Bài giảng Chăn nuôi trâu bò - Dinh dưỡng thức ăn

Nội dung text: Bài giảng Chăn nuôi trâu bò - Dinh dưỡng thức ăn

1. NỘI DUNG MÔN HỌC CHĂN NUÔI TRÂU BÒ Lợi nhuận Dinh d−ìng vμ thøc ¨n sinh sản năng suất sức khoẻ • §Æc ®iÓm tiªu ho¸ cña GSNL quản lí sinh + thức ăn (2) + chuồng trại • Nhu cÇu dinh d−ìng cña tr©u bß sản (4, 5) + (3) • nguån thøc ¨n cho tr©u bß giống • KhÈu phÇn nu«i d−ìng tr©u bß (1) kỹ thuật chăn nuôi (6, 7, 8, 9) 1 ĐẶC ĐIỂM TIÊU HOÁ ®−êng tiªu ho¸ GSNL CỦA GSNL Ruột non Dạ lá sách Dạ múi khế • Đặc điểm đường tiêu hoá Tuyến nước • Hệ vi sinh vật dạ cỏ bọt • Đặc thù của các quá trình Dạ tổ ong tiêu hoá Dạ cỏ Ruột già contents 3 4 Miệng Ảnh hưởng của loại hình thức ăn đến lượng nước bọt tiết ra Miệng có chức năng lấy thức ăn, tiếtnước bọt và nhai lại: ¾ Nước bọt đóng vai trò quan trọng trong việc làm mềm, tạo miếng thức ăn và cung cấp các yếu tố cần thiết cho VSV dạ cỏ (N, khoáng. ¾ Dung dịch đệm trong nước bọt (cacbonat và phốt phát) ⇒ trung hoà các AXBH ⇒ tạo thuận lợi cho sự phát triển của các vi sinh vật tiêu hoá xơ nhờ duy trì độ axít trung tính trong dạ cỏ ¾ Nhai lại làm giảm kích thước các mẩu thức ăn ⇒ tạo thuận lợi cho việc tấn công xơ của vi sinh vật và enzym của chúng. 5 6
2. Dạ dày kép Sù ph¸t triÓn cña d¹ dµy kÐp 7 8 khí Dạ cỏ và Chức năng của Các phần tử dài chằng chịt t ngang dạ cỏ và dạ tổ ong dạ tổ ong ắ Các phần tử nhỏ lơ lửng C ¾ Thùng để lên men (130 đến 180 lít) ở phần trước của ống tiêu hoá. D¹ ¾Giữ lạicác mẩu thức ăn có sợi dài kích thích nhai lại và tiết nước bọt cá ¾ VSV lên men thức ăn sinh ra axít béo bay hơi và sinh khôi VSV giàu D¹ tæ ong protéin ¾ Hấp thụ axít béo bay hơi để sử dụng như một nguồn năng lượng trong cơ thể cũng như tổng hợp lactoza, các protéin và chất béo trong sữa D¹ l¸ D¹ mói khÕ 9 10 s¸ch D¹ l¸ s¸ch Dạ múi khế Dạ múi khế có chức năng tiêu hoá bằng dịch vị: ¾ Tiết axít clohydric và nhiều enzym tiêu hoá tiêu hoá các protéin thoát qua. ¾ Tiêu hoá các protéin VSV sinh ra trong dạ cỏ (0,5- Dạ lá sách có chức năng hấp thụ nước, natri, phốt 2,5kg/ ngày) pho và các axít béo bay hơi. 11 12
3. Ruột non Ruột già Manh tràng có chức năng lên Ruột non có chức năng tiêu hoá và hấp thu: men và trực tràng có chức năng tạo phân ¾ Tiết các enzym tiêu hoá qua thành ruột và tuyến tuỵ ¾ VSV lên men các sản phẩm đưa từ trên xuống ¾ Tiêu hoá các hydrát cácbon, protéin và lipít nhờ các enzym ¾ Hấp thụ ABBH, nước và tạo phân ¾ Hấp thụ nước, khoáng và các sản phẩm tiêu hoá ở ruột ¾ Xác VSV không được tiêu hoá mà thải ra ngoài qua (glucoza, axít amin và axít béo) phân 13 14@ Vi khuÈn (Bacteria) HỆ VI SINH VẬT DẠ CỎ - Sè l−îng: 109-1010 tÕ bµo/g chÊt chøa d¹ cá - Ho¹t ®éng: ¾ Các nhóm VSV dạ cỏ + Ph©n gi¶i x¬ (xenluloza vµhemixenluloza) ¾ Môi trường dạ cỏ cần cho VSV + Ph©n gi¶i tinh bét vµ d−êng ¾ Hoạt động của VSV dạ cỏ + Sö dông c¸c axit h÷u c¬ + Ph©n gi¶i vµ tæng hîp protein ¾ Vai trò của VSV dạ cỏ đối với vật chủ + T¹o mªtan + Tæng hîp vitamin nhãm B vµ vitamin K - << 15 16 Vi khuÈn d¹ cá cã thÓ chia thμnh 10 nhãm Vi khuÈn d¹ cá cã thÓ chia thμnh 10 nhãm dùa dùa theo c¬ chÊt/s¶n phÈm cña chóng (1) theo c¬ chÊt/s¶n phÈm cña chóng (2) ¾ VK ph©n gi¶i xeluloza vµ hemixenluloza ¾ VK sö dông ®−êng Bacteroides, Ruminococcus, Butyrivibrio Treponema, Lactobacillus, Streptococcus ¾ VK ph©n gi¶i pectin ¾ VK sö dông axit Butyrivibrio, Bacteroides, Lacnospira, Succinivibrio, Megasphera, Selenamonas Treponema, Strptococcus Bovis ¾ VK ph©n gi¶i protein ¾ VK ph©n gi¶i tinh bét Bacteroides, Butrivibrio, Streptococcus Bacteroides, Strp bovis, Succinamonas, Bacteroides ¾ VK sinh am«niac ¾ VK ph©n gi¶i urª Succinivibrio, Selenamonas, Bacteroides, Ruminococcus, Bacteroides, Megaspera, Selenomonas Buyryvibrio, Treponem ¾ VK ph©n gi¶i mì ¾ VK sinh mªtan Anaerovigrio, Butrivibrio, Treponema, Eubacterium, Methanobrevibacter, Methanobacterium, Fusocillus, Micrococcus Methanomicobium 17 18
4. §éng vËt nguyªn sinh (Protozoa) NÊm (Fungi) 5 6 ¾ Sè l−îng: 10 -10 tÕ bµo/g chÊt ¾ NÊm trong d¹ cá thuéc lo¹i yÕm khÝ. chøa d¹ cá ¾ Cã kho ¶ng trªn 100 tÕ bµo nÇm/g chÊt ¾ Ho¹t ®éng: chøa d¹ cá. + Tiªu ho¸ tinh bét vµ ®−êng. ¾ Nh÷ng loµi nÊm ®−îc ph©n lËp tõ d¹ cá + XÐ r¸ch mµng mµng tÕ bµo thùc cõu gåm: Neocallimastix frontalis, vËt. Piramonas communis vμ Sphaeromonas + TÝch luü polysaccarit. communis. + B¶o tån m¹ch nèi ®«i cña c¸c ¾ Hoạt động: axit bÐo kh«ng no. NÊm lµ vi sinh vËt ®Çu tiªn x©m nhËp vµ + Sö dung protein cña VK tiªu ho¸ thµnh phÇn cÊu tróc thùc vËt b¾t + Sö dung protein cña VK ®Çu tõ bªn trong: + Sö dông vitamin tõ thøc ¨n hay - Mäc chåi ph¸ vì cÊu tróc thµnh tÕ bµo do vi khuÈn t¹o nªn. thùc vËt - TiÕt men tiªu ho¸ x¬ 19 rối loạn nh÷ng yÕu tè sinh tr−ëng cÇn thiÕt. tiêu hoá hoặc chuyển hoá và/hoặc vi sinh vật gây bệnh < 21 back22 Phối hợp các loại thức ăn để cung cÊp Cung cấp gluxít có thể lên men và ®ång thêi N vμ n¨ng l−îng cho VSV d¹ cá protéin dễ phân giải cần phải: ⇒ Đủ cho tổng hợp và hoạt động của VSV – để động vật nhai lại thu được nhiều năng lượng và protéin. ⇒ Cân bằng – theo quy luật chung về yếu tố hạn chế –mức năng lượng hoặc protéin thiếu sẽ quyết định hiệu quả sử dụng và phần cung cấp lãng phí. ⇒ Đồng thời – các vi khuẩn cần đồng thời năng lượng và N vì chúng không có khả năng dự trữ. ⇒ Liên tục–hoạt động vi khuẩn ở mức cao, đều đặn và thường xuyên – rất hiệu quả. Phân bố thức ăn dần dần theo từng bữa nhỏ. Thức ăn giàu N Thức ăn giàu gluxit 23 @@24
5. ¶nh h−ëng cña pH d¹ cá ®Õn ho¹t Thay ®æi pH d¹ cá phô thuéc vμo tÇn suÊt lùc cña c¸c nhãm VSV cung cÊp thøc ¨n tinh Ho¹t lùc VSV pH VSV Cho ¨n nhiÒu lÇn/ngµy ph©n gi¶i x¬ 6 VSV ph©n gi¶i tinh bét Cho ¨n 2 lÇn/ngµy 5 6 7 pH 25 back26 Hoạt động của VSV dạ cỏ Hoạt động của VSV dạ cỏ Thøc ¨n CHC tiªu ho¸ Protein Kho¸ng: - NH3 S Gluxit (N) S, P, Co, Cu, Lipit Glucoza Na, K, P, etc VSV §−êng ph©n ChÊt trung gian Amoniac NH3 C¸c chÊt lªn CO 2- Tæng hîp 2 S men trung gian Methane ATP VSV Tæng hîp Lªn men ATP Mªtan (A) (B) Duy tr× NhiÖt NhiÖt ABBH Sinh khèi ADP TÕ bµo VSV (Axetat, Propionat VSV Axit bÐo bay h¬i: Butyrat) acetic, propionic & butyric HÊp thu Tiªu ho¸ < 27 qua v¸ch d¹ cá trong ruét 28 Vai trß cña vi sinh vËt d¹ cá ®èi víi vËt chñ ĐẶC THÙ CÁC QUÁ TRÌNH TIÊU 1. Cung cÊp n¨ng l−îng HOÁ VÀ TRAO ĐỔI CHẤT C¸c axit bÐo bay h¬i (axetic, propionic, butiric vµ mét HOÁ VÀ TRAO ĐỔI CHẤT l−îng nhá izobytyric, valeric, izovaleric) cung