Sử dụng máy tuốt lúa tẽ ngô (Bắp)

Nội dung text: Sử dụng máy tuốt lúa tẽ ngô (Bắp)

1. BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN TRUNG TÂM DỰ ÁN KHOA HỌC KHUYẾN NÔNG QUỐC GIA CÔNG NGHỆ NÔNG NGHIỆP SỬ DỤNG MÁY TUỐT LÚA TẼ NGÔ (BẮP) NHÀ XUẤT BẢN NÔNG NGHIỆP Hà Nội - 2012
2. SỬ DỤNG MÁY TUỐT TẼ NGÔ (BẮP) Do yêu cầu đòi hỏi của sản xuất và tiêu thụ ngô (bắp), hiện nay ở nước ta đã có nhiều loại công cụ và máy tẽ ngô do ta tự sản xuất, thiết kế và chế tạo hoặc sao chép mẫu ở nước ngoài đang được sử dụng ở nhiều địa phương. Các loại công cụ và máy tẽ này có chất lượng làm việc tốt , năng suất phù hợp với quy mô nhỏ và vừa ở Việt Nam. Chúng tôi xin giới thiệu một số máy công cụ đã được áp dụng tại các địa phương I. Máy tuốt lúa tẽ bắp MÁY BÓC BẸ TẼ HẠT NGÔ BBTH-1,5 Máy BBTH-1,5 là máy được Bộ môn Cơ khí Viện lúa Đồng bằng sông Cửu Long nghiên cứu cải tiến từ máy đập lúa. Máy có thể bóc bẹ tẽ hạt ngô (bắp) có độ ẩm hạt nhỏ hơn 30% đã được ứng dụng trong sản xuất ở một số tỉnh phía Nam, trong đó có tỉnh Ninh Thuận. Máy được một số hộ nông dân mua về làm dịch vụ. 1.Cấu tạo, nguyên lý làm việc Máy bóc bẹ tẽ hạt ngô(bắp) (BBTH ) làm việc theo nguyên lý trống đập. Các bộ phận chính gồm: nắp trống, trống tẽ, máng trống, sàng phân loại và làm sạch khung và hình dạng bên ngoài tương tự như các máy đập lúa liên hoàn. Trống tẽ là loại trống trụ tròn dạng lồng sóc. Các răng trống được chế tạo từ thép tròn Ф14 lắp vào các thanh răng bằng bu lông M14 có thể điều chỉnh và thay thế khi bị mòn, hỏng. Máng trống hình trụ tròn bao quanh trống 3600 được ghép bởi các thanh thép tròn Ф8 hoặc Ф10, phía trên có các gân dẫn hướng. Nắp trống hình trụ trơn chế tạo bằng thép lá dày 2mm, bao nửa phía trên của máng trống. 3
3. SỬ DỤNG MÁY TUỐT TẼ NGÔ (BẮP) Sơ đồ máy bóc bẹ, tách hạt ngô (bắp) (Nguồn: TTKN Ninh Thuận) 1. Nắp trống; 2. Máng trống; 3. Trống tẽ; 4. Bàn cấp đều; 5. Quạt làm sạch; 6. Bánh xe; 7. Cửa ra hạt; 8. Sàng làm sạch; 9. Cửa ra lõi và bẹ bắp Sàng và quạt làm sạch chế tạo trên cơ sở của máy đập lúa liên hoàn. Sàng chuyển động lắc dọc theo trục trống tẽ bằng cơ cấu lệch tâm, hộp sàng kín hai mặt bên, mặt nghiêng và có cửa ra để lấy hạt. Sàng phẳng 2 lớp, tôn dầy 0,8 mm và lỗ tròn Ф16. Trước khi hạt ra khỏi máy phải đi qua một lớp sàng nữa có lỗ Ф9 để phân loại tách riêng hạt vỡ. Quạt gió thuộc loại quạt hướng trục, bốn cánh, đường kính 