Module Giáo dục thường xuyên 12: Khắc phục rào cản trong học tập cho học viên giáo dục thường xuyên - Nguyễn Thị Hương Lan

Nội dung text: Module Giáo dục thường xuyên 12: Khắc phục rào cản trong học tập cho học viên giáo dục thường xuyên - Nguyễn Thị Hương Lan

1. NGUYỄN THỊ HƯƠNG LAN NGUYỄN BÍCH LIÊN Module GDTX 12 KH¾C PHôC RµO C¶N TRONG HäC TËP CHO HäC VI£N gi¸o dôc th−êng xuyªn KHẮC PHỤC RO CẢN TRONG HỌC TẬP CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 93
2. A. GIỚI THIỆU TỔNG QUAN Giáo dc thng xuyên ã và ang óng vai trò ht sc quan trng trong vic to c hi hc tp th hai hoc c hi hc tp tip tc cho nhng ngi không có iu kin và kh nng theo hc các trng, lp chính quy. Hc viên giáo dc thng xuyên bao gm hc viên các trung tâm giáo dc thng xuyên và hc viên các trung tâm hc tp cng ng. Hc viên ca các trung tâm giáo dc thng xuyên nhìn chung a dng v tui, v trình , v hoàn cnh gia ình, v thi gian ngng vic hc, v kinh nghim và vn hiu bit thc t, v ng c, nhu cu hc tp Có th chia thành hai nhóm chính sau ây: thanh, thiu niên t 15 — 21 tui và ngi ln t 21 tui tr lên. Hc viên các trung tâm hc tp cng ng gm nhng ngi mi la tui, mi trình vn hoá, mi ngh nghip cng ng. Tuy nhiên, hin nay các chng trình giáo dc thng xuyên mi ch chú trng nhiu n nhng i tng ch yu là nhng ngi nông dân, ngi nghèo, ph n, ngi dân tc Chính vì i tng hc viên giáo dc thng xuyên rt a dng, phn ln là nhng i tng thit thòi nên có nhiu khó khn trong vic hc tp. ó là nhng rào cn ln nht h tip thu kin thc, t chun. m bo cht lng dy và hc ca giáo dc thng xuyên, ngi giáo viên/hng dn viên cn hiu rõ nhng khó khn trong hc tp ca hc viên giáo dc thng xuyên, t ó có nhng bin pháp khc phc nhng khó khn trong hc tp ca hc viên giáo dc thng xuyên. Modulee này giúp các giáo viên/hng dn viên giáo dc thng xuyên hiu bit mt cách h thng hn v nhng khó khn, rào cn trong hc tp mà hc viên giáo dc thng xuyên thng gp phi và có kh nng vn dng mt s bin pháp khc phc rào cn trong hc tp ca hc viên. Module gm nhng ni dung chính sau: 1. Khái nim rào cn trong hc tp ca hc viên giáo dc thng xuyên. 2. Các biu hin rào cn trong hc tp ca hc viên giáo dc thng xuyên. 3. Nguyên nhân gây ra nhng rào cn trong hc tp ca hc viên giáo dc thng xuyên. 4. Mt s cách phát hin và bin pháp khc phc rào cn trong hc tp ca hc viên giáo dc thng xuyên. 94 | MODULE GDTX 12
3. B. MỤC TIÊU Sau khi hc module này, giáo viên/hng dn viên có th: 1. Về kiến thức — Nêu lên khái nim rào cn trong hc tp. — Nhn dng c các loi rào cn trong hc tp ca hc viên giáo dc thng xuyên. — Xác nh c nhng nguyên nhân gây ra nhng rào cn trong hc tp ca hc viên giáo dc thng xuyên. — Trình bày c mt s cách phát hin và bin pháp khc phc rào cn trong hc tp ca hc viên giáo dc thng xuyên. 2. Về kĩ năng Vn dng mt s cách phát hin và bin pháp khc phc rào cn trong dy hc giúp hc viên. 3. Về thái độ Có ý thc nhn bit các loi rào cn trong hc tp ca hc viên giáo dc thng xuyên trong quá trình ging dy t ó có nhng bin pháp giúp hc viên, nâng cao kt qu hc tp. C. NỘI DUNG Nội dung 1 KHÁI NIỆM RÀO CẢN TRONG HỌC TẬP CỦA HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN Hot ng: Tìm hiu khái nim rào cn trong hc tp ca hc viên giáo dc thng xuyên. 1. Nhim v — c thông tin c bn. — Nêu lên khái nim rào cn trong hc tp ca hc viên giáo dc thng xuyên. KHẮC PHỤC RO CẢN TRONG HỌC TẬP CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 95
4. 2. Thông tin c bn Theo T in Ting Vit , “rào cn” có ngha là khó khn/cn tr/ tr ngi. Trong T in Anh — Vit , t “hardship” hoc t “difficulty” u c dùng ch s cn tr, tr ngi, khó khn, s gay go, khc nghit òi hi nhiu n lc khc phc. Rào cn hc tp là mt khái nim rng, ch tt c các nhân t gây khó khn cho vic thc hin vic hc tp ca hc viên giáo dc thng xuyên. Trong hc tp, hc viên giáo dc thng xuyên gp phi nhng rào cn làm cho hot ng ó b lch hng vi mc ích ã ra t trc. iu này có nh hng xu n kt qu ca hot ng. Nhng rào cn ó xut hin do các yu t mang tính cht tiêu cc gây nên, c gi chung là rào cn trong quá trình hc tp ca hc viên giáo dc thng xuyên. Các yu t gây nên rào cn hc tp bao gm nhng yu t bên ngoài (khách quan) và nhng yu t bên trong (ch quan). Nhng yu t bên ngoài, c hiu là nhng iu kin, phng tin hot ng, môi trng gia ình, nhà trng, xã hi là nhng yu t tác ng n quá trình hc tp t phía bên ngoài. Nhng yu t có nh hng gián tip n tin trình hot ng ca con ngi. Nhng yu t bên trong chính là nhng yu t xut phát t bn thân ni ti mi cá nhân khi tham gia vào hot ng h c t p. ó là s thiu hiu bit sâu sc v hot ng, vn kinh nghim hn ch, vic thc hin các thao tác không phù hp trong quá trình hot ng. Các yu t bên trong là nhng yu t nh hng trc tip n tin trình và kt qu hot ng ca con ngi. Rà o c n trong h c t p xu t hi n trong chí nh b n thân h c viên bi u hi n qua cá c m t: — Mt nhn thc: Ch th cha nhn thc y v nhim v hot ng ca mình, cha ánh giá úng kh nng ca bn thân trong hot ng (ánh giá quá cao hay quá thp kh nng ca bn thân trong hot ng). — Mt xúc cm — tình cm: Thiu kh nng kim ch xúc cm, tình cm, th vi hot ng. 96 | MODULE GDTX 12
