Bài giảng Đường lối cách mạng của Đảng cộng sản Việt Nam

Nội dung text: Bài giảng Đường lối cách mạng của Đảng cộng sản Việt Nam

1. 1 TRƯỜ NG Đ Ạ I H Ọ C S Ư PH Ạ M K Ỹ THU Ậ T TP.HCM KHOA LÝ LUẬỊ N CHÍNH TR BỘ MÔN ĐƯỜ NG L Ố I CÁCH M Ạ NG C Ủ A ĐCSVN o O o ĐƯỜ NG L Ố I CÁCH M Ạ NG CAỦ ĐẢỘẢỆ NG C NG S N VI T NAM (Tậ p bài gi ả ng)
2. 2 TP. HỒ CHÍ MINH - 2010 MỤỤ C L C CHƯƠ NG I 5 CHƯƠ NG IV 46 CHƯƠ NG V 54
3. 3 CHƯƠ NG M Ở Đ Ầ U ĐỐ I T ƯỢ NG, NHI Ệ M V Ụ VÀ PH ƯƠ NG PHÁP NGHIÊN C Ứ U ĐƯỜ NG LỐẠỦẢỘẢỆ I CÁCH M NG C A Đ NG C NG S N VI T NAM I. ĐỐ I T ƯỢ NG VÀ NHI Ệ M V Ụ NGHIÊN C Ứ U 1. Đố i t ượ ng nghiên c ứ u a) Khái niệ m đ ườ ng l ố i cách m ạ ng c ủ a Đ ả ng C ộ ng s ả n Vi ệ t Nam Đả ng C ộ ng s ả n Vi ệ t Nam là đ ộ i tiên phong c ủ a giai c ấ p công nhân, đ ồ ng th ờ i là độ i tiên phong c ủ a nhân dân lao đ ộ ng và c ủ a dân t ộ c Vi ệ t Nam; đ ạ i bi ể u trung thành lợ i ích c ủ a giai c ấ p công nhân, nhân dân lao đ ộ ng và c ủ a dân t ộ c. Đ ả ng C ộ ng s ả n Vi ệ t Nam lấủ y ch nghĩa Mác-Lênin và t ưưởồ t ng H Chí Minh làm n ềảưưở n t ng t t ng, kim chỉ nam cho hành đ ộ ng, l ấ y t ậ p trung dân ch ủ làm nguyên t ắ c t ổ ch ứ c c ơ b ả n. Đườố ng l i cách m ạủả ng c a Đ ng là h ệố th ng quan đi ểủươ m, ch tr ng, chính sách củảềụ a Đ ng v m c tiêu, ph ươướ ng h ng, nhi ệụả m v và gi i pháp c ủ a cách m ạ ng Việ t Nam. Đườố ng l i cách m ạủảượểệ ng c a Đ ng đ c th hi n qua c ươ ng lĩnh, ngh ịế quy t, chỉ th ị c ủ a Đ ả ng. b) Đố i t ượ ng nghiên c ứ u môn h ọ c Đố i t ượ ng củ a môn h ọ c là s ự ra đ ờ i c ủ a Đ ả ng và h ệ th ố ng quan đi ể m, ch ủ trươ ng, chính sách c ủ a Đ ả ng trong ti ế n trình cách m ạ ng Vi ệ t Nam - t ừ cách m ạ ng dân tộ c, dân ch ủ nhân dân đ ế n cách m ạ ng xã h ộ i ch ủ nghĩa. 2. Nhiệ m v ụ nghiên c ứ u Làm rõ sựờấếủảộảệ ra đ i t t y u c a Đ ng C ng s n Vi t Nam - ch ủểạị th ho ch đnh đườ ng l ố i cách m ạ ng Vi ệ t Nam. Làm rõ quá trình hình thành, phát triể n và k ế t qu ả th ự c hi ệ n đ ườ ng l ố i cách mạủả ng c a Đ ng, trong đó đ ặệ c bi t làm rõ đ ườốủả ng l i c a Đ ng trên m ộố t s lĩnh v ự c cơ b ả n c ủ a th ờ i kỳ đ ổ i. Làm rõ kếảựệườố t qu th c hi n đ ng l i cách m ạủả ng c a Đ ng trong ti ế n trình cách mạ ng Vi ệ t Nam * Yêu cầặ u đ t ra đ ốớệạ i v i vi c d y và h ọ c môn Đ ườố ng l i cách m ạủảộ ng c a Đ ng C ng sả n Vi ệ t Nam: Đố i v ớ i ng ườ i d ạ y: cầ n nghiên c ứ u đ ầ y đ ủ các c ươ ng lĩnh, ngh ị quy ế t, ch ỉ th ị củả a Đ ng trong toàn b ộế ti n trình lãnh đ ạ o cách m ạảảậậệố ng, b o đ m c p nh t h th ng đườốủảặ ng l i c a Đ ng. M t khác, trong gi ảạả ng d y ph i làm rõ hoàn c ảịửờ nh l ch s ra đ i
4. 4 và sự b ổ sung, phát tri ể n các quan đi ể m, ch ủ tr ươ ng c ủ a Đ ả ng trong ti ế n trình cách mạ ng, g ắ n lý lu ậ n v ớ i th ự c ti ễ n trong quá trình gi ả ng d ạ y. Đố i v ớ i ng ườ i h ọ c: cầắữộ n n m v ng n i dung c ơảườốủả b n đ ng l i c a Đ ng, đ ể từ đó lý gi ảữấềựễ i nh ng v n đ th c ti n và v ậụượ n d ng đ c quan đi ểủả m c a Đ ng vào cuộ c s ố ng. Đố i v ớ i c ả ng ườ i d ạ y và ng ườ i h ọ c: trên cơ s ở nghiên c ứ u m ộ t cách h ệ th ố ng, sâu sắ c đ ườ ng l ố i c ủ a Đ ả ng cùng v ớ i tri th ứ c chuyên ngành c ủ a mình, có th ể đóng góp ý kiế n cho Đ ảềườố ng v đ ng l i, chính sách, đáp ứ ng yêu c ầệụủ u, nhi m v c a cách mạ ng n ướ c ta. II. PHƯƠ NG PHÁP NGHIÊN C Ứ U VÀ Ý NGHĨA C Ủ A VI Ệ C H Ọ C T Ậ P 1. Phươ ng pháp nghiên c ứ u a) Cơ s ở ph ươ ng pháp lu ậ n Nghiên cứọậ u, h c t p môn Đ ườố ng l i cách m ạủảộảệ ng c a Đ ng C ng s n Vi t Nam phả i trên c ơ s ở th ế gi ớ i quan, ph ươ ng pháp lu ậ n c ủ a ch ủ nghĩa Mác-Lênin và các quan điể m có ý nghĩa ph ươ ng pháp lu ậ n c ủ a H ồ Chí Minh. b) Phươ ng pháp nghiên c ứ u Phươ ng pháp nghiên c ứủế u ch y u là ph ươ ng pháp l ịử ch s và ph ươ ng pháp lôgic. Ngoài ra có sự k ế t h ợ p các ph ươ ng pháp khác nh ư : phân tích, t ổ ng h ợ p, so sánh, quy nạ p và di ễịụể n d ch, c th hoá và tr ừượ u t ng hóa thích h ợớừộ p v i t ng n i dung môn họ c. 2. Ý nghĩa củ a h ọ c t ậ p môn h ọ c Trang bị cho sinh viên nh ữểếơảềườốủả ng hi u bi t c b n v đ ng l i c a Đ ng trong thờ i kỳ cách m ạ ng dân t ộ c dân ch ủ nhân dân và trong th ờ i kỳ xây d ự ng ch ủ nghĩa xã hộ i. Bồ i d ưỡ ng cho sinh viên ni ề m tin vào s ự lãnh đ ạ o c ủ a Đ ả ng theo m ụ c tiêu, lý tưởủả ng c a Đ ng, nâng cao ý th ứ c trách nhi ệủ m c a sinh viên tr ướữệụ c nh ng nhi m v trọ ng đ ạ i c ủ a đ ấ t n ướ c. Giúp sinh viên vậ n d ụ ng ki ế n th ứ c chuyên ngành đ ể ch ủ đ ộ ng, tích c ự c trong giảếữấềế i quy t nh ng v n đ kinh t , chính tr ị , văn hoá, xã h ộ i theo đ ườố ng l i, chính sách củ a Đ ả ng.
5. 5 CHƯƠ NG I SỰỜỦẢỘẢỆ RA Đ I C A Đ NG C NG S N VI T NAM VÀ CƯƠ NG LĨNH CHÍNH TR Ị Đ Ầ U TIÊN C Ủ A Đ Ả NG I. HOÀN CẢỊỬỜẢỘẢỆ NH L CH S RA Đ I Đ NG C NG S N VI T NAM 1. Hoàn cả nh qu ố c t ế cu ố i th ế k ỷ XIX, đ ầ u th ế k ỷ XX a) Sự chuy ể n bi ế n c ủ a ch ủ nghĩa t ư b ả n và h ậ u qu ả c ủ a nó Từốếỷ cu i th k XIX, ch ủ nghĩa t ưảươ b n ph ng tây chuy ểừ n t giai đo ạự n t do cạ nh tranh sang giai đo ạ n đ ộ c quy ề n (hay còn g ọ i là ch ủ nghĩa đ ế qu ố c). Chúng đ ẩ y mạế nh chi n tranh xâm l ượ c và nô d ị ch các dân t ộộịểếồ c thu c đ a đ tìm ki m ngu n nguyên nhiên liệ u và th ịườ tr ng tiêu th ụựốị . S th ng tr tàn b ạủủ o c a ch nghĩa đ ếố qu c làm cho đờ i s ố ng c ủ a nhân dân lao đ ộ ng các n ướ c tr ở nên cùng c ự c. Mâu thuẫ n gi ữ a các dân tộ c b ị áp b ứ c v ớ i ch ủ nghĩa đ ế qu ố c ngày càng gay g ắ t, phong trào đ ấ u tranh chố ng xâm l ượễ c di n ra m ạ nh m ẽở các n ướ c thu ộị c đa. “Chủ nghĩa đ ế qu ố c mang theo chiế n tranh nh ư mây mù mang theo m ư a” (Lênin). Chiế n tranh th ế gi ớ i l ầ n th ứ nh ấ t (1914-1918) đã c ướ p đi bi ế t bao sinh m ạ ng và củ a c ả i v ậ t ch ấ t c ủ a nhân lo ạ i. b) Ả nh h ưở ng c ủ a Chủ nghĩa Mác-Lênin Vào giữ a th ế k ỷ XIX, phong trào đ ấ u tranh c ủ a giai c ấ p công nhân phát tri ể n mạặ nh, đ t ra yêu c ầứếảệố u b c thi t ph i có h th ng lý lu ậ n khoa h ọớư c v i t cách là vũ khí tưưởủấ t ng c a giai c p công nhân trong cu ộấ c đ u tranh ch ốủ ng ch nghĩa t ưả b n. Trướ c hoàn c ả nh đó, ch ủ nghĩa Mác ra đ ờ i, v ề sau đ ượ c Lênin phát tri ể n và tr ở thành chủ nghĩa Mác-Lênin. Chủ nghĩa Mác-Lênin là h ệ t ư t ưở ng c ủ a Đ ả ng C ộ ng s ả n. Ch ủ nghĩa Mác- Lênin chỉ rõ, mu ố n giành đ ượắợ c th ng l i trong cu ộấ c đ u tranh th ựệứệị c hi n s m nh l ch sửủ c a mình, giai c ấ p công nhân ph ảậảộảảảứ i l p ra đ ng c ng s n. Đ ng ph i luôn đ ng trên lậườủ p tr ng c a giai c ấ p công nhân, m ọếượ i chi n l c, sách l ượủảề c c a Đ ng đ u luôn xuấừợủấ t phát t l i ích c a giai c p công nhân. Nh ưảảạể ng, Đ ng ph i đ i bi u cho quy ềợ n l i củ a toàn th ể nhân dân lao đ ộ ng. B ở i vì giai c ấ p công nhân ch ỉ có th ể gi ả i phóng đ ượ c mình nế u đ ồ ng th ờ i gi ả i phóng cho các t ầ ng l ớ p nhân dân lao đ ộ ng khác trong xã h ộ i. Chủ nghĩa Mác-Lênin đ ượ c truy ề n bá vào Vi ệ t Nam, thúc đẩ y phong trào công nhân và phong trào yêu nướ c phát tri ể n theo khuynh h ướ ng cách m ạ ng vô s ả n, d ẫ n t ớ i sự ra đ ờ i c ủ a Đả ng cộ ng s ả n Vi ệ t Nam. Chủ nghĩa Mác-Lênin là n ề n t ả ng t ư t ưở ng củ a Đ ả ng C ộ ng s ả n Vi ệ t Nam.
6. 6 c) Cách mạ ng Tháng M ườ i Nga và Qu ố c t ế C ộ ng s ả n Cách mạ ng tháng M ườ i Nga thành công năm 1917 đã m ở ra m ộ t k ỷ nguyên m ớ i trong lịử ch s loài ng ườỷ i – k nguyên quá đ ộừủ t ch nghĩa t ưả b n lên ch ủ nghĩa xã h ộ i trên phạ m vi toàn th ế gi ớ i. Cách mạ ng tháng M ườ i Nga còn là cu ộ c cách m ạ ng gi ả i phóng các dân t ộ c thu ộ c đị a v ố n là thu ộ c đ ị a c ủ a các Sa hoàng Nga ở vùng Kavkaz, Trung Á và các thu ộ c đ ị a này đã liên minh vớ i n ướ c Nga đ ể thành l ậ p Liên bang C ộ ng hòa xã h ộ i ch ủ nghĩa Xô Viế t g ồ m 15 n ướ c. Cách mạ ng tháng M ườ i Nga đã nêu t ấ m g ươ ng sáng trong vi ệ c gi ả i phóng các dân tộịứởầ c b áp b c, m đ u cho s ự phát tri ểạẽủ n m nh m c a phong trào gi ả i phóng dân tộ c trên th ế gi ớ i, mà tiêu bi ể u nh ấ t là ở châu Á (Lênin g ọ i là “phong trào châu Á th ứ c tỉ nh”) v ớ i các n ướ c nh ư Trung Qu ố c, Ấ n Đ ộ Tháng 3-1919, Quố c t ế C ộ ng s ả n (Quố c t ế III) đ ượ c thành l ậ p. S ự ra đ ờ i c ủ a Quốếộả c t C ng s n có ý nghĩa thúc đ ẩựểạẽ y s phát tri n m nh m phong trào c ộả ng s n và công nhân quố c t ế . Luậươềấề n c ng v v n đ dân t ộ c và v ấềộị n đ thu c đa củ a Lênin đượ c công b ốạạộ t i Đ i h i II Qu ốếộả c t C ng s n vào năm 1920 đã ch ỉ ra ph ươướ ng h ng đấ u tranh gi ả i phóng các dân t ộ c b ị áp b ứ c trên l ậ p tr ườ ng cách m ạ ng vô s ả n. Đố i v ớ i Vi ệ t Nam, Quố c t ế C ộ ng s ả n có vai trò quan trọ ng trong vi ệ c truy ề n bá chủ nghĩa Mác-Lênin và ch ỉạềấề đ o v v n đ thành l ậảộảởệ p Đ ng C ng s n Vi t Nam. Nguyễ n Ái Qu ố c đã nói: “An Nam muố n cách m ệ nh thành công, thì t ấ t ph ả i nh ờ Đ ệ tam quố c t ế”1. 2. Hoàn cả nh trong n ướ c a) Xã hộ i Vi ệ t Nam d ướ i s ự th ố ng tr ị c ủ a th ự c dân Pháp * Chính sách thố ng tr ị , khai thác thu ộ c đ ị a c ủ a Pháp ở Vi ệ t Nam Chính sách thố ng tr ị , khai thác thu ộ c đ ị a c ủ a th ự c dân Pháp có th ể đúc k ế t b ằ ng công thứ c “Độ c quy ề n v ề kinh t ế , chuyên ch ế v ề chính tr ị , nô d ị ch và ngu dân v ề văn hóa”. Về chính tr ị : - Cai trị tr ự c ti ế p, n ắ m m ọ i quy ề n hành, vua quan nhà Nguy ễ n ch ỉ là bù nhìn. - Thự c hi ệ n chính sách “chia đ ể tr ị ”. - Lậ p Liên bang Đông D ươ ng nh ằ m xoá tên ba n ướ c Đông D ươ ng. Về kinh t ế : - Thự c hi ệ n chính sách đ ộ c quy ề n, ch ế đ ộ thu ế khóa, kìm hãm, ch ỉ cho phát triể n m ộ t s ố ngành kinh t ế ph ụ c v ụ cho chính sách th ự c dân. 1 Hồ Chí Minh, Toàn tậ p, Nxb. Chính trị qu ố c gia, Hà N ộ i, 2002, t ậ p 2, tr.287.
7. 7 - Du nhậươứ p ph ng th c bóc l ộưảủ t t b n ch nghĩa, đ ồờẫ ng th i v n duy trì ph ươ ng thứ c bóc l ộ t phong ki ế n. Về văn hoá – xã h ộ i: - Thự c hi ệ n chính sách ngu dân. - Khuyế n khích h ủụạậ t c l c h u, du nh ậ p văn hoá đ ồụươ i tr y ph ng Tây vào Vi ệ t Nam nhằ m đ ầ u đ ộ c nhân dân Vi ệ t Nam v ề t ư t ưở ng. - Ngăn cấ m, phá ho ạ i b ả n s ắ c văn hoá truy ề n th ố ng c ủ a dân t ộ c Vi ệ t Nam. Cấ m các t ư t ưở ng văn hoá ti ế n b ộ th ế gi ớ i du nh ậ p vào Vi ệ t Nam. * Sự chuy ể n bi ế n v ề kinh t ế và xã h ộ i ở Vi ệ t Nam Chuyể n bi ế n v ề kinh t ế : - Nề n kinh t ế Vi ệ t Nam b ị kìm hãm n ặ ng n ề , phát tri ể n ch ậ m, què qu ặ t, phi ế m diệ n, l ệ thu ộ c vào kinh t ế Pháp. Chuyể n bi ế n v ề xã h ộ i: - Tính chấ t xã h ộ i thay đ ổ i: từ xã h ộ i phong ki ế n chuy ể n sang xã h ộ i thu ộ c đ ị a nử a phong ki ế n. - Mâu thuẫ n c ơ b ả n thay đ ổ i: toàn thể dân t ộ c Vi ệ t Nam mâu thu ẫ n v ớ i th ự c dân Pháp và tay sai; nông dân Việ t Nam mâu thu ẫ n v ớ i giai c ấ p đ ị a ch ủ phong ki ế n. - Nhiệ m v ụ chi ế n l ượ c c ủ a cách m ạ ng Vi ệ t Nam thay đ ổ i: cứ u n ướ c, gi ả i phóng dân tộ c là nhi ệ m v ụ hàng đ ầ u. - Kế t c ấ u giai c ấ p thay đ ổ i: + Giai cấ p cũ: đ ị a ch ủ phong ki ế n, nông dân. + Giai cấ p m ớ i xu ấ t hi ệ n: công nhân, t ư s ả n, ti ể u t ư s ả n. b) Các phong trào yêu nướ c Vi ệ t Nam cu ố i th ế k ỷ XIX đ ầ u th ế k ỷ XX: Phong trào yêu nướ c theo khuynh h ướ ng phong ki ế n: Phong trào chố ng Pháp ở Nam Kỳ (1861-1868) v ớ i các lãnh t ụ nghĩa quân nh ư Trươ ng Công Đ ị nh, Nguy ễ n Trung Tr ự c, Th ủ Khoa Huân Phong trào Cầ n V ươ ng và h ưở ng ứ ng chi ế u C ầ n V ươ ng (1885-1895). Phong trào Yên Thế do Hoàng Hoa Thám lãnh đ ạ o (1884-1913). Phong trào yêu nướ c theo khuynh h ướ ng t ư s ả n: Phong trào Đông Du (1906-1908) củ a Phan B ộ i Châu v ớ i xu h ướ ng vũ trang b ạ o độ ng. Phong trào Duy Tân (1906-1908) củ a Phan Chu Trinh và Đông Kinh Nghĩa Th ụ c (1907) vớ i xu h ướ ng c ả i l ươ ng, duy tân, c ả i cách.
