230 Lời giải về bệnh tật trẻ em (Bản đầy đủ)

Nội dung text: 230 Lời giải về bệnh tật trẻ em (Bản đầy đủ)

1. MUÅC LUÅC PHÊÌN MÖÅT CHÙM SOÁC KHI BEÁ BÕ BÏÅNH 2 PHÊÌN HAI NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ COÁ LIÏN QUAN TÚÁI TÛÂNG PHÊÌN THÊN THÏÍ 17 I. ÀÊÌU 17 II. NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ COÁ LIÏN QUAN TÚÁI CÖÍ 30 III. NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ COÁ LIÏN QUAN TÚÁI NGÛÅC 35 IV. NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ COÁ LIÏN QUAN TÚÁI PHÊÌN BUÅNG 46 V. NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ COÁ LIÏN QUAN TÚÁI TAY, CHÊN, XÛÚNG 63 VI. NHÛÄNG VÊËN ÀÏÍ LIÏN QUAN TÚÁI BÖÅ PHÊÅN SINH DUÅC VAÂ BAÂI TIÏËT 73 VII. NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ LIÏN QUAN TÚÁI DA 80 VIII. NHÛÄNG HIÏÅN TÛÚÅNG LIÏN QUAN TÚÁI SÛÁC KHOEÃ 95 IX. TAI NAÅN 120 X. CAÁC BÏÅNH KHAÁC ÚÃ TREÃ EM 131 XI. LYÁ THUYÏËT VAÂ PHÛÚNG PHAÁP 146
2. PHÊÌN MÖÅT CHÙM SOÁC KHI BEÁ BÕ BÏÅNH Beá bõ bïånh - Baån cêìn phaãi laâm gò ? Viïåc àêìu tiïn laâ quan saát Beá kyä àïí noái cho baác sô biïët nhûäng triïåu chûáng cuãa bïånh. Vò úã bïn con, nïn caác baâ meå dïî nhêån àûúåc ngay sûå thay àöíi bêët thûúâng qua neát mùåt, tñnh tònh, sûå hoaåt àöång cuãa con. Thñ duå baån nhêån thêëy da cuãa Beá bõ mêín àoã chiïìu qua. Cêìn phaãi noái àïí baác sô biïët, vò saáng nay, khi baác sô coá mùåt thò da cuãa Beá coá thïí laåi bònh thûúâng röìi. Sau khi baác sô vïì, baån cêìn phaãi tiïëp tuåc theo doäi sûå chuyïín biïën cuãa bïånh vaâ thûåc hiïån nhûäng lúâi chó dêîn cuãa baác sô àïí chûäa bïånh cho Beá. Sûå coá mùåt cuãa ngûúâi meå bïn con, goáp phêìn khöng nhoã túái viïåc trõ bïånh cho Beá vò ngoaâi phêìn cho con uöëng thuöëc theo àún cuãa baác sô, coân coá tiïëng noái, nuå cûúâi vaâ baân tay cuãa ngûúâi meå, laâm cho Beá caãm thêëy yïn têm. 1. NHÛÄNG DÊËU HIÏÅU CUÃA SÛÁC KHOEÃ A. Khi beá khoeã maånh - Troång lûúång cên cuãa Beá bònh thûúâng. - Neát mùåt tûúi tónh, mùæt saáng. Khi bïë Beá, baån caãm thêëy maá Beá cùng, maát. - Beá toã ra vui veã, ham chúi, chuá yá túái moåi ngûúâi vaâ moåi vêåt chung quanh. - Beá ùn coá veã ngon miïång, nguã yïn giêëc. Phên bònh thûúâng. B. Khi beá bïånh - Beá suát cên.
3. - Neát mùåt taái, mùæt quêìng khöng coá aánh mùæt. - Beá ngêåm ngoán tay khi nguã, giêëc nguã khöng lêu. Beá khöng chuá yá gò túái chung quanh. - Beá luön cûåa quêåy, giêåt mònh, dïî quêëy khoác. - Beá khoá nguã. - Beá khöng chõu ùn hoùåc ùn ñt. Khöng chõu uöëng hoùåc àoâi uöëng bêët thûúâng (vò cún söët laâm cú thïí mêët nûúác). 2. KHI NAÂO CÊÌN ÀÛA CON TÚÁI BAÁC SÔ Nhiïìu baâ meå ngaåi àûa con túái baác sô, maâ chó túái gùåp baác sô àïí kïí bïånh cuãa con thöi. Vò nhûäng triïåu chûáng bïånh cuãa treã coá thïí thay àöíi tûâng giúâ, nïn viïåc kïí bïånh nhû vêåy chûa àuã. Tûâ ho túái sûng phöíi, tûâ ài tûúát túái tònh traång cú thïí bõ thiïëu nûúác nhiïìu khi chó coá möåt bûúác. Treã caâng nhoã, caâng cêìn phaãi àûa ngay túái baác sô, möîi khi chaáu söët, ho, nön oái, ài phên loãng nhiïìu lêìn hay nhiïìu ngaây. Kïí caã nhûäng triïåu chûáng nhû böîng nhiïn quêëy khoác maâ khöng roä nguyïn nhên, hay khöng chõu uöëng nûúác. Àöëi vúái caác chaáu àaä lúán thò coá thïí nhòn vaâo tònh traång töíng quaát cuãa sûác khoãe, xem coá àiïìu gò àùåc biïåt khöng. Söët cao chûa chùæc àaä laâ dêëu hiïåu trêìm troång. Traái laåi, hiïån tûúång àau tûâng cún úã vuâng buång, laåi laâ àiïìu cêìn phaãi chuá yá maâ chó coá baác sô múái tòm àûúåc nguyïn nhên vaâ hûúáng dêîn chûäa trõ. Toám laåi, nïëu baån àõnh àûa chaáu túái baác sô, haäy chuêín bõ trûúác àïí traã lúâi möåt söë cêu hoãi coá liïn quan túái chaáu vïì thên nhiïåt, traång thaái phên vaâ caác nhêån xeát khaác cuãa baån vïì chaáu beá. Cuäng nïn noái vúái baác sô rùçng chaáu coá tiïëp xuác vúái ai cuäng coá nhûäng triïåu chûáng nhû chaáu khöng àïí baác sô suy nghô vïì möåt söë bïånh lêy lan. Trong luác chúâ àúåi, chûa coá baác sô, haäy àïí chaáu nghó ngúi, bònh tônh. Traánh nhûäng núi öìn aâo, nhiïìu tiïëng àöång. Khöng nïn cho chaáu duâng bêët kyâ möåt thûá thuöëc gò nïëu khöng àûúåc baác sô hûúáng dêîn tûâ trûúác. Nïëu chaáu söët, haäy cho chaáu uöëng nûúác.
4. 3. NHÛÄNG CÊU HOÃI VÏÌ VIÏÅC SÙN SOÁC KHI BEÁ BÕ BÏÅNH - Beá àang söët coá nïn àûa chaáu túái baác sô khöng Duâ chaáu beá söët cao, cuäng vêîn coá thïí àûa ài àûúåc. Chó úã phoâng khaám bïånh, baác sô múái coá nhiïìu phûúng tiïån àïí khaám bïånh cho chaáu. - Coá cêìn choaâng chùn (mïìn) cho chaáu khöng? Nïëu chaáu àang söët, khöng nïn àùæp thïm chùn vò nhû thïë seä laâm thên nhiïåt tùng thïm. Giûä nhiïåt àöå phoâng tûâ 20o - 22oC khöng àïí gioá luâa, úã àiïìu kiïån nhû vêåy, chaáu chó cêìn mùåc möåt böå quêìn aáo nguã, röång, thoaáng laâ àuã. - Cêìn sùn soác thïë naâo cho beá dïî chõu? Cùn phoâng cêìn thoaáng vaâ àuã êëm. Nïëu lêu khöng múã cûãa söí, haäy chuyïín chaáu beá sang phoâng khaác möåt laát, trong khi laâm vïå sinh: queát nhaâ, thay vaãi traãi giûúâng Sau àoá, àoáng cûãa laåi nïëu cêìn, àïí traánh gioá, röìi laåi chuyïín chaáu vïì. Haâng ngaây, vêîn lau mùåt, cöí, rûãa tay, chên cho chaáu nhû bònh thûúâng. Baån coá thïí tùæm cho chaáu nhûng chuá yá pha nûúác úã nhiïåt àöå 37oC vaâ phoâng tùæm phaãi kñn, khöng coá gioá. Trong suöët thúâi gian bõ öëm, chaáu beá naâo cuäng muöën coá böë hoùåc meå, öng, baâ úã bïn caånh. Viïåc naây laâm cho Beá thêëy yïn têm vaâ an uãi Beá rêët nhiïìu, möîi khi Beá bõ khoá chõu. Nïëu ngûúâi lúán khöng coá àiïìu kiïån úã gêìn Beá, coá thïí cho Beá àöì chúi, saách coá hònh veä maâu àïí Beá giaãi trñ. Khöng nïn àïí Beá nhêån thêëy neát mùåt lo lùæng, u sêìu cuãa ngûúâi lúán vïì bïånh tònh cuãa Beá. - Cêìn laâm gò khi beá ra nhiïìu möì höi Nïëu Beá söët vaâ ngûúâi àöí möì höi, thïë laâ töët. Vò àoá laâ phaãn ûáng cuãa cú thïì àïí laâm thên nhiïåt haå xuöëng. Nïn lau khö möì höi vaâ thay quêìn aáo cho Beá.
5. - Coá cêìn bùæt chaáu nùçm taåi giûúâng khöng? Nïëu Beá thêëy ngûúâi mïåt, Beá seä tûå àöång nùçm nghó. Nhûng nïëu Beá khöng muöën nùçm, thò khöng nïn bùæt buöåc. Cûá àïí Beá ngöìi dêåy hoùåc ài laåi trong phoâng. Ài têët (vúá) cho chaáu. Àöëi vúái caác chaáu bõ bïånh cêìn phaãi chûäa trõ lêu hoùåc àang trong thúâi gian phuåc höìi sûác khoãe, cûá àïí chaáu chúi bònh thûúâng. Chó nïn traánh nhûäng troâ chúi laâm chaáu bõ kñch àöång vaâ khöng cho chúi vúái treã khaác àïí traánh sûå lêy nhiïîm. - Chïë àöå ùn cuãa treã bõ bïånh nhû thïë naâo? Vúái treã sú sinh, nïëu chaáu khöng bõ ài tûúát, coá thïí cho ùn nhû bònh thûúâng; khöng nïn eáp chaáu ùn vaâ chuá yá cho chaáu uöëng nûúác thïm. - Nïëu beá bõ ài tûúát, thò ngûng cho buá sûäa vaâ cho ùn theo chïë àöå riïng (coi phêìn caác bïånh treã em). - Vúái treã àaä lúán, coá thïí cho ùn suáp, nûúác rau, chuöëi nghiïìn, baánh bñt cöët (baánh mò nûúáng 2 lêìn), baánh bñch quy. Nïëu chaáu coá dêëu hiïåu khoãi bïånh, dêìn dêìn trúã laåi chïë àöå ùn bònh thûúâng. Chuá yá: Khöng nïn eáp buöåc caác chaáu ùn - Nïëu Beá bõ söët, haäy cho chaáu uöëng nhiïìu nûúác ban ngaây cuäng nhû ban àïm, vò söët laâm cú thïí caác chaáu thiïëu nûúác. Àïí chaáu dïî uöëng, ngoaâi nûúác trùæng coá thïí cho Beá uöëng nûúác cam, nûúác chanh, nûúác suáp, nûúác rau, nûúác àûúâng v.v Thûúâng caác chaáu thñch uöëng nûúác maát hún laâ nûúác noáng. Haäy cho caác chaáu uöëng nûúác maát - nhêët laâ caác chaáu hay bõ nön oái. Nïëu caác chaáu khöng chõu ùn thò caác loaåi nûúác àûúâng, suáp, mêåt ong, nûúác cúm cuäng coá thïí cung cêëp cho caác chaáu möåt ñt calo. Giúâ giêëc sùn soác nïn nhû thïë naâo? Nïn tûå quy àõnh giúâ giêëc, thñ duå vaâo buöíi saáng vaâ 5 giúâ chiïìu baån seä ào nhiïåt àöå cho chaáu, lau rûãa mùåt, ngoaáy löî muäi, cho uöëng thuöëc hay böi thuöëc. Viïåc sùn soác coá giúâ giêëc nhû vêåy àúä laâm chaáu bõ mïåt hún laâ phaãi àiïìu trõ lan man caã ngaây.
6. Sau khi sùn soác chaáu, baån nïn ghi thên nhiïåt ào àûúåc luác saáng, luác chiïìu vaâo giêëy cuâng vúái caác hiïån tûúång (nïëu coá) nhû: nön oái, ài tûúát, ho àïí chuêín bõ noái laåi cho baác sô biïët, khi baác sô túái thùm, hoùåc noái qua àiïån thoaåi. Nïëu baác sô cho biïët bïånh cuãa beá thuöåc loaåi lêy lan Nïëu Beá mùæc bïånh coá thïí lêy lan, phaãi caách ly Beá vúái caác treã khaác, kïí caã caác ngûúâi lúán àang coá mang. Chuá yá: Khöng àïí thuöëc trong têìm tay treã em Nhiïìu ngûúâi àïí thuöëc àiïìu trõ bïånh cho caác chaáu úã gêìn chöî caác chaáu nùçm, àïí tiïån sûã duång. Nhû vêåy rêët nguy hiïím, nhêët laâ àöëi vúái caác chaáu àang trong tuöíi thêëy caái gò laå cuäng cho vaâo miïång. Thuöëc àiïìu trõ cuäng phaãi uöëng àuáng liïìu lûúång vaâ àuáng luác. Caác chaáu nhoã thûúâng dïî bõ maâu sùæc viïn thuöëc, hoùåc võ ngoåt cuãa thuöëc hêëp dêîn. 4. MÖÅT VAÂI VÊËN ÀÏÌ CHUYÏN MÖN. Ào thên nhiïåt úã hêåu mön nhû thïë naâo? Lêëy öëng ào nhiïåt àöå àaä lau rûãa saåch, vêíy öëng àïí mûác thuãy ngên xuöëng dûúái 36oC röìi böi möåt ñt vadúlin vaâo àêìu öëng. Àöëi vúái treã sú sinh, àùåt beá nùçm ngûãa, möåt tay nùæm lêëy 2 chên beá giú lïn, coân tay kia àuát tûâ tûâ phêìn àêìu, coá àûång thuyã ngên bïn trong vaâ àaä àûúåc böi va-dú-lin vaâo hêåu mön cuãa Beá, túái gêìn hïët phêìn naây. Laâm xong àöång taác naây, tiïëp tuåc giûä phêìn coân laåi cuãa öëng ào trong tay. Àöëi vúái treã lúán hún, àïí treã nùçm sêëp röìi àuát öëng ào nhiïåt àöå tûâ tûâ vaâo hêåu mön. Trong thúâi gian àïí öëng ào trong hêåu mön, nhúá àùæp mïìn cho chaáu khoãi laånh. Cêìn àïí öëng ào trong hêåu mön, ñt nhêët laâ 2 phuát. Nïëu caác chaáu vûâa chúi àuâa xong, haäy àïí chaáu nghó ngúi ñt nhêët 1 tiïëng, röìi múái tiïën haânh lêëy nhiïåt àöå. Cêìn chuá yá böi va-dú-lin vaâo àêìu öëng ào vaâ àuát tûâ tûâ vaâo hêåu mön chaáu beá. Àöång taác naây, nïëu
7. laâm maånh hoùåc vöåi vaâng coá thïí laâm xêy saát bïn trong hêåu mön vaâ chaãy maáu. Àaä coá nhiïìu trûúâng húåp nhû vêåy. Taåi nhiïìu nûúác, ngûúâi ta lêëy thên nhiïåt bùçng caách cho ngêåm nhiïåt kïë úã miïång, hoùåc keåp vaâo naách. Nhûng caác caách àoá khöng chñnh xaác bùçng caách ào úã hêåu mön. Bùæt maåch úã cöí tay thïë naâo? Àùåt ngoán troã hoùåc ngoán troã vaâ ngoán giûäa lïn cöí tay cuãa Beá, úã phêìn göëc ngoán tay caái, khi Beá àïí ngûãa baân tay, baån seä thêëy nhõp àêåp cuãa maåch maáu cöí tay. Treã caâng nhoã, nhõp àêåp caâng mau. úã treã sú sinh, söë nhõp àêåp bònh thûúâng trong 1 phuát tûâ 120 - 140 àêåp. Treã 2 tuöíi: 110 àêåp/phuát. Treã 6 tuöíi: 60 - 80 àêåp/phuát. Söë nhõp àêåp naây seä cao hún bònh thûúâng khi treã khoác, hay hoaåt àöång maånh. Khi Beá öëm, söë nhõp àêåp seä khöng giöëng bònh thûúâng vò maåch àêåp seä yïëu hún. Khaám hoång thïë naâo? Àöëi vúái treã nhoã, cêìn phaãi coá möåt ngûúâi thûá 2 giuáp sûác thò baån múái khaám hoång cho Beá àûúåc. Ngûúâi naây bïë chaáu beá trïn loâng, cho mùåt chaáu hûúáng vïì phña aánh saáng, giûä tay chên chaáu, àïí chaáu tûåa ngûúâi vaâo mònh röìi duâng 1 tay êën nheå vaâo traán chaáu àïí àêìu chaáu ngaã vïì phña sau. Ngûúâi khaám ngöìi phña trûúác chaáu beá, möåt tay laâm Beá múã miïång ra, coân tay kia duâng cuöëng 1 chiïëc thòa (muöîng) êën lûúäi chaáu beá xuöëng vaâ baão chaáu kïu : "a a ". Nhû vêåy, baån seä nhòn roä a-my- àan úã hoång Beá. 5. LAÂM GÒ KHI BEÁ SÖËT? Khöng àùæp hoùåc cho treã mùåc thïm quêìn aáo Chó mùåc möåt böå quêìn aáo nguã cho thoaáng. Khöng àùæp chùn daå hoùåc len. Nïëu cêìn, chó àùæp chùn àún (nhû khùn traãi giûúâng). Nhiïåt àöå trong phoâng khoaãng 20oC laâ vûâa. Thuöëc thûúâng duâng Hai thûá thuöëc thûúâng duâng àïí trõ söët vaâ haå nhiïåt laâ thuöëc aspirine (acide aceátylsalicylique) vaâ thuöëc paraceátamol. Cêìn àïí baác sô chó àõnh liïìu lûúång, nhûng caách duâng chung nhû sau :
8. - Lûúång thuöëc tñnh bùçng söë viïn thuöëc duâng trong 24 giúâ phuå thuöåc theo söë cên nùång hoùåc söë tuöíi cuãa treã. Baån cêìn nhúá lûúång thuöëc töëi àa àûúåc duâng. Khöng àûúåc cho Beá uöëng quaá lûúång töëi àa àoá. - Lûúång thuöëc naây àûúåc chia thaânh nhiïìu phêìn àïí uöëng thaânh nhiïìu àúåt trong ngaây. Thñ duå: möîi ngaây uöëng 2 viïn chia laâm 4 lêìn, möîi lêìn nûãa viïn. Möåt söë ngûúâi lúán phaåm sai lêìm laâ cho treã uöëng hïët caã liïìu 1 lêìn. Khi thuöëc hïët taác duång, thên nhiïåt cuãa treã tùng cao àöåt ngöåt gêy ra chûáng co giêåt rêët àaáng ngaåi úã treã. - Möîi thûá thuöëc coá thïí àûúåc trònh baây dûúái caác daång khaác nhau nhû viïn, àoáng goái, sirö, viïn àùåt úã hêåu mön v.v Khi duâng, cêìn biïët roä möîi viïn, möîi goái, möîi thòa tûúng ûáng vúái lûúång thuöëc laâ bao nhiïu? Nhiïìu thuöëc mang tïn khaác nhau nhûng trong thaânh phêìn cuäng coá aspirine hay paraceátamol. Búãi vêåy, cêìn àoåc cöng thûác cuãa thuöëc àïí khoãi cho uöëng nhiïìu thuöëc cuâng taác duång. - ASPIRINE coá trong caác loaåi thuöëc mang tïn khaác nhau nhû Catalgine, Juveápirine, Aspeágic v.v Liïìu lûúång thûúâng duâng laâ 0,05 g/ngaây cho 1 kg cên nùång. Khöng bao giúâ àûúåc vûúåt quaá 0,lg/ngaây cho 1 kg eêìn nùång. Thñ duå: möåt àûáa treã nùång 12 kg, coá thïí uöëng trong ngaây (24 giúâ) möåt lûúång aspirine bùçng 0,05 g x 12 = 0,6 g. Lûúång thuöëc trïn àûúåc chia thaânh 6 lêìn uöëng. Möîi lêìn uöëng 0,1 g caách lêìn sau 4 giúâ, nghôa laâ cûá 4 giúâ laåi uöëng 0,1 g aspirine. PARACETAMOL coá trong caác thuöëc mang tïn Efferalgan, Dolipran. Liïìu lûúång thûúâng laâ 0,02 - 0,03g (20 - 30 mg) cho möîi kilögam cên nùång, trong 24 giúâ. Lûúång thuöëc naây cuäng àûúåc chia laâm 6 lêìn uöëng, möîi lêìn caách nhau 4 giúâ. Hiïån nay, caác baác sô coá xu hûúáng cho duâng paraceátamol nhiïìu hún laâ aspirine vò paraceátamol dïî àûúåc böå maáy tiïu hoáa hêëp thuå. - Coá thïí duâng xen keä 2 thûá aspirine vaâ paraceátamol, 1 lêìn aspirine, 1 lêìn paraceátamol. Nhû vêåy, seä giaãm àûúåc lûúång thuöëc cuãa möîi thûá. Phûúng phaáp haå nhiïåt tûâ bïn ngoaâi - Ngêm nûúác: Nïëu duâng thuöëc röìi maâ thên nhiïåt vêîn chûa haå xuöëng, coá thïí tùæm cho chaáu beá bùçng nûúác coá nhiïåt àöå thêëp hún thên
9. nhiïåt cuãa Beá tûâ 1 - 2oC, trong thúâi gian 10 phuát. Coá thïí cho chaáu ngêm nûúác 2 - 3 lêìn trong ngaây. Nhûng, nïëu thêëy mùåt Beá taái hoùåc ngûúâi run phaãi bïë chaáu ra khoãi nûúác; choaâng khùn vaâ lau khö ngay cho chaáu. - Chûúâm nûúác àaá: Àûång nûúác àaá vaâo möåt tuái vaãi hay cao su röìi àùåt vaâo gaáy, hoùåc naách, haáng, coá àïåm möåt lúáp vaãi hay len. Coá thïí laâm nhiïìu lêìn trong ngaây vaâ thay nûúác àaá khi àaä tan hïët. Nïëu khöng coá nûúác àaá, àùæp khùn têím nûúác maát lïn traán cuäng àûúåc. - Nhoã muäi: Nïëu baác sô àaä chó àõnh duâng thuöëc nhoã muäi coá khaáng sinh, haäy duâng duång cuå boáp - huát bùçng cao su, rûãa löî muäi cho Beá bùçng dung àõch seárum sinh hoåc. Sau àoá, duâng öëng nhoã gioåt nhoã thuöëc vaâo löî muäi cuãa chaáu. Sau khi duâng, phaãi rûãa öëng nhoã gioåt bùçng cöìn 90o. Trûúác khi duâng thuöëc nhoã muäi, àïí thuöëc vaâo möåt cheán nûúác êëm àïí hêm cho thuöëc êëm lïn. - Xöng: Àöí nûúác noáng vaâo böìn tùæm hay möåt chêåu lúán röìi pha möåt thòa suáp dêìu khuynh diïåp hoùåc benjoin vaâo. Phoâng tùæm àoáng kñn àïí húi böëc lïn khöng bõ thoaát ra ngoaâi. Bïë chaáu beá trïn tay hoùåc àïí chaáu chúi úã dûúái saân coá traãi khùn. Khoaác möåt khùn tùæm quanh ngûúâi Beá, khöng cêìn mùåc quêìn aáo. Möì höi Beá seä ra nhiïìu. Húi nûúác noáng coá dêìu seä thêëm qua da àûúåc Beá thúã hñt vaâo phöíi. Sau khi Beá ra möì höi, quêën khùn quanh ngûúâi röìi bïë ra khoãi phoâng tùæm, lau khö ngûúâi cho Beá. Chuá yá khöng àïí Beá bõ laånh khi ra khoãi phoâng. Phûúng phaáp naây rêët töët cho treã em bõ söët vò àau hoång. - Thuåt - Lêëy nûúác àun söi, àïí nguöåi, nhûng coân êëm. Cho thuöëc àaä àûúåc baác sô chó àõnh vaâo nûúác. Nïëu chó muöën cho Beá õ àûúåc, cho 1/2 muöîng caâ-phï thuöëc bicarbonate de soude hoùåc möåt muöîng caâ- phï dêìu ö-liu hay parafine nguyïn chêët vaâo nûúác khuêëy nûúác cho thuöëc tan. Duâng öëng boáp huát nûúác lïn böi trún àêìu öëng, bùçng vadúlin, àûa àêìu öëng tûâ tûâ vaâo hêåu mön röìi boáp nheå öëng cho nûúác tûâ tûâ vaâo ruöåt. Khi nûúác àaä vaâo hïët, ruát öëng ra vaâ boáp 2 bïn möng Beá cho khñt laåi àïí giûä nûúác trong 2 - 3 phuát, röìi cho Beá ngöìi bö àïí Beá "ài" ra.