5. — Mt hành vi: Nhng ngi có khó khn tâm lí trong hot ng thng biu hin các hành vi lúng túng, nói nng thiu chính xác, hot ng thiu lôgic, hành vi din ra bt phát, không làm ch c trong quá trình hot ng. 3. ánh giá 1) Th nà o là rào cn trong hc tp c a hc viên giáo dc thng xuyên? 2) Hãy chia s và phân tích mt tình hung mà bn bit hc viên ang gp khó khn/rào cn trong hc tp. Nội dung 2 CÁC BIỂU HIỆN RÀO CẢN TRONG HỌC TẬP CỦA HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN Ho t ng 1: Tì m hi u nh ng c i m c a hc viên trung tâm giáo dc thng xuyên. 1. Nhi m v — c thông tin c bn. — Ch ra nh ng c i m c a hc viên trung tâm giáo dc thng xuyên. 2. Thông tin c bn Hc viên trung tâm giáo dc thng xuyên có hai loi: * i tng hc viên là thanh niên t 15 — 21 tu i: i t ng hc viên là thanh niên t 15 — 21 tu i nhìn chung a dng v trình , v hoàn cnh gia ình, v thi gian b hc, v kinh nghim và vn hiu bit thc t, v ng c nhu cu hc tp H có th ã b hc t 1 nm tr lên. Lí do b hc ca h cng có nhiu nguyên nhân. Có ngi do hoàn cnh gia ình khó khn không c i hc tip. Có ngi không phi do hoàn cnh gia ình nhng vì hc kém, kh nng hc tp hn ch nên không thi c vào các trng THPT công lp; cng có ngi không có iu kin hc trng dân lp Có ngi trc ây hc theo chng trình THCS, có ngi hc theo chng trình b túc THCS. KHẮC PHỤC RO CẢN TRONG HỌC TẬP CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 97
6. So vi hc sinh THPT, hc viên các trung tâm giáo dc thng xuyên thng có nhiu khó khn hn v hoàn cnh gia ình (gia ình nghèo, neo n, ông con, b m m au, mt sm hoc li hôn/li thân ). Nhiu hc viên phi va hc, va làm, va phi ph giúp gia ình, thm chí phi t lao ng kim sng. Hc viên các trung tâm giáo dc thng xuyên thng va chm vi cuc sng sm hn, già dn hn so vi hc sinh ph thông. Tuy nhiên, do tham gia lao ng sm, t duy hình nh, trc quan hành ng c th phát trin hn nhng t duy tru tng, khái quát hn ch hn. Thi kì này, hc viên ã bt u có s trng thành v mt xã hi và ngày càng có tính c lp và tinh thn trách nhim cao hn; tr nên chín chn hn trong suy ngh, có trách nhim riêng cao hn trong hành ng; bt u suy ngh v vic la chn cho mình mt ngh nghip tng lai; phát trin ý thc ngh nghip và chun b cho cuc sng tng lai. i vi nhng thanh thiu niên t 15 n 21 tui, hu ht u có mc ích tìm kim c hi tip tc hc lên bc cao hn (mc dù các iu kin hc tp không my thun li), xin i hc ngh kim vic làm, i làm hoc tham gia lao ng sn xut Vic la chn ngh nghip tr thành mi quan tâm hàng u ca nhiu hc viên. H thng quan tâm ti nhng câu hi nh: Hc lên i hc hay i hc ngh? Vào trng i hc nào? Hc ngh gì? vì iu này liên quan n tng lai sau này ca h. Vic quyt nh chn mt ngh nào ó i vi nhiu hc viên ã có cn c. Nhìn chung, ý thc ngh nghip và s la chn ng i trong tng lai ca hc viên thng chu nh hng ca nn kinh t — xã hi tng thi kì phát trin ca t nc. Nó không c nh, bt bin mà rt nng ng, phong phú. * i t ng hc viên là ngi ln t 21 tui tr lên: Hc viên là nhng cán b, công nhân, nông dân, chin s b i, ang lao ng sn xut sáng to ra nhng ca ci vt cht cho xã hi, ang chin u hoc ang tham gia qun lí nhà nc, qun lí kinh t, qun lí i sng xã hi. ó là nhng ngi ln ã trng thành, ã phát trin v mt th cht và tâm lí nhng trc ây, vì nhiu nguyên nhân, h ã phi ngh hc, nay tip tc hc tp trong iu kin va làm va hc nhm mc ích bi dng và nâng cao kh nng công tác, lao ng. Nhóm i tng này có nhu cu, iu kin và kh nng hc tp hoàn toàn khác so vi hc viên THPT và có nhiu khó khn hn so vi hc viên 98 | MODULE GDTX 12
7. THPT. H ch yu i hc áp ng yêu cu. Mc ích hc tp ch yu là làm tt hn công vic ang làm, chuyn i công vic có thu nhp cao hn, áp ng yêu cu chun hoá i ng cán b và mt s ngi có mc ích to c hi tip tc hc lên bc hc cao hn bng phng thc không chính quy (ti chc hoc t hc, hc t xa ). Hc viên ngi ln là nhng ngi ã trng thành v tâm, sinh lí và trng thành v mt xã hi, có kh nng t lp, t quyt nh và t chu trách nhim v hành ng ca mình. H là ngi ch sn xut, ch gia ình và xã hi. i vi h, lao ng — sn xut kim sng là ch yu. Phn ln, h ã có gia ình và con cái. Ho t ng 2: Tì m hi u c i m c a hc viên ng i l n trung tâm hc tp cng ng. 1. Nhi m v — c ph n thông tin c bn. — Phân tích nh ng c i m ca hc viên ng i l n cá c trung tâm hc tp cng ng. 2. Thông tin c bn * Ngi ln là ngi ã trng thành v mt tâm, sinh lí và v mt xã hi; là nhng ngi có kh nng lao ng t lp; là nhng ngi có kh nng t quyt nh, t chu trách nhim v nhng quyt nh ca mình; là nhng ngi ã t lp v kinh t, ã có gia ình, con cái; là nhng ngi chu trách nhim trc pháp lut không ch v hành vi ca bn thân mà còn v hành vi ca ngi khác. Vi h, lao ng sn xut là hot ng ch o. Malcom Knowles cho rng "Là ngi ln tc là phi t lp. Khi thay i này xut hin nó s có nhu cu tâm lí sâu xa là c ngi khác và bn thân nhn thc mình nh là mt ngi t lp hoàn toàn. ây là quan nim ct lõi ca giáo dc hc ngi ln. Giáo dc hc ngi ln phi quán trit sâu sc rng nhu cu sâu xa nht ca mt ngi ln là c tôn trng và c coi là mt ngi c lp vi ngi khác. Giáo dc hc ngi ln tp trung vào ngi hc và nh hng vào các vn ca h Tr em ti lp ít hay nhiu hc cái ang dy trng lp. Ngi ln có th và thng em ti lp nhng quan im khác vi quan im ca thy giáo". KHẮC PHỤC RO CẢN TRONG HỌC TẬP CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 99
