Bài giảng Lý thuyết tài chính tiền tệ - Chương I: Đại cương về tài chính và tiền tệ - Trần Thùy Linh

Nội dung text: Bài giảng Lý thuyết tài chính tiền tệ - Chương I: Đại cương về tài chính và tiền tệ - Trần Thùy Linh

1. MƠN HC LÝ THUYT TÀI CHÍNH TIN T Gi ng viên: Th.s Tr n Thùy Linh B mơn Kinh t- ĐH Th ăng Long Website : 1
2. NI DUNG • Ch ươ ng I: Đi cươ ng v tài chính và ti n t • Ch ươ ng II: Tng quan v h th ng tài chính • Ch ươ ng III: Th tr ưng tài chính • Ch ươ ng IV: Các t ch c tài chính trung gian • Ch ươ ng V: Mt s vn đ cơ bn v lãi su t • Ch ươ ng VI: Lm phát và ti n t 2
3. MC TIÊU MƠN HC • Cung cp nh ng ki n th c lý thuy t cơ bn v các vn đ thu c lĩnh vc tài chính, ti n t •Cp nh t các ki n th c th c t liên quan đn mơn hc •Hưng dn sinh viên cách ti p cn, nghiên cu và trình bày mt vn đ th c t 3
4. TÀI LI U THAM KHO • Giáo trình “Lý thuy t Tài chính-Ti n t” ; Tr ưng Đi hc Kinh t Qu c dân, Khoa Ngân Hàng- Tài Chính • Lý thuy t Tài chính-Ti n t, GS.TS Dươ ng Th Bình Minh-TS. S Đình Thành, Tr ưng Đi hc Kinh t TP. HCM, Khoa Tài chính Nhà nưc, NXB Th ng Kê • Giáo trình “Lý thuy t Tài chính-Ti n t”, PGS.TS Lê Văn T-TS. Nguy n Văn Hà • Ti n và ho t đng ngân hàng, Lê Vinh Danh, NXB Chính tr Qu c Gia • The Economics of Money, Banking and Financial Markets , Frederic S. Mishkin 4
5. CHƯƠNG I ĐI CƯƠNG V TÀI CHÍNH- TIN T Ni dung chính: • Gi i thi u các khái ni m: ti n t, tài chính • Bn ch t ca ti n t và tài chính • Ch c năng ca ti n t và tài chính 5
6. 1.1 Bn ch t ca ti n t 1.1.1 Khái quát s ra đi ca ti n t •Gn li n vi s ra đi và phát tri n ca nn kinh t hàng hố
   Trong nn kinh t khơng cĩ ti n: • Ph m vi và nhu cu trao đi hp, nn kinh t t cung t cp, trao đi tr c ti p H-H’ • Ph m vi và nhu cu trao đi m rng: trao đi thơng qua vt trung gian H-vt trung gian-H’
   Trong nn kinh t cĩ ti n: • Ti n ra đi giúp quá trình trao đi hànghố và dch v d dàng và nhanh chĩng hơn: H-Ti n-H’ 6
7. 1.1.2 Bn ch t ca ti n t • Quan đim v ti n t theo ngh ĩa rng hay hp ph thu c vào trình đ phát tri n kinh t và ti n t ca mi nưc • Ti n là vt ngang giá chung làm ph ươ ng ti n đ trao đi hàng hố, dch v và thanh tốn các kho n n • Theo Mishkin: Ti n t là bt c cái gì đưc ch p nh n chung trong vi c thanh tốn đ nh n hàng hố, dch v ho c trong vi c tr n 7
8. 1.2 Ch c n ăng c a ti n 1.2.1 Đơn v đo lưng giá tr • Ti n đưc dùng đ đo lưng giá tr ca các hàng hĩa và dch v trưc khi th c hi n trao đi • Ví d: Xét n n kinh t cĩ 3 hàng hĩa A, B và C –Nn kinh t trao đi hi n v t, c n cĩ 3 mc giá vi 3 đơ n v tính khác nhau Giá ca hàng A tính b ng hàng hĩa B Giá ca hàng hĩa A tính b ng hàng hĩa C Giá ca hàng hĩa B tính b ng hàng hĩa C –Nu nn kinh t cĩ ti n, cũng cn cĩ 3 mc giá nh ưng cĩ chung mt đơ n v tính là ti n t. 8
