Bài giảng Pháp luật đại cương - Bài 1: Một số vấn đề cơ bản về nhà nước - Nguyễn Thị Tuyết Mai

Nội dung text: Bài giảng Pháp luật đại cương - Bài 1: Một số vấn đề cơ bản về nhà nước - Nguyễn Thị Tuyết Mai

1. Baøi 1 MOÄT SOÁ VAÁN ÑEÀ CÔ BAÛN VEÀ NHAØ NÖÔÙC GV. Nguyeãn Thò Tuyeát Mai
2. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1) Giaùo trình Lyù luaän chung veà Nhaø nöôùc vaø Phaùp luaät - Khoa NN&PL Hoïc vieän CTQG Hoà Chí Minh-Nxb LLCT, Haø noäi, 2004; 2) Giaùo trình Lyù luaän chung veà Nhaø nöôùc vaø Phaùp luaät – Khoa Luaät, ÑH Quoác gia Haø Noäi, NXB ÑHQG Haø noäi, 2005; 3) Giaùo trình Lyù luaän nhaø nöôùc vaø phaùp luaät - Tröôøng ÑH Luaät Haø Noäi-Nxb CAND, Haø noäi, 2005.
3. Noäi dung - Nguoàn goác ra ñôøi nhaø nöôùc - Baûn chaát cuûa nhaø nöôùc - Ñaëc tröng cuûa nhaø nöôùc - Chöùc naêng cuûa nhaø nöôùc - Caùc kieåu nhaø nöôùc - Hình thöùc nhaø nöôùc - Boä maùy nhaø nöôùc
4. I- Nguoàn goác ra ñôøi nhaø nöôùc 1. Caùc quan ñieåm phi maùc-xít lyù giaûi veà nguoàn goác ra ñôøi nhaø nöôùc Thuyeát “Thaàn hoïc”: NN do Thöôïng ñeá saùng taïo ra Tồntạitrongmọixaõhội Hệ quả Sự phụctuøngquyeànlöïcNN laø ñöông nhieân
5. Thuyeát kheá öôùc: Nhaø nöôùc ra ñôøi laø keát quaû cuûa moät kheá öôùc ñöôïc kyù keát giöõa nhöõng con ngöôøi soáng trong traïng thaùi töï nhieân khoâng coù nhaø nöôùc. YÙ chí Söï thoaû thuaän NHAØ NÖÔÙC Söï thoaû YÙ chí thuaän
6. CN Maùc-Leânin: Nhaø nöôùc laø moät hieän töôïng xaõ hoäi mang tính lòch söû. Nguyeân nhaân daãn ñeán söï ra ñôøi cuûa nhaø nöôùc naûy sinh töø trong loøng xaõ hoäi coäng saûn nguyeân thuyû. 1.1 Xaõ hoäi coäng saûn nguyeân thuyû vaø toå chöùc Thò toäc – Boä laïc - Cô sôû kinh teá : Cheá ñoä sôû höõu chung veà tö lieäu saûn xuaát vaø saûn phaåm lao ñoäng. - Ñôøi soáng xaõ hoäi: Xaõ hoäi coäng saûn nguyeân thuyû ñöôïc toå chöùc döôùi hình thöùc Thò toäc.