8. * Ngi ln có mt s c im sau: — Khác vi tr em, ngi ln là nhng ngi t lp, có lòng t trng cao. H mun c ngi khác tôn trng. — Khác vi tr em, ngi ln có vn hiu bit xã hi và kinh nghim sng, sn xut phong phú. Vn kinh nghim, hiu bit ã có ca ngi ln có tác dng tích cc i vi quá trình nhn thc ca ngi ln, giúp h tip thu nhanh hn. Ngc li, vn kinh nghim, hiu bit ã có nhiu khi to cho ngi ln "cm giác bit ri" hoc "tính bo th cao", cn tr quá trình nhn thc, quá trình tip thu cái mi. — Nhu cu hc tp ca ngi ln khác vi tr em. Ngi ln i hc hoàn toàn do òi hi ca công vic, ca các vai trò mà ngi ln m nhn, ch không phi do ngi ngoài ép buc. H i hc thc hin tt các vai trò ca mình: vai trò ngi sn xut, ngi v, ngi chng, ngi cha, ngi m, ngi công dân — Mc ích hc tp ca ngi ln khác so vi mc ích hc tp ca tr em. Ngi ln i hc gii quyt vn trong cuc sng và sn xut hin ti. Mc ích hc tp ca ngi ln là hc nhng cái thit thc, có th vn dng c ngay. H mun áp dng nhng gì h c hc ngày hôm nay, ch không phi cho tng lai. Vì vy, ngi ln mun hc theo vn hn là theo môn hc nh tr em. — Hc tp ca ngi ln không phi là cái gì ó khác bit hoàn toàn so vi hc tp ca tr em. Nó cng phi tuân theo nhng quy lut, cng mang bn cht hc tp ca con ngi nói chung. Tuy nhiên, hc tp ca ngi ln không th ging hoàn toàn hc tp ca tr em. Kt qu nghiên cu và kinh nghim nhiu nc ã cho thy dy hc ngi ln hc không phi là mt cái gì ó hoàn toàn khác bit so vi dy hc tr em, nhng nó có c thù riêng. Ngi ln có nhng nhu cu và c im khác bit so vi tr em, cho nên ni dung, phng pháp và cách thc hng dn ngi ln hc phi khác. Mi s áp t v ni dung, t chc hay phng pháp nh i vi dy hc tr em, nu không xut phát t c im ca ngi ln u tht bi. * Xut phát t c im khác bit ca ngi ln so vi tr em nên vic hc tp ca ngi ln cng có mt s c im khác vi tr em nh sau: — Hc tp ca ngi ln ch là hot ng th yu so vi hot ng lao ng sn xut, làm n, kim sng. 100 | MODULE GDTX 12
9. — Hc tp ca ngi ln có tính mc ích rõ ràng. Ngi ln hc cho ngày hôm nay ch không phi cho ngày mai. Ngi ln ch có nhu cu hc nhng cái thit thc, nhng cái có kh nng vn dng c ngay. — Hc tp ca ngi ln hoàn toàn mang tính cht t nguyn. Hc ca ngi ln không th áp t, ép buc. Mi s ép buc, áp t hay mi bin pháp hành chính u không có tác dng. Hoc là ngi ln s t chi không tham gia hoc ngi ln s th , th ng trên lp. Ngi ln ch thc s tham gia hc tp khi nào h thy cn và t nguyn. — Hc tp ca ngi ln không th ng. Ngi ln luôn so sánh i chiu nhng iu c hc, c nghe vi kinh nghim ã có ca bn thân. Nhng kinh nghim này có th h tr, to iu kin cho ngi ln hc d dàng, tip thu nhanh hn. Ngc li, nhng kinh nghim, hiu bit ã có ca ngi ln nhiu khi to ra tâm lí bo th, hoc cm giác bit ri, cn tr ngi ln tip thu kin thc mi. * Ngoài ra, cng ging nh vic hc nói chung, hc tp ca ngi ln có bn cht sau ây cn lu ý. ó là: — Hc tp nói chung và hc tp ca ngi ln nói riêng là hot ng tích cc ca bn thân ngi hc, ch không phi quá trình tri giác th ng. Ngi hc không hot ng thì không th phát trin. Kt qu hc tp là kt qu hot ng ca bn thân ngi hc, ch không phi kt qu hot ng ca giáo viên hay ca hc viên khác. Không ai có th hc h ai. Không có vic ngi này hc mà ngi khác phát trin. Vic hc ca ngi ln ch có hiu qu khi ngi ln t khám phá, t xây dng, t kin to nên kin thc ca riêng mình. i vi ngi ln, hc qua thc hành, qua hành ng tt hn hc qua quan sát hoc nghe: Tôi nghe, tôi quên. Tôi nhìn, tôi nh. Tôi làm, tôi hiu. — Hc tp nói chung và hc tp ca ngi ln nói riêng v bn cht tâm lí là hot ng cùng nhau. S phi hp, tng tác, h tr, trao i ln nhau gia các cá nhân có vai trò to ln ti kt qu hot ng hc tp ca tng cá nhân. — Hc tp nói chung và hc tp ca ngi ln nói riêng v bn cht không phi là quá trình th ng, mà là quá trình tích cc, quá trình ngi hc sp xp, cu trúc li thông tin, quá trình gn kin thc mi vi nhng kinh nghim, hiu bit ã có. Hc ca ngi ln s hiu qu hn khi kin thc mi gn vi nhng kin thc, hiu bit ã có. Ngi ln không th KHẮC PHỤC RO CẢN TRONG HỌC TẬP CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 101
10. hc vt, không th nh máy móc, không th hc mà chng hiu gì c hoc không bit làm gì. — Hc ca ngi ln v bn cht là quá trình ngi ln i chiu, so sánh quan nim sn có ca mình vi nhng iu c hc, c nghe, là quá trình thay i, iu chnh hoc hoàn thin nhng quan nim ã có ca mình cho phù hp vi nhng quan nim khoa hc. Ngi ln ch chp nhn hoc làm theo nhng iu giáo viên nói, ging dy trên lp, khi h thy c cái sai, cái cha chính xác, y trong quan nim, kinh nghim ã có trc ây ca mình. Vì vy, có th nói rng bn cht hc tp ca ngi ln là quá trình ngi ln i chiu, so sánh tri thc khoa hc vi kinh nghim ã có ca mình vi nhng iu c hc, c nghe, là quá trình iu chnh, hoàn thin và phát trin thêm vn hiu bit ã có ca mình, ch không phi là quá trình tip thu mt cách th ng nhng tri thc, k nng hoàn toàn mi. * i tng ng i hc các trung tâm hc tp cng ng hi n nay thng là ngi ln, vi nhng c im sau: — Là nhng ngi ã trng thành, t lp v kinh t. — Lao ng sn xut nông nghip là ch yu. — Hu ht ã có gia ình và con cái. — Bn kim sng, công vic gia ình và con cái. — Ít thi gian dành cho hc tp. — Mt s có trình vn hoá nhìn chung hn ch. — ã b hc lâu, quên nhiu kin thc c. — Mc cm, t ti, an phn. — Ít tham gia các hot ng xã hi. — * Ngi ln trung tâm hc tp cng ng hc là : — Tng thu nhp, kim sng. — Nuôi, dy con cái. — Chm sóc sc kho con cái, gia ình và bn thân. — M rng hiu bit, không b lc hu. — Hiu quyn li, ngha v ca mình. — Cùng chung sng vi mi ngi trong gia ình, làng xóm. — 102 | MODULE GDTX 12