10. 6. MÖÅT SÖË ÀÖÅNG TAÁC CHUYÏN MÖN Àùæp gaåc êím: Theo sûå chó àõnh cuãa baác sô, nïëu baån cêìn àùæp gaåc lïn möåt vïët thûúng hoùåc caái nhoåt, lêëy möåt miïëng gaåc ngêm vaâo nûúác êëm coá pha cöìn 90o (pha 1 thòa suáp cöìn vaâo 1 baát nûúác). Àùåt gaåc lïn nhoåt vaâ cûá 10 - 15 phuát, laåi laâm laåi. Àûát tay hoùåc vïët thûúng: Viïåc àêìu tiïn laâ rûãa vïët thûúng. Rûãa kyä bùçng xaâ phoâng, khöng àïí àêët, caát hoùåc gai úã laåi trong thõt. Sau àoá böi thuöëc saát truâng, trûúác khi bùng laåi. Duâng bùng dñnh (Bùng keo) - Caác loaåi bùng dñnh coá sùén gaåc vaâ thuöëc saát truâng àïìu coá baán sùén úã hiïåu thuöëc. Duâng loaåi bùng naây cuäng phaãi thay haâng ngaây. Nïëu trong ngaây, bùng bõ bêín, phaãi thay caái khaác. Buöåc bùng: Nïëu vïët thûúng chaãy maáu, cêìn rûãa saåch, böi thuöëc saát truâng, àùæp möåt miïëng gaåc lïn röìi lêëy cuöën bùng buöåc laåi. Khöng àûúåc buöåc chùåt àïí maáu vêîn lûu thöng àûúåc phaãi laâm sao àïí chöî coá vïët thûúng khöng vò buöåc bùng maâ phöìng lïn tñm laåi, vaâ súâ thêëy laånh. Nïëu buöåc bùng úã àêìu, àïí khi nguã bùng khöng bõ tuöåt ra àöåi cho treã möåt caái muä lûúái hay muä nguã. Nhûäng àiïìu cêìn traánh: Khi chûúâm noáng cho caác chaáu bùçng caác duång cuå bùçng cao su, tuái chûúâm v.v phaãi xem cêìn thêån nuát cuãa tuái coá kñn khöng. Boåc möåt khùn ngoaâi tuái chûúâm trûúác khi chûúâm cho treã. Coá rêët nhiïìu treã bi boãng vò chûúâm. Àöëi vúái nhûäng chaáu nhoã, khöng àûúåc duâng cöìn, rûúåu long naäo hay rûúåu baåc haâ àïí xoa vuâng ngûåc nïëu khöng coá yá kiïën vaâ sûå chó àõnh cuãa baác sô. Tiïm chñch cho treã: Àöëi vúái caác treã sú sinh, ngûúâi ta traánh khöng tiïm möng maâ chó tiïm vaâo bùæp àuâi. Cöng viïåc naây nïn àïí ngûúâi khaác laâm, böë meå chó nïn àûáng bïn caånh àïí döî daânh vaâ an uãi chaáu chûá khöng nïn laâm ngûúâi phuå taá cho ngûúâi laâm àau chaáu. 7. DUÂNG THUÖËC CHO TREÃ Beá bõ söët vaâ baån cho rùçng chaáu bõ viïm hoång. Lêìn trûúác anh Beá cuäng bõ nhû vêåy, vaâ baác sô àaä cho uöëng thuöëc. Loaåi thuöëc naây coân thûâa, vêîn àïí trong tuã thuöëc. Vêåy, coá nïn cho Beá uöëng thuöëc ?
11. Khöng nïn! Vò coá nhiïìu thûá bïånh khaác nhau cuäng bùæt àêìu laâm cho hoång viïm àoã. Nïëu baån cho chaáu uöëng thuöëc nhû vêåy, khi cêìn khaám bïånh àïí àiïìu trõ cho chaáu, baác sô seä gùåp nhiïìu khoá khùn, vò nhûäng triïåu chûáng ban àêìu cuãa bïånh chñnh àaä bõ thuöëc laâm biïën mêët röìi! Trong khi chûa coá baác sô, baån coá thïí trõ bïånh cho chaáu nhû thïë naâo? Nïëu treã: Bõ söí muäi : Nhoã thuöëc nhoã muäi (seárum sinh hoåc), duâng viïn thuöëc àùåt úã hêåu mön coá thaânh phêìn dêìu thöng, dêìu khuynh diïåp. Bõ ài tûúát nheå: Treã trïn 6 thaáng: ngûng cho uöëng sûäa, cho uöëng caác dung dõch chöëng hiïån tûúång cú thïí mêët nûúác (coá baán sùén úã hiïåu thuöëc), nûúác caâ röët, khoai têy nghiïìn, chuöëi nghiïìn. Bõ taáo boán: Duâng viïn thuöëc àùåt úã hêåu mön hay dêìu parafine. Bõ ho: Duâng si rö ho coá thaânh phêìn thuöëc thûåc vêåt vaâ khöng coá Codeine. Bõ giêåt mònh, khoá nguã: Nûúác hoa cam, loaäng. Bõ àau buång: Uöëng ñt nûúác pha mêåt ong. Ngoaâi nhûäng loaåi thuöëc vaâ biïån phaáp vö haåi trïn, khöng àûúåc cho treã duâng bêët cûá thuöëc gò nhêët laâ caác loaåi thuöëc khaáng sinh vaâ sulfamide, kïí caã thuöëc böi ngoaâi da. Cêìn traánh caã caác loaåi thuöëc nhoã muäi laâm co tïë baâo maâng muäi nhû Privine, Tizine, Naphtasoline Kïí caã thuöëc söët aspirine cuäng khöng àûúåc duâng tûå do, khöng coá sûå chó àõnh cuãa baác sô. Liïìu lûúångkhaác nhau, taác duång khaác nhau Cêìn cho treã duâng thuöëc àuáng liïìu lûúång, àuáng caách duâng àaä àûúåc baác sô chó dêîn. Nïëu treã khöng chõu uöëng thuöëc hoùåc uöëng khöng àuã liïìu lûúång do baác sô chó àõnh, cêìn phaãi baáo cho baác sô àïí tòm caách àiïìu trõ khaác. Vò uöëng khöng àuã liïìu, bïånh khöng khoãi.
12. Cêìn chuá yá tuên theo àuáng caách duâng thuöëc: uöëng laâm bao nhiïu lêìn trong ngaây? Möîi lêìn caách nhau bao lêu? Khöng àûúåc tûå yá tùng liïìu lûúång thuöëc Thuöëc uöëng quaá liïìu seä gêy ngöå àöåc, tajo ra nhûäng phaãn ûáng cú thïí nhû mêín àoã, phaát ban, chûúáng buång Thaái àöå cuãa ngûúâi lúán khi cho treã uöëng thuöëc Khöng nhûäng cêìn laâm sao cho treã hiïíu rùçng phaãi uöëng thuöëc àïí khoãi bïånh, maâ ngûúâi lúán cuäng phaãi tin nhû thïë àïí coá thaái àöå cûúng quyïët vúái treã. Möåt àûáa treã phaãi uöëng thuöëc seä nhòn vaâo thaái àöå cûúng quyïët hay lûúäng lûå cuãa ngûúâi lúán àïí tuây cú ûáng xûã. Tuy vêåy, nïn giaãi thñch cho Beá hún laâ duâng biïån phaáp maånh. Khöng bùæt buöåc nhûng cuäng khöng nùn nó. Nïn noái dõu daâng àïí Beá hiïíu: viïåc uöëng thuöëc laâ àiïìu khöng thïí khaác àûúåc! Traánh khöng eáp uöëng thuöëc bùçng sûác maånh, vò thuöëc duâ loãng hay rùæn, coá thïí xuöëng theo àûúâng hö hêëp vaâo phöíi gêy hêåu quaã rêët nguy hiïím. Caác biïån phaáp cho treã uöëng thuöëc Nïëu thuöëc viïn, taán ra thaânh böåt röìi tröån vúái nûúác àûúâng. Nïëu thuöëc coá võ àùæng, rêët àùæng, nïn pha vúái mûát quaã coá võ chua hoùåc mêåt, söcöla, chuöëi nghiïìn. Nïëu treã nheâ ra, cêìn coi xem chaáu àaä uöëng àûúåc bao nhiïu àïí cho chaáu uöëng thïm maâ khöng quaá liïìu lûúång. Traánh khöng tröån thuöëc vúái caác thûác ùn thûúâng ngaây cuãa Beá nhû sûäa, suáp v.v , vò nhû vêåy, sau naây Beá nhòn thêëy sûäa seä súå, khöng chõu buá nûäa. - Thuöëc àïí trong viïn bao khöng nïn lêëy ra vò coá thïí loaåi thuöëc naây cêìn phaãi àïí loåt xuöëng daå daây röìi múái àïí cho tan. - Si rö: Nhûäng thuöëc loaåi si rö thûúâng dïî uöëng. Trûúác khi uöëng, nïn lùæc àïìu chai àûång thuöëc. - Viïn àùåt úã hêåu mön: Cêìn laâm viïn thuöëc ûúát hoùåc ngêm vaâo vadúlin trûúác khi nheát thuöëc vaâo hêåu mön treã. Sau àoá, giûä möng treã khñt laåi vaâi phuát àïí thuöëc khöng bõ rúi ra.
13. Thúâi gian chûäa trõ Beá söët 40oC, baác sô cho uöëng thuöëc khaáng sinh. Höm nay, thên nhiïåt cuãa Beá àaä xuöëng túái 36o8. Vêåy, coá cêìn phaãi uöëng thuöëc nûäa hay khöng? Vêîn cêìn phaãi uöëng thuöëc cho àuã liïìu lûúång. Àïí trõ khoãi bïånh bùçng thuöëc khaáng sinh, phaãi tiïëp tuåc duâng thuöëc thïm möåt vaâi ngaây, duâ caác triïåu chûáng bïånh àaä mêët. Thñ duå triïåu chûáng cuãa bïånh viïm hoång, hoùåc ho laâ söët, khi hïët söët khöng coá nghôa laâ àaä hïët bïånh. Muöën khoãi dûát bïånh, phaãi duâng thuöëc tûâ 8 - 10 ngaây. Nïëu khöng duâng thuöëc àuã liïìu lûúång, coá thïí bõ bïånh trúã laåi. 8. TUÃ THUÖËC GIA ÀÒNH Àùåt tuã thuöëc úã àêu Tuã thuöëc cêìn àùåt úã võ trñ cao àïí treã khöng vúái túái àûúåc vaâ phaãi coá khoáa. Treã naâo cuäng thñch múã tuã. Khi thêëy caác höåp thuöëc loå thuöëc nhoã xinh, treã naâo cuäng muöën múã ra vaâ nïëm thûã. Nhûäng öëng thuöëc aspirine vaâ caác chai thuöëc an thêìn maâ nhiïìu ngûúâi lúán vêîn coi thûúâng, laåi thûúâng laâ nhûäng thuã phaåm gêy ra nhiïìu vuå ngöå àöåc nhêët cho treã em : Khöng nïn àïí tuã thuöëc úã nhûäng núi êím hoùåc noáng. Trong tuã. thuöëc nïn coá : - Böng, gaåc - Bùng buöåc, bùng dñnh (keo) - Keáo - Keåp - ÖËng thuåt - 1 loå seárum sinh hoåc - 1 bònh thuöëc saát truâng
14. - 1 öëng cùåp söët - 1 loå xaâ phoâng nûúác - 1 höåp viïn nhuêån traâng loaåi àùåt hêåu mön - 1 öëng va-dú-lin - 1 öëng aspirine hay paraceátamol daång viïn, goái, hoùåc loaåi àùåt úã hêåu mön nhû: Efferalgan, Dolipral Ngoaâi ra, coá thïí coá möåt höåp bùng cêìm maáu loaåi "Stop heámo": bùng + gaåc coá thêëm chêët cêìm maáu. Giûä thuöëc thïë naâo? Thónh thoaãng, chuáng ta nïn coi laåi caác thûá thuöëc úã trong tuã thuöëc àïí xem loaåi naâo coân duâng àûúåc, loaåi naâo nïn vûát ài, thûá naâo àaä duâng hïët, phaãi mua böí sung. - Nhûäng öëng thuöëc tiïm (chñch): nïëu coân höåp thò haån ngaây coân duâng àûúåc, coá ghi úã voã höåp. - Loaåi thuöëc khaáng sinh vaâ sulfamide: thuöëc duâng thûâa nïn vûát ài vò nhûäng thuöëc naây khi duâng phaãi do baác sô chó àõnh. - Thuöëc viïn, viïn con nhöång, goái: phaãi àïí úã núi khö raáo. - Thuöëc nhoã mùæt: möåt khi àaä múã röìi, chó duâng trong voâng 15 ngaây. - Thuöëc múä: nïëu boáp öëng thuöëc múä thêëy coá nûúác maâ phêìn coân laåi bõ cûáng: vûát caã öëng ài. Nhûäng thuöëc múä coá chûáa chêët khaáng sinh hoùåc sulfamide chó duâng àûúåc trong voâng vaâi tuêìn. - Chêët böåt: phaãi àïí úã núi khö raáo. - Dung dõch seárum sinh hoåc: cêìn thay luön. - Sirö: khi àaä múã, chó duâng àûúåc trong thúâi gian vaâi tuêìn lïî - Viïn àùåt úã hêåu mön: àïí núi khö raáo.