9. 1.2.1 Đơ n v đo lưng giá tr • Tr ưng hp tng quát: nn kinh t cĩ n hàng hĩa – Trong nn kinh t trao đi hi n vt s giá c cn bi t là n(n-1)/2 – Trong nn kinh t cĩ ti n: s giá c cn bi t là n • Đi vi nn kinh t vĩ mơ: GDP đưc bi u th bng ti n  cĩ th so sánh, đáng giá hi u qu ca nn kinh t • Đi vi cơng tác k tốn: tt c các tài sn ca DN đu đưc đo lưng bng 1 đơ n v duy nh t là ti n t 9
10. 1.2.2 Ph ươ ng ti n trao đi • Ti n làm ph ươ ng ti n trao đi khi đưc dùng đ mua hàng hĩa, dch v ho c thanh tốn các kho n n • Gi m bt các chi phí cho quá trình giao dch • Kh c ph c đưc các nh ưc đim ca quá trình trao đi tr c ti p: trùng kh p nhu cu trao đi, th i gian trao đi và khơng gian trao đi. • Tách ri quá trình bán và quá trình mua  Ti n đưc coi là “th du bơi tr ơn” giúp nn kinh t ho t đng trơi ch y hơn. 10
11. 1.2.3 Ph ươ ng ti n ct tr giá tr • Ti n là nơi ch a sc mua hàng hố trong mt th i gian nh t đnh • Tách ri th i gian t lúc cĩ thu nh p đn lúc tiêu dùng • Ti n khơng ph i là tài sn duy nh t cĩ ch c năng này nh ưng ti n là tài sn cĩ tính thanh kho n cao nh t. 11
12. 1.3 Các hình thái ca ti n t 1.3.1 Ti n hàng hố (hố t)
    Đc đim ca ti n bng hàng hố • Ph thu c vào đc đim c th ca các dân tc khác nhau và các th i đi khác nhau. • Th ưng là nh ng vt dng quan tr ng hay nh ng đc sn quý hi m: gia súc, da thú, v c quý, chè, mu i 12
13. 1.3 Các hình thái ca ti n t 1.3.1 Ti n hàng hố (hố t)
    Nh ưc đim: • Khĩ phân chia, ví d nh ư gia súc •Nu cĩ th chia nh li khĩ bo qu n, ví d nh ư các dng ch t lng  Cn tìm ra mt lo i ti n t kh c ph c đưc nh ng nh ưc đim trên. Đĩ là ti n bng kim lo i . 13
14. 1.3.2 Ti n bng kim lo i • Ban đu, các kim lo i bình th ưng nh ư đng, chì • Các kim lo i quý đưc s dng làm ti n nh ư vàng, bc. • Cu i cùng, vai trị ti n t đưc c đnh vàng • Vàng cĩ nh ng đc tính ưu vi t: – Cĩ tính đng nh t rt cao  thu t li trong vi c đo lưng, bi u hi n giá c –D phân chia mà khơng nh hưng đn giá tr vn cĩ –D mang theo – Thu n ti n trong vi c th c hi n ch c năng ct tr giá tr ca ti n 14
15. 1.3.3 Ti n gi y (gi y bc ngân hàng) • Ban đu: - nh ng t gi y bc ngân hàng là nh ng du hi u đi di n cho vàng cĩ trong lưu thơng. - Gi y bc đưc t do chuy n sang vàng • Sau đĩ: - Ti n gi y phát hành nhi u hơn lưng vàng - Ti n khơng đưc t do chuy n sang vàng - Ti n gi y tr thành ph bi n do tính thu n ti n trong vi c làm ph ươ ng ti n trao đi hàng hố 15