11. * ng c hc tp ca ngi ln có th phân thành 4 loi sau: — Hc sn xut, làm vic, kim sng. — Hc tn ti/thích ng vi s i thay nhanh chóng ca xã hi, kinh t và k thut. — Hc cùng chung sng. — Hc m rng hiu bit. Ho t ng 3: Nh n d ng nh ng bi u hi n rà o c n trong h c t p c a hc viên giáo dc thng xuyên. 1. Nhi m v — c thông tin c bn. — Ch ra bi u hi n rà o c n h c t p c a hc viên giáo dc thng xuyên. 2. Thông tin c bn * i v i hc viên trung tâm giáo dc thng xuyên, nhng khó khn, cn tr h khi tham gia hc tp là: — Thng t ti, mc cm, an phn. H t ti v hoàn cnh gia ình, v trình hc tp ca mình. H mc cm v vic không thi vào trng công lp, chính quy trc ây. Mt s hc viên còn an phn th thng, cha thy c ý ngha ca vic hc tp i vi tng lai ca mình. ây là cn tr tâm lí ht sc quan trng. — Có lòng t trng cao, d t ái; thng có nhu cu t khng nh mình, mun c ngi khác coi mình là ngi ln, tôn trng mình. H ọc viên thng rt nhy cm, rt d t ái hoc phn ng (nh th trong lp hc hoc b hc) nu nh b xúc phm, không c tôn trng. Ngc li, s cm thy phn khi, tích cc hn nu c hc trong mt không khí tin tng, tôn trng ln nhau gia giáo viên và hc viên và gia hc viên — hc viên vi nhau. — Mt s do b hc lâu ngày nên ã quên nhiu kin thc, k nng hc tp c bn. — Thng tham gia lao ng sm, t duy hành ng — trc quan — c th phát trin hn so vi t duy tru tng khái quát, t duy bng khái nim. — Có ít thi gian hc tp trên lp, cng nh nhà, nht là các lp hc ban êm. Ngoài hc tp, phn ln hc viên phi ph giúp gia ình hoc i lao ng kim sng. Phn ln hc viên không có nhu cu hc cao. Hc KHẮC PHỤC RO CẢN TRONG HỌC TẬP CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 103
12. nhng ni dung tht s thit thc cho cuc sng và lao ng, ngh nghip sp ti. — Thng mt mi, t tng d b phân tán do phi va hc, va làm, va ph giúp gia ình. * i v i hc viên ng i l n cng ng: — Ngi ln trung tâm hc tp cng ng thng là nhng ngi trng thành v mt xã hi. Phn ln ã có gia ình, con cái. Hot ng ch o ca h là lao ng sn xut, kim sng. Chính vì th mà hc viên ngi ln là nhng ngi: + Có lòng t trng, có tính c lp và ch ng cao: + Có hiu bit xã hi và kinh nghim sng, sn xut nht nh. — Vì vy, ngi ln, nht là nhng ngi có trình vn hoá thp cng ng, có mt s rào cn/khó khn trong quá trình hc tp. ó là: + Có tính bo th cao. + D t ái. + Có nhng hn ch nht nh v kh nng nhn thc. Tc phn ng, kh nng nghe nhìn, vn ng, chú ý, ghi nh ca ngi ln nhìn chung b gim sút. T duy khái quát, t duy bng khái nim hn ch, quen t duy bng hành ng — trc quan — c th. + Thng mc cm, t ti, an phn. + Không có nhiu thi gian dành cho vic hc, n lp hc thng mt mi và t tng d phân tán do va hc va làm, va bn công vic gia ình, con cái + Tc phn ng, kh nng nghe nhìn, vn ng, chú ý, ghi nh ca ngi ln nhìn chung b gim sút. Tuy nhiên, chú ý ch nh ca ngi ln tng i phát trin. Ngi ln có th tp trung chú ý hng gi nu thy vn c hc thit thc, có ý ngha i vi bn thân. + Trí nh máy móc ca ngi ln nhìn chung kém hn nhiu so vi tr em. H không th hc vt tt nh tr em, nhng ghi nh có ý ngha ca h vn còn tt. Tuy nhiên, ngi ln d nh và nh lâu nhng gì thit thc, gn gi và c vn dng vào trong sn xut và i sng ca h. + Nng lc gii quyt vn có tính cht lí lun li gim sút nhng kh nng gii quyt các vn thc t tt hn. 104 | MODULE GDTX 12
13. + T duy ca ngi ln ch yu c hình thành qua lao ng sn xut và cuc sng nên phát trin không toàn din, thiu cân i. H không quen t duy khái quát, t duy bng khái nim. H thiên v t duy bng hành ng — trc quan — c th. 3. ánh giá 1) Hc viên giáo dc thng xuyên có nh ng c i m gì ? 2) Nêu nhng biu hin ca rào cn trong hc tp ca hc viên trong các trung tâm giáo dc thng xuyên. 3) Nêu nhng biu hin ca rào cn trong hc tp ca hc viên cng ng. 4) Hãy chia s và phân tích mt tình hung mà hc viên ang gp rào cn trong hc tp. Nội dung 3 NGUYÊN NHÂN GÂY RA NHỮNG RÀO CẢN TRONG HỌC TẬP CỦA HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN Hot ng: Phân tích các nguyên nhân gây ra nhng rào cn trong hc tp ca hc viên giáo dc thng xuyên. 1. Nhi m v — c thông tin c bn. — Phân tích nhng nguyên nhân gây ra nh ng rà o c n trong h c t p c a tng lo i i t ng hc viên giáo dc thng xuyên. 2. Thông tin c bn * Nguyên nhân hc viên trung tâm giáo dc thng xuyên g p ph i cá c rà o c n trong h c t p: — Hc tp i vi a s hc viên không phi là hot ng duy nht, không phi là hot ng ch o. Các em còn phi ph giúp gia ình, lao ng kim sng. — ng c, nhu cu hc tp hn ch hn hc sinh THPT. Phn ln hc viên có nhu cu s i hc ngh hoc xin i làm sau khi tt nghip THPT. — Hc tp có mc ích rõ ràng. i hc ch yu có bng cp có th hc ngh hoc kim vic làm hoc vn dng ngay vào cuc sng lao ng hin ti ca mình. KHẮC PHỤC RO CẢN TRONG HỌC TẬP CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 105