15. Baác sô chuyïn khoa nhi Coá nhiïìu ngûúâi tñch rêët nhiïìu loaåi thuöëc trong tuã thuöëc gia àònh, nghô rùçng nhû vêåy seä ûáng phoá àûúåc vúái tònh hònh sûác khoãe cuãa con caái vaâ caã moåi ngûúâi trong gia àònh. Treã söët? Cho uöëng thuöëc khaáng sinh! Da bõ mêín àoã? Böi thuöëc múä! Mïåt? Cho uöëng thuöëc böí! Khoá nguã? Cho uöëng thuöëc an thêìn! Haânh àöång nhû vêåy chûa àuã vaâ àöi khi coân khöng coá lúåi vò àêëy laâ sûå cöë gùæng xoáa dêëu vïët caác triïåu chûáng möåt cùn bïånh naâo àoá chûa àûúåc biïët. Caác baác sô chuyïn mön, cêìn nhòn vaâo caác triïåu chûáng àoá àïí xaác àõnh àûúåc bïånh vaâ quyïët àõnh cho Beá duâng thuöëc gò àïí àiïìu trõ bïånh. Trong mêëy nùm àêìu, ngûúâi baác sô rêët cêìn cho treã, kïí caã caác chaáu khoãe maånh. Vò ngoaâi viïåc chûäa bïånh, baác sô coân coá nhiïåm vuå quan troång nûäa laâ phoâng bïånh. Cho túái 6 tuöíi, caác chaáu cêìn phaãi àûúåc baác sô theo doäi sûác khoãe, kiïím tra sûå phaát triïín vïì moåi mùåt, tiïm chñch phoâng bïånh vaâ chûäa bïånh. ÚÃ moåi thaânh phöë vaâ tónh àïìu coá caác baác sô chuyïn trõ caác bïånh treã em vaâ caác bïånh viïån coá khoa nhi riïng biïåt, baån nïn tòm biïët caác àõa chó àoá àïí àûa caác chaáu túái khaám sûác khoãe àõnh kyâ vaâ khaám bïånh khi cêìn thiïët. 9. CUÖËN SÖÍ SÛÁC KHOEÃ CUÃA BEÁ Möîi treã em cêìn àûúåc böë meå lêåp cho möåt cuöën söí sûác khoãe. Söí naây coá baán sùén úã caác trung têm y tïë taåi khoa nhi, hoùåc coá thïí phaãi laâm lêëy. Böë hoùåc meå caác chaáu seä ghi laåi têët caã caác àiïìu coá liïn quan túái Beá tûâ ngaây meå Beá mang thai, ngaây sinh, söë cên nùång, chiïìu cao úã caác àöå tuöíi cuãa Beá, ngaây moåc rùng naâo, ngaây bùæt àêìu chêåp chûäng biïët ài, ngaây phaãi uöëng thuöëc trõ bïånh gò, caác bïånh àaä mùæc phaãi do baác sô chêín àoaán, caác lêìn phaãi vaâo bïånh viïån hoùåc phaãi chûäa trõ àùåc biïåt Têët caã nhûäng àiïìu àûúåc ghi trïn, nhû möåt thûá lyá lõch vïì sûác khoãe cuãa chaáu beá, seä giuáp cho baác sô tòm àûúåc caách phoâng bïånh, trõ bïånh vaâ sùn soác sûác khoãe cho chaáu beá möåt caách àùæc lûåc
16. 10. KHI BEÁ NÙÇM BÏÅNH VIÏÅN Ngaây nay, viïåc möåt treã em phaãi nùçm laåi bïånh viïån khöng coân laâ möåt àiïìu àaáng lo lùæng lùæm. Beá nùçm laåi bïånh viïån vò bõ öëm, nhûng chûa chùæc vò cùn bïånh trêìm troång, súã dô baác sô muöën giûä Beá nùçm viïån laâ àïí dïî theo doäi vaâ coá àiïìu kiïån laâm möåt söë xeát nghiïåm maâ thöi. Khaác vúái thúâi trûúác, khi vaâo viïån Beá phaãi taách rúâi vúái gia àònh, ngaây nay, caác baác sô vaâ nhên viïn bïånh viïån laåi mong bïånh nhên coá böë, meå hay ngûúâi nhaâ úã laåi àïí sùn soác. Nhû vêåy treã em vûâa àûúåc ùn uöëng àêìy àuã, vûâa àûúåc yïn têm vïì mùåt tinh thêìn. Sûå cöång taác giûäa nhûäng ngûúâi coá chuyïn mön vïì khoa chûäa trõ vúái gia àònh bïånh nhên, coá taác duång rêët töët àöëi vúái ngûúâi bïånh. Cuâng úã laåi vúái con trong bïånh viïån, caác baâ meå coá thïí hoãi y taá hoùåc nhên viïn phuåc vuå chaáu, vïì: - Nhiïåt àöå cuãa chaáu, daång phên, tònh hònh sûác khoãe noái chung nhû thïë naâo laâ töët àïí dûå àoaán vïì tònh hònh sûác khoãe cuãa chaáu. Coá thïí hoãi trûåc tiïëp baác sô àiïìu trõ vïì: - Cùn bïånh cuãa chaáu beá. - Sûå diïîn biïën cuãa bïånh seä nhû thïë naâo àïí biïët trûúác. - Sûå àiïìu trõ seä lêu hay choáng ? - Chïë àöå ùn uöëng cuãa chaáu cêìn nhû thïë naâo àïí dïî sùn soác.
17. PHÊÌN HAI NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ COÁ LIÏN QUAN TÚÁI TÛÂNG PHÊÌN THÊN THÏÍ I. ÀÊÌU 1. THOÁP Thoáp laâ vuâng mïìm giûäa caác xûúng soå bïn trïn traán cuãa treã sú sinh. Thoáp seä cûáng laåi úã khoaãng tûâ 8 túái 18 thaáng tuöíi: caác xûúng soå luác àoá seä liïìn laåi. Nïëu chaáu beá àaä ngoaâi 2 tuöíi maâ thoáp vêîn coân mïìm, baâ meå cêìn noái cho baác sô biïët. Ngûúåc laåi nïëu múái trong 1, 2 thaáng àêìu maâ chaáu beá àaä khöng coân thoáp nûäa, thò àêëy cuäng laâ àiïìu bêët thûúâng, coá aãnh hûúãng khöng hay túái sûå phaát triïín cuãa àûáa beá. Caác baâ meå thûúâng thêëy thoáp cùng ra khi chaáu beá khoác: àoá laâ viïåc bònh thûúâng. Caã hiïån tûúång nhòn thêëy vaâ súâ thêëy thoáp phêåp phöìng cuäng vêåy. Thoáp luác naâo cuäng phaãi deåt vaâ àaân höìi. Nïëu thoáp bõ phöìng cùng lïn thò laâ hiïån tûúång bêët thûúâng: Beá coá thïí bõ bïånh úã maâng oác. Nïëu thoáp hoäm xuöëng laâ biïíu hiïån cú thïí beá thiïëu nûúác. Nïëu vò möåt tai naån naâo àoá maâ thoáp bõ va maånh hoùåc töín thûúng, phaãi àûa beá vaâo bïånh viïån ngay. 2. VÊÍY TRÏN ÀÊÌU Nïëu àêìu chaáu coá nhûäng vêíy nhoã, phaãi böi va-dú-lin lïn möîi chiïìu röìi höm sau göåi àêìu cho chaáu bùçng loaåi xaâ böng nheå (shampoing). Nïëu khöng khoãi, cêìn hoãi caác baác sô da liïîu. 3. BÏÅNH VIÏM MAÂNG NAÄO Ngaây nay, bïånh viïm maâng naäo laâ möåt bïånh àaáng ngaåi, tuy rùçng viïåc chêín àoaán vaâ phaát hiïån bïånh coá nhiïìu àiïìu kiïån àïí thûåc hiïån àûúåc nhanh hún trûúác. Möåt triïåu chûáng roä nhêët úã treã sú sinh laâ khi caác chaáu bõ bïånh viïm maâng naäo thò thoáp bõ cùng vaâ phöìng lïn: cêìn phaãi àûa chaáu ài bïånh viïån hoùåc túái baác sô ngay.
18. Nhûäng triïåu chûáng úã caác chaáu lúán laâ nön oái nhiïìu, phoåt ra thaânh tia, söët, àau àêìu vaâ àùåc biïåt laâ hiïån tûúång bõ cûáng gaáy khöng thïí gêåp cöí laåi, àïí cùçm àuång àûúåc ngûåc nhû ngaây thûúâng giöëng vúái moåi ngûúâi. úã bïånh viïån, ngûúâi ta thûúâng phaãi lêëy nûúác tuãy àïí xeát nghiïåm xem chaáu bõ bïånh do vi truâng hoùåc vi ruát. Bïånh viïm maâng naäo do vi truâng: Laâm cho nûúác tuãy cuãa chaáu beá bõ bïånh coá muã. Chaáu beá caâng nhoã thò bïånh caâng nguy hiïím. Möåt söë vi truâng coá thïí laâ nguyïn nhên cuãa bïånh naây nhû vi truâng bïånh phöíi (phïë cêìu truâng), liïn cêìu truâng, hoùåc heámophilus (xem muåc 210: heámophilus laâ gò?). Bïånh naây coá thïí xuêët hiïån thaânh dõch. Trong thúâi gian coá dõch, ngûúâi ta coá thïí lêëy chêët mêîu úã hoång nhûäng treã nghi bõ bïånh àïí xeát nghiïåm vaâ phaát hiïån nhûäng treã coá mang vi truâng. Àöëi vúái nhûäng ngûúâi coá tiïëp xuác vúái ngûúâi bïånh vaâ caác treã bõ bïånh, baác sô thûúâng cho uöëng thuöëc khaáng sinh hoùåc thuöëc sulfamide trong 5 ngaây liïìn àïí trõ hoùåc phoâng bïånh. Hiïån nay, àaä coá thuöëc tiïm phoâng vi truâng heámophilus, nhûng chûa coá thuöëc phoâng bïånh hûäu hiïåu àöëi vúái maâng naäo cêìu. Bïånh viïm maâng naäo do vi ruát: Chêët loãng lêëy ra tûâ cöåt söëng caác chaáu bõ bïånh naây do vi ruát thûúâng trong vùæt, khöng coá muã vaâ vi truâng. Nhûäng triïåu chûáng cuãa bïånh cuäng giöëng nhû trïn, nhûng nheå hún. Khöng cêìn thuöëc khaáng sinh bïånh cuäng tûå khoãi trong vaâi ngaây, ngûúâi ta phaát hiïån bïånh bùçng caách xeát nghiïåm khaáng thïí trong maáu. Bïånh coá thïí do chaáu bõ quai bõ hay nhiïîm möåt söë vi ruát khaác. Bïånh viïm maâng naäo do lao: Hiïån nay hiïëm thêëy vò caác chaáu àaä àûúåc tiïm BCG phoâng lao tûâ nhoã. 4. BEÁ RUÅNG TOÁC HOÙÅC KHÖNG COÁ TOÁC Nhiïìu baâ meå lo ngaåi con mònh bõ hoái vò quaäng àêìu Beá àeâ lïn göëi khi nùçm, khöng coá toác. Thêåt ra, hiïån tûúång naây laâ bònh thûúâng, chó do vò ma saát maâ thöi. Leä dô nhiïn, coá nhiïìu àûáa treã khaác cuäng nùçm nhû thïë maâ vêîn coá toác. Nhûng, toác Beá coá thïí maãnh mai hún, dïî ruång hún vaâ chaáu hay nùçm lêu úã möåt tû thïë hún laâ caác Beá khaác, àùåc biïåt laâ nùçm ngûãa. Nïëu chaáu àaä lúán nhûng vêîn ruång toác thò roä raâng laâ coá vêën àïì cêìn chuá yá: coá thïí chaáu beá coá thoái quen giêåt toác hoùåc soùæn toác mònh.
19. Ngoaâi ra, sau khi khoãi bïånh söët thûúng haân cuäng bõ ruång toác. Möåt söë dûúåc phêím, thuöëc uöëng cuäng coá taác duång nhû vêåy. Möåt söë ñt caác chaáu coá nhûäng maãng da tröëng khöng coá toác trïn àêìu do bõ nêëm toác, cêìn phaãi chûäa trõ ngay vò bïånh naây coá thïí keáo daâi vaâ lêy. Möåt söë treã tûâ 2 tuöíi trúã lïn bõ ruång toác tûâng maãng laåi do nhûäng nguyïn nhên taám lyá. Noái chung, khi xaác àõnh möåt àûáa treã coá chûáng ruång toác, cêìn phaãi àûa chaáu túái baác sô àïí tòm nguyïn nhên vaâ chûäa trõ . 5. CHÊËY Möåt chaáu beá saåch seä vêîn coá thïí lêy chêëy cuãa caác chaáu khaác, caác chaáu coá chêëy hay gaäi àêìu vò bõ ngûáa. Nhòn kyä vaâo toác cuãa caác chaáu, baån seä thêëy caác trûáng chêëy nhoã, troân, mêìu xaám baám vaâo toác. Haäy göåi àêìu haâng ngaây cho chaáu bùçng caác chêët thuöëc chöëng chêëy baán úã hiïåu thuöëc trong 5 ngaây liïìn. Haäy duâng xaâ phoâng göåi kyä laåi, chaãi toác bùçng lûúåc bñ (coá rùng lûúåc khñt). Nhuáng lûúåc vaâo dêëm noáng àïí chaãi röìi lêëy khùn saåch truâm lïn toác caác chaáu möåt höìi lêu. Thay vaâ giùåt aáo göëi, khùn traãi giûúâng vaâ quêìn aáo möîi ngaây cho caác chaáu! 6. MÊËT Nhûäng vêën àïì vïì mùæt àaä àûúåc àïì cêåp trong nhûäng muåc: àau mùæt àoã, chùæp, laác v.v Nïëu àau mùæt vò bõ chêën thûúng cêìn phaãi túái ngay baác sô chuyïn khoa mùæt àïí khaám mùæt. Têët caã caác hiïån tûúång bêët thûúâng úã mùæt noái chung; úã giaác maåc, thuãy tinh thïí, con ngûúi noái riïng, àïìu aãnh hûúãng túái thõ giaác vaâ coá thïí laâm khaã nùng nhòn cuãa chaáu beá keám ài. Phaát hiïån mùæt keám: Cuäng nhû viïåc nghe keám, viïåc nhòn keám uãa caác chaáu cêìn phaãi phaát hiïån vaâ tòm nguyïn nhên tûâ súám. Thñ duå:
20. hiïån tûúång laác mùæt cêìn phaãi luyïån têåp cho caác chaáu caách nhòn theo möåt phûúng phaáp riïng àïí chûäa trõ vaâ luyïån têåp caâng súám caâng töët. Coá nhiïìu phûúng phaáp thûã nghiïåm àïí phaát hiïån xem caác chaáu coá bõ keám vïì thõ giaác hay khöng. Coá chaáu múái àûúåc vaâi thaáng cuäng cêìn phaãi àeo kñnh. 7. GIAÃM THÕ LÛÅC Treã múái àûúåc mêëy thaáng coá thïí mùæc chûáng giaãm thõ lûåc nhòn khöng tinh úã möåt bïn hay caã hai bïn mùæt. Coá thïí thûã àún giaãn bùçng caách roåi tia saáng vaâo mùæt chaáu röìi theo doäi phaãn ûáng. Nïëu coá nghi ngúâ gò phaãi àûa chaáu àïën baác sô chuyïn khoa mùæt. 8. CHÙÆP LEÅO MÙÆT Chùæp mùæt laâ loaåi muån nhoã moåc úã búâ mi mùæt, dûúái chên möåt löng mi. Chùæp choáng khoãi nhûng dïî bõ laåi. Muöën trõ chùæp, chó cêìn böi lïn chùæp loaåi pommaát khaáng sinh. Nguyïn nhên chùæp laâ do möåt loaåi tuyïën nhoã úã búâ mi bõ nhiïîm truâng. 9. CHÛÁNG LAÁC MÙÆT Trong mêëy thaáng àêìu, coá luác mùæt treã sú sinh coá veã nhû húi laác. Hiïån tûúång naây vïì sau tûå nhiïn seä hïët, vò trong nhûäng ngaây àêìu cuãa cuöåc söëng, hai mùæt caác chaáu chûa phöëi húåp khúáp vúái nhau maâ thöi. Nhûng, nïëu hiïån tûúång naây keáo daâi vaâ thûúâng xuyïn thò baâ meå phaãi àûa chaáu túái baác sô chuyïn khoa mùæt ngay, caâng súám caâng töët. Laác thûúâng laâ khuyïët têåt cuãa möåt bïn mùæt. Cêìn phaãi têåp luyïån cho bïn mùæt bõ têåt. Baác sô seä bùng kñn bïn mùæt khöng bõ têåt laåi àïí luyïån têåp cho mùæt kia hoùåc cho chaáu àeo kñnh coá mùæt kñnh àùåc biïåt àïí àiïìu chónh hûúáng nhòn cho mùæt chaáu. Khi mùæt chaáu àaä nhòn àûúåc bònh thûúâng röìi baác sô coá thïí thûåc hiïån thïm möåt cuöåc phêîu thuêåt thêím myä nhoã nûäa.
21. 10. ÀAU MÙÆT ÀOÃ Nhiïìu khi caác chaáu nhoã vûâa bõ ho, vûâa àau mùæt àoã. Loâng trùæng mùæt ngûáa, húi sûng vaâ maâu àoã. Khi chaáu hïët ho, thò mùæt cuäng khoãi. Nïëu chaáu chó bõ àau mùæt thöi, loâng trùæng mùæt maâu àoã, luön chaãy nûúác mùæt, buöíi saáng mñ mùæt dñnh vaâo nhau vò dó maâu vaâng àïën nöîi chaáu khöng múã mùæt àûúåc, thò phaãi àûa chaáu túái baác sô khaám mùæt. Trong khi chûa coá baác sô, baån coá thïí rûãa nheå nhaâng mùæt chaáu bùçng nûúác êëm. Nïëu chaáu múái àûúåc mêëy tuêìn maâ àaä bõ àau mùæt nhû vêåy thò chuáng ta phaãi tòm xem coá phaãi chaáu bõ tùæc öëng lïå àaåo hay khöng. Lïå àaåo laâ àûúâng dêîn nûúác mùæt. Chûáng àau mùæt cuãa treã sú sinh: Chaáu beá khi múái sinh ra dïî bõ lêy nhiïîm chêët bêín hay vi truâng vaâo mùæt. Búãi vêåy, khi múái loåt loâng, chaáu thûúâng àûúåc caác baâ àúä tra thuöëc phoâng bïånh vaâo mùæt nhû dung dõch nitrat baåc. Vò nitrat baåc cuäng khöng trûâ diïåt àûúåc möåt söë vi truâng nhû truâng bïånh chlamydia, ngaây nay ngûúâi ta thûúâng nhoã thïm thuöëc khaáng sinh nhû cycline. Khi möåt chaáu beá vûâa söët, ho, vaâ mùæt rêët àoã, cuäng nïn nghô túái möåt söë bïånh do vi ruát gêy ra, chùèng haån nhû bïånh súãi. 11. XOÃ LÖÎ TAI Möåt söë baâ meå muöën xuyïn vaânh tai dûúái cho con gaái àïí àeo àöì trang sûác. Viïåc laâm naây khöng coá gò nguy hiïím vúái àiïìu kiïån caác duång cuå duâng àïí xuyïn löî tai cho treã phaãi àûúåc rûãa saåch vaâ tiïåt truâng cêín thêån, nhêët laâ hiïån nay, khi àang coá dõch bïånh AIDS traân lan trong thaânh phöë. 12. VIÏM XÛÚNG CHUÄM ÚÃ TAI Sau vaânh tai möîi ngûúâi chuáng ta àïìu coá möåt goâ xûúng vöìng lïn vúái àùåc àiïím laâ coá nhûäng àiïím nhoã hoäm xuöëng, vò thïë àûúåc goåi laâ xûúng chuäm. Trong söë caác hoäm naây, quan troång nhêët laâ hoäm thöng vúái tai trong. Khi tai giûäa bõ viïm, hoäm naây dïî bõ nhiïîm truâng vaâ mûng muã.
