaín lyï kinh tãú xaî häüi cuía nhaì næåïc , khung cáúu truïc caïc näüi dung quaín lyï nhaì næåïc vãö mäi træåìng coï thãø trçnh baìy dæåïi daûng så âäö hçnh 1.1 Hçnh 1.1 Khung cáúu truïc caïc näüi dung quaín lyï nhaì næåïc vãö mäi træåìng Nhaì næåïc Hiãún phaïp Mu ûc tiãu Âæå ìng lä úi Kãú Muûc tiãu Chiãún læåüc âënh hæå ïng pha ït triã øn hoaûch cuû thãø låïn bãön væîng Cå cáúu kinh tãú xaî häüi Cå cáúu täø chæïc quaín lyï håüp lyï Täø chæïc cäng taïc quaín lyï MT
  7. Âäüi nguî Cå chãú CB MT nhán læûc Caïc nguäön Nhán læûc khaïc Kinh tãú Phæång phaïp Caïc cäng cuû Phaïp lyï hçnh thæïc Quaín lyï Xaî häüi nghãû thuáût Quan âiãøm Chênh saïch quaín lyï Biãûn phaïp Quaín lyï Thuí thuáût Caïc giaíi phaïp Quaín lyï cuû thãø Taûo láûp caïc Cå häüi khai thaïc nguäön Læûc quäúc tãú Hçnh 1.1 âaî cho chuïng ta mäüt khung cáúu truïc caïc näüi dung quaín lyï nhaì næåïc vãö váún âãö mäi træåìng mong muänú cuía caïc quäúc gia trãn thãú giåïi . Hoaût âäüng baío vãû mäi træåìng trong thåìi âaûi chuïng ta laì mäüt trong nhæîng hoaût âäüng quan troüng cuía xaî häüi loaìi ngæåìi nhàòm duy trç vaì sæí duûng håüp lyï caïc daûng taìi nguyãn mäi træåìng cho sæû phaït triãøn nhán loaûi .Nhaì næåïc våïi tæ caïch âaûi diãûn cho låüi êch chung cuía toaìn xaî häüi sæí duûng sæïc maûnh quyãön læûc vaì caïc truyãön thäúng , táûp quaïn cuía dán täüc âãø biãún âæåìng läúi chuí âaûo (phaït triãøn bãön væîng ) cuía mçnh thaình hiãûn thæûc thäng qua viãûc hçnh thaình mäüt cå cáúu täø chæïc quaín lyï håüp lyï ( cå cáúu kinh tãú xaî häüi vaì hãû thäúng täø chæïc quyãön læûc quaín lyï mäi træåìng ) ; mäüt cå chãú sæí duûng nhán læûc hæîu hiãûu ( âäüi nguî cäng chæïc mäi træåìng vaì cäng chæïc chênh quyãön khaïc ) ; våïi phæång phaïp , hçnh thæïc , giaíi phaïp quaín lyï thêch håüp ( caïc cäng cuû quaín lyï , chênh saïch quaín lyï , caïc giaíi phaïp quaín lyï ) ; taûo ra vaì táûn duûng caïc thåìi cå , caïc quan hãû quäúc tãú âãø phaït triãøn bãön væîng âáút næåïc . Trong cäng taïc quaín lyï mäi træåìng coï 3 näüi dung quan troüng nháút bao gäöm : xáy dæûng cå såí khoa hoüc , kinh tãú , luáût phaïp cho viãûc thi haình cäng taïc quaín lyï mäi træåìng , thiãút láûp caïc cäng cuû quaín lyï mäi træåìng , täø chæïc caïc cäng taïc baío vãû vaì quaín lyï mäi træåìng .
  8. Quaín lyï mäi træåìng laì mäüt näüi dung cuía cäng taïc quaín lyï nhaì næåïc vãö mäi træåìng . ÅÍ næåïc ta caïc näüi dung cuía cäng taïc quaín lyï nhaì næåïc vãö mäi træåìng âæåüc trçnh baìy trong âiãöu 37 luáût baío vãû mäi træåìng Viãût Nam 1993 gäöm caïc âiãøm sau : - Ban haình vaì täø chæïc thæûc hiãûn caïc vàn baín phaïp qui vãö baío vãû mäi træåìng , ban haình hãû thäúng tiãu chuáøn mäi træåìng . - Xáy dæûng , chè âaûo thæûc hiãûn chiãún læåüc , chênh saïch baío vãû mäi træåìng , kãú hoaûch phoìng chäúng , khàõc phuûc suy thoaïi mäi træåìng , ä nhiãùm mäi træåìng , sæû cäú mäi træåìng . -Xáy dæûng , quaín lyï caïc cäng trçnh baío vãû mäi træåìng vaì caïc cäng trçnh coï liãn quan âãún baío vãû mäi træåìng . - Täø chæïc ,xáy dæûng , quaín lyï hãû thäúng quan tràõc âënh kyì âaïnh giaï hiãûn traûng mäi træåìng , dæû baïo diãùn biãún mäi træåìng . - Tháøm âënh caïc baïo caïo âaïnh giaï taïc âäüng mäi træåìng cuía caïc dæû aïn vaì caïc cå såí kinh doanh . - Cáúp vaì thu häöi giáúy chæïng nháûn âaût tiãu chuáøn mäi træåìng cho caïc cå såí kinh tãú xaî häüi . - Giaïm saït thanh tra , kiãøm tra viãûc cháúp haình phaïp luáût veì baío vãû mäi træåìng , giaíi quyãút caïc khiãúu naûi , täú caïo , tranh cháúp vãö baío vãû mäi træåìng , xæí lyï vi phaûm phaïp luáût vãö baío vãû mäi træåìng . -Âaìo taûo caïc caïn bäü vãö khoa hoüc vaì quaín lyï mäi træåìng . -Täø chæïc nghiãn cæïu , aïp duûng tiãún bäü khoa hoüc kyî thuáût trong lénh væûc baío vãû mäi træåìng . - Quan hãû quäúc tãú trong lénh væûc baío vãû mäi træåìng . Cäng taïc quaín lyï mäi træåìng coï thãø phán loaûi theo phaûm vi vaì tênh cháút quaín lyï . Theo phaûm vi quaín lyï coï thãø chia ra caïc loaûi : - Quaín lyï mäi træåìng khu væûc : khu væûc âä thë , näng thän , biãøn .v.v. - Quaín lyï mäi træåìng theo ngaình kinh tãú nhæ cäng nghiãûp , cäng nghiãûp , nàng læåüng , khai thaïc khoïang saín. - Quaín lyï taìi nguyãn : taìi nguyãn næåïc , taìi nguyãn biãøn , taìi nguyãn ræìng , taìi nguyãn du lëch v.v. Theo tênh cháút cuía cäng taïc quaín lyï coï thãø phán loaûi : - Quaín lyï cháút læåüng mäi træåìng nhæ ban haình vaì kiãøm tra caïc tiãu chuáøn vãö cháút læåüng khäng khê , næåïc thaíi , næåïc màût , næåïc ngáöm v.v.
  9. - Quaín lyï kyî thuáût mäi træåìng : quaín lyï hãû thäúng quan tràõc , giaïm âënh , âaïnh giaï cháút læåüng caïc thaình pháön mäi træåìng , caïc traûm phán têch vaì caïc phoìng thê nghiãûm phán têch cháút læåüng mäi træåìng v v. - Quaín lyï kãú hoaûch mäi træåìng : quaín lyï viãûc xáy dæûng vaì thæûc thi caïc kãú hoaûch baío vãû mäi træåìng tæì trung æång âãún âëa phæång , xáy dæûng caïc cäng trinh baío vãû mäi træåìng , hçnh thaình vaì quaín lyï quyî mäi træåìng åí trung æång , caïc ngaình , caïc cáúp âëa phæång . Trong quaï trçnh thæûc hiãûn , caïc näüi dung quaín lyï trãn âan xen våïi nhau taûo ra sæû thäúng nháút vaì âäöng bäü cäng taïc baío vãû mäi træåìng . Thê duû : quaín lyï mäi træåìng âä thë gäöm caí quaín lyï cháút læåüng mäi træåìng , ké thuáût mäi træåìng vaì kãú hoaûch hoïa mäi træåìng trãn âëa baìn âä thë . Cå såí phaïp lyï cho caïc cäng taïc quaín lyï mäi træåìng âæåüc trçnh baìy trong caïc vàn baín phaïp luáût nhæ hiãún phaïp , caïc bäü luáût vaì caïc qui âënh riãng åí tæìng quäúc gia .ÅÍ næåïc ta cå såí phaïp lyï cuía cäng taïc quaín lyï mäi træåìng âæåüc thãø hiãûn trong luáût mäi træåìng , Nghë âënh 175/CP vaì caïc vàn baín khaïc . Caïc vàn baín naìy âæåüc trçnh baìy trong 2 táûp saïch :” Caïc qui âënh phaïp luáût vãö mäi træåìng Táûp 1-1995 “ vaì “ Caïc qui âënh phaïp luáût vãö mäi træåìng Táûp 2-1997” cuìng nhiãöu vàn baín liãn quan khaïc nhæ : “Tiãu chuáøn mäi træåìng Viãût Nam ,.v.v.”. Tuy nhiãn , åí næåïc ta mäüt säú vàn baín phaïp lyï cáön thiãút cho cäng taïc quaín lyï mäi træåìng chæa coï hoàûc chæa âæåüc ban haình nhæ : tiãu chuáøn vaì qui âënh vãö mäi træåìng cho caïc lénh væûc saín xuáút vaì haìng hoïa cuû thãø , kinh phê daình cho caïc hoüat âäüng quaín lyï mäi træåìng , .v.v Ngaìy 25 thaïng 6 nàm1998 , Bäü chênh trë BCH trung æång Âaíng CSVN âaî coï vàn baín säú 36-CT/TW “Chè thë vãö tàng cæåìng cäng taïc baío vãû mäi træåìng trong thåìi kyì cäng nghiãûp hoïa , hiãûn âaûi hoïa âáút næåïc “. Chè thë âaî nãu lãn caïc quan âiãøm cå baín cuía Âaíng veì baío vãû mäi træåìng vaì 8 giaíi phaïp âãø thæûc hiãûn cäng taïc baío vãû mäi træåìng trong giai âoaûn hiãûn nay . Bäún quan âiãøm cå baín cuía Âaíng vãö baío vãû mäi træåìng laì : - Baío vãû mäi træåìng laì sæû nghiãûp cuía toìan Âaíng , toìan dán , toaìn quán . - Baío vãû mäi træåìng laì mäüt näüi dung cå baín khäng thãø taïch råìi trong âæåìng läúi chuí træång vaì kãú hoaûch phaït triãøn kinh tãú cuía táút caí caïc cáúp , caïc ngaình , laì cå såí quan troüng baío âaím phaït triãøn bãön væîng , thæûc hiãûn thàõng låüi sæû nghiãûp cäng nghiãûp hoïa , hiãûn âaûi hoïa âáút næåïc . - Coi phoìng ngæìa vaì ngàn cháûn ä nhiãùm laì nguyãn nhán chuí âaûo kãút håüp våïi xæí lyï ä nhiãùm , caíi thiãûn mäi træåìng vaì baío täön thiãn nhiãn .