14. — Hc tp thng chu nh hng t vn kinh nghim hiu bit ã có. Vn kinh nghim ã có là nhng t liu thc t rt có giá tr, có tác dng giúp hc viên nhn thc nhanh hn, d dàng hn. Tuy nhiên, nhiu khi vn kinh nghim, hiu bit ã có li cn tr quá trình tip thu kin thc ca hc viên. Vn kinh nghim, hiu bit ã có thng to “cm giác bit ri”. Chính cm giác này ã làm cho hc viên không mun nghe, không mun hc, không mun i sâu tìm hiu. Mt khác trong hc tp, luôn i chiu, so sánh nhng iu c hc, nhng iu giáo viên nói trên lp vi kinh nghim hiu bit ã có ca mình. H ọc viên không d chp nhn nhng iu giáo viên ging nu nh iu ó không phù hp. * Nguyên nhân gây ra nhng rào cn i vi hc viên các trung tâm hc tp cng ng: — Hc tp có tính mc ích rõ ràng: Ngi hc thng t ra các câu hi: Nhng iu c hc này có ích li thit thc gì? Dùng làm gì? Có dùng c không? Nói chung là h rt quan tâm n ng dng, hc cho ngày hôm nay ch không phi cho ngày mai. — Hc tp có tính thc t rt cao. H ch có nhu cu và iu kin hc nhng cái thit thc, nhng cái có kh nng vn dng c ngay. — Hc tp hoàn toàn mang tính cht t nguyn. Mi s ép buc, áp t hay mi bin pháp hành chính u không có tác dng. Hoc là h s t chi không tham gia hoc h s th , th ng trên lp. H ch thc s tham gia hc tp khi nào h thy cn và t nguyn. — Hc tp không th ng. H luôn so sánh i chiu nhng iu c hc, c nghe vi kinh nghim ã có ca bn thân. Nhng kinh nghim này có th h tr, to iu kin thun li cho vic nhn thc ca h. Nhng s bo th trong kinh nghim và “cm giác bit ri” nhiu khi là nhng cn tr quan trng i vi vic hc tp ca ngi ln. — Hc tp là “hc qua làm”. H thng d dàng nm bt vn khi h c t mình gii quyt nhng tình hung c th, nht là nhng tình hung có tht, mang tính thi s s c bit có hiu qu vi hc viên ngi ln. 3. ánh giá 1) Nhng nguyên nhân nào gây nên rào cn trong hc tp cho hc viên trung tâm giáo dc thng xuyên? 2) Nhng nguyên nhân nào gây nên rào cn trong hc tp cho hc viên trung tâm hc tp cng ng? 106 | MODULE GDTX 12
15. Nội dung 4 MỘT SỐ CÁCH PHÁT HIỆN VÀ BIỆN PHÁP KHẮC PHỤC RÀO CẢN TRONG HỌC TẬP CỦA HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN Hot ng 1: Tìm hiu cách phát hin rào cn trong hc tp ca hc viên giáo dc thng xuyên. 1. Nhim v — c thông tin c bn. — Nêu lên mt s ch báo có th xut hin rào cn trong hc tp ca hc viên giáo dc thng xuyên. 2. Thông tin c bn a. Mt s ch báo có th xut hin rào cn trong hc tp Vic ch ra các ch báo nhm phát hin các biu hin ca rào cn trong hc tp t ó tìm ra cách phòng tránh hp lí s giúp ích rt ln cho hc viên. Hot ng này s cung cp mt s cách phát hin các rào cn trong hc tp hc viên. Có mt s hot ng có th ch ra ó xut hin các biu hin ca rào cn trong hc tp ca hc viên. Nhng ch báo c th có th xut hin rào cn trong hc tp rào cn trong hc tp ca hc viên là: — Ch báo v các hot ng sinh lí. — Ch báo v mt nhn thc. — Ch báo v mt xúc cm. — Ch báo v mt hành vi. — Ch báo v k nng. b. Phân tích c th v mt s ch báo — Ch báo v hot ng sinh lí: Mt mi, suy nhc c th, au u, toát m hôi, thay i ng t mt, ch s huyt áp tng, thi gian phn ng chm li. Ging nói có th b nhíu li, tay chân có th b run, thay i nét mt — Ch báo v mt xúc cm: Thng ri vào trng thái xúc cm tiêu cc, stress mc cao, suy ngh tiêu cc, chán nn và th vi vic hc hành KHẮC PHỤC RO CẢN TRONG HỌC TẬP CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 107
16. — Ch báo v mt nhn thc: Nhn thc lch lc vn , nhn thc không rõ ràng v các nhim v hc tp, nhn thc không úng v nng lc bn thân, ánh giá cha úng v kin thc hc tp cng nh vai trò ca môn hc i vi bn thân và vi xã hi. Không chu thay i thói quen nhn thc c v vn , không dám thay i và phá cách trong nhn thc — Ch báo v mt hành vi: Có nhng hành vi b mc nhim v phi i mt hoc quá cng thng, buông xuôi nhim v hc tp, không c gng ht sc hoàn thành các nhim v hc tp, chng i li các yêu cu ca vic hc. Nhiu khi có nhng hành vi hung tính, rút lui hoc tha hip trc rào cn tâm lí gp phi — Ch báo v mt k nng: Thiu hoc yu k nng thc hin các thao tác, hành ng hc tp vt qua rào cn tâm lí, b tc trong vic thc hin các hành ng hc tp hoàn thành nhim v hc tp, ri lon trong s phi hp các ng tác khi i mt vi nhim v hc tp Hot ng 2: Tìm hiu mt s bin pháp khc phc rào cn trong hc tp ca hc viên giáo dc thng xuyên 1. Nhim v — c thông tin c bn. — Phân tích các phng pháp phòng tránh rào cn trong hc tp ca hc viên giáo dc thng xuyên. 2. Thông tin c bn khc phc c nhng rào cn/khó khn trong hc tp, hc viên giáo dc thng xuyên cn: a. i vi ngi dy — Tng cng thc hành, thông qua gii quyt các vn , các tình hung có tht trong cuc sng và sn xut/công tác ca ngi hc, ngi hc t phát hin vn , t gii quyt vn , t rút ra kt lun. — a kin thc mi c gn vi nhng hiu bit, kinh nghim trc ây ca ngi hc. — Tng cng trao i, chia s và hc tp kinh nghim ln nhau gia ngi hc. — ng viên, khen thng hc viên kp thi. 108 | MODULE GDTX 12