22. Ngaây nay, chûáng viïm xûúng chuäm khöng coân phöí biïën nhû trûúác kia. Nhûng viïåc phaát hiïån caác chaáu nhoã, nhêët laâ caác chaáu sú sinh mùæc chûáng naây úã giai àoaån àêìu rêët khoá, vò caác chaáu chó biïët khoác maâ khöng noái àûúåc laâ àau úã àêu. Búãi vêåy, caác baâ meå cêìn chuá yá, khi thêëy tai cuãa chaáu beá chaãy nûúác hay chaãy muã nhiïìu, maâng nhô coá sùæc thaái khaác thûúâng, chaáu bõ söët vaâ ngûúâi gêìy röåc ài. Cêìn àûa chaáu túái baác sô chuyïn khoa tai- muäi-hoång àïí khaám. Nïëu viïåc uöëng thuöëc khaáng sinh àaä keáo daâi mêëy tuêìn maâ chaáu vêîn khöng khoãi thò phaãi phêîu thuêåt àïí chûäa trõ. 13. VIÏM TAI TRONG Phêìn trong tai, sau maâng nhô khi bõ viïm thûúâng keâm theo viïm hoång. Caác chaáu beá sú sinh hay bõ chûáng viïm naây vò trong tû thïë nùçm, con àûúâng thöng nhau giûäa tai vaâ sau muäi trúã nïn röång thoaáng khiïën vi truâng vaâ vi ruát dïî lêy lan úã caã 2 núi. Nhûäng biïíu hiïån úã chaáu beá: Nhûäng chaáu beá chûa noái àûúåc khiïën ngûúâi lúán khöng biïët chaáu àau úã trong tai. Chaáu coá thïí khoác, coå tai xuöëng göëi, nhûng cuäng khöng àuã àïí moåi ngûúâi hiïíu. Tuy vêåy, coá möåt söë triïåu chûáng sau laâm chuáng ta coá thïí nghô túái chûáng viïm tai trong: chaáu bõ röëi loaån tiïu hoáa, ài tûúát (óa loãng), nön oái, ho, cûåa quêåy luön vaâ khoá nguã. Viïåc àêìu tiïn cuãa baác sô laâ khaám tai vaâ coi nhô tai cho chaáu. Vúái caác chaáu lúán thò viïåc xaác àõnh bïånh dïî daâng hún vò caác chaáu noái àûúåc laâ thêëy àau trong tai. Phûúng phaáp chûäa trõ: Thoaåt àêìu, khi tai beá bùæt àêìu bõ sûng, àau, baác sô thûúâng cho thuöëc nhoã vaâo tai àïí giaãm àau. Sau naây khi chöî viïm àaä coá muã, nhiïìu khi baác sô tai-muäi-hoång phaãi tòm caách choåc möåt löî thuãng úã nhô laâm löëi thoaát cho muã chaãy ra vaâ lêëy muã xeát nghiïåm xem chöî viïm bõ loaåi vi truâng hay vi ruát naâo gêy bïånh. Hiïån tûúång tai chaãy muã: Nhô coá thïí tûå thuãng àïí muã chaãy ra ngoaâi. Trûúâng húåp naây vêîn cêìn phaãi ài khaám baác sô chuyïn khoa tai-muäi-hoång, vò nhû vêåy chûa phaãi laâ bïånh seä hïët. Ngay viïåc cho caác chaáu uöëng thuöëc khaáng sinh, baác sô cuäng phaãi cên nhùæc vaâ theo doäi. Nhiïìu khi nhòn bïì ngoaâi nhô, tûúãng nhû àaä khoãi vò thuöëc coá taác duång nhanh nhûng thêåt ra khöng phaãi nhû vêåy. Bïånh vêîn êm ó, chûa khoãi hùèn vaâ coá nhûäng biïën chûáng vaâo xûúng chuäm khiïën àûáa treã suát cên, gêìy yïëu, vaâ túái möåt luác naâo àoá, bïånh laåi trúã laåi.
23. Sau nhiïìu lêìn uöëng thuöëc khaáng sinh, tai khöng coá muã nûäa nhûng laåi coá möåt chêët nûúác sïìn sïåt. Hiïån tûúång naây keáo daâi khiïën nhô bõ töín thûúng nùång laâm Beá bõ giaãm thñnh lûåc. Trong thúâi gian chûäa trõ, Beá phaãi gaâi trong tai möåt öëng thöng, coá khi trong nhiïìu thaáng. Nïëu Beá bõ àau tai nhiïìu lêìn, bõ ài bõ laåi, caác baác sô seä naåo V.A cho chaáu. 14. VAÂNH TAI DÕ DAÅNG Nïëu vaânh tai chaáu beá xa da àêìu quaá, chúá nïn dñnh vaânh tai vaâo da àêìu bùçng bùng keo hoùåc bùæt chaáu àöåi muä xuåp xuöëng caã ngaây àïí hoâng sûãa àöíi àûúåc caái daáng cuãa àöi tai. Baån haäy kiïn trò àúåi túái khi chaáu lïn 8 hoùåc 9 tuöíi, vò túái luác àoá múái sûãa àûúåc cho chaáu bùçng phûúng phaáp phêîu thuêåt rêët àún giaãn. 15. VÊÅT LAÅ TRONG TAI Nïëu baån khöng thïí lêëy ngay vêåt maâ Beá àaä nheát vaâo tai chaáu thò àûâng cöë. Nhû vêåy, baån coá thïí laâm töín thûúng öëng tai cuãa Beá. Haäy àûa Beá túái baác sô khoa TAI-MuäI-HoåNG ngay. úã àoá, baác sô coá caác duång cuå chuyïn mön àïí lêëy vêåt ra. 16. ÀIÏËC Àiïëc laâ chûáng bïånh khöng phaãi laâ hiïëm thêëy úã treã em. Caác chaáu coá thïí bõ nghïînh ngaäng hoùåc àiïëc hoaân toaân. Hêåu quaã cuãa têåt àiïëc laâm caác chaáu chêåm biïët noái. Nhiïìu baâ meå khöng biïët con mònh bõ têåt naây vò thêëy con vêîn bònh thûúâng, nghô rùçng chaáu beá chó phaát triïín chêåm àöi chuát vïì trñ tuïå. Möåt chaáu beá haát sai coá thïí vò nghe khöng töët: cêìn phaãi kiïím tra khaã nùng thñnh giaác cuãa chaáu. Phaát hiïån têåt àiïëc cuãa caác chaáu caâng nhoã, caâng khoá. Böë, meå caác chaáu nhoã nïn àïí yá theo doäi phaãn ûáng cuãa caác chaáu vúái caác tiïëng àöång haâng ngaây nhû: tiïëng noái nhoã, tiïëng raàiö, tiïëng tñch tùæc àöìng höì, tiïëng keåt cûãa v.v Nïëu coá àiïìu gò nghi ngaåi, nïn àûa ngay chaáu túái baác sô chuyïn khoa tai àïí thûã.
24. Viïåc kiïím tra àõnh kyâ vïì thñnh giaác cho caác chaáu thûúâng àûúåc tiïën haânh khi caác chaáu àûúåc 9 thaáng vaâ 24 thaáng. Hiïån nay, úã caác bïånh viïån saãn hoùåc nhaâ höå sinh, ngûúâi ta àaä aáp duång caác phûúng phaáp kiïím tra thñnh giaác cho caác chaáu beá múái sinh àûúåc vaâi ngaây hay vaâi tuêìn. Nguyïn nhên cuãa têåt àiïëc thò nhiïìu : - Chaáu beá coá thïí bõ àiïëc bêím sinh do di truyïìn hoùåc bõ nhiïîm bïånh ngay tûâ khi coân trong buång meå, nhû bïånh thuãy àêåu chùèng haån. - Chaáu bõ àiïëc nheå sau khi mùæc möåt söë bïånh; hoùåc bõ viïm tai maâ chûäa trõ nûãa chûâng; hoùåc do uöëng möåt söë thuöëc khaáng sinh (nhû gentamicine) vaâ bõ aãnh hûúãng cuãa thuöëc. 17. VÊÅT LAÅ TRONG MUÄI Nïëu Beá töëng möåt vêåt nhoã vaâ laâm keåt vêåt àoá trong muäi, thò baån cêìn lêëy ngay ra cho chaáu. Nhûng phaãi cêín thêån, nïëu khöng, baån coá thïí laâm cho vêåt tuåt sêu thïm vaâo laâm thûúng töín túái phêìn niïm maåc bïn trong. Nïëu khoá lêëy vêåt ra, khöng nïn cöë maâ nïn àûa Beá túái baác sô chuyïn khoa vïì tai-muäi-hoång vò úã àoá coá nhiïìu duång cuå chuyïn mön àïí thûåc hiïån viïåc àoá coá kïët quaã. 18. SÖÍ MUÄI, VIÏM MUÄI, VIÏM MUÄI - HOÅNG Söí muäi laâ möåt chûáng nheå úã treã em: thaán nhiïåt húi cao hún bònh thûúâng, muäi chaãy nûúác (möåt chêët nhêìy loãng, khöng maâu). Vúái caác chaáu lúán, chó vaâi höm laâ khoãi. Caác chaáu beá sú sinh thò keâm theo möåt vaâi hiïån tûúång nhû khoá nguã, khoá thúã laâm cho caác chaáu buá khoá (vò khi buá khöng thúã àûúåc). Caác baâ meå coá thïí duâng caác duång cuå huát nûúác muäi cho caác chaáu, thûúâng baán úã caác hiïåu thuöëc; nhoã muäi cho caác chaáu bùçng caác loaåi thuöëc daânh riïng cho treã em. Traánh duâng caác thuöëc coá dêìu vaâ caác loaåi thuöëc laâm co maåch maáu. Viïm muäi-hoång laâ chûáng bïånh vïì muäi nhûng lan tûâ phêìn sau cuãa höëc muäi cho túái hoång vaâ coá caác triïåu chûáng nhû: chaãy nûúác muäi, coá thïí söët cao, thên nhiïåt tùng àöåt ngöåt nïn coá thïí gêy co giêåt úã caác chaáu nhoã, ho, khöng chõu ùn, óa chaãy.
25. Àïí chûäa trõ cêìn: nhoã thuöëc muäi cho chaáu, cho uöëng thuöëc söët. Bïånh seä khoãi sau vaâi ngaây. Tuy vêåy, bïånh coá thïí biïn chûáng nhû : viïm tai, viïm thanh quaãn, viïm phïë quaãn vaâ phöíi. Àïí chûäa nhûäng biïën chûáng naây, phaãi cho chaáu uöëng thuöëc khaáng sinh theo liïìu lûúång àaä àûúåc baác sô chó àõnh. Viïm muäi-hoång taái phaát: Muâa àöng, caác chaáu beá thûúâng bõ ài bõ laåi bïånh viïm muäi-hoång, dêîn túái viïm tai khiïën caác chaáu thûúâng xuyïn bõ ho, söí muäi, xuöëng sûác vaâ chêåm lúán. Nguyïn nhên coá thïí do: dõ ûáng, khaã nùng miïîn nhiïîm cuãa cú thïí yïëu, thiïëu chêët sùæt, thiïëu vitamin D. Nhûng, cuäng coá thïí do caác àiïìu kiïån vïì khñ hêåu vaâ núi úã nhû: khöng khñ khö tûå nhiïn hoùåc vò sûúãi noáng, buåi phêën hoa, sûå lêy nhiïîm giûäa caác treã trong têåp thïí, khoái thuöëc laá do ngûúâi lúán huát trong nhaâ àoáng kñn cûãa v.v Cuäng nïn chuá yá rùçng cú thïí caác chaáu nhoã sau thúâi gian traánh àûúåc möåt söë bïånh vò thûâa hûúãng khaã nùng miïîn nhiïîm cuãa meå vaâ do buá sûäa meå, nay phaãi ài vaâo möåt thúâi kyâ têåp tûå chöëng choåi vúái caác vi truâng vaâ vi ruát. Do àoá, coá thïí coi möîi lêìn chaáu beá bïånh laâ möåt lêìn cú thïí cuãa chaáu coá dõp luyïån têåp àïí chöëng cuöåc xêm lùng cuãa caác nhên töë coá haåi têën cöng tûâ bïn ngoaâi, àïí taåo cho mònh khaã nùng chöëng nhiïîm. Giai àoaån miïîn nhiïîm cuãa treã hïët khi chaáu 6 - 7 tuöíi. Búãi vêåy, viïåc duâng thuöëc khaáng sinh àïí chûäa trõ cho caác chaáu phaãi theo sûå chó àõnh coá cên nhùæc cuãa baác sô. Chó duâng thuöëc àïí trõ bïånh, chûa hùæn àaä laâ töët. Phaãi daânh phêìn tiïu diïåt vi truâng vaâ vi ruát cho chñnh cú thïí cuãa chaáu beá, sao cho cú thïí coá khaã nùng tûå miïîn nhiïîm, tùng cûúâng sûác khoãe cho chaáu beá nhû cho chaáu tùæm nùæng, thay àöíi khöng khñ chöî úã (ài nghó úã biïín, úã nuái ), duâng thuöëc àïí coá thïm chêët gammaglobuline trong maáu, töí chûác caác cuöåc ài tùæm nûúác khoaáng v.v Nïëu chaáu luön bõ àau tai cuäng nïn nghô túái vêën àïì naåo V.A úã hoång cho chaáu. Viïåc naåo V.A cuäng coá taác duång laâm cho chaáu thúã dïî khi nguã, traánh àûúåc têåt ngaáy. 19. TÊÅT SÛÁT MÖI Coá chaáu beá múái sinh àaä bõ têåt sûát möi: möåt àûúâng nûát tûâ dûúái muäi chaåy xuöëng, cheã àöi möi trïn.
26. Chûäa têåt naây phaãi phêîu thuêåt laâm 2 giai àoaån: khêu dñnh liïìn chöî àûát cuãa möi vaâ xûã trñ àïí nöíi phêìn haâm bïn trong vïët nûát úã voâm hoång. Trong thúâi gian chûäa, caác chaáu beá phaãi buá bùçng nhûäng nuám vuá giaã àùåc biïåt vò nuöët khoá. Sau giaãi phêîu, caác chaáu coân cêìn àûúåc theo doäi vïì caác mùåt rùng, lúåi, tai-muäi-hoång vaâ hoåc phaát êm cho chñnh xaác. Töët nhêët laâ àûa caác chaáu túái nhûäng kñp chuyïn gia àiïìu trõ têåt naây. 20. RÙNG Röëi loaån moåc rùng, coá thïí khiïën àûáa treã rïn ró vò àau, khöng ùn àûúåc vaâ mêët nguã. Lúåi chaáu bõ sûng laâm maá cuäng têëy àoã nûúác daäi chaãy khoãi miïång caã ngaây. Chaáu quêëy. Baån coá thïí laâm cho chaáu giaãm àau hay quïn àau bùçng caách : - Cho chaáu möåt miïëng baánh mïìm, möåt caái baánh bñch quy. - Têím vaâo khùn tay möåt ñt sirö hoùåc nûúác thúm röìi xoa nheå vaâo lúåi, chöî rùng àang nhuá lïn. Coá thïí thay bùçng möåt cuåc nûúác àaá nhoã quêën trong khùn. - Cho chaáu uöëng aspirine. Àöi khi chaáu coân bõ söët vaâ ài tûúát (óa loãng). Nïëu söët cao, cuäng taác duång xêëu búãi caác chaáu sùén coá chûáng co giêåt. Do àoá, khoá xaác àõnh àûúåc laâ chaáu bõ súát do rùng àau hay vò möåt bïånh naâo khaác. Trong trûúâng húåp chaáu bõ söët nhiïìu, nïn àïí baác sô chêín àoaán nguyïn nhên : Lung lay rùng vò tai naån: Nïëu chaáu beá bõ ngaä maâ gaäy hoùåc lung lay rùng, nïn àûa chaáu laåi nha sô ngay àïí xem coân coá thïí giûä dûúåc rùng khöng. Muöën rùng khoãi rúi ra trong khi ài baån coá thïí boåc quanh rùng möåt àoaån keåo cao su vaâ baão chaáu cùæn rùng laåi. Muöën caác chaáu coá böå rùng töët, phaãi laâm gò? Phaãi chuá yá cung cêëp cho caác chaáu àuã chêët Canxi vaâ Phöëtpho trong thûác ùn. Nhûäng nguyïn töë naây coá trong sûäa vaâ caác saãn phaâm cuãa sûäa, trûáng vaâ rau.
27. - Daåy caác chaáu biïët caách àaánh rùng tûâ nhoã. - Traánh caác nguyïn nhên gêy sêu rùng nhû ùn keåo buöíi töëi - Duâng thïm chêët Fluor haâng ngaây, theo sûå chó dêîn cuãa baác sô. 21. SÊU RÙNG Treã em coá nhûäng caái "rùng sûäa" cho túái 6 tuöíi. Tuy nhûäng rùng naây röìi dêìn dêìn seä ruång hïët, nhûng caác bêåc cha meå khöng nïn coi thûúâng hiïån tûúång rùng sêu cuãa caác chaáu. Traái laåi, rùng naâo sêu cêìn phaãi chûäa hoùåc nhöí ài àïí khöng aãnh hûúãng túái rùng khaác bïn caånh sùæp moåc hoùåc àang moåc. Nhêët laâ caác rùng àang moåc laåi laâ nhûäng rùng vônh viïîn. Treã em coá rùng sêu nhai thûác ùn khöng kyä. Do àoá, viïåc tiïu hoáa khöng àûúåc töët. Chó cêìn coá möåt caái rùng sêu cuäng àuã laâm cho viïåc nhai, nghiïìn thûác ùn cuãa caã haâm rùng bõ keám hiïåu quaã. Möîi caái rùng sêu laåi laâ möåt öí vi truâng coá thïí gêy ra nhiïìu loaåi bïånh do bõ viïm nhiïîm. Caác chaáu coá bïånh tim hoùåc bïånh thêëp khúáp cêëp caâng phaãi àùåc biïåt giûä gòn böå rùng cho khoãi sêu. Viïåc cêìn thiïët nhêët laâ: daåy cho treã caách àaánh rùng tûâ nhoã, cho treã ài khaám rùng thûúâng kyâ, cho ùn ñt àöì ngoåt, khöng ùn vaâo buöíi töëi, duâng kem àaánh rùng coá chêët Fluor. Duâ caái rùng chó coá möåt chêëm àen, cuäng cêìn túái baác sô chûäa rùng ngay: caâng chûäa súám, caâng choáng khoãi vaâ àúä töën tiïìn. Nhûäng thûác ùn ngoåt ùn trong bûäa ùn seä bõ nûúác boåt tiïët ra nhiïìu laâm trung hoâa tñnh chêët axñt cuãa àûúâng. Nhûng nïëu caác chaáu ùn keåo nhêët laâ caác keåo dïî dñnh vaâo rùng - vaâo buöíi töëi röìi ài nguã, trong miïång khöng àuã nûúác boåt laâm tan keåo vaâ trung hoâa chêët xñt do àûúâng biïën chêët àoång laåi úã caác keä rùng, chêët axñt naây seä laâm hoãng men rùng vaâ phaá hoaåi caác chên rùng. Kinh nghiïåm cho thêëy chêët Fluor coá taác duång chöëng sêu rùng. Búãi vêåy, úã möåt söë nûúác, ngûúâi ta pha Fluor vaâo nûúác uöëng, vaâo sûäa hoùåc tröån vaâo muöëñ ùn. Möåt söë rau, caá coá chûáa Fluor. Trong thaânh phêìn nhiïìu loaåi thuöëc àaánh rùng ngaây nay cuäng coá Fluor. Caác baác sô coân hûúáng dêîn cho caác baâ meå cho caác chaáu beá múái sinh uöëng möåt lûúång nhoã Fluor möîi ngaây ngay trong nhûäng thaáng àêìu.