  10. - Kãút håüp phaït huy näüi læûc våïi tàng cæåìng håüp taïc quäúc tã ítrong baío vãû mäi træåìng vaì phaït triãøn bãön væîng . Taïm giaíi phaïp âãø thæûc hiãûn cäng taïc baío vãû mäi træåìng næåïc ta trong giai âoaûn hiãûn nay : 1. Thæåìng xuyãn giaïo duûc , tuyãn truyãön , xáy dæûng thoïi quen , nãúp säúng vaì caïc phong traìo quáön chuïng baío vãû mäi træåìng . Cuû thãø nhæ : âæa chæång trçnh baío vãû mäi træåìng vaìo chæång trçnh giaïo duûc cuía táút caí caïc hãû thäúng giaïo duûc quäúc dán , taûo âiãöu kiãûn cho nhán dán nháûn âæåüc caïc thäng tin vãö mäi træåìng , âäüng viãn nhán dán thæûc hiãûn nãúp säúng saûch , håüp vãû sinh , .v.v. 2. Hoìan chènh hãû thäúng vàn baín phaïp luáût baío vãû mäi træåìng , ban haình caïc chênh saïch phaït triãøn kinh tãú phaíi gàõn våïi baío vãû mäi træåìng , nghiãm chènh thi haình luáût mäi træåìng . Giaíi phaïp naìy naìy nhàòm tàng cæåìng hiãûu læûc cuía cäng taïc quaín lyï mäi træåìng bàòng cäng cuû phaïp luáût . 3. Chuí âäüng phoìng chäúng ä nhiãùm vaì sæû cäú mäi træåìng , khàõc phuûc tçnh traûng suy thoaïi mäi træåìng . 4. Khai thaïc sæí duûng håüp lyï , tiãút kiãûm taìi nguyãn thiãn nhiãn , baío vãû âa daûng sinh hoüc , baío täön thiãn nhiãn . Giaíi phaïp nhàòm khàõc phuûc suy thoaïi taìi nguyãn taïi taûo vaì caûn kiãût taìi nguyãn khäng taïi taûo do viãûc khai thaïc laîng phê vaì khäng coï täø chæïc hiãûn nay . 5. Tàng cæåìng vaì âa daûng hoïa âaìu tæ cho hoaût âäüng baío vãû mäi træåìng .giaíi phaïp nhàòm huy âäüng täúi âa moüi nguäön læûc âáöu tæ cho cäng taïc baío vãû mäi træåìng tæì ngán saïch cuía nhaì næåïc , kinh phê cuía caïc doanh nghiãûp , caïc täø chæïc caï nhán trong vaì ngoaìi næåïc . 6. Tàng cæåìng cäng taïc quaín lyï nhaì næåïc veì baío vãû mäi træåìng tæì trung æång âãún âëa phæång . giaíi phaïp âãö ra nhiãûm vuû cuû thãø nhæ : náng cáúp cå quan quaín lyï mäi træåìng cáúp trung æång tæì cuûc thaình täøng cuûc , tàng cæåìngnàng læûc quaín lyï mäi træåìng åí âëa phæång bàòng caïch taûo ra biãn chãú caïn bäü quaín lyï mäi træåìng åí caïc cáúp quáûn , huyãûn 7. Âáøy maûnh nghiãn cæïu khoa hoüc vaì cäng nghãû , âaìo taûo caïn bäü , chuyãn gia vãö lénh væûc mäi træåìng .Giaíi phaïp âàût ra 4 nhiãûm vuû : xáy dæûng hãû thäúng quan tràõc , âaïnh giaï vaì dæû baïo mäi træåìng toìan quäúc ; hçnh thaình hãû thäúng cå såí nghiãn cæïu vãö khoa hoüc vaì cäng nghãû mäi træåìng ; täø chæïc âaìo taûo caïn bäü vaì chuyãn gia mäi træåìng åí nhiãöu mæïc âäü vaì nhiãöu ngaình
  11. nghãö ; hçnh thaình ngaình cäng nghãû mäi træåìng phuì håüp våïi âiãöu kiãûn Viãût Nam . 8. Måí räüng håüp taïc quäúc tãú vãö baío vãû mäi træåìng bàòng caïch tham gia caïc chæång trçnh , håüp taïc quäúc tãú , khu væûc , håüp taïc song phæång våïi caïc næåïc vãö baío vãû mäi træåìng .
  12. CHÆÅNG II. TÄØ CHÆÏC CÄNG TAÏC QUAÍN LYÏ MÄI TRÆÅÌNG Täø chæïc cäng taïc quaín lyï mäi træåìng laì mäüt nhiãûm vuû quan troüng nháút cuía cäng taïc baío vãû mäi træåìng bao gäöm caïc maíng cäng viãûc quan troüng sau âáy : - Bäü pháûn nghiãn cæïu âãö xuáút kãú hoaûch , chênh saïch , caïc qui âënh luáût phaïp duìng cho cäng taïc baío vãû mäi træåìng . - Bäü pháûn quan tràõc , giaïm saït , âaïnh giaï âënh kyì cháút læåüng mäi træåìng . - Bäü pháûn thæûc hiãûn caïc cäng taïc kyî thuáût , âaìo taûo caïc caïn bäü mäi træåìng . - Caïc bäü pháûn nghiãn cæïu , giaïm saït kyî thuáût vaì âaìo taûo cho caïc âëa phæång åí caïc cáúp caïc ngaình . Caïc täø chæïc tham gia nghiãn cæïu vaì quaín lyï mäi træåìng thãú giåïi bao gäöm : - Chæång trçnh mäi træåìng thãú giåïi : UNEP coï truû såí taûi Nairäbi . - Häüi âäöng phaït triãøn bãön væîng thãú giåïi . - Caïc täø chæïc quäúc tãú khaïc nhæ :UNDP , UNIDO , FAO , UNESCO , IUCN , WWF . - Caïc chæång trçnh BAP , chæång trçnh haình âäüng âa daûng sinh hoüc . hãû thäúng quan tràõc cháút læåüng mäi træåìng toìan cáöu GEMS , - Caïc täø chæïc taìi chênh quäúc tãú : IMF , WB , ADB , GEF .v.v - Caïc täø chæïc phi chênh phuí : NGOS Mäùi mäüt quäúc gia coï mäüt caïch riãng âãø xáy dæûng täø chæïc nghiãn cæïu vaì quaín lyï mäi træåìng . Tæì säú liãûu thäúng kã åí 130 næåïc do dæû aïn SEMA tiãún haình nàm 1998 vãö hçnh thæïc täø chæïc bäü maïy baío vãû mäi træåìng , coï thãø phán loaûi cå cáúu täø chæïc cå quan baío vãû mäi træåìng quäúc gia laìm 3 nhoïm cå baín : Nhoïm 1 : Caïc næåïc coï cå quan baío vãû mäi træåìng laì mäüt bäü âäüc láûp gäöm 40 næåïc chiãúm 30.6% säú máùu thäúng kã . Thuäüc nhoïm 1 laì caïc næåïc coï nãön kinh tãú phaït triãøn vaì tæång âäúi phaït triãøn nhæ pháön låïn caïc næåïc Áu cháu , Singapo , Brazin v v Nhoïm 2 : Caïc næåïc coï cå quan baío vãû mäi træåìng laì cå quan ngang bäü hoàûc træûc thuäüc Vàn phoìng chênh phuí gäöm 18 næåïc chiãúm 13.84% säú máùu thäúng kã . Thuäüc nhoïm naìy coï mäüt säú næåïc kinh tãú haìng âáöu thãú giåïi nhæ NHáût , Myî , Trung quäúc , Liãn hiãûp Anh , Thuûy sé , Cä-oeït .
  13. Nhoïm 3 : Caïc næåïc coï cå quan baío vãû mäi træåìng træûc thuäüc Bäü kiãm nhiãûm gäöm 72 næåïc chiãúm 55.38% säú máùu thäúng kã . Thuäüc vãö nhoïm naìy laì caïc næåïc kinh tãú phaït triãøn keïm , ngoaûi træì Haì lan , Australia , Liãn bang Nga , ÁÚn âäü , Viãût nam thuäüc nhoïm naìy . Hai nhoïm 1 vaì 2 coï thãø gäüp thaình mäüt tênh cháút cuía chuïng gáön tæång tæû nhau . Theo thåìi gian , caïc næåïc trãn thãú giåïi tæìng bæåïc náng cáúp cå quan baío vãû mäi træåìng laìm cho chuïng ngaìy caìng hoaìn thiãûn hån , tæång xæïng våïi sæû gia tàng troüng traïch cuía cäng taïc mäi træåìng trong quaï trçnh phaït triãøn kinh tãú xaî häüi cuía âáút næåïc bãn caûnh caïc cå quan baío vãû mäi træåìng âäüc láûp , nhiãöu váún âãö coï liãn quan âãún baío vãû mäi træåìng åí nhiãöu næåïc váùn thuäüc quyãön kiãøm soaït vaì phäúi håüp cuía nhiãöu bäü vaì nhiãöu ngaình khaïc nhau . Âãø phäúi håüp caïc bäü vaì ngaình kinh tãú trong hoaût âäüng baío vãû mäi træåìng , nhiãöu quäúc gia âaî hçnh thaình UÍy ban baío vãû mäi træåìng Quäúc gia. ÅÍ Viãût Nam ta cäng taïc nghiãn cæïu vaì quaín lyï mäi træåìng âæåüc hçnh thaình tæì nhiãöu caïch nhæ : Bäü chênh trë âaíng CSVN vaì Quäúc häüi næåïc Cäüng Hoìa Xaî häüi Chuí Nghéa Viãût Nam laì cå quan cao nháút cuía âáút næåïc thæûc hiãûn traïch nhiãûm hoaûch âënh chênh saïch . Quäúc häüi coï mäüt UÍy ban : ‘’ UÍy ban khoa hoüc , cäng nghãû vaì mäi træåìng tæ váún vãö váún âãö mäi træåìng .” Thuí tæåïng chênh phuí - Vàn phoìng chênh phuí vaì Vuû khoa hoüc giaïo duûc vàn hoïa xaî häüi coï cäú váún cao cáúp vãö caïc váún âãö mäi træåìng. Hai bäü liãn nghaình - Bäü kãú hoaûch âáöu tæ (MPI ) coï traïch nhiãûm láûp kãú hoaûch phaït triãøn quäúc gia vaì phán bäø ngán saïch cho caïc nghaình . Trong bäü coï Vuû khoa hoüc cäng nghãû vaì mäi træåìng chëu traïch nhiãûm vãö caïc váún âãö mäi træåìng. Bäü Cäng nghãû vaì Mäi træåìng ( MOSTE) vaì Cuûc Mäi træåìng cuía bäü chëu traïch nhiãûm quaín lyï nhaì næåïc vãö mäi træåìng . Chæïc nàng cuía cuûc mäi træåìng âæåüc qui âënh trong Luáût Baío vãû mäi træåìng 1993 .Diãöu 4 khoaín 2 Nghë âënh 175/CP ngaìy 18/10/1994 âaî ghi :”Cuûc mäi træåìng coï nhiãûm vuû giuïp Bäü træåíng Bäü Khoa hoüc , Cäng nghãû vaì Mäi træåìng thæûc hiãûn chæïc nàng quaín lyï nhaì næåïc vãö baío vãû mäi træåìng trong phaûm vi caí næåïc .” Täø chæïc vaì hoaût âäüng cuía Cuûc Mäi træåìng âæåüc xaïc âënh trong quyãút âënh säú 545 QÂ/TCCB ngaìy 7/10/1993 cuía Bäü træåíng Bäü MOSTE Caïc Bäü âãöu coï vuû Khoa hoüc cäng nghãû vaì mäi træåìng chëu traïch nhiãûm näüi dung baío vãû mäi træåìng caïc âëa phæång ( cáúp tènh ) coï phoìng quaín lyï
  14. mäi træåìng . Nhiãöu tènh coï trung tám mäi træåìng hoàûc chi cuûc mäi træåìng . Riãng thaình phäú HÄÖ CHÊ MINH coï Uíy ban mäi træåìng do chuí tëch thaình phäú laì chuí tëch Uíy ban  Såí Khoa hoüc cäng nghãû vaì mäi træåìng laì Uíy viãn thæåìng træûc . Mäúi quan hãû giæîa Bäü khoa hoüc cäng nghãû vaì mäi træåìng våïi caïc cå quan chæïc nàng khaïc trong caïc Bäü , caïc ngaình næåïc ta hiãûn nay âæåüc trçnh baìy trong caïc så âäö . Nhæ váûy , hçnh thæïc täø chæïc cå quan baío vãû mäi træåìng quäúc gia åí mäùi næåïc khaïc nhau tuìy vaìo âiãöu kiãûn tæû nhiãn , mæïc âäü phaït triãøn kinh tãú . ÅÍ caïc næåïc phaït triãøn . khi âiãöu kiãûn kinh tãú xaî häüi âaî âaût âæåüc åí mæïc âäü cao thç nhiãûm vuû cå quan quaín lyï mäi træåìng âi vaìo chiãöu sáu vaì täø chæïc cå quan quaín lyï åí cáúp trung æång âæåüc náng cáúp .ÅÍ ícaïc næåïc âang phaït triãøn , do coï baìi hoüc tæì caïc næåïc phaït triãøn âi træåïc laì ngàn ngæìa ä nhiãùm mäi træåìng êt täún keïm hån laì xæí lyï ä nhiãùm , nãn váún âãö mäi træåìng âæåüc quan tám thêch âaïng trong quaï trçnh phaït triãøn , täø chæïc mäi træåìng âæåüc xáy dæûng åí mæïc âäü cao hån ngay tæì âáöu . ÅÍ caïc næåïc keïm phaït triãøn , nhiãûm vuû cå quan baío vãû mäi træåìng åí cáúp trung æång åí mæïc chäúng suy thoaïi mäi træåìng , chäúng âoïi vaì chäúng bãûnh dëch laì chuí yãúu . Cå quan baío vãû mäi træåìng åí cáúp trung æång cuîng åí mæïc âäü træûc thuäüc mäüt Bäü kiãm nhiãûm naìo âoï . Hçnh 2.1 . Så âäö täø chæïc cäng taïc mäi træåìng Viãût Nam nàm 1998 . 61-UBND Bäü Khoa hoüc , cäng nghãû & mäi træåìng Caïc Bäü tènh MOSTE khaïc Ca ïc Såí Såí Cuûc Vuû Khoa hoüc , cäng Caïc Såí kha ïc DOSTE Mäi træåìng nghãû vaì mäi træåìng khaïc Phoìng Caïc Vuû Phoìng Mäi træåìng khaïc mäi træåìng