7. Caáu truùc XH: Huyeát thoáng Thị tộc Quyeàn löïc: Quyeàn löïc Xaõ hoäi Thị tộc . Tuø tröôûng Hoäi ñoàng Thuû lónh BAØO TOÄC BAØO TOÄC thị Quaân söï tộc BOÄ LAÏC
8. 1.2 Toå chöùc thò toäc – boä laïc tan raõ vaø söï ra ñôøi cuûa nhaø nöôùc Quaù trình phaùt trieån cuûa xaõ hoäi coäng saûn nguyeân thuyû ñaõ laøm cho löïc löôïng saûn xuaát ngaøy caøng phaùt trieån, naêng suaát lao ñoäng ngaøy caøng cao. Xaõ hoäi traûi qua ba laàn phaân coâng lao ñoäng xaõ hoäi lôùn trong lòch söû:
9. z3 laàn phaân coâng lao ñoäng xaõ hoäi Laàn thöù nhaát Laàn thöù hai Laàn thöù ba Chaên nuoâi taùch Thuû coâng nghieäp Thöông nghieäp troàng troït ra ñôøi ƒTö höõu(MN) ƒTö höõu hoaøn toaøn ƒGiaøu> <NL gay gaét Nhu caàu NhaNhaøø nnööôôùùcc rara ññôôøiøi
10. Nhaø nöôùc ra ñôøi, theo Ph.AÊngghen, coù 3 hình thöùc nhaø nöôùc ñieån hình: 3 hình thöùc nhaø nöôùc ñieån hình NhaNhaøø nnööôôùcùc Nhaø nöôùc Nhaø nöôùc AtenAten Roâma Gieùcmanh
11. 2. Baûn chaát, ñaëc tröng, chöùc naêng, caùc kieåu, hình thöùc vaø boä maùy nhaø nöôùc 2.1 Baûn chaát cuûa nhaø nöôùc - Tính giai caáp: - Tính xaõ hoäi:
12. Ñònh nghóa nhaø nöôùc Cã bé m¸y c−ìng chÕ nh»m NN lμ tæ chøc vμ qu¶n lý x· héi mét tæ chøc B¶o vÖ lîi Ých cña giai cÊp thèng ®Æc biÖt trÞ trong XH cã giai cÊp ®èi kh¸ng cña quyÒn lùc Duy tr× trËt tù x· héi vμ phôc vô nhu chÝnh trÞ cÇu thiÕt yÕu cña ®êi sèng céng ®ång
13. 2.2. Đặctrưng cơ bảncủaNN Thieát laäp quyeàn löïc coâng coäng ñaëc bieät Phaân chia & Coù chuû qlyù daân cö theo quyeàn quoác gia caùc ñôn vò Nhaø Hchính, laõnh thoå nöôùc Quy ñònh vaø thu Ban haønh phaùp luaät caùc loaïi thueá döôùi & Qlyù XH baèng PLuaät hình thöùc baét buoäc
14. 2.3 Chöùc naêng cuûa nhaø nöôùc: Laø nhöõng maët hoaït ñoäng cô baûn cuûa nhaø nöôùc nhaèm thöïc hieän caùc nhieäm vuï ñaët ra tröôùc nhaø nöôùc. Coù 2 chöùc naêng cô baûn: - Chöùc naêng ñoái noäi: laø nhöõng maët hoaït ñoäng chuû yeáu cuûa nhaø nöôùc trong noäi boä ñaát nöôùc nhö baûo veä cheá ñoä chính trò, cheá ñoä kinh teá,vaên hoaù – xaõ hoäi, traán aùp caùc phaàn töû choáng ñoái cheá ñoä, giöõ gìn traät töï xaõ hoäi - Chöùc naêng ñoái ngoaïi: theå hieän vai troø cuûa nhaø nöôùc trong quan heä vôùi caùc nöôùc, caùc daân toäc treân theá giôùi nhö choáng xaâm löôïc töø beân ngoaøi, thieát laäp moái quan heä ngoaïi giao hôïp taùc quoác teá
15. 2.4 Caùc kieåu nhaø nöôùc -Khaùinieäm: Kieåu nhaø nöôùc laø toång theå nhöõng daáu hieäu cô baûn, ñaëc thuø cuûa nhaø nöôùc, theå hieän baûn chaát giai caáp vaø nhöõng ñieàu kieän toàn taïi, phaùt trieån cuûa nhaø nöôùc trong moät hình thaùi kinh teá - xaõ hoäi nhaát ñònh. - Caùc kieåu: Töông öùng vôùi 4 hình thaùi kinh teá xaõ hoäi coù giai caáp laø 4 kieåu nhaø nöôùc: + Nhaø nöôùc chuû noâ + Nhaø nöôùc tö saûn + Nhaø nöôùc phong kieán + Nhaø nöôùc XHCN
16. z- Quy luaät thay theá: Söï thay theá kieåu phaùp luaät naøy baèng kieåu phaùp luaät khaùc tieán boä hôn laø quy luaät taát yeáu, gaén lieàn vôùi quy luaät phaùt trieån vaø thay theá cuûa caùc hình thaùi kinh teá xaõ hoäi. Caùch maïnglaøcon ñöôøngdaãntôùisöïthaytheáñoù. z Nhaø nöôùc XHCN Nhaø nöôùc TS Nhaø nöôùc PK Nhaø nöôùc CN
17. 2.5 Hình thöùc nhaø nöôùc: Laø caùch thöùc toå chöùc vaø phöông phaùp thöïc hieän quyeàn löïc chính trò cuûa giai caáp thoáng trò. =>Hình thöùc nhaø nöôùc bao goàm 3 yeáu toá: - Hình thöùc chính theå: laø caùch thöùc toå chöùc quyeàn löïc chính trò ôû cô quan nhaø nöôùc toái cao. - Hình thöùc caáu truùc nhaø nöôùc: laø söï toå chöùc nhaø nöôùc thaønh caùc ñôn vò haønh chính – aõnh thoå vaø xaùc laäp moái quan heä giöõa caùc boä phaän vôùi nhau. -Cheáñoächínhtrò: laø caùch thöùc, bieän phaùp thöïc hieän quyeàn löïc chính trò cuûa moät giai caáp.