28. 22. HAÅT CÚM TRONG MIÏÅNG Bïn trong miïång úã phêìn trong maá vaâ möi cuãa Beá, coá thïí coá nhûäng haåt nhoã maâu trùæng xaám moåc lïn raãi raác, àöi khi coá nhiïìu laâm beá bõ vûúáng vaâ àau khi ùn, uöëng. Do àoá, Beá khöng chõu ùn. Coá thïí lêëy böng quêën vaâo àêìu tùm, têím thuöëc saát truâng vaâ chêëm kheä vaâo caác haåt trïn. Cho Beá ùn loaäng, maát (sûäa àïí húi laånh). 23. CHÛÁNG TÛA MIÏÅNG DO VI RUÁT Chûáng bïånh naây do vi ruát gêy ra laâm cho bïn trong miïång cuãa chaáu beá (maá, lûúäi, lúåi) coá nhiïìu vïët loeát nhoã, nùçm dûúái möåt lúáp maâng trùæng. Khi maâng trùæng naây bong ra, nhûäng vïët loeát caâng àau raát laâm cho chaáu beá khöng ùn àûúåc, vò viïåc tiïëp xuác vúái thûác ùn, duâ laâ thûác ùn loãng, cuäng laâm caác chaáu àau. Hiïån tûúång naây keáo daâi trong 4, 5 ngaây. Trong thúâi gian mang bïånh, chaáu beá chaãy nhiïìu nûúác daäi, miïång höi vaâ coá thïí söët túái 40oC. Baác sô thûúâng cho caác chaáu thuöëc böi miïång. Caác baâ meå nuöi caác chaáu nïn kiïn nhêîn cho caác chaáu ùn ñt möåt caác moán suáp, nûúác quaã, nûúác àûúâng ûúáp laånh Trong khi chaáu beá mang bïånh, traánh àïí chaáu tiïëp xuác vúái caác chaáu khaác. 24. BÏÅNH TÛA DO NÊËM Bïånh tûa laâ loaåi bïånh nêëm biïíu hiïån dûúái daång nhûäng àöëm trùæng nhû cùån sûäa trong möìm. Toaân böå chöî moåc nêëm maâu àoã, àuång vaâo àau khiïën caác chaáu beá boã ùn. Hiïån tûúång naây coá thïí xaãy ra caã trong böå maáy tiïu hoáa tûâ miïång túái hêåu mön. Tuy vêåy, bïånh dïî khoãi nïëu cho chaáu uöëng thuöëc àuáng theo sûå chó àõnh cuãa baác sô. 25. VIÏM XOANG HAÂM Bïånh viïm xoang thûúâng hiïëm gùåp úã treã em nhoã hún 4 tuöíi. Caác chaáu nhoã thûúâng bõ bïånh xoang do dõ ûáng. Nïëu chaáu bõ viïm xoang maän tñnh, caác baác sô thûúâng chêín àoaán bùçng caách chuåp X- quang, caác xoang úã mùåt. Möåt chaáu beá bõ viïm muäi, phïë quaãn taái ài taái laåi vaâ ho dai dùèng cuäng thûúâng phaãi laâm xeát nghiïåm naây.
29. 26. NHÛÁC ÀÊÌU Bïånh nhûác àêìu thûúâng hiïëm thêëy úã treã em dûúái 4 tuöíi vaâ chó thêëy úã tuöíi àaä túái trûúâng hoåc. Caác chaáu hay kïu àau úã möåt bïn traán, àùçng sau möåt bïn mùæt. Cún àau rêìn giêåt úã àêìu nhû nhõp tim, lêu haâng giúâ, trúã ài trúã laåi, gêy nön oái hoùåc laâm mùæt nêíy àom àoám. Àöi khi àaä nhûác àêìu coân keâm theo caã àau buång nûäa. Möîi chaáu coá thïí àau möåt kiïíu khaác nhau. Sau khi loaåi boã caác bïånh khaác, baác sô thûúâng cho rùçng chaáu bõ nhûác àêìu vò truyïìn thöëng, trong gia àònh, hoå haâng tûâ xûa àaä tûâng coá ngûúâi nhûác àêìu nhû thïë. 27. ÀAU ÀÊÌU Nïëu treã em bêët chúåt bõ àau nhûác àêìu dûä döåi keâm theo söët vaâ nön oái, haäy nghô ngay túái bïånh àau maâng oác vaâ phaãi àûa chaáu túái baác sô ngay. Nhiïìu khi, chaáu chó bõ cuám theo muâa hoùåc nhiïîm möåt cùn bïånh naâo khaác thöi. Nïëu chaáu hay bõ ài bõ laåi, nïn cho chaáu ài kiïím tra mùæt, khaám xem coá bõ viïm xoang khöng. Cuäng nïn àïì phoâng xem chaáu bõ töín thûúng úã naäo khöng, coá bõ huyïët aáp cao khöng, coá bõ nhiïîm àöåc vò khñ öxñt caác bon khöng? Vò nguyïn nhên gêy ra chûáng àau àêìu thò nhiïìu, nïn chó coá baác sô múái xaác àõnh àûúåc bïånh vaâ coá khi coân phaãi cho chaáu ài chuåp höåp soå nûäa. Nhûng nhiïìu khi nguyïn nhên bïånh laåi coá tñnh chêët têm lyá nhû chaáu beá lo súå möåt àiïìu gò, quaá caãm àöång hoùåc bõ cùng thùèng thêìn kinh vò vûâa qua möåt cuöåc thi kiïím tra úã lúáp hoåc.
30. II. NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ COÁ LIÏN QUAN TÚÁI CÖÍ 28. TÊÅT VEÅO CÖÍ BÊÍM SINH Chaáu beá coá thïí bõ têåt veåo cöí ngay trong nhûäng tuêìn lïî àêìu tiïn: àêìu chaáu beá nghiïng xuöëng möåt bïn vai trong khi cùçm laåi quay vïì hûúáng khaác. Nguyïn nhên gêy ra chûáng naây do caác bùæp thõt cöí ûác àoân chuäm coá têåt nïn keáo cöí vaâ àêìu vïì möåt phña. Àöi khi ngûúâi ta coá thïí nùæn thêëy möåt cuåc cûáng úã chöî bùæp thõt coá têåt àoá. Ngûúâi ta coá thïí chûäa chûáng naây bùçng phûúng phaáp vêån àöång trõ liïåu, hoùåc tiïën haânh möåt cuöåc phêîu thuêåt úã dêy chùçng cuãa bùæp thõt. Chûáng naây cuäng coá thïí laâ do coá têåt úã xûúng söëng cöí. Tuy nhiïn trûúâng húåp naây hiïëm thêëy hún. 29. TÊÅT VEÅO CÖÍ ÚÃ TREÃ EM ÚÃ treã em àaä lúán hún möåt chuát, têåt veåo cöí coá nhiïìu nguyïn nhên khaác nhau: nhiïìu khi do möåt chêën thûúng naâo àoá maâ ngûúâi lúán khöng biïët, hoùåc do aãnh hûúãng tû thïë nùçm cuãa caác chaáu khi nguã. Mùæt laác cuäng coá thïí laâm caác chaáu veåo cöí ài àïí nhòn cho roä; hoùåc bïånh viïm hoång laâm nöíi haåch úã cöí, viïåc duâng thuöëc nhû thuöëc Primpeáran chöëng nön - laâm co caác cú bùæp úã cöí àïìu cuäng coá thïí laâ nguyïn nhên. Nïëu chaáu beá veåo cöí vò nhûäng nguyïn nhên trïn thò khöng cêìn phaãi chûäa trõ, têåt veåo cöí cuãa chaáu cuäng seä hïët sau möåt vaâi ngaây. Nïëu têåt naây keáo daâi, cêìn túái baác sô àïí xeát nghiïåm tòm nhûäng nguyïn nhên coá liïn quan túái hïå thêìn kinh hoùåc bïånh thêëp khúáp. 30. TUYÏËN GIAÁP Tuyïën Giaáp coá vai troâ rêët quan troång àöëi vúái sûå phaát triïín toaân böå cú thïí cuãa treã em. Nïëu thiïëu tuyïën naây hoùåc tuyïn phaát triïín khöng bònh thûúâng, lûúång hooác-mön Giaáp tiïët ra khöng àuã cung cêëp
31. cho cú thïí seä dêîn túái caác chûáng: chêåm phaát triïín vïì chiïìu cao vaâ vïì trñ khön. Búãi vêåy, cêìn phaãi chuá yá phaát hiïån bïånh caâng súám caâng töët vò viïåc chûäa trõ bùçng hooácmön Giaáp tiïën haânh caâng súám chûâng naâo caâng töët chûâng êëy cho sûå phaát triïín cuãa cú thïí vaâ trñ tuïå. Nhûäng triïåu chûáng cuãa cùn bïånh vïì tuyïën giaáp coá thïí thêëy ngay trong nhûäng tuêìn lïî àêìu tiïn cuãa chaáu beá: chaáu khöng hoaåt àöång, khöng kïu, khöng khoác, khöng àoâi ùn, nguã nhiïìu vaâ ñt cûåa quêåy. Lûúäi beá lúán khaác thûúâng khiïën chaáu khoá ngêåm vuá hoùåc tu bònh sûäa, chaáu ài taáo, da taái vaâ laånh. Nïëu chuåp X-quang, baác sô seä thêëy nhûäng dêëu hiïåu böå xûúng bõ dõ daång hoùåc chêåm phaát triïín. Nhûng muöën xaác àõnh bïånh möåt caách chùæc chùæn àïí tiïën haânh chûäa trõ, cêìn phaãi xaác àõnh lûúång hooác-mön Giaáp trong cú thïí. Viïåc sûã duång caác chêët saát truâng coá iöët cho saãn phuå vaâ cho caác chaáu beá múái sinh coá thïí aãnh hûúãng túái viïåc thûã nghiïåm dêîn túái nhûäng kïët quaã dûúng tñnh sai. Búãi vêåy, ngûúâi ta khöng duâng cöìn iöët hoùåc Beátadine trong luác àúä àeã nûäa. Ngûúåc laåi vúái viïåc thiïëu hooácmön Giaáp, laåi coá caác chaáu beá coá dû hooác-mön naây, thûúâng laâ bõ di truyïìn tûâ meå . Nhûäng triïåu chûáng cuãa bïånh dû hooácmön giaáp laâ: mùæt löìi, bûúáu cöí, óa chaãy vaâ maåch nhanh. 31. AMIÀAN Amiàan laâ möåt cuåc thõt nhoã nhòn thêëy dïî daâng úã cuöëi voâm hoång, tûâ trïn ruä xuöëng, rêët hay bõ viïm. Ngûúâi ta chûa xaác àõnh àûúåc roä raâng vai troâ cuãa cuåc thõt naây; nhûng hònh nhû võ trñ cuãa noá laâ àïí ngùn caãn vi truâng vaâ viruát thêm nhêåp vaâo trong cú thïí qua àûúâng miïång. 32. VIÏM AMIÀAN - VIÏM HOÅNG Thöng thûúâng, treã sú sinh ñt khi bõ viïm Amiàan. Caác chaáu úã àöå tuöíi tûâ 2 - 3 tuöíi hay bõ hún. Nïëu bõ viïm, cuåc amiàan sûng lïn, têëy àoã hoùåc coá nhûäng chêëm trùæng, chaáu beá söët cao, nuöët khoá vaâ coá haåch úã cöí, súâ vaâo chaáu seä khoác vò àau. Viïm amiàan laâ do liïn cêìu khuêín hoùåc vi truâng, phöí biïën laâ loaåi liïn cêìu khuêín (streptocoque). Trong trûúâng húåp naây, hiïån
32. tûúång àau raát loang röång caã vuâng hoång, cêìn chuá yá chûäa trõ vò coá thïí biïën chûáng thaânh viïm khúáp hoùåc viïm thêån. Nhiïìu chûáng bïånh cuãa treã em bùæt àêìu tûâ viïm hoång do loaåi liïn cêìu khuêín sinh ra àöåc töë. Viïm hoång daång baåch hêìu caâng ngaây caâng hiïëm thêëy vò caác treã em àaä àûúåc chuãng ngûâa. Bõ bïånh naây, treã khöng söët cao nhûng mêët sûác nhanh, trong hoång thêëy coá nhûäng maâng trùæng, dêìy, dñnh vaâo caác amiàan. Àïí chûäa trõ chûáng viïm hoång, baác sô thûúâng lêëy möåt ñt maâng nhêìy úã hoång cuâng möåt mêîu maáu àïí xeát nghiïåm. Àöìng thúâi cho caác chaáu uöëng ngay thuöëc khaáng sinh àïí ngùn chùån caác biïën chûáng do truâng liïn cêìu khuêín gêy ra. Viïm hoång laâ möåt chûáng bïånh nheå, thûúâng seä khoãi trong vaâi ba ngaây. Nhûng, àiïìu àaáng chuá yá laâ hay bõ ài bõ laåi nhiïìu lêìn. 33. PHÊÎU THUÊÅT CÙÆT AMIÀAN Cùæt amiàan laâ möåt tiïíu phêîu thuêåt khöng coá àiïìu gò àaáng lo ngaåi nïëu sau khi cùæt caác chaáu àûúåc sùn soác vaâ theo doäi cêín thêån. Chó cùæt amiàan cho caác chaáu tûâ 4 - 5 tuöíi trúã lïn. Trûúác kia, baác sô hay khuyïn cùæt amiàan. Bêy giúâ, viïåc cùæt amiàan chó thûåc hiïån trong nhûäng trûúâng húåp cêìn thiïët nhû àûáa treã bõ viïm hoång luön luön, nhiïìu lêìn trong möåt nùm, cuåc amiàan phaát triïín to túái àöå laâm cho chaáu beá khoá thúã, bõ àau khúáp nùång, bõ viïm thêån hoùåc àïí àïì phoâng caác biïën chûáng coá thïí xaãy ra tiïëp. Nïn chuá yá rùçng nhûäng trûúâng húåp amidan lúán khöng coá nghôa laâ bõ viïm nùång. Trûúác kia, ngûúâi ta thûúâng traánh cùæt amiàan cho caác chaáu hay bõ dõ ûáng. Ngaây nay ngûúâi ta khöng chuá yá nhiïìu túái àiïìu naây nûäa. 34. V.A Ngoaâi nhûäng amiàan nhòn thêëy roä úã hoång treã em (amygdale) coân möåt cuåc thõt nûäa úã cuöëi löî muäi, sau voâm miïång coá taác duång baão vïå àûúâng hö hêëp chöëng laåi sûå xêm nhêåp cuãa vi truâng vaâ vi ruát. Nïëu cuåc thõt naây bõ nhiïîm, baãn thên noá laåi laâ núi têåp trung caác vi truâng vaâ vi ruát úã ngay ngaä ba TAI-MuäI-HoåNG vaâ trúã thaânh nguyïn nhên cuãa caác chûáng bïånh vïì tai-muäi-hoång vaâ àûúâng hö hêëp.
33. Kïët quaã laâ muäi coá thïí thûúâng xuyïn bõ ngheåt laâm chaáu beá phaãi thúã bùçng miïång, ngaáy, noái gioång muäi, ho lêu khoãi, söët 37 -38oC, buöíi saáng coá thïí àaä söët 38oC, bõ haåch, chêåm lúán, khöng chõu ùn, hay quêëy. Trûúâng húåp naây, baác sô chuyïn khoa tai-muäi-hoång hay àïì nghõ tiïën haânh möåt phêîu thuêåt hoùåc thuã thuêåt chuyïn mön nhoã. Chaáu khöng cêìn phaãi nùçm viïån. Tuy thuã thuêåt naây thûåc hiïån nhanh, nhûng khöng laâm àûúåc cho caác chaáu dûúái 1 tuöíi. 35. VIÏM VOÂM HOÅNG Sau muäi, coá möåt àiïím gùåp chung cuãa caác àûúâng túái tûâ miïång, muäi vaâ tai. Nïëu àiïím naây bõ nêëm, hoùåc viïm, treã seä bõ ho. 36. VIÏM THANH QUAÃN Chuáng ta thûúâng nhêån àõnh chung rùçng möåt chaáu beá bõ viïm thanh quaãn khi chaáu ho ra tiïëng khö nhû choá suãa, tûâng tiïëng möåt vaâ bõ khoá thúã. Tuy vêåy, nïn phên biïåt 2 loaåi viïm thanh quaãn theo caác triïåu chûáng sau : - Chaáu beá àöåt nhiïn bõ ho vaâ thúã rêët khoá vaâo ban àïm vò thanh quaãn cuãa chaáu bõ co thùæt laåi. Sûå co thùæt naây coá thïí seä hïët sau vaâi giúâ nhûng röìi seä taái laåi. - Loaåi viïm thanh quaãn thûá 2 gêy ra búãi möåt loaåi viruát. Bïånh khi bùæt àêìu khöng àöåt ngöåt nhûng tiïën triïín ngaây caâng nùång thïm. Trûúâng húåp naây, phaãi àûa chaáu beá vaâo bïånh viïån ngay, vò nghiïm troång hún trûúâng húåp trïn nhiïìu. Trong khi baác sô chûa túái hoùåc chûa cho chaáu ài bïånh viïån nïëu coá àiïìu kiïån, laâm tùng àöå êím cuãa khöng khñ seä coá lúåi cho chaáu beá. 37. BÏÅNH BAÅCH HÊÌU Baåch hêìu laâ möåt bïånh rêët nguy hiïím, ngaây nay àaä bõ loaåi trûâ möåt phêìn lúán do phûúng phaáp tiïm phoâng bïånh. Nhûäng treã em khöng tiïm phoâng bïånh, khi mùæc bïånh, cöí hoång bõ àau, coá möåt lúáp
34. maâng trùæng, dêìy, dñnh, ngaây caâng phaát triïín laâm cho treã thúã khoá. Àöìng thúâi, chaáu beá bõ mïåt, ngûúâi nhúåt nhaåt, maåch nhanh duâ thên nhiïåt khöng tùng nhiïìu. Khi treã khöng tiïm phoâng bïånh hoùåc tiïm khöng àuã liïìu lûúång maâ coá caác hiïån tûúång trïn, cêìn phaãi àûa túái bïånh viïån ngay. Baác sô seä lêëy möåt ñt mêîu úã hoång àïí xeát nghiïåm xem coá vi truâng baåch hêìu khöng.
35. III. NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ COÁ LIÏN QUAN TÚÁI NGÛÅC 38. NGHEÅT THÚÃ DO COÁ VÊÅT LAÅ TRONG ÀÛÚÂNG HÖ HÊËP Coá nhiïìu trûúâng húåp Beá bõ ngaåt thúã: Bi ngaåt vò nùçm nguã dûúái lúáp chùn nïn bõ thiïëu khöng khñ hoùåc Beá bõ ngheåt thúã vò nuöët möåt vêåt vaâ vêåt àoá nùçm ngaáng trïn con àûúâng hö hêëp. Thñ duå Beá nuöët möåt cuã laåc hoùåc möåt mêíu àöì chúi. Kïët quaã laâ Beá bõ tùæc thúã ngay hoùåc bõ tùæc thúã dêìn dêìn vò vêåt nuöët möîi luác laåi bõt kñn hún con àûúâng hö hêëp. Trong trûúâng húåp sau, chaáu bùæt àêìu ho, röìi thúã khoá nhoåc, möîi lêìn thúã laåi coá tiïëng rïn hoùåc rñt. Mùåt Beá saåm dêìn laåi röìi Beá ngûng, khöng thúã nûäa. Phaãi laâm gò khi chaáu beá bõ ngaåt trïn giûúâng? Nïëu thêëy da beá tñm hay xaám, ngûúâi khöng cûã àöång hoùåc bõ co giêåt, haäy àïí àêìu beá ngûãa ra phña sau àïí beá thúã dïî hún. Nïëu thêëy khöng coá kïët quaã gò haäy laâm hö hêëp nhên taåo cho Beá, nhúâ ngûúâi ài baáo baác sô hoùåc àûa Beá túái traåm cêëp cûáu ngay. Nïëu beá ngaåt vò nuöët phaãi möåt vêåt vaâo hoång: Nïëu baån nhòn thêëy vêåt àoá, haäy thûã cöë lêëy vêåt àoá ra bùçng ngoán tay cuãa mònh vaâ chuá yá khöng laâm cho vêåt tuåt sêu thïm vaâo hoång Beá . Nïëu khöng lêëy ra àûúåc, haäy laâm theo phûúng phaáp Heimlich nhû sau : Phûúng phaáp Heimlich: Nöåi dung chñnh cuãa phûúng phaáp naây laâ bêët chúåt êën maånh vaâo vuâng daå daây theo hûúáng tûâ dûúái lïn. Giûä chaáu beá úã tû thïë àûáng hay ngöìi (xem hònh veä). Ngûúâi chûäa cho chaáu àûáng úã àùçng sau, nùæm baân tay traái laåi àùåt lïn buång chaáu úã trïn röën - võ trñ cuãa daå daây - Baân tay phaãi nùæm lêëy nùæm tay traái vaâ bêët chúåt eáp maånh vaâo buång chaáu theo chiïìu tûâ dûúái lïn trïn àïí cho lûúång khöng khñ bõ döìn tûâ phöíi ra phña cöí hoång seä laâm bùæn vêåt laå ra. Coá thïí laâm nhiïìu lêìn, lêìn sau caách quaäng vúái lêìn trûúác. Àöëi vúái caác treã sú sinh, phaãi eáp bùçng caác ngoán tay vaâ chuá yá nûúng nheå vò xûúng cuãa caác chaáu coân rêët yïëu.