cÊp kho¶ng 70-80% tæng sè nhu cÇu n¨ng l−îng. ¾ Sự nhai lại 2. Cung cÊp protein ¾ Động thái phân giải thức ăn trong dạ cỏ C¸c hîp chÊt chøa nit¬ (kÓ c¶ NPN) ®−îc VSV sö dông ®Ó tæng hîp nªn sinh khèi protein cã chÊt l−îng ¾ Tiêu hoá gluxit cao vµ ®−îc tiªu ho¸ hÊp thu ë ruét non. 3. ChuyÓn ho¸ lipit ¾ Tiêu hoá protein - Ph©n gi¶i triaxylglycerol vµ galactolipit cña thøc ¨n - No ho¸ vµ ®ång ph©n ho¸ c¸c axit bÐo kh«ng no. ¾ Tiêu hoá lipit - Tæng hîp lipit cã chøa c¸c axit bÐo l¹. ¾ Chuyển hoá các chất dinh dưỡng 4. Cung cÊp vitamin: nhãm B vµ K 5. Gi¶i ®éc <<29 << 30
6. SỰ NHAI LẠI ĐỘNG THÁI PHÂN GIẢI THỨC ĂN ¾ Thức ăn bò ăn vào thường dưới TRONG DẠ CỎ dạng các mẩu thức ăn dài với kích cỡ quá to nên các vi khuẩn dạ cỏ khó có ¾ Động thái phân giải thức ăn tinh thể lên men hoàn toàn ¾ Động thái phân giải thức ăn thô ¾ Sự lên men các loại thức ăn khác ¾ Bò ợ lên để nhai lại nhiều lần cho cho đến khi các mẩu thức ăn đủ nhau trong dạ cỏ nhỏ ¾ Bò nhai lại 6 đến 8 tiếng và tiết 160 đến 180 lít nước bọt mỗi ngày BACK BACK 31 32 Động thái phân giải thức ăn tinh Động thái phân giải thức ăn thô ở (protein) ở dạ cỏ dạ cỏ 100 100 80 i 80 i Vách tế bào (NDF) (%) 60 60 i i(%) ả c ả c 40 40 P = a + b (1 - e-ct) b (a+b) phân gi phân gi B (A+B) -ct ệ P = a + b (1 - e ) ệ l l ỷ ỷ 20 T 20 L T a A Chất chứa TB 0 0 a 0 20 40 60 80 100 0 20 40 60 80 100 -20 Thời gian (h) Thời gian (h) -20 33 34 TIÊU HOÁ GLUXIT Ở GSNL Lên men gluxit ở dạ cỏ Gluxit phi cÊu tróc (NSC) Gluxit v¸ch tÕ bµo (CW) Xenluloza Hemixenluloza Tinh bét Pectin §−êng D¹ cá Lªn men ABBH Lªn men D¹ cá Sinh khèi VSV Pentoza Polysaccarit CW NSC VSV Hexoza Chu tr×nh pentoza kh«ng ph©n gi¶i kh«ng ph©n gi¶i Ruét non Glucoza §−êng ph©n Tiªu ho¸ Ruét non NSC CW kh«ng tiªu Pyruvat kh«ng tiªu Focmat Acrylat ABBH Ruét giµ Lªn men Lªn men Ruét giµ Sinh khèi VSV Axetyl CoA Succinat (vËt chñ kh«ng sö dông ®−îc) Co2+H2 Ph©n 35 Metan Acetat Butyrat Propionat 36
7. Lên men đường sinh axit béo bay hơi Thay ®æi tû lÖ c¸c ABBH phô thuéc vμo cÊu tróc khÈu phÇn Acetic acid (C2) C 6 H12O6 +2H2O2CH3COOH + 2CO2 + 4H2 Propionic acid (C3) C 6 H12O6 +2H2 2CH3CH2COOH +2H2O Butyric acid (C4) C 6 H12O6 CH3 CH2 CH2 COOH + 2CO2 +2H2 4H2 +CO2 CH4 +2H2O 37 38 Tốc độ lên men các loại gluxít ở dạ cỏ Tốc độ lên men của các loại thức ăn Cỏ : được nhai thành từng đoạn • Đường lên men nhanh chóng và gần như hoàn §−êng dài, thấm nhiều nước bọt, lên men toàn (NSC) chậm ⇒ giải phóng dần dần axít • Tinh bột lên men khá béo bay hơi – được trung hoà tốt nhanh, nhưng một phần có Tinh bét và dễ dàng hấp thụ dần thể thoát qua dạ cỏ (sẽ (NSC) được tiêu hoá trong ruột non nhờ enzym) Thức ăn tinh : lên men quá dễ ⇒ ăn X¬ vào nhanh và tiết ít nước bọt ⇒ sản • Xơ lên men chậm, bình (CW) quân 70 - 80% được lên xuất nhanh và nhiều axít béo bay hơi men (biến đổi tuỳ theo mức ⇒ tích tụ gây ra sự giảm mạnh pH dạ độ trùng hợp cuả xenluloza cỏ và lignin hoá) 39 BACK 40 TIÊU ho¸ PROTEIN ë GSNL Tiêu ho¸ protein (N) ë GSNL Protein th« (N) thøc ¨n Protein thøc ¨n NPN N−íc Protein Protein bät ph©n gi¶i kh«ng ph©n gi¶i Protein NH Urea ph©n gi¶i 3 Protein Protein ph©n gi¶i nhanh ph©n gi¶i chËm Protein d¹ cá Protein D¹ cá kh«ng ph©n gi¶i VSV (Gan)Urª NH3 A. amin Peptit Ruét non Axit amin N−íc Tiªu ho¸ tiÓu Protein VSV D¹ khÕ vμ Ph©n ruét non Ph© Protein NH3 Urea kh«ng tiªu ho¸ Protein VSV Protein tho¸t qua tiªu ho¸ ®−îc tiªu ho¸ ®−îc Protein Protein Ruét giμ kh«ng tiªu VSV A. amin Protein m« bµo Ph©n 41 42