8. 8 Phong trào Quố c gia c ảươ i l ng (1919-1923) c ủộậưả a b ph n t s n và đ ịủớ a ch l p trên, tiêu biể u là s ự xu ấ t hi ệ n c ủ a Đ ả ng L ậ p hi ế n c ủ a Bùi Quang Chiêu. Phong trào cách mạ ng qu ố c gia g ắềớựờ n li n v i s ra đ i và ho ạộủệ t đ ng c a Vi t Nam Quố c Dân Đ ả ng (1927-1930), v ớ i kh ở i nghĩa Yên Bái (9-2-1930) * Nguyên nhân thấ t b ạ i c ủ a các phong trào yêu n ướ c trên: Thiế u đ ườ ng l ố i c ứ u n ướ c đúng đ ắ n. Không có lự c l ượ ng lãnh đ ạ o. Không đoàn kếượựượ t đ c l c l ng cách m ạ ng trong c ảướỏơộự n c, b r i m t l c lượ ng cách m ạ ng đông đ ả o, to l ớ n là giai c ấ p nông dân.  Sựấạủ th t b i c a các phong yêu n ướệ c Vi t Nam cu ốếỷ i th k XIX đ ầếỷ u th k XX đã dẫếộủ n đ n cu c kh ng ho ả ng sâu s ắềườốứướề c v đ ng l i c u n c, v giai c ấ p lãnh đạệụịửặ o. Nhi m v l ch s đ t ra lúc này là ph ả i tìm m ộ t con đ ườ ng cách m ạớớ ng m i, v i mộấủưạể t giai c p có đ t cách đ i bi u cho quy ềợủộủ n l i c a dân t c, c a nhân dân, có đ ủ uy tín và năng lự c lãnh đ ạ o cu ộ c cách m ạ ng dân t ộ c, dân ch ủ đi đ ế n th ắ ng l ợ i. c) Phong trào yêu nướ c theo khuynh h ướ ng vô s ả n Quá trình tìm đườ ng c ứ u n ướ c c ủ a lãnh t ụ Nguy ễ n Ái Qu ố c: Ngày 5-6-1911, Nguyễ n T ấ t Thành (Nguy ễ n Ái Qu ố c) đã r ờ i T ổ qu ố c đi sang phươ ng Tây tìm đ ườ ng c ứ u n ướ c v ớ i tên g ọ i Văn Ba. Từ năm 1911-1917 Ng ườ i đã đi qua 4 châu l ụ c Á - Âu - Phi - M ỹ . Qua cu ộ c sốựễ ng th c ti n, nghiên c ứ u các cu ộ c cách m ạ ng trên th ếớấ gi i, nh t là cách m ạư ng t sả n Pháp, M ỹườẳị , Ng i kh ng đ nh cách m ạệ ng Vi t Nam không th ể đi theo con đ ườ ng này. Năm 1917, cách mạ ng tháng M ườ i Nga thành công, Nguy ễ n T ấ t Thành đã tin tưở ng, h ướ ng theo con đ ườ ng cách m ạ ng tháng M ườ i.
9. 9 Năm 1919, vớ i tên m ớ i là Nguy ễ n Ái Qu ố c, Ng ườ i đã g ử i t ớ i h ộ i ngh ị Versailess (Pháp) bả n Yêu sách 8 điể m đòi quyề n l ợ i cho dân t ộ c Vi ệ t Nam. Tháng 7-1920, Ngườ i đ ọ c đ ượ c b ả n Sơ th ả o l ầ n th ứ nh ấ t nh ữ ng Lu ậ n c ươ ng về v ấ n đ ề dân t ộ c và thu ộ c đ ị a củ a Lênin đ ượ c đăng trên báo Nhân Đạ o củ a Đ ả ng Xã hộ i Pháp. Lu ậ n c ươ ng đã gi ả i đáp trúng nh ữ ng v ấ n đ ề mà Nguy ễ n Ái Qu ố c đang trăn trở tìm hi ể u. Lu ậ n c ươ ng đã giúp Ng ườ i tìm ra con đ ườ ng c ứ u n ướ c đúng đ ắ n cho cách mạ ng Vi ệ t Nam – con đ ườ ng cách m ạ ng vô s ả n. Ngày 30-12-1920, tạ i Đ ạ i h ộ i Đ ả ng Xã h ộ i Pháp h ọ p ở Tuar, Nguy ễ n Ái Qu ố c đã bỏế phi u tán thành vi ệ c thành l ậảộả p Đ ng C ng s n Pháp, gia nh ậốếự p Qu c t III. S kiệ n này đánh d ấướặ u b c ngo t quan tr ọ ng trên con đ ườạộ ng ho t đ ng cách m ạủ ng c a Ngườ i: từ ch ủ nghĩa yêu n ướ c đ ế n v ớ i ch ủ nghĩa Mác-Lênin, tr ở thành m ộ t trong nhữ ng nhà sáng l ậảộả p Đ ng C ng s n Pháp và là ng ườộảệ i c ng s n Vi t Nam đ ầ u tiên.  Năm 1920 đánh dấ u m ộ t m ố c l ị ch s ử quan tr ọ ng trong l ị ch s ử cách m ạ ng Việ t Nam: dân t ộ c ta đã có m ộ t đ ườ ng l ố i đúng đ ắ n, đó là con đ ườ ng gi ả i phóng dân tộ c theo ch ủ nghĩa Mác-Lênin. Quá trình chuẩ n b ị thành l ậ p Đ ả ng c ủ a lãnh t ụ Nguy ễ n Ái Qu ố c - Sự chu ẩ n b ị v ề t ư t ưở ng: Từướ n c ngoài Ng ườếử i đã vi t và g i các sách báo, tài li ệềệ u v Vi t Nam nh ư các báo Việ t Nam h ồ n, Ng ườ i cùng kh ổ, Sự Th ậ t, Th ư tín qu ố c t ế , Nhân đ ạ o, Đông Dươ ng và đặ c bi ệ t là tác ph ẩ m Bả n án ch ế đ ộ th ự c dân Pháp để truy ề n bá ch ủ nghĩa Mác-Lênin và chỉ rõ con đ ườ ng cách m ạ ng mà nhân dân ta c ầ n đi theo. Nộ i dung và m ụ c đích c ủ a các bài báo, bài vi ế t trên là nh ằ m t ố cáo t ộ i ác và lên án chủ nghĩa th ự c dân Pháp, th ứ c t ỉ nh ý th ứ c dân t ộ c, ý th ứ c cách m ạ ng, kêu g ọ i nhân dân đoàn kế t đ ấ u tranh và kêu g ọ i s ự đoàn k ế t trong cu ộ c đ ấ u tranh ch ố ng ch ủ nghĩa đế qu ố c c ủ a nhân dân Pháp v ớ i nhân dân các thu ộ c đ ị a. - Sự chu ẩ n b ị v ề chính tr ị : Từướ n c ngoài Ng ườếử i đã vi t và g i các sách báo, tài li ệềệ u v Vi t Nam nh ư các báo Việ t Nam h ồ n, Ng ườ i cùng kh ổ, tác phẩ m Bả n án ch ế đ ộ th ự c dân Pháp, tác phẩ m Đườ ng Kách m ệ nh để truy ề n bá ch ủ nghĩa Mác-Lênin và ch ỉ rõ con đ ườ ng cách mạ ng mà nhân dân ta c ầ n đi theo. Các tác ph ẩ m, bài vi ế t c ủ a Ng ườ i t ừ năm 1921- 1927 toát lên nhữ ng quan đi ểềẻủ m v k thù c a cách m ạ ng, con đ ườ ng, xu h ướự ng, l c lượ ng lãnh đ ạ o và tham gia, ph ươ ng pháp, hình th ứ c cách m ạ ng, m ố i quan h ệ cách mạ ng thu ộ c đ ị a v ớ i cách m ạ ng chính qu ố c, - Sự chu ẩ n b ị v ề t ổ ch ứ c:
10. 10 Ngày 11-11-1924, Nguyễ n Ái Qu ố c đ ế n Qu ả ng Châu (Trung Qu ố c) làm nhi ệ m vụặ đ c phái viên c ủốếộả a Qu c t c ng s n và tr ựếẩị c ti p chu n b thành l ậảộ p Đ ng C ng sả n Vi ệ t Nam. Tháng 6-1925, Ng ườ i thành l ậ p Hộ i Vi ệ t Nam cách m ạ ng thanh niên, nhằậợữ m t p h p nh ng thanh niên yêu n ướệ c Vi t Nam có xu h ướộảủ ng c ng s n ch nghĩa, chuẩ n b ị thành l ậ p Đ ả ng. Ngườ i đã trự c ti ế p m ở nhi ề u l ớ p hu ấ n luy ệ n chính tr ị ở Quả ng Châu, cu ố n Đườ ng Cách M ệ nh là tậ p bài gi ả ng c ủ a Ng ườ i trong l ớ p hu ấ n luyệ n đó. Năm 1928, Hộ i Vi ệ t Nam cách m ạ ng thanh niên đề ra ch ủ tr ươ ng “Vô sả n hóa”, đư a h ộ i viên vào các nhà máy, h ầ m m ỏ , đ ồ n đi ề n cùng ăn, cùng ở , cùng làm v ớ i công nhân. Chủươ tr ng này có tác d ụ ng rèn luy ệữ n nh ng ng ườ i trí th ứểưảềậ c ti u t s n v l p trườ ng giai c ấ p công nhân và b ướ c đ ầ u k ế t h ợ p ch ủ nghĩa Mác-Lênin v ớ i phong trào công nhân và phong trào yêu nướ c. H ộ i Vi ệ t Nam cách m ạ ng thanh niên k ế t n ạ p ngày càng nhiềộ u h i viên, có c ơở s trong c ảướ n c cho nên tr ở thành l ựượ c l ng chính tr ị yêu nướớạấ c l n m nh nh t, hoàn thành ý nguy ệủườ n c a ng i sáng l ậộ p H i là chu ẩịề n b ti n đề cho vi ệ c thành l ậ p Đ ả ng. Sự ra đ ờ i c ủ a các t ổ ch ứ c C ộ ng s ả n ở Vi ệ t Nam: Đế n 1929, phong trào cách m ạ ng ở Viêt Nam phát tri ể n m ạ nh, Hộ i Việ t Nam cách mạ ng thanh niên không còn đủ s ứ c lãnh đ ạ o phong trào cách m ạ ng n ữ a. Đ ế n đây, Hộ i Vi ệ t Nam cách m ạ ng thanh niên đã hoàn thành sứ m ệ nh l ị ch s ử c ủ a mình là chu ẩ n bịữềềầế nh ng ti n đ c n thi t cho s ựờủảộảệ ra đ i c a Đ ng C ng s n Vi t Nam. Ngày 17-6-1929, Đông Dươ ng c ộ ng s ả n đ ả ng đượ c thành l ậ p ở Hà N ộ i. Cuố i tháng 7 đ ầ u 8-1929, An Nam Cộ ng s ả n đ ả ng ra đờ i ở Nam Kỳ. Tháng 1-1930, Đông Dươ ng C ộ ng s ả n Liên đoàn ra đờ i t ừ trong phái “tả” củ a Đả ng Tân Vi ệ t ở Trung Kỳ.  Nhậ n xét: Ba tổ ch ứ c c ộ ng s ả n ra đ ờ i ph ả n ánh xu th ế t ấ t y ế u c ủ a phong trào dân tộởệ c Vi t Nam. Song s ựồạổứộảạộ t n t i ba t ch c C ng s n ho t đ ng riêng r ẽ , tranh giành quầ n chúng, có nguy c ơ d ẫ n đ ế n cách m ạ ng b ị chia r ẽ . Yêu c ầ u b ứ c thi ế t củ a cách m ạệ ng Vi t Nam lúc này là ph ảộảộảốấạ i có m t Đ ng C ng s n th ng nh t lãnh đ o cách mạ ng trong c ả n ướ c. II. HỘ I NGH Ị THÀNH L Ậ P Đ Ả NG VÀ C ƯƠ NG LĨNH CHÍNH TR Ị Đ Ầ U TIÊN CỦẢ A Đ NG 1. Hộ i ngh ị thành l ậ p Đ ả ng Hộịợấọừ i ngh h p nh t h p t ngày 6-1 đ ế n 7-2-1930, t ạử i C u Long (H ươả ng C ng, Trung Quố c), quy ếị t đ nh thành l ậảộả p Đ ng C ng s n chung trong c ảướấ n c l y tên là Đả ng C ộ ng s ả n Vi ệ t Nam. Hộ i ngh ị đã thông qua Chính cươ ng v ắ n t ắ t, Sách l ượ c vắ n t ắ t, Ch ươ ng trình tóm t ắ t, Đi ề u l ệ tóm t ắ t do Nguyễ n Ái Qu ố c so ạ n th ả o. 2. Cươ ng lĩnh chính tr ị đ ầ u tiên c ủ a Đ ả ng
11. 11 a) Nộ i dung C ươ ng lĩnh: Gồ m 6 n ộ i dung chính: Phươ ng h ướ ng chi ế n l ượ c: làm “Tư s ả n dân quy ề n cách m ạ ng và th ổ đ ị a cách mạ ng đ ể đi t ớ i xã h ộ i c ộ ng s ả n”. Nhiệ m v ụ c ủ a cách m ạ ng t ư s ả n dân quy ề n: chố ng đ ế qu ố c và ch ố ng phong kiế n, trong đó nhi ệ m v ụ ch ố ng đ ế qu ố c n ổ i lên hàng đ ầ u. Lự c l ượ ng cách m ạ ng: công nông là lự c l ượ ng chính c ủ a cách m ạ ng; ph ả i đoàn kế t, tranh th ủểưả ti u t s n, trí th ứốớ c ; đ i v i phú nông, trung ti ểịủưặ u đ a ch ch a rõ m t phả n cách m ạ ng thì ph ả i tranh th ủ ho ặ c trung l ậ p h ọ . Phươ ng pháp cách m ạ ng: phả i s ử d ụ ng b ạ o l ự c cách m ạ ng đ ể đ ấ u tranh giành độậ c l p dân t ộứ c ch không th ểấ đ u tranh b ằ ng con đ ườảươ ng c i l ng, tho ảệ hi p do k ẻ thù dùng bạ o l ự c ph ả n cách m ạ ng đ ể đàn áp. Đoàn kế t qu ố c t ế: cách mạ ng Vi ệ t Nam ph ả i đoàn k ế t v ớ i các dân t ộ c b ị áp bứ c và giai c ấ p vô s ả n qu ố c t ế , nh ấ t là giai c ấ p vô s ả n Pháp. Về vai trò lãnh đ ạ o c ủ a Đ ả ng: Đả ng là nhân t ố quy ế t đ ị nh hàng đ ầ u cho th ắ ng lợủ i c a cách m ạệ ng Vi t Nam, nên Đ ảảữạềổứảườ ng ph i v ng m nh v t ch c, ph i có đ ng lố i đúng, ph ả i th ố ng nh ấ t v ề ý chí và hành đ ộ ng. b) Ý nghĩa Cươ ng lĩnh: Cươ ng lĩnh đã phả n ánh đ ầ y đ ủ nh ữ ng quy lu ậ t v ậ n đ ộ ng, phát tri ể n n ộ i t ạ i, khách quan củộệ a xã h i Vi t Nam, đáp ứượ ng đ c yêu c ầơảấ u c b n và c p bách c ủ a nhân dân ta, đồờ ng th i phù h ợớ p v i xu th ế phát tri ểủờạịửớ n c a th i đ i lch s m i. Cươ ng lĩnh trở thành ng ọ n c ờ đoàn k ế t toàn Đ ả ng, toàn dân, là vũ khí s ắ c bén c ủ a nh ữ ng ng ườ i cộảệ ng s n Vi t Nam tr ướọẻ c m i k thù. Là c ơở s cho các đ ườốủươủ ng l i ch tr ng c a cách mạ ng Vi ệ t Nam trong h ơ n 70 năm qua. Cươ ng lĩnh thể hi ệ n s ự nh ậ n th ứ c, v ậ n d ụ ng đúng đ ắ n ch ủ nghĩa Mác-Lênin vào thựễ c ti n cách m ạệ ng Vi t Nam, đi ề u đó ch ứỏ ng t ngay t ừầảộả đ u Đ ng C ng s n Việ t Nam đã đ ộậ c l p, sáng t ạ o trong ch ủươườốủ tr ng, đ ng l i c a mình. 3. Ý nghĩa lị ch s ử c ủ a vi ệ c thành l ậ p Đ ả ng Đả ng C ộ ng s ả n Vi ệ t Nam ra đ ờ i 1930 là m ộ t t ấ t y ế u l ị ch s ử : Đả ng là k ếảủộấ t qu c a cu c đ u tranh dân t ộấ c và đ u tranh giai c ấởệ p Vi t Nam trong thờ i đ ạ i m ớ i. Đả ng là k ế t qu ả c ủ a quá trình chu ẩ n b ị công phu, khoa h ọ c c ủ a lãnh t ụ Nguyễ n Ái Qu ố c trên c ả ba m ặ t t ư t ưở ng, chính tr ị và t ổ ch ứ c.
12. 12 Đả ng là s ả n ph ẩ m c ủ a s ự k ế t h ợ p gi ữ a ch ủ nghĩa Mác-Lênin v ớ i phong trào công nhân và phong trào yêu nướ c Vi ệ t Nam cu ố i th ế k ỷ XIX đ ầ u th ế k ỷ XX. Đây là sựạủụễố sáng t o c a lãnh t Nguy n Ái Qu c trong quá trình chu ẩịậảở n b thành l p Đ ng mộ t n ướ c thu ộ c đ ị a. Đảộảệ ng C ng s n Vi t Nam ra đ ờ i đánh d ấướặọạ u b c ngo t tr ng đ i trong lch ịử s cách mạ ng Vi ệ t Nam: Đả ng ra đ ờấứờ i ch m d t th i kỳ kh ủ ng ho ả ng b ếắềườốứướở t c v đ ng l i c u n c Việ t Nam t ừ cu ố i th ế k ỷ XIX đ ầ u th ế k ỷ XX. Chứ ng t ỏ giai c ấ p công nhân Vi ệ t Nam đã tr ưở ng thành, đ ủ s ứ c n ắ m vai trò lãnh đạ o. Đả ng ra đ ờ i, Cách m ạ ng Vi ệ t Nam có m ộ t Đ ả ng duy nh ấ t lãnh đ ạ o đ ư a Cách mạ ng Vi ệ t Nam đi t ừ th ắ ng l ợ i này đ ế n th ắ ng l ợ i khác.
13. 13 CHƯƠ NG II ĐƯỜ NG L Ố I Đ Ấ U TRANH GIÀNH CHÍNH QUY Ề N (1930- 1945) I. CHỦ TR ƯƠ NG Đ Ấ U TRANH T Ừ NĂM 1930 Đ Ế N NĂM 1939 1. Trong nhữ ng năm 1930-1935 a) Luậ n c ươ ng Chính tr ị tháng 10-1930 Tháng 10-1930, Ban chấ p hành Trung ương Đ ả ng h ọ p H ộ i ngh ị l ầ n th ứ nh ấ t tạươả i H ng C ng (Trung Qu ốồ c) do đ ng chí Tr ầ n Phú ch ủ trì, quy ếịổả t đ nh đ i tên Đ ng thành Đả ng C ộ ng s ả n Đông D ương, bầ u ra Ban ch ấ p hành Trung ương Đ ả ng do đồ ng chí Tr ầ n Phú làm T ổ ng Bí th ư. Hộ i ngh ị thông qua Luậ n cương chính tr ị do đồ ng chí Trầ n Phú so ạ n th ả o.