  15. Hçnh 2.2 . Så âäö täø chæïc cäng taïc mäi træåìng åí caïc Såí Khoa hoüc , cäng nghãû vaì mäi træåìng nàm 1998 . Giaïm âäúc DOSTE Phoìng Phoìng quaín lyï khoa Phoìng Thäng tin Thanh Täøng håüp hoüc,cäng nghãû mäi træåìng Doanh nghiãûp tra Hçnh 2.3 Täø chæïc cäng taïc mäi træåìng cuía cuûc mäi træåìng thuäüc MOSTE nàm 1998 Cuûc træåíng Phoï cuûc træåíng Phoï cuûc træåíng Kiãøm soaït ä nhiãùm Håüp taïc quäúc tãú Chênh saïch phaïp chãú Âaìo taûo , giaïo duûc MT CN MT & TÂ MT Thäng tin tæ liãûu MT Thanh tra MT Kãú hoaûch Baío täön thiãn nhiãn
  16. 2.2.CÅ SÅÍ KHOA HOÜC CUÍA CÄNG TAÏC QUAÍN LYÏ MÄI TRÆÅÌNG Nhæ âaî noïi åí trãn , cäng taïc quaín lyï mäi træåìng laì mäüt näüi dung cuía quaín lyï xaî häüi vãö màût mäi træåìng . cäng taïc quaín lyï mäi træåìng phaíi dæûa vaìo cå såí triãút hoüc cuía tri thæïc xaî häüi , tiãöm læc kinh tãú , kyî thuáût vaì khoa hoüc cå baín cuía loaìi ngæåìi vaì cå såí phaïp lyï cuía xaî häüi hiãûn haình . 2.2.1. CÅ SÅÍ TRIÃÚT HOÜC - XAÎ HÄÜI CUÍA MÄÚI QUAN HÃÛ GIÆÎA CON NGÆÅÌI , XAÎ HÄÜI VAÌ TÆÛ NHIÃN Sæû phaït triãøn maûnh meî , liãn tuûc cuía cuäüc caïch maûng cäng nghiãûp , cach maûng KHKT vaì caïch maûng khoa hoüc & cäng nghãû cuìng våïi quaï trçnh cäng nghiãûp hoaï trong thãú kyí væì qua âaî laìm biãún âäøi nhanh choïng vaì sáu sàõc bäü màût cuía xaî häüi , loaìi ngæåìi vaì mäi træåìng tæû nhiãn . Nhæîng biãún âäøi âoï âaî thuïc âáøy nãön vàn minh hiãûn âaûi tiãún nhanh hån báút kyì mäüt giai âoaûn lëch sæí naìo træåïc âáy , nhæng cuîng âang bäüc läü ráút nhiãöu nhæîng máu thuáøn gay gàõt chæa thãø trung hoaì âæåüc giæîa mäüt bãn laì sæû tiãún bäü cuía khoa hoüc , kyî thuáût & cäng nghãû våïi mäüt bãn laì viãûc baïo vãû nhæîng âiãöu kiãûn tæû nhiãn cáön thiãút cho sæû täön taûi vaì phaït triãøn cuía xaî häüi loaìi ngæåìi Âãø coï âæåüc caïc cäng cuû hiãûu quaí hån trong quaín lyï mäi træåìng , chuïng ta phaíi coï caïch nhçn bao quaït sáu sàõc vaì toaìn diãûn mäúi quan hãû giæîa con ngæåìi , xaî häüi vaì tæû nhiãn , hiãøu âæåüc baín cháút , diãùn biãún caïc mäúi quan hãû âoï trong quaï trçnh lëch sæí . Hay noïi caïch khaïc laì quan niãûm triãït hoüc - xaî häüi vãö mäúi quan hãû con ngæåìi - xaî häüi - tæû nhiãn . Ba nguyãn lyï cå baín âãø xeït mäúi quan hãû con ngæåìi - xaî häüi - tæû nhiãn laì : - Tênh thäúng nháút váût cháút cuía thãú giåïi laì cå såí cuía sæû thäúng nháút biãûn chæïng giæîa con ngæåìi - xaî häüi - tæû nhiãn . - Sæû phuû thuäüc cuía mäúi quan hãû con ngæåìi vaì tæû nhiãnvaìo trçnh âäü phaït triãøn cuía xaî häüi . - Sæû âiãöu khèãn mäüt caïch coï yï thæïc mäúi quan hãû giæîa con ngæåìi vaì tæû nhiãn .
  17. Tênh thäúng nháút váût cháút cuía thãú giåïi laì cå såí cuía sæû thäúng nháút biãûn chæïng giæîa con ngæåìi - xaî häüi - tæû nhiãn : Nguyãn lyï vãö tênh thäúng nháút váût cháút cuía thãú giåïi : Coï nhiãöu quan âiãøm triãút hoüc khaïc nhau vãö thãú giåïi nhæ : - Triãút hoüc duy tám cho thãú giåïi laì tinh tháön , laì yï thæïc , laì “ yï niãûm tuyãût âäúi “ hay phæïc håüp caím giaïc . Theo quan âiãøm naìy khäng thãø caíi biãún hay säúng hoaì håüp våïi thãú giåïi vç táút caí moüi viãûc âaî âæåüc an baìi , âæåüc âënh âoaût båíi caïc sæïc maûnh siãu nhán hay chè coï trong caím giaïc . - Triãút hoüc duy váût siãu hçnh cho thãú giåïi laì váût cháút nhæng phuí nháûn quaï trçnh váûn âäüng phaït triãøn cuía noï tæì âån giaín âãún phæïc taûp , âãún xaî häüi loaìi ngæåìi vaì loaìi ngæåìi laì mäüt daûng váût cháút âang váûn âäüng. Do váûy xaî häüi vaì tæû nhiãn khäng thãø thäúng nháút våïi nhau âæåüc . - Triãút hoüc duy váût biãûn chæïng vaì chuí nghéa Maïc cho ràòng : tênh thäúng nháút cuía thãú giåïi âæåüc thæûc sæû thãø hiãûn åí tênh thäúng nháút vãö váût cháút cuía chênh noï . Váûn âäüng laì caïch thæïc täön taûi cuía váût cháút : báút kyì åí âáu vaì báút kãø khi naìo cuîng khäng thãø coï váût cháút maì khäng váûn âäüng. Thãú giåïi cæûc kyì phæïc taûp vaì âa daûng âæåüc cáúu thaình tæì nhiãöu yãúu täú , nhæng suy cho cuìng coï 3 yãúu täú cå baín nháút laì : giåïi tæû nhiãn - con ngæåìi vaì xaî häüi loaìi ngæåìi . - Ba yãúu täú trãn thäúng nháút våïi nhau trong hãû thäúng” tæû nhiãn - con ngæåìi - xaî häüi vaì caïc daûng khaïc nhau , traûng thaïi khaïc nhau våïi nhæîng âàûc tênh vaì quan hãû khaïc nhau cuía caïc váût cháút âang váûn âäüng . - Thãú giåïi luän váûn âäüng nhæng luän äøn âënh vç sæû váûn âäüng diãùn ra theo qui luáût . Táút caí quaï trçnh diãùn ra trong tæû nhiãn , trong xaî häüi , vaì trong con ngæåìi âãöu phaíi chëu sæû chi phäúi cuía mäüt säú qui luáût phäø biãún nháút âënh . Sæû hoaût âäüng cuía caïc qui luáût âoï âaî näúi thãú giåïi thaình mäüt chènh thãø thäúng nháút , vénh viãùn váûn âäüng vaì phaït triãøn khäng ngæìng trong khäng gian vaì theo thåìi gian . - Thãú giåïi tuy phæïc taûp vaì âa daûng nhæng laì mäüt chènh thãø toaìn veûn vç dæåüc cáúu thaình tæì váût cháút . nhåì sæû váûn âäüng , caïc yãúu täú cuía thãú giåïi näúi liãön våïi nhau thaình mäüt hãû thäúng . Sæû hçnh thaình hãû thäúng : “tæû nhiãn - con ngæåìi - xaî häüi “ :
  18. Hãû thäúng “tæû nhiãn - con ngæåìi - xaî häüi “gàõn liãön våïi quaï trçnh tiãún hoaï cuía sinh quyãøn vaì lëch sæí phaït triãøn cuía xaî häüi loaìi ngæåìi . Theo nghéa räüng , tæû nhiãn laì toaìn bäü thãú giåïi váût cháút täön taûi khaïch quan . Trong âoï loaìi ngæåìi vaì xaî häüi loaìi ngæåìi laì nhæìng bäü pháûn khäng thãø taïch råìi . Bàòng con âæåìng khoa hoüc , ngæåìi ta âaî chæïng minh âæåüc sæû hçnh thaình vaì phaït triãøn cuía giåïi tæû nhiãn , tæì âoï âi sáu vaìo baín cháút vaì tçm tháúy sæû thäúng nháút váût cháút åí mæïc âäü vi mä vaì vé mä . Sinh quyãøn laì mäüt hãû thäúng phæïc taûp âæåüc taûo thaình tæì 3 bäü pháûn cå baín : táûp håüp caïc cå thãø säúng taûo thaình låïp voî säúng cuía traïi âáút ; caïc cháút taûo ra sæû säúng vaì cáön cho sæû säúng nhæ : næåïc (H2O ) , Oxi ( O) , Caïc bon (C) , Caïc bonic ( CO2) , Phäútpho (P) , Læu huyình ( S) , caïc nguyãn täú vi læåüng ; caïc saín pháøm hoaût âäüng säúng cho táút caí caïc cå thãø gäöm caïc cháút thaíi cuía quaï trçnh trao âäøi cháút vaì xaïc chãút cuía chuïng .Sinh quyãøn âaî traíi qua mäüt quaï trçnh tiãún hoaï láu daìi vaì phæïc taûp âãø hçnh thaình nãn caïc bäü pháûn cuía noï . Theo quan niãûm cuía M.M. Kamsiläúp , sæû tiãún hoaï traíi qua 4 giai âoaûn cå baín : - Giai âoaûn 1 : Laì giai âoaûn xuáút hiãûn caïc caï thãø âån baìo tæì sæû täøng håüp caïc cháút hæîu cå coï sàôn trong tæû nhiãn . Âãø täön taûi vaì phaït triãøn , caïc caï thãø âån baìo phaíi láúy tæì mäi træåìng xung quanh caïc cháút cáön cho sæû säúng . - Giai âoaûn 2 : tæì caïc cå thãø âån baìo phaït triãøn thaình cå thãø âa baìo theo hai hæåïng chênh : âäüng váût vaì thæûc váût . Nhæîng âiãöu kiãûn cuía sinh quyãøn luän thay âäøi laìm cho caïc hçnh thaïi sinh lyï , sinh thaïi cuía caï thãø sinh váût khäng ngæìng phaït triãøn vaì hoaìn thiãûn . Sinh quyãøn vaì chu trçnh thay âäøi cháút phæïc taûp dáön vaì tiãún tåïi hoaìn thiãûn . ÅÍ hai giai âoaûn trãn : sæû tiãún hoaï cuía sinh quyãøn diãùn ra theo taïc âäüng cuía caïc yãúu täú tæû nhiãn . - Giai âoaûn 3 : trong sæû tiãún hoaï cuía sinh quyãøn liãn quan âãún sæk tiãún hoaï cuí con ngæåìi vaì xaî häüi loaìi ngæåìi . Con ngæåìi vaì xaî häüi âaî tråí thaình nhæîng thaình viãn måïi cuía chu trçnh sinh hoüc , sinh quyãøn bæåïc vaìo giai âoaûn phaït triãøn måïi vãö cháút ngaìy caìng sáu sàõc . - Giai âoaûn 4 : laì giai âoaûn sinh quyãøn chuyãøn thaình trê quyãøn (Noosphera). Trong giai âoaûn naìy , sæû tiãún hoaï cuía sinh quyãøn khäng chè chëu sæû taïc âäüng cuía caïc yãúu täú tæû nhiãn - sinh hoüc maì coìn chëu sæû taïc âäüng maûnh meî cuía hoaût âäüng coï yï thæïc cuía con ngæåìi . Yãúu täú con ngæåìi coï vai troì cæûc kyì quan troüng trong mäúi quan hãû tæû nhiãn - con ngæåìi - xaî häüi :