400mm, số vòng quay 1500 vòng/phút. Khung, bệ đặt động cơ, bàn cấp liệu và bánh xe di chuyển tương tự như ở máy đập lúa liên hoàn. Bắp ngô sau thu hoạch bắp còn cả bẹ được đưa vào cửa cấp liệu, dưới tác động của các bộ phận buồng tẽ bắp di chuyển theo đường xoắn từ đầu trống đến cuối trống tẽ. Trong quá trình di chuyển, các bắp ngô được bóc bẹ, tẽ hạt. Bẹ và lõi bắp phun ra ngoài, hạt ngô tách ra rơi xuống sàng phân loại và được quạt gió làm sạch. 4
4. SỬ DỤNG MÁY TUỐT TẼ NGÔ (BẮP) 2. Đặc điểm các thông số kỹ thuật của máy BBTH-1,5 ―― Máy dùng để bóc bẹ, tẽ hạt ngô (bắp) khi thu hoạch. Độ ẩm bắp Wh 98-99% Các thông số kỹ thuật TT Thông số 1 Khối lượng máy (không động cơ) (kg) 400 2 Kich thước (dài x rộng x cao) (mm) 2430 x 1100 x 1700 3 Đường kính trống tẽ (mm) 400 4 Chiều dài trống tẽ (mm) 1400 5 Số vòng quay trống tẽ (vòng/phút) 500-550 6 Số vòng quay của quạt (vòng/phút) 1500 7 Tần số dao động sàng (vòng/phút) 200 8 Động cơ phối lắp: ++Động cơ nổ (CV) 7-10 ++Động cơ điện (KW) 5-7,5 5
5. SỬ DỤNG MÁY TUỐT TẼ NGÔ (BẮP) 3. Vận hành máy và tính năng sử dụng Cách vận hành máy BBTH-1,5 cũng gần giống như cách vận hành đối với máy đập lúa và máy BBTH-2,5 trình bầy ở phần sau. Vị trí dặt máy theo hướng gió thổi dọc từ đầu trống đến cuối trống. Số người thao tác: 3 người. Trong thực tế sản xuất, máy BBTH-1,5 thường tẽ bắp ngô có độ ẩm hạt từ 28-30%, tỷ lệ hạt vỡ dao động từ 2-3%, những bắp ngô có độ ẩm dưới 24% thì độ vỡ hạt không đáng kể. Trong quá trình sử dụng, để tăng tính đa năng của máy và kéo dài thời gian làm việc trong năm, có thể sử dụng máy BBTH-1,5 như một máy nhiều công dụng, ngoài việc bóc bẹ tách hạt ngô (bắp) còn có thể sử dụng: Bóc vỏ đậu đỗ (đậu xanh, đậu nành) với năng suất 2 tấn/giờ, chỉ cần thay lưới sàng bằng lưới có lỗ nhỏ hơn (Ф12) để làm sạch hơn. Chuyển máy bóc bẹ tẽ hạt ngô (bắp) thành máy đập lúa năng suất 1,5- 2 tấn/giờ bằng cách: thay trống tẽ bắp bằng trống đập lúa chuyên dụng (loại trống đập răng bản tiếp tuyến dọc trục). MÁY BÓC BẸ TẼ HẠT NGÔ BBTH-2,5 Máy BBTH-2,5 do Viện Cơ điện nông nghiệp nghiên cứu , thiết kế, chế tạo. Máy có thể dùng bóc bẹ, tẽ hạt ngô(bắp) có độ ẩm hạt < 35%. Máy có kiểu dáng gọn, dễ di động, lắp ghép với các động cơ thông dụng, đang được các hộ nông dân làm dịch vụ hoặc các trang trại sản xuất ngô sử dụng. 1.Cấu tạo nguyên lý làm việc: Máy BBTH-2,5 gồm các bộ phận chính sau: hệ thống động lực học và truyền động, buồng bóc bẹ tẽ hạt, sàng quạt làm sạch, thu gom sản phẩm và khung máy và bộ phận di động. 6