18. HÌNH THÖÙC NHAØ NÖÔÙC HÌNH THÖÙC HÌNH THÖÙC CHEÁ ÑOÄ CHÍNH THEÅ CAÁU TRUÙC CHÍNH TRÒ QUAÂN COÄNG CHUÛ HOAØ PHAÛN ÑÔN LIEÂN DAÂN DAÂN TUYEÄT HAÏN QUÍ DAÂN NHAÁT BANG CHUÛ ÑOÁI CHEÁ TOÄC CHUÛ CHUÛ
19. Hồng y giáo chủ Benedict XVI zBenedict vẫychàovàmỉm cườivớicácđám đông tụ tậpdọc con đường từ Vatican vớicănhộ cũ của ông. “Giáo hoàng muôn năm”, mộtsố ngườihôlớn. Đáp lại, ông giơ cả hai tay lên chào.
20. 2.6- Boä maùy nhaø nöôùc a - Khaùi nieäm HÖ thèng CQNN Thμnh Tõ TW ®Õn c¬ chÕ Bé ®Þa ph−¬ng ®ång bé m¸y nh»m Nhμ §−îc tæ chøc vμ ho¹t ®éng thùc hiÖn n−íc theo nh÷ng nguyªn t¾c chøc n¨ng chung, thèng nhÊt nhiÖm vô
21. b - Bé m¸y Nhμ n−íc Céng hoμ XHCN ViÖt Nam Cã hai tiªu chÝ c¬ b¶n x¸c ®Þnh c¸c c¬ quan trong BMNN: 1, Theo tiªu chÝ trËt tù hình thμnh, vÞ trÝ, tÝnh chÊt, chøc naêng cña c¸c c¬ quan; 2, Theo tiªu chÝ cÊu tróc hμnh chÝnh l·nh thæ vμ ph¹m vi thÈm quyÒn Đ−îc m« t¶ trong b¶ng sau:
22. 1 CQ quyền CQ hμnh CQ CQ 2 lực chÝnh NN xÐt xö KiÓm s¸t Trung - Quèc héi - ChÝnh phñ TAND KSND tèi −¬ng -UB - Bé, CQ tèi cao cao th−êng vô ngang Bé, Quèc héi CQ thuéc CP ÑÞa - HÑND UBND c¸c TAND VKSND ph−¬ng c¸c cÊp cÊp; caùc Së, c¸c cÊp c¸c cÊp Phßng, Ban
23. HọpQuốchội
24. BaBaøøii 2:2: MOMOÄTÄT SOSOÁÁ VAVAÁNÁN ÑÑEEÀÀ CÔCÔ BABAÛNÛN VEVEÀÀ PHAPHAÙPÙP LUALUAÄTÄT GV.GV. NguyeãnNguyeãn ThòThò TuyeTuyeátát MaiMai
25. NoNoäiäi dungdung II NguoNguoànàn gogoácác cucuûaûa phaphaùpùp lualuaätät IIII BaBaûnûn chachaátát cucuûaûa phaphaùpùp lualuaätät IIIIII ThuoThuoäcäc ttíínhnh cucuûaûa phaphaùpùp lualuaätät IVIV KieKieåuåu phaphaùpùp lualuaätät VIIVII HHììnhnh ththöùöùcc cucuûaûa phaphaùpùp lualuaätät
26. II NguoNguoànàn gogoácác cucuûaûa phaphaùpùp lualuaätät 11 CaCaùcùc quanquan ññieieååmm phiphi mamaùcùc xxíítt 22 QuanQuan nienieäämm cucuûaûa chuchuûû nghnghóóaa MaMaùcùc LeâninLeânin
27. 11 CaCaùcùc quanquan ññieieåmåm phiphi mamaùcùc xxíítt veveàà nguonguoànàn gogoácác phaphaùpùp lualuaätät Phaùp luaät ñöôïc ra ñôøi nhö theá naøo ? Thuyeát Thuyeát Thuyeát Thaàn “Quyeàn PL hoïc töï nhieân” linh caûm PL laø PL do PL = linh caûm Thöôïng Luaät NN cuûa con ñeá saùng + Quyeàn ngöôøi veà taïo ra töï nhieân caùch xöû söï ñuùng ñaén