  19. * Con ngæåìi xuáút hiãûn trong quaï trçnh tiãún hoaï cuía sinh quyãøn , laì saín pháøm tiãún hoaï cao nháút cuía tæû nhiãn , laì daûng váût cháút säúng , bäü oïc cuía con ngæåìi laì saín pháøm cao nháút cuía váût cháút . Xaî häüi ngaìy caìng phaït triãøn thç xaî häüi caìng cáön tåïi tæû nhiãn vaì gàõn boï våïi tæû nhiãn . - Xaî häüi loaìi ngæåìi gàõn boï våïi tæû nhiãn nhåì doìng váût cháút , nàng læåüng vaì thäng tin , nhåì sæû kãút håüp giæîa lao âäüng vaì thiãn nhiãn . Nãön saín xuáút xaî häüi laì phæång thæïc trao âäøi váût cháút vaì nàng læåüng âàût thuì giæîa xaî häüi vaì tæû nhiãn , thäng qua chu trçnh sinh hoüc . - Thäng qua quaï trçnh saín xuáút xaî häüi , con ngæåìi âaî tiãún haình trao âäøi cháút våïi tæû nhiãn . Nhæ váûy saín xuáútxaî häüi vaì nhu cáöu cuía con ngæåìi ngaìy caìng laìm cho xaî häüi vaì con ngæåìi khaïc biãût våïi tæû nhiãn bao nhiãu , thç màût khaïc caìng laìm cho con ngæåìi gàõn boï våïi tæû nhiãn báúy nhiãu . - Saín xuáút xaî häüi khaïc våïi trao âäøi cháút tæû nhiãn åí caïc màût sau . - Mäüt laì saín xuáút xaî häüi coï thãø sæí duûng táút caí caïc váût cháút sàón coï cuía sinh quyãøn caí vä cå vaì hæîu cå tæì âáút âaï tåïi khoaïng saín vaì sinh khoïi . Hai laì sæû trao âäøi cháút cuía saín xuáút âaût hiãûu quaí kinh tãú vaì sinh thaïi ráút tháúp do sæû sæí duûng laîng phê caïc nguäön taìi nguyãn tiãn nhiãn vaì taûo ra caïc cháút thaíi âäüc haûi cho sinh váût . Do váûy , xaî häüi cáön coï traïch nhiãûm vãö váún âãö gáy ra ä nhiãùm mäi træåìng . Trong hãû thäúng “tæû nhiãn - con ngæåìi - xaî häüi “ , yãúu täú con ngæåìi giæî vai troì âàût biãût quan troüng . -Sæû thäúng nháút giæîa tæû nhiãn vaì xaî häüi nàòm trong baín tênh cuía con ngæåìi . Khi con ngæåìi laì keí træûc tiãúp thæûc hiãûn sæû thäúng nháút giæîa xaî häüi vaì tæû nhiãn . Bàòng quaï trçnh trao âäíi cháút nhæ mäüt âäüng váût , con ngæåìi gàõn boï våïi tæû nhiãn .Bàòng quaï trçnh lao âäüng saín xuáút ,con ngæåìi liãn kãút hai yãúu täú xaî häüi vaì tæû nhiãn thaình mäüt chènh thãø , mäüt hãû thäúng váût cháút thäúng nháút . - Con ngæåìi thoaí maîn nhæîng nhu cáöu tæû nhiãn cuía mçnh thäng qua hoaût âäüng saín xuáút trong xaî häüi . Màût khaïc xaî häüi laûi thæûc hiãûn chæïc nàng âiãöu chènh âåìi säúng tæû nhiãn cuía con ngæåìi ,xaî häüi caìng phaït triãøn thç viãûc thoaí maîn nhæîng nhu cáöu tæû nhiãn cuía con ngæåìi caìng bë xaî häüi chi phäúi vaì quyãút âënh (Vê duû : nguäön thæïc àn , næåïc uäúng , cháút læåüng mäi træåìng säúng ).
  20. - Sæû thäúng nháút giæîa xaî häüi vaì tæû nhiãn coï bãön væîng hay khäng khäng chè biãøu hiãûn qua sæïc säúng cuía caïc hãû sinh thaïi tæû nhiãn maì coìn thãø hiãûn chuí yãúu qua sæïc säúng cuía con ngæåìi (sæïc khoeí , bãûnh táût , khaí nàng saïng taûo ). YÏï nghéa cuía phæång phaïp luáûn vãö quaín lyï mäi træåìng ruït ra tæì nguyãn lyï thäúng nháút váût cháút cuía thãú giåïi . Sæû thäúng nháút váût cháút cuía thãú giåïi hæîu cå täön taûi åí táút caí caïc báûc tæì vi mä âãún vé mä .Cå såí thäúng nháút cuía trong hãû thäúng “ tæû nhiãn - con ngæåìi - xaî häüi “ âæåüc qui âënh båíi cáúu truïc chàûc cheî , liãn hoaìn cuía sinh quyãøn vaì båíi cå chãú hoaût âäüng theo nguyãn tàõc tæû täø chæïc, tæû baío vãû , tæû âiãöu chènh , tæû laìm saûch cuía chu trçnh sinh âëa hoaï . Vç váûy , hãû quaí âáöu tiãn ruït ra tæì nguyãn lyï tênh thäúng nháút váût cháút cuía thãú giåïi laì phaíi coï quan âiãøm hãû thäúng , quan âiãøm toaìn diãûn vaì phaït triãøn trong viãûc giaíi quyãút caïc váún âãö mäi træåìng vaì quaín lyï mäi træåìng hiãûn nay . Con ngæåìi vaì xaî häüi coï vë trê quan troüng trong hãû thäúng “tæû nhiãn -con ngæåìi xaî häüi “con ngæåìi nàõm bàõt cäüi nguäön cuía sæû thäúng nháút âoï . Do váûy con ngæåìi cáön tçm ra nhæîng phæång saïch thêch håüp , cáön thiãút âãø giaíi quyãút nhæîng máu thuáùn giæîa xaî häüi vaì tæû nhiãn : Caïc máu thuáùn naíy sinh tæì hoaût âäüng cuía con ngæåìi trong saín xuáút , khàõc phuûc caïc nhæåüc âiãøm cäng nghãû nhàòm náng cao vaì caíi thiãûn cháút læåüng mäi træåìng . - Sæû thäúng nháút 3 yãúu täú : “tæû nhiãn - con ngæåìi - xaî häüi “ laì mäüt yãúu täú khaïch quan . Nhæng chênh con ngæåìi vaì xaî häüi âaî goïp pháön quan troüng vaìo viãûc phaï våî sæû thäúng nháút âoï . Giåì âáy , con ngæåìi phaíi hæåïng hoaût âäüng cuía mçnh vaìo viãûc tçm kiãúm sæû thäúng nháút cuía caí hai yãúu täú trãn .Sæû tçm kiãúm âoï âæåüc thãø hiãûn bàòng viãûc hçnh thaình nhæîng nghaình khoa hoüc måïi nhæ khoa hoüc quaín lyï mäi træåìng , sinh thaïi hoüc nhán vàn . - Sæû phuû thuäüc cuía quan hãû giæîa con ngæåìi vaì tæû nhiãn vaìo trçnh âäü phaït triãøn cuía xaî häüi : - Sæû thäúng nháút vaì qui âënh cuía nhau giæîa lëch sæí xaî häüi vaì lëch sæí tæû nhiãn . Tæû nhiãn vaì xaî häüi âãöu coï mäüt quaï trçnh phaït triãøn lëch sæí láu daìi vaì phæïc taûp .Con ngæåìi xuáút hiãûn trong quaï trçnh tiãún hoaï láu daìi cuía tæû nhiãn (sinh quyãøn ) Tæì khi xuáút hiãûn con ngæåìi vaì loaìi ngæåìi , tæû nhiãn phaíi chëu caí
  21. caïc taïc âäüng ngaìy caìng gia tàng cuía con ngæåìi vaì xaî häüi loaìi ngæåìi .Ngæåüc laûi , sæû phaït triãøn cuía xaî häüi loaìi ngæåìi khäng taïch råìi khoíi tæû nhiãn vaì mäúi quan hãû cuía con ngæåìi vaì xaî häüi loaìi ngæåìi . -Lëch sæí xaî häüi coï tiãön âãö laì tæû nhiãn vaì laì sæû tiãúp tuûc lëch sæí tæû nhiãn , phaït triãøn song haình våïi lëch sæí tæû nhiãn .Tæû nhiãn vaì xaî häüi thäúng nháút våïi nhau taûo thaình mäi træåìng säúng cuía con ngæåìi . Tæû nhiãn vaì xaî häüi væìa thäúng nháút væìa qui âënh láùn nhau . Sæû qui âënh láùn nhau biãøu hiãûn åí chäù tæû nhiãn chênh laì cå thãø cuía con ngæåìi , taûo ra cå såí váût cháút cho sæû säúng cuía con ngæåìi vaì con ngæåìi laì nãön taíng cuía xaî häüi . Quan hãû giæîa con ngæåìi vaì tæû nhiãn phuû thuäüc vaìo trçnh âäü phaït triãøn cuía xaî häüi : -Nãön saín xuáút cuía xaî häüi laì phæång thæïc trao âäøi âàûc træng giæîa xaî häüi vaì tæû nhiãn , lao âäüng laì biãøu hiãûn cho taïc âäüng cuía con ngæåìi vaìo tæû nhiãn , lao âäüng saïng taûo nãn baín thán con ngæåìi , xaî häüi loaìi ngæåìi vaì lëch sæí loaìi ngæåìi - Phæång thæïc saín xuáút quyãút âënh cho tênh cháút lao âäüng cuía con ngæåìi , gäöm hai màût : læûc læåüng saín xuáút vaì quan hãû saín xuáút thay âäøi theo lëch sæí . Trong âoï , læûc læåüng saín xuáút thãø hiãûn quan hãû con ngæåìi vaì tæû nhiãn , coìn quan hãû saín xuáút thãø hiãûn quan hãû giæîa con ngæåìi - con ngæåìi . Tênh thäúng nháút giæîa læûc læåüng saín xuáút - quan hãû saín xuáút cho tháúy quan hãû giæîa con ngæåìi - tæû nhiãn phuû thuäüc vaìo hçnh thaïi xaî häüi . Diãùn biãún mäúi quan hãû con ngæåìi - tæû nhiãn trong tiãún trçnh lëch sæí : Mäúi quan hãû giæîa con ngæåìi vaì tæû nhiãn phuû thuäüc chàût cheî vaì bë qui âënh båíi trçnh âäü phaït triãøn cuía xaî häüi âæåüc âo bàòng phæång tiãûn vaì cäng cuû âãø saín xuáút ra cuía caíi váût cháút cuîng nhæ khäúi læåüng cuía caíi váût cháút maì con ngæåìi âaî laìm âæåüc Caïc náúc thang cuía lëch sæí xaî häüi âæåüc âo bàòng trçnh âäü phaït triãøn cuía læûc læåüng saín xuáút hay quan hãû giæîa con ngæåìi vaì tæû nhiãn våïi trçnh âäü phaït triãøn cuía xaî häüi coï mäúi quan hãû phuû thuäüc vaì qui âënh láùn nhau trong quaï trçnh lëch sæí . Ba cuäüc caïch maûng saín xuáút trong lëch sæí loaìi ngæåìi :