6. SỬ DỤNG MÁY TUỐT TẼ NGÔ (BẮP) Sơ đồ cấu tạo và nguyên lý làm việc của máy BBTH-2,5 1.Động cơ điện hoặc động cơ nổ; 2.Phễu cấp liệu; 3. Trống tẽ; 4. Nắp trống; 5.Máng trống; 6. Sàng đục lỗ; 7. Quạt làm sạch; 8. Cửa ra bẹ và lõi; 9. Cửa ra hạt. Nguyên lý làm việc của máy: Máy BBTH-2,5 làm việc theo nguyên lý bóc bẹ, tẽ hạt phân ly dọc trục. Bắp ngô nguyên bẹ được đưa từ bàn cấp liệu vào cửa vào (2), trong quá trình bóc bẹ tẽ hạt, bắp nằm giữa các khoảng của vít xoắn và răng trống tẽ. Dưới tác động của trống tẽ bắp được chuyển động dọc theo trục trống đồng thời xoay quanh trục của nó tạo ra lực trượt trên hạt, quá trình tẽ hạt xẩy ra giống như tẽ bằng tay. Hạt được tẽ lọt qua máng (5), rơi xuống sàng lỗ tròn (6), được làm sạch bằng quạt thổi (7) rồi theo cửa ra (9) ở phần gom hạt rơi vào thùng hứng, lõi và bẹ ngô được hắt qua cửa ra (8) Các thông số và đặc tính kỹ thuật của máy ―― Máy BBTH-2,5 dùng để bóc bẹ tẽ hạt ngô có độ ẩm cao khi thu hoạch, độ ẩm hạt <35%, năng suất 2,5-3 tấn hạt/giờ 7
7. SỬ DỤNG MÁY TUỐT TẼ NGÔ (BẮP) ―― Chất lượng làm việc của máy: ++Tỷ lệ hạt vỡ < 4% ++Tỷ lệ hạt sót < 0,5% ++Tỷ lệ hạt sạch < 99% 2. Cách vận hành máy BBTH-2,5 Những điều cần lưu ý trước khi khởi động máy: 2.1. Chọn vị trí đặt máy cho phù hợp với mặt bằng và hướng gió 2.2. Khởi động máy ―― Trước khi khởi động máy cần: ++Kiểm tra các mối liên kết và độ căng của các dây đai ++Kiểm tra dầu, mỡ ở các ổ bi của máy tẽ ++Kiểm tra dầu, nước của động cơ. ―― Sau khi khởi động máy cho máy chạy không tải từ 2-3 phút, điều chỉnh tốc độ cho phù hợp. Không nên để tay ga ở vị trí tốc độ quá cao. 8
8. SỬ DỤNG MÁY TUỐT TẼ NGÔ (BẮP) 2.3.Cách cho ngô bắp vào máy ―― Máy có thể tẽ được ngô bắp còn nguyên bẹ và ngô bắp đã bóc bẹ ở độ ẩm cao khi thu hoạch. Đối với ngô bắp nguyên bẹ năng suất máy thấp hơn so với ngô bắp đã bóc bẹ. ―― Đối với ngô bắp nguyên bẹ: Tay phải gạt từ 4-5 bắp liên tục từ bàn cấp liệu vào phễu nghiêng và bắp tự động lăn vào miệng cửa vào. ―― Đối với ngô bắp đã bóc bẹ: Tay phải gạt từ 5-7 bắp liên tục vào cửa vào. ―― Lưu ý: Cho bắp ngô vào liên tục và đều mới đảm bảo năng suất và chất lượng cao. Khi tách ngô nguyên bẹ máy có thể đạt năng suất 2,5-3 tấn hạt/giờ. ―― Khi hết bắp phải để máy làm việc tiếp từ 2-3 phút rồi mới tắt