14. 14 * Nộ i dung c ủ a Lu ậ n c ươ ng: Chiế n lược cách m ạ ng Đông Dương: tiế n hành cách m ạ ng tư s ả n dân quy ề n có tính chấ t th ổ đ ị a và ph ả n đ ế . “Tư s ả n dân quy ề n cách m ạ ng là th ờ i kỳ d ự b ị đ ể làm xã hộ i cách m ạ ng. Sau khi cách m ạưả ng t s n dân quy ềắợẽếụ n th ng l i s ti p t c phát tri ể n bỏ qua th ờ i kỳ t ư b ả n mà tranh đ ấ u th ẳ ng lên con đ ườ ng XHCN”. Nhiệ m v ụ c ủ a cách m ạ ng tư s ả n dân quy ề n: đánh đổ phong ki ế n, đ ế qu ố c có quan hệ khăng khít, trong đó v ấ n đ ề đánh đ ổ phong ki ế n đem l ạ i ru ộ ng đ ấ t cho nông dân là vấ n đ ề c ố t lõi c ủ a cách m ạ ng t ư s ả n dân quy ề n. Lự c lượng cách m ạ ng: công nhân - nông dân là lự c lượng chính, trong đó công nhân là giai cấ p lãnh đ ạ o. Phương pháp cách m ạ ng: thự c hi ệ n vũ trang b ạ o đ ộ ng, s ử d ụ ng b ạ o l ự c cách mạ ng m ộ t cách linh ho ạ t, phù h ợ p v ớ i tình hình. Đả ng lãnh đ ạ o: Đả ng ph ả i có đ ườ ng l ố i đúng, liên h ệ m ậ t thi ế t v ớ i qu ầ n chúng. Đả ng là đ ộ i tiên phong c ủ a giai c ấ p vô s ả n, l ấ y ch ủ nghĩa Mác-Lênin làm n ề n tả ng, ph ấ n đ ấ u vì m ụ c tiêu ch ủ nghĩa c ộ ng s ả n. Quan hệ qu ố c t ế: cách mạ ng Đông Dương là m ộ t b ộ ph ậ n c ủ a cách m ạ ng th ế giớ i, ph ả i đoàn k ế t v ớ i vô s ả n th ế gi ớ i, trước h ế t là vô s ả n Pháp * Nhậ n xét v ề Lu ậ n cương: Luậ n cương chính tr ị tháng 10-1930 đã vạ ch ra nhi ề u v ấ n đ ề c ơ b ả n thu ộ c v ề chiế n l ượ c cách m ạ ng. Tuy nhiên do nh ậ n th ứ c giáo đi ề u, máy móc v ề m ố i quan h ệ giữấềộ a v n đ dân t c và giai c ấ p trong cách m ạ ng thu ộịồờịảưở c đ a, đ ng th i ch u nh h ng trự c ti ế p c ủ a khuynh hướng “tả” trong Quố c t ế C ộ ng s ả n, nên Luậ n c ươ ng đã không nêu ra đượ c mâu thu ẫủế n ch y u là mâu thu ẫữ n gi a dân t ộệ c Vi t Nam v ớự i th c dân Pháp, từ đó không đ ặệụốếố t nhi m v ch ng đ qu c lên hàng đ ầ u, mà n ặềấ ng v đ u tranh giai cấ p, v ề cách m ạ ng ru ộ ng đ ấ t; đánh giá không đúng vai trò cách m ạ ng c ủ a t ầ ng lớểưả p ti u t s n, ph ủậặ nh n m t tích c ựủưả c c a t s n dân t ộ c và ch ưấượả a th t đ c kh năng phân hóa, lôi kéo mộ t b ộ ph ậ n đ ị a ch ủ v ừ a và nh ỏ trong cách m ạ ng gi ả i phóng dân tộ c, t ừ đó Lu ậ n c ươ ng đã không đ ề ra được m ộ t chi ế n lược liên minh dân t ộ c và giai cấ p r ộ ng rãi trong cu ộ c đ ấ u tranh ch ố ng đ ế qu ố c xâm l ượ c và tay sai. Từ nh ậ n th ứ c h ạ n ch ế như v ậ y, Ban ch ấ p hành Trung ươ ng Đ ả ng đã phê phán gay gắ t quan đi ể m đúng đ ắ n trong Chính cươ ng v ắ n t ắ t, Sách lược v ắ n t ắ t do đồ ng chí Nguyễ n Ái Qu ố c kh ở i th ả o đ ượ c H ộ i ngh ị h ợ p nh ấ t thông qua. Sau này trong quá trình lãnh đạ o cách m ạ ng, Đ ả ng ta đã t ừ ng bước s ử a ch ữ a, kh ắ c ph ụ c nh ữ ng h ạ n ch ế đó và đư a cách m ạ ng đ ế n thành công. b) Chủ tr ươ ng khôi ph ụ c t ổ ch ứ c đ ả ng và phong trào cách m ạ ng * Đả ng lãnh đ ạ o phong trào cách m ạ ng 1930- 1931: Hoàn cả nh l ị ch s ử:
15. 15 Đả ng có đường l ố i cách m ạ ng phù h ợ p v ớ i nguy ệ n v ọ ng c ủ a nhân dân. Mâu thuẫ n v ề kinh t ế , chính tr ị ngày càng sâu s ắ c gi ữ a nhân dân ta và th ự c dân Pháp sau khủ ng ho ả ng kinh t ế th ế gi ớ i (1929-1933), nh ấ t là sau kh ở i nghĩa Yên Bái. Chủ nghĩa xã h ộ i ở Liên Xô phát tri ể n m ạ nh, là t ấ m g ươ ng cho các dân t ộ c thuộ c đ ị a noi theo. Diễ n bi ế n, k ế t qu ả: Bắ t đ ầ u t ừ tháng 1-1930, đ ỉ nh cao là ở Ngh ệ An - Hà Tĩnh v ớ i vi ệ c thành l ậ p các chính quyề n ki ể u Xô Vi ế t (9-1930). Chính quy ề n Xô Vi ế t Ngh ệ Tĩnh đã th ự c hi ệ n chính sách đồộề ng b v chính tr ị , kinh t ếộ , xã h i đem l ạềợạ i quy n l i, h nh phúc b ước đầ u cho nhân dân. T ừ năm 1931, phong trào b ị đàn áp. Ý nghĩa : Phong trào được l ị ch s ử đánh giá nh ư là cu ộ c Tổ ng di ễ n t ậ p đ ầ u tiên củ a Đ ả ng và nhân dân chu ẩ n b ị cho th ắ ng l ợ i c ủ a cách m ạ ng tháng Tám, vì: Phong trào đã hình thành được liên minh công - nông, là l ự c l ượ ng đông đ ả o, là độ ng l ự c chính cho cách m ạ ng, kh ẳ ng đ ị nh trong th ự c t ế quy ề n lãnh đ ạ o và năng l ự c lãnh đạ o c ủ a giai c ấ p vô s ả n mà đ ạ i bi ể u là Đ ả ng C ộ ng s ả n. Đả ng đã ki ể m nghi ệ m đ ược đường l ố i lãnh đ ạ o c ủ a mình trong th ự c ti ễ n, rút đượ c nh ữ ng kinh nghi ệ m b ước đ ầ u v ề k ế t h ợ p hai nhi ệ m v ụ chi ế n l ược ph ả n đ ế , phả n phong, giành và gi ữ chính quy ề n. * Đả ng lãnh đ ạ o khôi ph ụ c phong trào cách m ạ ng 1932-1935: Từ cu ố i năm 1931, phong trào cách m ạ ng b ị đàn áp kh ố c li ệ t, các c ơ s ở Đ ả ng b ị phá vỡ , phong trào cách m ạ ng r ơ i vào thoái trào. Chủ trương, hành đ ộ ng đ ấ u tranh khôi ph ụ c phong trào: thể hi ệ n ở b ả n Chươ ng trình hành đ ộ ng c ủ a Đ ả ng C ộ ng s ả n Đông D ươ ng (6-1932). Chươ ng trình hành độ ng đã đánh giá hai năm đấ u tranh c ủ a qu ầ n chúng công nông và đ ề ra 4 yêu cầ u chung: Đòi các quyề n t ự do dân ch ủ , t ự do t ổ ch ứ c, ngôn lu ậ n, h ộ i h ọ p, đi l ạ i trong nướ c và ra n ướ c ngoài. Bỏữ nh ng lu ậ t hình đ ặệốớườảứảạự c bi t đ i v i ng i b n x , tr l i t do cho tù chính trị , b ỏ ngay chính sách đàn áp, Bỏ thu ế thân, thu ế ng ụ c ư và các th ứ thu ế vô lý khác, Bỏ các đ ộ c quy ề n v ề mu ố i, r ượ u, thu ố c phi ệ n. Chươ ng trình hành đ ộ ng còn đề ra nh ữ ng yêu c ầ u c ụ th ể riêng cho t ừ ng giai cấầớ p và t ng l p nhân dân; v ạ ch rõ ph ảứ i ra s c tuyên truy ềởộảưởủ n m r ng nh h ng c a Đả ng trong qu ầ n chúng, c ủ ng c ố và phát tri ể n các đoàn th ể cách m ạ ng; d ẫ n d ắ t qu ầ n chúng đấ u tranh, chu ẩ n b ị kh ở i nghĩa giành chính quy ề n khi có đi ề u ki ệ n. V ề xây
16. 16 dự ng Đ ả ng, ph ả i làm cho Đ ả ng v ữ ng m ạ nh, có k ỷ lu ậ t nghiêm, giáo d ụ c đ ả ng viên về t ư t ưở ng, chính tr ị , rèn luy ệ n đ ả ng viên qua đ ấ u tranh cách m ạ ng.  Chươ ng trình hành đ ộ ng củ a Đ ả ng đã c ụ th ể hóa c ươ ng lĩnh c ủ a Đ ả ng trong thờ i kỳ thoái trào, đ ềữ ra nh ng yêu c ầ u chính tr ịướắữệ tr c m t, nh ng bi n pháp t ổứ ch c và đấ u tranh, góp ph ầ n nhanh chóng khôi ph ụ c phong trào cách m ạ ng và h ệ th ố ng t ổ ch ứ c Đả ng. Đấ u tranh trong nhà tù: giữ v ữ ng khí ti ế t cách m ạ ng, bi ế n nhà tù thành tr ườ ng họ c: “Biế n cái r ủ i thành cái may, các đ ồ ng chí ta đã l ợ i d ụ ng nh ữ ng ngày tháng ở tù đểộọ h i h p và h ọậ c t p lý lu ậộầữệạứỏ n. M t l n n a, vi c đó l i ch ng t là chính sách kh ủ ng bốự c c kỳ dã man c ủẻ a k thù ch ẳữ ng nh ng không ngăn tr ởượướếủ đ c b c ti n c a cách mạ ng, mà trái l ạ i, nó đã tr ởộứửử nên m t th l a th vàng, nó rèn luy ệườ n ng i cách m ạ ng càng thêm cứ ng r ắ n. Mà k ế t qu ả là cách m ạ ng đã th ắ ng, đ ế qu ố c đã thua”. Đấ u tranh bên ngoài: thành lậ p các chi b ộ bí m ậ t, t ổ ch ứ c, t ậ p h ợ p nhân dân đấ u tranh d ướ i nhi ề u hình th ứ c: h ộ i cày, h ộ i c ấ y, đá bóng, đ ọ c sách báo, tranh c ử vào Hộ i đ ồ ng thành ph ố Sài Gòn Kế t qu ả :
17. 17 Phong trào cách mạ ng t ừ ng bước được khôi ph ụ c. Năm 1932, Ban Lãnh đ ạ o Trung ương c ủ a Đ ả ng được thành l ậ p do Lê H ồ ng Phong đ ứ ng đ ầ u. Đ ế n năm 1934, đầ u năm 1935, h ệ th ố ng t ổ ch ứ c c ủ a Đ ả ng và phong trào cách m ạ ng qu ầ n chúng đượ c khôi ph ụ c, đây là c ơởểếớạộầứấủả s đ ti n t i Đ i h i l n th nh t c a Đ ng. * Đạ i h ộ i Đ ạ i bi ể u toàn qu ố c l ầ n th ứ I c ủ a Đ ả ng (3-1935) Đạ i h ộ i h ọ p t ừ ngày 27 đ ế n 31-3-1935 t ạ i Ma Cao (Trung Qu ố c). D ự Đ ạ i h ộ i có 13 đạể i bi u thay m ặơ t cho h n 600 đ ả ng viên thu ộ c các Đ ảộ ng b trong n ướổ c và t chứảạộởướ c Đ ng ho t đ ng n c ngoài. Đ ồ ng chí Hà Huy T ậủạộ p ch trì Đ i h i. Nộ i dung c ơ b ả n: Đạ i h ộ i nh ậ n đ ị nh tình hình trong nước và qu ố c t ế , kh ẳ ng đnh ị th ắ ng l ợ i c ủ a cuộ c đ ấ u tranh khôi ph ụ c phong trào cách m ạ ng và h ệ th ố ng t ổ ch ứ c c ủ a Đ ả ng. Đạ i h ộ i nêu ra ba nhi ệ m v ụ ch ủ y ế u tr ước m ắ t: + Củ ng c ố và phát tri ể n Đ ả ng, tăng cường l ự c lượng Đ ả ng ở các xí nghi ệ p, đ ồ n điề n. + Đẩ y m ạ nh cu ộ c v ậ n đ ộ ng qu ầ n chúng, m ở r ộ ng ả nh h ưởng c ủ a Đ ả ng trong quầ n chúng. + Mởộ r ng tuyên truy ềốếốế n ch ng đ qu c, chi n tranh đ ếốủộ qu c, ng h Liên Xô, Trung Quố c. Đạ i h ộ i thông qua Ngh ị quy ế t chính tr ị , Đi ề u l ệ Đ ả ng, b ầ u ra Ban ch ấ p hành Trung ươ ng Đ ả ng m ớ i do đ ồ ng chí Lê H ồ ng Phong làm T ổ ng Bí th ư. Ý nghĩa củ a Đ ạ i h ộ i: Đạộ i h i đánh d ấắợủộấ u th ng l i c a cu c đ u tranh khôi ph ụệốổứ c h th ng t ch c củ a Đ ả ng và phong trào cách m ạ ng Vi ệ t Nam, chu ẩ n b ị đi ề u ki ệ n đ ể Đ ả ng bước vào cuộ c đ ấ u tranh m ớ i. Song, h ạ n ch ế là Đ ạ i h ộ i chưa t ổ ng k ế t được nh ữ ng kinh nghiệ m lãnh đ ạ o c ủ a Đ ả ng, không đ ề ra đ ược phương hướng ch ỉ đ ạ o thích h ợ p cho cách mạ ng Vi ệ t Nam tr ướ c nguy c ơ chi ế n tranh phát-xít. 2. Trong nhữ ng năm 1936-1939 a) Hoàn cả nh l ị ch s ử Tình hình thế gi ớ i Hậảủộủả u qu c a cu c kh ng ho ng kinh t ế 1929-1933 và nguy c ơủộộ c a m t cu c khủảớ ng ho ng m i làm cho mâu thu ẫ n xã h ộởướưảủ i các n c t b n ch nghĩa thêm sâu sắ c. Các đ ếốứ qu c Đ c, Ý, Nh ậếậếộ t thi t l p ch đ phát xít, chu ẩịế n b chi n tranh đ ể chia lạếớừ i th gi i và t năm 1935 chúng đã ti ế n hành xâm l ượộốướ c m t s n c. Chủ nghĩa phát xít và nguy c ơ chi ế n tranh đang đe d ọ a loài ng ườ i. Do đó, phong trào đấ u tranh ch ố ng phát xít, ch ố ng chi ế n tranh n ổ i lên ở nhi ề u n ướ c.
18. 18 * Đạ i h ộ i VII c ủ a Qu ố c t ế C ộ ng s ả n (tháng 7-1935 t ạ i Moskva): Xác đị nh k ẻ thù tr ước m ắ t c ủ a nhân dân th ế gi ớ i là ch ủ nghĩa phát-xít. Xác đị nh nhi ệ m v ụ c ủ a cách m ạ ng th ế gi ớ i: đ ấ u tranh ch ố ng ch ủ nghĩa phát- xít, chiế n tranh phát-xít, giành dân ch ủ và hoà bình. Chủ trương thành l ậ p ở m ỗ i nước thu ộ c đa ị và n ử a thu ộ c đa ị m ộ t Mặ t tr ậ n thố ng nh ấ t ch ố ng đ ế qu ố c. Ý nghĩa : Đạ i h ộ i VII c ủ a Qu ố c t ế C ộ ng s ả n đã nêu được nh ữ ng v ấ n đ ề chính c ủ a cách mạ ng th ế gi ớ i, giúp cho cách m ạ ng các nước thu ộ c đ ị a có h ướng đi đúng, phù h ợ p v ớ i tình hình thế gi ớ i lúc b ấ y gi ờ . Tình hình trong nướ c Cuộ c kh ủ ng ho ả ng kinh t ế 1929-1933 đã tác đ ộ ng sâu s ắ c đ ế n các giai c ấ p và tầớ ng l p nhân dân lao đ ộ ng. Trong khi đó, b ọầềảộở n c m quy n ph n đ ng Đông D ươ ng vẫ n ra s ứ c v ơ vét, bóc l ộ t, bóp ngh ẹ t m ọ i quy ề n t ự do, dân ch ủ và thi hành chính sách khủ ng b ố , đàn áp phong trào đ ấ u tranh c ủ a nhân dân ta. Tình hình đó làm cho các giai cấ p và t ầ ng l ớ p tuy có quy ề n l ợ i khác nhau, như ng đ ề u căm thù th ự c dân và đ ề u có nguy ệ n v ọ ng chung là đ ấ u tranh đ ể đòi quy ề n số ng, quy ề n t ự do, dân ch ủ , c ơ m áo và hòa bình. Trong lúc này, h ệ th ố ng t ổ ch ứ c c ủ a Đả ng và các c ơở s cách m ạủầ ng c a qu n chúng đã đ ượ c khôi ph ụ c. Đây là y ếốấ u t r t quan trọ ng, quy ếịướ t đ nh b c phát tri ểớủ n m i c a phong trào cách m ạướ ng n c ta. b) Chủ tr ươ ng và nh ậ n th ứ c m ớ i c ủ a Đ ả ng Dướ i ánh sáng c ủủươ a ch tr ng chuy ểướ n h ng chi ếượủạộ n l c c a Đ i h i VII Quố c t ế C ộ ng s ả n, trong nh ữ ng năm 1936-1939, Ban Ch ấ p hành Trung ươ ng Đ ả ng Cộả ng s n Đông D ươ ng đã h ọộịầứ p H i ngh l n th 2 (7-1936), l ầứ n th ba (3-1937), l ầ n thứư t (9-1937) và l ầứ n th năm (3-1938) đ ềữủươớề ra nh ng ch tr ng m i v chính tr ịổ , t chứ c và hình th ứ c đ ấ u tranh m ớ i phù h ợ p v ớ i tình hình cách m ạ ng n ướ c ta. Chủ tr ươ ng đ ấ u tranh đòi quy ề n dân ch ủ , dân sinh: Vềệụướắủ nhi m v tr c m t c a cách m ạ ng: Kh ẳị ng đ nh nhi ệụếượủ m v chi n l c c a cách mạ ng t ư sả n dân quy ề n là ch ố ng đ ế qu ố c và ch ố ng phong ki ế n không thay đ ổ i, nhưng trướắảậc m t ph i t p trung ch ố ng phát-xít, ch ốế ng chi n tranh đ ếốố qu c, ch ng bọ n ph ả n đ ộ ng thu ộ c đ ị a và tay sai, đòi t ự do dân ch ủ , c ơ m áo và hòa bình. Vềẻủ k thù c a cách m ạẻ ng: K thù tr ướắ c m t nguy h ạấủ i nh t c a nhân dân Đông Dươầậ ng c n t p trung đánh đ ổọảộộị là b n ph n đ ng thu c đ a và bè lũ tay sai c ủ a chúng. Thành lậ p Mặ t tr ậ n nhân dân phả n đ ế và sau đó đượ c đ ổ i tên thành Mặ t tr ậ n Dân chủ Đông D ươ ng.
19. 19 Chuyể n hình th ứ c đ ấ u tranh t ừ bí m ậ t không h ợ p pháp sang các hình th ứ c t ổ chứ c và đ ấ u tranh công khai và n ử a công khai, h ợ p pháp và n ử a h ợ p pháp đ ể t ậ p h ợ p và giáo dụ c qu ầ n chúng đ ấ u tranh. Nhậứớủảềố n th c m i c a Đ ng v m i quan h ệữ gi a hai nhi ệụ m v dân t ộ c và dân chủ : Trong khi đề ra ch ủ tr ươ ng m ớ i đ ể lãnh đ ạ o nhân dân đ ấ u tranh, Đ ả ng ta đã đặấềậứạố t v n đ nh n th c l i m i quan h ệữ gi a hai nhi ệụộ m v dân t c và dân ch ủả , ph n đế và đi ề n đ ị a trong cách m ạ ng ở Đông D ươ ng. Trong văn kiệ n Chung quanh vấ n đ ề chi ế n sách m ớ i công bố tháng 10-1936, Đả ng đã nêu m ộ t quan đi ể m m ớ i: “Cuộ c dân t ộ c gi ả i phóng không nh ấ t đ ị nh ph ả i k ế t chặớộ t v i cu c cách m ạềị ng đi n đ a. Nghĩa là không th ểằố nói r ng: mu n đánh đ ổế đ quốầả c c n ph i phát tri ể n cách m ạềịốảếấềềị ng đi n đa, mu n gi i quy t v n đ đi n đa thì cầ n ph ả i đánh đ ổ đ ế qu ố c. Lý thuy ế t ấ y có ch ỗ không xác đáng”1. Vì rằ ng, tùy hoàn cảụểếệụốếố nh c th , n u nhi m v ch ng đ qu c là c ầ n kíp, còn v ấềảếềị n đ gi i quy t đi n đ a tuy quan trọưưảựếắộ ng nh ng ch a ph i tr c ti p b t bu c, thì có th ểậ t p trung đánh đ ổế đ quốồ c r i sau m ớảếấềềịư i gi i quy t v n đ đi n đa. Nh ng cũng có khi v ấềềị n đ đi n đa và phảếảếảếấề n đ ph i liên ti p gi i quy t, v n đ này giúp cho v ấề n đ kia làm xong m ụ c đích củ a cu ộ c v ậ n đ ộ ng. “Nói tóm lạ i, n ế u phát tri ể n cu ộ c tranh đ ấ u chia đ ấ t mà ngăn tr ở cuộấ c đ u tranh ph ảếảựọấề n đ thì ph i l a ch n v n đ nào quan tr ọơ ng h n mà gi ảế i quy t trướ c. Nghĩa là ch ọị n đ ch nhân chính, nguy hi ểấểậ m nh t, đ t p trung l ựượủ c l ng c a mộ t dân t ộ c mà đánh cho đ ượ c toàn th ắ ng”2. Đây là nhậ n th ứ c m ớ i c ủ a Đ ả ng ta, nó phù h ợ p v ớ i tinh th ầ n trong C ươ ng lĩnh chính trịầ đ u tiên c ủả a Đ ng và b ướầắụượữạếủ c đ u kh c ph c đ c nh ng h n ch c a Lu ậ n cươ ng chính tr ị tháng 10-1930. Tháng 3-1939, Đả ng ra b ả n Tuyên ngôn củ a Đ ả ng C ộ ng s ả n Đông D ươ ng đ ố i vớ i th ờ i cu ộ c, nêu rõ họ a phát xít đang đ ế n g ầ n và kêu g ọ i các t ầ ng l ớ p nhân dân ph ả i đấ u tranh đòi các quy ề n t ự do dân ch ủ , ch ố ng nguy c ơ chi ế n tranh phát xít. Tháng 7-1939, Tổ ng Bí th ư Nguy ễ n Văn C ừ cho xu ấ t b ả n tác ph ẩ m Tự ch ỉ trích. Tác phẩ m đã phân tích nh ữấềơảềựảổế ng v n đ c b n v xây d ng Đ ng, t ng k t kinh nghiệộậộ m cu c v n đ ng dân ch ủủả c a Đ ng, nh ấềườố t là v đ ng l i xây d ự ng M ặậ t tr n Dân chủ Đông D ươ ng. Tác ph ẩ m này còn có tác d ụ ng to l ớ n trong cu ộ c đ ấ u tranh khắụữệạầ c ph c nh ng l ch l c, sai l m trong phong trào v ậộ n đ ng dân ch ủườ , tăng c ng đoàn kế t nh ấ t trí trong n ộ i b ộ Đ ả ng. Tóm lạ i, trong nhữ ng năm 1936-1939, ch ủ tr ươ ng m ớ i c ủ a Đ ả ng đã gi ả i quy ế t đúng đắố n m i quan h ệữụ gi a m c tiêu chi ếượ n l c và m ụ c tiêu c ụểướắủ th tr c m t c a cách mạữấềộấềấề ng, gi a v n đ dân t c và v n đ giai c p, đ ra các hình th ứổứ c t ch c và 1 ĐCSVN: Sđd.,, tậ p 6, tr.152. 2 ĐCSVN: Sđd.,, tậ p 6, tr.152.