8. ChuyÓn ho¸ N ë gia sóc Tổng hợp protein VSV Sự tổng hợp protéin VSV dạ cỏ đảm bảo cung cấp các axít amin cần thiếtcho vật chủ • Thiếu N – tăng sinh và hoạt động của VSV không tốt •Thừa N => nhiễm độc amoniac với những hậu quả như vô sinh, ngộ độc nitơ thức ăn, 43 BACK 44 CHUYỂN HOÁ LIPIT Ở GSNL CHUYỂN HOÁ DINH DƯỠNG Ở GSNL Lipit thøc ¨n (LCFA) D¹ cá Sinh khèi VSV Dù tru Lªn men Dinh d−ìng c¬ thÓ d¹ cá tho¸t qua LCFA Lipit VSV Protein Lipit C2 C4 C3 VSV Tinh bét Protein Lipit không tiêu Ruét non Lipit hÊp thu LCFA •Thuû ph©n triaxylglycerol vµ Acetic Glucoza không tiêu galactolipit cña thøc ¨n C2 C6 Axit amin Ruét giµ • Làm no ho¸ vµ ®ång ph©n ho¸ c¸c axit bÐo kh«ng no. AA Glycerol •Tæng hîp lipit cã chøa c¸c axit bÐo l¹. Lipit Ph©n BACK 45 46 Tiêu hoá gluxít và thành phần sữa dạ cỏ ruột non ruột già Xenluloza Tinh bột Đường hoà tan và pectin + năng lượng khí AXBH nhiệt glucoza AXBH axit axetic (C2) axit butyric(C4) tỉ lệ bơ (45 - 70%) (5 à-15%) axit propionic (C3) tỉ lệ protéin (15 - 25%) 47 BACK 48
9. HỆ THỐNG DINH DƯỠNG HỆ THỐNG DINH DƯỠNG NUÔI GSNL •Khái niệm NHU CẦU VỀ THÀNH PHẦN VÀ GIÁ DINH DƯỠNG TRỊ DINH DƯỠNG CỦA •Hệ thống dinh dưỡng năng lượng CỦA GIA SÚC THỨC ĂN •Hệ thống dinh dưỡng protein contents 49 54
10. HiÖu suÊt sö dông n¨ng l−îng ME VÝ dô tÝnh gi¸ trÞ n¨ng l−îng thøc ¨n Mét con bß (180kg) ®−îc nu«i ë møc duy tr×, HÖ sè Môc ®Ých ¦íc tÝnh mçi ngµy ¨n mét l−îng thøc ¨n chøa 45 MJ, k (c«ng thøc) (theo ARC) th¶i ra 15 MJ theo ph©n, 3 MJ theo n−íc tiÓu, 3 km Duy tr× = 0.35qm + 0.053 MJ theo khÝ mªtan (î h¬i) vµ 24 MJ d−íi d¹ng (NEm/MEm) nhiÖt (17,3MJ NE duy tri + 6,7MJ HI duy tr×). kg T¨ng träng = 0.78qm + 0.006 TÝnh l−îng thu nhËn theo DE, ME vµ NE. (NEg/MEg) Gi¶i: kl TiÕt s÷a = 0.35qm + 0.420 Thu nhËn (GE): 45 MJ/ngµy (NEl/MEl) Th¶i ra: 24 + 15 + 3 + 3 = 45 MJ/ngµy kw Lao t¸c = 0.35qm + 0.053 S¶n xuÊt: 0 MJ/ngµy (NEw/MEw) DE = 45 - 15 = 30 MJ/ngµy ME= 45 - 15 -3 -3 = 24 MJ/ngµy 55 NE = 17,3 MJ/ngµy 56 VÝ dô tÝnh n¨ng l−îng thøc ¨n VÝ dô tÝnh n¨ng l−îng thøc ¨n Gi¶i: Thu nhËn (GE): 18,4 MJ/ngµy Th¶i ra: 6,0 + 0,9 + 1,5 + 7,5 = 15,9MJ/ngµy Mét con cõu (35 kg) mçi ngµy ¨n mét l−îng thøc ¨n S¶n xuÊt (NE ): 2,5 MJ/ngµy (1,1kg cá kh«) chøa 18,4 MJ, th¶i ra 6,0 MJ theo ph©n, p (1,1kg cá kh«) chøa 18,4 MJ, th¶i ra 6,0 MJ theo ph©n, DE = 18,4 - 6,0 = 12,4MJ/ngµy 0,9 MJ theo n−íc tiÓu, 1,5 MJ theo khÝ mªtan (î h¬i) vµ ME = 12,4 - (0,9 + 1,5) = 10,0MJ/ngµy 7,5 MJ d−íi d¹ng nhiÖt (gåm 4,3 MJ NE duy tri + 1,9 MEm = 4,3 + 1,9 = 6,2 MJ/ngµy MJ HI duy tr× + 1,3 MJ HI s¶n xuÊt). Cõu t¨ng träng MJ HI duy tr× + 1,3 MJ HI s¶n xuÊt). Cõu t¨ng träng MEg = 10 - 6,2 = 3,8 MJ/ngµy 140 g/ngµy (2,5 MJ). TÝnh l−îng thu nhËn theo DE, ME, NE = 10 - (1,9 + 1,3) = 6,8MJ/ngµy MEm, MEg , NE, NEm, NEg . Tinh qm, k, km , kg ? NEm = 4,3 NEg = 3,8 - 1,3 = 2,5 MJ/ngµy qm = ME/GE = 10/18,4 = k = NE/ME = 6,8/10 = km = NEm/MEm = 4,3/ 6,2 = kg = NEg/MEg = 2,5/ 3,8 = 57 58 C¸c hÖ thèng n¨ng l−îng nu«i GSNL C¸c hÖ thèng n¨ng l−îng nu«i GSNL 1. C¸c hÖ thèng cò D−¬ng l−îng tinh bét (Kellner, 1900) 3. HÖ thèng n¨ng l−îng thuÇn (NE) §¬n vÞ yÕn m¹ch N¨ng l−îng cña thøc ¨n ®−îc tÝnh b»ng NE: cã N¨ng l−îng thuÇn cña Armsby (1900) N¨ng l−îng thuÇn cña Armsby (1900) c¸c gi¸ trÞ NE kh¸c nhau cho c¸c môc ®Ých sö TDN (tæng c¸c chÊt dinh d−ìng tiªu ho¸ ®−îc) dông kh¸c nhau ë c¸c lo¹i gia sóc kh¸c nhau 2. HÖ thèng n¨ng l−îng trao ®æi (ME) Gi¸ trÞ NE cña khÈu phÇn ®−îc tÝnh b»ng c¸ch N¨ng l−îng cña thøc ¨n ®−îc tÝnh theo ®¬n vÞ ME t−¬ng øng víi c¸c lo¹i gia sóc kh¸c nhau céng gép NE cña c¸c thøc ¨n cã trong khÈu phÇn. Gi¸ trÞ ME cña khÈu phÇn ®−îc tÝnh b»ng c¸ch céng gép Nhu cÇu n¨ng l−îng cña gia sóc ®−îc thÓ hiÖn ME cña c¸c thøc ¨n cã trong khÈu phÇn. b»ng NE trªn c¬ së nhu cÇu NE cho duy tr× vµ s¶n Nhu cÇu n¨ng l−îng cña gia sóc ®−îc thÓ hiÖn b»ng NE xuÊt. hoÆc ME trªn c¬ së nhu cÇu duy tr× vµ c¸c nhu cÇu s¶n xuÊt kh¸c nhau. Cã thÓ chuyÓn ®æi NE = k ME. 59 <<60
11. C¸c nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn chÊt HỆ THỐNG DINH DƯỠNG PROTEIN l−îng protein thøc ¨n cña GSNL Gluxit Protein 1. Kh¶ n¨ng ph©n gi¶i cña protein ë d¹ cá => P = a + b (1 - e-ct) Nit¬ Trong ®ã: P: tû lÖ ph©n gi¶i t¹i sau thêi gian t a: tû lÖ ph©n gi¶i tøc th× NPN Vi sinh vËt b: phÇn kh«ng hoµ tan nh−ng cã thÓ lªn men Kho¸ng c: tèc ®é ph©n gi¶i cña b N¨ng l−îng Protein * Tû lÖ ph©n gi¶i h÷u hiÖu: P = a + bc/(c + r) Trong ®ã: r lµ tèc ®é chuyÓn dêi cña thøc ¨n qua d¹ cá 61 62 C¸c nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn chÊt C¸c nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn chÊt l−îng protein thøc ¨n cña GSNL l−îng protein thøc ¨n cña GSNL 2. HiÖu suÊt lîi dông ni-t¬ trong d¹ cá cña VS 3. N¨ng suÊt protein VSV Phô thuéc: - Phô thuéc vµo l−îng protein (N) cña thøc ¨n nÕu n¨ng l−îng kh«ng bÞ h¹n chÕ - Tèc ®é ph©n gi¶i protein cña thøc ¨n: ph©n - Phô thuéc vµo l−îng chÊt h÷u c¬ hay gi¶i chËm => hiÖu suÊt sö dông cao n¨ng l−¬ng cña thøc ¨n cã kh¶ n¨ng lªn - N¨ng l−îng dÔ lªn men cung cÊp kÞp thêi cho men trong d¹ cá nÕu protein (N) kh«ng bÞ h¹n chÕ qu¸ tr×nh tæng hîp protein VSV - Thay ®æi theo l−îng thu nhËn vµ tèc ®é - C¸c yÕu tè kh¸c: kho¸ng (S, P), iso-axit, axit chuyÓn dêi thøc ¨n qua d¹ cá: thu nhËn amin t¨ng => n¨ng suÊt protein VSV t¨ng 63 64 C¸c nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn chÊt C¸c nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn chÊt l−îng protein thøc ¨n cña GSNL l−îng protein thøc ¨n cña GSNL 4. Tû lÖ tiªu ho¸ cña protein VSV vμ protein 5. HiÖu suÊt sö dông axit amin hÊp thu tho¸t qua - Phô thuéc thµnh phÇn hçn hîp axit amin -Tû lÖ protein thùc trong protein th« cña ®−îc hÊp thu vµ thµnh phÇn cña protein VSV dao ®éng trong kho¶ng 0.6-0.8. ®−îc tæng hîp - Tû lÖ tiªu ho¸ cña protein vi khuÈn (0.75) - Phô thuéc vµo gi¸ trÞ sinh häc cña protein thÊp h¬n protein protozoa (0.9). VSV (cao vµ æn ®Þnh) vµ cña protein tho¸t qua ®−îc tiªu ho¸ (thay ®æi). - Tû lÖ tiªu ho¸ protein tho¸t qua phô thuéc vµo lo¹i thøc ¨n vµ tû lÖ nghÞch víi - Phô thuéc vµo môc ®Ých mµ c¸c axit amin phÇn N liªn kÕt víi x¬ kh«ng hoµ tan. hÊp thu ®−îc sö dông 65 66