28. 22 QuanQuan nienieämäm cucuûaûa chuchuûû nghnghóóaa MaMaùcùc LeâninLeânin veveàà nguonguoànàn gogoácác phaphaùpùp lualuaätät ++ PhaPhaùpùp lualuaätät chchææ xuaxuaátát hiehieäänn khikhi xaõxaõ hohoääii loaloaøiøi ngngööôôøøii phaphaùtùt trietrieånån ññeeánán momoäätt giaigiai ññoaoaïnïn nhanhaátát ññònhònh ++ QuaQuaûnûn lylyùù xaõxaõ hohoääii trtrööôôùcùc khikhi cocoùù nhanhaøø nnööôôùùcc vavaøø phaphaùpùp lualuaätät ?? Taäp quaùn Tín ñieàu Ñaïo ñöùc toân giaùo Xaõ hoäi
29. ++ NguoNguoànàn gogoácác rara ññôôøøii phaphaùpùp lualuaätät:: NhNhööõngõng nguyeânnguyeân nhaânnhaân lalaømøm xuaxuaátát hiehieänän nhanhaøø nnööôôùcùc cuõngcuõng chchíínhnh lalaøø nguyeânnguyeân nhaânnhaân daãndaãn ññeeánán ssöïöï rara ññôôøøii phaphaùpùp lualuaätät Nhaø nöôùc Phaùp luaät Tö höõu vaø giai caáp Xaõ hoäi
30. ++ PhaPhaùpùp lualuaätät hhììnhnh thathaønhønh babaèngèng nhnhööõngõng concon ñöñöôôøøngng nanaøoøo?? Thöøa nhaän (taäp quaùn hoaëc tieàn leä) Nhaø Phaùp nöôùc luaät Ban haønh
31. IIII BaBaûnûn chachaátát cucuûaûa phaphaùpùp lualuaätät 11 TTíínhnh giaigiai cacaápáp 22 TTíínhnh xaõxaõ hohoääii
32. 11 TTíínhnh giaigiai cacaápáp cucuûaûa phaphaùpùp lualuaätät VeVeàà mamaëtët nonoäiäi dungdung:: phaphaùpùp lualuaätät thetheåå hiehieäänn yyùù chchíí cucuûaûa giaigiai cacaápáp thothoángáng tròtrò VeVeàà mumuïïcc tieâutieâu ññieieààuu chchæænhnh cacaùcùc quanquan heheää xaõxaõ hohoäiäi:: PhaPhaùpùp lualuaätät ññònhònh hhööôôùùngng cacaùcùc quanquan heheää xaõxaõ hohoääii phaphaùtùt trietrieånån theotheo mumuïcïc tieâutieâu,, tratraätät ttöïöï phuphuøø hôhôïïpp yyùù chchíí cucuûaûa giaigiai cacaápáp thothoángáng tròtrò;; PhaPhaùpùp lualuaätät babaûoûo veveä,ä, cucuûngûng cocoáá quyequyeànàn lôlôïïii,, ññòaòa vòvò cucuûaûa giaigiai cacaápáp thothoángáng tròtrò