36. Nïëu khöng àaåt àûúåc kïët quaã, phaãi àûa chaáu túái bïånh viïån. Trïn àûúâng ài, khöng ngûâng laâm hö hêëp nhên taåo. Ngaåt vò khoác: Coá trûúâng húåp caác chaáu nhoã tûâ 6 thaáng túái 2 tuöíi coá thïí bõ ngaåt vò khoác. Tiïëng khoác cuãa chaáu tûâng àúåt bõ ngùæt quaäng vò tiïëng nêëc. Chaáu vöåi thúã nhûng cún nêëc laåi àïën laâm chaáu khöng kõp thúã. Cuöëi cuâng chaáu ngêët ài, mùåt tñm laåi vò thiïëu khöng khñ. Caãnh tûúång naây dïî laâm ngûúâi lúán lo lùæng vò xuác àöång nhûng khöng coá gò nguy hiïím. Ngûúâi lúán cêìn giûä bònh tônh. Chaáu beá seä choáng höìi tónh vaâ tiïëng khoác laåi tiïëp tuåc reá lïn. Cêìn chuá yá sùn soác chaáu beá hún nhûng nïn traánh àïí chaáu caãm thêëy rùçng: muöën àoâi gò cûá khoác laâ àûúåc! 39. THÚÃ DÖËC Chûáng thúã döëc, thúã tûâng cún höëi haã khiïën caác chaáu beá khöng chaåy nhaãy, chúi àuâa bònh thûúâng àûúåc nhû nhûäng àûáa treã khaác laâ möåt chûáng bïånh rêët àaáng quan têm. Vò nguyïn nhên chûáng bïånh naây coá thïí do sûå mêët sûác cuãa toaân cú thïí hoùåc bõ thiïëu maáu. Nhûng cuäng coá thïí do coá truåc trùåc vïì TIM hoùåc böå maáy Hö HêëP; cêìn phaãi qua xeát nghiïåm àïí theo doäi. 40. BEÁ THÚÃ COÁ TIÏËNG RÑT Trûâ trûúâng húåp treã em ngaáy khi nguã, coân nïëu chaáu thúã maâ coá tiïëng laâo xaâo hay tiïëng rñt thò phaãi baáo ngay cho baác sô biïët, nhêët laâ nïëu chaáu laåi bõ söët. Coá thïí àoá laâ triïåu chûáng cuãa möåt bïånh viïm úã muäi hoång hay viïm phïë quaãn bònh thûúâng, nhûng cuäng coá thïí laâ nhûäng bïånh khaác quan troång hún nhû: hen, vêåt laå mùæc trong cöí, viïm thanh quaãn v.v Coá nhiïìu chaáu beá sú sinh khi thúã àaä nghe nhû tiïëng gaâ kïu do thanh quaãn coá cêëu taåo húi khaác thûúâng luác múái sinh. Sau möåt vaâi thaáng, thanh quaãn caác chaáu phaát triïín vaâ dêìn dêìn trúã thaânh bònh thûúâng, tiïëng kïu kia cuäng seä mêët. 41. NGÛNG THÚÃ CAÁCH QUAÄNG Trong nhûäng ngaây àêìu múái sinh ra, Beá thûúâng thúã khöng àïìu. Àöi khi coá nhûäng àúåt ngûng thúã chûâng vaâi giêy hoùåc lêu hún 10
37. giêy àöëi vúái caác Beá sinh thiïëu thaáng. Hiïån tûúång naây coá thïí keâm theo sûå giaãm nhõp àêåp cuãa tim, coá nhûäng biïën cöë xêëu. Do àoá, caác Beá sinh thiïëu thaáng cêìn phaãi àûúåc theo doäi cêín thêån vaâ àûúåc nuöi trong caác thiïët bõ khñ coá maáy theo doäi nhõp tim, nhõp thúã. Nhûäng cún ngûâng thúã trong giêëc nguã cuãa treã sú sinh hiïån nay àûúåc coi nhû nhûäng nguyïn nhên phöí biïën nhêët gêy chïët àöåt ngöåt cho caác chaáu. 42. NGAÅT DO GAZ Nhûäng húi laâm ngaåt coá thïí coá trong gia àònh laâ: - Gaz duâng àïí àun nêëu, thoaát ra ngoaâi vò àûúâng öëng coá chöî roâ ró; - Khñ öxyát cacbon (CO), laâ möåt khñ khöng maâu, sinh ra tûâ caái maáy sûúãi êëm hay àun nûúác khöng hoaåt àöång töët. Khi coá hiïån tûúång möåt ngûúâi trong nhaâ - lúán hay beá - bõ ngaåt do gaz, Khöng àûúåc duâng bêët cûá möåt duång cuå àiïån naâo vò chó cêìn coá möåt tia lûãa àiïån nhoã seä gêy ra nguy hiïím khoá lûúâng trûúác àûúåc. Phaãi: Khoáa ngay bònh gaz laåi, múã röång caác cûãa, hoùåc àûa naån nhên ra ngoaâi trúâi; - Laâm ngay hö hêëp nhên taåo cho naån nhên, nïëu naån nhên khöng coân thúã nûäa; - Nhúâ ngûúâi haâng xoám goåi àiïån túái cú quan cûáu hoãa. Nïëu naån nhên ngêët, nhûng vêîn thúã : Khöng àûúåc cho naån nhên uöëng bêët cûá thûá gò. Viïåc laâm naây khöng laâm cho naån nhên tónh laåi maâ coá nguy cú laâm nûúác vaâo trong phöíi, rêët nguy hiïím. Àïí naån nhên nùçm im, àêìu húi thêëp hún chên, quay àêìu sang möåt bïn àïí traánh khöng cho lûúäi tuåt vaâo cöí hoång vaâ nïëu naån nhên nön oái, thò khöng bõ nûúác traân xuöëng phöíi. 43. HO Bònh thûúâng, nhûäng àûúâng hö hêëp luön luön àûúåc giûä gòn saåch seä do coá nhûäng lúáp löng nhoã phuã trïn loâng öëng khöng ngûâng chuyïín
38. àöång àïí àêíy caác chêët bêín ra ngoaâi. Ho laâ möåt phaãn ûáng cuãa cú thïí, duâng húi phöíi töëng caác chêët laå hoùåc chêët nhêìy do chñnh öëng dêîn khñ àaä tiïët ra nhiïìu quaá, ra khoãi caác öëng dêîn khñ. Búãi vêåy ho laâ möåt phaãn ûáng baão vïå cêìn thiïët cuãa cú thïí, cho nïn nhiïìu khi, khöng nïn tòm caách ngùn caãn viïåc ho. Àïí chûäa trõ bïånh ho, baác sô thûúâng àùåt nhiïìu cêu hoãi àïí tòm nguyïn nhên nhû: ho tûâ bao giúâ, hay ho vaâo luác naâo? tiïëng ho vang cao hay khaân khaân? Keâm vúái viïåc ho chaáu beá coá söët khöng, coá chaãy nûúác muäi khöng, coá khoá thúã khöng, coá chêët nhêìy úã phên hay khi bõ nön oái khöng ? Baác sô coân chuá yá xem coá phaãi laâ chaáu bõ lêy ho gaâ hay bïånh súãi khöng? Chuáng ta nïn phên biïåt nhiïìu thûá ho khaác nhau nhû sau: * Ho cêëp tñnh thûúâng keâm theo söët caác treã em bõ viïm àûúâng hö hêëp trïn; * Ho maån tñnh do viïm lêu ngaây caác àûúâng hö hêëp trïn, nhû bõ viïm xoang chùèng haån; * Ho khöng keâm theo söët coá thïí do dõ ûáng nhû hen; thûúâng caác chaáu ho khan vaâ ho tûâng cún; - Ho àïm úã caác chaáu sú sinh do caác chêët nhêìy tñch tuå laâm tùæc caác àûúâng dêîn khñ; àïí caác chaáu beá khoãi ho, chó cêìn nhêëc chaáu beá dêåy vaâ bïë theo chiïìu àûáng àïí caác chêët nhêìy tñch tuå trong caác àûúâng dêîn khñ chaãy thoaát ài; ho àïm cuäng coá thïí laâ triïåu chûáng cuãa sûå lûu thöng ngûúåc chiïìu cuãa caác chêët úã àoaån tûâ miïång túái daå daây; * Ho tiïëng khaân khaân tûâng tiïëng möåt coá thïí do viïm hoång; * Ho tûâng cún daâi coá thïí laâ ho gaâ. Nïëu bêët chúåt chaáu beá ho sùåc suåa, khöng bõ söët nhûng thúã khoá khùn laâm mùåt taái ài thò coá thïí do chaáu beá àaä nuöët hoùåc töëng möåt vêåt gò vaâo hoång. Caách chûäa trõ: Nhû trïn àaä noái, nhiïìu khi khöng nïn ngùn caãn beá ho. Caác loaåi thuöëc an thêìn, giaãm ho coá khi laåi coá haåi laâm cho chaáu beá khoá thúã. Búãi vêåy, caác baác sô thûúâng tòm loaåi thuöëc coá taác duång laâm loaäng caác chêët nhêìy ra àïí dïî töëng chuáng ra khoãi caác àûúâng öëng dêîn khñ.
39. Chó khi naâo chaáu beá ho khan nhiïìu quaá, bõ mêët sûác vò ho ban àïm thò baác sô múái cho chaáu uöëng thuöëc an thêìn àïí laâm dõu cún ho nhû trong trûúâng húåp chaáu bõ ho gaâ. Àöëi vúái caác chaáu bi ho kinh niïn, hay bõ ài bõ laåi, ngûúâi ta thûúâng aáp duång phûúng phaáp vêån àöång hö hêëp höî trúå viïåc thúã nhên taåo. 44. HO GAÂ Ngaây nay, nhúâ phûúng phaáp tiïm phoâng bïånh, nïn ñt treã em bi bïånh ho gaâ. Vúái caác chaáu nhoã khöng àûúåc ngûúâi lúán cho ài tiïm chuãng àuã liïìu thò ho gaâ vêîn laâ möåt bïånh dai dùèng, àaáng súå. Tûâ 8 túái 10 ngaây sau khi tiïëp xuác vúái möåt treã khaác mang bïånh, chaáu beá bùæt àêìu coá caác triïåu chûáng bõ lêy nhû: söët nheå, bùæt àêìu ho vaâ caâng luác caâng ho nhiïìu hún. Tûâ ngaây thûá 15 trúã ài, chaáu ho tûâng cún. Möîi cún ho laâm ngûúâi chaáu co duám laåi, mùæt àoã raân ruåa nûúác mùæt. Sau cún ho, chaáu vöåi hñt thúã tûâng húi daâi nghe coá nhûäng tiïëng rñt àùåc biïåt. Àöi khi miïång chaáu coá nhûäng chêët daäi dñnh khöng nhöí ra àûúåc khiïën chaáu bõ nön oái. Möîi ngaây chaáu nhoã coá thïí bõ túái mêëy chuåc cún ho, söë cún caâng nhiïìu chûáng toã bïånh chaáu caâng nùång. Hiïån tûúång naây keáo daâi tûâ 2 túái 3 tuêìn hay hún nûäa, röìi múái thuyïn giaãm. Nïëu chaáu vûâa ho vûâa söët thò chaáu coá thïí bõ thïm chûáng viïm àûúâng hö hêëp. Thuöëc khaáng sinh ñt taác duång túái bïånh ho gaâ nïn khi trõ bïånh, caác baác sô chuã yïëu duâng thuöëc an thêìn laâm cho caác chaáu àúä ho vaâ nguã àûúåc. Vò nhûäng cún ho túái bêët thûúâng nïn phaãi thay àöíi caách ùn cuãa caác chaáu. Luác naâo chaáu ngúát cún thò tranh thuã cho ùn ngay, khöng kïí giúâ giêëc. Àöëi vúái caác chaáu tûâ 12 - 18 thaáng tuöíi - Ho gaâ rêët nguy hiïím àöëi vúái caác chaáu beá úã àöå tuöíi naây vò coá thïí laâm cho caác chaáu chïët vò khöng thúã àûúåc. Búãi vêåy, phaãi cho chaáu nùçm bïånh viïån àïí àûúåc sùn soác kyä caâng trong möåt thúâi gian cêìn thiïët.
40. Viïåc tiïm chuãng phoâng bïånh ho gaâ thûúâng àûúåc phöëi húåp vúái viïåc phoâng caác bïånh uöën vaán, baåch hêìu, baåi liïåt bùæt àêìu tûâ 3 tuöíi. Sau khi àaä bõ lêy bïånh, viïåc tiïm chñch thuöëc gamma globuline trûúác khi chaáu beá bõ lïn cún, cuäng coá taác duång laâm giaãm cún hoùåc ngùn khaáng cho caác cún ho xaãy túái Theo nguyïn tùæc, möåt treã em àaä ài nhaâ treã hay túái trûúâng, cêìn phaãi àïí nghó úã nhaâ 1 thaáng, kïí tûâ khi Beá bõ cún ho àêìu tiïn. Viïåc caách ly chaáu beá bõ bïånh vúái caác anh, chõ em trong nhaâ cuäng cêìn phaãi nhû vêåy. 45. HEN Hen laâ möåt bïånh coá liïn quan túái caác phïë quaãn vaâ thïí hiïån tûâng cún do caác àûúâng dêîn khñ cuãa phöíi bõ co thùæt laåi, laâm cho bïånh nhên khöng thúã ra àûúåc Nguyïn nhên cuãa hen coá thïí giöëng nguyïn nhên cuãa caác bïånh dõ ûáng: cú thïí vaâ nhêët laâ caác öëng phïë quaãn cuãa phöíi phaãn ûáng vúái caác buåi phêën hoa, löng suác vêåt, buåi, möåt söë vi sinh vêåt. Xeát nghiïåm maáu hoùåc thûã nghiïåm bùçng phûúng phaáp cêëy dûúái da coá thïí xaác àõnh àûúåc chêët gêy phaãn ûáng hen. Bïånh hen laâ möåt bïånh gia truyïìn: öng, baâ, cha, meå, hoå haâng coá ngûúâi hen thò caác con chaáu sau cuäng dïî mùæc bïånh. Cún hen nùång hay nheå tuây úã möîi ngûúâi, möîi luác. Möåt àûáa treã lïn cún hen ngöìi trïn giûúâng, mùåt tñm taái, àêîm möì höi, cöë gùæng hñt thúã khoá khùn vúái nhûäng tiïëng rñt àùåc trûng cuãa bïånh. Cêìn an uãi chaáu khi baác sô chûa túái vaâ khöng àûúåc duâng thuöëc gò nïëu khöng àûúåc baác sô chó àõnh tûâ trûúác. Caác thuöëc chûäa hen coá taác duång chuã yïëu laâm giaän phïë quaãn àïí cho cún hen dõu ài. Nïëu cún hen vêîn tiïëp diïîn, thò cêìn phaãi cho chaáu vaâo bïånh viïån. Bïånh hen laâ möåt bïånh phaãi chûäa trõ lêu daâi. Caác cún hen khöng giöëng nhau coá thïí möåt nùm xaãy ra àöi lêìn, nhûng cuäng coá thïí xaãy ra nhiïìu lêìn trong möåt thaáng, aãnh hûúãng túái viïåc hoåc haânh vaâ cuöåc söëng lêu daâi cuãa treã. Búãi vêåy phaãi chûäa trõ túái cuâng. Têm lyá bi quan cuãa treã bõ bïånh cuäng nhû sûå lo êu cuãa caác ngûúâi thên coá aãnh hûúãng xêëu túái tinh thêìn vaâ laâm bïånh thïm trêìm troång
41. Búãi vêåy, viïåc àöång viïn, khuyïën khñch an uãi ngûúâi bïånh laâ nhûäng viïåc laâm coá tñnh chêët têm lyá, nhûng laåi rêët cêìn thiïët. 46. VIÏM PHÖÍI Ngaây nay, caác baác sô hay noái möåt caách chung chung: viïm vuâng phöíi. Chaáu beá bõ viïm vuâng phöíi thûúâng coá caác triïåu chûáng nhû: àöåt nhiïn söët cao, maá àoã, thúã gêëp (àöi khi caánh muäi phêåp phöìng vò khoá thúã), ho. Cêìn phaãi àûa gêëp treã túái baác sô. Viïåc chiïëu X-quang seä cho biïët chaáu bõ viïm phöíi coá röång hay khöng? Àûúåc chûäa trõ ngay, bùçng thuöëc khaáng sinh, treã seä khoãi nhanh, trong vaâi ngaây. 47. VIÏM PHÏË QUAÃN Möåt chaáu beá bõ cuám hoùåc coá thïí keâm theo ho. Viïm phïë quaãn nïëu àûúåc chûäa trõ ngay khi chaáu chó bõ söët nheå, chaáu seä khoãi ngay bùçng möåt liïìu thuöëc khaáng sinh. Thûúâng thò chûáng ho khoãi trong voâng 5 - 6 ngaây nhûng cuäng coá khi keáo daâi túái 1, 2 tuêìn, nhêët laâ vúái caác chaáu chûa biïët caách khaåc àúâm ra. Nïëu chaáu àaä khoãi, röìi laåi bõ laåi, khöng nïn cho chaáu uöëng laåi thûá thuöëc vûâa duâng haäy coân laåi. Nïn cho chaáu ài khaám baác sô vò chûáng ho cuãa chaáu rêët coá thïí liïn quan túái möåt chûáng viïm maån tñnh vuâng muäi hoång. Ngoaâi ra coân möåt söë bïånh khaác maâ baác sô cêìn phaãi nghe vaâ thûã nghiïåm múái biïët àûúåc nhû bõ dõ ûáng, chùèng haån. 48. VIÏM PHÏË QUAÃN DAÅNG HEN Möåt söë treã em bõ ho khi thay àöíi thúâi tiïët kiïíu ho theo muâa. Chûáng naây gêy búãi viruát laâm caác chaáu khoá thúã vaâ khi thúã coá tiïëng rñt giöëng nhû hiïån tûúång hen. Chaáu ho, söët, bõ röëi loaån tiïu hoáa keáo daâi nhiïìu ngaây, bõ ài bõ laåi nhiïìu àúåt, muâa heâ röìi laåi muâa àöng. Möåt söë chaáu coá thïí chuyïín thaânh hen thûåc thuå. Àïí chûäa trõ, cêìn àûa chaáu túái caác baác sô chuyïn khoa àïí hûúáng dêîn cho chaáu vïì phûúng phaáp thúã. Biïët caách thúã seä giaãm àûúåc cún bïånh rêët nhiïìu.