12. HÖ thèng ®¸nh gi¸ protein ARC (1992) ThÝ dô vÒ c¸ch ®¸nh gi¸ protein GHI CHó: CP thøc ¨n GHI CHó: a, b, c, r : c¸c hÖ sè ®éng th¸i ph©n gi¶i protein (in-vitro) Gia sóc: Bß v¾t s÷a (y = 11g MCP/MJ FME) a bc/(c + r) 1 - a - bc/(c + r) CP: Protein th« QDP: Protein ph©n gi¶i Hçn hîp thøc ¨n tinh chøa: QDP SDP UDP nhanh SDP: Protein ph©n gi¶i chËm CP (g/kg VCK) = 550 0.8 1.0 0.9(UDP-6.25ADIN) SDP: Protein ph©n gi¶i chËm UDP: Protein kh«ng ph©n DÉn suÊt kh«ng N (g/kg VCK) = 20 FME (MJ/ngµy) 0.1UDP/6.25 ADIN gi¶i FME: ME dÔ lªn men ME (MJ/kg VCK) = 12,5 8-11g MCP/MJ MCP y => ME bÞ h¹n chÕ 3 l−îng protein ®−îc AA VËy: tiªu ho¸ ë ruét (PDI): NL DMP (g) = 11,8 x 11 x 0,75 x 0,85 = 82,7 DUP (g/kg VCK) = 0,9 ((550(1-0,2-0,65/(0,06 + 0,05)) - 6,25 x PDI = PDIA + PDIM 0,02) = 219,4 Protein kh«ng MP (g/kg) = DMP + DUP ph©n gi¶i (PDIA) = 82,7 + 219,4 = 302,1 Trong ®ã: VËy: - PDIM: PhÇn protein cña VSV tiªu ho¸ ë ruét (ProtÐines ERDP = 283 g/kg VCK Digestibles dans l’Intestine d’orgigine Microbienne) DUP = 219 g/kg VCK - PDIA: PhÇn protein cña khÈu phÇn kh«ng bÞ ph©n gi¶i ë MP = 302 g/kg VCK d¹ cá nh−ng ®−îc tiªu ho¸ ë ruét (ProtÐines Digestibles dans l’Intestine d’orgigine Alimantaire) 69 70 Tiêu hoá N ở động vật nhai lại Đạm thức ăn C¸ch tÝnh PDIM vµ PDI Protéin dạ cỏ ruột non ruột già Cã 2 c¸ch tÝnh PDIM: không phân giải Đạm phân giải Năng lượng phân + Sè l−îng PDIM cã ®−îc tõ nguån N ph©n gi¶i Đạm phi protéin + khoáng cña thøc ¨n khi mμ n¨ng l−îng vμ c¸c chÊt VSV dinh d−ìng kh¸c trong d¹ cá kh«ng bÞ chÕ ®−îc gäi lμ PDIMN. NH PDIM PDIA 3 + Sè l−îng PDIM cã ®−îc tõ nguån n¨ng l−îng cña thøc ¨n khi N vμ c¸c chÊt dinh d−ìng kh¸c PDI cña thøc ¨n khi N vμ c¸c chÊt dinh d−ìng kh¸c Hấp thụ theo pH dạ cỏ trong d¹ cá kh«ng bÞ h¹n chÕ ®−îc gäi lμ PDIME. Î Mét thøc ¨n cã hai gi¸ trÞ protein: bài tiết đạm qua Giải độc nhờ gan nước tiểu PDIN = PDIA + PDIMN PDIE = PDIA + PDIME Lãng phí đạm 71 > 72
13. C¸ch tÝnh to¸n gi¸ trÞ protein cña thøc C¸ch tÝnh to¸n gi¸ trÞ protein cña thøc ¨n tõ thùc nghiÖm ¨n tõ thùc nghiÖm (tiÕp) Gi¸ trÞ protein tiªu ho¸ ë ruét (PDIN vµ PDIE) cña mçi lo¹i thøc ¨n cã thÓ tÝnh ®−îc tõ 4 th«ng tin sau ®©y Tõ nh÷ng th«ng tin trªn, ¸p dông c¸c c«ng thøc sau ®©y cña thøc ¨n: ®Ó tÝnh to¸n gi¸ trÞ protein tiªu ho¸ ë ruét (g/kg VCK): (1) Hµm l−îng protein th« (CP). Hµm l−îng nµy ®−îc tÝnh b»ng c¸ch lÊy hµm l−îng N (®Þnh l−îng theo PDIA = 1,11 x CP x (1-DT) x dr ph−¬ng ph¸p Kjeldalh) nhÇn víi hÖ sè 6,25. (2) Tû lÖ ph©n gi¶i cña protein th« trong d¹ cá (DT). Tû PDIMN = 0,8 x 0,8 x CP x (DT-0,1) lÖ nµy cã ®−îc tõ c¸c nghiªn cøu in sacco theo c¸c qui tr×nh tiªu chuÈn. PDIME = 0,145 x 0,8 x 0,8 x [DOM - CP(1-DT) - Mì] (3) Hµm l−îng chÊt h÷u c¬ lªn men (FOM) cña thøc ¨n. PDIN = PDIA + PDIMN Hµm l−îng nµy b»ng hµm l−îng chÊt h÷u c¬ tiªu ho¸ (DOM) sau khi ®· trõ ®i hµm l−îng lipit (kh«ng lªn PDIE = PDIA + PDIME men ®−îc), hµm l−îng protein tho¸t qua vµ c¸c axit h÷u c¬ (trong tr−êng hîp c¸c thøc ¨n ñ chua). (4) Tû lÖ tiªu ho¸ ë ruét non cña protein tho¸t qua (dr). Tû lÖ nµy cã thÓ x¸c ®Þnh b»ng ph−¬ng ph¸p tói nylon di ®éng (mobile nylon bag technique). 