máy. ―― Số người phục vụ là 3 người, thực hiện các công việc sau: (1) vận chuyển ngô bắp lên bàn cấp liệu, (2) cho ngô bắp vào máy, (3) thu hạt. ―― Người phục vụ máy phải đủ sức khoẻ và linh hoạt, đủ người để thay ca cho máy hoạt động liên tục và di chuyển máy an toàn đến các địa điểm khác nhau 3. An toàn khi chạy máy Cần chú ý các điểm sau để tránh gây tai nạn khi máy làm việc: ―― Không để dây, lạt, bao tải hoặc các đồ vật cứng lọt vào trong máy. ―― Người vận hành trang phục phải gọn gàng. ―― Người không có trách nhiệm không được đứng gần khi máy đang hoạt động. 9
9. SỬ DỤNG MÁY TUỐT TẼ NGÔ (BẮP) ―― Khi bị tắc nghẽn hoặc nghe tiếng lạ trong máy phải dừng ngay máy, mở nắp trống tẽ để xử lý ―― Thường xuyên xiết chặt các bu lông đai ốc và đảm bảo độ căng của dây đai. ―― Cửa gom lõi lắp ớ phía cửa ra, có nhiệm vụ gom lõi, hạt theo lõi rơi xuống sàng đột lỗ nhằm hạn chế tỉ lệ hạt theo lõi. Máy được lắp trục bóc bẹ, tách hạt ngô (bắp) Máy được lắp trục đập lúa Nguồn: TTKN tỉnh Ninh Thuận 10
10. SỬ DỤNG MÁY TUỐT TẼ NGÔ (BẮP) Vận hành máy bóc bẹ tẽ hạt ngô tại Đăk Nông Ảnh:TTKN Đăk Nông 4.Một số thao tác điều chỉnh 4.1.Điều chỉnh khe hở tẽ Điêu chinh khe hơ te theo kích thước trung bình của bắp ngô: Khe hở tẽ là khoảng cách giữa đỉnh răng trống và máng tẽ. Cách điều chỉnh là mở nắp trống, nới 2 bu lông M14 ở răng trống để điều chỉnh răng dài ra hoặc ngắn hơn, rồi siết chặt 2 bu lông M14 lại. ―― Đối với ngô bắp nhỏ, đường kính trung bình 35mm: chỉnh khe hở bằng 35mm, chiều cao răng so với thanh răng cần điều chỉnh: h = 50cm ―― Đối với ngô bắp to có đường kinh trung bình 45mm. Điều chỉnh kẽ hở tẽ bằng 45mm chiều cao răng so với thanh răng cần điều chỉnh: h = 40mm 11
11. SỬ DỤNG MÁY TUỐT TẼ NGÔ (BẮP) ―― Khi răng quá mòn, nới đai ốc M14, thay răng. Lưu ý khi lắp: thanh răng đối xứng từng cặp một 4.2.Hướng dẫn điều chỉnh sàng lắc Thùng sàng lắc và sàng đục lỗ có thể tăng hoặc giảm độ dốc để tạo điều kiện lọc tạp chất ra khỏi sản phẩm dễ dàng và cho quạt gió quạt sạch tạp chất. Cách điều chỉnh như sau: ―― Khi tẽ ngô bắp nguyên bẹ: hơi nâng đầu thùng sàng bằng cách điều chỉnh thanh treo sàng. Nâng đầu sàng đục lỗ, điều chỉnh vặn đai ốc tai hồng M8 ở đầu sàng ―― Khi tẽ ngô bắp đã bóc bẹ: Hạ đầu thùng sàng và hạ đầu sàng đục lỗ ở vị trí làm việc tốt: sàng hắt được lõi ra khỏi mặt sàng. 4.3.Các chi tiết cần lắp thêm khi tẽ ngô bắp đã bóc bẹ Khi tẽ ngô bắp nguyên bẹ, bẹ và lõi được hắt ra ở cửa ra vuông góc với trục trống. Khi tẽ ngô bắp không bẹ cần lắp thêm tấm hạn chế và cửa gom lõi (hình dưới) ―― Lắp tấm hạn chế tiết diện ở cửa ra lõi nhằm tẽ sạch hạt và giảm tỷ lệ sót: mở nắp trống, lắp tấm hạn chế vào vị trí như hình vẽ trên. 12