17. — Tôn trng ngi hc: Ngi hc s t ái khi b coi thng, b ép buc hoc b phê bình, nht là trc mt mi ngi. Ngi hc s cm thy thoi mái t tin và không còn s e ngi hay xu h khi mi ngi thông cm, ci m, tôn trng ln nhau và có ý thc hc hi và giúp nhau trong hc tp. — Ni dung hc thit thc: Ni dung hc phi xut phát t nhu cu ca ngi hc. Cn tp trung vào nhng gì mà “ngi hc cn” hn là nhng gì mà “giáo viên có”. Ni dung hc tp phi do chính ngi hc la chn nhm gii quyt nhng vn hin ti ca chính h, ca cng ng h, ch không phi vn do giáo viên a ra hoc áp t. — Phng pháp dy hc phù hp: Phng pháp dy hc phi phù hp vi kh nng và tc nhn thc ca ngi hc, phù hp vi iu kin va hc va làm ca h. Vic hc ca hc viên giáo dc thng xuyên òi hi tc dy hc chm hn, cn có nhiu thi gian hn cho ôn tp, luyn tp ngay trên lp. — Hc gn lin vi hành: ngi hc s tip thu tt hn và có hiu qu hn khi hc thông qua thc hành, qua hành ng hn là qua quan sát hoc nghe th ng. Vì vy, phi chú ý to iu kin cho ngi ln c thc hành nhiu hn, c vn dng nhiu hn nhng kin thc ã hc vào trong cuc sng và sn xut hin ti ca ngi hc. — Coi trng vn kinh nghim, hiu bit ã có ca ngi hc: Ngi hc giáo dc thng xuyên khác vi hc sinh ph thông là ã có vn hiu bit, kinh nghim sng thc t. Kinh nghim i vi hc viên giáo dc thng xuyên là mt cái gì ó khng nh bn thân. Vì vy, nu kinh nghim ca ngi hc không c coi trng hoc b lãng quên, thì h cho rng iu ó không ch ph nhn kinh nghim ca h, mà còn ph nhn chính h. Vn kinh nghim ca ngi hc là nhng t liu thc t rt có giá tr, có tác dng giúp quá trình nhn thc ca ngi hc nhanh hn, d dàng hn so vi tr em. Mt khác, kinh nghim, hiu bit ã có thng to “tâm lí bo th”/“cm giác bit ri”. ây là mt trong nhng cn tr tâm lí quan trng i vi quá trình hc tp và nhn thc ca ngi hc. Cm giác này làm cho h không mun nghe, không mun tip thu, không mun i sâu vào bn cht vn . Ngi hc không d chp nhn nhng gì do ngi khác áp t khi bn thân cha hiu, khi cha thy cái sai, cha chính xác, cha y trong nhn thc và kinh nghim trc ây ca mình. Vì vy, trong quá trình dy hc phi to iu kin ngi hc nói ra c nhng suy ngh, kinh nghim trc ây KHẮC PHỤC RO CẢN TRONG HỌC TẬP CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 109
18. ca mình. Có nh vy, giáo viên mi hiu c h, mi có th trao i, góp ý cho h c. Tuy nhiên, giáo viên cn phi ht sc khéo léo, t nh phân tích (thng thông qua ý kin ca nhóm, ca lp) giúp h thy nhng hn ch, sai lm trong kinh nghim, quan nim ca mình t ó ngi hc t iu chnh, hoàn thin hoc thay i kinh nghim, quan nim trc ây ca mình. b. i vi ngi hc T phía bn thân hc viên, cn c làm quen vi mt s phng pháp và k thut sau phòng tránh rào cn trong hc tp: — Làm ch cm xúc bn thân: Khi mt kim soát cm xúc, hc viên d a ra nhng quyt nh sai lm hoc có hành vi lch lc. iu ó có th là nguyên nhân dn n rào cn cho vic thc hin các nhim v hc tp. Vì vy, hc viên nên hc cách làm ch cm xúc ca mình: + Hiu bn cht ca cm xúc là kt qu phn ng ca bn trc môi trng xung quanh. Vic xy n không quan trng bng cách bn tip nhn nó. + Chp nhn cm xúc tiêu cc: ng kìm nén chúng ko chúng s tàn phá bn t bên trong ri bt ng “n tan xác” bn. Khi chp nhn, bn to cho chúng li thoát lành mnh t tin i u vi chúng. Vit nht kí, vn ng thân th, tâm tình vi bn bè, ngi thân s gim bt tác hi ca chúng. + Suy ngh trc khi hành ng: Suy i ngh li trc khi làm gì ó di nh hng ca cm xúc. Hãy cân nhc nhng hu qu bn có th gp trong tng lai gn. Hc cách phân tích toàn b tình hình ri hãy hành ng. + Không dùng ngôn t x v, ch trích. Chúng d khin hc viên phn ng chng li. Luôn hc cách c x nhã nhn, tránh quá áng. + Thay i np suy ngh: Hãy lp trình li cách phn ng trong não vi nhng tình hung c th. Ví d, bn hay trm ut, suy sp khi không t c mc tiêu. Bây gi bn hãy bt u khiêu v, thm chí nhy cng lên, ri tinh thn ca bn s c vc dy. Bn s thy vn ch là mt thách thc không hn. + Nuôi dng cm xúc tích cc: Chm sóc bn thân, n ung iu , ng , v sinh sch s, tp th dc u n, t mc tiêu thc t, tp trung 110 | MODULE GDTX 12
19. vào iu bn mun và cn. Nhng iu này s giúp bn xây dng h thng phòng th trc cm xúc tiêu cc. Bn nng con ngi vn có y cm xúc tt, xu. Nu là cm xúc tích cc thì xu hng sng ca chúng ta lc quan. Song nu ó là cm xúc tiêu cc, nu không bit iu chnh làm ch nó, chúng ta s b nó hu hoi và cuc sng ca chúng ta tr nên u ám và mt mi. — Qun lí c cng thng ca bn thân: Vic u tiên là hc viên phi bit nhn ra các du hiu ca stress: Các du hiu ca stress bao gm nhng bt bình thng v th cht, thn kinh và quan h xã hi. C th là thy mình b kit sc, bng nhiên thèm n hoc b n, au u, khóc, mt ng hoc là ng quên. Ngoài ra, vic tìm n ru, thuc, hoc nhng biu hin khó chu khác cng là nhng du hiu ca stress. Stress còn i kèm vi cm giác bt an, gin d, hoc s hãi. ng phó vi stress là kh nng gi cân bng khi xy ra nhng tình hung, s kin òi hi quá sc. i phó vi stress, cn chú ý nhng iu sau: Quan sát: Hãy xem xung quanh bn Tìm cách thoát khi cm giác khng có iu gì mà bn có th thay i hong: Ngh ngi, th giãn, tng cho xoay chuyn tình hình khó khn. bn thân mt thi gian ngh ngn mi ngày. ng tâm n nhng vic lt vt: Thay i cách bn thng phn ng, Vic nào tht s quan trng thì làm nhng hãy thay i t t, và có chn trc và gt nhng vic linh tinh sang lc, tng bc mt. Tp trung gii mt bên. quyt mt khó khn nào ó và thay i cách bn phn ng trc khó khn ó. Tránh nhng phn ng thái quá: Ng gi: Thiu ng càng khin bn Ti sao li phi “ghét” khi mà “mt thêm stress. chút xíu không thích” là n ri? Ti sao li phi “lo cung lên” khi mà “hi lo mt to” là c? Ti sao phi “gin sôi ngi” khi mà “hi gin mt KHẮC PHỤC RO CẢN TRONG HỌC TẬP CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 111