  22. - Tçm ra læía : con ngæåìi tæû khàóng âënh mçnh laì mäüt chuí thãø , coìn tæû nhiãn laì âäúi tæåüng taïc âäüng . Âáy laì giai âoaûn saín xuáút thä så , phuû thuäüc tæû nhiãn , nãn mäi træåìng säúng cuía con ngæåìi tæång tæû nhæ mäi træåìng chung cuía traïi âáút . - Vàn minh näng nghiãûp våïi cäng cuû saín xuáút bàòng kim loaûi . Âäúi tæåüng khai thaïc chuí yãúu cuía con ngæåìi vaì âáút âai vaì âäüng thæûc váût coï sàón trong tæû nhiãn . Mäi træåìng tæû nhiãn chæa coï biãún âäøi âaïng kãø . Quan hãû giæîa mäi træåìng vaì tæû nhiãn chuí yãúu laì haìi hoaì . - Sæû ra âåìi cuía maïy håi næåïc âaïnh dáúu bæåïc chuyãøn mçnh cuía xaî häüi loaìi ngæåìi tæì vàn minh näng nghiãûp sang vàn minh cäng nghiãûp .Con ngæåìi âaî coi tæû nhiãn laì âäúi tæåüng khai thaïc vaì boïc läüt .Taïc âäüng cuía con ngæåìi âãún tæû nhiãn hãút sæïc maûnh meî . Trong voìng 100 nàm , tæì 1876 âãún 1975 , con ngæåìi âaî khai thaïc tæì loìng âáút 137 tyí táún than , 46.7 tyí táún dáöu måî , 20.000 tyí m3 khê âäút ,24.5 tyí táún quàûng sàõt Trong voìng 25 nàm coìn laûi cuía thãú kyí naìy , con ngæåìi âaî vaì seî khai thaïc mäüt læåüng taìi nguyãn tæång âæång nhæ thãú næîa . Do sæû khai thaïc quaï mæïc , mäi træåìng bë suy thoaïi nàûng nãö taûo ra caïc khuíng hoaíng våïi mäi træåìng hiãûn nay . -Âàûc biãût , sæû xuáút hiãûn cuía maïy tênh vaì caïc ngaình khoa hoüc hiãûn âaûi khaïc tæì nàm 1970 âaî daïnh dáúu mäüt giai âoaûn caïch maûng måïi cuía nãön vàn minh trê tuãû . Trong giai doaûn naìy , trê tuãû âaî tråí thaình læûc læåüng saín xuáút træûc tiãúp . Muûc tiãu cuía vàn minh trê tuãû laì phaíi xáy dæûng mäúi quan hãû haìi hoaì thæûc sæû giæîa con ngæåìi vaì tæû nhiãn . Sæû thäúng nháút biãûn chæïng cuía mäúi quan hãû giæîa con ngæåìi våïi con ngæåìi vaì con ngæåìi våïi tæû nhiãn Sæû tiãún bäü xaî häüi bao gäöm sæû tiãún bäü cuía quan hãû cuía con ngæåìi våïi tæû nhiãn vaì quan hãû giæîa con ngæåìi trong quaï trçnh saín xuáút vaì taïi sinh sæïc lao âäüng . - Caïc thang báûc cuía sæû tiãún bäü xaî häüi laì caïc kiãøu hçnh thaïi kinh tãú - xaî häüi trong quaï trçnh lëch sæí . -Caïc thang báûc cuía sæû phaït triãøn xaî häüi coï thãø âaïnh giaï bàòng mæïc âäü sæû thäúng nháút caïc mäúi quan hãû giæîa con ngæåìi våïi tæû nhiãn vaì con ngæåìi våïi con ngæåìi -Ba mæïc âäü khaïc nhau cå baín vãö cháút cuía xaî häüi loaìi ngæåìi thãø hiãûn 3 mæïc âäü thäúng nháút cuía caïc mäúi quan hãû : con ngæåìi - tæû nhiãn vaì con ngæåìi - con ngæåìi
  23. -Mäüt sinh quyãøn nguyãn så , mäüt xaî häüi khäng coï giai cáúp taûo nãn mäüt mäi træåìng säúng duy nháút vaì hoaì håüp cuía con ngæåìi nguyãn thuyí . - Mäüt sinh quyãøn bë taìn phaï ( båíi kyî thuáût cuía nhán quyãøn ) , mäüt xaî häüi âáöy ráùy máu thuáùn giæîa con ngæåìi vaì con ngæåìi taûo ra mäi træåìng säúng cuía loaìi ngæåìi trong nhiãöu thiãn niãn kè qua dáùn tåïi sæû âäúi âáöu sáu sàõc giæîa con ngæåìi vaì tæû nhiãn . Háûu quaí cuía noï laì mäi træåìng sinh thaïi bë suy thoaïi nghiãm troüng . -Våïi sæû xuáút hiãûn nãön vàn minh trê tuãû , sæû thäúng nháút giæîa quan hãû con ngæåìi- tæû nhiãn vaì quan hãû con ngæåìi vaì con ngæåìi seî âæåüc âaím baío bàòng hoaût âäüng trê tuãû cuía con ngæåìi . Mäi træåìng tæû nhiãn vaì mäi træåìng xaî häüi seî âæåüc duy trç cán bàòng mäüt caïch håüp lyï . - Nhæ váûy , dãø baío veû mäi træåìng säúng cáön : - Giæî haìi hoaì quan hãû con ngæåìi- tæû nhiãn . - Giæî haìi hoaì quan hãû con ngæåìi - con ngæåìi . Khaí nàng âiãöu khiãøn coï yï thæïc mäúi quan hãû giæîa con ngæåìi vaì tæû nhiãn Sæû phaït triãøn cuía xaî häüi loaìi ngæåìi ngaìy nay âang hæåïng tåïi caïc muûc tiãu cå baín : phäön thënh vãö kinh tãú , bçnh âàóng vaì cäng bàòng vãö hæåíng thuû váût cháút vaì mäi træåìng , trong saûch . Âãø täön taûi vaì phaït triãøn con ngæåìi phaíi sæía chæîa nhæîng sai láöm trãn cå såí nhæîng phæång phaïp luáûn chung nháút laì :âiãöu khiãøn coï yï thæïc quan hãû giæîa con ngæåìi (xaî häüi ) vaì tæû nhiãn . Baín cháút sæû âiãöu khiãøn coï yï thæïc : Hoaût âäüng cuía con ngæåìi tæì xæaâãún nay coï taïc âäüng maûnh meî tåïi sinh quyãøn taûo ra caïc loaûi haìng hoaï váût cháút , phaït triãøn khäng ngæìng xaî häüi nhæng âãöu laì caïc hoaût âäüng tæû phaït , chæa tênh toaïn âáöy âuí caïc qui luáût täön taûi vaì phaït triãøn tæû nhiãn . Do váûy , âaî coï nhiãöu háûu quaí tiãu cæûc nàûng nãö xáøy ra trãn traïi âáút : * Caïc váún âãö khuíng hoaíng mäi træåìng toaìn cáöu hiãûn nay * Mäüt säú nãön vàn minh mäüt thåìi ræûc råî , huy hoaìng âaî bë tiãu diãût nhæ nãön vàn minh Læåîng Haì , våïi caïc Kim Tæû Thaïp , væåìn treo Babilon hoàûc nãön vàn minh cuía dán täüc May-a (Nam Myî ) vaìo thãú kè thæï X sau cäng nguyãn våïi 15 thãú kè phaït triãøn . Âãø âiãöu khiãøn coï yï thæïc mäúi quan hãû giæîa con ngæåìi (xaî häüi )vaì tæû nhiãn , loaìi ngæåìi cáön :
  24. * Nháûn thæcï âæåüc caïc qui luáût cuía tæû nhiãn : cáúu truïc cuía caïc hãû thäúng tæû nhiãn , caïc qui luáût cå baín nhæ qui luáût can bàòng sinh thaïi , cán bàòng nàng læåüng , cán bàòn næåïc v.v . * Sæí duûng nhæîng qui luáût âoï mäüt caïch chênh xaïc vaìo thæûc tiãøn xaî häüi , vaìo lénh væûc saín xuáút taûo ra cuía caíi váût cháút nhæ khai thaïc trong khaí nàng chëu âæûng âæåüc caïc hãû sinh thaïi , taïi taûo caïc nguäön taìi nguyãn sinh hoüc , næåïc , v.v Mäi træåìng måïi maì con ngæåìi hiãûn nay våïi trçnh âäü phaït triãøn cao cuía khoa hoüc vaì kyî thuáût coï thãø säúng mäüt caïch haìi hoaì âæåüc goüi laì trê tuãû quyãøn . Caïc giaíi phaïp cå baín âäúi våïi váún âãö mäi træåìng theo caïc quan âiãøm triãút hoüc Thay âäøi vãö nháûn thæïc âãø xáy dæûng mäüt yï thæïc , quan niãûm sinh thaïi : *Sæû phaït triãøn cuía tri thæïc dáùn âãún caïc máu thuáøn giæîa con ngæåìi våïi con ngæåìi vaì giæîa con ngæåìi våïi tæû nhiãn . Vç váûy , giaíi quyãút váún âãö máu thuáùn khäng chè dæìng laûi åí låüi êch cho con ngæåìi vaì xaî häüi maì phaíi gàõn caí låüi êch cuía tæû nhiãn . Màût khaïc , máu thuáîn trãn sinh ra trong mäüt hãû thäúng phæïc taûp . Vç váûy , phaíi xáy dæûng yï thæïc sinh thaïi mäüt caïch täøng thãø . * Xáy dæûng yï thæïc sinh thaïi âoìin hoíi phaíi thay âäøi toaìn bäü tæ duy cuî bàòng läúi tæ duy måïi âäúi våïi táút caí caïc váún âãö thuäüc khu væûc xaî häüi - tæû nhiãn . Tiãún haình nhæîng hoaût âäüng coï yï thæïc nhàòm taïi saín xuáút tiãún âãún taïi saín xuáút måí räüng cháút læåüng mäi træåìng sinh thaïi . * Caïc nguäön taìi nguyãn thiãn nhiãn ( khoaïng saín ) bë khai thaïc vaì sæí duûng laîng phê , gáy ra sæû caûn kiãût taìi nguyãn vaì ä nhiãùm mäi træåìng . *Âãø giaíi quyãút máu thuáùn giæîa xaî häüi vaì tæû nhiãn phaíi xáy dæûng mäüt mäúi quan hãû haìi hoaì giæîa xaî häüi vaì tæû nhiãn , bàòng caïch âæa nãön saín xuáút hoaì håüp thæûc sæû våïi tæû nhiãn coï thãm chæïc nàng taïi saín xuáút nguäön taìi nguyãn thiãn nhiãn . Cuû thãø con ngæåìi chè âæåüc thaíi vaìo tæû nhiãn nhæîng cháút maì tæû nhiãn coï thãø háúp thuû vaì xæí lyï âæåüc nhæ nhæîng sinh váût khaïc * Cáön phaíi taûo caïc cäng nghãû måïi , caïc cäng nghãû saûch âãø dæa saín xuáút xaî häüi ( con ngæåìi ) thaình mäüt màõt xêch cuía chu trçnh tæû nhiãn -con ngæåìi - xaî häüi . * Âãø daïnh giaï cháút læåüng mäi træåìng säúng , cáön phaíi taûo ra caïc phæång phaïp : - Xaïc âënh näöng âäü täúi âa caïc cháút âäüc haûi coï trong mäi træåìng theo caïc tiãu chuáøn vaì giåïi haûn cho pheïp .
  25. - Dæûa vaìo traûng thaïi cuía caïc hãû sinh thaïi tæû nhiãn vaì cáön nghiãn cæïu våïi hãû sinh thaïi chuáøn . Dæûa vaìo sæïc khoeí cuía con ngæåìi säúng trong khu væûc âang nghiãn cæïu nhæ : säú ngæåìi màõc bãûnh , loaûi bãûnh, tçnh traûng sæïc khoeí cuía treí em vaì ngæåìi cao tuäøi . Kãút håüp caïc muûc tiãu kinh tãú vaì mäi træåìng : * Haûn chãú caïc thiãût haûi do ä nhiãùm mäi træåìng gáy ra , giæî haìi hoaì låüi êch phaït triãøn kinh tãú vaì cháút læåüng mäi træåìng . *Xáy dæûng caïc tiãu chuáøn âaïnh gêa sæû phaït triãøn coï thãm caïc yãúu täú mäi træåìng . * Xáy dæûng nhaì maïy , khu cäng phaíi coï keìm theo caïc cå såí xæí lyï cháút thaíi . 2.2.2 CÅ SÅÍ KHOA HOÜC CÄNG NGHÃÛ CUÍA QUAÍN LYÏ MÄI TRÆÅÌNG Cå såí khoa hoüc - Viãûc hçnh thaình caïc Bäü män khaïc nhau cuía khoa hoüc mäi træåìng , cäng nghãû mäi træåìng , thäng tin mäi træåìng , kyî thuáût mäi træåìng . Sæû quan tám cuía caïc nhaì khoa hoüc thuäüc caïc lénh væûc Hoaï hoüc , Sinh hoüc , Âëa hoüc , Váût lyï , Toaïn hoüc , Tin hoüc v v æïng duûng caïc kãút quaí nghiãn cæïu trong khoa hoüc mäi træåìng . Tuy nhiãn váún âãö mäi træåìng thäng thæåìng khaï phæïc taûp , liãn quan våïi nhiãöu ngaình khoa hoüc tæû nhiãn vaì xaî häüi nãn khäng thãø giaíi quyãút bàòng mäüt säú giaíi phaïp riãng biãût cuía mäüy ngaình khoa hoüc naìo âoï . Do váûy , quaín lyï mäi træåìng våïi tæ caïch laì mäüt chuyãn ngaình æïng duûng coï chæïc nàng phán têch , âaïnh gia vaì aïp duûng caïc thaình tæûu cuía khoa hoücû, cäng nghãû ,quaín lyï xaî häüi âãø giaíi quyãút täøng thãø caïc váún âãö mäi træåìng do sæû phaït triãøn âàût ra . - Sæû náng cao hiãøu biãút cuía con ngæåìi vãö caïc taïc âäüng cuía hoaût âäüng phaït triãøn kinh tãú , vãö hãû sinh thaïi , caïc chu trçnh sinh âëa hoïa , caïc biãún âäøi mäi træåìng qui mä haình tinh : biãún âäøi khê háûu , suy thoaïi táöng Äzon , dáng cao mæûc næåïc biãøn , ä nhiãùm biãøn , .v.v Táút caí nháûn thæïc thu âæåüc trãn cho pheïp kãút luáûn : hoaût âäüng cuía loaìi ngæåìi âang gáy ra caïc taïc âäüng væåüt qua khaí nàng chëu âæûng cuía traïi âáút vaì âãø duy trç cuäüc säúng cuía loaìi ngæåìi cáön phaíi sæí duûng håüp lyï caïc nguäön taìi nguyãn tuán theo caïc qui luáût cuía tæû nhiãn . Hay noïi caïch khaïc , loaìi ngæåìi cáön phaíi quaín lyï mäi træåìng säúng cuía chênh mçnh thäng qua caïc hoaût âäüng phaït triãøn bãön væîng .