16. 1.3.4 Ti n ghi s • Là nh ng kho n ti n gi khơng kỳ hn ngân hàng (ti n gi cĩ th phát hành séc) • ưu đim - Gi m bt nh ng chi phí v lưu thơng ti n mt - Nhanh chĩng và thu n ti n cho các đi tưng tham gia thanh tốn qua NH -Bo đm an tồn và hn ch nh ng hi n tưng tiêu cc (các ho t đng ca nn kinh t ng m) -To điu ki n thu n li cho NHTƯ trong vi c qu n lý và điu ti t lưng ti n cung ng 16
17. 1.4 Đo lưng ti n t 1.4.1 Kh i ti n t M1 • Đây là kh i ti n t theo ngh ĩa hp nh t • Bao gm nh ng ph ươ ng ti n ch p nh n ngay trong trao đi hàng hố mà khơng ph i qua mt bưc chuy n đi nào. • M1 bao gm: - Ti n đang lưu hành gm tồn b ti n mt do NHTƯ phát hành, đang lưu thơng ngồi h th ng NH - Ti n gi khơng kỳ hn NHTM 17
18. 1.4.2 Kh i ti n t M2 • M2 bao gm: - Lưng ti n M1 - Ti n gi ti t ki m các NHTM 1.4.3 Kh i ti n t M3 • M3 bao gm: - Lưng ti n M2 - Ti n gi cĩ kỳ hn NHTM 1.4.4 Kh i ti n t L - L bao gm: -Lưng ti n M3 - Ch ng t cĩ giá cĩ tính thanh kho n cao: ch ng ch ti n gi, th ươ ng phi u, tín phi u, trái phi u 18
19. 1.5 Ch đ ti n t • Ch đ ti n t là hình th c t ch c lưu thơng ti n t ca mt qu c gia, đưc quy đnh bng lu t pháp. • Ch đ ti n t bao gm các yu t sau: -Bn v ti n t - Đơ n v ti n t - Cơng c trao đi 19
20. 1.5.1 Ch đ song b n v • Đng ti n c a mt qu c gia đưc xác đnh b ng mt tr ng l ưng c đnh c a hai kim lo i, th ưng là vàng và bc. • Ví d: -Năm 1792, M 1 đơla vàng = 1,603 g vàng rịng 1 đơla bc = 24,06 g bc rịng • Quy lu t Gresham: “Ti n xu đui ti n tt ra kh i lưu thơng” 20
21. 1.5.2 Ch đ bn v ti n vàng • Đng ti n ca mt nưc đưc đm bo bng mt tr ng lưng vàng nh t đnh theo pháp lu t. • Nh ng yu t cn thi t ca ch đ bn v ti n vàng: - Nhà nưc khơng hn ch vi c đúc ti n vàng - Ti n gi y qu c gia đưc nhà nưc xác đnh bng mt tr ng lưng vàng nh t đnh - Ti n gi y đưc t do chuy n đi ra vàng theo t l đã quy đnh - Ti n vàng đưc lưu thơng khơng hn ch 21
22. 1.5.3 Ch đ bn v vàng th i • Ti n t qu c gia đưc xác đnh bng mt tr ng lưng vàng c đnh • Vàng đưc đúc thành th i mà khơng đúc thành ti n • Vàng khơng lưu thơng trong nn kinh t mà dùng làm ph ươ ng ti n thanh tốn qu c t • Ti n đưc chuy n sang vàng nh ưng ph i vi mt s lưng ti n gi y nh t đnh, ít nh t ph i tươ ng đươ ng mt th i vàng 22
23. 1.5.4 Ch đ bn v vàng hi đối • Ti n gi y qu c gia khơng đưc tr c ti p chuy n đi ra vàng, mu n đi ra vàng ph i thơng qua mt ngo i t • Ngo i t ph i đưc t do chuy n đi ra vàng nh ư đơla M, bng Anh 23
24. 1.5.5 Ch đ bn v ngo i t • Đơ n v ti n t qu c gia đưc xác đnh bng đơ n v ti n t ca nưc ngồi (ngo i t). • Ch đ này ph bi n t năm 1944 đn 1971 vi 2 đc đim: - Đơla M cĩ th chuy n sang vàng theo t l: 35 đơla = 1 ounce vàng - Theo hi p đnh qu c t, NHT Ư các nưc duy trì t giá c đnh đng ni t so vi đng đơla M 24
25. 1.5.6 Ch đ bn v ti n gi y khơng chuy n đi ra vàng • Ti n gi y khơng th t do chuy n đi ra vàng. • Vàng ch đưc dùng đ thanh tốn các kho n n qu c t. • Giá tr th c t ca đng ti n các nưc ph thu c vào sc mua. 25