42. 49. BÏÅNH LAO (PHAÃN ÛÁNG THÛÃ B.C.G) Hiïån nay, bïånh lao khöng coân hoaânh haânh nhû thúâi gian caách àêy 30 nùm nûäa, vò àaä coá nhiïìu loaåi thuöëc phoâng vaâ chûäa trõ hiïåu nghiïåm. Tuy vêåy, bïånh vêîn coân töìn taåi, nhêët laâ trong söë nhûäng ngûúâi cú nhúä. Bïånh lao gêy nïn búãi vi truâng KOCH (B.K), do sûå lêy nhiïîm trûåc tiïëp. Treã em - nhêët laâ caác chaáu sú sinh - dïî bõ lêy bïånh, nïn cêìn phaãi tiïm phoâng cho caác chaáu bùçng vùæc-xin B.C.G (vi khuêín mang tïn ngûúâi tòm ra chuáng laâ Calmette vaâ Gueárin). Caác chaáu coá thïí bõ lêy tûâ möåt ngûúâi khöng biïët mònh coá bïånh hoùåc möåt ngûúâi coá bïånh nhûng laåi tûúãng laâ mònh àaä khoãi röìi. Giai àoaån bõ lêy bïånh àêìu tiïn cuãa möåt chaáu beá chûa tiïm phoâng B.K goåi laâ sú nhiïîm coá thïí khöng coá triïåu chûáng gò nöíi bêåt, phaãi thûã nghiïåm múái biïët àûúåc (cùn cûá vaâo kïët quaã thûã nghiïåm êm tñnh hay dûúng tñnh). Tuy vêåy, cuäng coá nhûäng treã coá nhûäng biïíu hiïån nhû: söët, tònh traång sûác khoãe toaân thên bõ suy suåp, xuöëng cên, gêìy öëm. Kïët quaã chiïëu X quang cho thêëy coá nhûäng àiïím bêët thûúâng úã phöíi nhû sûå xuêët hiïån caác haåch úã quanh khñ quaãn vaâ úã phöíi. Àöëi vúái caác chaáu múái sinh, bïånh lao maâng oác laâ möåt bïånh cûåc kyâ nguy hiïím. Khi thêëy möåt àûáa treã bõ sú nhiïîm lao, ngûúâi ta thûúâng àïí yá tòm xem ngûúâi naâo àaä lêy bïånh sang chaáu vaâ thûúâng phaát hiïån ra ngay trong gia àònh hoùåc ngûúâi thûúâng tiïëp xuác vúái chaáu. Viïåc chûäa trõ cho möåt chaáu beá bõ sú nhiïîm lao rêët àún giaãn: cho chaáu uöëng thuöëc khaáng sinh loaåi chöëng lao trong thúâi gian tûâ 6 àïën 9 thaáng. Nhûäng phaãn ûáng vúái thuöëc thûã lao: Nhûäng phaãn ûáng cuãa cú thïí chaáu beá àöëi vúái thuöëc thûã lao cho thêëy: cú thïí chaáu àaä tiïëp xuác vúái truâng B.K hoùåc chaáu àaä àûúåc tiïm thuöëc B.C.G phoâng lao röìi. Ngûúâi ta tiïm vaâo dûúái da cuãa caác chaáu möåt lûúång nhoã caác vi truâng lao (B.K) àaä bõ chïët, röìi quan saát traång thaái da úã chöî tiïm. * Nïëu cú thïí khöng bõ nhiïîm B.K vaâ chaáu chûa tiïm phoâng B.C.G thò khöng coá phaãn ûáng gò úã da: kïët quaã êm tñnh. Nïëu cú thïí àaä tiïëp xuác vúái B.K hoùåc àaä chñch B.C.G thò da coá phaãn ûáng: kïët quaã dûúng tñnh.
43. Coá nhiïìu caách thûã nghiïåm: laâm trêìy möåt diïån tñch rêët nhoã da cuãa chaáu beá röìi nhoã möåt gioåt thuöëc thûã lao lïn vïët trêìy; àùæp möåt lúáp pommaát (thuöëc múä) thûã lao lïn da; duâng kim chñch tiïm vaâo dûúái da möåt lûúång nhoã thuöëc thûã. Viïåc nhêån àõnh kïët quaã cuãa viïåc thûã nghiïåm khöng phaãi ai cuäng laâm àûúåc, vò phaãi coá chuyïn mön vaâ kinh nghiïåm. Búãi vêåy caác baâ meå cêìn àûa chaáu túái baác sô hoùåc núi chuyïn mön àïí baác sô hoùåc caác chuyïn viïn laâm viïåc. Cêìn phaãi àûa chaáu túái àuáng heån, thûúâng laâ 2 túái 4 ngaây sau khi thûã. Kïët quaã dûúng tñnh thûúâng coá caác dêëu hiïåu nhû: chöî chñch thûã coá möåt vuâng àoã bao quanh, dûúái da coá möåt cuåc súâ thêëy cûáng hoùåc quanh chöî chñch coá nhiïìu àiïím nhoã húi phöìng, maâu àoã. Coá thïí coá nhiïìu dêëu hiïåu tûúng tûå laâm ngûúâi ta lêìm laâ kïët quaã dûúng tñnh. Búãi vêåy, muöën chùæc chùæn, ngûúâi ta thûúâng tiïën haânh nhiïìu caách thûã nghiïåm, tûâng àúåt caách nhau möåt khoaãng thúâi gian. Kïët quaã dûúng tñnh cho biïët àûáa treã àaä tiïëp xuác vúái B.K (nïëu trûúác àoá, chaáu khöng àûúåc tiïm phoâng B.C.G). Nïëu kïët quaã dûúng tñnh rêët roä rïåt thò chaáu vûâa bõ nhiïîm B.K trong thúâi gian gêìn àêy. Nïëu kïët quaã dûúng tñnh khöng roä rïåt thò khoá xaác àõnh àûúåc thúâi gian nhiïîm bïånh. Búãi vêåy, ngûúâi ta thûúâng thûã ñt nhêët möîi nùm möåt lêìn cho caác chaáu, àïí dûå àoaán sûå tiïën triïín cuãa bïånh bùçng caách so saánh caác kïët quaã cuãa möîi lêìn thûã vúái nhau. Nöåi dung viïåc duâng B.C.G: Khi duâng B.C.G àïí ngûâa bïånh lao ngûúâi ta chñch vaâo cú thïí caác chaáu beá nhûäng vi khuêín lao cuãa boâ, àaä àûúåc laâm yïëu ài túái mûác khöng gêy àûúåc bïånh nûäa nhûng vêîn kñch thñch àûúåc hïå miïîn nhiïîm cuãa cú thïí chaáu beá saãn sinh ra caác khaáng thïí chöëng laåi àûúåc vi truâng lao, kïí caã caác vi truâng lao hoaåt àöång úã ngûúâi. Caách thûåc haânh: Sau khi àaä biïët roä chaáu beá àaä thûã lao kïët quaã êm tñnh, baác sô truyïìn ngay B.C.G vaâo ngûúâi chaáu. Coá thïí truyïìn bùçng phûúng phaáp laâm xûúác da; hoùåc chñch thuöëc vaâo dûúái da; hoùåc uöëng thuöëc. Phûúng phaáp töët nhêët laâ chñch thuöëc vaâo dûúái da. 3 thaáng sau múái kiïím tra kïët quaã vaâ chaáu beá phaãi coá kïët quaã dûúng tñnh. Nïëu kïët quaã êm tñnh thò viïåc tiïm ngûâa vûâa röìi chûa àaåt yïu cêìu, phaãi tiïm ngûâa laåi. ÚÃ nûúác ta viïåc chñch ngûâa cho caác chaáu beá àaä àûúåc thûåc hiïån tûâ lêìu. Viïåc chñch ngûâa lao B.C.G cêìn thûåc hiïån caâng súám caâng töët. Vò vêåy, ngûúâi ta thûúâng chñch cho caác chaáu ngay khi múái sinh.
44. Têët caã moåi treã em àïìu coá thïí chñch ngûâa bïånh lao bùçng thuöëc B.C.G, trûâ trûúâng húåp chaáu àang bõ bïånh naâo àoá hoùåc vûâa tiïm ngûâa möåt bïånh khaác thò phaãi taåm hoaän laåi möåt thúâi gian. Viïåc chñch B.C.G khöng laâm cho chaáu beá bõ söët hoùåc coá phaãn ûáng gò khaác ngoaåi trûâ hiïån tûúång sau vaâi tuêìn, chöî chñch coá möåt caái vêíy nhoã, úã dûúái vêíy coá möåt cuåc cûáng, chung quanh vêíy coá möåt vuâng àoã. Nïëu chñch dûúái da úã caánh tay, coá thïí nöíi haåch úã naách. Coá trûúâng húåp haåch sûng to, coá muã nhûng thûúâng seä khoãi nhanh. Viïåc chñch B.C.G phoâng lao àaä toã ra rêët hûäu hiïåu, kïí caã àöëi vúái caác daång lao nguy hiïím nhû lao maâng oác. Tuy vêåy, viïåc chñch phoâng phaãi thûåc hiïån cêín thêån vaâ coá quaá trònh theo doäi vïì sau. Àuáng laâ sau khi àaä chñch ngûâa, nïëu kïët quaã dûúng tñnh khöng roä rïåt chûáng toã khaã nùng miïîn nhiïîm yïëu, cêìn phaãi chñch laåi. Thêåt ra, khaã nùng miïîn nhiïîm naây cuäng yïëu ài theo thúâi gian. Búãi vêåy, thûúâng caác chaáu phaãi thûã lao möîi nùm möåt lêìn àïí thêëy nïëu cêìn thò chñch ngûâa laåi. Thúâi gian vaâ nhûäng nhêån xeát, theo doäi cuãa möîi lêìn chñch ngûâa cêìn phaãi àûúåc ghi àêìy àuã vaâo söí y baå cuãa caác chaáu. 50. BÏÅNH TIM BÊÍM SINH Bïånh tim bêím sinh göìm caác chûáng tim do sûå phaát triïín bêët thûúâng ngay tûâ khi trong baâo thai. Coá nhiïìu nguyïn nhên túái nay vêîn chûa àûúåc biïët. Coá nhiïìu bïånh tim bêím sinh khaác nhau do coá sûå cêëu taåo khöng bònh thûúâng cuãa tim : * ÚÃ caác vaách tim hay caác van tim. * ÚÃ caác àöång maåch lúán xuêët phaát tûâ tim. Caác àöång maåch naây coá thïí bõ heåp bêët thûúâng, bõ thêëy àöíi võ trñ, bõ thöng nhau. Möåt söë trûúâng húåp àûúåc phaát hiïån ngay khi Beá vûâa múái ra àúâi, do thêëy Beá bi tñm taái, bõ suy tim nguy hiïím túái tñnh maång. Möåt söë trûúâng húåp khaác diïîn ra ngêëm ngêìm, Beá chõu àûång àûúåc nïn maäi sau naây khi nghe tim baác sô múái phaát hiïån ra. Trong 20 nùm nay, nïìn y hoåc àaä coá nhiïìu tiïën böå vïì caác mùåt chêín àoaán vaâ
45. àiïìu trõ bùçng phêîu thuêåt caác bïånh tim bêím sinh. Coá thïí chêín àoaán cho caã baâo thai trong buång meå bùçng phûúng phaáp siïu êm.
46. IV. NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ COÁ LIÏN QUAN TÚÁI PHÊÌN BUÅNG 51. BUÅNG TO Caác cú bùæp cuãa treã em dûúái 4 - 5 tuöíi thûúâng coân mïìm. Bùæp thõt ñt phaát triïín nïn toaân böå voâm buång yïëu. Khi Beá úã tû thïë àûáng, buång Beá phöìng ra phña trûúác, röën löìi, lûng coá thïí húi cong. Búãi vêåy, tuây theo söë thaáng vaâ àöå tuöíi cuãa caác chaáu maâ ta lûåa chiïìu bïë chaáu. Caác baâ meå nïn hoãi baác sô vïì viïåc cho caác chaáu têåp thïí duåc àïí luyïån têåp cú buång, ngay tûâ luác nhoã. Buång to cuäng coá thïí laâ vò cho caác chaáu ùn nhiïìu chêët böåt quaá vaâ thiïëu vitamin D. Nïëu chaáu beá buång to maâ laåi coá caác triïåu chûáng khaác keâm theo nhû: phên khöng bònh thûúâng, khöng tùng troång vaâ ngûng phaát triïín caã vïì chiïìu cao, thò chaáu coá thïí àang mùæc möåt söë bïånh cuãa böå maáy tiïu hoáa, cêìn àûa àïën baác sô xem bïånh. 52. CUÖËNG RÖËN BÕ ÀOÃ HAY CHAÃY NÛÚÁC Àöëi vúái caác treã sú sinh, cêìn phaãi àùåc biïåt chuá yá túái röën cuãa caác chaáu trong 15 ngaây àêìu. Ngaây naâo cuäng phaãi thay bùng quêën röën. Nïëu thêëy röën ûúát, àoã, cêìn baáo ngay cho baác sô biïët. Caác hiïån tûúång röën chaãy maáu hay coá muã cuäng vêåy, kïí caã trong ngaây thûá 6 hay thûá 7, laâ ngaây cuöëng röën ruång. Nïëu röën coá nhûäng vïåt àoã nhoã, baác sô coá thïí duâng nitraát baåc chêëm vaâo. Trong khi khoác, nïëu röën Beá húi löìi lïn laâ chuyïån bònh thûúâng. 53. LÖÌI RÖËN - THOAÁT VÕ BEÅN Möåt söë treã sú sinh khi khoác, röën löìi to lïn. Hiïån tûúång naây khöng coá gò àaáng lo ngaåi. Tuy röën nhû vêåy, nhûng seä khöng bao giúâ bõ thùæt, vaâ seä tûå hïët khi chaáu lúán lïn. Nhiïìu baâ meå chûäa cho caác chaáu nhû sau: boåc möåt àöìng tiïìn vaâo trong möåt lúáp gaåc röìi lêëy bùng, bùng dñnh lïn röën chaáu.
47. Tuy vêåy, nïëu trûúâng húåp phêìn löìi lúán quaá vaâ mêëy nùm sau cuäng khöng giaãm búát thò cêìn phaãi qua möåt cuöåc phêîu thuêåt nhoã. Thoaát võ beån, bïn traái hoùåc bïn phaãi böå phêån sinh duåc Hiïån tûúång naây thûúâng xaãy ra vúái chaáu trai. Chaáu beá gaái cuäng coá thïí bõ, nhûng ñt hún. Vúái chaáu trai, ngûúâi ta thêëy möåt cuåc cûáng úã beån, nhiïìu khi úã ngay bòu. Baác sô chûäa trõ bùçng caách bùng chùåt àiïím àoá laåi vaâ cuäng coá thïí seä phaãi phêîu thuêåt tiïëp theo. Nïëu laâ chaáu gaái thò àoá laâ triïåu chûáng cuãa sûå thoaát võ buöìng trûáng, cêìn phaãi phêîu thuêåt ngay. Khöng àûúåc bùng hoùåc eáp vò coá thïí laâm vúä buöìng trûáng. Thoaát võ beån ngheån - Nïëu chöî löìi cûáng vaâ àau êën khöng lïn nûäa coá thïí bùæt àêìu chûúâm noáng cho chaáu vaâ cho chaáu uöëng thuöëc an thêìn. Nïëu khöng coá hiïåu quaã, cêìn phêîu thuêåt cêëp cûáu. 54. ÀAU BUÅNG ÚÃ TREÃ SÚ SINH Trong mêëy thaáng àêìu, Beá hay khoác vaâ coá dêëu hiïåu nhû àau buång. Coá luác khoác theát, trong vaâi phuát hoùåc coá thïí vaâi giúâ, mùåt taái ài, khua tay khua chên biïíu hiïån Beá bõ àau. Nhûng sau khi ài àûúåc möåt ñt phên hoùåc xò àûúåc húi ra (àaánh rùæm), cún àau dõu ài vaâ chaáu beá àöåt nhiïn thöi khoác. Nhûäng cún khoác cuãa Beá nhû thïë thûúâng xaãy ra trong nhûäng tuêìn lïî àêìu, sau khi buá vaâo quaäng chiïìu, khöng aãnh hûúãng gò túái sûác khoãe cuãa Beá. Beá vêîn tiïëp tuåc lúán àïìu. Nguyïn nhên cuãa nhûäng cún khoác naây vêîn chûa roä. Ngûúâi ta chó dûå àoaán coá thïí laâ Beá bõ àêìy hoùåc röëi loaån tiïu hoáa; hoùåc Beá chúåt thêëy laå vúái quang caãnh xung quanh nïn súå haäi; hoùåc vò lûúång húi do sûå tiïu hoáa sinh ra úã trong buång bõ döìn neán chûaa thoaát ra àûúåc laâm Beá khoá chõu. Viïåc xaác àõnh bïånh cho Beá bao giúâ cuäng laâ möåt viïåc khoá khùn. Gùåp nhûäng trûúâng húåp Beá khoác laâm baâ meå lo êu, baác sô seä xeát àoaán, loaåi dêìn nhûäng nguyïn nhên àïí choån lêëy möåt nguyïn nhên phuâ húåp vúái traång thaái cuãa Beá. Ngoaâi ra, cuäng coá thïí àïí yá xem chaáu coá bõ
48. viïm tai, viïm da, viïm maâng naäo hoùåc caác böå phêån vuâng buång, àùåc biïåt laâ xem coá bõ löìng ruöåt khöng. 55. ÀAU BUÅNG VAÂ VUÂNG BUÅNG Àau buång laâ hiïån tûúång thûúâng gùåp úã treã em maâ cuäng laâ chûáng khoá xaác àõnh bïånh nhêët, vò coá rêët nhiïìu nguyïn nhên khiïën caác chaáu bõ àau buång: tûâ khaã nùng caác cú quan nöåi taång bõ àau túái sûå hoaåt àöång cuãa caác cú quan bõ truåc trùåc; coá khi cêìn phaãi phêîu thuêåt ngay maâ coá khi laåi chó vò möåt nguyïn nhên têm lyá naâo àoá. Tuy vêåy, ngûúâi lúán nïn biïët, khi coá hiïån tûúång gò thò cêìn phaãi mang Beá ài cêëp cûáu hoùåc ài phêîu thuêåt ngay: àoá laâ caác trûúâng húåp Beá àang khoãe maånh böîng bõ àau dûä döåi; àau úã möåt àiïím xaác àõnh; àau khiïën Beá phaãi nùçm möåt chöî; àau keâm theo söët vaâ nön. Nhûäng hiïån tûúång naây coá thïí liïn quan túái àau ruöåt thûâa, bõ löìng ruöåt, bõ tùæc ruöåt, v.v Nïëu sau vaâi giúâ, Beá vêîn chûa hïët àau thò cêìn phaãi múâi baác sô túái hoùåc àûa chaáu ài bïånh viïån. Nhiïìu khi, nhûäng triïåu chûáng tûúng tûå giöëng nhû trïn laåi laâ nhûäng chûáng bïånh chùèng hïì cêìn túái phêîu thuêåt. Thêåt vêåy möåt söë bïånh dõch theo muâa nhû caãm cuám, viïm phöíi hoùåc viïm vuâng phöíi cuäng coá thïí gêy àau buång. Ngoaâi ra, caác bïånh gan, öëng tiïíu, söët xuêët huyïët keâm theo chûáng taáo boán nhêët thúâi hoùåc lùåp ài lùåp laåi àïìu coá thïí laâm àau buång. Caác chaáu coân coá thïí bõ àau buång vò giun, saán Vïì hiïån tûúång àau vuâng buång, caác baác sô thûúâng nhêån xeát thêëy: treã thónh thoaãng laåi kïu àau buång, tuy kïu àau nhûng chaáu chõu àûúåc vaâ viïåc naây àaä xaãy ra trong möåt thúâi gian daâi. Xem nhû vêåy thò rêët coá thïí, àêy chó laâ möåt vêën àïì têm lyá. Búãi vêåy, chûäa bùçng thuöëc khöng khoãi àûúåc. Hiïån tûúång naây coá nhûäng àùåc àiïím : * Treã thûúâng kïu àau quùån vuâng röën vaâo buöíi saáng, bûäa cúm trûa röìi túái chiïìu thò khoãi; * Treã coá thïí thêëy àau tûâng àúåt nhiïìu ngaây röìi laåi khoãi. * Tuy kïu àau, nhûng vêîn chúi; * Khi àau, treã coá thïí keám ùn hoùåc keám nguã.