33. 22 TTíínhnh xaõxaõ hohoäiäi cucuûaûa phaphaùpùp lualuaätät PhaPhaùpùp lualuaätät thetheåå hiehieäänn yyùù chchíí vavaøø babaûoûo veveää lôlôïïii ííchch cucuûaûa giaigiai cacaápáp,, tataàngàng lôlôùpùp khakhaùcùc trongtrong xaõxaõ hohoääii PhaPhaùpùp lualuaätät chchöùöùaa ñöïñöïngng cacaùcùc giagiaùù tròtrò xaõxaõ hohoääii:: ++ NhaânNhaân ññaaïoïo ++ CoângCoâng lylyù,ù, coângcoâng babaèngèng ++ GiaGiaùù tròtrò thoângthoâng tin:tin: PLPL phaphaûnûn aaùnhùnh ññieieàuàu kiekieäänn kinhkinh teteá,á, xaõxaõ hohoääii v.v v.v
34. ÑÑònhònh nghnghóóaa phaphaùpùp lualuaätät Do nhaø nöôùc ban haønh hoaëc thöøa nhaän HEÄ vaø ñaûm baûo thöïc hieän THOÁNG QUY TAÉC Theå hieän yù chí cuûa XÖÛ SÖÏ giai caáp thoáng trò Phaùp luaät Laø nhaân toá ñieàu chænh caùc quan heä xaõ hoäi
35. IIIIII ThuoThuoäcäc ttíínhnh cucuûaûa phaphaùpùp lualuaätät 11 KhaKhaùiùi nienieämäm:: ThuoThuoäcäc ttíínhnh cucuûaûa phaphaùpùp lualuaätät lalaøø nhnhööõngõng dadaáuáu hiehieääuu rieângrieâng cocoùù,, ññeeåå phaânphaân biebieätät phaphaùpùp lualuaätät vôvôùùii cacaùcùc quyquy phaphaïmïm xaõxaõ hohoääii khakhaùùcc 22 CaCaùùcc thuothuoäcäc ttíínhnh cucuûaûa phaphaùpùp lualuaätät:: TTíínhnh quyquy phaphaïmïm phophoåå biebieáánn TTíínhnh xaxaùcùc ññònhònh chachaëtët cheõcheõ veveàà mamaëtët hhììnhnh ththöùöùcc TTíínhnh ñöñöôôïïcc ññaaûmûm babaûoûo ththöïöïcc hiehieänän bôbôûûii nhanhaøø nnööôôùùcc
36. VIVI KieKieåuåu phaphaùpùp lualuaätät ++ KhaKhaùiùi nienieäämm:: KieKieååuu phaphaùpùp lualuaäätt lalaøø totoångång thetheåå nhnhööõngõng ññaaëcëc ññieieååmm côcô babaûnûn,, ññaaëcëc thuthuøø cucuûaûa phaphaùpùp lualuaätät,, thetheåå hiehieäänn babaûnûn chachaátát giaigiai cacaápáp vavaøø nhnhööõngõng ññieieààuu kiekieänän totoànàn tataïiïi,, phaphaùtùt trietrieånån cucuûaûa phaphaùpùp lualuaätät trongtrong momoäätt hhììnhnh thathaùùii kinhkinh teteáá xaõxaõ hohoäiäi nhanhaátát ññònhònh ++ CaCaùcùc kiekieååuu phaphaùpùp lualuaätät trongtrong lòchlòch ssöûöû ?? ++ QuyQuy lualuaätät thaythay thetheáá cacaùcùc kiekieåuåu phaphaùpùp lualuaätät??