20. chút” ã ? Ti sao phi “au kh tt cùng” khi mà bn ch cn “bun mt to” ? Không c trn tránh bng ru Hc cách th giãn: Xoa bóp và nhng hay thuc: Hai th này s chng giúp bài tp th th giãn rt hu dng c gì bn mà s làm cho tình trng kim soát stress. Nhng th giãn nh stress càng tr nên trm trng. vy giúp xoa bt u phin khi tâm trí ca bn. t nhng mc tiêu c th cho bn Không nên làm cho bn thân mình thân: Ct bt khi lng công vic và “ngp u ngp c”: Bng vic gánh iu này có th giúp bn tránh c nhn quá nhiu công vic cùng mt vic sut ngày phi lo ngh quá nhiu. lúc. Thay i cách nhìn mi vic: Hc Hãy làm iu gì ó cho nhng ngi cách nhn nh rng bn ang b khác: giúp u óc bn ngh ngi stress. T iu chnh trng thái ca mt lát, không phi ngh liên tc v mình nhng phin mun ca mình Cha stress bng hot ng th cht: Chin lc “d dày”: iu mu cht Nh i b, hc ánh tennis hay th ca stress là “Chng qua, tôi t phin làm vn. mun chính bn thân mình”. Ly c tr c: Nu bn không tránh c stress, không thoát hn c stress thì s dng stress theo mt hng tích cc. Hãy t hi bn s i phó nh th nào vi stress, thay vì luôn dn vt mi chuyn s tr nên ti t nh th nào. Stress làm tng trí nh, khi stress trong thi gian ngn và không quá nghiêm trng. Stress khin c th sn sinh ra nhiu glucose lên não, to thêm nhiu nng lng cho các n ron. iu này giúp s phát trin trí nh và phc hi trí nh. Mt khác, nu stress kéo dài thì nó li có th cn tr vic vn chuyn glucose và t ó làm gim trí nh. 112 | MODULE GDTX 12
21. — Gim mc cao ca stress có mt sc kho tt: Mun có sc kho tt hc tp, làm vic, trc ht ta lu ý n phng pháp làm vic, hc tp, ôn tp, ngh ngi, th giãn hp lí. Hc viên cn tránh hin tng hc dn, thi mi hc, hc êm ng ngày. Trí não ca con ngi ch có th hot ng hiu qu trong vòng 45 phút n 1 gi, sau ó cn c ngh ngi, gii lao hoc làm nhng công vic chân tay t 15 — 20 phút sau ó mi hot ng trí não tr li. Nhng ngi hc theo kiu “Nc n chân mi nhy” rt d b stress do tâm lí, s không hc kp, thiu an tâm. Tình trng b stress nh th s dn n làm gim trí nh, thm chí u óc có th ri vào tình trng “trng rng”. — Chm sóc n ch n y và cân bng dng cht. Chú ý dùng các thc phm nh sa, trng, tht, cá, rau, qu, c bit nên dùng thêm các loi du thc phm nh du u nành, du mè. Các loi thc phm ó cha nhiu dng cht cn cho hot ng trí não, h tr cho trí nh. Cn có k hoch phân chia thi gian biu hc tp, lao ng, ngh ngi hp lí. — Cà phê, trà có cha cafein là cht có tác dng kích thích h thn kinh trung ng làm cho tnh táo, chng li cn bun ng nên ung vào ban ngày, c bit là vào bui sáng. Tuy nhiên, không nên lm dng ung này. Bun ng là du hiu báo cho c th ã mt mi, cn s ngh ngi có th ly li s cân bng. Nu dùng cht kích thích vào lúc này là bt c th làm vic quá sc ca mình. Sau giai on dùng cht kích thích, c th s mt mi không còn sc tp trung chú ý có th ghi nh do vy mà hiu qu làm vic s không cao. — Mt s bin pháp làm gim stress: + Ngâm tm: Nc có tác dng xoa du các c và khp xng b au mi. Tm giúp các t bào c phc hi, cht c c a ra ngoài c th nhanh hn. Trong khi tm nên gim các yu t gây kích thích th giác nh các loi khn tm màu sc s. Hãy bt chng trình nhc nh, chng trình nhc ghi ta c in hay mt loi nhc nh mà mình yêu thích cng có tác dng y lùi stress + Hát: Hát s kích thích hot ng c hoành, các c c. Nh có c hoành trung tâm thn kinh sinh dng thuc vùng bng c phc hi. Hát còn cung cp thêm ôxi cho c th, là c hi cho mi ngi bc l cm xúc. KHẮC PHỤC RO CẢN TRONG HỌC TẬP CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 113
22. + Chi ùa vi thú nuôi: Thú nuôi rt có ích cho vic gii to nhng stress cho con ngi. Ngi ta có th tâm s nhng bun vui vi vt nuôi trong nhà. Cho dù vt nuôi trong nhà không bit nói nhng chúng có th áp ng, chia s nhng cm xúc vui bun ca con ngi. + Th giãn bng các câu chuyn hài, sau mi công vic cng thng cn có khong thi gian ngh ngi th giãn vi tt c nhng loi hình mà mình thích nht. + Ci: N ci sng khoái không ch mang li cho bn s vui v, tho mái mà khi ci c th tit ra cht Morphine t nhiên, to ra kh nng chng stress rt hiu qu. + Thng thc ngh thut: Ngm nhìn mt bc tranh, nghe mt bn nhc mà mình yêu thích + Massage: Mi ngày có 30 phút làm vic này s làm cho hin tng co c gim i mt cách rõ rt. Massage có th giúp cho vic lu thông máu c tt hn, xoa du các khp xng b au + Tp th dc bui sáng, bách b: Vic này giúp bn lu thông khi huyt, hít th không khí trong lành, tnh tâm + Thin — Yoga: Là mt môn tp luyn cho tinh thn và c th con ngi rt tích cc hu hiu. Yoga giúp con ngi có th t iu chnh nhp iu t nhiên, kt hp hài hoà gia tinh thn và th xác, tránh c nhng cng thng trong cuc sng thng nht Yoga giúp tng cng s hot ng có hiu qu ca h tun hoàn máu và tim mch, c th có kh nng chu ng bn b, giúp cho các khp trong c th có àn hi, do dai, ngn nga bnh loãng xng, chng c bnh mt ng, lo lng, bun phin, giúp cho con ngi có nhp th úng k thut. Yoga giúp con ngi làm vic tp trung, bit liên kt gia nhp th vi tng ng tác di chuyn, bình tnh, th thái, hài hoà Hot ng 3: Tìm hiu mt s phng pháp tr giúp hc viên giáo dc thng xuyên khc phc rào cn trong hc tp. 1. Nhim v — c thông tin c bn. — Nêu lên mt s phng pháp tr giúp khc phc rào cn trong hc tp ca hc viên giáo dc thng xuyên. 114 | MODULE GDTX 12