  26. - Sæû hçnh thaình caïc cäng cuû tênh toïan . phæång phaïp khoa hoüc riãng âãø âaïnh giaï cháút læåüng mäi træåìng , âaïng giaï taìi nguyãn thiãn nhiãn , tiãu chuáøn mäi træåìng , .v.v cho pheïp con ngæåìi coï thãø âaïnh giaï , dæû baïo vaì kiãøm soaït caïc taïc âäüng tiãu cæûc cuía phaït triãøn âãún mäi træåìng .Hay noïi mäüt caïch khaïc , loaìi ngæåìi âaî coï nhæîng cäng cuû coï hiãûu læûc âãø quaín lyï cháút læåüng mäi træåìng sänga cuía chênh mçnh . Cå såí kyî thuáût - cäng nghãû - Sæû phaït triãøn cuía cäng nghãû mäi træåìng trong lénh væûc xæí lyï cháút thaíi ( xæí lyï cháút thaíi ràõn , loíng , næåïc , khê ) âaî âaût âæåüc nhiãöu thaình tæûu quan troüng . Coï thãø noïi tiãöm læûc kyî thuáût vaì cäng nghãû cuía loaìi ngæåìi trong giai âoaûn hiãûn nay cho pheïp xæí lyï táút caí caïc daûng ä nhiãùm phaït sinh tæì moüi hoaût âäüng phaït triãøn cuía con ngæåìi . Tuy nhiãn , baín thán mäi træåìng tæû nhiãn luän laì mäüt cäù maïy xæí lyï khäøng läö vaì hoaût âäüng liãn tuûc kãø caí khi chæa xuáút hiãûn loaìi ngæåìi . Màût khaïc , con ngæåìi coï thãø âiãöu chènh âæåüc säú læåüng vaì tênh cháút caïc loaûi cháút thaíi ngay trong quaï trçnh saín xuáút cuía mçnh nåì cäng nghãû vaì kyî thuáût . Do váûy , cáön phaíi coï caïc phæång thæïc quaín lyï täúi æu dæûa trãn caïc khaí nàng trãn cuía mäi træåìng vaì hoaût âäüng saín xuáút cuía con ngæåìi . - Sæû phaït triãøn cuía kyî thuáût , maïy moïc trong viãûc xæí lyï , âo âaûc , âaïnh giaï caïc thäng säú mäi træåìng . Nhæng do nhiãöu nguyãn nhán . giaï thaình cuía kyî thuáût vaì thiãút bë liãn tuûc thay âäøi . Tronh khi âoï hoaût âäüng saín xuáút thæåìng phaït triãøn theo caïc xu thãú cuía thë træåìng dáùn âãún chäù chè nhæîng loaûi cäng nghãû vaì thiãút bë mang laûi hiãûu quaí kinh tãú thuáön tuyï måïi âæåüc sæí duûng . Vç váûy cáön coï hoaût âäüng quaín lyï mäi træåìng âãø âiãöu tiãút khaí nàng æïng duûng cäng nghãû vaì thiãút bë coï låüi cho mäi træåìng säúng cuía toaìn nhán loaûi hiãûn taûi vaì trong tæång lai . - Sæû phaït triãøn caïc æïng duûng thäng tin dæû baïo mäi træåìng : GIS , mä hçnh hoaï , quy hoaûch mäi træåìng , EIA , kiãøm toaïn mäi træåìng . Caïc æïng duûng trãn khäng nàòm trong mäüt hãû thäúng caïc ngaình khoa hoüc vaì cäng nghãû âaî coï , liãn quan âãún nhiãöu lénh væûc hoaût âäüng kinh tãú xaî häüi khaïc , Caïc giaíi phaïp täúi æu coï thãø coï âæåüc tæì caïc nghiãn cæïu trãn chè coï thãø triãøn khai ra thæûc tãú thäng qua caïc biãûn phaïp quaín lyï mäi træåìng täøng thãø cuía âëa phæång , ngaình , quäúc gia , khu væûc vaì quäúc tãú . - Sæû phaït triãøn cuía caïc loaûi cäng nghãû saûch , cäng nghãû khäng coï phãú thaè , taïi chãú phãú thaíi . Âáy laì nhæîng phæång hæåïng âæåüc âënh hçnh cuía mäüt ngaình
  27. kinh tãú måïi cuía loaìi ngæåìi - ngaình cäng nghiãpû mäi træåìng . Quaín lyï mäi træåìng trong tæång lai coï thãø tråí thaình cå såí khoa hoüc cho sæû phaït triãøn cuía ngaình cäng nghiãûp mäi træåìng nhæ kyî thuáût vi âiãûn tæí vaì phæång phaïp tênh toaïn âäúi våïi ngaình cäng nghãû tin hoüc hiãûn nay . - Táút caí nhæîng nháûn xeït trãn âáy cho pheïp kãút luáûn ràòng : ngaìy nay coï âuí âiãöu kiãûn âãø xem quaín lyï mäi træåìng laì mäüt chuyãn ngaình khoa hoüc quan troüng cuía khoa hoüc mäi træåìng coï chæïc nàng quaín lyï täøng håüp caïc hoaût âäüng phaït triãøn cuía con ngæåìi âaím baío duy trç vaì baío vãû cháút læåüng mäi træåìng säúng cuía con ngæåìi vaì caïc sinh váût trãn traïi âáút , caí hiãûn taûi vaì tæång lai . 2.2.3 CÅ SÅÍ KINH TÃÚ CUÍA QUAÍN LYÏ MÄI TRÆÅÌNG Cå såí kinh tãú cuía quaín lyï mäi træåìng âæåüc hçnh thaình trong bäúi caính cuía nãön kinh tãú thë træåìng vaì âæåüc âiãöu tiãút caïc hoaût âäüng coï aính hæåíng tåê mäi træåìng thäng qua caïc cäng cuû kinh tãú . + Trong nãön kinh tãú thë træåìng , hoaût âäüng phaït triãøn vaì saín xuáút ra cuía caíi váût cháút âæåüc diãùn ra dæåïi sæïc eïp cuía trao âäøi haìng hoaï theo giaï trë . Loaûi haìng hoaï coï cháút læåüng täút vaì giaï thaình reí seî âæåüc æu tiãn tiãu thuû . Trong khi âoï , loaûi ngæåüc laûi khäng coï chäù âæïng . Vç váûy , nãúu duìng caïc biãûn phaïp vaì cäng cuû kinh tãú , chuïng ta coï thãø âënh hæåïng âæåüc saín xuáút vaì tiãu thuû , hay noïi caïch khaïc , chuïng ta âiãöu khiãøn âæåüc caïc hoaût âäüng saín xuáút coï taïc âäüng âãún mäi træåìng . + Caïc cäng cuû kinh tãú ráút âa daûng , nhæng chuí yãúu gäöm : *Thãú caïc loaûi * Lãû phê vaì phê mäi træåìng . * Cota ä nhiãùm . * Hãû thäúng âàût coüc vaì hoaìn traí. * Nhaîn sinh thaïi . * Tråü cáúp vaì xæí phaût . * Hãû thäúng tiãu chuáøn ISO . 2.2.4.CÅ SÅÍ LUÁÛT PHAÏP CUÍA QUAÍN LYÏ MÄI TRÆÅÌNG Luáût quäúc tãú vãö mäi træåìng Quaï trçnh hçnh thaình . *Vaìo cuäúi thãú kè XIX âaî xuáút hiãûn mäüt säú âiãöu æåïc song phæång vaì âa phæång vãö mäüt säú khêa caûch naìo âoï cuía mäi træåìng quäúc tãú , vê duû : caïc âiãöu
  28. æåïc vãö nguäön næåïc liãn quan âãún säng , häö biãn giåïi , quyãön âaïnh caï åí caïc säng , häö quäúc tãú nhæ säng Gianh vaì caïc säng coï giaï trë quäúc tãú khaïc åí cháu Áu . *Âáöu thãú kè XX coï mäüt säú âiãöu æåïc vãö baío vãû mäi træåìng mäüt säú loaìi âäüng váût coï giaï trë thæång maûi nhæ cäng æåïc 1902 vãö baío vãû caïc loaìi chim hæîu êch cho näng nghiãûp vaì Hiãûp æåïc 1911 vãö giæî gçn vaì baío vãû loaìi haíi cáøu coï läng . *Vaìo nhæîng nàm 30 vaì 40 cuía thãú kè naìy xuáút hiãûn mäüt säú cäng æåïc vãö baío täön vaì giæî gçn hãû thäúng thæûc váût nhæ cäng æåïc Luán Âän 1933 vãö giæî gçn hãû âäüng váûttrong traûng thaïi tæû nhiãn cuía chuïng , cäng æåïc Washington 1940 vãö baío vãû tæû nhiãn vaì âåìi säúng sa maûc åí Táy Baïn Cáöu. *Vaìo nhæîng nàm 50 - 60 xuáút hiãûn caïc âiãöu æåïc vãö traïch nhiãûm quäúc gia âäúi våïi thiãût haûi do tai naûn haût nhán gáy ra vaì cäng æåïc quäúc tãú 1954 vãö ngàn chàûn ä nhiãùm dáöu . *Cuäúi nhæîng nàm 60 , mäüt loaût caïc âiãöu æåïc quäúc tãú vãö mäi træåìng liãn quan âãún traïch nhiãmû dán sæû âäúi våïi ä nhiãùm dáöu vaì kiãøm soaït ä nhiãùm åí biãøn Bàõc âæåüc kyï kãút . Bãn caûnh sæû gia tàng vãö säú læåüng , phaûm vi âiãöu chènh cuía caïc âiãöu æåïc quäúc tãú måí räüng hån nhiãöu tæì chäù xæí lyï váún âãö ä nhiãùm qua biãn giåïi , âãún chäù xæí lyï ä nhiãùm trãn phaûm vi toaìn cáöu ; tæì chäù chè baío täön caïc loaìi âäüng váût cuû thãø naìo âoï âãún viãûc baío täön hãû sinh thaïi ; tæì chäø chè kiãøm soaït viãûc âäø chaït thaíi ra säng , häö quäúc tãú âãún chäù quaín lyï khu væûc ; tæì chäù chè xáy dæûng caïc hoaût âäüng trong phaûm vi taìi phaïn quäúc gia âãún chäù xáy dæûng caïc qui âënh âiãöu chènh caí caïc hoaût âäüng cuía quäúc gia åí nhæîng vuìng ngoaìi vuìng taìi phaïn quäúc gia . Theo tênh toaïn , âãún cuäúi nàm 1992 , âaî coï 840 vàn baín phaïp lyï quäúc tãú vãö baío vãû mäi træåìng hoàûc liãn quan âãún mäi træåìng . * Häüi nghëLiãn Hiãûp Quäúc vãö mäi træåìng vaì phaït triãøn nàm 1992 taûi Riä laì mäüt bæåïc tiãún måïi trong viãûc hçnh thaình luáût phaïp Quäúc tãú vãö mäi træåìng . Våïi sæû coï màût cuía 187 quäúc gia trong âoï coï 118 nguyãn thuí quäúc gia , Häüi nghë âaî âæa váún âãöì ä nhiãùm mäi træåìng thaình mäüt váún âãö phaïp lyï trong quan hãû quäúc tãú . * Häüi nghë Riä 92 +5 hoüp taûi Myî nàm 1997 laì mäüt bæåïc kiãøm âiãøm tçnh hçnh thæûc hiãûn sau Riä 92 . Tuy chæa thaình cäng nhæ mäng muäún , nhæng âaî goïp pháön têch cæûc vaìo cäng taïc baío vãû mäi træåìng toaìn cáöu . Nhæ váûy , cho dãún nay âaî coï haìng nghçn cäng æåïc vaì häüi nghë quäúc tãú vãö mäi træåìng . Khaïi niãûm luáût quäúc tãú vãö mäi træåìng .