20. 20 đấ u tranh linh ho ạ t, thích h ợ p, Các ngh ị quy ế t c ủ a Ban Ch ấ p hành Trung ươ ng trong thờ i kỳ này đánh d ấướưở u b c tr ng thành c ủảề a Đ ng v chính tr ịưưở và t t ng, th ể hiệả n b n lĩnh và tinh th ầộậựủ n đ c l p t ch , sáng t ạủảởộ o c a Đ ng, m ra m t cao trào m ớ i trong cả n ướ c. c) Ý nghĩa: Lị ch s ử đánh giá phong trào Dân ch ủ 1936-1939 nh ư cu ộ c Tổ ng di ễ n t ậ p lầ n th ứ hai củ a Đ ả ng và nhân dân Vi ệ t Nam, chu ẩ n b ị cho th ắ ng l ợ i c ủ a cách m ạ ng tháng Tám 1945, vì: Hình thành được M ặ t tr ậ n chính tr ị r ộ ng rãi ch ố ng đ ế qu ố c, phong ki ế n. Phong trào thể hi ệ n được nhi ề u hình th ứ c đ ấ u tranh, giành được nh ữ ng quy ề n lợ i nh ấ t đ ị nh v ề dân sinh, dân ch ủ cho nhân dân. Phong trào đã tạ o đ ược khí th ế cách m ạ ng r ộ ng kh ắ p trong c ả n ước, t ạ o đi ề u kiệ n đ ể cách m ạ ng Vi ệ t Nam bước vào th ờ i kỳ đ ấ u tranh m ớ i. II. CHỦ TR ƯƠ NG Đ Ấ U TRANH T Ừ NĂM 1939 Đ Ế N NĂM 1945 1. Hoàn cảịử nh l ch s và s ự chuy ểướ n h ng ch ỉạ đ o chi ếượủả n l c c a Đ ng a) Tình hình thế gi ớ i và trong n ướ c Chiế n tranh th ế gi ớ i l ầ n th ứ hai bùng n ổ: Ngày 1-9-1939, phát xít Đứ c t ấ n công Ba Lan, hai ngày sau Anh và Pháp tuyên chiế n v ớ i Đ ứ c, Chi ế n tranh th ế gi ớ i l ầ n th ứ hai bùng n ổ . Tháng 6-1940, Đứ c t ấ n công Pháp. Chính ph ủ Pháp đ ầ u hàng Đ ứ c. Ngày 22-6- 1941, phátxít Đứ c t ấ n công Liên Xô. T ừ khi phátxít Đ ứ c t ấ n công Liên Xô, tính ch ấ t chiế n tranh đ ế qu ố c chuy ể n thành chi ế n tranh gi ữ a các l ự c l ượ ng dân ch ủ do Liên Xô làm trụ c ộ t v ớ i các l ự c l ượ ng phátxít do Đ ứ c c ầ m đ ầ u. Tình hình trong nướ c: Chiế n tranh th ếớầứ gi i l n th hai bùng n ổảưởạẽựế đã nh h ng m nh m và tr c ti p đế n Đông D ươ ng và Vi ệ t Nam. Ngày 28-9-1939, Toàn quy ề n Đông D ươ ng ra ngh ị địấ nh c m tuyên truy ềộảấư n c ng s n, c m l u hành, tàng tr ữệộảặả tài li u c ng s n, đ t Đ ng Cộ ng s ả n ra ngoài vòng pháp lu ậ t, đóng c ử a các t ờ báo, c ấ m h ộ i h ọ p và t ụ t ậ p đông ngườ i Trong thự c t ế , ở Vi ệ t Nam và Đông D ươ ng, th ự c dân Pháp đã thi hành chính sách thờ i chi ế n r ấ t tr ắ ng tr ợ n. Chúng phátxít hóa b ộ máy th ố ng tr ị , th ẳ ng tay đàn áp phong trào cách mạ ng c ủ a nhân dân, t ậ p trung l ự c l ượ ng đánh vào Đ ả ng C ộ ng s ả n Đông Dươộốềự ng. M t s quy n t do, dân ch ủ giành đ ượ c trong th ờ i kỳ 1936-1939 b ịủ th tiêu. Chúng ban bố l ệ nh t ổ ng đ ộ ng viên, th ự c hi ệ n chính sách “kinh t ế ch ỉ huy” nh ằ m tăng cườơ ng v vét s ứườứủểụụ c ng i, s c c a đ ph c v cho chi ế n tranh c ủếốơ a đ qu c. H n 70.000 thanh niên bị b ắ t sang Pháp đ ể làm bia đ ỡ đ ạ n.
21. 21 Lợ i d ụ ng lúc Pháp m ấ t n ướ c, ngày 22-9-1940, phátxít Nh ậ t đã ti ế n vào L ạ ng Sơ n và đ ổ b ộ vào H ả i Phòng. Ngày 23-9-1940, t ạ i Hà N ộ i, Pháp ký hi ệ p đ ị nh đ ầ u hàng Nhậ t. T ừ đây, nhân dân ta ch ị u c ả nh m ộ t c ổ hai tròng áp b ứ c, bóc l ộ t c ủ a Pháp - Nhậ t. Mâu thu ẫ n gi ữ a nhân dân ta v ớ i Pháp - Nh ậ t tr ở nên gay g ắ t h ơ n bao gi ờ h ế t. b)Nộ i dung ch ủươ tr ng chuy ểướ n h ng ch ỉạ đ o chi ếượ n l c Kể t ừ khi Chi ế n tranh th ế gi ớ i l ầ n th ứ hai bùng n ổ , Ban Ch ấ p hành Trung ương đã h ọộịầứ p H i ngh l n th sáu (11-1939), H ộịầứả i ngh l n th b y (11-1940) và H ộ i nghịầứ l n th tám (5-1941) quy ếị t đ nh chuy ểướỉạếượ n h ng ch đ o chi n l c cách m ạ ng như sau: Đư a nhi ệ m v ụ gi ả i phóng dân t ộ c lên hàng đ ầ u: “trong lúc này nế u không gi ả i quyếượấềộả t đ c v n đ dân t c gi i phóng, không đòi đ ượộậự c đ c l p, t do cho toàn th ể dân tộ c, thì ch ẳ ng nh ữ ng toàn th ể qu ố c gia dân t ộ c còn ch ị u mãi ki ế p ng ự a trâu, mà quyềợủộậ n l i c a b ph n, giai c ấếạ p đ n v n năm cũng không đòi l ạượ i đ c”1. Đểậ t p trung cho nhi ệụả m v gi i phóng dân t ộả c, Đ ng ta quy ếịạạ t đ nh t m gác l i khẩ u hi ệ u “Đánh đổ đ ị a ch ủ , chia ru ộ ng đ ấ t cho dân cày” thay bằ ng kh ẩ u hi ệ u “Tị ch thu ruộ ng đ ấ t c ủ a b ọ n đ ế qu ố c và Vi ệ t gian cho dân cày nghèo”, “Chia lạ i ru ộ ng đ ấ t công cho công bằ ng và gi ả m tô, gi ả m t ứ c”, Thành lậ p Mặ t tr ậ n Vi ệ t Nam đ ộ c l ậ p đ ồ ng minh, gọ i t ắ t là Vi ệ t Minh thay cho Mặậốấ t tr n th ng nh t dân t ộảế c ph n đ Đông D ươể ng đ đoàn k ếậợ t, t p h p các l ự c lượ ng cách m ạ ng đông đ ả o trong c ảướ n c không phân bi ệ t thành ph ầứổằ n, l a tu i nh m mụ c tiêu gi ả i phóng dân t ộ c. Quyế t đ ị nh xúc ti ế n chu ẩ n b ị kh ở i nghĩa vũ trang là nhi ệ m v ụ trung tâm c ủ a Đả ng và nhân dân ta trong giai đo ạ n hi ệ n t ạ i. Phong trào chố ng Pháp - Nh ậ t k ể t ừ khở i nghĩa B ắ c S ơ n (27-09-1940), khở i nghĩa Nam Kỳ (23-11-1940), binh biế n Đô L ươ ng (13-01-1941) liên tụ c phát tri ể n, đã thứỉ c t nh tinh th ầ n cách m ạủ ng c a nhân dân c ảướểạề n c và đ l i nhi u kinh nghi ệ m quý báu về kh ở i nghĩa vũ trang cho Đ ả ng ta, là ti ế ng súng báo hi ệ u cho cu ộ c kh ở i nghĩa toàn quố c. Trước tình hình đó, m ặ t tr ậ n Vi ệ t Minh đã ra tuyên ngôn, ch ươ ng trình hành độ ng nh ằ m hướng d ẫ n, chu ẩ n b ị l ự c lượng cho kh ở i nghĩa: Xây dự ng các căn c ứ đ ị a cách m ạ ng Cao - B ắ c - L ạ ng, Thái - Hà - Tuyên, l ậ p các độ i vũ trang t ựệổứ v , t ch c các tr ậ n đánh du kích. Đ ộ i du kích B ắơượổ c S n đ c t chứ c l ạ i và đ ổ i tên thành Cứ u qu ố c quân. Ngày 22-12-1944 Độ i Vi ệ t Nam tuyên truyề n gi ả i phóng quân được thành l ậ p, ho ạ t đ ộ ng theo ph ươ ng châm “chính trị tr ọ ng hơ n quân s ự , tuyên truy ề n tr ọ ng h ơ n tác chi ế n”. Độ i Vi ệ t Nam tuyên truy ề n gi ả i phóng quân chính là tiề n thân c ủ a Quân độ i Nhân dân Vi ệ t Nam sau này. Coi trọ ng xây d ự ng l ự c lượng cách m ạ ng ở đô th ị , phát đ ộ ng nhân dân ở các đô thị đ ấ u tranh. 1 ĐCSVN: Sđd.,, tậ p 7, tr.113.
22. 22 Tổ ch ứ c qu ầ n chúng đ ấ u tranh trên m ặ t tr ậ n văn hoá, tư t ưởng ch ố ng l ạ i văn hoá nô dị ch, xây d ự ng n ề n văn hoá m ớ i theo ph ương châm dân tộ c - khoa h ọ c - đ ạ i chúng (Đề cương văn hoá Vi ệ t Nam - 1943). c) Ý nghĩa củ a s ự chuy ể n h ướ ng ch ỉ đ ạ o chi ế n l ượ c Vớ i tinh th ầộậựủ n đ c l p, t ch , sáng t ạ o, Ban Ch ấ p hành Trung ươả ng Đ ng đã hoàn chnhỉự s chuy ểướ n h ng ch ỉạ đ o chi ếượằ n l c nh m gi ả i quy ếụ t m c tiêu s ốộ m t củ a cách m ạ ng là đ ộậ c l p dân t ộ c và đ ề ra nhi ềủươ u ch tr ng đúng đ ắểựệ n đ th c hi n. Đườốươ ng l i gi ng cao ng ọờả n c gi i phóng dân t ộặệụả c, đ t nhi m v gi i phóng dân tộ c lên hàng đ ầậợộ u, t p h p r ng rãi m ọườệ i ng i Vi t Nam yêu n ướ c trong M ặậ t tr n Việ t Minh, xây d ựựượ ng l c l ng chính tr ịủầ c a qu n chúng ởả c nông thôn và thành th ị , xây dự ng căn c ứị đ a cách m ạ ng và l ựượ c l ng vũ trang, là ng ọờẫườ n c d n đ ng cho nhân dân ta tiế n lên giành th ắ ng l ợ i trong s ự nghi ệ p gi ả i phóng dân t ộ c. 2. Chủ tr ươ ng phát đ ộ ng T ổ ng kh ở i nghĩa giành chính quy ề n a) Phát độ ng cao trào kháng Nh ậ t, c ứ u n ướ c và đ ẩ y m ạ nh kh ở i nghĩa t ừ ng ph ầ n Phát độ ng cao trào kháng Nh ậ t, c ứ u n ướ c: Vào cuố i năm 1944, đ ầ u năm 1945, chi ế n tranh th ế gi ớ i th ứ hai b ướ c vào giai đoạ n k ế t thúc. H ồ ng quân Liên Xô quét s ạ ch phátxít Đ ứ c ra kh ỏ i lãnh th ổ c ủ a mình và tiế n nh ư vũ bão v ề Berlin. Phátxít Nh ậ t lâm vào tình tr ạ ng nguy kh ố n. Mâu thu ẫ n gi ữ a Nhậ t - Pháp ngày càng gay g ắ t. Đêm 9-3-1945, Nh ậ t đ ả o chính Pháp đ ể đ ộ c chi ế m Đông Dươ ng. Quân Pháp đã nhanh chóng đ ầ u hàng quân Nh ậ t. Ngay trong đêm 9-3-1945, Ban Thườ ng v ụ Trung ươ ng Đ ả ng h ọ p H ộ i ngh ị m ở rộ ng ở làng Đình B ả ng (T ừ S ơ n, B ắ c Ninh). Ngày 12-3-1945, Ban Th ườ ng v ụ Trung ương Đ ả ng ra ch ỉ th ị Nhậ t - Pháp b ắ n nhau và hành đ ộ ng c ủ a chúng ta. Cụ th ể là: Nhậ n đ ị nh đi ề u ki ệ n kh ở i nghĩa chưa chín mu ồ i nhưng k ẻ thù đã b ị kh ủ ng hoả ng chính tr ị , ta có nhi ề u c ơ h ộ i t ố t đ ể ti ế n t ớ i kh ở i nghĩa. Xác đị nh k ẻ thù chính c ủ a nhân dân Đông D ương sau ngày 9-3-1945 là phát xít Nhậ t, kh ẩ u hi ệ u đ ấ u tranh lúc này là “Đánh đuổ i phát xít Nh ậ t”. Xác đị nh nhi ệ m v ụ trước m ắ t là phát đ ộ ng cao trào Kháng Nhậ t c ứ u n ướ c vớ i các hình thứ c đ ấ u tranh chính tr ị , đ ấ u tranh vũ trang, đ ấ u tranh kinh t ế đ ể chu ẩ n b ị cho Tổ ng kh ở i nghĩa. Dự ki ế n các th ờ i c ơ kh ở i nghĩa: + Khi quân đồ ng minh ti ế n sâu, bám ch ắ c trên đ ấ t Đông Dương, Nh ậ t đem quân ra đánh, để h ở phía sau. + Nhậ t m ấ t n ướ c nh ư Pháp năm 1940. + Cách mạ ng Nh ậ t th ắ ng l ợ i, giai c ấ p vô s ả n Nh ậ t giành đ ượ c chính quy ề n.
23. 23  Song ta không được ỷ l ạ i vào bên ngoài mà ph ả i nêu cao tinh th ầ n d ự a vào sứ c mình là chính. Đẩ y m ạ nh kh ở i nghĩa t ừ ng ph ầ n, giành chính quy ề n b ộ ph ậ n: Từ gi ữ a tháng 3-1945 tr ở đi, Cao trào kháng Nh ậ t c ứ u n ướ c đã di ễ n ra r ấ t sôi nổ i, m ạ nh m ẽ và phong phú v ề n ộ i dung, hình th ứ c. Phong trào đấ u tranh vũ trang, kh ở i nghĩa t ừ ng ph ầ n đã di ễ n ra trong nhi ề u n ơ i ở vùng th ượ ng du và trung du B ắ c Kỳ. Vi ệ t Nam tuyên truy ề n gi ả i phóng quân và C ứ u quố c quân ph ốợớựượ i h p v i l c l ng chính tr ịủầ c a qu n chúng gi ả i phóng hàng lo ạ t xã, châu, huyệ n thu ộ c các t ỉ nh Cao B ằ ng, B ắ c C ạ n, L ạ ng S ơ n, Thái Nguyên, Tuyên Quang. Ngày 15-4-1945, Ban Thườụ ng v Trung ươả ng Đ ng tri ệậộ u t p H i ngh ị quân s ự cách mạắởệ ng B c Kỳ Hi p Hòa (B ắ c Giang). H ộị i ngh đã quy ếịốấ t đ nh th ng nh t các lự c l ượ ng vũ trang s ẵ n có thành Việ t Nam gi ả i phóng quân; quyế t đ ị nh xây d ự ng b ả y chiế n khu trong c ảướ n c và ch ủươ tr ng phát tri ểơữựượ n h n n a l c l ng vũ trang và n ử a vũ trang. Ngày 4-6-1945, Khu Giả i phóng chính th ứ c đ ượ c thành l ậ p, tr ở thành căn c ứ đ ị a chính củ a cách m ạ ng c ả nước, là hình ả nh thu nh ỏ c ủ a n ước Vi ệ t Nam m ớ i. Giữ a lúc phong trào qu ầ n chúng đang phát tri ể n m ạ nh m ẽ trong c ả n ướ c ở c ả nông thôn và thành thị , n ạ n đói đã di ễ n ra nghiêm tr ọ ng ở các t ỉ nh B ắ c B ộ và B ắ c Trung Bộ do h ậ u qu ả c ủ a chính sách v ơ vét, bóc l ộ t c ủ a Pháp - Nh ậ t. H ơ n hai tri ệ u đồ ng bào ta b ịế ch t đói. Tr ướ c tình hình đó, Đ ảịờềẩệ ng k p th i đ ra kh u hi u “Phá kho thóc, giả i quy ế t n ạ n đói”. Chủ tr ươ ng đó đã đáp ứ ng đúng nguy ệ n v ọ ng c ấ p bách c ủ a nhân dân ta, vì vậ y trong m ộ t th ờ i gian ng ắ n, Đ ả ng đã đ ộ ng viên đ ượ c hàng tri ệ u quầ n chúng ti ế n lên tr ậ n tuy ế n cách m ạ ng. b) Chủ tr ươ ng phát đ ộ ng T ổ ng kh ở i nghĩa Chiế n tranh th ế gi ớ i th ứ hai b ướ c vào giai đo ạ n k ế t thúc. Ngày 2-5-1945, H ồ ng quân Liên Xô chiế m Berlin, tiêu di ệ t phátxít Đ ứ c t ậ n hang ổ c ủ a chúng. Ngày 9-5- 1945, phátxít Đứ c đ ầ u hàng quân Đ ồ ng minh không đi ề u ki ệ n. Ở ch ấ u Á, phátxít Nh ậ t đang đi gầ n đ ế n ch ỗ th ấ t b ạ i hoàn toàn. Trướự c s phát tri ể n nhanh chóng c ủ a tình hình, Trung ươếịọộ ng quy t đ nh h p H i nghị toàn qu ố c c ủ a Đ ả ng t ạ i Tân Trào (Tuyên Quang) t ừ ngày 13 đ ế n 15-8-1945: Quyế t đ ị nh phát độ ng T ổ ng Kh ở i nghĩa giành chính quy ề n t ừ tay phát xít Nh ậ t trước khi quân Đ ồ ng minh vào Đông Dương. Nguyên tắ c ch ỉ đ ạ o: đánh nh ữ ng n ơ i ch ắ c th ắ ng b ấ t k ể thành th ị hay nông thôn, kế t h ợ p đ ấ u tranh chính tr ị v ớ i vũ trang làm tan rã tinh th ầ n quân đ ị ch, g ọ i hàng trước khi đánh. Thành lậ p chính quy ề n nhân dân tr ướ c khi quân Đ ồ ng Minh vào Đông D ươ ng.