12. SỬ DỤNG MÁY TUỐT TẼ NGÔ (BẮP) ―― Cửa gom lõi: Lắp ở cửa ra, thu lõi và hạt theo lõi trở lại sàng đục lỗ, nhằm hạn chế tỷ lệ hạt theo lõi. ―― Khi máy dùng để tẽ ngô bắp nguyên bẹ cần tháo tấm hạn chế (tránh bẹ cuốn) và cửa gom lõi, hạt theo lõi. Máy bóc bẹ tẽ hạt ngô BBTH-2,5 Máy bóc bẹ tẽ hạt ngô BBTH-1,5 đang làm việc với bắp ngô chưa tách bẹ của Viện Lúa Đồng Bằng SCL sản xuất. Nguồn: Cục Chế biến NLS và NNNT Nguồn: Cục Chế biến NLS và NNNT Máy bóc bẹ tẽ hạt ngô độ ẩm cao BBTH-2,5 do Viện Cơ điện Nông nghiệp chế tạo Nguồn: Cục Chế biến NLS và NNNT 13
13. SỬ DỤNG MÁY TUỐT TẼ NGÔ (BẮP) II. Máy tẽ ngô CÔNG CỤ TẼ NGÔ QUAY TAY Công cụ tẽ ngô quay tay được Viện Cơ điện Nông nghiệp thiết kế và chế tạo theo mẫu của nước ngoài từ năm 1991. Hiện nay nhiều cơ sở sản xuất cơ khí đã chế tạo hàng loạt với số lượng lớn để phục vụ sản xuất. Công cụ tẽ ngô quay tay có kết cấu đơn giản, dễ sử dụng, phù hợp với sản xuất quy mô hộ gia đình nông dân ở những vùng không chuyên thâm canh ngô. 1.Cấu tạo, nguyên lý làm việc Bộ phận chính của công cụ tẽ ngô là đĩa tẽ có các răng nhọn, phễu hình côn được ép vào đĩa bằng lò xo Máy tẽ ngô quay tay Nguồn: Cục Chế biến NLS và NNNT Khi làm việc, qua tay quay đĩa quay và các răng trên đĩa chà xát vào bắp ngô và tách hạt ngô khỏi bắp, bắp ngô tự quanh quanh trục của nó và chuyển động tịnh tiến từ miệng phễu xuống phía 14
14. SỬ DỤNG MÁY TUỐT TẼ NGÔ (BẮP) dưới. Hạt được tẽ rơi xuống, còn lõi nhờ cơ cấu đặc biệt sau khi tẽ được đưa chuyển sang ngang so với trục phễu, rơi ra ngoài. 2.Cách sử dụng, điều chỉnh Để thuận tiện khi thao tác sử dụng, công cụ tẽ ngô cần được bắt chặt vào một cái giá (xem hình trên) bằng 2 bu lông và đai ốc M8 ―― Cách thao tác: Tay phải quay đĩa, tay trái thả từng bắp ngô vào miệng phễu. Lưu ý đưa đầu nhỏ của bắp ngô cho vào trước, bắp ngô sẽ dễ thoát hơn. ―― Có thể điều chỉnh độ căng lò xo ép phễu vào đĩa bằng cách nới lỏng hoặc siết đai ốc (tai hồng) M8, tăng độ ép của lò xo cho đến khi tẽ không còn sót hạt trên lõi thì dừng lại. 3. Đặc điểm kỹ thuật ―― Tẽ ngô bắp không bẹ và đã dược phơi từ 1-2 nắng (độ ẩm hạt trên bắp <20%) ―― Kích thước (dài x rộng x cao ) (mm) 400 x 400 x 200 ―― Khối lượng (kg) 7,5 ―― Tỷ lệ sót (%) < 1 ―― Tỷ lệ vỡ hạt (%) 1 ―― Số người thao tác 1 ―― Năng suất 80 kg hạt/giờ 15