23. 2. Thông tin c bn Ngoài nhng bin pháp khc phc rào cn hc tp cho hc viên giáo dc thng xuyên t phía ngi dy cng nh bn thân ngi hc thì còn có nhng tr giúp t bên ngoài, giúp hc viên giáo dc thng xuyên có th hn ch c các rào cn tâm lí trong hc tp. a. S tr giúp t tham vn tâm lí hc ng * S tr giúp t hình thc tham vn tâm lí hc ng ngày nay ang tr nên kp thi và tích cc trong vic h tr hc viên i mt, ng phó, phát hin và phòng tránh các rào cn tâm lí trong hot ng hc tp. Mt mt ây là hình thc gn gi và thit thc vi i sng hc ng, mt khác thông qua ó hc viên có th nhn c s tr giúp mt cách chuyên nghip t nhng ngi c ào to, có chuyên môn v tâm lí hc ng. Thông qua các chng trình tham vn hc ng ti phòng tâm lí hc ng (nu có ti trng) hoc tham vn tâm lí trên lp hc viên có th c h tr và t ó có th tìm ra phng pháp phòng tránh tt nht cho các rào cn trong hc tp. * Nhng rào cn/khó khn tâm lí trong hc tp bao gm: — Khó khn trong ho t ng h c t p v vic: + Xá c nh m c ích, ng c h c t p. + Hi u và th c hi n úng n i quy, yêu c u trong h c t p. + Xá c nh i m m nh, i m y u trong cá ch h c c a mì nh. + Lp k ho ch nh h ng cho quá trì nh h c t p. + Thí ch ng v i phng phá p, ni dung gi ng d y và h c t p m i. + Sp x p, phân ph i th i gian h c t p h p lí. + Tì m ki m và x lí ngu n thông tin cho bà i h c. + Chu n b bà i tr c khi lên l p. + Tp trung chú ý trong h c t p. + Ph i h p gi a quan sá t, nghe và ghi ché p bà i h c. + Ghi nh ni dung bà i h c. + Phát biu xây dng bài. + Tham gia vào các hot ng hc tp, hot ng ngoi khoá. + Hp tác nhóm khi hc nhóm. KHẮC PHỤC RO CẢN TRONG HỌC TẬP CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 115
24. + ng d ng công ngh thông tin khi h c t p. + Vn d ng tri th c h c t p và o vi c gi i quy t cá c bà i t p và và o th c ti n. + T ki m tra, ánh giá quá trì nh h c t p c a b n thân. — Khó khn trong vic ng x vi th y/cô giá o: + Giao ti p v i th y, cô (tr ng thá i tâm lí khi giao ti p). + S d ng cá c phng ti n giao ti p. + T o d ng m i quan h vi thy, cô. + ng x phù hp v i v trí , vai trò c a mì nh. — Khó khn trong vic ng x vi b n bè , ngi xung quanh: + Là m ch b n thân khi giao ti p. + Hoà ng, thân thi n. + Giú p b n bè, ngi xung quanh cho úng cá ch. + Kh ng nh v trí trong nhó m. + S d ng cá c phng ti n giao ti p. + T o h ng thú khi nó i chuy n vi bn bè/ngi xung quanh. + T o thi n c m t b n bè/ngi xung quanh. + C x phù hp. + Tôn tr ng, tin t ng khi giao ti p v i b n bè/ngi xung quanh + Trung thà nh v i b n bè. + Sn sà ng chia s khó khn v i b n bè/ngi xung quanh. + ng c m v i b n bè/ngi xung quanh. + Gi mi quan h úng m c v i ngi khá c gi i. + Bi u l tì nh c m v i ngi khá c gi i. + Quan tâm n b n khá c gi i. + Cân i gi a chuy n tì nh b n khá c gi i và h c t p. + Xây d ng tì nh b n khá c gi i úng m c. — Khó khn trong vic ng x vi các thành viên trong gia ình: + áp ng yêu cu, kì vng ca b m. + Vui v, hoà ng vi mi ngi trong gia ình. + C x phù hp vi v trí ca mình. 116 | MODULE GDTX 12
25. + Quan tâm, chm só c n m i ng i. + Có trá ch nhi m v i m i ng i trong gia ình. — Khó khn trong v n h ng nghi p: + Thông tin v cá c ngh trong xã hi. + Thông tin v th tr ng lao ng. + ánh giá c nng l c, hng thú , tí nh cá ch c a b n thân. + Ki m tra s phù hp nh ng c i m c a b n thân v i yêu c u c a ngh . b. S t vn, tr giúp t nhng ngi khác Bên cnh vic nh s tr giúp t hình thc tham vn hc ng, ng phó hoc phòng tránh nhng rào cn tâm lí nh hng n hc tp, hc viên có th nh s t vn và tr giúp ca nhng ngi khác nh thy cô giáo, cha m, bn bè hoc nhng ngi có uy tín vi bn thân. Thông qua ó, bn thân hc viên có th nhn c nhng li khuyên hu ích cho vn và rào cn tâm lí mà mình ang phi i mt t ó tìm ra cách ng phó cng nh phòng tránh hp lí vi bn thân. 3. ánh giá 1) Nêu mt s cách phát hin các rào cn trong hc tp ca hc viên giáo dc thng xuyên. 2) Phân tích nhng phng pháp tr giúp hc viên giáo dc thng xuyên phòng tránh rào cn trong hc tp. 3) Thc hành t vn, h tr mt tình hung hc viên gp rào cn trong hc tp. KHẮC PHỤC RO CẢN TRONG HỌC TẬP CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN | 117
26. D. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Nguyn Thanh Bình, Mt s tr ngi trong giao tip vi hc sinh khi thc tp tt nghip — Lun án Phó tin s khoa S phm Tâm lí, Trng i hc S phm Hà Ni, 1996. 2. Phm Thanh Bình, Stress trong hc tp ca hc sinh THPT, Lun vn thc s Tâm lí hc, Trng i hc S phm Hà Ni, 2005. 3. E.P. Tônkônôga, Ban Nghiên cu Ci cách giáo dc b túc (dch), Dy hc trong trng bui ti (Tp II). 4. Iu.N. Kuliutkin, Tâm lí dy hc ngi ln, Bn dch ca Nhà xut bn Giáo dc, 1985. 5. Nguyn Th Mai Hà, Tìm hiu nhu cu hc tp ca lao ng n nông nghip tnh Ninh Bình, Báo cáo tng kt tài, Mã s: V2007 — 15. 6. Lê Vn Hng — PGS.TS. Lê Ngc Lan, Tâm lí hc la tui và tâm lí hc s phm, Nhà xut bn Giáo dc, 1998. 7. Nguyn Mai Phng, Tìm hiu khó khn trong hot ng hc tp ca sinh viên nm th nht i hc S phm Hà Ni, Lun vn thc s tâm lí hc, 2004. 8. Ngô Nht Quang, Mt s c im ca hc viên và mt s vn ging dy b túc vn hoá, NXB Giáo dc, Hà Ni ,1975. 9. Nguyn Thanh Sn, Nhng khó khn ca hc sinh min núi khi hc tác phm vn hc c in Vit Nam . Tp chí, Nghiên cu Giáo dc s 4/1998. 10. Nguyn Quang Un (Ch biên) — Trn Hu Luyn — Trn Quc Thành, Tâm lí hc i cng , Nhà xut bn i hc Quc gia Hà Ni, 2002. 11. Vin nghiên cu các trng hàm th và bui ti (thuc Vin Hàn lâm Khoa hc s phm Liên Xô), Nhng c im lnh hi tri thc ca hc viên trng bui ti, Ty Giáo dc Hà — Nam — Ninh, 1976. 118 | MODULE GDTX 12