24. 24 Từ ngày 16 đ ế n ngày 17-8-1945, cũng t ạ i Tân Trào, Đ ạ i h ộ i qu ố c dân đã h ọ p và nhiệệ t li t tán thành ch ủươổở tr ng t ng kh i nghĩa c ủả a Đ ng, quy ếị t đ nh thành l ậ p Ủy ban giả i phóng dân t ộ c Vi ệ t Nam. Ngay sau Đạ i h ộ i, Ch ủ t ị ch H ồ Chí Minh đã g ử i th ư kêu g ọ i đ ồ ng bào và chi ế n sĩ cảướờếị n c: “Gi quy t đ nh cho v ậệ n m nh dân t ộ c ta đã đ ế n. Toàn qu ốồ c đ ng bào hãy đứ ng d ậ y đem s ứ c ta mà t ự gi ả i phóng cho ta”1. Dướự i s lãnh đ ạủảơ o c a Đ ng, h n 20 tri ệ u nhân dân ta đã nh ấề t t vùng d ậở y kh i nghĩa giành chính quyề n. T ừ ngày 14 đ ế n 28-8-1945, kh ở i nghĩa đã thành công trong c ả nước. Tiêu bi ể u là vi ệ c giành chính quy ề n ở Hà N ộ i (19-8), Huế (23-8) và Sài Gòn (25-8). Ngày 30-8-1945 vua Bả o Đ ạ i thoái v ị , giao n ộ p ấ n ki ế m cho đ ạ i di ệ n Chính phủ n ướ c Vi ệ t Nam Dân ch ủ C ộ ng hòa. Ngày 2-9-1945, Chủ t ị ch H ồ Chí Minh đ ọ c Tuyên ngôn độ c l ậ p tạ i Qu ả ng tr ườ ng Ba Đình, Hà N ộ i, khai sinh nước Việ t Nam Dân chủ C ộ ng hoà – nhà n ướ c công nông đ ầ u tiên ở khu v ự c Đông Nam Á. c) Kế t qu ả , ý nghĩa, nguyên nhân th ắ ng l ợ i và bài h ọ c kinh nghi ệ m c ủ a cu ộ c Cách mạ ng Tháng Tám Ý nghĩa lị ch s ử : Cách mạ ng tháng Tám năm 1945 đã đ ậ p tan ách th ố ng tr ị c ủ a th ự c dân Pháp và phát xít Nhậ t, l ậ t nhào ch ế đ ộ quân ch ủ đã t ồ n t ạ i hàng m ấ y nghìn năm, l ậ p ra nước Việ t Nam dân ch ủ c ộ ng hoà. Nước ta t ừ m ộ t n ướ c thu ộ c đ ị a n ử a phong ki ế n tr ở thành nước đ ộ c l ậ p t ự do, nhân dân ta t ừ thân ph ậ n nô l ệ tr ở thành người ch ủ đ ấ t nước, làm chủ v ậ n m ệ nh c ủ a mình; Đ ả ng ta tr ở thành Đ ả ng h ợ p pháp lãnh đ ạ o chính quy ề n trong cả n ướ c. Cách mạ ng tháng Tám năm 1945 đánh d ấ u bước nh ả y v ọ t trong l ị ch s ử ti ế n hoá củ a dân t ộ c Vi ệ t Nam, m ở ra k ỷ nguyên m ớ i trong l ị ch s ử dân t ộ c - k ỷ nguyên độ c l ậ p dân tộ c và ch ủ nghĩa xã h ộ i. Thắ ng l ợ i c ủ a cách m ạ ng tháng Tám năm 1945 đã th ể hi ệ n vai trò lãnh đ ạ o cách mạ ng c ủ a giai c ấ p công nhân Vi ệ t Nam thông qua đ ộ i tiên phong c ủ a mình là Đ ả ng Cộ ng s ả n Đông D ươ ng. Đây là cuộ c cách m ạ ng gi ả i phóng dân t ộ c đi ể n hình do Đ ả ng Cộ ng s ả n lãnh đ ạ o, là th ắ ng l ợ i đ ầ u tiên c ủ a ch ủ nghĩa Mác-Lênin ở m ộ t nước thu ộ c đị a. Thắ ng l ợ i c ủ a cách m ạ ng tháng Tám đã ch ọ c th ủ ng khâu y ế u nh ấ t trong h ệ thố ng thu ộịủủ c đ a c a ch nghĩa đ ếốởầờ qu c, m đ u th i kỳ suy s ụ p, tan rã c ủủ a ch nghĩa thự c dân ki ể u cũ; góp ph ầ n c ổ vũ phong trào gi ả i phóng dân t ộ c ở các nước thu ộ c đ ị a, là niề m t ự hào chung c ủ a nhân dân ti ế n b ộ th ế gi ớ i. Đánh giá ý nghĩa củ a Cách m ạ ng Tháng Tám, Ch ủ t ị ch H ồ Chí Minh ch ỉ rõ: “Chẳ ng nh ữ ng giai c ấ p lao đ ộ ng và nhân dân Vi ệ t Nam ta có th ể t ự hào, mà giai c ấ p lao độ ng và nh ữ ng dân t ộịứơ c b áp b c n i khác cũng có th ểựằầ t hào r ng: l n này là l ầ n 1 Hồ Chí Minh: Toàn t ậ p, Nxb. Chính tr ị qu ố c gia, Hà N ộ i, 2002, t ậ p 3, tr.554.
25. 25 đầ u tiên trong lch ịử s cách m ạủ ng c a các dân t ộộịửộịộ c thu c đ a và n a thu c đ a, m t Đả ng mớ i 15 tu ổ i đã lãnh đ ạ o cách m ạ ng thành công, đã n ắ m chính quy ề n toàn quố c”1. Nguyên nhân thắ ng l ợ i: Nguyên nhân khách quan: Phe phát-xít đã thấ t b ạ i trong chi ế n tranh th ế gi ớ i II, kẻ thù tr ự c ti ế p c ủ a nhân dân ta là phát-xít Nh ậ t đã b ị Liên Xô và Đ ồ ng minh đánh b ạ i, quân độậở i Nh t Đông D ươấế ng m t h t tinh th ầếấ n chi n đ u, chính ph ủầọ Tr n Tr ng Kim rệ u rã. Nguyên nhân chủ quan: Có sự chu ẩ n b ị công phu c ủ a Đ ả ng C ộ ng s ả n Vi ệ t Nam: cách m ạ ng tháng Tám là kế t qu ả c ủ a 15 năm đ ấ u tranh c ủ a nhân dân ta dưới s ự lãnh đ ạ o c ủ a Đ ả ng, mà tr ự c tiế p là phong trào cách m ạ ng 1939-1945. Trong quá trình đó, Đ ả ng đã xây d ự ng l ự c lượ ng vũ trang nhân dân, được nhân dân nuôi dưỡng và đùm b ọ c, có ch ỗ đ ứ ng chân ngày càng vữ ng ch ắ c trong căn c ứ đ ị a cách m ạ ng, gi ữ vai trò nòng c ố t xung kích, h ỗ trợ cho qu ầ n chúng n ổ i d ậ y kh ở i nghĩa giành chính quy ề n. Đả ng là ng ười t ổ ch ứ c và lãnh đ ạ o: Đ ả ng có đường l ố i cách m ạ ng đúng đ ắ n, dày dạ n kinh nghi ệ m đ ấ u tranh, b ắ t r ễ sâu trong qu ầ n chúng, đoàn k ế t và th ố ng nh ấ t, quyế t tâm lãnh đ ạ o qu ầ n chúng kh ở i nghĩa giành chính quy ề n. S ự lãnh đ ạ o c ủ a Đ ả ng là điềệơảấ u ki n c b n nh t, quy ếịắợủ t đ nh th ng l i c a cách m ạ ng tháng Tám. Có sự chi ế n đ ấ u hy sinh c ủ a quân dân c ả n ước: đó là s ự hy sinh oanh li ệ t c ủ a các thế h ệ cha anh, không qu ả n xương máu và tính m ệ nh vì n ề n đ ộ c l ậ p t ự do c ủ a dân tộ c. Kinh nghiệ m l ị ch s ử : Giương cao ng ọờộậ n c đ c l p dân t ộếợ c, k t h p đúng đ ắ n hai nhi ệụố m v ch ng đế qu ố c và ch ố ng phong ki ế n. Toàn dân nổ i d ậ y trên n ề n t ả ng liên minh công - nông. Lợ i d ụ ng mâu thu ẫ n c ủ a k ẻ thù, tránh đ ố i đ ầ u cùng lúc v ớ i nhi ề u k ẻ thù. Kiên quyếửụạự t s d ng b o l c cách m ạế ng, bi t dùng b ạự o l c cách m ạ ng phù h ợ p vớ i tình hình. Nắ m v ữ ng ngh ệ thu ậ t kh ở i nghĩa, ngh ệ thu ậ t ch ọ n đúng th ờ i c ơ . Xây dự ng Đ ả ng Mác-Lênin đ ủ s ứ c lãnh đ ạ o cu ộ c t ổ ng kh ở i nghĩa. 1 Hồ Chí Minh (2002), Sđd., t.6, tr.159.
26. 26 CHƯƠ NG III ĐƯỜ NG L Ố I KHÁNG CHI Ế N CH Ố NG THỰ C DÂN PHÁP VÀ Đ Ế QU Ố C M Ỹ XÂM L ƯỢ C (1945-1975) I. ĐƯỜ NG L Ố I XÂY D Ự NG, B Ả O V Ệ CHÍNH QUY Ề N VÀ KHÁNG CHI Ế N CHỐ NG TH Ự C DÂN PHÁP XÂM L ƯỢ C (1945-1954) 1. Chủ tr ươ ng xây d ự ng và b ả o v ệ chính quy ề n cách m ạ ng (1945-1946) a) Hoàn cả nh l ị ch s ử n ướ c ta sau Cách m ạ ng Tháng Tám Thuậ n l ợ i: Thế m ạ nh và thu ậ n l ợ i l ớ n nh ấ t là nhân dân ta t ừ thân ph ậ n nô l ệ đã tr ở thành ngườ i làm ch ủấướ đ t n c. Toàn dân tin t ưở ng sâu s ắ c vào s ự lãnh đ ạủả o c a Đ ng và Chủịồ t ch H Chí Minh; đoàn k ếế t, quy t tâm xây d ự ng và b ảệềộậố o v n n đ c l p, th ng nhấ t c ủ a T ổ qu ố c. Dù còn non trẻ , chính quy ề n nhân dân đã đ ượ c xây d ự ng thành h ệ th ố ng t ừ trung ươếơở ng đ n c s , do Đ ả ng lãnh đ ạ o và đ ượ c toàn dân ủộựượ ng h . L c l ng vũ trang nhân dân bao gồ m quân đ ộ i, dân quân, t ự v ệ và công an m ặ c dù t ổ ch ứ c và trang bị còn non y ế u, kinh nghi ệ m chi ế n đ ấ u còn ít, nh ư ng h ọ đ ề u xu ấ t thân t ừ nhân dân, vì nhân dân mà chiế n đ ấ u và có tinh th ầ n yêu n ướ c, tinh th ầ n chi ế n đ ấ u cao. Từộảạộ m t Đ ng ho t đ ng bí m ậả t Đ ng đã tr ở thành Đ ảầ ng c m quy ềả n, Đ ng có uy tín cao, có lãnh tụ sáng su ốượ t, đ c toàn dân tin t ưởả ng; Đ ng có h ệốổứ th ng t ch c trong toàn quố c, có đ ườ ng l ố i và ph ươ ng pháp đúng, v ữ ng tay chèo lái con thuy ề n cách mạ ng Vi ệ t Nam. Khó khăn: Sau Cách mạ ng tháng Tám, chính quy ề n nhân dân m ớ i đ ượ c thành l ậ p đã ph ả i đươ ng đ ầ u v ớ i nh ữ ng khó khăn, th ử thách r ấ t nghiêm tr ọ ng. - Về k ẻ thù: Đấướị t n c b các th ếựếốảộ l c đ qu c ph n đ ng bao vây và ti ế n công. + Đầ u tháng 9-1945, theo th ỏ a thu ậ n c ủ a H ộ i ngh ị Postdam, Chính ph ủ Trung Hoa Quố c dân qu ố c do T ưởớạầầ ng Gi i Th ch c m đ u, tay sai c ủếốỹớ a đ qu c M , v i danh nghĩa đồ ng minh đã đ ư a 20 v ạ n quân vào phía B ắ c vĩ tuy ế n 16 v ớ i âm m ư u “Diệ t C ộ ng, c ầ m H ồ”. + Ở phía Nam vĩ tuy ế n 16, t ừ đ ầ u tháng 9-1945, 10 v ạ n quân đ ộ i Anh cũng v ớ i danh nghĩa đồ ng minh vào gi ả i giáp quân đ ộ i Nh ậ t đã giúp đ ỡ , t ạ o đi ề u ki ệ n cho th ự c dân Pháp quay trở l ạ i xâm l ượ c n ướ c ta m ộ t l ầ n n ữ a. Ngày 23-9-1945, th ự c dân Pháp
27. 27 đượ c quân Anh và quân Nh ậ t y ể m tr ợ đã n ổ súng đánh chi ế m Sài Gòn r ồ i Nam B ộ hòng đặởạựốịủự t tr l i s th ng tr c a th c dân Pháp đ ốớ i v i dân t ộệ c Vi t Nam. + Đế qu ố c M ỹ đ ể cho Pháp tr ở l ạ i Đông D ươ ng nh ằ m lôi kéo Pháp và Anh chố ng Liên Xô, đ ồ ng th ờ i cài th ế đ ể h ấ t c ẳ ng Pháp, Anh kh ỏ i Đông D ươ ng và Đông Nam Á về sau. Đ ế qu ố c Anh giúp Pháp đem quân chi ế m l ạ i Đông D ươ ng nh ằ m ngăn chặ n âm m ưủỹữ u c a M và gi các thu ộịủ c đ a c a mình. Các th ếựếốảộ l c đ qu c, ph n đ ng nướ c ngoài tuy theo đu ổ i l ợ i ích riêng và có nh ữ ng th ủ đo ạ n khác nhau, song đ ề u có mộ t m ụ c tiêu chung là tiêu di ệ t chính quy ề n nhân dân, xóa b ỏ thành qu ả c ủ a cu ộ c Cách mạ ng tháng Tám ở Vi ệ t Nam. + Ngoài lự c l ượ ng c ủ a quân T ưở ng, Anh, Pháp, trên đ ấ t n ướ c ta lúc đó còn có khoả ng 6 v ạ n quân Nh ậ t đang ch ờ gi ả i giáp. Trong lúc ch ờ gi ả i giáp, m ộ t b ộ ph ậ n củộ a đ i quân Nh ậượ t đã đ c quân Anh s ửụ d ng, đánh vào l ựượ c l ng vũ trang c ủ a ta, dọ n đ ườ ng cho quân Pháp đánh chi ế m Sài Gòn và nhi ề u vùng ở mi ề n Nam. + Lúc này chính quyề n nhân dân v ừ a ph ả i ch ố ng gi ặ c xâm l ượ c, v ừ a ph ả i đ ố i phó vớ i nhi ề u t ổ ch ứ c ph ả n đ ộ ng nh ư Việ t Nam qu ố c dân đ ả ng (Việ t qu ố c), Việ t Nam cách mệ nh đ ồ ng minh h ộ i (Việ t cách), Đạ i Vi ệ t dân chính Các tổ ch ứ c đó d ự a vào thế l ự c bên ngoài đ ể ch ố ng phá cách m ạ ng, hòng xóa b ỏ chính quy ề n nhân dân. Chúng đòi Chủịồ t ch H Chí Minh và các b ộưở tr ng là đ ả ng viên c ộảảừ ng s n ph i t chứ c; chúng l ậ p chính quy ề n ph ả n đ ộ ng ở m ộ t s ố n ơ i nh ư Vĩnh Yên, Yên Bái, Móng Cái.  Có thể nói ch ư a bao gi ờấướ đ t n c ta ph ảươầớềẻ i đ ng đ u v i nhi u k thù bên ngoài và bên trong tàn bạ o và x ả o quy ệ t nh ư lúc này. - Về kinh t ế - xã h ộ i: bên cạ nh nh ữ ng thách th ứ c nghiêm tr ọ ng v ề quân s ự và chính trịữ , nh ng khó khăn v ềếộ kinh t , xã h i cũng là thách th ứặềốớả c n ng n đ i v i Đ ng ta và chính quyề n cách m ạ ng. + Nạởềắ n đói mi n B c do Nh ậ t, Pháp gây ra ch ưượắụ a đ c kh c ph c, 50% ru ộ ng đấịỏ t b b hoang, ởắộỉịụ B c B 6 t nh b l t và v ỡ đê, sau l ụạếạ t l i đ n h n hán. + Công nghiệ p đình đ ố n, hàng hóa khan hi ế m, giá c ả tăng v ọ t, ngo ạ i th ươ ng đình trệ . + Tình hình tài chính rấ t khó khăn, kho b ạ c ch ỉ có 1,2 tri ệ u đ ồ ng, trong đó quá nửề a là ti n rách không s ửụượếưượ d ng đ c, thu ch a thu đ c. Ngân hàng Đông D ươ ng vẫ n còn n ằ m trong tay t ư b ả n Pháp. Trong khi đó quân T ưở ng l ạ i tung ti ề n quan kim và quố c t ệ đã b ị m ấ t giá ra th ị tr ườ ng gây thêm nhi ề u r ố i lo ạ n. + 95% số dân không bi ếữệạ t ch , các t n n xã h ộưệượ i nh nghi n r u, nghi ệ n hút, mê tín dị đoan mà ch ế đ ộ cũ đ ể l ạ i còn tr ầ m tr ọ ng và n ặ ng n ề . - Về quan h ệ qu ố c t ế: Nướ c Vi ệ t Nam Dân ch ủ C ộ ng hòa b ị bao vây, cách biệ t v ớ i th ế gi ớ i bên ngoài, không có b ấ t kỳ qu ố c gia nào công nh ậ n, đ ặ t quan h ệ ngoạ i giao và giúp đ ỡ cho cách m ạ ng n ướ c ta.
28. 28  Tấ t c ả nh ữ ng khó khăn đó đã đ ặ t v ậ n m ệ nh n ướ c ta lâm vào tình th ế “ngàn cân treo sợ i tóc”. Chính quyề n nhân dân có nguy c ơ b ị l ậ t đ ổ , n ề n đ ộ c l ậ p m ớ i giành đượ c có th ểịấ b m t, dân t ộệ c Vi t Nam có nguy c ơ quay tr ởạếố l i ki p s ng nô l ệầ , l m than. b) Chủ tr ươ ng “kháng chi ế n ki ế n qu ố c” c ủ a Đ ả ng (25-11-1945) Nộ i dung: Chủ tr ươ ng Kháng chiế n ki ế n qu ố c (25-11-1945) đã vạ ch ra con đườ ng đi lên cho cách m ạ ng Vi ệ t Nam trong giai đo ạ n m ớ i, v ạ ch ra ch ủ tr ươ ng và giả i pháp đ ấ u tranh nh ằữữ m gi v ng chính quy ềảệềộậựừ n, b o v n n đ c l p t do v a giành đượ c. N ộ i dung c ủ a ch ủ tr ươ ng kháng chi ế n ki ế n qu ố c: Về ch ỉ đ ạ o chi ế n l ượ c: Đả ng xác đ ị nh m ụ c tiêu c ủ a cách m ạ ng Vi ệ t Nam lúc này vẫ n là dân tộ c gi ả i phóng, khẩ u hi ệ u lúc này là “Dân tộ c trên h ế t, T ổ qu ố c trên hế t”1, như ng không ph ả i là giành đ ộ c l ậ p mà là gi ữ v ữ ng đ ộ c l ậ p. Về xác đ ị nh k ẻ thù: Trên cơ s ở phân tích âm m ư u c ủ a các n ướ c đ ế qu ố c đ ố i vớ i Đông D ươ ng, Đ ả ng ch ỉ rõ “kẻ thù chính c ủ a ta lúc này là th ự c dân Pháp xâm l ượ c phả i t ậ p trung ngon l ử a đ ấ u tranh vào chúng”2. Vì vậ y, ph ả i “lậ p M ặ t tr ậ n dân t ộ c thố ng nh ấ t ch ố ng th ự c dân Pháp xâm l ượ c”3; mở r ộ ng M ặ t tr ậ n Vi ệ t Minh nh ằ m thu hút đông đả o m ọ i t ầ ng l ớ p nhân dân, Về ph ươ ng h ướ ng, nhi ệ m v ụ: Đả ng nêu lên b ố n nhi ệ m v ụ ch ủ y ế u và c ấ p bách cầ n kh ẩ n tr ươ ng th ự c hi ệ n là “củ ng c ố chính quy ề n, ch ố ng th ự c dân Pháp xâm lượ c, bài tr ừ n ộ i ph ả n, c ả i thi ệ n đ ờ i s ố ng cho nhân dân”4. Đả ng ch ủ tr ươ ng kiên trì nguyên tắ c thêm b ạ n b ớ t thù, th ự c hi ệ n kh ẩ u hi ệ u “Hoa - Việ t thân thi ệ n” đố i v ớ i quân độ i T ưở ng Gi ớ i Th ạ ch và “Độ c l ậ p v ề chính tr ị , nhân nh ượ ng v ề kinh t ế” đố i vớ i Pháp. Ý nghĩa củ a ch ủ tr ươ ng: Chỉ th ị Kháng chiế n ki ế n qu ố c có ý nghĩa hế t s ứ c quan tr ọ ng: đã xác đ ị nh đúng kẻ thù chính c ủ a dân t ộ c Vi ệ t Nam là th ự c dân Pháp xâm l ượ c; đã ch ỉ ra k ị p th ờ i nhữấềơảềếượ ng v n đ c b n v chi n l c và sách l ượ c cách m ạ ng, nh ấ t là nêu rõ hai nhiệụếượớ m v chi n l c m i cách m ạướ ng n c ta sau Cách m ạ ng tháng Tám là xây d ự ng đấướ t n c đi đôi v ớảệấướề i b o v đ t n c; đ ra nh ữ ng nhi ệụệ m v , bi n pháp c ụểề th v đốộốạểắụạ i n i, đ i ngo i đ kh c ph c n n đói, n ạốố n d t, ch ng thù trong gi ặ c ngoài b ảệ o v chính quyề n cách m ạ ng. Nhữộ ng n i dung c ủủươ a ch tr ng kháng chi ếếốượảậ n ki n qu c đ c Đ ng t p trung chỉạựệ đ o th c hi n trên th ựếớ c t v i tinh th ầ n kiên quy ếẩươ t, kh n tr ng, linh ho ạ t, sáng tạ o. 1 ĐCSVN: Văn kiệ n Đ ả ng toàn t ậ p, Nxb. Chính trị qu ố c gia, Hà N ộ i, 2000, t ậ p 8, tr.26-27. 2 ĐCSVN: Sđd.,, tậ p 8, tr.26-27. 3 ĐCSVN: Sđd.,, tậ p 8, tr.26-27. 4 ĐCSVN: Sđd.,, tậ p 8, tr.26-27.