73 74 NHU CẦU DINH DƯỠNG Nhu cầu nước ⇒ Gia sóc cÇn ®−îc cung cÊp n−íc Gluxit Protein NHU CẦU DUY TRÌ: th−êng xuyªn ®Ó ®¸p øng c¸c chøc n¨ng • BNHUò nghỉ ngCơẦi, vUề mNặtƯỚ cơ thểC không thay• L ƯỢđổi NG VCK THU Nit¬ sinh lý cña c¬ thÓ. •NHCác ẬnhuN cầu tối thiểu để duy trì các cơ quan ở tình trạng vận hành NPN Vi sinh vËt ⇒ Nhu cÇu n−íc cña c¬ thÓ con vËt phô • Duy NHU trì sự CsốẦngU cho N bòĂNG thuéc vµo b¶n chÊt thøc ¨n, ®iÒu kiÖn LƯỢNG Kho¸ng NHU• NHU CẦU S ẢCN ẦXUUẤT: PROTEIN • Tăng trọng nhiÖt ®é, ®é Èm cña m«i tr−êng vµ t×nh N¨ng l−îng Protein ••Mang NHU thai CẦU KHOÁNG tr¹ng sinh lý cña c¬ thÓ. •VÀSản xu VITAMINất sữa • Lao tác ⇒ Nếu nước ngon, đầy đủ thường xuyên Nếu cung cấp không đủ dinh dưỡng, con vật huy động dinh dưỡng dự trữ của nó về số lượng, bò có thể tự điều chỉnh được Î gầy đi contents 75 mức uống phù hợp. 76 Nước uống Cho uống nước • Tổng các nhu cầu nước • Các yêu cầu về chất lượng (nước trong thức ăn + nước tự nhiên) nhiệt độ môi trường ở 4 – 5°C ở 26 – 27°C duy trì 27 41 ⇒ Sạch – không có thức ăn thừa, nhiễm phân hoặc nước tiểu cũng như chửa 37 58 không có sự phát triển của tảo chu kì vắtsữa 9 l sữa/ngày 45 67 ⇒ Lành – không có kí sinh, không quá nhiều thuốc trừ sâu cũng như nitrat, 18 l sữa/ngày 65 94 27 l sữa/ngày 85 120 không nhiễm nhiều sắt và các kim loại nặng 36 l sữa/ngày 100 147 ⇒ ngon – thoáng khí, ít khoáng, độ pH trung tính, không mùi không vị khó 45 l sữa/ngày 120 173 (số lít / bò sữa có trọng lượng hơi là 635 kg / ngày) chịu, nhiệt độ bình thường (khoảng 15oC) hoặc bình quân : 4 – 5 lít / kg chất khô hoặc 3 lít / lít sữa (+ nhu cầu duy trì) 77 78
14. CƠ CHẾ ĐIỀU HOÀ LƯỢNG THU NHẬN Lượng thu nhân VCK Lượng thu nhân VCK THỨC ĂN L−îng thu nhËn VCK phụ thuộc: 5 - Nhu cÇu dinh d−ìng: Gia sóc thu nhËn thøc ¨n theo nhu cÇu cña c¬ thÓ. 4 - Giíi h¹n cña ®−êng tiªu ho¸: Gia sóc chØ thu nhËn Thu nhËn max Ie = If ®−îc khèi l−îng thøc ¨n mµ ®−êng tiªu ho¸ cho 3 phÐp. 2 Nhu cÇu NL Søc chøa d¹ cá - Chất lượng của thức ăn: Thức ăn dễ tiêu Î ăn được Luong thunhan/ngay nhiều 1 §é cho¸n max nhiều NL - Giíi h¹n thêi gian: Gia sóc chØ thu nhËn ®−îc thøc ¨n min 0 trong thêi gian cã thøc ¨n; mÆt kh¸c, gia sóc cÇn thêi 0 20 40 60 80 100 gian nhai l¹i, lao t¸c (nÕu cã) vµ nghØ ng¬i trong Do choan/kg VCK ngµy. - C¸c yÕu tè kh¸c: Tr¹ng th¸i sinh lý, søc khoÎ, kinh 100 80 60 40 20 0 nghiÖm víi thøc ¨n, ®é ngon miÖng cña thøc ¨n, t¸c N¨ng l−îng/kg VCK ®éng cña c¸c gia sóc kh¸c trong ®µn, v.v 79 80 Gia súc, khẩu phần và mối quan hệ của chúng Khả năng ăn vào Khả năng • là số lượng thức ăn mà bò có thể ăn tự do GIA SÚC KHẨU PHẦN ăn vào •phụ thuộc vào dung tích của dạ cỏ ( tuỳ thuộc vào thể trọng và trạng thái sinh lý của bò) ⇑ số lượng thức ăn khả năng mức độ dễ dạ cỏ đầy ngừng ăn vào Lượng thu nhận (cỏ) trong dạ cỏ ăn vào ăn vào dạ cỏ quy định số lượng chất khô ăn vào ⇑ phân giảithức ăn bò lại ăn tiếp (cỏ) trong dạ cỏ dạ dày rỗng PHẦN GiÁ TRỊ DiNH NHU CẦU DƯỠNG (duy trì và sản ĐÓNG (năng lượng, protéin, => Dạ cỏ rỗng nhanh hay chậm tuỳ thuộc khả năng tiêu hoá của khẩu xuất) GÓP khoáng, vitamin ) phần • rơm giàu xenluloza và nghèo đạm ⇒ tiêu hoá trong dạ cỏ diễn ra chậm ⇒ bò thu nhận ít thức ăn NĂNG SUẤT • cây cỏ non ⇒ tiêu hoá nhanh ⇒ bò ăn được nhiều