15. SỬ DỤNG MÁY TUỐT TẼ NGÔ (BẮP) MÁY TẼ NGÔ TN-4 Máy tẽ ngô TN-4 được chế tạo theo mẫu máy nhập từ Thái Lan, chuyên dùng để tẽ ngô bắp đã bóc bẹ và đã được phơi từ 1-2 nắng. Máy có chất lượng tẽ hạt tốt, năng suất khá cao, kết cấu gọn, dễ di chuyển, phù hợp quy mô sản xuất hộ gia đình làm dịch vụ. Máy được sử dụng nhiều trong các vùng chuyên thâm canh trồng ngô. 1. Cấu tạo, nguyên lý làm việc Máy TN-4 gồm các bộ phận làm việc chính sau: trống tẽ dạng hình trụ; thanh răng vấu; máng trống đục lỗ; nắp trống tẽ; hệ thống sàng lắc đục lỗ; quạt hút làm sạch; khung máy và bộ phận di động (xem hình dưới) Máy tẽ ngô TN-4 do Công ty Cơ điện và PTNT sản xuất Nguồn: Cục Chế biến NLS và NNNT Buồng tẽ của máy làm việc theo nguyên lý tẽ phân ly dọc trục. Ngô bắp đã bóc bẹ được cấp vào miệng phễu ở phần đầu trống 16
16. SỬ DỤNG MÁY TUỐT TẼ NGÔ (BẮP) tẽ, nhờ có cấu tạo đặc biệt của các bộ phận buồng tẽ các bắp ngô vừa được tẽ hạt vừa được di chuyển dọc trục trống theo đường xoắn. Hạt ngô được tẽ rơi xuống sàng lắc được làm sạch, theo cửa ra hạt rơi vào thúng hứng ở phía dưới máy. Lõi ngô theo cửa lõi ra ở cuối trống thoát ra ngoài. 2. Vận hành máy Vận hành máy TN-4 cũng gần giống như khi vận hành máy đập lúa. Số người thao tác là 3 người. 3. Một số đặc điểm kỹ thuật của máy ―― Năng suất máy: 4 tấn hạt/giờ ―― Động cơ phối lắp: Động cơ nổ 12CV ―― Di động trên 3 bánh lốp. 17
17. SỬ DỤNG MÁY TUỐT TẼ NGÔ (BẮP) 18
18. SỬ DỤNG MÁY TUỐT TẼ NGÔ (BẮP) MỤC LỤC I. Máy tuốt lúa tẽ ngô 1. Máy bóc bẹ tẽ hạt ngô BBTH-1,5 1.1. Cấu tạo, nguyên lý làm việc 1.2. Đặc điểm, các thông số kỹ thuật của máy 1.3. Vận hành máy và tính năng sử dụng 2. Máy bóc bẹ tẽ hạt ngô BBTH-2,5 2.1. Cấu tạo, nguyên lý làm việc 2.2. Cách vận hành máy 2.3. An toàn khi chạy máy 2.4. Một số thao tác điều chỉnh II. Máy tẽ ngô 1. Công cụ tẽ ngô quay tay 1.1. Cấu tạo, nguyên lý làm việc 1.2. Cách sử dụng, điều chỉnh 2. Máy tẽ ngô TN-4 2.1. Cấu tạo, nguyên lý làm việc 2.2. Vận hành máy 2.3. Một số đặc điểm kỹ thuật của máy TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Máy tẽ ngô Cục Chế biến NLS-Bộ NN&PTNT 2. Tài liệu của TTKN Quốc gia và TTKN Ninh Thuận 19
19. SỬ DỤNG MÁY TUỐT TẼ NGÔ (BẮP) 20