29. 29 c) Kế t qu ả , ý nghĩa nguyên nhân th ắ ng l ợ i và bài h ọ c kinh nghi ệ m Kế t qu ả : Về chính tr ị - xã h ộ i: Tiế p t ụ c tăng c ườ ng và m ở r ộ ng kh ố i đ ạ i đoàn k ế t toàn dân, phát triể n thêm các đoàn th ểứố c u qu c. Xúc ti ếổứầửốộề n t ch c b u c Qu c h i, đ ra Hiế n pháp và b ầ u Chính ph ủ chính th ứ c. Ngày 6-1-1946, cả n ướ c ti ế n hành Tổ ng tuy ể n c ử bầ u Qu ố c h ộ i. H ơ n 90% tổốử ng s c tri đã đi b ỏế phi u và b ầ u ra đ ượ c 333 đ ạểủịồ i bi u. Ch tch H Chí Minh trúng cửớơ v i h n 98% s ốếầ phi u b u. Ngày 2-3-1946, Qu ốọọ c h i h p kỳ th ứấầ nh t đã b u Hồ Chí Minh gi ữứủị ch c Ch t ch Chính ph ủ và trao quy ề n cho Ng ườậ i l p Chính ph ủ chính thứ c. T ạ i kỳ h ọ p th ứ hai (tháng 11-1946), Qu ố c h ộ i đã thông qua Hiế n pháp củ a nướ c Vi ệ t Nam Dân ch ủ C ộ ng hòa. Bộ máy chính quy ềừ n t trung ươếơởượệ ng đ n c s đ c ki n toàn. Các đoàn th ể nhân dân như M ặ t tr ậ n Vi ệ t Minh, H ộ i Liên hi ệ p qu ố c dân Vi ệ t Nam, T ổ ng Công đoàn Việ t Nam, H ộ i Liên hi ệụữệ p ph n Vi t Nam đ ượ c xây d ự ng và m ởộả r ng. Đ ng Dân chủ Vi ệ t Nam, Đ ả ng Xã h ộ i Vi ệ t Nam đ ượ c thành l ậ p. Về kinh t ế , văn hóa: Để kh ắ c ph ụ c nh ữ ng khó khăn v ề kinh t ế , tài chính, Đ ả ng ta và Chính phủ đã đ ề ra và th ự c hi ệ n m ộ t lo ạ t các bi ệ n pháp nh ư : Phát độ ng phong trào tăng gia s ả n xu ấ t, c ứ u đói, xóa b ỏ các th ứ thu ế vô lý và bấủếộắệả t công c a ch đ cũ, ra s c l nh gi m tô 25%. Xây d ự ng ngân qu ỹốộ qu c gia: đ ng viên nhân dân đóng góp dướ i các hình th ứ c nh ư xây d ự ng Quỹ Đ ộ c l ậ p (4-9-1945), tổ chứ c Tuầ n l ễ vàng (17-9-1945), Quỹ Kháng chi ế n, Quỹ Bình dân h ọ c v ụ, Quỹ Nam Bộ, Qua các phong trào đó, nhân dân ta đã tự nguy ệ n đóng góp đ ượ c 370 kg vàng và 20 triệ u đ ồ ng. Đểựệốềệộậ xây d ng h th ng ti n t đ c l p, ngày 31-1-1946, Chính ph ủắệ ra s c l nh phát hành tiề n Vi ệ t Nam và ngày 23-11-1946, Qu ố c h ộ i quy ế t đ ị nh l ư u hành ti ề n Vi ệ t Nam trong cả n ướ c. Cho đ ế n ngày toàn qu ố c kháng chi ế n, ti ề n Vi ệ t Nam đã căn b ả n thay thế đ ồ ng Đông D ươ ng trên th ị tr ườ ng. Thự c hi ệ n chính sách ngu dân là m ộ t trong nh ữ ng bi ệ n pháp đ ộ c ác mà th ự c dân Pháp đã áp dụ ng đ ể cai tr ị nhân dân ta, vì th ế h ơ n 95% đ ồ ng bào ta mù ch ữ . Ch ủ t ị ch Hồ chí Minh đã nói: “Mộ t dân t ộ c d ố t là m ộ t dân t ộ c y ế u”, vì vậ y Ng ườ i đã đ ề ra ch ủ trươ ng m ở m ộ t chi ế n d ị ch ch ố ng n ạ n mù ch ữ , đó là phong trào Bình dân họ c v ụ. Sau mộ t năm th ự c hi ệ n, chúng ta đã m ở đ ượ c 75.805 l ớ p h ọ c, có 97.664 ng ườ i tham gia dạọ y h c và h ơ n 2,5 tri ệọ u h c viên đã bi ếọếế t đ c, bi t vi t. Các tr ườọừệể ng h c t h ti u họ c, trung h ọ c cho đ ếạọắầ n đ i h c b t đ u khai gi ảởạế ng tr l i. Ti ng Vi ệượ t đ c dùng chính thứ c trong h ệ th ố ng giáo d ụ c. Văn họ c, ngh ệ thu ậ t cũng có b ướ c chuy ể n mình m ạ nh m ẽ . Báo chí cách m ạ ng phát triể n và tr ở thành vũ khí s ắ c bén đ ể ch ố ng gi ặ c ngoài thù trong, nâng cao tinh thầ n yêu n ướ c và lòng căm thù gi ặ c.
30. 30 Xây dựề ng n n văn hóa m ớ i; xa b ỏủụạậ các h t c l c h u, các t ệạộ n n xã h i. Về b ả o v ệ chính quy ề n cách m ạ ng: Ngày 23-9-1945, thự c dân Pháp n ổ súng đánh chi ế m Sài Gòn r ồ i Nam B ộ . M ặ c dù lự c l ượ ng chênh l ệ ch, nh ư ng nhân dân Nam B ộ đã chi ế n đ ấ u anh dũng kìm chân đị ch trong các thành ph ố , t ạ o đi ề u ki ệ n cho các t ỉ nh Nam B ộ và Nam Trung B ộ có thêm thờ i gian chu ẩ n b ị cho kháng chi ế n. Đả ng ta đã quy ế t tâm lãnh đ ạ o nhân dân Nam B ộ kháng chi ế n, tăng c ườ ng công tác trừ gian, xây d ự ng c ơ s ở và l ự c l ượ ng vũ trang, phát đ ộ ng chi ế n tranh nhân dân. Đả ng đã t ổ ch ứ c phong trào Nam tiế n, hàng vạ n thanh niên đã nô n ứ c lên đ ườ ng vào Nam để tăng c ườ ng l ự c l ượ ng cho mi ề n Nam đánh Pháp. Ởềắả mi n B c, Đ ng đã ch ủươ tr ng tri ệểợụ t đ l i d ng mâu thu ẫ n trong n ộộẻ i b k thù để phân hóa chúng và ch ủ tr ươ ng đ ấ u tranh ngo ạ i giao theo tinh th ầ n bình đ ẳ ng, tươ ng tr ợ , thêm b ạ n b ớ t thù, “Dĩ bấ t bi ế n, ứ ng v ạ n bi ế n” để b ả o v ệ chính quy ề n cách mạ ng. Từ ngày 2-9-1945 đ ế n ngày 6-3-1946, trung ươ ng Đ ả ng ch ủ tr ươ ng hòa v ớ i quân Tưở ng v ớ i kh ẩ u hi ệ u “Hoa – Việ t thân thi ệ n” để t ậ p trung l ự c l ượ ng ch ố ng Pháp ở mi ề n Nam: + Đả ng tuyên b ố t ự gi ả i tán ngày 11-11-1945. + Nhân nhượ ng m ộ t s ố gh ế trong Chính ph ủ và Qu ố c h ộ i. + Cung cấ p l ươ ng th ự c cho 20 v ạ n quân T ưở ng; đ ồ ng ý cho chúng s ử d ụ ng tiề n quan kim, qu ố c t ệ đã b ị m ấ t giá  Kế t qu ả: Ta giữ v ữ ng và c ủ ng c ố đ ượ c chính quy ề n cách m ạ ng, phá v ỡ âm mưủưở u c a T ng; đ ồ ng th ờ i tăng c ườượựượ ng đ c l c l ng cho cu ộ c kháng chi ếố n ch ng Pháp ở mi ề n Nam. Từ sau ngày 6-3-1946, thự c hi ệ n ch ỉ th ị “Hòa để ti ế n”, Đả ng ta ch ủ tr ươ ng hoà vớ i Pháp đ ể đu ổ i quân T ưở ng v ề n ướ c: + Ký Hiệ p đ ị nh S ơ b ộ ngày 6-3-1946; + Mở H ộ i ngh ị trù b ị ở Đà L ạ t (t ừ 19-4-1946) và tham d ự H ộ i ngh ị Fontenerblor (từ 6-7 đ ế n 10-9-1946), ký Tạ m ướ c (14-9-1946).  Chủươ tr ng hòa v ớ i Pháp t ạềệổ o đi u ki n đu i nhanh quân T ưở ng ra kh ỏ i nướế c ta (đ n tháng 9-1946 chúng rút h ếẩọả t), đ y b n ph n cách m ạ ng trong n ướế c đ n chỗ tan rã. Chúng ta có thêm th ờ i gian đ ể chu ẩ n b ị cho cu ộ c kháng chi ế n, xây d ự ng và củố ng c chính quy ềựượểướ n, l c l ng đ b c vào cu ộ c kháng chi ế n mà ta đã bi ếướ t tr c là không thể nào tránh kh ỏ i. Ý nghĩa: Bằ ng các ch ủươ tr ng và bi ệ n pháp đúng đ ắả n, Đ ng đã b ảệượ o v đ c nềộậủấướữữượ n đ c l p c a đ t n c, gi v ng đ c chính quy ề n cách m ạ ng; xây d ựượ ng đ c
31. 31 nhữề ng n n móng đ ầ u tiên và c ơả b n cho m ộếộớ t ch đ m i - Dân ch ủộ C ng hòa; chu ẩ n bịượữềệầếựế đ c nh ng đi u ki n c n thi t, tr c ti p cho cu ộ c kháng chi ếốự n ch ng th c dân Pháp. Nguyên nhân thắ ng l ợ i: Có đượ c nh ữ ng th ắ ng l ợ i quan tr ọ ng đó là do Đ ả ng đã đánh giá đúng tình hình nướ c ta sau Cách m ạ ng tháng Tám, k ị p th ờ i đ ề ra ch ủ tr ươ ng kháng chiếếố n, ki n qu c đúng đ ắ n; xây d ự ng và phát huy đ ượứạủốạ c s c m nh c a kh i đ i đoàn kế t toàn dân t ộ c; l ợ i d ụ ng đ ượ c mâu thu ẫ n trong hàng ngũ k ẻ thù Bài họ c kinh nghi ệ m: Phát huy sứ c m ạ nh đ ạ i đoàn k ế t dân t ộ c, d ự a vào dân đ ể xây d ự ng và b ả o v ệ chính quyề n cách m ạ ng. Triệ t đ ể l ợ i d ụ ng mâu thu ẫ n trong n ộ i b ộ k ẻ thù, chĩa mũi nh ọ n vào k ẻ thù chính, coi sự nhân nh ượ ng có nguyên t ắ c v ớ i k ẻ đ ị ch cũng là m ộ t bi ệ n pháp đ ấ u tranh cách mạ ng c ầ n thi ế t trong hoàn c ả nh c ụ th ể . Tậụả n d ng kh năng hòa hoãn đ ểựựượủố xây d ng l c l ng, c ng c chính quy ề n nhân dân, đồ ng th ờ i đ ề cao c ả nh giác, s ẵ n sàng ứ ng phó v ớ i kh ả năng chi ế n tranh lan ra cả n ướ c khi k ẻ đ ị ch b ộ i ướ c. 2. Đườố ng l i kháng chi ếốự n ch ng th c dân Pháp xâm l ượ c và xây d ựếộ ng ch đ dân chủ nhân dân (1946-1954) a) Hoàn cả nh l ị ch s ử : Vớ i dã tâm xâm lược Vi ệ t Nam l ầ n th ứ hai, th ự c dân Pháp đã liên ti ế p b ộ i ướ c. Vớ i 100.000 quân đóng trên đ ấ t n ướ c ta, th ự c dân Pháp đã m ở r ộ ng chi ế n tranh ở miề n Nam và đ ư a quân ra mi ề n B ắ c. Tháng 11-1946, Pháp đánh chi ế m H ả i Phòng và Lạơ ng S n. Ngày 18-12-1946, chúng đã g ửốậư i t i h u th đòi quy ềữậựị n gi gìn tr t t tr an ở Hà N ộ i, đòi ta t ướ c vũ khí c ủ a t ự v ệ Hà N ộ i. Đứ ng tr ướ c tình hình đó, ngày 19-12-1946, Ban Th ườ ng v ụ Trung ươ ng Đ ả ng đã họộịởộạ p H i ngh m r ng t i làng V ạ n Phúc (Hà Đông) d ướựủủủị i s ch trì c a Ch tch Hồ Chí Minh đã h ạế quy t tâm phát đ ộộ ng cu c kháng chi ế n trong c ảướệệ n c. M nh l nh kháng chiế n đ ượ c phát đi. Ngày 19-12-1946, Ch ủ t ị ch H ồ Chí Minh đã đ ọ c Lờ i kêu gọ i toàn qu ố c kháng chi ế n. 20 giờ ngày 19-12-1946, Trung ươ ng Đ ả ng quy ế t đ ị nh phát độ ng Toàn quố c kháng chi ế n, tấ t c ả các chi ế n tr ườ ng trong c ả n ướ c đã đ ồ ng loạ t n ổ súng. Thuậ n l ợ i: Cuộ c kháng chi ếủ n c a nhân dân ta là đ ểảệềộậựủ b o v n n đ c l p t do c a dân t ộ c và đánh đị ch trên đ ấ t n ướ c mình nên có chính nghĩa, có “thiên th ờ i, đ ị a l ợ i, nhân hòa”. Ta đã có sựẩịầếềọặ chu n b c n thi t v m i m t, nên v ề lâu dài, ta s ẽ có kh ả năng đánh thắ ng quân xâm l ượ c. Trong khi đó, th ự c dân Pháp cũng g ặ p nhi ề u khó khăn v ề
32. 32 chính trị , kinh t ế , quân s ựở trong n ướạ c và t i Đông D ươ ng không d ễ gì có th ểắ kh c phụ c đ ượ c ngay. Khó khăn: So sánh tươ ng quan l ự c l ượ ng quân s ự thì chúng ta y ế u h ơ n đ ị ch. Ta bị bao vây b ố n phía, ch ư a đ ượ c n ướ c nào công nh ậ n, giúp đ ỡ . Quân Pháp có vũ khí tố i tân, đã chi ế m đóng đ ượ c hai n ướ c Lào, Campuchia và mộốơở t s n i Nam B ộ , có quân đ ộứ i đ ng chân trong các thành th ịớởềắ l n mi n B c. b) Quá trình hình thành và nộ i dung đ ườ ng l ố i Đườố ng l i kháng chi ếủảượ n c a Đ ng đ c hình thành t ừướ ng b c qua th ựếố c ti n đ i phó vớ i âm m ư u, th ủ đo ạ n xâm l ượ c c ủ a th ự c dân Pháp. Ngay sau ngày Cách mạ ng tháng Tám thành công, trong Ch ỉ th ị kháng chi ế n kiếốả n qu c, Đ ng đã nh ậịẻ n đ nh k thù chính, nguy hi ểấủộ m nh t c a dân t c ta là th ự c dân Pháp xâm lượ c, ph ả i t ậ p trung mũi nh ọ n đ ấ u tranh vào chúng. Trong quá trình ch ỉ đạộ o cu c kháng chi ếở n Nam B ộả , Đ ng đã ch ỉạếợấ đ o k t h p đ u tranh chính tr ị , quân sựớạ v i ngo i giao đ ểấạưủ làm th t b i âm m u c a Pháp đ ị nh tách Nam b ộỏệ ra kh i Vi t Nam. Ngày 19-10-1946, Thườ ng v ụ Trung ươ ng Đ ả ng m ở H ộ i ngh ị Quân s ự toàn quốầứấề c l n th nh t, đ ra nh ữ ng ch ủươ tr ng, bi ệ n pháp c ụểảềưưở th c v t t ng và t ổ chứể c đ quân dân c ảướẵ n c s n sàng b ướ c vào cu ộếấớ c chi n đ u m i. Trong Ch ỉị th Công việ c kh ẩ n c ấ p bây gi ờ (5-11-1946), Chủ t ị ch H ồ Chí Minh đã nêu lên nh ữ ng vi ệ c có tầếượ m chi n l c, toàn c ụ c khi b ướ c vào cu ộ c kháng chi ế n và kh ẳị ng đ nh lòng tin vào thắ ng l ợ i cu ố i cùng. Đườố ng l i kháng chi ếủảượ n c a Đ ng đ c hoàn ch ỉ nh và th ểệậ hi n t p trung trong ba văn kiệ n l ớ n là Toàn dân kháng chiế n củ a Trung ươ ng Đ ả ng (12-12-1946), Lờ i kêu gọ i toàn dân kháng chi ế n củ a Ch ủ t ị ch H ồ Chí Minh (19-12-1946) và tác ph ẩ m Kháng chiế n nh ấ t đ ị nh th ắ ng l ợ i (1947) củ a T ổ ng Bí th ư Tr ườ ng Chinh. Nộ i dung đ ườ ng l ố i: Mụ c đích kháng chi ế n: Kế t ụ c và phát tri ể n s ự nghi ệ p c ủ a Cách m ạ ng tháng Tám, “Đánh phả n đ ộ ng th ự c dân Pháp xâm l ượ c; giành th ố ng nh ấ t và đ ộ c l ậ p”1. Tính chấ t kháng chi ế n: “Cuộ c kháng chi ế n c ủ a dân t ộ c ta là m ộ t cu ộ c chi ế n tranh cách mạ ng c ủ a nhân dân, chi ế n tranh chính nghĩa. Nó có tính ch ấ t toàn dân, toàn diệ n và lâu dài”2. “Là mộ t cu ộ c chi ế n tranh ti ế n b ộ vì t ự do, đ ộ c l ậ p, dân ch ủ và hòa bình”3. Đó là cuộ c kháng chi ế n có tính ch ấ t dân t ộ c gi ả i phóng và dân ch ủ m ớ i. 1 ĐCSVN: Sđd.,, tậ p 8, tr.150. 2 Trườ ng Chinh: Cách mạ ng dân t ộ c dân ch ủ nhân dân Vi ệ t Nam, Hà Nộ i, 1976, t ậ p 2, tr.142. 3 Trườ ng Chinh: Sđd., tậ p 2, tr.31.
