Bài giảng Công nghệ cấy truyền phôi

Nội dung text: Bài giảng Công nghệ cấy truyền phôi

1. I. Khái niệm công nghệ cấy truyền phôi Công nghệ cấy truyền phôi là một quá trình đa phôi được tạo ra từ cá thể bò mẹ này (bò cho phôi) vào cá thể bò mẹ khác (bò nhận phôi). Phôi vẫn sống, phát triển bình thường trên cơ sở trạng thái sinh lý sinh dục của bò nhận phôi phù hợp với trạng thái sinh lý, sinh dục của bò nhận phôi hoạc phù hợp với tuổi phôi (sự phù hợp này gọi là sự đồng pha). 1 2 II. ý nghĩa CÔNG NGHệ CấY TRUYềN PHÔI Bò ý nghĩa CÔNG NGHệ CấY TRUYềN PHÔI Bò 1. Cấy truyền phôi phổ biến và nhân nhanh giống tốt, những đặc tính quý 4. Hạn chế mức tối thiểu số lượng gia súc làm giống, từ đó giảm các hiếm ra thực tế sản xuất trên cơ sở khai thác triệt để tiềm năng di truyền của chi phí khác đi kèm như: chuồng trại, thức ăn, nhân lực những cá thể cái cao sản thông qua việc lấy - bảo quản phôi và cấy truyền 5. Giúp cho con ngời dễ dàng thuận lợi trong việc xuất khẩu, vận những phôi của chúng. chuyển, trao đổi con giống giữa các nước, các vùng, các địa phương. 2. Nâng cao cuờng độ chọn lọc, đẩy mạnh công tác giống trên cơ sở tăng nhanh tiến bộ di truyền hàng năm, thông qua: 6. Một phương pháp bảo tồn, giữ gìn con giống dưới dạng trứng, phôi, R= h2.S; g= R/L = (h2.S)/L tinh trùng - phương pháp giữ gìn vật liệu di truyền + R: hiệu qủa chọn lọc 7. Hạn chế một số dịch bệnh và nâng cao khả năng chống chịu bệnh, + h2: Hệ số di truyền của tính trạng khả năng thích nghi cho con vật ở môi trường mới: không lây truyền + L: Khoảng cách các thế hệ bệnh, tăng sức đề kháng + S: Ly sai chọn lọc. 8. Làm cở sở thúc đẩy mạnh sự nghiên cứu và phát triển một số ngành 3. Nâng cao khả năng sinh sản, các sản phẩm thịt, sữa trong chăn nuôi bò. khoa học có liên quan: sinh lý, di truyền, thú y 3 4 1
2. lịch sử CÔNG NGHệ CấY TRUYềN PHÔI Bò 1890 thí nghiệm đầu tiên về CTP thành công trên thỏ bởi 1982: Vi phẫu thuật phôi bò đã thành công trong phòng thí Walter Heap. Ông là ngời sáng lập ra công nghệ CTP nghiệm (theo Vlahov, 1987) 1932: CTP thành công trên dê - Warwick và Berry 1984: Cấy phôi sau khi chia 2 thành công trên bò-William và cs 1933: CTP thành công trên chuột cống - Nicholas 1987: Có bê sinh ra do cấy ghép gene tăng trởng nhanh (theo 1934: CTP thành công trên cừu - Warwick và Berry Vlahov, 1987) 1951: Bê đầu tiên trên thế giới ra đời bằng CTP-Willet và cs 1992: Bằng kỹ thuật Cloning từ một phôi bò đã cho ra 5 phôi 1970: Thành công trong việc bảo quản phôi đông lạnh (Viện INRA Pháp, 1992) 1972: CTP phôi đông lạnh thành công trên bò-Bilton và More; Một con cừu ra đời và trởng thành từ nhân tế bào tuyến vú của Wilmut và Rowson một cừu cái 6 năm tuổi tại Scotland-Ian Wilmut cà cs 1978: Em bé đầu tiên ra đời từ TTON và CTP-Steptoe và Edward 5 6 Các tổ chức hoạt động về CTP trên thế giới TT Dạng hoạt động Số lợng tổ chức 1 Dội