  29. Chæa coï quan âiãøm thäúng nháút vãö khaïi niãûm luáût Quäúc tãú vãö mäi træåìng . Coï thãø taûm thåìi âæa ra mäüt âëng nghéa sau : “ Luáût Quäúc tãú vãö mäi træåìng laì täøng thãø caïc nguyãn tàõc , quy phaûm quäúc tãú âiãöu chènh mäúi quan hãû giæîa caïc quäúc gia giæîa caïc quäúc gia våïi caïc täø chæïc quäúc tãú trong viãûc ngàn chàûn , loaûi træì thët haûi do caïc nguäön khaïc nhau gáy ra cho mäi træåìng thiãn nhiãn ngoaìi phaûm vi taìi phaïn quäúc gia . “ Våïi âënh nghéa trãn : * Luáût quäúc tãú vãö mäi træåìng chè chuï yï khêa caûnh baío vãû , baío täön mäi træåìng coï hiãûu quaí maì chæa quan tám âãún håüp taïc vaì phaït triãøn bãön væîng . * Luáût quäúc tãú vãö mäi træåìng laì mäüt nghaình cuía cäng phaïp quäúc tãú . Âäúi tæåüng âiãöu chènh cuía luáût quäúc tãú vãö mäi træåìng : *Caïc mäúi quan hãû giæîa caïc quäúc gia vãö mäi træåìng : * Caïc mäúi quan hãû giæîa caïc quäúc gia vaì caïc chuí thãø khaïc vãö mäi træåìng , giæîa caïc quäúc gia våïi caïc täø chæïc quäúc tãú . * Quan hãû vãö mäi træåìng laì quan hãû giæîa caïc caï thãø trong viãûc sæí duûng mäi træåìng , baío vãû mäi træåìng . Chuí thãø cuía luáût quäúc tãú vãö mäi træåìng : * Caïc quäúc gia * Caïc dán täüc âang âáúu tranh giaình däüc láûp . * Caïc täø chæïc liãn chênh phuí , kãø caí täø chæïc Liãn Hiãûp Quäúc . Phaûm vi âiãöu chènh gäöm mäi træåìng vaì taìi nguyãn thiãn nhiãn * Mäi træåìng : bao gäöm traïi âáït vaì mäi træåìng xung quanh traïi âáút , caïc âaûi dæång , vuî truû vaì khoaíng khäng vuî truû gáön traïi âáút , caïc nguäö thiãn nhiãn , caïc âäüng thæûc váût trãn traïi âáút * Taìi nguyãn thiãn nhiãn : - Taìi nguyãn thiãn nhiãn nàòm dæåïi quyãön taìi phaïn cuía quäúc gia , do quäúc gia coï toaìn quyãön sæí duûng vaì baío vãû . - Taìi nguyãn thiãn nhiãn nàòm dæåïi quyãön taìi phaïn cuía hai hay nhiãöu quäúc gia nhæ : säng, häö , caïc loaûi âäüng váût di cæ , caïc hãû sinh thaïi åí biãn giåïi , caïc moí khoaïng saín - Taìi nguyãn thiãn nhiãn nàòm ngoaìi quyãön taìi phaïn cuía quäúc gia nhæ biãøn ngoaìi vuìng laînh thäø quäúc gia nhæ Cháu Nam Cæûc , vuî truû . Nguäön tæ liãûu cuía luáût quäúc tãú vãö mäi træåìng : * Caïc âiãöu æåïc quäúc tãú vãö mäi træåìng vaì liãn quan âãún mäi træåìng .
  30. * Táûp quaïn quäúc tãú âæåüc hçnh thaình trãn cå såí thæûc tiãùn liãn tuûc , nháút quaïn cuía caïc quäúc gia cäng nháûn vaì cháúp nháûn raìng buäüc hoü vãö màût phaïp lyï . * Caïc phaïn quyãút cuía toaì aïn quäúc tãú , caïc troüng taìi quäúc tãú , caïc nghë quyãút , quyãút âënh cuía caïc täø chæïc quäúc tãú . Thæûc traûng luáût quäúc tãú vãö mäi træåìng hiãûn nay : * Luáût quäúc tãú vãö mäi træåìng laì mäüt lénh væûc tæång âäúi måïi . Nghaình luáût naìy chè phaït triãøn trong vaìi tháûp kè qua . * Luáût quäúc tãú vãö mäi træåìng hiãûn âang âæåüc nhiãöu quäúc gia , täø chæïc quäúc tãú , toaìn cáöu , khu væûc tham gia xáy dæûng , do váûy quaï trçnh xáy dæûng luáût âang phaït triãøn nhanh nhæîng tçnh traûng taín maûn vaì truìng làûp cuía caïc qui âënh âæåüc biãn soaûn . Hiãûn nay chæa coï mäüt vàn kiãûn naìo bao gäöm caïc qui phaûm vaì nguyãn tàõc raìng buäüc vãö màût baío vãû moüi lénh væûc mäi træåìng trãn phaûm vi toaìn cáöu . * Caïc qui âënh phaïp lyï vãö mäi træåìng thæåìng mang tênh cháút giaíi phaïp tçnh huäúng . Tuy nhiãn , caïc qui âënh trãn âang coï xu hæåïng chàût cheî vaì cuû thãø hån . * Caïc qui âënh , tiãu chuáøn , hiãûn haình trãn phaûm vi toaìn cáöu thæåìng khäng cuû thãø vaì chàût cheî nhæ caïc qui âënh , tiãu chuáøn khu væûc . Cháu áu laì nåi coï nhiãön qui âënh phaïp lyï nháút . Tiãúp âoï laì Cháu Phi , vuìng Caribe vaì Cháu Âaûi Dæång . Cháu AÏ vaì Cháu Myî coï ráút êt caïc qui âënh khu væûc . * Caïc khêa caûnh phaïp lyï quäúc tãú vãö mäi træåìng ngaìy caìng hoaì nháûp vaìo luáût kinh tãú vaì thæång maûi quäúc tãú nhæ GATT, WTO vaì AFTA. Luáût phaïp vaì caïc qui âënh phaïp lyï vãö baío vãû mäi træåìng Viãût Nam : Caïc vàn baín * Caïc vàn baín chung vãö baío vãû mäi træåìng : - Luáût baío vãû mäi træåìng 27/12 /1993 - 10/1/1994 . - Nghë âënh 175 /CP 18/10/1994 vãö hæåïng dáùn thi haình luáût BVMT . - Nghë âënh 26 CP 26/4/96 vãö xæí phaût vi phaûm haình chênh vãö baío vãû mäi træåìng . - Thäng tæ 1420/MTg ngaìy 26/11/94 vãö hæåïng dáùn láûp ÂTM âäúi våïi caïc cå såí âang hoüat âäüng . - Thäng tæ 715/MTg ngaìy 3/4/95 vãö viãûc ban haình phiãúu tháøm âënh baïo caïo ÂGTÂMT.
  31. - Quyãút âënh 1806/MTg qui âënh vãö qui chãú vaì täø chæïc hoaût âäüng cuía häüi âäöng tháøm âënh baïo caïo ÂGTÂMT. - Cäng vàn 714/MTg ngaìy 3/4/95 vãö viãûc ban haình phiãúu tháøm âënh baïo caïo ÂGTÂMT. - Cäng vàn 812/MTg ngaìy 17/4/96 ban haình máùu âån quyãút âënh phã chuáøn baïo caïo ÂGTÂMT . - Quyãút âënh 845-TTg ngaìy 22/12/95 cuía thuí tæåïng chênh phuí vãö viãûc phã duyãût “ kãú hoaûch haình âäüng baío vãû âa daûng sinh hoüc cuía Viãût Nam “ . - Chè thë 359-TTg cuía thuí tæåïng chênh phuí vãö caïc biãûn phaïp cáúp baïch âãø baío vãû vaì phaït triãøn caïc loaìi âäüng váût hoang daî . - Chè thë 487- TTg ngaìy 30/7/96 cuía Thuí tæåïng chênh phuí vãö tàng cæåìng quaín lyï nhaì næåïc âäúi våïi taìi nguyãn næåïc. - Quyãút âënh 07-TTg ngaìy / 1/97 cuía Thuí tæåïng chênh phuí vãö viãûc thaình láûp ban âiãöu haình quäúc gia vãö qué mäi træåìng toaìn cáöu cuía Viãût Nam . - Chè thë 199 TTg ngaìy 30/4/97 cuía Thuí tæåïng chênh phuí vãö nhæîng biãûn phaïp cáúp baïch trong cäng taïc quaín ly ïcháút thaíi ràõn åí caïc âä thë vaì khu cäng nghiãûp. - Chè thë 286-TTg ngaìy 2/5/97 cuía Thuí tæåïng chênh phuí vãö tàng cæåìng caïc biãûn phaïp cáúp baïch âãø baío vãû vaì phaït triãøn ræìng . - Chè thë 36-CT-TW ngaìy 25/6/98 Cuía Bäü chênh trë Ban cháúp haình trung æång Âaíng CSVN vãö tàng cæåìng cäng taïc baío vãû mäi træåìng tronh thåìi kyì cäng nghiãûp hoaï , hiãûn âaûi hoaï âáút næåïc. - Thäng tæ 2262-TT-MTg ngaìy 289/12/95 cuía Bäü KH,CN &MT hæåïng dáùn vãö viãûc khàõc phuûc sæû cäú traìn dáöu . - Chè thë 200 TTg ngaìy 29/4/94 cuía Thuí tæåïng chênh phuí vãö baío âaím næåïc saûch vaì vãû sinh mäi træåìng näng thän . - Chè thë 400 TTg ngaìy 8/8/94 cuía Thuí tæåïng chênh phuí vãö cáúm saín xuáút vaì âäút phaïo näø . - Chè thë 29/98/CT-TTg cuía Thuí tæåïng chênh phuí vãö tàng cæåìng cäng taïc quaín lyï viãûc baío vãû thuäúc baío vãû thæûc váût vaì caïc cháút hæîu cå gáy ä nhiãùm khoï phán huyí. - Thäng tæ 2891 TT-KCN ngaìy 19/12/96 cuía Bäü træåíng Bäü KH-CN vaì MT hæåïng dáùn baío vãû mäi træåìng Vënh Haû Long .
  32. - Cäng Vàn 2592-MTg ngaìy 12/11/96 cuía Bäü khoa hoüc cäng nghãû mäi træåìng vãö viãûc kiãøm soaït ä nhiãùm biãøn tæì caïc phæång tiãûn giao thäng thuyí . - Thäng tæ 490/98/TT-BHKCN&MT ngaìy 29/4/98 cuía Bäü træåíng Bäü KHCN&MT hæåïng dáùn láûp vaì tháøm âënh baïo caïo âaïnh giaï taïc âäüng mäi træåìng âäúi våïi caïc dæû aïn âáöu tæ . * Caïc vàn baín luáût khaïc liãn quan : - Luáût haìng haíi - Luáût âáút âai - Luáût dáöu khê - Luáût khoaïng saín - Luáût phaït triãøn vaì baío vãû ræìng - Luáût lao âäüng - Luáût baío vãû sæïc khoeí cuía nhán dán - Phaïp lãûnh vãö âã âiãöu - Phaïp lãûnh vãö baío vãû nguäön låüi thuyí saín - Phaïp lãûnh bc caïc cäng trçnh giao thäng - Luáût taìi nguyãn næåïc - Caïc tiãu chuáøn mäi træåìng . * Caïc vàn baín Luáût quäúc tãú vãö mäi træåìng Viãût Nam âaî kyï kãút : - Cäng æåïc vãö vuìng âáút ngáûp næåïc coï táöm quan troüng quäúc tãú , âàûc biãût nhæ laì nåi cæ truï cuía loaìi chim næåïc (RAMSAR). - Cäng æåïc liãn quan âãún baío vãû caïc di saín vàn hoaï vaì tæû nhiãn . Cäng æåïc vãö buän baïn caïc giäúng loaìi âäüng thæûc váût coï nguy cå diãût chuíng (CITES). - Cäng æåïc vãö ngàn ngæìa ä nhiãùm do taìu biãøn (MARPOL). - Cäng æåïc cuía Liãn Hiãûp Quäúc vãö sæû biãún âäøi mäi træåìng . - Cäng æåïc cuía Liãn Hiãûp Quäúc vãö luáût biãøn. - Cäng æåïc Viãn vãö baío vãû táöng Äzon . - Cäng æåïc vãö sæû thäng baïo såïm sæû cäú haût nhán . - Cäng æåïc vãö sæû tråü giuïp trong træåìng håüp sæû cäú haût nhán hoàûc cáúp cæïu phoïng xaû . - Nghë âënh thæ Montrean vãö caïc cháút laìm suy giaím táöng Äzon. - Cäng æåïc Balå vãö kiãøm soaït viãûc váûn chuyãøn qua biãn giåïi cháút thaíi âäüc haûi vaì loaûi boí chuïng . - Cäng æåïc khung cuía Liãn Hiãûp Quäúc vãö biãún âäøi khê háûu .