33. 33 Chính sách kháng chiế n: “Liên hiệ p v ớ i dân t ộ c Pháp, ch ố ng ph ả n đ ộ ng th ự c dân Pháp. Đoàn kế t v ớ i Miên, Lào và các dân t ộ c yêu chu ộ ng t ự do, hòa bình. Đoàn k ế t chặẽ t ch toàn dân. Th ựệ c hi n toàn dân kháng chi ếảựấựềọ n Ph i t c p, t túc v m i mặ t”1. Chươ ng trình và nhi ệ m v ụ kháng chi ế n: “Đoàn kế t toàn dân, th ự c hi ệ n quân, chính, dân nhấ t trí Đ ộ ng viên nhân l ự c, v ậ t l ự c, tài l ự c, th ự c hi ệ n toàn dân kháng chiế n, toàn di ệ n kháng chi ế n, tr ườ ng kỳ kháng chi ế n. Giành quy ề n đ ộ c l ậ p, b ả o toàn lãnh thổ , th ố ng nh ấ t Trung, Nam, B ắ c. C ủ ng c ố ch ế đ ộ c ộ ng hòa dân ch ủ Tăng gia sả n xu ấ t, th ự c hi ệ n kinh t ế t ự túc ”2. Phươ ng châm ti ế n hành kháng chi ế n: Tiế n hành cu ộ c chi ế n tranh nhân dân, thự c hi ệ n kháng chi ế n toàn dân, toàn di ệ n, lâu dài, d ự a vào s ứ c mình là chính. + Toàn dân: Cuộ c kháng chi ế n c ủ a nhân dân ta vì đ ộ c l ậ p, th ố ng nh ấ t, dân ch ủ và phú cườ ng là m ộ t cu ộ c chi ế n tranh nhân dân, toàn dân đánh gi ặ c; đ ộ ng viên nhân lựậự c, v t l c, tài l ựủảướ c c a c n c cho chi ếấ n đ u và chi ếắẻ n th ng k thù. Cách mạ ng là s ự nghi ệ p c ủ a toàn dân. Ph ả i đ ộ ng viên, giáo d ụ c và t ổ ch ứ c toàn dân tham gia kháng chiế n, kháng chi ế n kh ắ p n ơ i, th ự c hi ệ n kh ẩ u hi ệ u “mỗ i ng ườ i dân là mộ t chi ế n sĩ, m ỗ i ph ố là m ộ t m ặ t tr ậ n, m ỗ i làng là m ộ t pháo đài”. Chiế n tranh nhân dân, toàn dân kháng chiế n là n ộ i dung ch ủạủườố đ o c a đ ng l i quân s ựủả c a Đ ng, củ a t ư t ưở ng quân s ự H ồ Chí Minh. + Toàn diệ n: Chiế n tranh là m ộ t cu ộ c đ ọ s ứ c toàn di ệ n gi ữ a hai bên tham chiếảủươả n. Đ ng ch tr ng ph i xây d ự ng và s ửụứạổợ d ng s c m nh t ng h p và toàn di ệ n về quân s ự , chính tr ị , kinh t ế , văn hóa đ ểốạộế ch ng l i cu c chi n tranh t ổựủẻ ng l c c a k thù. Về chính tr ị: đoàn kế t toàn dân, ch ố ng m ọ i âm m ư u chia r ẽ c ủ a th ự c dân Pháp. Đoàn kế t v ớ i hai dân t ộ c Lào, Campuchia anh em, v ớ i nhân dân Pháp và các l ự c l ượ ng hòa bình, dân chủếộ và ti n b trên th ếớểậẻ gi i đ cô l p k thù, tranh th ủ thêm nhi ềầ u b u bạủốếộ n; c ng c ch đ dân ch ủộ c ng hòa, l ậủ p ra y ban kháng chi ếấ n các c p. Về quân s ự: Cuộ c kháng chi ế n s ẽ tr ả i qua ba giai đo ạ n: phòng ng ự , c ầ m c ự và phả n công; tri ệể t đ dùng chi ế n tranh du kích, ti ế n công đ ịởắơừ ch kh p n i, v a đánh đ ị ch vừ a xây d ự ng l ự c l ượ ng; t ả n c ư nhân dân ra xa vùng chi ế n s ự . Về kinh t ế: vậ n đ ộ ng toàn dân tích c ự c tăng gia s ả n xu ấ t, t ự c ấ p t ự túc, xây dự ng kinh t ế theo h ướ ng “vừ a kháng chi ế n v ừ a ki ế n qu ố c”; ra sứ c phá kinh t ế đ ị ch, không cho chúng lấ y chi ế n tranh nuôi chi ế n tranh. Về văn hóa: đánh đổ văn hóa nô d ị ch, ngu dân c ủ a th ự c dân Pháp, xây d ự ng n ề n văn hóa mớ i, xóa n ạ n mù ch ữ ; th ự c hi ệ n c ầ n, ki ệ m, liêm, chính; đ ộ ng viên các nhà văn hóa tham gia kháng chiế n. 1 ĐCSVN: Sđd.,, tậ p 8, tr.150. 2 ĐCSVN: Sđd.,, tậ p 8, tr.151-152.
34. 34 Về ngo ạ i giao: Thự c hi ệ n thêm b ạ n b ớ t thù, bi ể u d ươ ng th ự c l ự c. Đoàn k ế t vớ i nhân dân Pháp, ch ố ng b ọ n ph ả n đ ộ ng th ự c dân Pháp, s ẵ n sàng đàm phán n ế u Pháp công nhậ n Vi ệ t Nam đ ộ c l ậ p. + Lâu dài: Do tươ ng quan l ự c l ượ ng gi ữ a ta và đ ị ch còn chênh l ệ ch nên ph ươ ng châm chiế n l ượ c c ủ a toàn b ộ cu ộ c kháng chi ế n là đánh lâu dài, không ph ả i đánh nhanh thắ ng nhanh. Đánh lâu dài là nh ằừ m v a đánh v ừ a phát tri ểựượừỏếớ n l c l ng t nh đ n l n, từếếạ y u đ n m nh. Đánh lâu dài đ ể làm cho nh ữỗếơảủị ng ch y u c b n c a đ ch ngày càng bộộ c l rõ, ch ỗạủị m nh c a đch ngày m ộạếỗếủ t h n ch ; ch y u c a ta t ừướắ ng b c kh c phụ c, ch ỗ m ạ nh c ủ a ta ngày m ộ t phát huy, nh ờ đó ta có th ể chi ế n th ắ ng quân thù. + Dự a vào s ứ c mình là chính: D ự a vào s ứ c mình là chính là b ở i vì ta b ị bao vây bố n phía, ch ưượướ a đ c n c nào giúp đ ỡ nên ph ảựự i t l c cánh sinh. T ựự l c cánh sinh là dự a vào s ứựủ c l c c a toàn dân, vào đ ườốủả ng l i c a Đ ng, vào các đi ềệ u ki n nhân hòa, địợ a l i, thiên th ờủấướ i c a đ t n c ta; đ ồờ ng th i khi nào có đi ềệẽứ u ki n ta s ra s c tranh thủựủ s ng h ộ , giúp đ ỡủ c a qu ốếểếắ c t đ chi n th ng k ẻ thù. Triể n v ọ ng kháng chi ế n: Mặ c dù lâu dài, gian kh ổ , khó khăn, song nh ấ t đ ị nh thắ ng l ợ i. Đườố ng l i kháng chi ếủảớữộ n c a Đ ng v i nh ng n i dung c ơảư b n nh trên là đúng đắ n và sáng t ạừếừượ o, v a k th a đ c kinh nghi ệủổ m c a t tiên, đúng v ớ i các nguyên lý vềế chi n tranh cách m ạủủ ng c a ch nghĩa Mác-Lênin, v ừợớựếấ a phù h p v i th c t đ t nướ c lúc b ấờớườố y gi . V i đ ng l i đúng đ ắ n đó, cu ộ c kháng chi ếủ n c a nhân dân ta nhanh chóng đi vào ổị n đ nh và phát tri ể n đúng h ướừướớắợẻ ng, t ng b c đi t i th ng l i v vang. Thựệườố c hi n đ ng l i kháng chi ếủảừ n c a Đ ng, t năm 1947-1950, Đ ả ng đã ch ỉ đạ o cu ộ c chi ế n tranh giam chân đ ị ch trong các đô th ị , c ủ ng c ố các vùng t ự do, đánh b ạ i cuộ c hành quân l ớủị n c a đ ch lên Vi ệắ t B c, xây d ựậươ ng h u ph ng, phá âm m ưấ u “l y chiế n tranh nuôi chi ế n tranh, dùng ng ườ i Vi ệ t đánh ng ườ i Vi ệ t” c ủ a th ự c dân Pháp. Thắợủếị ng l i c a chi n d ch Biên Gi ớ i 1950 đã giáng m ộặề t đòn n ng n vào ý chí xâm l ượ c củị a đ ch, quân ta giành đ ượềủộếượ c quy n ch đ ng chi n l c trên chi ếườ n tr ng chính B ắ c B.ộ Đầ u năm 1951, tình hình th ế gi ớ i và cách m ạ ng Đông D ươ ng có nhi ề u chuy ể n biếớướ n m i. N c ta đã đ ượ c các n ướộủ c xã h i ch nghĩa công nh ậ n và đ ặ t quan h ệ ngoạ i giao. Cu ộ c kháng chi ế n c ủ a nhân dân ba n ướ c Đông D ươ ng đã giành đ ượ c nhữ ng th ắ ng l ợ i quan tr ọ ng. Song, l ợ i d ụ ng tình th ế khó khăn c ủ a th ự c dân Pháp, đ ế quốỹ c M đã can thi ệựế p tr c ti p vào cu ộế c chi n tranh Đông D ươềệịử ng. Đi u ki n l ch s đó đặ t ra yêu c ầổ u b sung và hoàn ch ỉườố nh đ ng l i cách m ạưộế ng, đ a cu c chi n tranh đế n th ắ ng l ợ i. Đáp ứ ng yêu c ầ u đó, Đ ảộả ng C ng s n Đông D ươ ng đã h ọạộạể p Đ i h i đ i bi u lầ n th ứ II (tháng 2-1951) t ạ i xã Vinh Quang, huy ệ n Chiêm Hóa, t ỉ nh Tuyên Quang. Đây là Đạộảầầ i h i Đ ng l n đ u tiên đ ượổứ c t ch c trong n ướ c.
35. 35 Đạộ i h i quy ếị t đ nh thành l ậởỗướ p m i n c Đông D ươ ng m ộả t Đ ng Mác-Lênin riêng. Ở Vi ệ t Nam, Đ ạ i h ộ i đã quy ế t đ ị nh thành l ậ p Đả ng Lao đ ộ ng Vi ệ t Nam và đư a Đ ả ng ra ho ạ t đ ộ ng công khai. Đ ạ i h ộ i đã thông qua Tuyên ngôn, Chính cươ ng và Điề u l ệ mớ i c ủ a Đ ả ng Lao đ ộ ng Vi ệ t Nam. *Chính cươ ng Đ ả ng Lao đ ộ ng Vi ệ t Nam có 3 chươ ng v ớ i nh ữ ng n ộ i dung c ơ bả n: Tính chấ t c ủ a xã h ộ i Vi ệ t Nam: có ba tính chấ t là dân ch ủ nhân dân, m ộ t ph ầ n thuộ c đ ị a và n ử a phong ki ế n. Cách mạ ng Vi ệ t Nam có hai đ ố i t ượ ng: đố i t ượ ng chính là ch ủ nghĩa đ ế qu ố c xâm lượụểự c, c th là th c dân Pháp và b ọ n can thi ệỹốượụ p M . Đ i t ng ph là phong kiế n, c ụ th ể là phong ki ế n ph ả n đ ộ ng. Nhiệ m v ụ c ơ b ả n c ủ a cách m ạ ng Vi ệ t Nam: + Đánh đuổ i đ ế qu ố c xâm l ượ c, giành đ ộ c l ậ p và th ố ng nh ấ t dân t ộ c. + Xóa bỏ nh ữ ng tàn tích phong ki ế n và n ử a phong ki ế n, ng ườ i cày có ru ộ ng. + Phát triể n ch ế đ ộ dân ch ủ nhân dân, gây c ơ s ở cho ch ủ nghĩa xã h ộ i. Độ ng l ự c c ủ a cách m ạ ng Vi ệ t Nam: công nhân, nông dân, tiể u t ư s ả n thành th ị , tiểưảứưảộ u t s n trí th c và t s n dân t c; ngoài ra là nh ữ ng thân sĩ (đ ịủướ a ch ) yêu n c và tiế n b ộ . Đặ c đi ể m c ủ a cách m ạ ng Vi ệ t Nam trong giai đo ạ n này là cách mạ ng dân t ộ c dân chủ nhân dân. Triể n v ọ ng c ủ a cách m ạ ng: “Cách mạ ng dân t ộ c dân ch ủ nhân dân Vi ệ t Nam nhấ t đ ị nh s ẽ đ ư a Vi ệ t Nam ti ế n t ớ i ch ủ nghĩa xã h ộ i”1. Con đườ ng đi lên ch ủ nghĩa xã h ộ i: đó là mộ t con đ ườ ng đ ấ u tranh lâu dài, tr ả i qua ba giai đoạ n: thứ nh ấ t, là hoàn thành giả i phóng dân t ộ c; thứ hai, là xóa bỏ nh ữ ng tàn tích phong kiế n và n ử a phong ki ế n, th ự c hi ệ n ng ườ i cày có ru ộ ng, phát tri ể n k ỹ nghệ , hoàn ch ỉ nh ch ế đ ộ dân ch ủ nhân dân; thứ ba, xây dự ng c ơ s ở cho ch ủ nghĩa xã hộ i, ti ế n lên th ự c hi ệ n ch ủ nghĩa xã h ộ i. Giai cấ p lãnh đ ạ o và m ụ c tiêu c ủ a Đ ả ng: giai cấ p lãnh đ ạ o cách m ạ ng là giai cấ p công nhân. Đ ả ng Lao đ ộ ng Vi ệ t Nam là Đ ả ng c ủ a giai c ấ p công nhân và c ủ a nhân dân lao độ ng Vi ệ t Nam. M ụ c tiêu c ủ a Đ ả ng là phát tri ể n ch ế đ ộ dân ch ủ nhân dân, tiế n lên ch ếộộủởệ đ xã h i ch nghĩa Vi t Nam, th ựệựạ c hi n t do, h nh phúc cho c ả dân tộ c. Chính sách củ a Đ ả ng: có 15 chính sách lớ n nh ằ m phát tri ể n ch ế đ ộ dân ch ủ nhân dân, gây mầ m m ố ng cho ch ủ nghĩa xã h ộ i và đ ả y m ạ nh kháng chi ế n đ ế n th ắ ng lợ i, bao b ồ m: kháng chi ế n, chính quy ề n nhân dân, M ặ t tr ậ n dân t ộ c th ố ng nh ấ t, quân độ i, kinh t ế tài chính, c ả i cách ru ộ ng đ ấ t, văn hóa giáo d ụ c, đ ố i v ớ i tôn giáo, chính 1 ĐCSVN: Sđd.,, tậ p 12, tr.434.
36. 36 sách dân tộốớ c, đ i v i vùng b ịạếạ t m chi m, ngo i giao, đ ốớ i v i Miên - Lào, đ ốớ i v i ngoạ i ki ề u, đ ấ u tranh cho hòa bình và dân ch ủ th ế gi ớ i, thi đua ái qu ố c. Quan hệ qu ố c t ế: Việ t Nam đ ứ ng v ề phe hòa bình và dân ch ủ , ph ả i tranh th ủ sựỡủướộủ giúp đ c a các n c xã h i ch nghĩa và nhân dân th ếớựệ gi i; th c hi n đoàn k ế t Việ t - Trung - Xô và đoàn k ế t Vi ệ t - Miên - Lào. 3. Kế t qu ả , ý nghĩa l ị ch s ử , nguyên nhân th ắ ng l ợ i và bài h ọ c kinh nghi ệ m a) Kế t qu ả và ý nghĩa l ị ch s ử : Kế t qu ả c ủ a vi ệ c th ự c hi ệ n đ ườ ng l ố i: Về chính tr ị: Việ c đ ư a Đ ả ng ra ho ạ t đ ộ ng công khai đã t ạ o đi ề u ki ệ n ki ệ n toàn tổứ ch c, tăng c ườựạốớộ ng s lãnh đ o đ i v i cu c kháng chi ếộ n. B máy chính quy ề n các cấượủốặậ p đ c c ng c . M t tr n Liên hi ệố p qu c dân Vi ệ t Nam (Liên Vi ệượ t) đ c thành lậốạ p. Kh i đ i đoàn k ế t toàn dân đ ượủố c c ng c và phát tri ể n. Chính sách ru ộấ ng đ t đượể c tri n khai, t ừướựệẩệườ ng b c th c hi n kh u hi u ng i cày có ru ộ ng. Về quân s ự: Cuộ c kháng chi ế n c ủ a ta là chi ế n tranh nhân dân, toàn dân đánh giặ c, l ấ y l ự c l ượ ng vũ trang làm nòng c ố t. + Để t ổ ch ứ c nhân dân đánh gi ặ c, tháng 2-1947, B ộ Qu ố c phòng ra thông t ư quy đị nh m ọ i công dân Vi ệ t Nam t ừ 18 tu ổ i đ ế n 45 tu ổ i vào dân quân và quy đ ị nh nhiệụủ m v c a dân quân t ựệ v cùng các đ ộ i du kích ởịươếố đ a ph ng. Đ n cu i năm 1949, số dân quân du kích trong c ả n ướ c đã có h ơ n 1 tri ệ u ng ườ i, trong đó có hàng ngàn lão du kích đượ c g ọ i là “bạ ch đ ầ u quân”. Nhờ đó, phong trào chi ế n tranh du kích phát triể n m ạ nh m ẽ trong c ả n ướ c. + Ngày 7-4-1949, Chủ t ị ch H ồ Chí Minh ký s ắ c l ệ nh thành l ậ p l ự c l ượ ng b ộ độịươ i đa ph ng. Đ ếố n cu i năm 1950, l ựượộộịươ c l ng b đ i đa ph ng đã lên đ ế n 45.000 ngườ i. + Ngày 28-8-1949, đạ i đoàn ch ủ l ự c đ ầ u tiên c ủ a quân đ ộ i nhân dân Vi ệ t Nam - Đạ i đoàn 308, đ ượ c thành l ậ p. Ti ế p đó, các Đ ạ i đoàn 304 (10-3-1950), Đ ạ i đoàn 312 (27-12-1950), Đạ i đoàn 320 (16-1-1951), Đ ạ i đoàn 316 (1-5-1951), Đ ạ i đoàn Công binh - Pháo binh 351 (27-3-1951) và Đạ i đoàn 325 (5-12-1952). B ộ T ổ ng t ư l ệ nh cũng xây dự ng 2 trung đoàn tr ự c thu ộ c là Trung đoàn 148 và Trung đoàn 246. Như v ậ y, kể t ừ khi thành l ậ p đ ạ i đoàn ch ủ l ự c đ ầ u tiên đ ế n cu ố i năm 1952, quân độủựựộộổưệ i ch l c tr c thu c B T ng t l nh đã có 6 đ ạ i đoàn, 2 trung đoàn b ộ binh và 1 đạ i đoàn công binh - pháo binh. B ộ đ ộ i t ậ p trung năm 1953 lên đ ế n 33 v ạ n ng ườ i. + Thắ ng l ợ i c ủ a chi ế n d ị ch Trung Du, Đ ườ ng 18, Hà Nam Ninh, Hòa Bình, Tây Bắ c, Th ượ ng Lào, đã tiêu di ệ t nhi ề u sinh l ự c đ ị ch, gi ả i phóng thêm nhi ề u vùng đ ấ t đai và dân cư , m ở r ộ ng vùng gi ả i phóng, Chi ế n th ắ ng Đi ệ n Biên Ph ủ ngày 7-5-1954 đã kế t thúc cu ộ c kháng chi ế n ch ố ng Pháp kéo dài 9 năm c ủ a nhân dân ta, báo hi ệ u s ự
37. 37 thắợủ ng l i c a nhân dân các dân t ộịứ c b áp b c, báo hi ệựụổủủ u s s p đ c a ch nghĩa th ự c dân kiể u cũ trên ph ạ m vi toàn th ế gi ớ i. Về ngo ạ i giao: vớ i ph ươ ng châm k ế t h ợ p đ ấ u tranh chính tr ị , quân s ự và ngo ạ i giao, khi biế t tin Pháp có ý đ ị nh đàm phán, th ươ ng l ượ ng v ớ i ta, ngày 27-12-1953, Ban Bí thư ra Thông t ư nêu rõ: “l ậ p tr ườ ng c ủ a nhân dân Vi ệ t Nam là kiên quy ế t kháng chiế n đ ế n th ắ ng l ợ i cu ố i cùng. Song nhân dân và Chính ph ủ ta cũng tán thành th ươ ng lượ ng nh ằ m m ụ c đích gi ả i quy ế t hòa bình v ấ n đ ề Vi ệ t Nam”1. Thấ t b ạ i v ề quân s ự bu ộ c th ự c dân Pháp ph ả i ng ồ i vào bàn đàm phán. Ngày 8- 5-1954, Hộ i ngh ị qu ố c t ế v ề ch ấ m d ứ t chi ế n tranh l ậ p l ạ i hoà bình ở Đông D ươ ng đượ c khai m ạ c t ạ i Geneva (Th ụ y S ỹ ). Đ ế n ngày 21-7-1954, Hiệ p đ ị nh Geneva đượ c ký kế t. Pháp và các n ướ c tham gia H ộịếọộậủề i ngh cam k t tôn tr ng đ c l p, ch quy n và toàn vẹ n lãnh th ổủệ c a Vi t Nam; l ấ y vĩ tuy ế n 17 làm gi ớế i tuy n quân s ựạờ t m th i; hai bên Pháp và Việ t Nam s ẽ ti ế n hành chuy ể n quân t ậ p k ế t và sau hai năm, tháng 7-1956, sẽ ti ế n hành t ổ ch ứ c Tổ ng tuy ể n c ử để th ố ng nh ấ t đ ấ t n ướ c. Ý nghĩa: Đốớướ i v i n c ta: v ớườố i đ ng l i kháng chi ế n đúng đ ắủả n c a Đ ng, nhân dân ta đã làm thấạộế t b i cu c chi n tranh xâm l ượủự c c a th c dân Pháp và b ọ n can thi ệỹ p M , buộ c chúng ph ả i công nh ậộậủề n đ c l p, ch quy n, toàn v ẹ n lãnh th ổủ c a các n ướ c Đông Dươ ng; đã làm th ấạ t b i âm m ưởộ u m r ng và kéo dài chi ế n tranh c ủếốỹế a đ qu c M , k t thúc chiế n tranh l ậ p l ạ i hòa bình ở Đông D ươ ng; gi ả i phóng hoàn toàn mi ề n B ắ c, t ạ o điềệểềắế u ki n đ mi n B c ti n lên ch ủ nghĩa xã h ộ i làm căn c ứịậẫ đ a, h u thu n cho cu ộ c đấ u tranh ở mi ề n Nam; tăng thêm ni ề m t ự hào dân t ộ c cho nhân dân ta và nâng cao uy tín củ a Vi ệ t Nam trên tr ườ ng qu ố c t ế . Đố i v ớ i qu ố c t ế : đã c ổ vũ m ạ nh m ẽ phong trào gi ả i phóng dân t ộ c trên th ế giớởộị i; m r ng đ a bàn, tăng thêm l ựượ c l ng cho ch ủ nghĩa xã h ộ i và cách m ạế ng th giớ i; cùng v ớ i nhân dân Lào và Campuchia đ ậ p tan ách th ố ng tr ị c ủ a ch ủ nghĩa th ự c dân ởướ ba n c Đông D ươởựụổủủ ng, m ra s s p đ c a ch nghĩa th ự c dân ki ể u cũ trên th ế giớ i, tr ướ c h ế t là h ệ th ố ng thu ộ c đ ị a c ủ a th ự c dân Pháp. b) Nguyên nhân thắ ng l ợ i và bài h ọ c kinh nghi ệ m Nguyên nhân thắ ng l ợ i: Sự lãnh đ ạữ o v ng vàng c ủảớườố a Đ ng v i đ ng l i kháng chi ế n đúng đ ắ n. Sự đoàn k ế t chi ế n đ ấ u, toàn dân t ậ p h ợ p trong M ặ t tr ậ n dân t ộ c r ộ ng rãi. Lự c l ượ ng vũ trang ba th ứ quân làm nòng c ố t cho toàn dân đánh gi ặ c. Có chính quyề n dân ch ủ nhân dân, c ủ a dân, do dân và vì dân đ ượ c gi ữ v ữ ng, củ ng c ố và l ớ n m ạ nh, làm công c ụ s ắ c bén t ổ ch ứ c toàn dân kháng chi ế n và xây d ự ng chế đ ộ m ớ i. 1 ĐCSVN: Sđd.,, tậ p 14, tr.553.