rửa, thu hoạch phôi và cấy phôi ngay ở cơ quan 175 2 Dội rửa thu hoạch phôi ở trại 338 3 Cấy phôi ở các trại 241 4 Cấy phôi theo phơng pháp phẫu thuật 157 5 Cấy phôi theo phơng pháp không phẫu thuật 239 6 Đông lạnh phôi 140 7 Xác định giới tính của phôi 11 8 Tổ chức bán trang thiết bị về đông lạnh phôi 94 9 Tổ chức bán hoá chất, hormon dùng gây rụng trứng 4 nhiều, gây động dục đồng pha 7 8 Số liệu của Hội CTP thế giới 12-1982 - Hội kỹ thuật chăn nuôi Nhật Bản - 1995 2
3. lịch sử CÔNG NGHệ CTP bò ở Việt Nam Bê sinh ra từ công nghệ cấy truyền phôi 1978: TT Khoa học tự nhiên và công nghệ quốc gia đã có một bộ phận bắt đầu nghiên cứu CTP thỏ 1980: nghiên cứu CTP bò 1986: con bê đầu tiên ở nớc ta ra đời từ CTP 1989: cấy 50 phôi đông lạnh (giúp đỡ của 2 chuyên gia Cuba) 1994: bò sinh đôi trong đó 1 bê do trứng rụng tự nhiên và 1 bê do CTP 1996,1997: 150 phôi đông lạnh cấy trên bò miền Nam và Hà Nội: những bê sinh ra sinh trởng, phát triển, sinh sản bình thờng, cho sữa vượt toàn đàn 20-30% 9 10 Bê11 sinh đôi ra từ một phôi cắt đôi 12Bê sinh ra từ thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) 3
4. III. Nguyên tắc của công nghệ CTP IV. cơ sở của công nghệ CTP 4.1 Chu kỳ động dục Thể vàng hoạt động 10-12 ngày) Thể vàng Thể phát vàng triển thoái (4-5 hoá ngày) (4-5 ngày) Động đực (1 ngày) 13 14 Chu kỳ động dục bình thường của bò cái 4.2 Chu kỳ động dục - sểng nang 4.3 Súng nang và tớnh trội của nang: Rụng trứng PGF E2 Trứng rụng từ Súng nang 1 Rụng trứng 2a chu kỳ trước Súng nang 2 FSH LH Rụng trứng Dominance Atresia Hormone DeviationCL Progesterone Recruitment nang của(mm) kớnh Đường Endometrium PGF Nồng Nồng độ 2a Động dục Ngày của chu kỳ Động dục 15 16 Estrus 5 10 15 Estrus 4
5. 2. Chọn bò nhận phôi 1. Chọn bò cho phôi 3. Gây động dục hàng loạt v. quy trình cấy truyền phôi 4. Gây rụng trứng nhiều ở bò cho phôi 5. Bò nhận phôi động dục 6. Phối giống với đực giống tốt 8. Cấy phôi cho bò nhận 7. Thu hoạch phôi 10. Bò nhận phôi có chửa 9. Bò cho phôi trở lại bình thường 11. Đàn con mang tiềm năng 17 18 chờ chu kỳ sinh sản tiếp theo di truyền tốt của bò cho phôi 5.1 chọn bò cho phôi 5.1 chọn bò cho phôi Yêu cầu của bò cho phôi: + Năng suất về tính trạng mong muốn đặc biệt cao, di truyền cho thế hệ sau. u tiên những tính trạng có hệ số di truyền cao và giá trị thương phẩm lớn. + Không mắc bất cứ một khuyết tật hoặc bệnh di truyền nào. + Khả năng sinh sản tốt, quá trình sinh sản bình thường. Cổ tử cung dễ dàng khi đa dẫn tinh quản, súng cấy phôi và đặc - Bò cái năng suất cao về một hoặc vài tính trạng mong muốn biệt là dụng cụ gội rửa phôi và các tính trạng đó phải đợc di truyền cho thế hệ sau 19 20 5