37. VIIVII HHììnhnh ththöùöùcc cucuûaûa phaphaùpùp lualuaätät „ 11 KhaKhaùiùi nienieämäm hhììnhnh ththöùöùcc cucuûaûa phaphaùpùp lualuaätät „ 22 CaCaùcùc dadaïngïng hhììnhnh ththöùöùcc phaphaùpùp lualuaätät:: ++ HHììnhnh ththöùöùcc beânbeân trongtrong (HT(HT cacaáuáu trutruùcùc)) ++ HHììnhnh ththöùöùcc beânbeân ngoangoaøiøi ((NguoNguoànàn cucuûaûa PL)PL)
38. 11 KhaKhaùùii nienieäämm hhììnhnh ththöùöùcc phaphaùpùp lualuaätät KN1:KN1: HHììnhnh ththứứcc phpháápp luâtluât llàà ccááchch ththứứcc mmàà giaigiai ccấấpp ththốốngng trtrịị ssửử ddụụngng đđểể nângnâng ýý chchíí ccủủaa mmììnhnh lênlên ththàànhnh luluậậtt
39. 22 CaCaùcùc dadaïngïng hhììnhnh ththöùöùcc phaphaùpùp lualuaätät HHììnhnh ththöùöùcc beânbeân trongtrong ((hhììnhnh ththöùöùcc cacaáuáu trutruùcùc)) Quy Cheá Heä Ngaønh phaïm ñònh thoáng luaät PL PL PL
40. HHììnhnh ththöùöùcc beânbeân ngoangoaøiøi ((nguonguoànàn cucuûaûa phaphaùpùp lualuaätät)) Taäp quaùn phaùp Phaùp Tieàn leä phaùp luaät Vaên baûn QPPL
41. VVíí duduïï veveàà tataäpäp quaquaùnùn phaphaùpùp §§iÒuiÒu 2828 BBéé luluËËtt DD©©nn ssùù nn¨¨mm 20052005 QuyÒnQuyÒn xx¸¸cc ®®ÞnhÞnh dd©©nn ttéécc 1.1. CC¸¸ nhnh©©nn khikhi sinhsinh rara ®®−−îîcc xx¸¸cc ®®ÞnhÞnh dd©©nn ttéécc theotheo dd©©nn ttéécc ccññaa chacha ®Î®Î,, mmÑÑ ®Î®Î TrongTrong trtr−−êngêng hhîîpp chacha ®Î®Î vvμμ mmÑÑ ®Î®Î thuthuéécc haihai dd©©nn ttéécc khkh¸¸cc nhaunhau thth×× dd©©nn ttéécc ccññaa ngng−−êiêi concon ®®−−îîcc xx¸¸cc ®®ÞnhÞnh llμμ dd©©nn ttéécc ccññaa chacha ®Î®Î hohoÆÆcc dd©©nn ttéécc ccññaa mmÑÑ ®Î®Î theotheo ttËËpp ququ¸¸nn hohoÆÆcc theotheo thotho¶¶ thuthuËËnn ccññaa chacha ®Î®Î,, mmÑÑ ®Î®Î
42. II.II. CACAÙCÙC LOALOAÏIÏI VAÊNVAÊN BABAÛNÛN QUYQUY PHAPHAÏMÏM PHAPHAÙPÙP LUALUAÄTÄT ÔÔÛÛ VNVN Lọai VB CÔ QUAN BAN HAØNHØ TEÂN VAÊN BAÛÛN VAÊN Quoácá hoäiä Hieáná phaùpù ; BAÛÛN LUAÄÄT Luaätä ; Nghò quyeátá Uyûû ban thöôøøng vuïï Quoácá hoäiä Phaùùp leäänh, Nghị quyết Chuûû tòch nöôùùc Leäänh, quyeáát ñònh Chính phuûû Nghò quyeáát, nghò ñònh Thuûû töôùùng Chính phuûû Quyeáát ñònh, chæ thò Boää tröôûûng, thuûû tröôûngû cô quan ngang Boää Quyeáát ñònh, chæ thò, thoâng tö VAÊN Hoääi ñoààng thaååm phaùnù TANDTC Nghò quyeáát BAÛÛN Chaùùnh aùùn TANDTC, Vieänä tröôûngû VKSNDTC Quyeáát ñònh, chæ thò, thoâng tö DÖÔÙI DÖÔÙI Giöõaõa caùùc Boää, cô quan ngang Boä;ä Boä,ä cô quan LUAÄÄT ngang Boää – TANDTC, VKSNDTC; TANDTC - Nghò quyeáát, thoâng tö lieân tòch VKSNDTC, CQ NN coùù thaåmå quyeànà - Toåå chöùc chính trò-xaõ hoääi Hoääi ñoààng nhaân daân Nghò quyeáát Uyûû ban nhaân daân Quyeáát ñònh, chæ thò
43. BieBieååuu quyequyeáátt thoângthoâng quaqua LuaLuaäätt ôôûû QuoQuoáácc hohoääii