hơn 81 < 82 Khả năng ăn vào Khả năng thu nhận thức ăn thay đổi trong chu kỳ tiết sữa Khả năng • ít nhất vào lúc đẻ, tăng gần 50 % vào tháng thứ ba và ăn vào thứ tư vắt sữa để đạt được năng suất cao nhất(bò cao Luợn sản) g thu nhận VCK • Các yếu tố khí hậu ảnh hưởng : nhiệt độ cao và độ Nă ng su ất sữ ẩm làm giảm sút khả năng ăn vào a bò phải chống lại nhiệt độ cao từ bên ngoài ⇒ tăng nhanh nhịp thở ạng thể tr Tại sao ? Điểm bò phải hạn chế nhiệt sản sinh do lên men trong dạ cỏ ⇒ giảm lượng thức ăn ăn vào Thời gian của chu kỳ sữa 83 < 84
15. Mức độ dễ ăn vào Lượng thu nhận phụ thuộc chất lượng thức ăn Mức độ dễ •tương ứng với lượng chất khô mà một con ăn vào bò «bình thường» ăn tự do ChÊt l−îng cá L−îng thu nhËn VCK (% thÓ träng) •phụ thuộc tính chất của cỏ RÊt tèt 3,0 •phụ thuộc vào mức ngon của thức ăn và Tèt 2,5 khả năng tiêu hoá của chúng Trung b×nh 2,0 • Cỏởvùng nhiệt đới chứa nhiều các chất cấu trúc thành tế XÊu 1,5 bào (xenluloza và hemixenluloza, lignin) => hạn chế lượng RÊt xÊu 1,0 thu nhận thức ăn => năng suất sản xuất bị hạn chế VÝ dô, víi cá xanh trung binh (20% VCK) bß 500kg cã thÓ thu nhËn 500 x 2/100 x 100/20 = 50 kg. 85 86 Yếu tố ảnh hưởng đến lượng Nhu cÇu n¨ng l−îng cña bß (INRA, 1989) thu nhận thức ăn thô ở GSNL - Nhu cÇu duy tr×: UFL/ngµy = 1,4 + 0,6W/100 ¾ Mức hoà tan (A) Mức hoà tan (A) HiÖu chØnh: ¾ Mức lên men (B) T¨ng 10% cho bß nu«i nhèt kh«ng hoµn toµn. ¾ Thức ăn T¨ng 5% cho bß nu«i nhèt hoµn toµn. ¾ Tốc độ lên men (c) T¨ng tõ 20 ®Õn 60% cho bß ch¨n th¶ - Nhu cÇu sinh tr−ëng: ¾ Pha dừng (L) UFL/ngµy = W0,75 (0,0732 + 0,0218 G1,4 ) - Nhu cÇu mang thai: ¾ Gia súc ¾ Tốc độ giảm độ lớn TA - Nhu cÇu mang thai: T¨ng 20, 35 vµ 55 % so víi nhu cÇu duy tr× t−¬ng øng cho ¾ Tốc độ thoát khỏi dạ cỏ c¸c th¸ng chöa thø 7, 8 vµ 9. - Nhu cÇu tiÕt s÷a: ¾ Dung tích dạ cỏ 0,44 UFL/kg s÷a tiªu chuÈn (4% mì), hay 0,44x(0,4+0,15x% mì thùc tÕ)/kg s÷a thùc tÕ ¾ Thành phần khẩu phần, v.v. 87 88 Nhu cÇu protein (PDI) cña bß Nhu cÇu Ca và P cña bß (INRA, 1978) - Nhu cÇu duy tr× PDI (g/ngµy) = 3,25W0,75 Nhu cÇu duy tr×: PDI (g/ngµy) = 95 + 0,5W Ca (g/ngµy) = 6W/100 - Nhu cÇu t¨ng träng P (g/ngµy) = 5W/100 280 g PDI/kg t¨ng träng. Nhu cÇu s¶n xuÊt - Nhu cÇu mang thai - Nhu cÇu sinh tr−ëng: 19,5, 33 vµ 51g PDI/ngµy/10 kg khèi l−îng bª s¬ 3,2g Ca vµ 1,8g P/kg t¨ng träng sinh t−¬ng øng cho c¸c th¸ng chöa thø 7, 8 vµ 9 - Nhu cÇu mang thai: - Nhu cÇu tiÕt s÷a TÝnh cho 10 kg khèi l−îng bª s¬ sinh cho th¸ng chöa 48 g PDI/ kg s÷a tiªu chuÈn thø 7, 8 vµ 9: hay Ca: 2,25, 4,0 vµ 25 g/ngµy 48x(0,4+0,15x% mì thùc tÕ) g PDI/kg s÷a thùc tÕ P: 0,75, 1,4 vµ 2,13 g/ngµy - Nhu cÇu lao t¸c - Nhu cÇu tiÕt s÷a: 0,1 UFL/100kg thÓ träng/giê lao t¸c 4,2 g Ca vµ 1,7g P/kg s÷a tiªu chuÈn 89 contents 90
16. Nhu cầu vitamin • Ở vùng nhiệt đới, bò thường cần bổ sung vitamin A và E (đối với bò chăn thả tự do) và vitamin D (đối với bò nuôi nhốt) • Các vitamin B và K được tổng hợp trong các dạ dày trước và đáp ứng đủ nhu cầu • Các nhu cầu về vitamin A và E được đáp ứng với cỏ xanh đầy đủ ¾ Thiếu vitamin A – lông «dựng», loạn thị, hiệu quả sinh sản kém, dễ mắc bệnh. ¾ Thiếu vitamin E – tác động đến chất lượng sữa (sữa và bơ dễ bị hôi khét) 91