  33. - Cäng æåïc vãö âa daûng sinh hoüc. 2.3. CAÏC CÄNG CUÛ QUAÍN LYÏ MÄI TRÆÅÌNG : 2.3.1. KHAÏI NIÃÛM VÃÖ CÄNG CUÛ QUAÍN LYÏ MÄI TRÆÅÌNG : - Cäng cuû quaín lyï mäi træåìng laì täøng håüp caïc biãûn phaïp hoaût däüng vãö luáût phaïp , chênh saïch, kinh tãú kyî thuáût vaì xaî häüi hæåïng tåïi viãûc baío vãû mäi træåìng vaì phaït triãøn bãön væîng kinh tãú - xaî häüi . - Cäng cuû quaín lyï mäi træåìng laì vuî khê hoaût âäüng cuía nhaì næåïc , cuía caïc täø chæïc nghiãn cæïu khoa hoüc vaì saín xuáút thæûc hiãûn cäng taïc quaín lyï mäi træåìng quäúc gia vaì âëa phæång . - Cäng cuû quaín lyï mäi træåìng ráút âa daûng ; khäng coï mäüt cäng cuû naìo coï giaï trë tuyãût âäúi trong viãûc quaín lyï mäi træåìng . Mäùi cäng cuû coï chæïc nàng vaì phaûm vi taïc âäüng nháút âënh , chuïng taûo ra mäüt táûp håüp caïc biãûn phaïp häù tråü nhau . - Caïc täø chæïc nhaì næåïc , âëa phæång vaì caï nhán , caïc nhaì mäi træåìng coï thãø læûa choün mäüt nhoïm caïc cäng cuû thêch håüp cho tæìng hoaût âäüng baío vãû mäi træåìng cuû thãø . thê duû âãø quaín lyï caïc hoaût âäüng saín xuáút nãn duìng caïc cäng cuû kinh tãú . Trong khi âoï âãø quaín lyï mäi træåìng caïc hoaût âäüng xaî häüi , caïc biãûn phaïp haình chênh coï hiãûu læûc hån . - Mäùi mäüt quäúc gia , mäùi âëa phæång tuyì tæìng âiãöu kiãûn cuû thãø ( âiãöu kiãûn phaïp lyï , thæûc traûng kinh tãú vaì phong tuûc táûp quaïn ) nãn sæí duûng caïc biãûn phaïp thêch håüp . Vê duû luáût phaïp seî keïm hiãûu læüc khi sæí duûng âäúi våïi caïc âäöng baìo thiãøu säú , trong khi âoï caïc biãûn phaïp kinh tãú , giaïo duûc coï taïc âäüng maûnh meî hån . - Trong cäng taïc quaín lyï mäi træåìng , viãûc nghiãn cæïu vaì hoaìn thiãûn caïc cäng cuû quaín lyï laì âiãöu bàõt buäüc vaì phaíi laìm thæåìng xuyãn âäúi våïi caïc cå quan quaín lyï nhaì næåïc vãöì mäi træåìng vaì laì cäng taïc troüng tám cuía ngaình mäi træåìng . - Xu hæåïng ngaìy nay laì caïc cäng cuû quaín lyï mäi træåìng ngaìy caìng tråí nãn tinh vi , hiãûu læûc hån , mang tênh hiãûu quaí hån . - Âãø nghiãn cæïu chi tiãút , caïc cäng cuû quaín lyï mäi træåìng âæåüc phán loaûi theo nhiãöu goïc âäü khaïc nhau . 2.3 .2 PHÁN LOAÛI CÄNG CUÛ QUAÍN LYÏ MÄI TRÆÅÌNG : + Phán loüai theo chæïc nàng :
  34. - Coï thãø phán ra laìm 3 loaûi chæïc nàng chuí yãúu cuía cäng cuû quaín lyï mäi træåìng sau âáy : * Cäng cuû âiãöu chènh vé mä . * Cäng cuû häù tråü . - Cäng cuû âiãöu chènh vé mä laì luáût phaïp , chênh saïch . Nhåì luáût phaïp vaì chênh saïch , nhaì næåïc coï thãø âiãöu chènh caïc hoaût âäüng saín xuáút coï taïc däüng maûnh meî tåïi viãûc phaït sinh ra cháút ä nhiãùm . Vê duû : * Khi caïc qui âënh luáût phaïp vãö mäi træåìng chàût cheî hån , caïc nghaình saín xuáút taûo ra nhiãöu cháút thaíi vaì gáy ra ä nhiãùm seî khäng coï âiãöu kiãûn phaït triãøn nhæ xi màng , nhiãût âiãûn . * Khi tiãu chuáøín mäi træåìng náng cao hån thç chi phê saín xuáút daình cho mäi træåìng seî tàng thãm . * Khi cáön æu tiãn phaït triãøn nghaình naìo , nhaì næåïc coï thãø thong qua chênh saïch mäi træåìng cuía mçnh âãøâiãöu chènh . Vê duû : âãø tàngthu nháûp vãö xuáút kháøu lám saín , nhaì næåïc coï thãø nåïi räüng chênh saïch vãö ræìng . Trong khi âoï , âãø haûn chãú phaït triãøn nghaình khai khoaïng , cáön coï caïc chênh saïch chàût cheî trong viãûc láûp vaì tháøm âënh baïo caïo ÂTM . - Cäng cuû hoaût âäüng laì : caïc cäng cuû haình chênh (xæí phaût vi phaûm mäi træåìng trong kinh tãú , sinh hoaût ) , kinh tãú coï taïc âäüng træûc tiãúp tåïi låüi êch kinh tãú - xaî häüi cuía cå såí saín xuáút kinh doanh . * Cäng cuû hoaût âäüng laì cäng cuû chuí yãúu cuía caïc täø chæïc mäi træåìng âæåüc xáy dæûng trãn caïc cå såí luáût phaïp , chênh saïch cuía quäúc gia . * Cäng cuû hoaût âäüng nhçn chung ráút âa daûng , coï aính hæåíng trong mäüt mä phaûm nháút âënh . Thê duû thiãúu mäi træåìng coï æu thãú âäúi våïi viãûc ngàn ngæìa ä nhiãùm caïc hoaût âäüng saín xuáút maì ä nhiãùm khoï âæåüc âo âaûc , tênh âãúm . - Caïc cäng cuû phuû tråü : * Cäng cuû phuû tråü laì caïc cäng cuû khäng coï taïc âäüng âiãöu chènh hoàûc taïc âäüng træûc tiãúp tåïi hoaût âäüng , caïc cäng cuû naìy laì duìng âãø quan saït , giaïm saït caïc hoaût âäüng gáy ä nhiãùm , giaïo duûc con ngæåìi trong xaî häüi . * Cäng cuû phuû tråü coï thãø laì caïc cäng cuû kyî thuáût nhæ : GIS , mä hçnh hoaï , giaïo duûc mäi træåìng , thäng tin mäi træåìng . * Cäng cuû phuû tråü coï chæïc nàng hoaìn thiãûn dáön caïc cäng cuû hoaût âäüng cuía caïc täø chæïc vaì caïc caï nhán gáy ra ä nhiãùm mäi træåìng . + Phán loaûi theo baín cháút cäng cuû :
  35. - Coï thãø phánloaûi cäng cuû quaín lyï mäi træåìng theo baín cháút thaình 4 loaûi cå baín sau âáy : * Caïc cäng cuû luáût phaïp - chênh saïch . * Caïc cäng cuû kinh tãú . * Caïc cäng cuû kyî thuáût quaín lyï . * Caïc cäng cuû phuû tråü . - Cäng cuû luáût phaïp - chênh saïch: * Cäng cuû luáût phaïp - chênh saïch bao gäöm caïc qui âënh luáût phaïp vaì chênh saïch vãö mäi træåìng vaì baío vãû taìi nguyãn thiãn nhiãn nhæ caïc bäü luáût vãö mäi træåìng , luáût næåïc , luáût baío vãû vaì phaït triãøn ræìng , luáût âáút âai * Cäng cuû luáût phaïp - chênh saïch bao gäöm táút caí caïc chênh saïch phaït triãøn kinh tãú xaî häüi cuía quäúc gia nhæ phaït triãøn ngaình nàng læåüng , phaït triãøn näng nghiãûp , phaït triãøn giaïo duûc . * Cäng cuû luáût phaïp - chênh saïch coï thãø laì caïc qui âënh vàn baín dæåïi luáût cuía caïc ngaình åí tæìng quäúc gia nhæ nghë âënh , tiãu chuáøn cuîng nhæ caïc qui âënh cuía cå quan täúi cao cuía chênh quyãön âëa phæång . - Caïc cäng cuû kinh tãú : * Caïc cäng cuû kinh tãú âaïnh vaìo thu nháûp bàòng tiãön cuía hoaût âäüng saín xuáút kinh doanh . * Caïc cäng cuû kinh tãú ráút âa daûng , thê duû : thuãú , mäi træåìng , nhán sinh, thuãú mäi træåìng , cota mäi træåìng , qué mäi træåìng . * Caïc cäng cuû kinh tãú âæåüc xáy dæûng vaì aïp duûng cho tæìng quäúc gia , tuyì vaìo mæïc âäü phaït triãøn cuaí nãön kinh tãú , sæû chàût cheî cuía caïc qui âënh phaïp luáût . * Caïc cäng cuû kinh tãú âæåüc nhanh choïng hoaìn thiãûn theo thåìi gian . * Caïc cäng cuû kinh tãú chè âæåüc aïp duûng coï hiãûu quaí trong nãön kinh tãú thë træåìng - Caïc cäng cuû kyî thuáût quaín lyï : * Caïc cäng cuû kyî thuáût quaín lyï coï taïc âäüng træûc tiãúp vaìo caïc hoaût âäüng taûo ra ä nhiãùm hoàûc quaín lyï cháút ä nhiãùm trong quaï trçnh hçnh thaình vaì váûn haình hoaût âäüng saín xuáút . * Caïc cäng cuû kyî thuáût quaín lyï gäöm caïc cäng cuû âaïnh giaï mäi træåìng monitoring mäi træåìng , kiãøm toaïn mäi træåìng , qui hoaûch mäi træåìng , cäng nghãû xæí lyï caïc cháút thaíi , taïi chãú vaì taïi sæí duûng * Caïc cäng cuû kyî thuáût quaín lyï coï taïc âäüng maûnh meî våïi viãûc hçnh thaình vaì haình vi phán bäú cháút ä nhiãùm mäi træåìng trong mäi træåìng .
  36. * Caïc cäng cuû kyî thuáût quaín lyï âæåüc thæûc hiãûn thäng qua vai troì kiãøm soaït vaì giaïm saït . * Caïc cäng cuû kyî thuáût quaín lyï coï thãø âæåüc thæûc hiãûn thaình cäng trong báút kyì mäüt nãön kinh tãú phaït triãøn nhæ thãú naìo . - Caïc cäng cuû phuû tråü : * C aïc cäng cuû phuû tråü khäng taïc âäüng træûc tiãúp vaìo quaï trçnh saín xuáút sinh ra cháút ä nhiãùm hoàûc âiãöu chènh vé mä quaï trçnh saín xuáút naìy . * Caïc cäng cuû phuû tråü coï thãø bao gäöm : GIS , Modelling mäi træåìng , giaïo duûc vaì truyãön thäúng mäi træåìng .