26. 1.6 Bn ch t ca tài chính 1.6.1 S ra đi ca ph m trù tài chính • Trong nn kinh t hàng hố, ti n t th c hi n các ch c năng ph ươ ng ti n trao đi và ph ươ ng ti n tích lu  hình thành các qu ti n t. • Các qu ti n t đưc to lp và s dng bi các t ch c kinh t, t ch c xã hi hay cá nhân  hình thành ph m trù tài chính • Nhà nưc ra đi làm cho ho t đng tài chính ngày càng phát tri n. 26
27. 1.6.2 Bn ch t ca tài chính • Tài chính ph n ánh h th ng các quan h kinh t phát sinh trong quá trình phân ph i các ngu n tài chính bng vi c hình thành và s dng các qu ti n t nh m đáp ng nhu cu tích lu ho c tiêu dùng ca các ch th trong xã hi. • Các quan h kinh t bao gm: - QH kinh t gi a Nhà nưc và Doanh nghi p - QH kinh t gi a Nhà nưc và các cơ quan Nhà nưc - QH kinh t gi a Nhà nưc và dân cư - QH kinh t gi a doanh nghi p và th tr ưng - QH kinh t trong ni b doanh nghi p - QH kinh t gi a trong nưc và nưc ngồi. 27
28. 1.6.1 Bn ch t ca tài chính • Ngu n tài chính là lu ng ti n t đang vn đng đc lp trong quá trình phân ph i b ph n tài sn qu c dân mà ch yu là tng sn ph m qu c dân đ to lp và s dng các qu ti n t cho mc đích xác đnh • Ngu n tài chính tn ti dưi 2 hình th c: -Dng ti n t th c t đang vn đng trong các lu ng giá tr ca chu trình tu n hồn kinh t th tr ưng -Dng hi n vt nh ưng cĩ kh năng ti n t hố 28
29. 1.6.1 Bn cht ca tài chính • Các qu ti n t bao gm: - Qu ti n t ca các DN sn xu t hàng hố và cung ng dch v - Qu ti n t ca các t ch c tài chính trung gian - Qu ti n t ca Nhà nưc, trong đĩ Ngân sách Nhà nưc là qu ti n t ln nh t - Qu ti n t ca khu vc h gia đình và dân cư - Qu ti n t ca các t ch c chính tr , xã hi 29
30. 1.7 Ch c năng ca tài chính 1.7.1 Ch c năng phân ph i • Phân ph i qua tài chính bao hàm quá trình phân ph i ln đu và quá trình tái phân ph i • Phân ph i ln đu các qu ti n t sau đưc hình thành: - Qu bù đp nh ng chi phí vt ch t đã b ra trong quá trình sm xu t - Qu tích lũy nh m tái sn xu t m rng - Qu ti n lươ ng - Qu bo hi m: Bo hi m xã hi - Thu nh p ca ch s hu v vn 30
31. 1.7 Ch c năng ca tài chính 1.7.1 Ch c năng phân ph i • Phân ph i qua tài chính bao hàm quá trình phân ph i ln đu và quá trình tái phân ph i • Quá trình tái phân ph i đưc th c hi n bng 2 ph ươ ng pháp - Huy đng, tp trung mt ph n thu nh p ca các t ch c và dân cư vào các qu ti n t -S dng các qu ti n t ca các ch th 31
32. 1.7.2 Ch c n ăng giám đc • Làvi c t ch c, ki m tra, đ ánh giá quá trình v n đng c a các ngu n tài chính đ to l p và s dng các qu ti n t . • Đi t ưng: là các quá trình t o l p và s dng các qu ti n t trong n n kinh t 32