6. 5.1 chọn bò cho phôi 5.2 chọn bò nhận phôi + Thể trạng, sức khoẻ tốt, vật nhanh nhẹ, không hung dữ và đợc tiêm phòng tất cả các bệnh + Không quá già (không nên quá 10 tuổi) + Chu kỳ động dục bình thờng, biểu biện chu kỳ rõ ràng. + Buồng trứng hoạt động tốt. - Bò cái nhận phôi không đóng góp về kiểu di truyền của con nhưng có tác động đến kiểu hình của con non trong thời gian 21 22mang thai và nuôi con 5.2 chọn bò nhận phôi 5.2 chọn bò nhận phôi Yêu cầu của bò nhận phôi: Yêu cầu về chăm sóc, nuôi dỡng bò nhận phôi + Sinh trưởng và phát triển bình thường, không khuyết tật, + Chăm sóc, nuôi dưỡng tốt. thể trạng tốt, không quá gầy và không quá béo + Chủ động theo dõi quá trình mang thai, can thiệp nếu có sự + Không mắc bệnh di truyền và bệnh truyền nhiễm cố xảy ra nh sảy thai, đẻ non, đẻ khó (Brucellois, Trichomoniasis , phải được tiêm chủng định kỳ + Chọn bò tơ hoặc bò sinh sản không quá già và hung dữ các bệnh đầy đủ + Số lượng bò nhận phôi gấp đôi số phôi cần cấy(10 phôi cần + Trạng thái sinh lý sinh sản bình thường 20 bò nhận phôi) Khi tiêm PGF2 (Prostaglandin F2), tỉ lệ động dục 80%, tỉ lệ động dục có rụng trứng 90%, tỉ lệ động dục đồng pha (1ngày) 70% 23 24 Số bò có khả năng cấy: 20 x 0,8 x 0,9 x 0,7 = 10.08 (bò) 6
7. 5.3 Gây động dục đồng pha GÂY SIấU BÀI NOÃN Gây siêu bài noãn là quá trình tác  Gây động dục đồng pha là quá trình kích thích cho cái động để một lần động dục, buồng nhận phôi động dục đúng vào thời điểm động dục của cái trứng bò có nhiều trứng phát cho phôi triển, chín và rụng đồng thời.  Đồng pha giữa cái nhận phôi và cái cho phôi còn có nghĩa Mục đích: thu được nhiều phôi trạng thái sinh lý sinh dục của cái nhận phôi phù hợp với tuổi phôi phôi chất lượng cao  Mục đích của gây động dục đồng pha là tạo được nhiều Hormone: PMSG (Pregnant Mare’s Serum Gonadotropin) bò nhận có thời gian động dục đồng thời với bò cho phôi hoặc phù hợp với tuổi phôi FSH (Follicle Stimulating Hormone) HMG (Human Menopausal Gonadotropin) 25 26 5.6 Phối giống cho bò cho phôi 5.7 giội rửa thu hoạch phôi bò Thời gian phối giống: Sau khi tiêm PGF2 42-48h (th- ờng phối 2 lần vào chiều ngày thứ 5 và sáng ngày thứ 6 của chu kỳ) Giống đực được phối phải có nhiều đặc điểm tốt, đặc trng cho giống Thu hoạch phôi sau khi phối giống 6-9 ngày, tốt nhất vào ngày thứ 7-8. 27 28 7
8. dụng cụ lấy phôi (giội rửa phôi) Phơng pháp giội rửa phôi 1. Phẫu thuật  Dụng cụ lấy phôi 2; 3 đờng.  Lõi thép cho vào catherter 2. Không phẫu thuật  Dung dịch PBS  Thuốc gây tê  Các loại hormone  29 30 Phơng pháp giội rửa phôi soi tìm phôi 1. Phẫu thuật  Thanh lọc liên tục 2. Không phẫu thuật  Phương pháp lắng đọng  Soi tìm phôi 31 32 8
9. Các giai đoạn phát triển của phôi bò Cấu taọ phôi 33 34 Các giai đoạn phát triển của phôi bò Các giai đoạn phát triển của phôi bò 35 36 9
10. Phôi dâu - Phôi nang Phôi dâu [5-6ngày] 37 38 5.8 cấy truyền phôi cho bò nhận Phôi nang thoát màng 39 40 10
11. bảo quản phôi - kỹ thuật đông lạnh và giải đông phôi 41 42 CÂU HỎI ễN TẬP Vẽ sơ đồ và trỡnh bày túm tắt cụng nghệ cấy truyền phụi ở bũ? 43 11