49. Treã àau nhû thïë thûúâng hay laâm nuäng, nhuát nhaát, muöën gêìn böë meå vaâ ngaåi àïën trûúâng v.v Muöën tòm nguyïn nhên àau buång cuãa treã em, thûúâng phaãi tiïën haânh möåt cuöåc khaám sûác khoãe toaân diïån, laâm möåt söë xeát nghiïåm nûúác tiïíu; xeát nghiïåm phên àïí tòm trûáng giun, X quang ruöåt, siïu êm úã buång v.v Nïëu têët caã caác viïåc laâm trïn khöng coá kïët quaã gò, nïn àûa chaáu beá túái möåt chuyïn gia têm lyá. Riïng ngûúâi lúán- thûúâng cûng chiïìu vaâ toã ra thûúng khi chaáu kïu àau - khöng nïn toã thaái àöå lo lùæng quaá cuãa mònh. Nïn cöë laâm ra veã nhû sûå viïåc chùèng coá gl laâ quan troång caã. Thaái àöå nhû thïë, tuy coá laâm cho caác chaáu chaán naãn, nhûng laåi khiïën cho caác chaáu choáng khoãi bïånh tûúãng. 56. ÀAÁNH RÙÆM (XÒ HÚI RUÖÅT) Beá hay àaánh rùæm, nhûng tùng cên àïìu, nhû vêåy laâ khöng coá gò àaáng lo ngaåi caã. Chó cêìn baâ meå chuá yá giûä gòn chïë àöå ùn uöëng cuãa Beá sao cho khöng quaá nhiïìu chaát böåt, chêët haåt, vaâ chêët àûúâng. Nhûäng chêët trïn nïëu dû thûâa, khöng tiïu hoáa hïët trong böå maáy tiïu hoáa cuãa Beá seä bõ lïn men, gêy àêìy húi vaâ àöi khi thaânh bïånh óa chaãy. Ngûúåc laåi, nïëu Beá bõ taáo boán cuäng cêìn coá biïån phaáp àïí Beá ài tiïu àûúåc dïî daâng hún. 57. KHÖNG TIÏU - ÀÊÌY BUÅNG Àöëi vúái treã em, tûâ caác chaáu sú sinh túái caác treã lúán, viïåc xaác àõnh xem coá phaãi chaáu bõ àêìy buång khöng laâ rêët khoá. Vò nhûäng triïåu chûáng bïånh cuãa caác chaáu thûúâng chung chung nhû: nön oái, àau buång vaâ söët. Nhûäng triïåu chûáng naây cuäng coá thïí ài tûâ viïåc ùn khöng tiïu àïën bïånh viïm gan siïu vi truâng B hoùåc bïånh viïm ruöåt thûâa. Búãi vêåy, nïëu trong voâng 24 giúâ maâ khöng thêëy chaáu àúä thò phaãi àûa chaáu túái baác sô àïí àûúåc khaám cêín thêån. 58. TAÁO BOÁN Khi àûáa treã óa khoá, phên cûáng, khö hoùåc ài thaânh tûâng viïn nhoã, 2 hay 3 ngaây múái ài tiïu möåt lêìn, thò chaáu bõ ài taáo hay taáo boán.
50. Cuäng nïn lûu yá rùçng, phêìn cûáng nhû vêåy laâ taáo boán röìi, nhûng möåt söë chaáu 2 ngaây múái ài tiïu àûúåc möåt lêìn laâ chuyïån bònh thûúâng. Àöëi vúái caác chaáu sú sinh taáo boán hay nhûäng laâ do chïë àöå ùn - nïëu chaáu buá sûäa meå duâ ài 2 ngaây möåt lêìn, phên chaáu vêîn mïìm. Nïëu chaáu khöng ài tiïu àûúåc, coá thïí vò 2 nguyïn nhên: hoùåc laâ chaáu buá chûa àuã no hoùåc laâ vò meå bõ taáo boán vaâ chaáu cuäng bõ aãnh hûúãng. Trong trûúâng húåp àêìu, chaáu beá chêåm lúán, thûúâng khoác sau khi buá xong: phaãi cho chaáu buá bònh thïm, theo sûå chó dêîn cuãa baác sô. Trûúâng húåp thûá 2, baâ meå phaãi caãi tiïën chïë àöå ùn uöëng cuãa mònh nhû thïm rau vaâ traái cêy, nhûng traánh uöëng caác loaåi thuöëc têíy hoùåc nhuêån traâng. Àöëi vúái caác chaáu beá àûúåc nuöi bùçng sûäa höåp, viïåc bõ taáo boán laâ chuyïån khoá traánh, duâ caác baâ meå àaä cêët cöng choån loaåi sûäa coá tiïëng, coá tñn nhiïåm, pha àuáng nhû chó dêîn, cho ùn àuáng liïìu lûúång v.v Nïëu chaáu bi taáo boán nhiïìu, baác sô coá thïí chó dêîn caách pha chïë sûäa cuãa chaáu sao cho coá chêët a xñt nhiïìu hún. Nïëu chaáu nhoã dûúái 3 thaáng tuöíi, nïn tùng lûúång nûúác traái cêy (cam) vaâo sûäa. Nïëu beá lúán hún, coá thïí cho ùn thïm nûúác suáp rau, uöëng nûúác suöëi, nûúác khoaáng vaâ möåt söë thuöëc nhuêån traâng nheå. - Coá thïí thay àûúâng bùçng mêåt ong hoùåc keåo maå. - Cho caác chaáu uöëng nhiïìu nûúác hún. Cú thïí chaáu coá thïí bõ mêët nhiïìu nûúác vò trong nhaâ noáng quaá. Hiïån tûúång taáo boán úã caác chaáu lúán cuäng giöëng nhû úã ngûúâi lúán. Àïí roä nguyïn nhên, chuáng ta haäy theo doäi quaá trònh di chuyïín cuãa thûác ùn trong böå maáy tiïu hoáa: Sau khi àûúåc nuöët vaâo buång, thûác ùn lûu laåi úã daå daây tûâ 2 - 4 giúâ, röìi ài xuöëng ruöåt. Quaäng àûúâng úã ruöåt göìm 6m ruöåt non vaâ 1,5m ruöåt giaâ úã ngûúâi lúán. úã caác chaáu nhoã, con àûúâng naây ngùæn hún nhûng tyã lïå vïì chiïìu daâi giûäa ruöåt giaâ vaâ ruöåt non vêîn thïë. Thúâi gian thûác ùn qua ruöåt tûâ 10 túái 20 giúâ. Trong suöët thúâi gian naây, caác thaânh ruöåt hêëp thu hïët caác chêët dinh dûúäng trong thûác ùn àïí böìi dûúäng cú thïí. Nhûäng gò coân laåi àûúåc àûa xuöëng ruöåt giaâ, taåo ra phên, göìm caác chêët cùån baä phêìn lúán laâ caác chêët xú coá trong voã traái cêy, trong rau bõ döìn eáp laåi úã phêìn cuöëi ruöåt. Tuây theo loaåi chêët baä, khöëi lûúång nhiïìu hay ñt cuâng vúái sûå hoaåt àöång cuãa cú thïí maâ thûác
51. ùn vaâ caác chêët baä di chuyïín nhanh hay chêåm trong böå maáy tiïu hoáa. Nïëu cuöåc haânh trònh naây lêu quaá, caác chêët taåo phên bõ mêët nûúác laâm phên seä bõ khö. Búãi vêåy, àïí traánh taáo boán, nïn choån caác thûác ùn naâo coá thïí di chuyïín nhanh vaâ taåo chêët baä nhanh nhû: sûäa chua, traái cêy, rau, chêët haåt. Caác loaåi sûäa boâ, sûäa cö àùåc vaâ caác thûåc phêím àïí laåi ñt chêët baä nhû àûúâng, sö-cö-la, thõt di chuyïín trong ruöåt chêåm hún. Coá möåt söë hiïån tûúång keâm theo chûáng taáo boán cuãa caác chaáu nhû : söët, khöng chõu ùn, mïåt. Thûúâng caác chaáu bõ taáo boán laåi khöng chõu ài õ vò àau, nïn phên àaä cûáng laåi khö thïm. Möåt söë yïëu töë têm lyá nhû lo lùæng, súå haäi cuäng coá thïí gêy ra sûå taáo boán. Búãi vêåy, khöng nïn àïí caác chaáu nhoã bõ aãnh hûúãng búãi nhûäng biïën àöång cùng thùèng trong gia àònh. Àöëi vúái treã em bõ taáo boán, nïn: - Cho caác chaáu uöëng nhiïìu khi ùn cuäng nhû ngoaâi bûäa ùn; - Ùn nhiïìu traái caáy chñn vaâ rau xanh. - Thay bú, múä bùçng dêìu thûåc vêåt àïí tröån saâ laách. - Boã sö-cö-la vaâ thay àûúâng bùçng mêåt ong. Caác loaåi thuöëc nhuêån traâng phaãi duâng theo sûå chó dêîn cuãa baác sô. Khöng nïn àïí treã em bõ taáo baáo àïìn mûác hún 2 ngaây khöng ài tiïu. Àöëi vúái caác chaáu beá, nhiïìu khi chó cêìn duâng duång cuå nhuáng vaâo glyxerine thöng hêåu mön hoùåc möåt thòa caâ phï parafin laâ àuã. Nhiïìu khi, chó cêìn lêëy chiïëc öëng cùåp söët àûa vaâo hêåu mön chaáu beá, cuäng laâm chaáu ài àûúåc. Nhûäng viïåc laâm trïn chó laâ nhûäng biïån phaáp kñch thñch cho chaáu beá ài tiïu àûúåc chûá khöng chûäa àûúåc bïånh taáo boán. Chaáu nhoã bõ taáo seä khöng thñch ùn vaâ coá thïí húi suát cên, nhûng khöng nïn vò thïë maâ ngûúâi lúán lo lùæng quaá àaáng laâm cho chaáu caâng thïm súå haäi; khi ài tiïu, do phên cûáng chaáu coá thïí húi àau nïn ngaåi rùån. Àöëi vúái caác chaáu àaä biïët nhêån xeát, khöng nïn mùæng caác chaáu vò
52. viïåc naây. Haâng ngaây cho chaáu ngöìi bö àuáng giúâ quaäng 10 phuát vaâ laâm nhû khöng chuá yá túái chaáu àïí chaáu tûå thûåc hiïån cöng viïåc cuãa mònh. 59. ÀI TÛÚÁT HAY TIÏU CHAÃY, TIÏU CHAÃY CÊËP TÑNH Ài tûúát hay tiïu loãng, tiïu chaãyúã treã em coá nhiïìu mûác: phên mïìm nhûng vêîn coá khuön, phên naát, phên loãng coá lêîn thûác ùn khöng tiïu hoáa àûúåc, phên chó laâ chêët loãng. Caách chûäa trõ tuây vaâo traång thaái bïånh nùång hay nheå , ài nhiïìu hay ñt, lûáa tuöíi bao nhiïu trong quaäng tûâ 18 thaáng àïën 3 nùm. Vúái beá sú sinh buá meå - Nïëu Beá ài möîi ngaây 5 - 6 lêìn hay nhiïìu hún nûäa thò cuäng laâ viïåc bònh thûúâng. Phên cuãa Beá nhû thïë naâo laâ tuây úã chêët sûäa cuãa meå. Nïëu Beá vêîn chõu buá vaâ tùng cên àïìu thò khöng coá gò phaãi lo ngaåi. Meå cuãa Beá vêîn coá thïí yïn têm cho con buá, nhûng chuá yá khöng àûúåc uöëng thuöëc têíy, thuöëc nhuêån. Vúi beá buá bònh - Nïëu Beá buá sûäa úã bònh maâ bõ tiïu chaãy thò phaãi cêín thêån ngay tûâ àêìu, traánh àïí Beá bõ mêët nûúác vaâ caác chêët muöëi khoaáng nhiïìu. Nïëu Beá ài nhiïìu lêìn trong möåt giúâ thò duâ sùæc thaái Beá khöng coá gò àaáng chuá yá, cuäng phaãi àûa chaáu túái baác sô. Nhûäng hiïån tûúång rêët àaáng chuá yá vaâ lo ngaåi laâ : phên xanh hoùåc phên loãng maâ chaáu ài ra tûâng tia. Phaãi laâm gò ? Trûúác tiïn, phaãi ngûng khöng cho Beá ùn sûäa nûäa trong voâng 1 - 2 ngaây. Cho Beá uöëng laâm nhiïìu àúåt trong ngaây: nûúác àûúâng, nûúác nêëu caâ röët, nhûäng chêët muöëi khoaáng daânh cho treã em trong nhûäng trûúâng húåp naây coá baán sùén úã hiïåu thuöëc pha vúái möåt lûúång nûúác nhêët àõnh àaä àûúåc chó dêîn. ÚÃ àöå tuöíi tûâ 5 - 6 thaáng trúã ài, coá thïí cho Beá ùn thïm thûác ùn chöëng tiïu chaãy nhû khoai, chuöëi nghiïìn v.v Lûúång thûác ùn loãng cho caác chaáu ùn möîi ngaây vaâo quaäng 150 gram cho möîi kg troång lûúång cuãa caác chaáu, ùn laâm nhiïìu lêìn, möîi lêìn àöå 20 - 30g. Nïëu caác chaáu bõ nön oái, nïn cho Beá ùn laånh. Chïë àöå ùn nhû trïn coá muåc àñch buâ laåi lûúång nûúác Beá bõ mêët do ài loãng. Nïëu phûúng phaáp trïn coá hiïåu quaã, Beá seä ài phên trúã laåi bònh thûúâng.
53. Chïë àöå ùn kiïng nhû trïn khöng nïn keáo daâi quaá 2 ngaây. Khi ùn bònh thûúâng trúã laåi, nïn tùng lûúång sûäa tûâ tûâ hoùåc duâng caác loaåi sûäa àùåc biïåt thñch húåp vúái bïånh traång cuãa chaáu. Àiïìu quan troång: Nïëu àaä ùn kiïng maâ Beá vêîn khöng khoãi, bõ suát cên vaâ coá triïåu chûáng cú thïí thiïëu nûúác, cêìn phaãi gùåp baác sô àïí xem coá cêìn cho Beá nùçm viïån ngay khöng. Cuäng cêìn lûu yá rùçng, khi trúã laåi chïë àöå ùn bònh thûúâng rêët coá thïí Beá laåi bõ ài tûúát laåi. Nïëu vêåy, laåi phaãi ùn kiïng sûäa thïm 1 - 2 höm hoùåc yïu cêìu baác sô xem coá cêìn àöíi loaåi sûäa khaác khöng. Nhûäng nguyïn nhên cuãa bïånh óa chaãy thûúâng liïn quan túái vêën àïì ùn uöëng cuãa Beá nhû: - Pha sûäa àùåc quaá hoùåc loaäng quaá. - Cho Beá ùn quaá súám nhûäng thûác ùn khoá tiïu nhû: thõt, rau, trûáng, hoùåc cho ùn vúái liïìu lûúång nhiïìu quaá; ùn nhiïìu böåt quaá; - Thûåc phêím bõ thiu, söëng. * Bïånh tiïu chaãy coân do vi truâng hay vi ruát gêy ra. Chuáng coá thïí tûâ nhûäng öí viïm nhiïîm úã hoång, úã tai xuöëng gêy bïånh úã ruöåt. Baác sô khaám hoång, tai vaâ laâm xeát nghiïåm phên coá thïí xaác àõnh àûúåc àiïìu naây. Àïí àïì phoâng cho Beá khoãi bõ tiïu chaãy, nïn chuá yá: - Pha chïë sûäa àuáng liïìu lûúång vaâ traánh nhûäng thiïëu soát àaä ghi úã phêìn trïn; - Traánh khöng àïí chaáu beá tiïëp xuác vúái ngûúâi naâo àang bõ viïm nhiïîm nhû ho, coá muån nhoåt v.v - Rûãa saåch vaâ laâm tiïåt truâng caác bònh sûäa trûúác khi àûång sûäa cho Beá ùn; - Khi Beá múái bõ tiïu chaãy, ngûng cho ùn sûäa ngay. 60. BÏÅNH ÀÛÚÂNG RUÖÅT. Gluten laâ möåt loaåi prötïin coá trong böåt möåt söë haåt lûúng thûåc nhû luáa mò, luáa maåch, yïën maåch (khöng coá trong gaåo vaâ àöî tûúng).
54. Treã em thûúâng khöng tiïu hoáa àûúåc gluten nïn dïî bõ óa chaãy maån tñnh khi baâ meå bùæt àêìu nuöi con bùçng chêët böåt, dêîn túái hêåu quaã laâ ngûng lúán. Möåt cuöåc xeát nghiïåm àún giaãn vïì ruöåt cuãa Beá trong thúâi gian naây seä cho thêëy roä hiïån tûúång naây, kïí caã vúái caác chaáu múái vaâi thaáng tuöíi. Àïí chûäa trõ, trûúác hïët phaãi ngûng khöng cho caác chaáu ùn gluten, duâ vúái lûúång rêët nhoã. Àöëi vúái caác chaáu àaä phaãn ûáng vúái gluten, cêìn phaãi kiïng nhiïìu nùm àïí chaáu khoãi bõ laåi. Hiïån nay: ngûúâi ta àaä chuá yá chïë taåo caác loaåi "böåt khöng coá gluten" daânh riïng cho caác chaáu. 61. BÏÅNH TIÏU CHAÃY MAÄN TÑNH Möåt söë chaáu beá khöng húåp vúái sûäa boâ, cûá ùn laâ bõ tiïu chaãy. Chûäa khoãi, túái khi ùn laåi, laåi bõ laåi. Coá nhiïìu chaáu, ngay tûâ lêìn buá sûäa boâ àêìu tiïn àaä bõ caác chûáng nhû dõ ûáng, phaát ban, tiïu chaãy. Nguyïn nhên do böå maáy tiïu hoáa cuãa caác chaáu khöng thñch húåp vúái caác prötïin cuãa sûäa boâ. Búãi vêåy, nïëu thay sûäa boâ bùçng möåt loaåi sûäa àùåc biïåt khaác, bïånh chaáu coá thïí hïët ngay. Nhûäng nguyïn nhên khaác coá thïí do: saccarö caác baâ meå vêîn thûúâng cho thïm vaâo bònh, vaâo nöìi suáp rau; - Lactödú - möåt loaåi àûúâng tûå nhiïn coá ngay trong sûäa meå hoùåc sûäa boâ. - Prötïin coá trong caác chêët böåt nguä cöëc nhû gluten. Vò coá nhiïìu nguyïn nhên khaác nhau, nïn baác sô phaãi theo doäi chïë àöå ùn vaâ phaãn ûáng tiïu hoáa cuãa Beá múái xaác àõnh àûúåc nguyïn nhên naâo laâ chñnh, khöng kïí túái möåt söë bïånh àûúâng ruöåt nûäa. 62. GIUN - SAÁN (LAÄI) Treã em dïî bõ chûáng giun saán vò caác chaáu hay súâ moá vaâo moåi vêåt röìi laåi àûa tay vaâo miïång. Hún nûäa, caác chaáu thûúâng söëng têåp trung vúái nhau trong trûúâng, lúáp, maâ chûáng naây laåi rêët dïî lêy. Laâm sao biïët àûúåc caác chaáu coá giun, saán? Nïëu coá caác chaáu hay àau buång, khi thò taáo boán, luác khaác laåi tiïu chaãy, sûác khoãe suy giaãm, keám ùn, keám nguâ, hay quêëy: Xeát nghiïåm