38. 38 Sự liên minh đoàn k ế t chi ế n đ ấ u keo s ơ n c ủ a ba dân t ộ c trên bán đ ả o Đông Dươựồ ng; s đ ng tình ủộủ ng h c a các n ướ c xã h ộủ i ch nghĩa anh em, đ ặệ c bi t là Liên Xô và Trung Quố c, c ủ a nhân dân Pháp và nhân dân ti ế n b ộ trên th ế gi ớ i. Bài họ c kinh nghi ệ m: Xác đị nh đúng đ ườ ng l ố i kháng chi ế n. Kế t h ợ p đúng đ ắ n hai nhi ệ m v ụ ch ố ng đ ế qu ố c và ch ố ng phong ki ế n, trong đó nhiệ m v ụ ch ủ y ế u là ch ố ng đ ế qu ố c. Vừ a kháng chi ế n v ừ a xây d ự ng ch ế đ ộ m ớ i. Quán triệ t chi ế n l ượ c kháng chi ế n lâu dài. Xây dự ng Đ ả ng v ữ ng m ạ nh đáp ứ ng yêu c ầ u c ủ a cu ộ c kháng chi ế n. II. ĐƯỜỐ NG L I KHÁNG CHI ẾỐỸỐ N CH NG M , TH NG NH ẤẤƯỚ T Đ T N C (1954-1975) 1. Đườ ng l ố i giai đo ạ n 1954-1964 a) Hoàn cả nh l ị ch s ử cách m ạ ng Vi ệ t Nam sau tháng 7- 1954 Thuậ n l ợ i: Hệố th ng xã h ộủ i ch nghĩa ti ếụớạảề p t c l n m nh c v kinh t ế , quân s ự , khoa h ọ c - kỹ thu ậ t, nh ấ t là c ủ a Liên Xô. Phong trào giả i phóng dân t ộ c ti ế p t ụ c phát tri ể n ở châu Á, châu Phi và khu v ự c Mỹ Latin; phong trào hòa bình, dân ch ủ lên cao ở các n ướ c t ư b ả n. Miề n B ắ c đ ượ c hoàn toàn gi ả i phóng và đi lên ch ủ nghĩa xã h ộ i, làm căn c ứ đ ị a chung cho cả n ướ c. Thế và l ự c c ủ a cách m ạ ng đã l ớ n m ạ nh h ơ n sau chín năm kháng chi ế n; toàn thểộệ dân t c Vi t Nam đ ề u có ý chí đ ộậốấổố c l p th ng nh t T qu c, thu giang s ơềộ n v m t mố i. Khó khăn: Đếốỹềự qu c M có ti m l c kinh t ế , quân s ự hùng m ạ nh, âm m ư u làm bá ch ủế th giớ i v ớ i các chi ế n l ượ c toàn c ầ u ph ả n cách m ạ ng. Thế gi ớ i b ướ c vào th ờ i kỳ chi ế n tranh l ạ nh, hình thành cu ộ c ch ạ y đua vũ trang giữ a hai phe xã h ộ i ch ủ nghĩa và t ư b ả n ch ủ nghĩa. Trong quan hệữ gi a các n ướ c trong h ệố th ng xã h ộ i đã xu ấệữấ t hi n nh ng b t đồ ng, nh ấ t là gi ữ a Liên Xô và Trung Qu ố c. Đấướạờị t n c ta t m th i b chia c ắ t làm hai mi ềớ n v i hai ch ếộ đ chính tr ị khác nhau, kinh tếềắ mi n B c nghèo nàn, l ạậề c h u, mi n Nam tr ở thành thu ộịểớ c đ a ki u m i củ a M ỹ và đ ế qu ố c M ỹ tr ở thành k ẻ thù tr ự c ti ế p c ủ a nhân dân ta.
39. 39  Mộ t Đ ả ng lãnh đ ạ o hai cu ộ c cách m ạ ng khác nhau, ở hai mi ề n đ ấ t n ướ c có chế đ ộ chính tr ị khác nhau là đ ặ c đi ể m l ớ n nh ấ t c ủ a cách m ạ ng Vi ệ t Nam sau tháng 7- 1954. b) Quá trình hình thành, nộ i dung và ý nghĩa đ ườ ng l ố i Quá trình hình thành và nộ i dung đ ườ ng l ố i: Yêu cầ u b ứ c thi ế t đ ặ t ra cho Đ ả ng ta sau tháng 7-1954 là ph ả i v ạ ch ra đ ượ c đườố ng l i đúng đ ắừ n, v a phù h ợớ p v i tình hình m ỗề i mi n, tình hình c ảướừ n c, v a phù hợ p v ớ i xu th ế chung c ủ a th ờ i đ ạ i. Tháng 9-1954, Bộ Chính tr ị ra Ngh ị quy ế t về tình hình m ớ i, nhi ệ m v ụ m ớ i và chính sách mớ i c ủ a Đ ả ng. Nghị quy ế t đã ch ỉ ra nh ữ ng đ ặ c đi ể m ch ủ y ế u c ủ a tình hình trong lúc cách mạ ng Vi ệ t Nam b ướ c vào m ộ t giai đo ạ n m ớ i là: t ừ chi ế n tranh chuyể n sang hòa bình, n ướ c nhà t ạ m th ờ i chia c ắ t làm hai mi ề n, t ừ nông thôn chuy ể n vào thành thị , t ừ phân tán chuy ể n đ ế n t ậ p trung. Tạộịầứ i H i ngh l n th 7 (3-1955) và l ầứ n th 8 (8-1955), Đ ảậịố ng nh n đ nh: mu n chốếốỹ ng đ qu c M và tay sai, c ủố ng c hòa bình, th ựệốấ c hi n th ng nh t, hoàn thành đ ộ c lậ p và dân ch ủềố , đi u c t lõi là ph ảứủốềắồờữữ i ra s c c ng c mi n B c, đ ng th i gi v ng và đẩ y m ạ nh cu ộ c đ ấ u tranh c ủ a nhân dân mi ề n Nam. Tháng 12-1957, tạộ i H i ngh ị Trung ươầứ ng l n th 13, đ ườốế ng l i ti n hành đ ồ ng thờ i hai chi ế n l ượ c cách m ạ ng đ ượ c xác đ ị nh. Tháng 1-1959, Hộ i ngh ị Trung ươ ng l ầ n th ứ 15 h ọ p bàn v ề cách m ạ ng mi ề n Nam và xác đị nh: Nhi ệ m v ụ c ơ b ả n c ủ a cách m ạ ng Vi ệ t Nam ở mi ề n Nam là “giả i phóng miề n Nam kh ỏ i ách th ốịủếố ng tr c a đ qu c và phong ki ếựệộậ n, th c hi n đ c l p dân tộ c và ng ườ i cày có ru ộ ng, hoàn thành cách m ạ ng dân t ộ c dân ch ủ nhân dân ở miề n Nam”1. “Con đườ ng phát tri ể n c ơ b ả n c ủ a cách m ạ ng Vi ệ t Nam ở mi ề n Nam là khở i nghĩa giành chính quy ề n v ề tay nhân dân”2 bằ ng s ứ c m ạ nh c ủ a qu ầ n chúng, d ự a vào lựượ c l ng chính tr ịủầ c a qu n chúng là ch ủếếợớựượ y u, k t h p v i l c l ng vũ trang đ ể đánh đổ đ ế qu ố c và phong ki ế n, xây d ự ng chính quy ề n cách m ạ ng c ủ a nhân dân. Nghịếộị quy t H i ngh Trung ươầứ ng l n th 15 có ý nghĩa l ịửớở ch s to l n, m đườ ng cho cách m ạề ng mi n Nam ti ế n lên, th ểệả hi n rõ b n lĩnh đ ộậựủ c l p t ch , sáng tạ o c ủ a Đ ả ng ta trong nh ữ ng năm tháng khó khăn c ủ a cách m ạ ng. Quá trình đề ra và ch ỉ đ ạ o th ự c hi ệ n các ngh ị quy ế t, ch ủ tr ươ ng nói trên chính là quá trình hình thành đườ ng l ố i chi ế n l ượ c chung cho cách m ạ ng c ả n ướ c, đượ c hoàn chỉ nh t ạ i Đ ạ i h ộ i l ầ n th ứ III c ủ a Đ ả ng. Từ ngày 5 đ ế n ngày 10-9-1960, Đ ạộầứủảượệậ i h i l n th III c a Đ ng đ c tri u t p tạ i Hà N ộạộ i. Đ i h i đã hoàn chnh ỉườốếượ đ ng l i chi n l c chung c ủ a cách m ạệ ng Vi t Nam trong giai đoạ n m ớ i. C ụ th ể là: 1 ĐCSVN: Sđd.,, tậ p 20, tr.62. 2 ĐCSVN: Văn kiệ n Đ ả ng toàn t ậ p, Nxb. Chính trị qu ố c gia, Hà N ộ i, 2002, t ậ p 20, tr.81.
40. 40 Nhiệ m v ụ chung: “Tăng cườ ng đoàn k ế t toàn dân, kiên quy ế t đ ấ u tranh gi ữ vữ ng hoà bình, đ ẩạ y m nh cách m ạ ng xã h ộởềắồờẩạ i mi n B c, đ ng th i đ y m nh cách mạ ng dân t ộ c dân ch ủ nhân dân ởề mi n Nam, th ựệốấướ c hi n th ng nh t n c nhà trên c ơ sởộậ đ c l p và dân ch ủ ; xây d ựộướệ ng m t n c Vi t Nam hoà bình th ốấộậ ng nh t, đ c l p, dân chủ và giàu m ạ nh, thi ế t th ự c góp ph ầ n tăng c ườ ng cho phe xã h ộ i ch ủ nghĩa và bả o v ệ hoà bình ở khu v ự c Đông Nam châu Á và th ế gi ớ i”1. Nhiệ m v ụ chi ế n l ượ c: “Cách mạ ng Vi ệ t Nam trong giai đo ạ n hi ệ n t ạ i có hai nhiệụếượộế m v chi n l c: M t là, ti n hành cách m ạ ng xã h ộủ i ch nghĩa ởềắ mi n B c. Hai là, giả i phóng mi ề n Nam kh ỏ i ách th ốịủếốỹọ ng tr c a đ qu c M và b n tay sai, th ựệ c hi n thố ng nh ấ t n ướ c nhà, hoàn thành đ ộ c l ậ p và dân ch ủ trong c ả n ướ c”2. Mụ c tiêu chi ế n l ượ c: “Nhiệ m v ụ cách m ạ ng ở mi ề n B ắ c và nhi ệ m v ụ cách mạởề ng mi n Nam thu ộ c hai chi ếượ n l c khác nhau, m ỗệụằảế i nhi m v nh m gi i quy t yêu cầụểủỗề u c th c a m i mi n trong hoàn c ảướ nh n c nhà t ạị m b chia c ắ t. Hai nhi ệ m vụạằảế đó l i nh m gi i quy t mâu thu ẫ n chung c ủảướữ a c n c gi a nhân dân ta v ớế i đ quố c M ỹ và b ọ n tay sai c ủ a chúng, th ự c hi ệ n m ụ c tiêu chung tr ướ c m ắ t là hòa bình thố ng nh ấ t T ổ qu ố c”3. Mố i quan h ệ c ủ a cách m ạ ng hai mi ề n: do cùng thự c hi ệ n m ộ t m ụ c tiêu chung nên “Hai nhiệụếượấ m v chi n l c y có quan h ệậếớ m t thi t v i nhau và có tác d ụ ng thúc đẩ y l ẫ n nhau”4. Vai trò, nhiệ m v ụ c ủ a cách m ạ ng m ỗ i mi ề n: cách mạ ng XHCN ở mi ề n B ắ c: xây dựềắ ng mi n B c thành căn c ứị đ a chung cho cách m ạảướậẫ ng c n c, h u thu n cho cách mạ ng mi ề n Nam, chu ẩ n b ị cho c ả n ướ c đi lên CNXH v ề sau, do đó cách m ạ ng XHCN ở mi ề n B ắ c gi ữ vai trò quyế t đ ị nh nh ấ t đố i v ớ i s ự phát tri ể n c ủ a toàn b ộ cách mạệ ng Vi t Nam, đ ốớựệốấướ i v i s nghi p th ng nh t n c nhà. Cách m ạ ng dân t ộ c dân ch ủ ở mi ề n Nam: gi ữ vai trò quyế t đ ị nh tr ự c ti ế p đố i v ớ i s ự nghi ệ p gi ả i phóng mi ề n Nam khỏ i ách th ố ng tr ị c ủ a đ ế qu ố c M ỹ và bè lũ tay sai, th ự c hi ệ n hòa bình th ố ng nhấ t n ướ c nhà, hoàn thành cu ộ c cách m ạ ng dân t ộ c dân ch ủ nhân dân trên c ả n ướ c. Con đườ ng th ố ng nh ấ t đ ấ t n ướ c: trong khi tiế n hành đ ồ ng th ờ i hai chi ế n l ượ c cách mạ ng, Đ ả ng kiên trì con đ ườ ng hòa bình th ố ng nh ấ t theo tinh th ầ n Hi ệ p đ ị nh Geneva, sẵ n sàng hi ệ p th ươ ng t ổ ng tuy ể n c ử hòa bình th ố ng nh ấ t Vi ệ t Nam, vì đó là con đườ ng tránh đ ượ c hao t ổ n x ươ ng máu cho dân t ộ c ta và phù h ợ p v ớ i xu h ướ ng chung củ a th ế gi ớ i. Nh ư ng đ ồ ng th ờ i cũng ph ả i luôn nâng cao c ả nh giác, s ẵ n sàng đ ố i phó vớ i m ọ i tình th ế , m ọ i âm m ư u c ủ a k ẻ thù. Triể n v ọ ng c ủ a cách m ạ ng Vi ệ t Nam: cuộ c đ ấ u tranh nh ằ m th ự c hi ệ n th ố ng nhấ t n ướ c nhà là m ộ t quá trình đ ấ u tranh cách m ạ ng gay go, gian kh ổ , ph ứ c t ạ p và lâu 1 ĐCSVN: Văn kiệ n Đ ả ng toàn t ậ p, Nxb. Chính trị qu ố c gia, Hà N ộ i, 2002, t ậ p 21, tr.918. 2 ĐCSVN: Sđd., 2002, tậ p 21, tr.916. 3 ĐCSVN: Sđd., 2002, tậ p 21, tr.917. 4 ĐCSVN: Sđd., 2002, tậ p 21, tr.916.
41. 41 dài chốếốỹ ng đ qu c M và tay sai. Song th ắợố ng l i cu i cùng nh ấịộề t đ nh thu c v nhân dân ta, đấ t n ướ c nh ấ t đ ị nh th ố ng nh ấ t và đi lên ch ủ nghĩa xã h ộ i. Ý nghĩa đườ ng l ố i: Đườ ng l ố i ti ế n hành đ ồ ng th ờ i và k ế t h ợ p ch ặ t ch ẽ hai chiếượ n l c cách m ạ ng do Đ ạộầứủảề i h i l n th III c a Đ ng đ ra có ý nghĩa lý lu ậ n và thự c ti ễ n h ế t s ứ c to l ớ n. Đườố ng l i đó th ểệưưở hi n t t ng chi ếượủả n l c c a Đ ng: gi ươ ng cao ng ọờ n c độậ c l p dân t ộ c và ch ủ nghĩa xã h ộ i, phù h ợớặể p v i đ c đi m, tình hình đ ấướ t n c ta và tình hình quốế c t nên đã huy đ ộ ng và k ếợượứạủảướ t h p đ c s c m nh c a c n c và s ứ c mạủ nh c a ba dòng thác cách m ạ ng trên th ếớ gi i, tranh th ủượựồ đ c s đ ng tình giúp đ ỡ củả a c Liên Xô và Trung Qu ố c. Do đó đã t ạượứạổợểộ o ra đ c s c m nh t ng h p đ dân t c ta đủứ s c đánh th ắếốỹ ng đ qu c M xâm l ượả c, gi i phóng mi ề n Nam, th ốấấ ng nh t đ t nướ c. Đườố ng l i chung c ủ a cách m ạệ ng Vi t Nam đã th ểệ hi n tinh th ầộậự n đ c l p, t chủ và sáng t ạủả o c a Đ ng ta trong vi ệảếữấề c gi i quy t nh ng v n đ không có ti ềệị n l l ch sửừ , v a đúng v ớựễệ i th c ti n Vi t Nam, v ừ a phù h ợớợủ p v i l i ích c a nhân lo ạ i và xu th ế củ a th ờ i đ ạ i. Đườốếượ ng l i chi n l c chung cho c ảướ n c và đ ườố ng l i cách m ạởỗề ng m i mi n là cơởểảỉạ s đ Đ ng ch đ o quân dân ta ph ấấ n đ u giành đ ượữ c nh ng thành t ựớ u to l n trong xây dựủ ng ch nghĩa xã h ộởềắấ i mi n B c và đ u tranh th ắợố ng l i ch ng các chi ế n lượ c chi ế n tranh c ủ a đ ế qu ố c M ỹ và tay sai ở mi ề n Nam. 2. Đườ ng l ố i giai đo ạ n 1965-1975 a) Hoàn cả nh l ị ch s ử Từầ đ u năm 1965, đ ểứ c u vãn nguy c ơụổủếộ s p đ c a ch đ Sài Gòn và s ự phá sả n c ủ a chi ế n l ượ c chiế n tranh đ ặ c bi ệ t, đế qu ố c M ỹ đã ồ ạ t đ ư a quân M ỹ và quân các nướ c ch ư h ầ u vào mi ề n Nam, ti ế n hành chi ế n l ượ c chiế n tranh c ụ c b ộ vớ i quy mô lớ n; đ ồ ng th ờ i dùng không quân và h ả i quân ti ế n hành chi ế n tranh phá ho ạ i mi ề n Bắướ c. Tr c tình hình đó, Đ ả ng ta quy ếị t đ nh phát đ ộộ ng cu c kháng chi ếốỹ n ch ng M , cứ u n ướ c trên ph ạ m vi c ả n ướ c. Thuậ n l ợ i: Khi bướ c vào cu ộ c kháng chi ếốỹứướ n ch ng M , c u n c, cách m ạếớ ng th gi i đang ởếế th ti n công. Ởềắếạ mi n B c, k ho ch 5 năm l ầứấ n th nh t đã đ ạ t và v ượ t các m ụ c tiêu về kinh t ế , văn hóa. S ự chi vi ệứườứủủềắ n s c ng i, s c c a c a mi n B c cho cách mạ ng mi ề n Nam đ ượẩạả c đ y m nh c theo đ ườộ ng b và đ ườ ng bi ể n. Ở mi ề n Nam, v ượ t qua nh ữ ng khó khăn trong nh ữ ng năm 1961-1962, t ừ năm 1963, cuộ c đ ấ u tranh c ủ a quân dân ta đã có b ướ c phát tri ể n m ớ i. Ba công c ụ c ủ a chi ế n tranh đặệụ c bi t (ng y quân, ng ụềấếượ y quy n, p chi n l c và đô th ịềị ) đ u b quân dân ta tấ n công liên t ụếầ c. Đ n đ u năm 1965, chi ế n tranh đ ặệủếốỹượ c bi t c a đ qu c M đ c triể n khai đ ế n m ứ c cao nh ấ t đã c ơ b ả n b ị phá s ả n.